1.

IGiri*
.

Kendr bagrna kullan~labilen, insanlarrn oturma ~ a J l ~ r n a ,

dinlenme, ula~rm, eglenrne ve ibadet etmelerine yarayan,
hayvanlarrn ve e ~ y a l a r ~korunmas~ni
n saglayan, karada ve suda,
daimi veya geqici, yer altr ve yerustij in~aatlile bunlartn tarnirlarini
iqine alan tesislere yap1 denir. Yaprlann tngastnda kullan~lan
maizemelere d e " Yap! Malzemeleri " denir.

Teknik elemanlar kullandrklarl malzerneleri seqerken, belirli

standartlara uymak zorundadrrlar. Giiniimiizde rnalzemelerin biitiin
ozeltiklerinin iyi bilinmesi, yap~laniqe uygun malzeme seqimi ve
kullan~mryap1 maliyetlerini azaltma kta, yap1 omriinii artcrarak uzun
zarnan kullanabilme imkan~saglamaktad~r.
Malzeme seqirninde ise, Emniyet, Ekonomi ve Esfetik gibi iiq
malzernelerle in9a edilen yapliar
unsura dikkat edilmelidir. Ayr~ca,bu
fonksiyonel olrnaltd~r.

1.2. Ulusal ve Uluslsr arasr Bar1 K~saltmalarve Anlarnlar~

TS : Tilrk standartlan
DIN : Alman standartlarr
BS : ingiliz standartlarl (British Standads)
I S 0 : Uluslar arasl Standardizasyon Organizasyonu,
(International Standardization Organization)
ASTM : AmerikaDeneyveMalzeme Cemiyeti
( American Society For Testing And Materials)
AASHTO :Amerikan Devlet Karayollarr Sartnameleri
( The American Associarion Of State Highway
Officials Specification)
ACI : Amerika Beton Enstitiisu (American Concrete Institue)
 "'\ 4P1 M A ) JEMESIveBETON."
- '
, . ' ' M S GUM3 b. V >LIME

QNORM : Avusturya standartlar~

R~LEM : Malzemeler ve yapilar iqin deney ve a r a ~ t ~ r m a
laboratuvarlari uluslar arast birligi (Reunion Internationale Des
Laboratories Dessais Et De Recherches Sur Les Materiaux Et
Les Constructions)

1.3. Yapr Bilirninde Malzemenin onemi

Teknik elemanlar~namacl yapt~klar~i$e en uygun malzerneyi

seqmek, seqtikleri malzemeyi standartlara uygun olarak kullanmak,
bdylece yap~lanyap~lardanfaydalanacak olanlara konforlu ve huzurlu
bir ortarn hazlrlamaktlr.

Malzeme ozellikleri bilinmeden, degigik malzemelerin

ozellikleri kar?lla5tlrilmadan amaca uygun malzemenin se~ilmesi
elbette zor olacakt~r.Bir yapinin rnaliyeti sadece ilk yaplm maliyeti
olarak dijgijnllmemelidir. Cunku; yap1 omrii suresince uygun
malzeme kullan~lmad~g~ icin yaprlan masraflar yap1 maliyetine
eklenerek maliyeti art~racaktlr.Ayrlca bu yapiyr kullananlar iqin de
olumsuz gartlar olu$uracaktrr. ( h e g i n , gerektigi halde su yalitlrni
yap~lmayanbir binada yagayan insanlar~nkary lagacag~problemler

Yapllarda kaliteli malzeme kullanlm~yan~ndakaliteli igqilikte

cok onemlidir. En iyi malrerneyi dahi, iyi bir ustaya yaptlrrnazsak
alacag~mrzsonug olumsuz olacakt~r.Bu sebepten dolayi yap~lacak
iglerde mutlaka yetigrnig elemanla qal~$~lmal~d~r.

Malzemelerin agao~dakiozelliklerinin bilinmesinde yarar vard~r.

