Ընդհանուր Մաթեմատիկա

سë 2
γé³í³ñáõÙ ¨ ýÇݳÝë»ñ 1-ÇÝ Ïáõñë
سñù»թÇÝ· 1-ÇÝ Ïáõñë
Դիֆերենցիալ հավասարումներ

1. ÈáõÍ»É ¹Çý»ñ»ÝóÇ³É Ñ³í³ë³ñáõÙÝ»ñÁ.

y 1  x2
1.1. y  ; y  y (2 x  1); y 
' ' 2 '
;
x 1  y2
2
1.2. xyy '  ln x, y (1)  1; yy '  xe  y , y (0)  1; yy '  x (1  y 2 ), y (0)  1:

2. ÈáõÍ»É ·Í³ÛÇÝ ¹Çý»ñ»ÝóÇ³É Ñ³í³ë³ñáõÙÝ»ñÁ.

2.1.
y '  y  x 2 ; y '  y  cos x; xy '  y  xe x ;
2
y '  2 xy  xe x ; xy '  y  x ln x; y '  ytgx  2sin x :

2.2.

y '  4 y  3e4 x , y(0)  5; xy '  3 y  4 x, y(1)  1;

2 y
y '  2 xy  2 xe2 x , y (0)  1; xy '   x, y (1)  1;
x 1
9
xy '  y  2
, y(2)  3; y '  3 y cos x  (8  12cos x)e 2 x , y(1)  1:
x
Կիրառություններ

3. ºñÏáõ ï³ñÇ ³é³ç µ³óí³Í ϳ½Ù³Ï»ñåáõÃÛ³Ý ëå³ëí³Í ï³ñ»Ï³Ý í³×³éùÁ ѳٻٳï³Ï³Ý ¿ñ 20

¹ñ³Ù³Ï³Ý Ùdzíáñ (¹.Ù) í»ñÇÝ ë³ÑÙ³ÝÇ ¨ ïíÛ³É å³ÑÇ í³×³éùÇ ï³ñµ»ñáõÃÛ³ÝÁ : ä³ñ½ ¿,
áñ ëϽµÝ³Ï³Ý (Ýáñ µ³óí³Í å³ÑÇÝ) í³×³éùÁ 0 ¹.Ù. ¿ñ, ÇëÏ »ñÏñáñ¹ ï³ñáõÙ ëï³óí»É ¿ 4
¹.Ù. : Æ՞Ýãù³Ý ÏÉÇÝÇ ëå³ëí³Í í³×³éùÁ 10-ñ¹ ï³ñáõÙ :
ÈáõÍáõÙ : ¸Çóáõù S(t)-ն í³×³éùÝ ¿ t ï³ñí³ ÁÝóóùáõÙ:
²Û¹ ¹»åùáõÙ
dS
 k (20  S ), S (0)  0, S (2)  4 :
dt

ÈáõÍ»Éáí ¹Çý. ѳí³ë³ñáõÙÁ` Ïëï³Ý³Ýù S (t )  20  ce  kt :

1
 S (0)  0 å³ÛÙ³ÝÇó Ïëï³óíÇ c=20, ÇëÏ S (2)  4 å³ÛÙ³ÝÇó Ïëï³óíÇ

ln 0.8
k   0.1116  :
2
л勉µ³ñ S (10)  20  20e5ln 0.8  13.45  :

4. S(0)=S0=$10 000 Ý»ñ¹ñíáõÙ ¿ µ³ÝÏÇ Ñ³ßíÇÝ ï³ñ»Ï³Ý p=8% ïáÏáë³¹ñáõÛùáí : Æ՞Ýãù³Ý

·áõÙ³ñ ÏÉÇÝÇ Ñ³ßíÇÝ t ï³ñÇ Ñ»ïá å³ñ½, µ³ñ¹ ¨ ³ÝÁݹѳï ïáÏáë³¹ñáõÛùÇ ¹»åùáõÙ :
ÈáõÍáõÙ :
p
i
100
1) S (t )  S 0 (1  it ),
2) S (t )  S 0 (1  i )t ,
dS
3)  iS , S (0)  10 000  S (t )  S 0e it
dt