1. Teknolojik ozellikler
a. A91nma
b. Sekil Degigtirme ve Klrllma
c. Carpma Dayan~m~
d. Serttik
e. Yorulma
f. Sijnme

2
 4- ozellikleri Degigtirilebimelidir : Kullantm ~eklinegore
i~lenmesi kolay olmalid~r. ~ r n e ~ i n~imentolara
, katk~ maddesi
I katltarak priz siresinin degigtirilmesi, yada demirin karbon miktar~
degigtirilerek ozelliginin degi$tirilmesi, gibi.
5- i h t i y a ~Kadar Al~nrnatld~r : ihtiya~tanfazla al~nanbir
malzeme matiyeti art~r~r ve ziyan olabilir. Az al ~ n a nmalzemede
zaman ve ig~ilikkayb~nasebep olur.

1-5. Malzeme K u l l a n ~ m ~

Malzeme kullanrm~nda?u hususlara dikkat edilmelidir

1- Uygulamada irnalatq~lar~n onerdigi gartlara uyulmal~d~r.

2- Uygulamada kalifiye ig~itikkullan~lmal~ : lyi malzeme kotij
igqilik iyi sonuq vermeyecektir.
3- Malzemenin kullanrm~ndaiklim 5artlar1goz onijne allnmalt.
Uygulaman~ny a p ~ l d ~yure
g~ i ~ i n
test edilmig ve uygulama yap~lml$sa
onlar~ndasonuqlari dikkate al~nmal~d ~r.

I.6. Yap1 Malzemelerinin G u r u p l a n d ~ r ~ l m a s ~

Yapr malzemelerini ~egitliozelliklerine gore degi~ik~ekillerde

gurupland~rabiliriz.Ornegin cimento hem kagir malzeme gurubuna

1- A h ~ a pyap! rnalremesi : Kereste, kontraplak, sunta

2- Kagir yap1 malzemesi : Beton, Tugla, Ta9, Agrega,
Seramik klremit vb.
3- Baglaylc~ birlegtirici yap1 malzernesi : A l ~ l , kireq,
~irnento,tutkal, qivi, kaynak, bulon vb.
4- Metal yap1 malzernesi : Celik, Alijrninyum ve ala$rmJar~,
~ i n k obaklr,
, k u r y n vb.
5- Camlar : Renkli, saydam, yarl saydam vb.
6- C e ~ i t l sanayi
i ve suni malzemeler : Plastik, Polimer ve
seramik rnalzemeler.
7- Bitiimlu malzemeler : Asfalt vb.
8- Yal~tkan amaqlr malzemeler : Ruberott, katran, asfalt,
kege, keten, cam yijnii vb.
 9. .Anglorneralar : Biriket, Aterrnit (Cat1 Srtusu), konglomera.
10. Boyalar : Yaglr ve Plastik boyalar.

1.7. Yap1 Malzernelerini Kullanrl~~

Yoniinden S ~ n ~ f l a n d ~ r ~ l r n a s ~

Yuk tag~mayan duvar, botme duvarlar, kaplamalar,

dogramatar, badana, boya, cam vb.

1.8. Malzemelsrinin Gerilme-Deformasyon Egrilerine Gore

S~nlfland~rllmas~.

1. Diiktil Malzemeler
Kopmadan once biiyijk oranda deformasyon yapma Gzellikleri
vard~r. Gerilmenin belli bir degerine kadar elastiklirler. Yumugak
plikte oldugu gibi soguk olara k da 5ekillendirilebilirler. Darbe
tesirlerine kar?~dayamkl~d~rtar. B a s ~ nve~ qekmeye kary mekanik
ozellikleri fazla degigken degildir.
2. Gevrek Malzemeler
K~r~lmadan once deformasyonlar~~ o azd~r.k Beton, tag, font ve
camda oldugu gjbi elastiklikleri belirli degildir. Darbeye
dayanrks~zd~rlar. Baslnq mukavemetleri qekme mukavemetlerinden
fazlad~r.
3. Plastik Malzemeler

Malzemelerin farkl~deformasyon yap~lar~

hakktnda bilgi verirler.

1.9. Emnivet Gerilmesi ve Emnivet Katsavls~

laz~md~r. Aksi taktirde drg kuvvetlerin olu$urdugu gerilmeleri

karylamayarak klr~lma meydana gelir. Emniyet gerilmelerl
malzemenin mukavemet (dayan~m)gerilmelerinin birden (1 ) den
biiyuk bir emniyet katsay~s~na
bolijnmesi ile elde edilir.
 '"Y4I'I MA~.LEMIISIV~.RFTOY"'
N
I- GENEL ' M 5 GUNER % V SUM[

1.9.1. Emniyet Gerilmelerinin Kullan~lmaSebepleri

1- Matzemelerin mekanik mukavemetleri deneylerle tespit

edilrnektedir. Deney sisternlerinin verebilecegi hatall sonu~lar~
onlemek igin ,
2- Yijksek tahminlerdeki hatalar~onlemek isin ,
3- Bilhassa Vantiyede imal ettigimiz beton gibi tag~ylcryap1
malzemelerinin imalinde yapabilecegimiz hataiar~onlernek isin,
4- Mukavemet statik ve betonarme hesaplarmda yap~lan
kabullerden dolay~meydana gelen hatalar~onlemek i ~ i n ,
Emniyet gerilmeleri kullan~l~r.
0rnek : 40x40 cm kesitinde ve 30 cm yuksekliginde bir beton
blok P=80 Tonluk bir b a s ~ kuwetiyte
n~ yuklenmi9tir.
a f ~ l o kbu yljkij emniyetle ta~lyabilirmi ?
b)Blok ne kadar k ~ s a l ~ r .
Coziirn:
Verilenler; A = 40~40=1600 (:, = 30cm.(ilkboy)
P = 8OTon u,,=60kg/cm2 E =210000
p 80000
a) (3=-3-=50kg/cm2 ve~,~,=60kg/cm'>uc,,=50kg/cm~
A 1600

OtduQundan emniyetle taglr.

50 50 4
b) E= - s - 3 E =- = 2.38~10-
E E E
A&
E = -3 AF = t,x& = 30x238 x 1o . =~ 0,00714 mm. krsallr.

Emniyet katsay~lari qegitli faktorlere bag11 olarak 1,510

aras~ndadegi7ir. Malzemenin cinsi katsay~igin linemlidir. Homojen
olan malzemelerde emniyet katsay~s~1,5-2 allnirken, homojen
olmayan malzemelerde emniyet katsay~s~ 8-10 araslnda allnlr.

Yap1 elemanlar~nrnkesitlerinin boyutland~r~lmasinda

emniyet
gerilmeteri yontemi esas al~ndlg~ndabir qak sak~ncas~ vard~r.Bu
sebepten dolay1 boyutland~rmada da ta91rna gucu yontemi

6
Malzeme Cekme a,. kg oL,,
I Bas~ng kg I Kayme T,,, kgIl
cm cm -
Celik 1400 1400 ,

B a p 100 80
Beton 0 60
Tugla duvar 0 5
-Tag duvar 0 4
I Birbirine deden ve birbirrne rolat~fhareket eden iki ctsim aslnir,

meydana gelen aScnmaya adezif aglnma, sertlik farklar~n~n ~ o k

olmas~ durumunda meydana gelen aginmaya abrezif aglnrna,
cisimler arasrnda su ve kirnyasal s l v ~ l a r ~ n bulunmasr halinde
reaksiyon sonucu meydana gelen aslnrnaya da korrozif aynma,
birbiriyle temas eden cisimler ~ e $ i t \kuvvetler
i etkisinde kald~klar~ndan
dolayr bir yorulma sonucu meydana gelen a$lnmaya ise, yorulma
aglnmasl denir.