5. S(0)=S0=$10 000 Ý»ñ¹ñíáõÙ ¿ µ³ÝÏÇ Ñ³ßíÇÝ ï³ñ»Ï³Ý p=8% ³ÝÁݹѳï ïáÏáë³¹ñáõÛùáí :

²ÛÝáõÑ»ï¨ ³Ù»Ý ï³ñÇ $1000 ѳÝíáõÙ ¿ ѳßíÇó ÙÇÝ㨠½ñá۳ݳÉÁ :
³/Æ՞Ýãù³Ý ·áõÙ³ñ ÏÉÇÝÇ Ñ³ßíÇÝ t ï³ñÇ Ñ»ïá ;
µ/ ø³ÝÇ՞ ï³ñÇ Ñ»ïá ѳßÇíÁ Ͻñá۳ݳ :
ÈáõÍáõÙ :

dS
³/  0.08S  1000, S (0)  10 000  S (t )  12500  c  e 0.08t
dt
S (0)  10 000 å³ÛÙ³ÝÇó Ïëï³óíÇ c=-2500 : л勉µ³ñ

S (t )  12500  2500e0.08t
ln 5
µ/ S (t )  0  t   20.118
0.08
²ÛëÇÝùÝ` û·áõïÁ (»Ï³Ùáõï--Ý»ñ¹ñáõÙ) Ùáï³íáñ³å»ë ÏÉÇÝÇ
$10 118=1 000*20.118-10 000 :

Գծային հանրահաշվի տարրեր

6. гßí»É Ù³ïñÇóÇ áñáßÇãÁ.

2
  1 0 2  1 4 2
 2 1  5 2     
ա)   3  ; բ)   ; գ)  2 5 4  ; դ)  2 5 4 ;
  5  3 5  1
1 0 2
   0 2


 1 2 3 0  0 2 0 0
   
 2 3 0 1  2 3 0 1
ե) ; զ) :
 1 2 0  3  1 2 3 3 
   
 2 1 0 2   2 1 4 2 

7. гñÃáõÃÛ³Ý ¨ ï³ñ³ÍáõÃÛ³Ý Ù»ç ѳßí»É ïñí³Í »ñÏáõ Ï»ï»ñÇ Ñ»é³íáñáõÃÛáõÝÝ»ñÁ .

A(1; 2), B(3, 4); 
A(0,1; 2), B( 1;1;0);
A(1; 2;1;0), B(0;1;0; 2) :
8. ¶ïÝ»É ïñí³Í í»ÏïáñÝ»ñÇ Ï³½Ù³Í ³ÝÏÛáõÝÁ
a (1; 2), b(1;3);
a (1; 2;0), b(1;3;1) :
9. a-Ç Ç±Ýã ³ñÅ»ùÝ»ñÇ ¹»åùáõÙ í»ÏïáñÝ»ñÇ Ñ³Ù³Ï³ñ·Á ÏÉÇÝÇ ·Íáñ»Ý ϳËÛ³É ¨ ³ÝϳË.
ա)  (a; 2); ( 2; 3)  ;
բ)  ( a;1; 2); ( 2; 3;  1); ( 2; 2; 3)  ;

գ)  (0;1; 2);(2;3a;  1);(2;  2a;3) :

10. a-Ç Ç±Ýã ³ñÅ»ùÝ»ñÇ ¹»åùáõÙ í»ÏïáñÝ»ñÇ Ñ»ï¨Û³É ѳٳϳñ·Á ÏÉÇÝÇ R 3 ·Í³ÛÇÝ
ï³ñ³ÍáõÃÛ³Ý µ³½Çë (Ñ»Ýù).

ա)  (a; 1;  2); (2;  3;  1); (1; 2; 0) ;

բ)  (1;1;  2);(2;  3;  1);( 1; a  2;0) :

11. òáõÛó ï³É, áñ A -Ý R 3 -Ç ·Í³ÛÇÝ »Ýóï³ñ³ÍáõÃÛáõÝ ¿.

A  {( x1 , x 2 , x3 )  R 3 | 2 x1  5 x 2  x3  0} :

12. òáõÛó ï³É, áñ A -Ý R 4 -Ç ·Í³ÛÇÝ »Ýóï³ñ³ÍáõÃÛáõÝ ¿.

A  {( x1 , x 2 , x3 , x 4 )  R 4 | 2 x1  5 x 2  6 x3  x 4  0} :

13. гßí»É Ù³ïñÇóÝ»ñÇ ³ñï³¹ñÛ³ÉÁ.