1.I 0.2. Sekil Degi~tirmeve Krr~lmaj ~ i

I kuvveti uygulayarak gekrne meydana gelmesini saglarsak. Bu ~ e k m e

{P) den dotay~cisimde AL kadar uzama meydana geldigini kabul
edelim. Bu uzamanln sonsuzda k i j ~ i j kbir zaman aral~g~nda gelen
krsrnlna d(AL) diyelim. Bu k u ~ i i kzaman arallg~nda P kuvvetinin
rneydana getirdigi kijqii k igi dU=P.d(AL) = a.A.d(AL) olarak
yazabiliriz. Eksenel 9ekil degigtirmeden AL=L.E oldugundan, bu
bag~nttyrd(AL)=L olarak yazabiliriz. Bunlart dijzenler yerlne koyacak
olursak.
,, .
.
.
.
DU=G.AL.dE ,,,
,
.
.
.
I

AL = V bu bize cismin hacmini

Vereceginden dU IV= o.dt.. olur.
P
Sekil 1.1. Cismin Kuwet Alt~ndaSekil Degi~tirmesi
a$ars% (02)gibi bir deger al~rsa meydana gelen sekil degi~imi
(deformasyon) €2 gibi bir deger allr. Sekil degigtirme igi A2 alan~nln
ol~iilmesiyle bulunur. Eger cisim krr~llncaya kadar yijklenir ve
klr~lmai5i Ag alanlnln olqiiimesiyle elde edilir.
k~r~llrsa,

K~r~lrna
i$i gevrek rnalzemelerde y a k l a ~ ~olarak
k (213 om,,-&k)
ve siinek malzemelerde A=((~ak+~,,,.)l2).rk olarak kabul edilir.

Klrllmanln gekil degi~imleiligkisini daha iyi a ~klarnak

l @infarkl I
atom yaplslna sahip malzemelerin gerilme-gekil degigtirme itigkisini

gevrek rnaliemedir. Buna ornek olarak karbon oranl yijksek olan pik
dokum veya beton denebilir. K~sacas~ bu gibi malzemelerin om,,
degeri yuksek olmas~na ragmen gekil degi9tirmeleri &k ku~iiktiir.

Sekil 1.3. Farkl~Malzemelere Ait K ~ r ~ l mDiyagram~

a

( 2 ) Egrisinin alt~ndaki Ag atan t incelersek, daha bijyuk

oldugunu gorebiliriz. Bu gibi malzemelere siinek (dijktil) malzeme
denir.

I 0
 1-10.4. Sertlik

Cisimlerin sertligi qekme ve b a s ~ n dayan~rnlarl

~ gibi kesin bir
karakteristik ozellik ifade etmektedir. Bir cisrne herhangi bir metot
uygulayarak sertliginin bilinmesi bize su yararlar~saglar.

2. Malzemenin yaps1 hakk~nda bilgi sahibi olunur. iki

numunenin aynl olup olmad~g~na sertlik deneyi sonucu karar verilir.
3. Sertlik bir yiizey ol$ijsiidur. 0 yijzeye yak~nk~srmlarln
mekanik ozellikleri cismin kendisinin ozelliklerinden ijnemli derecede
farkll olmas~naragmen sertligin bilinrnesiyle malzemenin rnekanik
mukavemetlerinin degeri yaklayk olarak bulunabilir. Sertlik
deneylerinin yap~lrnaslkolayd~r.Bu deneyler yap~ldlgrndamalzeme

Tag yap111malzemeler iizerinde sertlik ol~iilrnesininamacl, test

sonucu bulunan deger ile bas~nqdayan~rn~n~n ili2kisini kurmakt~r.

Yap~lanaragtlrmalarda betonun yiizey sertligi ile mukavemeti

aras~ndasoyle bir ili~kininolabilecegi kabul edilmi~tir, ,,a
, = f(H)
qetikte oldugu gibi iz o l ~ m emetoduyla beton test gekici kullan~lara
k
sertligi tespit etmek murnkijndijr. Betonda iz metodu beton test gekici
ile yapllmaktadlr. Betonlar ijzerinde yapllan gal~$malardaSchmidt
~ e k i c idegerlerinden bulunan mukavemetlerin baa hallerde g e r ~ e k
degerlerinden ~ o fazlak sapt~glgoriilmemektedir.

Yapllan ara9tlrmalarda Schmidt metoduyla bulunan sertlik ( r )

ile kenarl 20 cm. olan kiip beton numunelerin mukavemetleri o b
aras~ndakibag~nt~;
ah= 1 5 8 r-193

ob = ise, 20 cm'lik kijp nurnunenin b a s l n dayanlml

~ birimi kgf/cm2dir.
 "'t ,\PI MAI.ZF.\lESlvrBt lOh'"
' Mar ZF1tF.l Ulh. h£N- ' M 5 GEGER 3. ',/:IJ'.lC

(a)'da malzeme yaln~zdeijigken ~ e k m ekuvvetlerinin etkisindedir. (b)'

de yine malzeme sadece p k m e gerilmeleri etkisindedir. Burada
alt(m~n)s ~ f ~ regittir.
a ( c ) halinde ise, ijst (rnax) =alt (min) olup bu
durumda cisme aynl degerde maksimum bas~nqgerilmesi aras~nda
degigen gerilmeler etkimektedir. Yorulma sonucu bu durum ozel bir
ha1 olup, buna alternatif gerilme hali denilmektedir. (d)'de ise,
malzeme yaln~zdegi~kenb a s ~ gerilmelerinin
n~ etkisi altlndadlr.

I.
10.5.1. Betonlar~nY o r u l m a s ~

Betonarme yap~larrn, degigken yiiklerin etkisi alt~nda

bulunmas~yla beton yorulma olayrna maruz kaltr. Betonarme

yap~laragore daha sok yakla~maktad~r, min / rnax oranl (+1) degeri

kadar az fark ediyorsa yorulmaya kary mukavemet, o kadar buyiik
deger almakta ve bijylelikle yorulma olay~sonunda k ~ r ~ l mtehlikesi
a o
kadar azalrnaktad~r. Beton yap~da b a s ~ n ~gerilmelerini
kargilamaktadrr. Betonlar~n ~ e k m e gerilmeleri o l d u k ~ a kij~iiktur.
Bundan dolay I betonarme yap~lardamin I max oran tnln alabilecegi
en k u ~ i j kdeger s ~ f r r d ~
veya
r bu deger hiqbir zaman negatif olamaz.
Betonarme kirigte d o n a t ~ n ~yorulma
n mukavemetinin sona ermesiyle
kiri~lerinrnukavemetini kaybettigi anlag~l~r.

Son y~llarda yap1 tekniginde meydana gelen geli~meler

betonlarda yorulmaya kargl dayan~ k l ~ l ~ g ronem
n kazanmaslna yo1
a ~ r n ~ g t l rBunlardan
. birincisi ta91y1c1hafif betonlar~n koprij gibi
in$aatlarda kullan~lmaga baglanllmas~yla bu tur yap~lar kendi
n ~ n olqude azalmas~ndan do lay^, min I rnax aranl
a g ~ r l ~ g ~onemli
kijqiilmekte yorulma olay~etkinligini azaltmaktad ~ r .

Normal betonun ortalama birim aglrl~gl2,4 kg/dm3 iken ta91ylc1

hafif betonun birim a g ~ r l ~1,7-1,84
g~ kg/dm3 arasindad~r.Buda normal
betona gore birim ag~rl~kta ortalama olarak %37 azalmaya karg~
gelrnektedir. Bu durumda min I max oran~nda0.10 kadar bir azalma
meydana getirir ki bunun yorulmada onemi buyuktur.

I (3
 - -
beraber getirmektedir. Bunun sonucu min I max oranl da daha kirC(lk
deger alacakt~r.

Klsacas~betonun cekrneve karst davanrm~ cok dijsuktur.

Yorulma mukavernetini agagldaki faktijrler etkiler.

a) Slcakllk : S~caklrkartt~kcayorulma mukaverneti azal~r,

s~cakllkazald~k~a,
yorulma mukavemeti artar.

I yiiklemeye tabi tutulursa, klr~lma daha a2 bit tskrar

meydana gelir.
sonunda

e ) Yiizey puriizlulugu : Yuzeyleri purijzlii olan omeklerin,

yiizeyleri parlat~lrnlg olanlara k~yasla daha d i i ~ i j k yorulma
mukavemetlerine sahip olduklar~g~rulmugtiir.
f) Korozyon : Bu olay yiizey piiruztulugOnij artt~rdrg~ iqin
yorulma mukavemetini azaltlr.
g) Gerifrne Limitleri : Tekrar edilen gerilmenin d e g i ~ i m i
alternatif yukleme ~eklindedegilse, o zaman yorulma mukavemetinin
gerber baglnt~s~ olan;
0 ust (rnin) = a alternatif x (c+l)/(c-r)

1 Celik iqin c= 2,O aliiminyum iFin 1,2 al~nlr.

r = [ualt (rnax) x (J us1 (min)]

Malzemenin alternatif yukleme halindeki yorulma

mukavernetini, statik yukleme halindeki mukaverneti ile
kargllagtrracak olursak, onun 1/3'u ile X'si aras~ndadegiqtigi goru lijr.
oalt= oiist = ostatik olarak kabul edersek, ~ e l i ki ~ i na statik = 0
alternatif x (2+1)1(2-1)=3 alternatif 0 alternatif = 0 statik 13 olarak
bulunur.

1-10.6. Siinme

Maizemelerin qogu sabit veya k a l ~ cgerilme

~ alt~ndazarnanla
artan ~ e k i degt~tirmeleri
l gosterirler ve bu olaya s u n m e ad1 verilir.
Sunme metal malzemede yij ksek s~cakl~klarda, beton, a h ~ a pve
plastik malzemede ise normal s~cakl~klarda yer alan bir olayd~r.
Sunme sonucunda malzeme statik mukavemetine k~vasla , daha
-

diiguk bir gerilme alt~nda krr~lmaktave statik 9ekil degi2tirmesine

k~yasladaha bijyuk gekil degi~tirmeleriyapmaktad ~ r .

Siinrne - +kil degigtirme bagrnt~s~incelendiginde sijnme-gekil

degigtirme u~ safhada gorijlijr. (I) Siinme h ~ z ~ ngittik~e
~n azaldlg~
safhad~r.(11) Sunme h ~ z r n ~bir n mintmum V degerinde sabit k a l d ~ g ~
safhad~r.(Ill) Siinme h ~ z ~ n gittik~e
!n ~ neticede numunenin
a r t t ~ gve
koptugu safhadrr. Eger gerilme degeri yijksek degilse sunmenin bu
111. Safhas~ yer almayabilir. Bu dururnda EI ve V degeri bilindigi
takdirde, belirli bir (t) an tndaki sijnme degeri hesapla bulunabitir. .

'-8 Zaman ( t j
-P- 1&
Sekil 1.5. Siinme-Zaman Grafigi

AB rn ve n malzemeye ve s~cakl~ga bag11sabitlerdir.

E, = V x t = B x onx t El = A x omolarak kabul edilirse
E elastik = 0 IE
I 1.1I.I,
Birim A g ~ r l ~ k

Malzemenin bogluklar~dahil olmak ijzere olrnak iizere birirn

hacim ag~rlrg~dlr.
Ag~rl~k P

Butiin Hacim V

ktan sonra birim hacmine

Malzemenin bogluklar~ ~tkartlldl
k a r g ~ l ~gelen
k ag~rl~g~d~r.

Ag~rl~k P P
ozg[ilAglrllk = ------ ------------ Y = -------- = -------
Dolu Hacim d v -v
1.11.3. Porozite

Malzemedeki bogluk oranrna denir.

Bogluk Hacmi v V-d d

Porozite = --------------------- p = ------- = --- ------ = 1 - -----
Butijn hacim V V V

I
I. 11.4. Kompasite

Malzernedeki dolulu k oranlna denir

Dolu Hacim d A
Kompasite = ------------------- K I ------- veya P = 1- ----
Butijn hacim V Y
I Malzernenin birim agirlrk veya hacminin emmi2 oldugu su

Sa: Ag~rllk olarak su emme yijzdesi Sa = 190

4
1 Sh :Hacim olarak su emme yijzdesi;

Veya Sh = Sa x A

P2: SU erndirilrnig a g ~ r l ~ k
PI: Kuru a g ~ r l ~ k
I . 11.6. Doyma Derecesi

Malzernenin bogluklann~n hangi oranda su ile doldugu

Porozife P

Donan suyun hacmi yaklayk olarak % 10 kadar geni$er.

I oranlna kadar su ile dolkug ise suyun buz haline geterken

genlegmesi i ~ i n
yeterli bo~lukvard~r.Doyma derecesi ?A80 we daha 1

I Ornek : 23x11~6 cm bovutunda bir tuala kuru olarak 1

 C
"'Y41'[ M i L / I h41 S I . c R r I r 1 " "
' 1&2khlkLt.KlV CiEhLL ~ Z t 1 L I k . lt H 1 ' A! ;T,!Jrm€P J. / , > A ' !

a)Birimaglrllk ............... A = ?
b j t i z g u l a g ~ r l ~..............
k y=?
c) Porozite ..................... p = ?
d) Kompasite ................ t = ?
e ) Su emme .................. s = ?
f) Doyma derecesi ...... D = ?
g) Bu tugladan donmaya dayan~kltl~k beklenebilir mi?

Not : Bogluklu malzemelerin donmaya karq~dayan~ kll olmasl

&in doyma derecelerinin Oh 80 den kijqij k olmas~gerekir.

r d = su gr. D)Y= A=- = 2,85 grlcm"

V, 175
Vd = 17,s cm3
A 1.71
C) P = 1- - I - -= 1 - 0,600 = 0,300
Y 2.X5

A 1.71
rj) t = - = -= n no wPVa t = 1 - P

...

4 2600

Hacirnce
Sh = Sa.A = 0,15x1.71=0,256 5% 26

veya 2. yo1 (Hacimce iqin)

 g) D = 5% 65 % 80 oldugundan donmaya dayan~kt~l~k
beklenir.
drnek : 25x25~40boyutlannda bir beton blok kuru olarak
I tartlld~g~nda40 kg 24 saat su iqinde bekletiliyor 42 kg geliyor.
i B o ~ lkul a r ~ n ~%n90'tnrn su ile dolu oldugu kabul edilerek,

/ a) Birim a g ~ r l ~ A g ~=?
n~ c) ozgiil a g ~ r l ~ yg =?
bj SU ernrneyi jap~nkpue harirnce) Sa=? Sh=? d) PorozIesini P = 7
~n~

Basin$ alt~nda ak~gkanlarrn bogluklu malzemelerin rq~nden

geqrnesi dogald lr. Ayr~cabas~ncolmaks~z~n dogal ko~ullardakllcal
etki nedeni ile bo$luklu malzemelerde su ge~irimliligi olu~abilir.
Uygulamada en s ~ krastlanan gaz halindeki aklgkan su buhar~,SIVI
halde ak~gkan da sudur. Bu akrgkanlara kar51 malzemelerin
gegirimlitigi yap1 muhendisliginde Gnemli sorun say ~lrr.
 '"\ A P I hl4I / I \lI:CIVetlETOh"'
'hlAZEMLLCRlh
. . Lt N t L ' M S GUPJlR d VSUMF

I Q = Birim zamanda q e ~ e nsu miktar~,(crn3/sn)

x = Numune kal~nl~gt

I
(cm),
k = Ge~irimlilikkatsay~s~
(CmlSn).

Basms -
1 Msnametr~
I I

Sekil 7.6 Ge~irirnlili

k Deneyi

Ornegin genellikle yap~larda yagmur suyunun i~eriye

geqmemesi, buna k a r y lk~ su buhar~n~n igeriden dqar~yag e p e s i
istenir. Bu nedenle kullan~lacakboya ve slva rnalzemelerinin su ve
buhar ge~irimliliklerinindeneylerle saptanmas1 gerekir.

B a s l n ~ lsu
~ ge~irimliligisu depolar~nda,beton borularda ve
barajlarda kullan~lanmalzemeler iqin onemlidir.
 "'YAI'I MhLZEhl1:SIv~RETOU"-
'
-M=>:Y~I, ~ i r l~KLN ' h? ;G d b i f i A v IUV:

Yap~lardak~lcaletki ile ernilen sular zamanla buharla~~rke

verdikleri tuzlar~geride b~rakaraksrva ve badanayr bozarlar, ayrlca
rutubet olu9turarak sag11k yonunden sa k~ncalrd~r.

Bu sa k~ncalar~ ijnlemek iqin suyun girdigi yIjzeyler zengin

qimentotu slvalar, boyalar, bitum ve benzeri malzernelerle yal~tli~r.

brnek : 30x30 cm boyunda bir beton karo, kapiler su emme

deneyinde 20 dakika su ile temasta kalrn19,bu sure iqinde 40 gr, su
emmi? olsun kapilerite katsay~s~
nedir?

~=40gr=40crn~
A = 30x30 = 900 cm2
t, = 20 dakika = 1200 saniye

8~0.000
k.1200 = 1,97.10-~
k=1,64.1 0-6
~rnek
Bir tugla numunesi kuru olarak tart~ld~g~nda 2400 gr geliyor.
11x23 em boyutunda olan alt yiizij su ile temasa getirilip kapiler su
emme deneyine tabi tutuluyor. Deneyde 1 saat sonunda numune
yijzeyi kurulanarak tartrllyor ve 2725 gr bulunuyor.

a) Bu tuglanrn kapilerite k a t s a y ~ s ~hesaplay~nrz.

n~
b) Hacim oranl cinsinden su emme miktar~en qok % 26,4
olacag~ biliniyorsa, bu tugladan yap~lrnl? bir duvar~n
zeminden aldlg~rutubeti 3 m yukarfdaki ust kata iletmesi
i~ikn a gunluk
~ zaman ge~ecektir.

26
 enerjisinin (watt1 cmZ) €;a oranlna bag11olarak a9agida ki b a g ~ n ile
t~
tan ~ m l a nve
~ r bijyii klilgu desibel olarak belirtilir.

I Siddetlerine gore ses tijrleri aqag~daverilmigtir.

Hafif alsak sesle konuqma 20

ozel burotar, sessiz evler 30
Normal Konu~ma 50
Sokak, buro giirultiileri vb. 60 - 70
kulakta aclrna hissi veren patlama 100 - 120

Sesin ~iddetindenbagka frekans~da onemli bir etkendir, insan

kulag~30 Hz ile 20.000 Hz aras~ndakalan frekanslar~duyabilir. 250
Hz den agagls~dugiik, 250-1000 Hz arasl orta, 1000 Hz den yukar~
olanlar yiiksek frekansl~saytl~r.

1.I 2.1. Ses Emilmesi

andaki enerjisi
Ses dalgas~havada ilerlerken bir cisme qarpt~g~
El ise bunun Eq kadarl cismin yijzeyi taraf~ndanyans~t~llr,
geri kalan
~ cisim taraf~ndanernilir veya yutulur. Buna gore cismin
k ~ s r nda
yuzeyinin ses emme saylsl,

olarak tan~mlan~r.. Yans~ma fazla otursa yank1 yaparak igitme

ko$ullarrn~bozar. Yans~man~n az olmas~iqin Eq nin kij~uk,dolay~siyla
a' nln buyiik olmas~gerekir. Cegitli malzernelerin ses e m m e say~lar
agag~daverilmigtir.