3
  10 8 4
2 1 0   1 0 1 
1 2 4     1 2 3  
ա)     3 2 1 ; բ)  4  3 2 0 ;
2 1  2  5 6  
4 1 1  
 5 
0 4 2 

 4 2

1 0 1 4   10 8 4
1 0   
  2 1   1 2 3
գ)  2  1   
3

4 
; դ)  3 2 0 12    4 5 6
:
0
  2    0 4 2 0  
 5 

   4 2

14. ¶ïÝ»É Ù³ïñÇóÇ é³Ý·Á.

 10 8 4 1 0 1 4 
1 2 2  4 1 0  
    1 2 3  
ա) 2 5 4 ; բ)   1 5 2 ; գ)  4 5 6
; դ)  3 2 0 12  :
1 0 2  0 2 1    0 4 2 0 
     5 4 
2  


15. ¶ïÝ»É Ù³ïñÇóÇ Ñ³Ï³¹³ñÓÁ.

1 2 0  4 0 0 1 2 1 
     
ա) 0 5 1 ; բ)   1 5 2 ; գ)  0 2  3 :
1 0 1  0 2 1 2 0 4 
    

16. ¶ïÝ»É Ù³ïñÇóÇ ë»÷³Ï³Ý ³ñÅ»ùÝ»ñÝ áõ ë»÷³Ï³Ý í»ÏïáñÝ»ñÁ.

1 0 0 4 0 0 1 0 1 
     
ա) 0 5 1 ; բ)  0 4 2 ; գ)  0 2 0 ;
0 3 1 0 0 1 0 0  2 
    

2 0 0  2 0 0  2 0 0 
     
դ)  0 3 2 ; ե)  0 4 6  ; ½)  0 4 5  :
0 4 1 0 2 5  0 6 5
     

17. ÈáõÍ»É Ñ³Ù³Ï³ñ·Á.

2 x       

ա) ; բ) ; գ)
3 y 4 z 5 x y z 3
 
 2 x  y  3z  1 3 x  y  z  1
        10
 x y z 2 4 x y z

 2 x  3 y  z  4

 x
3 x

 y  3z
 3 y 

4 z
2
 6 ;

x  y  z  1 3 x  2 y  4 z  7

դ) 
x


 y
3x 
 2z
y

 2 z
4
 4 ; ե) 
2 x

 x
 3 y
 y
 6 z
 3z 

2
4
; ½)
 2 x  3 y  z  3

x 
3 x

y  3z
 3 y 

4 z
7
 4 :

18. ¶³áõëÇ ³É·áñÇÃÙáí ÉáõÍ»É Ñ³Ù³Ï³ñ·Á.

4
  x  y  z  k  1  2 x  y  z  2k  4
 x  y  2 z  2k  4  x  2 y  2 z  2 k  1
 
ա) 3 x  y  2 z  3k  4 բ) 
 3 x  2 y  2 z  4k  1
 x  2 y  3z  4k  0  x  2 y  z  4k  5

Անալիտիկ երկրաչափություն

  
19. Գտնել M(-1 ; 3) անցնող և N  2i  5 j վեկտորին ուղղահայաց ուղղի
հավասարումը:

20. Գտնել M1(-1 ; 3) և M2(-4 ; 2) կետերով անցնող ուղղի հավասարումը

21. Գտնել տրված երկու ուղղիղների կազմած անկյունը.

1) 2 x  3 y  4  0, 3 x  4 y  5  0;
2) 3 x  5 y  6  0, 6 x  10 y  5  0;
3)  2 x  4 y  7  0, 2 x  y  4  0 :
22. Գտնել M(-1 ; 2) կետի հեռավորությունը տրված ուղղից

2 x  3 y  7  0 :
23. Կազմել հետևյալ ուղղիղներով կազմված անկյունների կիսորդների
հավասարումները. 3x  4 y  1  0, 5 x  12 y  2  0 :

24. Տրված են եռանկյան երեք կողմերի հավասարումները;

Պահաջվում է գտնել եռանկյան գագաթների կոորդինատները.

5 x  3 y  15  0, x  5 y  3  0, 3 x  y  5  0 :
25. Տրված են քառանկյան գագաթները` A(-9; 3), B(-3; 6), C(3; 4) և D (6; -3).
Գտնել նրա AC և BD անկյունագծերի հատման կետը և նրանց
կազմած անկյունը:

26. Գտնել եռանկայն բարձրությունների հավասարումները, եթե նրա

կողմերի հավասարումները հետևյալն են`
2 x  y  3  0, x  5 y  7  0, 3x  2 y  6  0 :

 
27. Հաշվել a  (1, 2,3) և b  ( 3,  2,5) վեկտորների վեկտորական
արտադրյալը:

28. Հաշվել A(1,1, 0), B(1, 0,1) և C (0,1, 0) գագաթներով եռանկյան մակերեսը:

5
29. Տրված են եռանկյուն բուրգի գագաթների կոորդինատները` A(1; 1; 1),
B(4; 4; 4), C(3; 5; 5), D(2; 4; 7): Հաշվել բուրգի ծավալը:

30. Կազմել M1(1 ; -1; 0) , M2(2 ; 1; -3) և M3(-1 ; 0; 1) կետերով անցնող

հարթության հավասարումը:

31. Կազմել այն հարթության հավասարումը, որն անցնում է

   
M(-1 ; 3; 2) կետով և ուղղահայաց է N  2i  5 j  3k վեկտորին:
32. Կազմել այն հարթության հավասարումը, որն անցնում է

M(-2 ; 1; 4) կետով և զուգահեռ է 3x  2 y  7 z  8  0 հարթությանը:

33. Գտնել տրված երկու հարթություններով կազմած անկյունը.

1) 2 x  3 y  4 z  5  0, 3 x  4 y  5 z  6  0;
2) 3 x  5 y  6 z  7  0, 6 x  10 y  5 z  7  0;
3)  2 x  4 y  7 z  5  0, 2 x  y  4 z  6  0 :
34. Կազմել M(-2 ; 3; 6) կետով անցնող հետևյալ երկու հարթություններին
2 x  3 y  2 z  4  0, 3x  5 y  z  0 ուղղահայաց հարթության
հավասարումը :

35. Գտնել M(-1 ; 2; -3) կետի հեռավորությունը տրված հարթությունից .

2 x  3 y  7 z  5  0 :
36. Գտնել M1(1 ; 3; -5) և M2(1 ; 4; 2) կետով անցնող ուղղի հավասարումը:

37. Կազմել M1(1; 1; 0), M2(2; 1; 3) և M3( 1; 0; 1) կետերով անցնող

հարթության հավասարումը:

2 x  3 y  z  8  0

38. Տրված է L ուղղի ընդհանուր հավասարումը  x  3 y  2 z  1  0 :

Պահանջվում է գտնել L ուղղի կանոնական հավասարումները:

39. Գտնել այն ուղղի հավասարումը, որն անցնում է M(1 ; 2; -3) կետով և

2 x  3 y  5 z  7  0

զուգահեռ է հետևյալ ուղղին 3 x  4 y  z  8  0 :

6
 40. Կազմել M(-4 ; 0; 2) կետով անցնող հետևյալ երկու ուղիղներին

x 1 y 1 z x  2 y  3 z  5
  ,   ուղղահայաց ուղղի հավասարումը:
2 3 4 3 2 2

41. Կազմել M(2; -3; 4) կետով անցնող հետևյալ երկու ուղիղներին

x 1 y 1 z x  2 y  3 z  5
  ,   զուգահեռ հարթության
2 3 4 3 2 2
հավասարումը:

Մի քանի փոփոխականի ֆունկցիա

42. ¶ïÝ»É »ñÏáõ ÷á÷á˳ϳÝÇ ýáõÝÏódzÛÇ áñáßÙ³Ý ïÇñáõÛÃÁ ¨ ³ÛÝ å³ïÏ»ñ»É

ѳñÃáõÃÛ³Ý íñ³.
u 2x  y  3  y  x 1 ; u  x  y;
y
u x 2
 y 2  1  4  x 2  y 2  ; u  arcsin :
x

43. ¶ïÝ»É z »ñÏáõ ÷á÷á˳ϳÝÇ ýáõÝÏódzÛÇ Ù³Ï»ñ¨áõÛÃÇÝ Ýñ³ M 0 ( x0 ; y0 ; z0 ) Ï»ïáõÙ

ï³ñí³Í ßáß³÷áÕ Ñ³ñÃáõÃÛ³Ý Ñ³í³ë³ñáõÙÁ.

x x2
z  xy  , M 0 (1;1; 2)   z , M 0 (2;1; 4)  ;
y y

x2 5x
z  tg , M 0 (0; 1;0)  ; z , M 0 (3; 4; 3)  ;
y x  y2
2

z  xy, M 0 (1;1; 1)  ; 

z  x sin  x  y  , M 0  ;  ; 0  :
2 2 
44. ¶ïÝ»É »ñÏáõ ÷á÷á˳ϳÝÇ ýáõÝÏódzÛÇ ¿ùëïñ»ÙáõÙÇ Ï»ï»ñÁ ¨ ¿ùëïñ»ÙáõÙÝ»ñÁ.

z  x 2   y  1  ;
2
z  x 3  y 3  3 xy  ;

z  x 2   y  1  ; z  x3  y 2  2 xy  2 x  2 y  3  ;
2

2 3 3 2 3 3
z x  6 xy  8 x  y 2  9 y ; z x  6 xy  38 x  y 2  27 y  ;
3 2 3 2
7
 z  x 2  6 xy  y 3  15 y  20; z  4 x 3  36 xy  12 x  9 y 2  36 y  51:

45. ¶ïÝ»É »ñÏáõ ÷á÷á˳ϳÝÇ ýáõÝÏódzÛÇ å³ÛÙ³Ý³Ï³Ý ¿ùëïñ»ÙáõÙÝ»ñÁ.

z  xy, »Ã» x  y  1 ;
z  xy 2 , »Ã» x  2 y  4 ;

z  x 3  y 2  3x , »Ã» x  1  y :
z  x y, »Ã» x 2  y 2  1 ;
z  2 xy , »Ã» x 2  y 2  18 ;
z  x2  y 2 , »Ã» x 2  y 2  25 ;

Կիրառություններ
46. γ½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÁ ß³µ³Ã³Ï³Ý ÃáÕ³ñÏáõÙ ¿ x Ùdzíáñ A ï»ë³ÏÇ, y Ùdzíáñ B ï»ë³ÏÇ
³ñï³¹ñ³ÝùÝ»ñ: ̳ËëÇ ýáõÝÏóÇ³Ý ïñí³Í ¿ C ( x, y ) ýáõÝÏódzÛáí: гÛïÝÇ ¿, áñ
ϳ½Ù³Ï»ñåáõÃÛ³Ý ß³µ³Ã³Ï³Ý ÃáÕáõݳÏáõÃÛáõÝÁ 90 Ùdzíáñ ¿: ƱÝãù³Ý
¿ ³ÝÑñ³Å»ßï ³ñï³¹ñ»É Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ï»ë³ÏÇó Ýí³½³·áõÛÝ Í³Ëëáí:
C ( x, y )  6 x 2  12 y 2

47. γ½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÝ Çñ ïñ³Ù³¹ñáõÃÛ³Ý ï³Ï áõÝÇ 60 ¹ñ³Ù³Ï³Ý Ùdzíáñ (¹.Ù.) µÛáõç»

³ß˳ïáõÅÇ ¨ ³ñï³¹ñ³ÝÛáõÃÇ Ñ³Ù³ñ : ºÃ» x ¹.Ù. ѳïϳóíÇ ³ß˳ïáõÅÇÝ, ÇëÏ y ¹.Ù.
³ñï³¹ñ³ÝÛáõÃÇÝ, ³å³ »Ï³ÙïÇ ýáõÝÏóÇ³Ý Ïáõݻݳ Ñ»ï¨Û³É ï»ëùÁ. R ( x, y )  4 xy  8 x  :
x-Ç ¨ y-Ç Ç±Ýã ³ñÅ»ùÝ»ñÇ ¹»åùáõÙ »Ï³ÙáõïÁ ÏÉÇÝÇ ³é³í»É³·áõÛÝÁ :

48. γ½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÁ ß³µ³Ã³Ï³Ý ÃáÕ³ñÏáõÙ ¿ x Ùdzíáñ A ï»ë³ÏÇ, y Ùdzíáñ

B ï»ë³ÏÇ ³ñï³¹ñ³ÝùÝ»ñ: гÛïÝÇ ¿, áñ ϳ½Ù³Ï»ñåáõÃÛ³Ý ß³µ³Ã³Ï³Ý
ÃáÕáõݳÏáõÃÛáõÝÁ 200 Ùdzíáñ ¿:
А տեսակի մեկ արտադրանքի ինքնարժեքը x+6 է, իսկ B տեսակի
մեկ արտադրանքի ինքնարժեքը y-2 է: ƱÝãù³Ý ¿ ³ÝÑñ³Å»ßï ³ñï³¹ñ»É
Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ï»ë³ÏÇó, որ ինքնարժեքը լինի Ýí³½³·áõÛÝը: