ΜΕΡΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ ΠΑΠΑΝΗΣ, ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΑΡΙΝΑ ΚΟΓΕΡΑΚΗ

Κάποιοι έρωτες θεριεύουν στην κρίση, στον πόλεμο και στην αδικία. Ίσως γιατί πλουτίζουν από την
ανέχεια και αψηφούν το χρόνο, όταν των ανθρώπων οι προφάσεις καταρρέουν..

Πώς ένας λαός ζωγραφίζει τις εποχές, πώς αφηγείται την ιστορία του πώς ψηλαφεί τα όνειρα, παρά
μέσα από την τέχνη, τα τραγούδια, το θέατρο, τη λογοτεχνία, την ποίηση. Κι όταν όλα αυτά ακμάζουν,
σημάδι είναι ότι λειτουργεί το συλλογικό ασυνείδητο, πως κάτω από τη δυσκολία κυοφορείται μια νέα
ορμή. Αλλά, όταν πλούσιοι και φτωχοί καθηλώνονται μαζικά, για να μηρυκάσουν τα πολιτιστικά ψιχία,
που τους προσφέρονται, τότε ο χειμώνας θα είναι βαρύς..

Η φράση «Μια εικόνα αξίζει όσο χίλιες λέξεις» είναι ένα εντυπωσιακό κλισέ, που προφανώς αποκρύπτει
ότι η συμβολική δύναμη της γλώσσας είναι τόσο μεγάλη και η πλαστικότητα του λόγου τόσο βασική για
την αληθινή επικοινωνία, που θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ακριβώς το αντίθετο: «Μια λέξη αξίζει
όσο χίλιες εικόνες». Φυσικά, ζούμε στην εποχή που η ετοιμοπαράδοτη πληροφορία μεταδίδεται
(μηρυκάζεται) κυρίως οπτικά ή ακουστικά (μερικοί θεωρούν ότι αυτό είναι το πολυαισθητηριακό) και η
σημειολογία, το παιχνίδι μαντέματος, η γραμματική και η σύνταξη, οι εκλεπτυσμένες εκφράσεις
περιθωριοποιούνται. Κάποιες από τις αισθήσεις αποδυναμώνονται, ενώ τα κέντρα εκείνα του
εγκεφάλου, που ευθύνονται για τη δημιουργικότητα, τη φαντασία και τη μνήμη δεν εξασκούνται. Κι
επειδή η προσπέλαση του γραπτού λόγου, εκείνη με το μολύβι και το στυλό, που διεγείρει την
κιναισθησία, σύντομα θα αντικατασταθεί με την απλή πληκτρολόγηση, ετοιμαστείτε για τη νέα γενιά,
που όταν μιλά για γράψιμο θα εννοεί πάτημα κουμπιών, Τ9 και swiftkey..

Διαβάζοντας το νόμο για το νέο χαράτσι για τα ακίνητα συμπεραίνω ότι ο νομοθέτης είναι είτε άσχετος
με τις κοινωνικές συνθήκες, που επικρατούν, είτε απατεώνας. Και απορώ πώς ένα τέτοιο κράτος απαιτεί
οποιοδήποτε σεβασμό από τους πολίτες, τη στιγμή που το ίδιο είναι ο χειρότερος καταχραστής. Τελικά,
επιστρέφω ιδεολογικά σε όσα πίστευα το 1986, τότε που φοιτητές χτίζαμε φαντασιακές κοινωνίες στα
Εξάρχεια. Και είναι κρίμα που 27 χρόνια μετά η ωριμότητά μου κατάντησε αφελέστερη από τη νεότητα..

Η δική μου κόρη

Η δική μου κόρη θα ανακαλύψει μόνη τις αλήθειες που αγάπησε ο πατέρας της, ώστε ποτέ να μην τις
θεωρήσει παράδοξες και ξένες.

Κι από αυτές, άλλες θα κρατήσει ως ανάμνηση, κάποιες ως εναντίωση και λιγοστές με τον ίδιο πόνο κι
έκπληξη θα νιώσει, μέχρι που στις δικές της με ευθύνη και ταπεινοφροσύνη και επίγνωση να καταλήξει
Γνωρίζοντας πως των ανθρώπων τα συμπεράσματα και οι βεβαιότητες πάντα στο σύνορο ετούτο
φτάνουν, που αδιόρατα τις κάνει με ψέμα περισσότερο να μοιάζουν ή αφέλεια ή υποκρισία.

Η δική μου κόρη θα παίξει όσο το δυνατόν περισσότερο, γιατί η ίδια η ζωή είναι ένα παιχνίδι.

Άκριτα δεν θα δεχτεί όσα της πουν οι δάσκαλοι και οι πεφωτισμένοι αυτού του κόσμου, γιατί η
εσωτερική φωνή καθάρια θα σκεπάζει τους θορύβους, που περνιούνται για σοφία.

Θα μάθει να σέβεται τη γη και όσα την περιβάλλουν, ώστε την αρμονία μέσα της ως κριτήριο να θέσει.

Η δική μου κόρη ρίζες της θα θεωρεί την ιστορία όλων των ανθρώπων.

Και αυτές τις ρίζες στις πηγές, στις αφηγήσεις και στα τεκμήρια βαθιά θα παραχώσει.

Μα πάνω απ’ όλα, στη γνώση που αναβλύζει απ’ τη διαίσθηση κι από τους μύθους και τη φαντασία τις
εμπειρίες της θα θεμελιώσει.

Η δική μου κόρη δε θα λογίζεται μέσα στις μορφωμένες κι ούτε θα ζήσει με την ψευδαίσθηση πως
μπορεί την οικουμένη να αλλάξει.

Μα μέσα από τις εναλλακτικές, τον πειραματισμό και τη δοκιμασία τα τιμήματα για τις επιλογές της θα
ξεχρεώνει.

Μέχρι να καταλάβει πως για κάθε απόφαση το πιο μεγάλο αντίτιμο πληρώνεται στο θάνατο και στο
χρόνο.

Η δική μου κόρη κάνει παρέα στο σχολείο με αυτιστικούς και με παιδιά ανάπηρα, γιατί έτσι θα κερδίσει
τη μεγαλύτερη αγάπη.

Κι ως έπαινο μαζεύει των συμμαθητών της τα χαμόγελα και όχι κάποιων ενηλίκων την οίηση και τη
μωρία.

Η δική μου κόρη θα πληγεί από την αμφιβολία και την κατάθλιψη.

Κι αν βγει νικήτρια, θα καταλάβει, πως σοφός όποιος τα όριά του γνωρίζει κι όχι εκείνος που επιχειρεί να
πηδήξει έξω από τη σκιά του.

Η δική μου κόρη θα είναι μόνη, γιατί η μοναξιά είναι το ασκητήριο της αγάπης.

Κι αν κάποτε στραφεί προς το Θεό, θα αισθανθεί πως ποτέ νεκρό δεν με αντίκρισε,

Η δική μου κόρη είναι τα παιδιά σας, εκείνα τουλάχιστον που κάτι ουσιαστικό θα βρουν σε όσα με
σιγανή, άτολμη φωνή τους λέω.

Αναμάρτητον

Το ξέρω αυτό το βλέμμα.

Αβέβαιο στην αρχή κι εσκεμμένα φευγαλέο, μα πισώπλατα διαπεραστικό κι επίμονο. Η πρώτη απορία,
που μετατρέπεται σε υποψία και αγωνίζεται να γίνει βεβαιότητα. Και έπειτα η αίσθηση πως τρεμοπαίζει
στα λόγια σου, μαγνητίζεται από τις κινήσεις σου, γεννά κάθε επόμενη πρόταση.

Δοκιμάζεις τον τόνο της φωνής να δεις τι αντίδραση θα προκαλέσεις, προσαρμόζεις τις έννοιες να
χωρέσουν στο γλυκό καφέ χρώμα των ματιών, που απρόσμενα σε αγκάλιασαν. Αν προσηλωθείς στην
ομορφιά τους και πρόωρα επιχειρήσεις να την οικειοποιηθείς, ταπεινώνουν τη γοητεία τους στο έδαφος
σε μια κίνηση υποταγής από παλιές εποχές, τότε που κάθε γυναίκα μπορούσε να ερυθριά. Κι έπειτα
καταπνίγουν την αμηχανία και ορθώνονται αγέρωχα και διεισδύουν στην ύπαρξή σου και τα επίθετα δεν
αρκούν για να περιγράψουν τη μελωδία.

Μάτια δεητικά, πλάνα, στοχαστικά, ηδονικά, μελαγχολικά, ανηλεή, ό,τι σου λείπει εκείνη την ώρα, όλα
τα κενά της ζωής να αντανακλώνται σε αυτό το φως, που εύχεσαι να σε περιλούσει και να αλώσει τα
πάντα.

Γιατί τι άλλο είναι ο πόθος παρά μια αναίρεση κάθε αλήθειας σου;

Το ξέρω αυτό το βλέμμα, που πάντα με νικά και χλευάζει τις εμπειρίες, που τίποτα δε διδάσκουν και,
ριψάσπιδες, εγκαταλείπουν όταν τις χρειάζεσαι.

Και όταν το παιχνίδισμα τελειώσει, η πρόφαση της προσέγγισης, το δήθεν αθέλητο άγγιγμα, η σκέψη
που περικυκλώνεται από εκείνη, οι ενοχές και ο φόβος του παράνομου. Και άλλος ένας φαύλος κύκλος
του έρωτα που πονά ξαναρχίζει.

Αν έβλεπαν, όσοι έδωσαν τη ζωή τους το 40, τους σημερινούς πολιτικούς να ερίζουν για την παρέλαση,
μάλλον θα πέθαιναν από αηδία αντί για το καθήκον προς την πατρίδα.

Πόσο επικίνδυνες μπορούν να γίνουν οι αρετές, χωρίς την ψυχή να τις μετριάζει;

Αλήθεια, αναλογιστήκατε ποτέ πόσο εύκολα η υψηλή αυτοεκτίμηση μπορεί να γίνει ναρκισσισμός, η
οργανωτικότητα εμμονή, η αυτοπεποίθηση φιλαυτία, η μετριοφροσύνη ανασφάλεια, το χιούμορ
αγένεια, η ντομπροσύνη αμετροέπεια, η αυτοσυγκράτηση καταπίεση, η επιμονή στενομυαλιά, η
υπομονή αφέλεια, το όραμα ψευδαίσθηση, η ενδοσκόπηση κατάθλιψη, η πειθώ λαϊκισμός, η πειθαρχία
αποπροσωποποίηση;

Μια αδιόρατη γραμμή χωρίζει το καλό από το κακό..

Τα πιο επικίνδυνα χαρακτηριστικά στους ανθρώπους είναι οι ιδιότητες εκείνες, που οι ίδιοι
αντιλαμβάνονται ως προσωπικές αρετές. Πρώτον, επειδή οι περισσότεροι τις αναγάγουν σε
κοσμοθεωρία και στάση ζωής, που και οι υπόλοιποι πρέπει να ενστερνιστούν, αλλά κυρίως γιατί δεν
κατανοούν ότι τα «δυνατά σημεία» μεταβάλλονται εύκολα σε παγίδα, λίγο αν αυξηθεί η ένταση με την
οποία εκδηλώνονται.

Για την ακρίβεια η αρετή είναι ένα είδος συμπεριφοράς, που αποκτά αξία μέσα στο πλαίσιο, στο οποίο
εξελίσσεται, και γίνεται αποτελεσματική, μόνο αν αναφέρεται στο κοινό αγαθό.
Και αν κάποιοι, σε κρίσεις αυτογνωσίας, επιχειρούν να αλλάξουν τα ελαττώματά τους, ποιος είναι αυτός,
που θα τολμήσει να πειράξει, όσα έχει εξιδανικεύσει ή εκείνα που η κοινωνία δέχεται ως
παραδειγματικά..

Και τότε Δευτέρα ξημέρωνε..

Οι άνθρωποι είχαν τα ίδια όνειρα..
Εξίσου ήθελαν να ζήσουν..
Τις θυσίες τους εμείς απολαμβάνουμε..
Τουλάχιστον, ας πάρουμε κάτι από την ορμή τους.

Εσχατολογικό

Στη ζωή υπάρχουν καταστάσεις, που επιβεβαιώνουν την ύπαρξη και άλλες που την αμφισβητούν.
Ευλογία και οι δυο, χαρίστηκαν στον άνθρωπο, για να τις αφουγκράζεται με τα μάτια της ψυχής και τις
αισθήσεις του σώματος. Να τρυγά την οδύνη ή τη σοφία τους, έτσι που προς το τέλος να μπορεί να πει
«Έζησα κάθε λεπτό. Άλλοτε μόνος κι άλλοτε με συντρόφους, κατάλαβα τι ζύμη γλυκιά και επικίνδυνη
είναι το χώμα και το πνεύμα».

Σαν τους επαίτες να αποζητάτε κάθε στιγμή που σας μαθαίνει τι πάει να πει άνθρωπος. Κι ο έρωτας μια
από αυτές τάχθηκε να είναι. Γιατί, έπειτα από την αρχική επιφύλαξη, τον ενθουσιασμό και την
εξιδανίκευση, σε αναγκάζει να παρατηρήσεις όλες τις μεταβολές του άλλου, που γίνονται απολογισμός
της δικής σου αξίας: Την τρυφερότητά του, το ψέμα του, τη ζήλεια και τον ανταγωνισμό, το χάδι, την
αφοσίωση, την αδιαφορία, τη συντροφικότητα, την εξαπάτηση και την αυταπάτη.

Μα πάνω από όλα σε κάνει να αναμετράς τις προσδοκίες σου, σε εξωθεί να δεις πώς εσύ αντιδράς σε
όλα αυτά. Βγάζει από μέσα σου συμπεριφορές, που υποψιαζόσουν ότι κατέχεις, αλλά καμία άλλη
περίσταση τόσο έντονα δε σου έδωσε την ευκαιρία να αναδείξεις.

Μοιάζει με την πρώτη αληθινή σχέση του παιδιού με τη μητέρα. Φαινομενικά αποκλειστική και δυαδική,
αν δεν θεμελιωθεί, καμιά άλλη δε θα μπορέσει να ανθίσει. Κι όποιος παράφορα δεν ερωτεύεται, στα
αβαθή των ανθρώπων θα προσαράξει.

Μην μεμψιμοιρείτε, λοιπόν, για όσους σας πρόδωσαν. Το αντίθετο, άθελά τους ίσως, έκαναν: Η εμπειρία
τους, στυφή, πικρή, εξωτική σας χάρισε μια δυνατότητα από το ατομικό να αναχθείτε στο
πανανθρώπινο.

Σκαλοπάτια, επομένως, οι άνθρωποι, εφαλτήρια, για να συμπεριλάβουμε στην πορεία μας όσους
περισσότερους συντρόφους. Γιατί μόνο έτσι νικιούνται τα τέρατα και οι συμπληγάδες και οι Κύκλωπες.
Κι αν όλοι σαλπάρουν μόνοι, ούριοι θα είναι οι άνεμοι και θα συγκατανεύσει η Λάχεσις, αν θυσιάσετε,
πριν τον απόπλου, στο βωμό της αγάπης και της επικοινωνίας.

Μα το ταξίδι θα τελειώσει και το πλοίο θα εξοκείλει με έναν μόνο καπετάνιο μέσα- εσάς. Κι αν οι έρωτες
και της ζωής οι περιπέτειες βοήθησαν το ατροφικό εγώ να γίνει η οικουμένη, οι εμπειρίες της απώλειας
και η μοναξιά είναι αυτές, που τελικά θα προπαρασκευάσουν για τη μετάβαση. Κι έτσι, μέσα από την
αντίθεση, συνεχίζεται ο μύθος της ανθρωπότητας. Κοιταχθείτε στον καθρέφτη και θα δείτε την επιτομή
του.

Όποιος προβαίνει σε μεγαλόστομες διακηρύξεις περί αξιοκρατίας, δεοντολογίας, δημοκρατίας και

ηθικής, χωρίς καμία απόδειξη αυτοκριτικής και αυτοσαρκασμού, αυτόματα αναλαμβάνει τη δέσμευση ο
ίδιος να γίνεται παραδειγματικός με τη συμπεριφορά του… Αλλά ακόμα κι έτσι, αν αποκλίνει από την
αρχή της επιείκειας και της συγκατάβασης, θα γελοιοποιηθεί από την μεταφυσική της ζωής και την
πεμπτουσία του να είσαι άνθρωπος...

Μια διδασκαλία, για να είναι σήμερα πετυχημένη, πρέπει αναγκαστικά να είναι παραδειγματική. Η νέα
γενιά δεν πείθεται εύκολα, επειδή φροντίσαμε, να μεταβιβάσουμε την καχυποψία και τη μετριότητα ως
ιδανικά. Όμως ακόμη μπορεί να ξεχωρίζει το αυθεντικό από το υποκριτικό. Αφήστε λοιπόν, όσοι είστε
εκπαιδευτικοί, τις βιωματικές και προοδευτικές μεγαλομανίες, επειδή αυτές έχουν αξία, μόνο αν
κάποιος είναι κάτοχος της θεωρίας, διαφορετικά είναι παιχνιδάκια για εντυπωσιασμό ή για να περνά
ευχάριστα κανείς τις ώρες..Η γνώση προϋποθέτει πόνο και αρετή.

Η απαιδευσία και η ημιμάθεια το έθνος που κινδυνεύει σε διχόνοια το οδηγούν και σε ακρότητες. Μα η
παιδεία και η καλλιέργεια το προπαρασκευάζουν για τον μεγάλο αγώνα. Το ήθος, Νεοέλληνες, στην
ευτυχία και στη δυστυχία φαίνεται..και στο πρώτο αποτύχαμε οικτρά..Ας ελπίζουμε στο δεύτερο.

Πρόλαβα και είδα την τρίχρονη κόρη μου για δύο ώρες μετά από τη διαδρομή Αίγινα, Νάουσα, Τρίκαλα,
Μυτιλήνη. Με προϋπάντησε με ένα πάναγνο Ψωμί Παιδεία Ελευθερία, που της έμαθαν στον παιδικό
σταθμό. Μόλις μεγαλώσει θα της δώσω να διαβάσει την απολογία του Παπαδόπουλου, θα της δείξω το
άγαλμα του Μυρογιάννη στη Λέσβο, θα της πω για την εισβολή στην ΕΡΤ, για τις υπουργοποιήσεις
μερικών ηρώων και τη λήθη όσων δεν εξαργύρωσαν, θα της δείξω τη Μακρόννησο στο δρόμο για το νησί
μου..Λέτε να την μπερδέψω;

Πάντως, αποφάσισα σε ανθρώπους ανιστόρητους ή χωρίς καμιά διάθεση να μάθουν ιστορία και
λογοτεχνία, ή σε όσους δεν χειρίζονται ατόφια και πηγαία και με σεβασμό τα ελληνικά, να μην
ξαναμιλήσω. Και σε εκείνους που ξέρουν τα μισά και όσα τους βολεύουν, καθώς και σε τούτους, που την
ηθική τη διαπλάθουν κατά τα συμφέροντά τους. Επιτέλους πρέπει να μπουν ορισμένα δίκαια κριτήρια,
αν θέλουμε να ζούμε σε κοινωνίες. Και μη μου αντιτάξετε ποιος θα τα θέσει. Καλά μέτρα είναι αυτά που
κρατούν τις ισορροπίες. Όλοι αυτοί οι σχετικισμοί, η δήθεν μοναδικότητα του ατόμου, λες και άλλο
άνθρωποι δεν ξανάζησαν ή ξανα αισθάνθηκαν τα ίδια πράγματα, η παραχάραξη της δημοκρατίας
κουράζουν: Όχι, κύριοι, δεν έχει την ίδια βαρύτητα η γνώμη του καθενός. Όπως εγώ δεν είμαι χτίστης ή
πολιτικός για να αποφανθώ για τα εργαλεία ή τις στρατηγικές, έτσι δεν θα υπολογίσω καμιά γνώμη, που
προέρχεται από την ημιμάθεια ή την προσωπική μόνο εμπειρία.

Ο παππούς και η γιαγιά είναι στον ουρανό..Τι άλλο να πεις να καταλάβει μια παιδική ψυχή ή όσοι την
κρατούν παιδική μέχρι να πεθάνουν. Πως είναι ο άνθρωπος αναβαθμίδα της ύλης ή μια τυχαία
μετάλλαξη στην πορεία της εξέλιξης..

Αν το κράτος μας κλυδωνίζεται, δεν έχει σταματήσει η υποχρέωσή μας απέναντι στον άνθρωπο και την
πατρίδα. Πάρτε όλοι πρωτοβουλίες να υποκαταστήσετε τους μηχανισμούς, όπου αυτοί έχουν
διαβρωθεί, πριν έρθουν οι πολυεθνικές να ασκήσουν «προνοιακή» πολιτική. Όσοι είστε εκπαιδευτικοί,
διδάξτε λιγότερα μαθήματα και βγάλτε τα παιδιά έξω να αποκτήσουν κοινωνική ενσυναίσθηση.

Φέρτε μέσα στις τάξεις τους γονείς, τους εργαζόμενους, τους ανέργους, τους περιθωριακούς να
μιλήσουν για τους αγώνες τους, αναλάβετε πρωτοβουλίες κι ας μην αμείβεστε παρά με τα χαμόγελα των
παιδιών. Κάποτε για σας θα πουν: από αυτόν έμαθα γράμματα κι έγινα άνθρωπος. Στους άλλους κάναμε
χαβαλέ. Μα κυρίως καλλιεργείστε αυτοεκτίμηση και συνεργατικότητα. Μιλήστε για ποίηση που δεν
προβλέπεται στο αναλυτικό, αφιερώστε στην έρευνα, στα αρχεία, στις πολλαπλές επιλογές. Ξεχάστε τις
εμμονές του παρελθόντος και βάλτε το λίθο για το νέο ανθρωπισμό.

Ενισχύστε όποια προσπάθεια εκτοπίζει τον ανταγωνισμό. Ξαναζωντανέψτε τη γειτονιά, αρχίζοντας από
το απλούστερο: γνωρίστε τους διπλανούς σας. Αναπλάστε τα μέρη που ζείτε, γιατί εκεί θα μεγαλώσουν
τα παιδιά των άλλων και τα δικά σας. Στη Ρόδο χάθηκαν άδικα οι ζωές, μα όσοι πέρασαν από εκεί -κι εγώ
μεταξύ τους-όλοι έβλεπαν το κακό να έρχεται..ένας δρόμος μέσα στο ποτάμι. Κι όμως στο νησί αρχίζουν
από το Μάρτιο να ετοιμάζουν τα τουριστικά. Αν λίγα λεπτά από το χρόνο αυτό δινόταν για το
περιβάλλον, το κακό δεν θα είχε γίνει.

Λοιπόν, ξεχάστε τις ευθύνες του κράτους, του δήμου, της περιφέρειας. Εσείς πλέον είστε αυτά. Εσείς θα
αποτρέψετε ή θα βαθύνετε το μεγάλο θρήνο

Δεν μπορώ να ανεχθώ άλλο τη βία. Όπου κι αν γυρίσω ανόητες αμερικάνικες ταινίες και σειρές με το ίδιο
σενάριο, στις οποίες αλληλοσκοτώνονται με κάθε τρόπο. Σχεδόν σε διδάσκουν πώς να το κάνεις. Μια
χώρα, όπου η βία θα είναι παράδοξο χαρακτηριστικό ανωμάλων μπορούμε να φτιάξουμε;
Το μέτρο της αυτοεκτίμησης πολλές φορές ορίζεται από την ικανότητα να αρνούμαστε τις ιδιότητες μας,
ώστε να λάμψει η ύπαρξη ατόφια και απαλλαγμένη από κοινωνικές μνήμες, που θαμπώνουν την ουσία
και τον αρχικό σκοπό. Από τη δυνατότητα να λησμονούμε τη συσσωρευμένη πίκρα, τις ματαιώσεις, τις
συμβάσεις, τις προσδοκίες και να αναγεννιόμαστε, κρατώντας μόνο την εμπειρία και την ευγνωμοσύνη
του βιώματος. Και καθώς η πορεία, με την πάροδο του χρόνου, θα γίνεται ολοένα και πιο μοναχική και η
αυτοκριτική πιο αδέκαστη και στυγνή, η ποιότητα της αυτοεκτίμησης και όχι η ποσότητά της είναι αυτή,
που θα κρατήσει τα προσχήματα.

Έμοιαζες τόσο πολύ με το κορίτσι των ονείρων μου, που φοβήθηκα μήπως, όπως κι εκείνα, το ξημέρωμα
σε ξεχάσω. Κρατώντας μόνο μια αχνή ανάμνηση της παρουσίας σου, που με την έντασή της, ζοφερότερη
την καθημερινότητά μου κάνει. Κι έπειτα ηρέμησα, καθώς κατάλαβα, πως τα κορίτσια των ονείρων,
καμιά πραγματικότητα δεν μπορούν να απειλήσουν..

Ομίχλη

Η δυστυχία μας περιτριγυρίζει.

Σαν πρωινή ομίχλη ή μυρωδιά φονική. Προσποιούμαστε πως δεν την ακούμε, δεν την βλέπουμε, δεν
τρυπά τα ρουθούνια μας, δε νεκρώνει το μυαλό. Μα αυτή θεριεύει με την αδιαφορία, αδιαπέραστη
γίνεται από την άγνοια και την προσποίηση και τις συμβάσεις. Μακρινή φαίνεται, αναστρέψιμα θολή,
ακίνδυνη σα σύννεφο στην πλαγιά, που ολοένα κατεβαίνει και δρασκελά τα εμπόδια και περικυκλώνει
τις αισθήσεις, τη ζωή μας, τα ελαφρυντικά. Ελλοχεύει να σκοτεινιάσει την ελπίδα, να μουδιάσει την
ανθρωπιά μας, να χλευάσει τις δικαιολογίες μας, να περιπαίξει τα άλλοθι.

Κι εκεί που πιστέψαμε πως θα περάσει η αντάρα, θα γλυκάνει η καταχνιά και θα εκτονωθεί στην ιστορία
των άλλων, ενώ θαρρούσαμε πως θα εξιλεωθεί με ξόρκια και μαγγανείες και τυπικές φιλανθρωπίες και
χλιαρά δάκρυα, που δεν γίνονται πράξη, αυτή στροβιλίζεται, κατακτά και μολεύει την κάθε στιγμή.
Με τη σοφία και τα επιχειρήματα των ανόητων, παίρνουμε το πεισιθανάτιο ύφος κουνάμε τα χέρια να
καθαρίσει το πεδίο, να φανεί ο ουρανός. Μα το σκοτάδι πυκνώνει και καλύπτει τις χαραμάδες και την
ανάνηψη.

Ποιος μας υποσχέθηκε το ουράνιο τόξο, που δεν λάμπει, αν εμείς δεν το ονειρευτούμε στο παιδικό
ιχνογράφημα και αν δεν το χρωματίσουμε με συμπόνια και αγάπη και αλληλεγγύη. Ποιος μας πλάνεψε
πως θα κοπάσει η θεομηνία, αν όλοι δεν ξοδέψουμε τον αέρα στα πνευμόνια μας να γυρίσει η
φουρτούνα και να γαληνέψει ο σαρωτικός άνεμος.

Σαν απόμακρη ενοχή πλησιάζει, προσωποποιείται, καταδικάζει, σκεπάζει τα ξέφωτα και καταπίνει τους
ορίζοντες, έτσι που να μη βλέπουμε παρά λίγα μέτρα μακριά, αν και οδηγούμε με ταχύτητα ιλιγγιώδη
τον ασήμαντο βίο μας, που κάποτε περάσαμε για σπουδαίο.
Και ενώ η καταστροφή ζυγώνει, εμείς δε βλέπουμε, δε μυρίζουμε τη σήψη στον αέρα, δεν κρατιόμαστε
παρά από ένα κλαδάκι, που λιποψυχεί, που ξεριζώνεται, που αδυνατεί να περισώσει έστω και τα
προσχήματα.
Και ξαφνικά, η δυστυχία των άλλων ζητά εκδίκηση από μας. Το βλέμμα του ζητιάνου που αγνοήσαμε, η
είδηση των παιδιών που πνίγηκαν, ο θρήνος ο χαμηλόφωνος του πεινασμένου, οι αδικίες, που
συγκαλύψαμε, ενώνονται με την οδύνη των αιώνων, που καιροφυλακτούσε να μας συνθλίψει. Και τότε
απορούμε και υποκρινόμαστε και λοιδορούμε, γιατί σε μένα, γιατί στην οικογένειά μου, γιατί δεν έκανα
κάτι, ενώ μπορούσα.

Μα έχουμε σκεπαστεί πια από την ομίχλη και το βάραθρο δεν απέχει παρά μια μετάνοια και έναν λυγμό.

Ομολογία..

Κάποτε μέσα από γυναίκες και χτυποκάρδια και περιπέτειες μάθαινα τον έρωτα..Τώρα πια, τόσο πολύ
έχω εξοικειωθεί με τους τρόπους του και τη συναναστροφή, που αδυνατεί να πάρει συγκεκριμένο
σχήμα, αναγκάζοντάς με να τις αγαπώ όλες..και με αυτό το πρόσχημα να είμαι πάντα μόνος..

Αναγνωρίστε την προπαγάνδα

Η ενδελεχής και ώριμη απόφαση είναι ο εχθρός της προπαγάνδας και η μισή αλήθεια ο καλύτερος
σύμμαχος.

Εάν έχετε προσωπικότητα, που συναινεί, αισθάνεστε ασφάλεια στις προτιμήσεις της μάζας, διαθέτετε
κοινή λογική, χαρακτηρίζεσθε ως μέσος πολίτης, τότε η πιθανότητα είναι πως κάποτε εμπιστευθήκατε
ένα προϊόν ή ασπασθήκατε μια ιδεολογία, αποκύημα ψυχολογικών και κοινωνιολογικών σχεδιασμών. Η
χαρά, δηλαδή, όσων ασχολούνται με τις στατιστικές και κυρίως όσων τις εκμεταλλεύονται, για να
διακινήσουν σκέψεις, αντιλήψεις, εμπορεύματα.

Αν κάποτε παρακολουθήσατε χωρίς να οργισθείτε, τη σύγκριση ενός προϊόντος με ανώνυμα άλλα

παρεμφερή είδη και σπεύσατε να το αγοράσετε, επειδή αξιολογήσατε ορθά την εγκυρότητα του τεστ ή
γιατί αφέθηκε να εννοηθεί πως η σιωπηλή και άμορφη πλειοψηφία το ενέκρινε, τότε απολαύστε την
ένταξή σας στη μεγάλη τάξη «της μαρίδας», που αποκαλούν υποτιμητικά οι έμποροι των εθνών.

Αν ανήκετε σε όσους δέχονται να βομβαρδίζονται από μεγάλης διάρκειας, καθημερινές, συχνότατες

ρεκλάμες με μαρτυρίες συνηθισμένων, οικείων ανθρώπων, που σας μοιάζουν, με παρεμβαλλόμενες
απόψεις πληρωμένων ή ψεύτικων ειδικών, τότε έχετε πέσει θύματα πλύσης εγκεφάλου.

Εάν εύκολα αποδέχεστε γενικόλογα συμπεράσματα, όπως αυτά που ακούμε στα ζώδια ή γράφουμε στο
Facebook και αν σας έλκουν οι μεγαλοστομίες και η επίκληση των ιδανικών, όπως ελευθερία,
αδελφοσύνη, ισότητα, αγώνας, αλήθεια, δικαιοσύνη, τότε είστε επιρρεπής στην αποδοχή πολιτικών
θέσεων, που θα μηρυκάσουν οι ποπολάροι…

Αν στις λεκτικές, τηλεοπτικές διαμάχες των παρουσιαστών και των πολιτικών, αντί να ακούτε
επιχειρήματα επί της ουσίας, αρέσκεστε να μαθαίνετε τα άπλυτα προσωπικά δεδομένα των
πρωταγωνιστών και επαναλαμβάνετε άκριτα μομφές για τον ιδιωτικό τους βίο, τότε επέσατε αδέλφια
θύματα εσείς της ψυχολογικής τεχνικής, που διατείνεται πως, όταν πλήττουμε την πηγή ενός μηνύματος,
καταρρέει και η φιλοσοφία της..
Αν μαγνητίζεστε από σύμβολα, ιεροτελεστίες, μυστικιστικές αναφορές, μεταφυσικά ιδεώδη, πανάρχαιες
δοξασίες, τότε προσέξτε, γιατί σκοτεινές σύγχρονες οργανώσεις και ακραία συμφέροντα θα τα
επικαλεστούν ή θα τα χρησιμοποιήσουν ως σημαία, που θα σας εντυπωσιάσει και θα υπαινιχθεί πως με
κάποιο μαγικό τρόπο οι ιδιότητές τους αγκάλιασαν τη σημερινή ενσάρκωσή τους..

Αν προβληματίζεσθε από τα διπολικά διλήμματα του στυλ ή υποστηρίζεις κάτι ή ευνοείς το αντίθετό του,
ας σημάνει συναγερμός μέσα σας, επειδή Η ΑΛΗΘΙΝΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΔΕΝ ΘΕΤΕΙ ΔΙΛΗΜΜΑΤΑ και γιατί Η
ΛΥΣΗ ΚΑΘΕ ΔΙΛΗΜΜΑΤΟΣ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΕΞΩ ΑΠΟ ΑΥΤΟ. Στη ζωή η επιλογές είναι πάντα περισσότερες από
δύο.

Αν ο Ιησούς παρομοίασε τη Βασιλεία των Ουρανών με χίλια δυο καταληπτά για την εποχή πράγματα, πχ
με άμπελο, με οικοδεσπότη, το έπραξε, για να τον κατανοήσουν οι άνθρωποι της εποχής και με αγνές
προθέσεις. Τα αναλογικά επιχειρήματα σήμερα δεν έχουν καμιά αξία, επειδή αυτός, που τα επικαλείται,
πρέπει να αποδείξει πρώτα τι σχέση έχει το Α με το Β, να σας πει, για παράδειγμα, ποιες οι ομοιότητες
της κατοχής ή του φασισμού με τη σημερινή εποχή και τις τωρινές συνθήκες.. φυσικά καμιά.. Η ΙΣΤΟΡΙΑ
ΔΕΝ ΕΠΑΝΑΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ, ΑΠΛΩΣ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΔΕΝ ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΑ ΛΑΘΗ ΤΟΥΣ.

Αν θεωρείτε ότι το παρελθόν κάποιου, προδικάζει τη συμπεριφορά του στο μέλλον, ή νομίζετε πως
κάποιος επιδεικνύει μια ιδιότητα σε κάθε περίσταση, πχ φέρεται πάντα αλτρουιστικά, πλανάσθε πλάνην
οικτράν, επειδή οι πράξεις δεσμεύονται περισσότερο από τις εκάστοτε συνθήκες, παρά από νομοτέλεια
και ντετερμινισμό
Οι βασικές προϋποθέσεις της προπαγάνδας, σύμφωνα με τον Lippmann (1922) είναι οι ακόλουθες:
1. Πρόθεση του κράτους να εναρμονίσει τους στόχους των πολιτών με τις δικές του επιδιώξεις.
2. Ύπαρξη διαχωριστικών ορίων ανάμεσα στο συμβάν και στην κοινή γνώμη
3.Επιλεκτική διάχυση πλευρών της πληροφορίας.
4. Κοινή γνώμη, που έχει συνηθίσει να ερμηνεύει τον κόσμο με στερεότυπα, γενικευμένες κατηγορίες,
διπολικές αναπαραστάσεις. Τα ΜΜΕ εμφανίζονται ως η ενδιάμεση ρυθμιστική αρχή ανάμεσα στις
υποκειμενικές αντιλήψεις και την πραγματικότητα.
5. Κοινή γνώμη, η οποία αγνοεί πως η συμμετοχή της στις διεργασίες του δημοκρατικού πολιτεύματος
υφίστανται μόνο κατ' επίφαση, επειδή η κυρίαρχη τάξη ελέγχει τη ροή της πληροφορίας, ανάλογα με τα
συμφέροντά της.
6. Η προπαγάνδα πρέπει να διαχέεται σε όλες τις εκφάνσεις τη καθημερινότητας, για να είναι
αποτελεσματική.
7. Το συναίσθημα νοείται ως συμπλήρωμα των ορθολογιστικών αντιλήψεων για την απεικόνιση της
πραγματικότητας και μάλιστα αναπληρώνει σε μεγάλο βαθμό την έλλειψη σφαιρικής πληροφόρησης. Τα
ΜΜΕ επιχειρούν μέσω μιας επιτυχούς ή ανεπιτυχούς μείξης συναισθήματος και εκλογίκευσης να
παρουσιάσουν το γεγονός ή την είδηση υπό το πρίσμα της κυρίαρχης ιδεολογίας.
8. Οι πολίτες εσωτερικεύουν ως δικές τους πολιτικές τοποθετήσεις, ιδεολογίες και κουλτούρες, που
παρουσιάζονται ως υποδειγματικές από τα ΜΜΕ. Ο άνθρωπός, εξαιτίας της περιορισμένης εμπειρίας,
της έλλειψης εναλλακτικών, της ανεπαρκούς καλλιέργειας θεωρείται ως παθητικός δέκτης, ανίκανος να
διαχειριστεί το συλλογικό, αλλά παραμένει υπεύθυνος μόνο για τον ατομικό προσδιορισμό του.
9. Η προπαγάνδα εμπερικλείει την έννοια του σχεδιασμού, της στρατηγικής και της βαθιάς γνώσης των
ψυχολογικών – κοινωνικών δυναμικών της κοινής γνώμης.. Η απλοϊκή άποψη ότι οι ομάδες εξουσίας
μπορούν εύκολα να διαχειριστούν τη μάζα, έχει προ πολλού ανασκευαστεί.
10. Η προπαγάνδα σήμερα νοείται ως ένα είδος συμβολαίου, οι όροι του οποίου μπορούν ανά πάσα
στιγμή να τεθούν σε επαναδιαπραγμάτευση.
Κατά τον Ellul (1965) η προπαγάνδα αποτελεί ένα άθροισμα τεχνικών από ένα κέντρο εξουσίας προς μια
ομογενοποιημένη, μέσω ψυχολογικών χειρισμών, ομάδα με σκοπό τη διασφάλιση της ενεργούς
συμμετοχής ή της ανοχής ή της συναίνεσής της.
• Η προπαγάνδα δημιουργεί ανάγκες ή επιτείνει τις υπάρχουσες.
• Δραματοποιεί λανθάνοντα ή υπαρκτά συναισθήματα.
• Αναζωογονείται με την επανάληψη.
• Γίνεται πιστευτή, όταν εκπέμπεται από πολλές πηγές, που αλληλοσυμπληρώνονται.
• Είναι αποτελεσματικότερη όταν προβάλλει τα μηνύματά της σε φαινομενικά ουδέτερο πλαίσιο..
• Γίνεται περισσότερο πετυχημένη όταν τα νοήματά της δεν είναι διεκδικητικά ή απαιτητικά, αλλά
φαντάζουν ως λογικά αποκυήματα της σκέψης των πολιτών.
• Δηλητηριάζει τον κριτικό λόγο, όταν ενσωματώνει τα αντίθετα επιχειρήματα με τέτοιο τρόπο, ώστε να
τα γελοιοποιήσει, κάνοντας την κοινή γνώμη να υποθέσει πως μετέχει μιας δημοκρατικής
αντιπαράθεσης.
• Εκτροχιάζει την ορθή σκέψη παρουσιάζοντας ψευδή δεδομένα ή αποσιωπώντας άλλα. Για παράδειγμα
εμφανίζει μια ιδέα, ως πολύ πιο διαδεδομένη απ’ ό,τι πραγματικά είναι, έναν υποθετικό κίνδυνο ως
απειλή, οδηγεί την κοινή γνώμη σε εκβιαστικά διλήμματα του τύπου «πτώχευση ή ξεπούλημα των
βασικών δικαιωμάτων», «ανοχή στους μετανάστες ή διασάλευση της δημόσιας ασφάλειας», χωρίς να
την εκθέτει σε ενδιάμεσες πιο μετριοπαθείς λύσεις.

Με τόσο κρύο δεν μπορώ παρά να σκέφτομαι το μέγεθος της αλητείας όσων υποστηρίζουν τους
πλειστηριασμούς της πρώτης κατοικίας..ακόμα κι αν οφείλονται σε ανεξόφλητα δάνεια- πηγή πλούτου
για τις τράπεζες- πώς να ξεχάσω το παίξτε στο χρηματιστήριο πρώην πρωθυπουργού μας, τα ταμεία που
έγιναν αέρας, τις αερολογίες κάθε αντιπολίτευσης.. Και όλοι ετούτοι σήμερα εξιλεώνονται απλώς
αλλάζοντας το όνομα του κόμματος..

Δείτε κάποιον που διατυμπανίζει ένα χαρακτηριστικό σε υπερθετικό βαθμό, ακόμα κι αν αυτό είναι ο
αλτρουισμός, και θα βρεθείτε ενώπιον ενός απατεώνα, υποκριτή, ανασφαλούς, συμφεροντολόγου,
υπερφίαλου ή διεστραμμένου ανθρώπου. Μην τον πιστεύετε. Η αρετή είναι σιωπηλή.

Φοβήθηκα

Το δρυός πεσούσης το βίωσα μες το πετσί μου. Ο πλούτος των εμπειριών, που αποκομίζεις, όταν τελικά
βγεις από την περίσταση, είναι τεράστιος -και εξίσου άχρηστος, σαν κάθε εμπειρία. Κτέρισμα σε μνημείο
ανώφελο και ανάμνηση απλή σαν κάθε άλλη.

Μια πικρή γεύση στην ψυχή και μια καχυποψία προς τους ανθρώπους απομένει, που μόνο με τεράστια
οδύνη τη σταματάς, πριν δηλητηριάσει την ελπίδα.

Φοβήθηκα κυρίως τους λογάδες και τους κόλακες, αυτούς, που σα σκουλήκια ξεπετάγονται, για να
μετατραπούν σε τιμητές κάθε προσπάθειας, μόλις δουν ότι το συμφέρον τους δεν μπορείς να
εξυπηρετήσεις. Εκείνους που προσέγγίζουν, τάχα για να συστρατευθούν στην κοινωνική προσφορά, και
καταλήγουν να απειλούν και να εκβιάζουν για λίγα ψωροευρώ ή για μια αβλεψία, που μες στον
κλυδωνισμό δεν προεξόφλησες. Αναπαράγονται σαν πανούκλα. Ή τους ξεριζώνεις από την αρχή ή, σα
ζιζάνια, θα αφεθούν να μαράνουν κάθε δέντρο.

Φοβήθηκα τους άχρηστους, εκείνους που από τη βολή τους καιροφυλαχτούν να κατακρίνουν, μην
φανερωθεί η ανεπάρκειά τους. Αναγνωρίζονται αμέσως, αφού τίποτα να αντιπροτείνουν δεν έχουν.
Φοβήθηκα τους κρυμμένους πίσω από μικροεξουσίες, ράσα, τίτλους, διδακτορικά, καθηγεσίες,
εφημερίδες, έπαρση, ρόλους, που δεν καταλαβαίνουν πως σε λίγο καιρό η δυσωδία των έργων τους θα
ανακατευθεί με τη σήψη των τάφων τους.
Φοβήθηκα τους δειλούς και τους άτολμους, που μέσα από το καβούκι τους κοιτούν τον κόσμο να
υποφέρει και αγνοούν πως συνένοχοι γίνονται στη δυστυχία.

Φοβήθηκα τους απατεώνες και μικρόλωποδύτες, που λησμονούν πως εάν στα ασήμαντα αφήσεις την
ηθική να σε εγκαταλείψει, για τις μεγαλύτερες ανομίες είσαι έτοιμος.

Φοβήθηκα τις γυναίκες, που αν δεν υποκύψεις στους έρωτες ή χειρότερα, αν δεν αντισταθείς,
προσωποποίηση της εκδίκησης γίνονται.

Φοβήθηκα τους καθώς πρέπει, που το βράδυ στα πορνό σάιτ αναζητούν την εκτόνωση.
Φοβήθηκα τον κάθε ανώμαλο στο Ίντερνετ, που τη δειλία του πίσω από την ανωνυμία του και τα avatar
καλύπτει.

Φοβήθηκα τους ιδεολόγους, αριστερούς, θρήσκους, οικολόγους, υπέρμαχους δικαιωμάτων, που έχουν
μπερδέψει το life style με τα ιδανικά.

Φοβήθηκα τους δήθεν αγωνιστές της δημοκρατίας, που στο ίδιο τους το σπίτι μόνο φασιστικά μπορούν
να φέρονται, γιατί αυταρχικά και οι ίδιοι μεγάλωσαν.

Φοβήθηκα τους μυριάδες καλούς, που ενώ ξεχωρίζουν την αδικία, περιμένουν τον αρχηγό ή το μεσσία,
για να τους ξεσηκώσει.

Φοβήθηκα τους ανασφαλείς, που επιζητούν επιβεβαίωση σαν το οξυγόνο. Εκείνους που με τυπικότητες
και γραφειοκρατία και επιβολή κερδίζουν αυτοεκτίμηση, αντί να σπεύσουν σε ψυχιάτρους για τα
παιδικά τους τραύματα να μιλήσουν. Κάθε επιδίωξη εξουσίας είναι διαστροφή.

Φοβήθηκα τους ημιμαθείς, τους αμαθείς και τους ξερόλες, αυτούς, που κάθε έκφανση του επιστητού
στην κατοχή τους θεωρούν πως έχουν.

Φοβήθηκα όσους μιλούν συνεχώς για τον εαυτό τους. Που διατυμπανίζουν τα συναισθήματά τους σα να
είναι μοναδικά, αγνοώντας πως οι νεκροί των αιώνων και οι άλλοι ζωντανοί τα ίδια ακριβώς ένιωσαν.
Φοβήθηκα αυτούς που στη θέση του άλλου δεν έμαθαν να μπαίνουν και γενικεύουν σα να είναι η πλάση
δορυφόρος του εγώ τους.

Φοβήθηκα όσους νομίζουν πως τους χρωστά η ζωή, αυτούς που με το ελάχιστο απαιτούν τα πάντα.
Μα πάνω από όλα τον εαυτό μου φοβήθηκα, γιατί όλα τα παραπάνω διαπίστωσα πως έχω. Και σαράντα
χρόνια δεν μου δίδαξαν πώς την επόμενη φορά σε αυτά να μην ενδώσω.

Ο κατηγορούμενος, ακόμα και αυτός που καταδικάστηκε, είναι πρόσωπο, που πρέπει να σεβόμαστε και
όχι να χλευάζουμε. Μια δημοκρατία στηρίζεται στη συγχώρεση και όσες αναζήτησαν την εκδίκηση,
σύντομα μετατράπηκαν σε ολιγαρχίες. Προσωπικά, δεν μπορώ να βλέπω όλα αυτά τα ειρωνικά σχόλια
για τους πολιτικούς, που αδίκησαν μεν, αλλά δεν παύουν να είναι άνθρωποι. Αν μη τι άλλο είναι μια
υπενθύμιση για το πόσο εφήμερα είναι η δόξα, τα πλούτη και η δύναμη.
 Εκπαιδευτική Αξιολόγηση

Μου ζητήθηκε να διδάξω εκπαιδευτική αξιολόγηση.

-Ποιο βιβλίο θα χρησιμοποιήσεις;

Βιβλίο; Μα φυσικά το μυαλό μου. Αυτά που λέει ο δάσκαλος δεν είναι γραμμένα σε PowerPoint, αλλά
στην εμπειρία, στην ορμή, στο πάθος. Στο παράφορο και στο αιρετικό, στο ατίθασο και στο ημέρωμα.
Αρκεί τα επιχειρήματα να δέσουν με το συναίσθημα. Σα γλυκόξινη συνταγή. Μια να τραβάς τα γκέμια
της πειθαρχημένης σκέψης και μια να περιλούζεις με τους κατακλυσμούς του θυμικού.
Γιατί, τι είναι η διδασκαλία, παρά μια αναπαράσταση της αντινομίας. Παρά ένα ζευγάρωμα των
αντιθέτων. Παρά μια πράξη αγάπης

-Και οι φοιτητές από πού θα διαβάσουν;

Δεν θα διαβάσουν. Θα ανακαλύψουν. Αυτοί θα προτείνουν τη βιβλιογραφία, από διηγήσεις, μνήμες,
συνεντεύξεις, πηγές. Θα συνομιλήσουν με τον παλιό εκπαιδευτικό. Αυτόν που χάνεται. Αυτόν που
βρίσκεις συνταξιούχο και αγνώριστο μετά από χρόνια και λες: Σε ευχαριστώ, μου έμαθες γράμματα. Γιατί
ο καλός δάσκαλος θυμίζει τις νοσταλγίες της νεότητας. Ο καλός δάσκαλος θυμίζει σχολική γιορτή. Ο
καλός δάσκαλος θυμίζει τον μαυροπίνακα της ψυχής, που χαράχτηκε ο ανεξάληπτος Λόγος.
Οι φοιτητές μου θα ψάξουν το μαθητή, που εγκατέλειψε. Να η αξιολόγηση της Παιδείας. Να η
αξιολόγηση της κοινωνίας. Να η μοναδική αξιολόγηση: Να αποτρέψεις ένα παιδί από τη σχολική
αποτυχία. Η ακόμα χειρότερα. Από τη θύμηση ενός σχολείου βαρετού και άχρηστου.

-Μα δεν έχουν κίνητρο να το κάνουν.

Φυσικά, ποιος έχει πόθους να ακολουθεί κανόνες, αν δεν έχει ερωτευθεί τα στοιχεία, που τους
απαρτίζουν. Η διδασκαλία είναι θεατρική πράξη. Μια τραγωδία, που ο δάσκαλος θα φροντίσει για τη
σύγκρουση, τη νέμεση, την κάθαρση. Σαν ποιητής, σα σκηνοθέτης, σα μαέστρος.

-Και συ νομίζεις πως είσαι καλός δάσκαλος.

Ναι είμαι, γιατί όταν διδάσκω, φοιτητή στα έδρανα έχω τον εαυτό μου.

Απόσταση
Δεν είναι η απόσταση που με πειράζει, παραμονή Χριστούγεννα, από τα μέρη και τους ανθρώπους, που
λάτρεψα. Είναι οι αλλαγές που συνένοχο αθέλητο με έκαναν και τα μάκρη από όλα όσα κάποτε με
αγνότητα με έλουζαν: συναισθήματα, άμωμες σκέψεις και πρόσωπα, χαμένα...

Αυθάδες Γέλιο

Πώς έτσι είναι καμωμένα, ώστε η εμπειρία, η σοφία και η σύνεση να υποκλίνονται υποτακτικά μπροστά
σε ένα αύθαδες γέλιο της νεότητας. Ποια πόλη νομίζαμε πως οχυρώναμε με τα τείχη τα αραχνοΰφαντα
της λογικής..Πώς τόσο παράφορα είμαστε διατεθειμένοι να επαναλάβουμε τα λάθη, που κάποτε μέσα
από τον πόνο, μας έμαθαν τι θα πει ζωή; Ειδικά τώρα, που οι καιροί μας έδειξαν πόσο όλα ανωφέλετα
ήταν..

Λεπτομέρειες

Είπα..θα δώσω τον εαυτό μου στη μεγάλη ιδέα και όρμησαν οι λεπτομέρειες να την κατασπαράξουν.
Ασχολήθηκα με αυτές και απότομα έπαψε να είναι μεγάλη. Επειδή ξέχασα να κάνω φίλο τη συγκυρία και
τις μεταβολές των ανθρώπων.

2,87 ευρώ

Δύο ευρώ και ογδόντα επτά λεπτά με ΦΠΑ. Τόσο κόστισε το τηλεφώνημα στη φιλανθρωπική οργάνωση,
που τηλεοπτικά ζητούσε ενίσχυση. Μαζί με χιλιάδες άλλους, 2,87 ευρώ στοίχισε η εξιλέωσή μου για τα
δεινά των ανθρώπων, τόσο εξαργύρωσα το μερίδιο της ευθύνης μου, τόσο τη συνενοχή. Μα το ποσό δεν
θα άλλαζε κάτι. Η αγάπη αποκτά υπόσταση, όταν προσωποποιείται. Και μόνο τότε αποκτά πρόσωπο,
όταν αφήνεις την καρδιά σου να δραπετεύει στις καταιγίδες και τις νηνεμίες της ύπαρξης..

Μετέωρα

Δεν ξέρω αν τη δυστυχία οι γυναίκες την έχουν επιλέξει, αν τους έχει επιβληθεί ή απλώς δεν την
αντιλαμβάνονται ως τέτοια.

Πρωί στη Μονή του Μεγάλου Μετεώρου, με την υγρασία να ποτίζει τα εκατοντάδες γλιστερά
σκαλοπάτια και το δέρμα, κι εκείνες απτόητες με δεκάποντα τακούνια, μπιχλιμπίδια στο λαιμό και στα
χέρια, τσάντες με όσα ποτέ δεν θα χρειαστούν, να εκπληρώνουν το τάμα, σαν αργή, βασανιστική πορεία
προς το γολγοθά.

Δίπλα τους τλάμονες σύζυγοι να ακούν τον εξάψαλμο, πριν καν φτάσουν στο μοναστήρι, για την έλλειψη
κατανόησης, για το γρήγορο βήμα τους, για όσα ξέχασαν να τους καταλογίσουν στο αυτοκίνητο.
Και στην κορυφή ανένδοτοι μοναχοί να τις αναγκάζουν να φορέσουν κάτι βλοσυρά φουστάνια, γιατί ο
χώρος είναι ιερός και τα αποκαλυπτικά μίνι, σκανδαλίζουν περισσότερο από τη ματαιοδοξία και την
οίηση.

Μαλλιά από το κομμωτήριο, καμένα από τις βαφές, κεφάλια φουσκωμένα, όγκος αφύσικος, χτενίσματα
άστοχα, που προκαλούν γέλιο, όλα σε ζωηρή αντίθεση με τις υπερκόσμιες, λιτές, βυζαντινές μορφές.

Δεν ξέρω τι ωθεί τις γυναίκες σε αυτή την πανδαισία του κωμικού- σίγουρα όχι τα ανδρικά βλέμματα,
που διεισδύουν πολύ πιο κάτω από τις αμφίβολης αισθητικής περιβολές. Σίγουρα όχι η γυναικεία ματιά,
που έτσι κι αλλιώς, ως αμείλικτος κριτής, θα επισημάνει μόνο τα στραβά και τις ατέλειες.

Δεν ξέρω γιατί οι γυναίκες επιλέγουν την πλάγια, δύσκολη οδό..Ίσως το προπατορικό αμάρτημα, οι
συνέπειες του οποίου δεν περιορίζονται στους πόνους του τοκετού. Ίσως η αδυναμία τους να
διαχειριστούν το χρόνο και τη φθίση. Ίσως η άτιμη φαλλοκρατική κοινωνία.

Αλλά σε κάθε περίπτωση εύκολα η κατανυκτική ανάβαση στο μοναστήρι ένα υγρό, κυριακάτικο πρωινό
μπορεί να μεταβληθεί σε βουκολικό θέατρο..

Αγάπη Πόνος Ύπαρξη

Υπάρχουν δύο ειδών άνθρωποι, που με θαυμαστό τρόπο μπορούν να αγνοούν τις κοινωνικές ιδιότητες
των άλλων, που απεκδύουν το άτομο από τις συνεξαρτήσεις και τις σχέσεις του, εκείνοι που, με
διαφορετικά κίνητρα και επιδιώξεις, κατορθώνουν να δουν την ύπαρξη απομονωμένη και καθαρή.

Είναι αυτοί που αγαπούν απόλυτα και οι φονιάδες.

Στην πρώτη περίπτωση η αγάπη προσφέρεται δίχως καμιά ιδιοτέλεια, χωρίς ουδεμία ταύτιση με τον
αγαπώμενο ή τις καταστάσεις, που τον διαμόρφωσαν, είναι η αγάπη η πανανθρώπινη, η υπερβατική,
που συγκεκριμενοποιείται και δε μοιάζει με κανένα συναίσθημα, επειδή απλά δεν είναι συναίσθημα.
Είναι το χάρισμα να αγαπάς για χάρη της αγάπης και μέσα από την καθαρότητά της να μπορείς να
θεάσαι τον διπλανό, ανεξάρτητα από την ιστορικότητα και τη βιογραφία του. Το μόνο που υφίσταται
είναι το πρόσωπο, που αντλεί την αξία του, επειδή γεννήθηκε άνθρωπος, άσχετα από τον τρόπο, που
πορεύεται.

Στη δεύτερη περίπτωση, το μένος, το κέρδος, η οργή, ο φανατισμός, το συμφέρον, η ανοησία, η

εκδίκηση, το πάθος, που οπλίζουν το χέρι κάποιου συμβολικά ή πραγματικά, ταυτόχρονα επισκιάζουν
τους κοινωνικούς ρόλους του θύματος και καθοδηγούν κάθε φονιά να εστιάσει στην ύπαρξη
απογυμνωμένη ή απαλλαγμένη από δεσμούς και ιδιότητες, που τον δένουν με τη ζωή. Αυτό που προέχει
είναι μόνο το στίγμα: Ο άλλος είναι ο εχθρός, το αντικείμενο του πάθους, η οδός προς το χρήμα, ο ξένος
και τίποτα περισσότερο. Στον πόλεμο, στις γενοκτονίες, στην τρομοκρατία, στις θρησκευτικές
μισαλλοδοξίες το θύμα δεν είναι άνθρωπος, παρά ο άπιστος, ο ιμπεριαλιστής, ο διαφορετικός.

Η ικανότητα να κοιτάς πίσω από τις κοινωνικές ιδιότητες χρειάζεται δύο καθοριστικές δυνάμεις, για να
πυροδοτηθεί: Το παράφορο πάθος και την υπέρβαση από τον ίδιο μας τον εαυτό. Το είδος της
κατεύθυνσης αυτής της ορμής εξαρτάται από την παιδεία, την ανάγκη ή τη χάρη.

Ο Τόπος των Χαμένων Ευχών

Ο τόπος των χαμένων ευχών είναι μια μικρή γωνιά στην ιστορία και ένας αθέλητος αναστεναγμός στην
καρδιά μας. Είναι η θλίψη στη χαρά, ο φόβος, καθώς ψελλίζουμε «και του χρόνου», η νοσταλγία όσων
ξεχάσαμε, παρά τις αναπνοές, που κάποτε αφιερώσαμε γι αυτούς.

Είναι ο εαυτός μας, που δεν έγινε, και οι άνθρωποι, που η αγάπη δεν ήρκεσε να σταματήσει τη φυγή
τους. Είναι οι συνθήκες και τα γεγονότα, που δεν έγιναν μοίρα, επειδή άλλα πιο δυνατά μας
συμπαρέσυραν.

Στον τόπο των χαμένων ευχών κρύβονται και τα πρωτοχρονιάτικα λόγια, εκείνων, που δεν είναι πια μαζί
μας και οι σκιές των πόθων τους, που δεν πρόλαβαν να εκπληρωθούν. Στον τόπο των χαμένων ευχών
κρύβονται τα ιδανικά που δείλιασαν και τα δάκρυα, που δεν μουσκεύτηκαν στην ψυχή μας.

Εύχομαι καμιά επιθυμία σας να μην πάει φέτος εκεί, αν και στον τόπο των χαμένων ευχών ζουν όλα όσα
μας κάνουν ανθρώπους.

Μάθημα Πρώτο Έρευνας

Όσοι από σας καταραμένοι είστε να μη συμβιβάζεστε από την επιφανειακή ερμηνεία και πίσω από το
προφανές επιχειρείτε στοχαστική ματιά να ρίχνετε στις αιτίες των πραγμάτων, όσοι στην καταδίκη της
αναζήτησης έχετε αφεθεί και οι υποθέσεις σας σε δρόμους περίπλοκους και μοναχικούς σας οδηγούν,
να θυμάστε πως το μυαλό και η καρδιά, αν επιβάλλουν τους δικούς τους νόμους, χωρίς πειθαρχία,
μέθοδο, κίνητρο και δίχως πράξη, σε αδιέξοδα καταθλιπτικά και ναρκισσιστικά θα σας παρασύρουν.

Μην ξεχάσετε ποτέ ότι το μόνο που μπορείτε να τεκμηριώσετε είναι η παρατήρηση, η ταξινόμηση και η
φευγαλέα απόδειξη. Γιατί η αλήθεια τόσο απροσπέλαστη γίνεται, όσο κάποιος θεωρεί πως την
προσεγγίζει. Δίχτυ είναι, που εγκλωβίζει, που παγιδεύει, φανατίζει, ξεγελά, πόρνη και ίσκιος, που
ξεφεύγει από την αγκαλιά, όποιου νομίζει πως την κατέχει.

Τότε να γνωρίζετε πως στο ορθό μονοπάτι βαδίζετε, όταν η απορία γεννά κι άλλα ερωτηματικά, όταν η
πεποίθηση ξαναγίνεται αμφιβολία, όταν οι αλήθειες αμφισβητούν τις ρίζες τους και επιτίθενται στον
κάτοχό τους, όταν ο νους φρικιά καταλαβαίνοντας πόσο πεπερασμένος είναι.

Οι ανθρώπινες ανάγκες ίδιες θα παραμένουν, επειδή περιγράφουν την περιπέτεια της ύπαρξης ανά τους
αιώνες. Μεταβάλλονται όμως οι συνθήκες και τα όρια που τις εκφράζουν, και μέσα από την αλλαγή οι
άνθρωποι, που μπορούν να τις τιθασεύουν. Στόχος σας τη σκυτάλη να δώσετε σε αυτούς, τους
διαδόχους, που τη δική σας τόλμη θα αξιοποιήσουν, θα επεκτείνουν και θα σταθεροποιήσουν. Επειδή,
σημάδι και οιωνός αναμφισβήτητος πως έχετε πλανηθεί, αν θεωρήσετε ότι οι άλλοι δεν σας
καταλαβαίνουν και ότι προηγείστε της εποχής σας.

Καμία επιστήμη ή γνώση ή συναίσθημα δεν θάλλει, παρά μόνο στο χώμα που το γέννησε, την ψυχή των
ανθρώπων. Κι αυτό είναι εξίσου εύφορο, ακόμα κι αν έχει ρυπανθεί από το πρόσκαιρο και το
ματαιόδοξο.

Οι αμφορείς της ομορφιάς

Είναι φορές που ο Θεός διαλέγει να κρύψει τον πλούτο της ψυχής σε αταίριαστες μορφές και παράξενα
του προσώπου χαρακτηριστικά, έτσι που ο αναζητητής του κάλλους και του σπάνιου να παιδευτεί, πριν
τον ανακαλύψει. Γιατί τα πολύτιμα σεντούκια του Δημιουργού και οι κρύπτες του όμορφου στους
ανθρώπους περνούν απαρατήρητα, αν δεν εξασκηθούν από νωρίς τους σκοπούς και τα τερτίπια της
θέλησής Του να καταλαβαίνουν.
Κι άλλες φορές τόση θλίψη η άσχημη εσθήτα και το αδιάφορο περίβλημα στην αδύναμη ψυχή
προκαλούν, που το δώρο της ωραιότητος συνθλίβεται και παίρνει το παράταιρο διάγραμμα της
απόμερης κρυψώνας, που είναι φυλαγμένο.

Κάποτε με επιμέλεια οι άνθρωποι την θάβουν μέσα σε απρόσβλητα θησαυροφυλάκια, και σε πανάκριβα
των μύρων δοχεία και αμφορείς. Μα είναι η ομορφιά που χαρίζει ο Πλάστης ζωντανή. Δωρίζεται εκεί
που κανείς δεν περιμένει και χάνεται εκεί, που αυτονόητα θα έπρεπε να υπάρχει. Σε όσους τη
λαχταρούν δεν υποκύπτει και σε κείνους που αδιαφορούν, πεισμώνει και παραδίδεται.
Και τέτοια τυφλότητα και των εφήμερων έρωτας κάποιους ανθρώπους κατατρύχει, που σε ειρκτή το
σώμα μετατρέπουν για το χάρισμα αυτό το θεσπέσιο.

Όποιο της θείας ομορφιάς φυλαχτήρι κι αν σας δόθηκε, όποια του νάματος υδρία. και δεξαμενή,
περήφανοι που αξιωθήκατε της χάριτος να είστε και γρήγορα τη θεϊκή αρμονία και το σώμα θα
αποκτήσει..

Διαχείριση της Ψηφιακής Ταυτότητας

Μια νέα εκπαιδευτική δράση πρέπει άμεσα να εισαχθεί στα αναλυτικά προγράμματα των σχολείων,
αλλά και στις δομές κατάρτισης ενηλίκων: «Η διαχείριση της διαδικτυακής ταυτότητας του μαθητή και
του πολίτη»

Είναι γεγονός ότι η διείσδυση του Ίντερνετ ως μέσου αλληλεπίδρασης και παραγωγής περιεχομένου έχει
μεταβάλλει την καθημερινότητα και τις κοινωνικές δυναμικές. Όσοι αρνούνται την ιδιότητα του
Διαδικτύου ως πάνδημης μεθόδου εξάπλωσης νοήματος, πολιτισμού και πολιτικών επιλογών, απλά
εθελοτυφλούν.

Όμως, πόσοι έχετε συνειδητοποιήσει ότι η ενασχόληση με αυτό σχεδόν προϋποθέτει την οικειοθελή
αναστολή βασικών δικαιωμάτων, που βασίζονται στις αρχές της ιδιωτικότητας.
Αναρτήστε φωτογραφίες σας από τις διακοπές και αυτόματα πληροφορήσετε τους συνδεδεμένους
απατεώνες ότι απουσιάζετε από το σπίτι.

Πατήστε like σε προϊόντα, υπηρεσίες, τραγούδια, βιβλία, δημοσιεύσεις και σε λίγο το εμπορικό σας
προφίλ έχει σχηματιστεί.

Ο γραπτός λόγος σπάνια έχει τη βιωματικότητα του προφορικού, όσο γλαφυρός κι αν είναι. Δημοσιεύστε
κάτι αμφιλεγόμενο και πολλοί θα παρεξηγήσουν τις προθέσεις σας.
Υποκύψτε στο προφίλ της φιλήδονης γνωστής και δικηγόροι τεκμηριώνουν στοιχεία για το εις βάρος σας
διαζύγιο.

Διαφημίστε την επιχείρηση και το ΣΔΟΕ θα αντλήσει πληροφορίες για το εύρος εργασιών σας.
Υποστηρίξτε μια ριζοσπαστική οργάνωση και η ΕΥΠ θα φακελώσει τη δράση σας.
Οι ψυχικά ευάλωτοι σύντομα θα εξαρτηθείτε από τις απαντήσεις και την απήχηση των δημοσιεύσεων.
Το Facebook σοφά αποφεύγει, προς το παρόν, να εισαγάγει την επιλογή «Δεν μου αρέσει», για να
αποφύγει συγκρούσεις ομάδων και προσώπων.

Ανεβάστε τη φωτογραφία των παιδιών σας και παιδόφιλοι στήνουν πανηγύρι.

Αναπτύξτε ασθενείς δεσμούς με αγνώστους και ξαφνικά θα διαπιστώσετε ότι οι πραγματικοί ισχυροί σας
δεσμοί θα χαλαρώσουν.

Η ποιότητα ζωής δε βελτιώνεται από την έξαρση των ψηφιακών μας σχέσεων.

Η γοητεία του Διαδικτύου είναι η άμεση ανατροφοδότηση, η αστραπιαία παγκόσμια κοινωνική

αντίδραση και ο καταιγισμός της πληροφορίας.
Αν εμείς, η γενιά που ανακάλυψε το Ίντερνετ, δε μάθουμε να το τιθασεύουμε, η άγνοια θα υποσκάψει
τις επόμενες.

Όλοι Εσείς..

Όλοι εσείς που:

αισθάνεστε ότι προσφέρετε τα πάντα σε κάποιους, αλλά εκείνοι δεν τα εκτιμούν, μήπως ήλθε η στιγμή
να αναρωτηθείτε, αν αυτά που δίνετε με τόσο μεγάλη ένταση, πραγματικά δεν τους ενδιαφέρουν

Αλλά κι αν τους ενδιαφέρουν προτιμούν μια άλλη μάρκα κι όχι τη δική σας

Όλοι εσείς που

ψάχνετε τον εαυτό σας, τα συναισθήματα, τα θέλω σας, μήπως είναι καιρός απλώς να τα δημιουργήσετε
και να αφήσετε την αναζήτηση

Όλοι εσείς που νιώθετε πως αξίζετε την ευτυχία, αλήθεια πόσες φορές και σε πόσους την προσφέρατε

Όλοι εσείς που θέλετε να βρείτε ισορροπία σκεφτήκατε ποτέ ότι φλερτάρετε με τη στασιμότητα και τους
βάλτους

Όλοι εσείς που νομίζετε πως οι άλλοι δεν σας καταλαβαίνουν, μήπως να αρχίσετε να επικοινωνείτε σε
μια γλώσσα πιο καταληπτή

Όλοι εσείς που θεωρείτε πως οι εμπειρίες σας αρκούν για να ερμηνεύσετε τον κόσμο, μήπως ελήλυθεν η
ώρα να επισκεφθείτε και να ζήσετε σε άλλους κόσμους

Όλοι εσείς που πιστεύετε πως η ελευθερία είναι δικαίωμά σας, πόσους αγώνες έχετε δώσει γι αυτήν και
τι θα την κάνετε αν την αποκτήσετε

Όλοι εσείς που ζητάτε τη δημοκρατία, αλήθεια πόσο δημοκρατικά έχετε ανατραφεί και πόσο
φιλελεύθερα θα αναθρέψετε τα παιδιά σας

Όλοι εσείς που απαιτείτε αξιοκρατία έχετε καταλάβει πως αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος για να
μείνουμε οι περισσότεροι άνεργοι
Όλοι εσείς που αναίμακτα φωνάζετε για δικαιώματα έχετε καταλάβει ότι σφετερίζεστε τις μάχες των
γενεών, που τα κατοχύρωσαν

Η επιβίωση στο Facebook μοιάζει με τη ζωή σε μια γιγαντιαία πολυπολιτισμική πόλη,

χωρίς γειτονιές και διακριτά όρια

Οι ερευνητές, αλλά πολύ περισσότερο οι νεαροί χρήστες, συμφωνούν ότι το Facebook και το Twitter
έχουν γίνει αχανείς τόποι κοινωνικής δικτύωσης, που σταδιακά χάνουν την αίγλη τους. Ίσως στην Ελλάδα
δεν είναι ακόμα ορατή η τάση αυτή, αλλά πλέον είναι δύσκολο για τους 15χρονους να έλκονται από τα
μέσα, όπου συνυπάρχουν πλέον δύο ή και τρεις γενιές ταυτόχρονα. (Είναι τουλάχιστον περίεργο να
μιλάς με τη μητέρα σου ή να ανακαλύπτεις στοιχεία της προσωπικότητας του πατρός στο Ίντερνετ)

Η επιβίωση στο Facebook μοιάζει με τη ζωή σε μια γιγαντιαία πολυπολιτισμική πόλη, χωρίς γειτονιές και
διακριτά όρια.

Οι άσχετοι φίλοι κατακλύζουν τα προφίλ. Ο καθένας ανέχεται άτομα, που υποτίθεται πως άνοιξαν ένα
δίαυλο αλληλεπίδρασης, αλλά ποτέ δεν έχουν ανταλλάξει έστω μία λέξη. Η ανάδειξη της προσωπικής
διαδικτυακής ταυτότητας γίνεται δυσχερέστερη στο Facebook και πολύ περισσότερο η προώθηση
προϊόντων και υπηρεσιών μέσα από αυτό. Όσοι ασχολούνται με το marketing γνωρίζουν ότι οι ομάδες-
στόχοι πρέπει να είναι ενεργές και όχι άχρωμες, ότι οι τάσεις γεννιούνται από το περιεχόμενο, τις
συζητήσεις, τη σύγκρουση, το διάλογο, στοιχεία, που εξαφανίζονται μέσα στην τυχαία διασύνδεση
διαφορετικών χαρακτήρων στο Facebook.

Οι περισσότεροι από τους χρήστες δεν είναι διαμορφωτές γνώμης, πρόσωπα, δηλαδή, που παράγουν
νοήματα, ερμηνείες, αναλύσεις και είναι τόσο κεντρικά δικτυωμένοι, ώστε η άποψή τους να έχει
βαρύτητα. Αυτούς θα τους συναντήσετε σε εικονικές κοινότητες εκτός Facebook, σε ιστολόγια και σε
ομάδες ειδικών. Στο Fb, αλλά και στο Twitter περίσσεψε η αναμετάδοση περιεχομένου, η ελαφρότητα
(τα περισσότερα likes κερδίζουν φράσεις του στυλ “πίνω καφέ στην πλατεία”, η ανεπιθύμητη διαφήμιση
και η αίσθηση ότι εκεί απλά χάνει κάποιος το χρόνο του.

Υποδεχθείτε το 2014 τους εξειδικευμένους ιστοτόπους, τα μέσα που αναπτύσσονται όχι αδιάκριτα, αλλά
βάσει των συγκεκριμένων ενδιαφερόντων των χρηστών, τους φορείς επικοινωνίας, που στηρίζονται
ολοένα και περισσότερο στην εικόνα και το βίντεο εις βάρος του λόγου. Καλώς ήλθατε στην εποχή, που
η φορητότητα των κινητών καθορίζει τη μορφή, αλλά και το περιεχόμενο και το Google+ αρχίζει να
παίρνει τη ρεβάνς.
 Μονήρης όζος

Μέσα στον τομογράφο ένα λαμπάκι ανάβει. Το βλέμμα πέφτει στη γυαλιστερή επιφάνεια. Ο
ακτινολόγος φεύγει βιαστικός από το δωμάτιο. Τον άκουσες να ψιθυρίζει καλή τύχη, μα λίγο πριν
αρνήθηκες να βγάλεις το σταυρό από το λαιμό, αφού εκεί έχεις εναποθέσει την ελπίδα για το
αποτέλεσμα. Ο μικρός καθετήρας σε φοβίζει περισσότερο.

Ένας υπόκωφος θόρυβος. Το μεταλλικό στεφάνι αρχίζει να περιστρέφεται. Σιγά στην αρχή. Κι ολοένα και
γρηγορότερα. Πόσα μάτια δεν προσηλώθηκαν στην κυκλική μέθη. Πόσες ελπίδες δεν καρφώθηκαν στις
χαρακιές του κυλίνδρου. Οι γραμμές του τρέχουν πια με μεγάλη ταχύτητα. Σα να σχηματίζουν μια λέξη:
Νικήθηκες.

Πάρε βαθιά αναπνοή..Κράτα την όσο μπορείς. Μικροί όταν ήμαστε κάναμε διαγωνισμούς κλείνοντας τη
μύτη. Και σα γέννηση μετά η λαχταρισμένη ανάσα.

Στο στόμα σου η γεύση από το μείγμα που σου έδωσαν να πιεις, στις φλέβες το σκιαγραφικό. Καίγεσαι
παντού.

Αρχίζουν τα ανεβοκατεβάσματα κατά μήκος του τομογράφου. Το παιχνίδι των αναπνοών συνεχίζεται. Η
ζωή ένα άθυρμα.

Πνεύμονες, άνω κάτω κοιλία, το σώμα ολόκληρο. Θα είναι μονήρης ο όζος ή θα έχει παρέα.
Δε σε νοιάζει πια. Κανέναν από τους ανθρώπους που παίζουν τα ζάρια της επιβίωσης δεν τους
ενδιαφέρει.

Μπορείς να πάρεις και επίδομα αναπηρίας μου είχαν πει..Φυσικά, το αρνήθηκα. Ας μην ξοδέψουμε την
Ελλάδα. Σε χειρότερη κατάσταση από μένα βρίσκεται. Μόνο που αυτή ποτέ δεν πεθαίνει.
 Οι γέροντες των επαρχιών

Οι γέροντες στα χωριά και σε κάποιες συνοικιακές καφετέριες στην Αθήνα ερωτεύονται τις σερβιτόρες
και ζουν για τη στιγμή που θα παραγγείλουν. Εκείνες παιζογελούν με όλους κι έπειτα τους κοροϊδεύουν
στα αγόρια τους. Μα ετούτοι άλλη παρηγοριά εκτός από το μύθο δεν έχουν. Και υποκύπτουν στη στερνή
ηθελημένη πλάνη.

Οι γέροντες σε στέκια, όπου η κατάθλιψη σε υποδέχεται, διατάζουν τον καφέ τους, μετρούν τα ψιλά, και
απολαμβάνουν τη μόνη πολυτέλεια στη ζωή τους. Σε λίγο όλα θα είναι μια σπατάλη: Τα λόγια τα
μετρημένα, ο κουραστικός ύπνος πάνω στο τραπέζι, η αναπόληση, η αίσθηση του χρόνου, η
καθαριότητα, η αντίληψη του τόπου, οι αναμνήσεις, η ανεκτικότητα των συγγενών, η προσμονή.
Τα προσχήματα τα πήρε ο καπνός στο τζάκι, οι συλλαβές βραδυπορούν και νοθεύουν τα νοήματα από
τις βρώμικες, παλιές εφημερίδες.

Οι ηλικιωμένοι στα χωριά και στις αδιάφορες καφετέριες της Αθήνας έπαψαν να συζητούν για πολιτικά,
για τα χρόνια τα περασμένα, για κατορθώματα και επιπλήξεις. Κάθε μέρα, αλήθεια νά ναι πρωί ή βράδυ
– αδιάφορο-, απομακρύνονται από την πραγματικότητα των άλλων. Σπάνια ομιλούν μεταξύ τους.
Έπαψαν να ακούν τους ήχους της ζωής, που αμείλικτα τους προσπερνά, βλέπουν μόνο όσα η
φαντασίωση ορίζει.

Οι γέροντες των επαρχιών και της Αθήνας αδιαφορούν για το αδυσώπητο πρόγραμμα και τις συνήθειες,
που τους κρατούσαν. Λησμόνησαν τους κήπους με τις ψευδαισθήσεις, που νόμιζαν πως θα αναστήσουν.
Αποχαιρετούν τη χαρά, καλησπερίζουν τις νύχτες, γιατί η ψυχή τους, πιο νέα από ποτέ, ετοιμάζεται να
σαλπάρει. Κι αν αυτό μακάβριο ακούγεται σε όσους ακόμα εκστασιάζονται από τη φενάκη του βίου, στα
θολά μάτια τους ήδη διακρίνονται τα ασύνορα πλάτη, που τους περιμένουν.

Αν η καρδιά σας είναι καθαρή, αν αυτά που σας κρατούν εδώ δεν γίνονται σκουριασμένες άγκυρες, που
σας δένουν με τη λάσπη του λιμένα, θα τους δείτε, την ώρα του τέλους, να σαλπάρουν. Νέοι, άυλοι και
εξαγνισμένοι θα σας φωνάξουν συγκινημένοι: θυμάμαι την πρώτη φορά που ήρθα στο μέρος τούτο.
Κουνήστε το μαντήλι, μεθύστε με την έξαρσή τους και ευχηθείτε: Καλή αντάμωση, αγαπημένοι.
 Αποβάλετε από τη Ζωή σας εκείνους που την δηλητηριάζουν

Η ποιότητα της ζωής εξαρτάται από το είδος των σχέσεων που καλλιεργούμε ή αλλιώς από τις δυναμικές
των κοινωνικών μας δικτύων. Αν εξαιρέσουμε την περίπτωση ατόμων με τεράστια αυτογνωσία, οι
ετεροκαθορισμοί επηρεάζουν ακόμα και τον τρόπο, που αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό.

Ο τακτικός απολογισμός των καταστάσεων, που μας καθηλώνουν και η αποτίμηση των προσώπων, που
επιβραδύνουν την ψυχολογική, πνευματική και κοινωνική ανάπτυξη είναι επιτακτικός.

Τα πρόσωπα αυτά, που κρυφά ή φανερά, αλλά σίγουρα λανθασμένα, μοιάζουν με αναγκαία κακά,
δημιουργούν μια αρνητική κουλτούρα, ένα νοσηρό κλίμα, στο οποίο εγκλωβίζουν. Παραδόξως, παίρνουν
και τη μορφή εκείνου, που θα μας βγάλει από την δεινή θέση, για την οποία εκείνα εν πολλοίς
ευθύνονται.

Ομοιάζουν με τους τωρινούς σωτήρες πολιτικούς, που θα μας απαλλάξουν από την κρίση, που οι ίδιοι
επεδίωξαν.

Όμως είναι πολύ πιο επικίνδυνα, επειδή εκμεταλλεύονται τους φόβους, τις ενοχές, την αγάπη, την
ανάγκη, το καθήκον και την φιλοτιμία. Αλλά κυρίως, επειδή είναι προσφιλή, και η αγωνία της μοναξιάς ή
της περιθωριοποίησης ζοφερή.

Θα τα αναγνωρίσετε εύκολα, επειδή αντιστέκονται σε κάθε εγχείρημα για αλλαγή. Κι αυτό γιατί η
μεταβολή της ψυχολογικής σας ισορροπίας και η έκθεση σε νέα ερεθίσματα και πρόσωπα μπορεί να τα
αποκαθηλώσει από το βάθρο, στο οποίο εσείς οι ίδιοι τα ενθρονίσατε.

Θα φανερωθούν εύκολα, επειδή καμιά φορά σας σπρώχνουν άκριτα προς την αλλαγή, χωρίς να σας
προειδοποιούν για τις συνέπειες, με μόνο στόχο να επιστρέψετε ηττημένοι πίσω.

Θα τα διακρίνετε, καθώς δημιουργούν και παίζουν με τις ανασφάλειες, καθώς αντιλαμβάνονται εύκολα
την εξαρτητική σχέση και λόγο στο λόγο φροντίζουν να τη συντηρούν και να την επιτείνουν.
Τρέφονται με την υποσυνείδητη πεποίθηση κάθε ανθρώπου πως ο ίδιος αποτελεί το κέντρο του
σύμπαντος (όπως και η Γη για τους αρχαίους) και πως όλα περιστρέφονται γύρω από το υπερτροφικό ή
αδύναμο εγώ, που ζητά επιβεβαίωση και ανατροφοδότηση.

1. Εξαφανίστε από τη ζωή σας τους μίζερους χαρακτήρες, εκείνους που δεν μπορούν να
ευχαριστηθούν τη στιγμή, αντλούν ηδονή όμως με το να καθιστούν εσάς συνεργούς στην
κακοδαιμονία και τη γκρίνια. Αποδέκτες καθώς καθίστασθε των αρνητικών συναισθημάτων,
σταδιακά, είτε ενστερνίζεστε τη φιλοσοφία τους είτε είστε έτοιμοι να εκραγείτε, συνήθως σε
αθώα θύματα. Μην τους απαντάτε, μην δικαιολογείστε, μην συνδιαλέγεστε. Δεν το επιθυμούν
και δεν πρόκειται να αλλάξουν.
2. Εξορίστε όσους υποτιμούν την αξία σας, υποδαυλίζουν την αμφιβολία, μαραίνουν την
αυτοεκτίμηση. Αλλά πρώτα φροντίστε να αποκτήσετε μια δόση υπερηφάνειας, που θα σας κάνει
να πιστέψετε πως σε εσωτερικές αρετές κρύβεται ο θησαυρός κάθε ανθρώπου.
3. Ρίξτε στην πυρά εκείνους που παίρνουν τη ζωή, τους τύπους, τις διαδικασίες, τις συμβάσεις
υπερβολικά σοβαρά. Τα χρόνια που απομένουν είναι τόσο πολύτιμα, που η κατασπατάλησή
τους σε ανθρώπινες ματαιοδοξίες, κοινωνικά θέσφατα και υποκριτικά μετερίζια είναι ανούσια.
4. Απομονώστε τους κόλακες, αυτούς που σας επαινούν σε κάθε περίσταση, ετούτους που στους
ανώτερους φέρονται δουλικά και σε όσους εκλαμβάνουν ως κατώτερους, δυναστικά. Σας
σπρώχνουν σε περιπέτειες, για να σας δουν να καταστρέφεστε, σας παρουσιάζουν τις μισές
αλήθειες και αλλοιωμένα τα δεδομένα.
5. Αντιληφθείτε τους ανέντιμους, που θα σας υποσκάψουν και θα σας τη φέρουν πισώπλατα. Αν
στο περιβάλλον σας υπάρχουν παρόμοιοι, θα ενεδρεύουν σε κάθε σας προσπάθεια και θα
καιροφυλαχτούν σε κάθε σας λάθος. Μην συσχετίζεσθε μαζί τους κι αν δεν είναι αυτό εφικτό,
αποκαλύψτε τους πρώτοι.
6. Γίνετε ξένοι προς άτομα δίχως χιούμορ, αποξενωθείτε από εκείνους που δεν μπορούν να
αυτοσαρκαστούν, από τους υπερευαίσθητους και ευερέθιστους. Το μόνο που επιδιώκουν είναι
να σας αναγκάζουν διαρκώς να απολογείστε.
7. Αποφύγετε τους λογάδες, τους φλύαρους, την κομπορρημοσύνη και τον πομφολυγισμό. Οι
περιττές λέξεις, ο πλεονασμός και οι τάχα ρηξικέλευθες αποφάνσεις απλά καλύπτουν την
αδυναμία τους να διατυπώσουν οτιδήποτε ουσιώδες.
8. Πατάξτε τους προφήτες, τους μάντεις που ελλοχεύουν όχι προς χάριν της πρόληψης, αλλά για να
δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις, ώστε τα γεγονότα και οι πράξεις να έχουν την έκβαση, που
θέλουν.
9. Να είστε επιφυλακτικοί όταν συναναστρέφεστε με άτομα, που δεν έχουν κανένα σχέδιο, στόχο ή
προοπτική. Όσους αρμενίζουν χωρίς πυξίδες και στρατηγική και αλλάζουν κάθε τόσο τις πορείες
τους, ανάλογα με τον άνεμο και τις συνθήκες.
10. Επιστέγασμα των θεωριών είναι οι πράξεις. Μην διακυβεύετε την ενέργειά σας με όσους
χρησιμοποιούν τις θεωρίες, τα συνθήματα, τις κραυγές, για να αποκτήσουν προσωπική
ταυτότητα. Ακόμα και η αγάπη μετριέται με το πλήθος των θυσιών, που είναι έτοιμος να κάνει
κάποιος για σας. Τα υπόλοιπα είναι συμβιβασμός.
11. Συνεπακολούθως, αποστομώστε τους δήθεν, τους επιφανειακούς, εκείνους που χρησιμοποιούν
την κουλτούρα, την αναζήτηση, την κοινωνική ευαισθησία, για να εντυπωσιάζουν και να γίνονται
αποδεκτοί.
12. Η ηθική έχει ένα αξιοπρόσεκτο χαρακτηριστικό: Αν την αγνοήσεις στο ελάχιστο, είσαι έτοιμος και
για τα σημαντικά να την αποκηρύξεις. Εναντιωθείτε στους ασυνεπείς, στα πρόσωπα που είναι
διατεθειμένα να παραβούν, να σκευωρήσουν, να δράσουν παράτυπα. Συμπαρασύρουν με τα
στιγμιαία οφέλη, που αποκομίζουν.
13. Ο έρωτας δωρήθηκε στους ανθρώπους για να δίνει χαρά. Αν ο σύντροφος συνέχεια σας
ταλαιπωρεί με αμφιθυμίες, οπισθοχωρήσεις, βολέματα, υπεκφυγές, απιστίες, τότε δεν είναι για
σας. Στα ερωτικά μην επαναπαυθείτε με τίποτα λιγότερο από όσο αξίζετε.
14. Μην απαιτείτε την ευτυχία, αν πρώτα δεν έχετε προπαρασκευασθεί να την χαρίσετε σε άλλους.
Αντισταθείτε στους επηρμένους, που ζητούν, χωρίς να έχουν αποδείξει ότι μπορούν να
ανταποδώσουν.
15. Αναγνωρίστε τα παράσιτα, τους ξενιστές, αυτούς που, ενώ φαντάζουν εξαρτημένοι από σας,
στην πραγματικότητα απομυζούν τις δυνάμεις σας, αποστραγγίζουν τη δύναμή σας, δοκιμάζουν
τα όρια και τις αντοχές σας. Μπορεί αρχικά να κολακευθείτε από την ψευδεπίγραφη σχέση
 υποτακτικής συνδιαλλαγής, αλλά όταν θα έχετε εξαντληθεί, αυτοί θα συνεχίσουν ακάθεκτοι, για
να συναντήσουν το επόμενο ανυποψίαστο θύμα.
16. Μην δίνετε σημασία σε κουτσομπόληδες, επειδή οι αναλύσεις τους περί συμπεριφορών και
κινήτρων είναι κατάπτυστες και γιατί το αντίτιμο της στρεβλής πληροφορίας είναι ο
καταποντισμός σας στους άλλους από τα αμετροεπή στόματά τους.

Όσοι δεν μπορούν να πράξουν, διδάσκουν

(Bernard Shaw)
Κι όμως
Δίδαξα όσα έπραξα
Έπραξα όσα διδάχτηκα
Μα πολύ περισσότερο έκανα εκείνα, που ποτέ δε μου δίδαξαν
Τώρα βλέπω πως η διδασκαλία
είναι κι αυτός ένας τρόπος να προσδοκάς
από κάποιους να πράξουν
όσα εσύ δεν πρόλαβες να διδάξεις

ΕΝΟΧΗ

Συνοδεύει τους ανθρώπους από τον Κήπο της Εδέμ, ως απόρροια της αμαρτίας, και προϋποθέτει τη
γνώση του καλού και του κακού. Ξεκινά από τη στιγμή που το παιδί θα αναγνωρίσει τον εαυτό του στον
καθρέφτη και εδραιώνεται στην ηλικία 3-5 ετών ως αντίβαρο στη χαρά του παιχνιδιού, της προσωπικής
έκφρασης και της αυθόρμητης πρωτοβουλίας.

Συνεπικουρεί ή καταρρακώνει την αγάπη, τον έρωτα, την κοινωνική δράση, την ηθική. Προκαλεί
κατάθλιψη, χαμηλή αυτοεκτίμηση, άγχος, αλλά συνέχει τα μέλη μιας κοινότητας και αποτρέπει τις
παρεκκλίσεις.

Αδελφή του πόθου, του φόβου, του διλήμματος, της νεύρωσης, της τραγικότητας. Νέμεσις με τη μορφή
Ερινύας, χαρακτηριστικό ανθρώπων με πάθη και ορμή. Αριστουργήματα λογοτεχνικά γράφτηκαν, για να
την εξυφάνουν, περιγράψουν, ερμηνεύσουν και σίγουρα ο καθείς κουβαλά μια Αντιγόνη μέσα του, που
αναρωτιέται αν θα υπακούσει στον Θείο ή ανθρώπινο νόμο.
Η απουσία της δημιουργεί αναλγησία, αμοραλισμό, αντικοινωνικές προσωπικότητες, δολοφόνους κατά
συρροή, ευδαιμονισμό, ηδονισμό. Όλοι οι μηχανισμοί άμυνας επιστρατεύονται, για να την καταπνίξουν,
θεωρίες ανακατασκευάζονται, δικαιολογίες και επιχειρήματα εφευρίσκονται. Κι όμως αυτή βλοσυρή,
αδέκαστη και αμείλικτη συμπορεύεται, αναζητώντας εξιλαστήρια θύματα και ποινές χωρίς
συγκατάβαση..

Διαφέρει πολιτισμικά. Στις δυτικές ατομοκεντρικές κοινωνίες ακούγεται ως εσωτερική φωνή και στην
ανατολική φιλοσοφία ως κοινωνικός έλεγχος και απομάκρυνση από την ομάδα ή τους θεϊκούς στόχους.
Συσχετίζεται με αξίες, νόρμες, παραδόσεις. Η ζωή χωρίς αυτήν θα ήταν απαλή, αν οι ανθρώπινες δράσεις
δεν ήταν ανταγωνιστικές.

Πρόκειται για ένα από τα ζοφερότερα συναισθήματα: Την ενοχή.

Κι αν, κατά την ψυχανάλυση, η πρώτη της εκδήλωση εδράζεται στον έρωτα προς το γονέα του αντιθέτου
φύλου, κατά την ενήλικη ζωή επεκτείνεται σε κάθε έκφανση. Για όσα πράξαμε πληγώνοντας άλλους, για
εκείνα που δεν κάναμε, για ενέργειες κάποιων, που δεν αποτρέψαμε, για σκέψεις άνομες και
παρορμήσεις μη επιθυμητές. Οι τελειοθήρες πιστεύουν πως δεν έκαναν αρκετά, όσοι διαθέτουν
ανελαστικό υπερεγώ, ότι κάθε τι είναι λάθος, όσοι ασπάζονται το σχετικισμό χάνονται μέσα στους
κανόνες, που οι ίδιοι μεταβάλλουν, ανάλογα με την περίσταση..

Η σκιά της απειλεί όσους διασώθηκαν από ατυχήματα, εκείνους, που επεβίωσαν, ενώ άλλοι δεν τα
κατάφεραν. Ο φόρος της βαρύς για τις μητέρες, που μόλις γέννησαν και δεν πλημμύρισαν από
συναισθήματα ευφορίας για το βρέφος: Λογισμοί αποτροπιαστικοί, ενάντιοι στις προσδοκίες, που
αργότερα θα μεταλλαχθούν σε υπερπροστατευτικότητα ή σε κατάθλιψη. Η γυναικεία φύση συνώνυμη
της ενοχής ανά τους αιώνες, φορτώθηκε τα αιτήματα για αγνότητα, σεμνοτυφία, πορνεία, πανάκεια.

Ακόμα και στην κακοποίηση, το μαζοχισμό, την ταπείνωση, το αδηφάγο πρόσωπό της παρίσταται
αμετάκλητο: «Αξίζω την τιμωρία, τον εξευτελισμό, τον πόνο».

Κατά τη γνωστική ψυχολογία, η ενοχή προκαλείται από αυτόματες σκέψεις, που καταλογίζουν ευθύνες,
ακόμα κι αν κάτι τέτοιο είναι παράλογο. Ανδρώνεται μέσα από φαύλους κύκλους συλλογιστικής. που
χρεώνουν, προσωποποιούν, μεγεθύνουν το αρνητικό και ελαχιστοποιούν το θετικό. Αν εκπορεύεται από
τον κρυφό εαυτό και συνδυάζεται με την αυτόνομη ηθική, εκλαμβάνει υπαρξιακές διαστάσεις. Αν όμως,
αναμιχθεί με κοινωνικό έλεγχο, μετατρέπεται σε ντροπή, καταισχύνη, όνειδος, διαπόμπευση.

Όσοι ονειρεύονται έλεγχο των μαζών την έχουν αναγάγει σε όπλο προπαγάνδας, για να καταστείλουν,
να ψέξουν, να καθηλώσουν, να υποτάξουν: “Εσείς φταίτε για την κρίση. Η οικονομική δυσπραγία σας
αξίζει. Μαζί τα φάγαμε” Εφόσον είσαι άνεργος, δεν έχεις δικαίωμα να λέγεσαι καλός πατέρας, αφού δεν
φέρνεις πόρους στην οικογένεια.

Το σχολείο και οι γονείς, το σύστημα εκπαιδεύουν σε αυτήν από νωρίς, για να αποφύγουν
πρωτοβουλίες, καινοτομίες, ρίσκα και για να βεβαιωθούν πως οι σύννομες ή αποδεκτές συμπεριφορές
θα ακολουθηθούν: ‘ Άλλη μια μπουκιά για το μπαμπά, τη μαμά, το Χριστούλη “Όλη τη μέρα ακούς
μουσική.. Δεν θα περάσεις στο Πανεπιστήμιο, ενώ οι φίλοι σου θα είναι φοιτητές”.

Η καταναλωτική μανία εισήγαγε μορφές ενοχής, που οδηγούν σε ψυχαναγκασμό: ”Παραβίασες τη

δίαιτα, δεν ξοδεύεις αρκετά για τα παιδιά, δεν ακολούθησες τη μόδα ή τις τάσεις της εποχής”.
Η λαίλαπά της κατακυρίευσε και τους κοινωνικούς ρόλους: Δεν είσαι καλός εραστής / ερωμένη επειδή
δεν είχες “γενναία στύση”, δεν έφτασες σε οργασμό, δεν εντρύφησες στο Κάμα Σούτρα, το ταντρικό σεξ
ή δεν έδωσες βάση στα λόγια των τηλεοπτικών σεξολόγων, καταδίκη επειδή είσαι ανεπαρκής σύζυγος,
τύψεις για τη διάλυση μιας οικογένειας, μειονεξία γιατί παρέμεινες ψηφιακά αναλφάβητος, άρα,
καθόσον δεν καταρτίστηκες αρκετά, μομφή που δεν έχεις κατάλληλες γνωριμίες, επίκριση γιατί δεν
έμαθες δέκα ξένες γλώσσες.

Όσο περισσότερες οι απαιτήσεις για να θεωρηθεί κάποιος ολοκληρωμένος, τόσο οι ενοχές για την
ασυμβατότητα των στόχων και του προσωπικού δυναμικού θα πληθαίνουν.
Η ενοχή η συνοδοιπόρος του ανθρώπου από τη γένεσή του, τον συντροφεύει μέχρι το τέλος του βίου
του. Επειδή οι ρίζες της βρίσκονται στη θνητότητα, που σε αναγκάζει να αναπολείς το αιώνιο και να
συμβιβάζεσαι με το εφήμερο και επιδερμικό.

Έχω βαρεθεί να ακούω για τη δήθεν βιωματική διδασκαλία, όπως γίνεται στην Ελλάδα. Μια λαϊκή
πανήγυρις κατάντησε, όπου ο καθένας σηκώνεται και λέει το κοντό του και το μακρύ του, χωρίς καμιά
θεωρητική υποστήριξη ή υπόβαθρο ή διαλεκτική διαδικασία. Για να αναπτυχθεί η κριτική σκέψη
χρειάζεται ακρίβεια, αναστοχασμός, τεκμηρίωση, διασάφηση εννοιών, σύγκριση, αξιολόγηση και όχι
απλή παράθεση προσωπικών εμπειριών. Πρέπει ο μαθητής να μπορεί να κάνει αναφορές σε έρευνες, σε
μελέτες, σε απόψεις αντίθετες από τις δικές του, να επιλύει προβλήματα, να ανασυνθέτει το υλικό και
να κατασκευάζει θεωρία.

Μήπως συνηθίζετε να αγνοείτε τα συναισθήματά σας;

Κανείς δεν ξέρει αν τα συναισθήματα είναι η μόνη γέφυρα ανάμεσα στην πραγματικότητα και τον εαυτό
ή εάν στη σκέψη ταιριάζει καλύτερα αυτός ο ρόλος.

Όμως σίγουρο είναι πως τα συναισθήματα, σε αντίθεση με τη λογική, δεν αναζητούν επιχειρήματα, για
να αιτιολογηθούν, ούτε κάποιος, παρά μόνο ο εαυτός, μπορεί να τα αλλάξει.
Όμως..

Πόσες φορές υποκριθήκατε πως μια κατάσταση δεν υφίσταται σε μια προσπάθεια να καταπνίξετε τα
συναισθήματα, που θα προέκυπταν από την επεξεργασία της;

Ποιοι από σας δεν πέσατε με τα μούτρα στη δουλειά, ώστε να αποφύγετε τη φόρτιση από σοβαρότερα
και δυσεπίλυτα ζητήματα;

Πώς, ενώ είστε ήρεμοι άνθρωποι σε γενικές γραμμές, εξαίφνης εμφανίσατε ξεσπάσματα δι’ ασήμαντον
αφορμήν και εναντίον λάθος προσώπων;

Η εικόνα που δίνετε στους άλλους, αποκρύπτει σε μεγάλο βαθμό τις ευαισθησίες σας;

Γιατί, όταν συζητάτε, υπεραναλύετε τα συναισθήματα, μετατρέποντάς τα σε λογική, για να τα

ερμηνεύσετε, ενώ αυτά απλώς βιώνονται, χωρίς πολλά λόγια;

Μήπως συνολικά μιλάτε για αόριστα και γενικά θέματα, χωρίς να δίνετε έμφαση στις συναισθηματικές
αποχρώσεις;

Αισθάνεστε ασφάλεια πίσω από γραφειοκρατικές διαδικασίες, ιεροτελεστίες, τύπους και προσχήματα;

Μήπως οι ονειροπολήσεις σας παρασύρουν σε άλλα μέρη και καιρούς;

Σε πόσους ο θυμός, η θλίψη, η πίκρα αναστέλλεται, για να εκδηλωθεί μέρες αργότερα ακόμα και ως
σωματικό σύμπτωμα;

Μήπως τρώγεστε με τα ρούχα σας και η παραμικρότερη υποχρέωση ή αλλαγή σας αναστατώνει
Αγχώνεστε για θέματα που δεν εξαρτώνται από τον έλεγχό σας;
Παρατηρήσατε μια δυσκολία στη συγκέντρωση και εύκολη διάσπαση της προσοχής;

Μήπως τα κίνητρά σας για δράση έχουν ατονήσει;

Γιατί μερικοί από σας το ρίχνετε στο ποτό ή στο φαγητό, στα γλυκά, στη γυμναστική, που γίνεται εμμονή
Ποιοι έχετε εξιδανικεύσει σκηνές από το παρελθόν ή από μέρη ουτοπικά, που ποτέ δεν θα καταφέρετε
να κατακτήσετε;

Μήπως σταματήσατε να χαίρεστε με πράγματα, που παλιά σας προκαλούσαν ευχαρίστηση;

Είστε από εκείνους, που μονίμως ασχολούνται με τους άλλους και ξεχνούν να αναφερθούν στον εαυτό
τους;

Αντιδράτε με υπερευαισθησία στα λόγια και το χιούμορ των υπολοίπων;

Έχετε καταγράψει ποτέ όσα σας πειράζουν ή πληγώνουν στις συμπεριφορές των άλλων, αλλά τα
αγνοείτε συστηματικά, για να μην κάνετε ζήτημα;

Μπορείτε να θυμηθείτε πότε νιώσατε για τελευταία φορά ένα ισχυρό συναίσθημα, όπως έρωτα,
ενθουσιασμό, πρόκληση για δράση, φόβο;

Τυχαίνει να έχετε ισχυρά προαισθήματα ανασφάλειας ή επικείμενου κακού;

Ανησυχείτε υπερβολικά για την υγεία των αγαπημένων σας και γίνεται βασανιστική η σκέψη της
απώλειάς τους, χωρίς να υπάρχει προφανής αιτία ανησυχίας;

Μοιάζουν όλες οι μέρες να κυλούν με τον ίδιο μονότονο τρόπο, διαπίστωση, που τελικά φαίνεται να σας
βολεύει;

Σας αρέσει να μηρυκάζετε καταστάσεις, συγκρούσεις, αναμνήσεις, που κάποτε σας στεναχώρησαν;

Η ερωτική σας ζωή είναι νεκρή ή γεμάτη σεξουαλικές εμπειρίες χωρίς δέσιμο;

Βάζετε συχνά τα κλάματα, ακόμα κι αν τα γεγονότα δεν συνηγορούν για κάτι τέτοιο;

Υπάρχει ασυμβατότητα ανάμεσα σε όσα λέτε και πράττετε;

Δυσκολεύεστε να αναγνωρίσετε θετικά σημεία στην προσωπικότητα ή στην εμφάνισή σας;

Αν σε πολλά από τα παραπάνω έχετε απαντήσει ΝΑΙ, είναι κατάλληλη η στιγμή, σχεδόν επιτακτικά, να
ξεκινήσετε το μεγάλο ταξίδι της αυτογνωσίας..

Πώς να αποκτήσετε μια ισχυρή προσωπικότητα: Δεκαπέντε συμβουλές,

που δεν μπορείτε ή δε θέλετε να ακολουθήσετε

1.Στην κορυφή βρίσκεται η λέξη ΟΡΑΜΑ, αν και οι περισσότερες έρευνες δείχνουν πως οι ξεκάθαροι
στόχοι και πολύ περισσότερο οι ιδεολογίες, οι κοσμοθεωρίες και οι μεγάλες ιδέες χαρακτηρίζονται έτσι
εκ των υστέρων, αφού έχουν επιβεβαιωθεί. Αλλιώς αποκαλούνται πλάνες και λάθος στρατηγικές.
Συνεπώς, ο οραματιστής, μάλλον έχει τις συνθήκες, τη συγκυρία, ίσως και τη μοίρα σύμμαχό του.

2.Ο ιδεατός μας τύπος εμφορείται από ιδανικά, αλλά παράλληλα είναι ρεαλιστικά αισιόδοξος. Δεν
παρασύρεται εύκολα από την επιτυχία, αλλά συνεχίζει να ατενίζει το μέλλον ως μια χρονική περίοδο
ευφορίας και όχι ως μια λαίλαπα, που καταφθάνει.
3.Φυσικά, είναι άριστος σε αυτό, με το οποίο καταπιάνεται, δεξιότητα, όμως, που αποκτά με την τριβή
και τη σκληρή δουλειά και δεν την έχει αποκτήσει με κληρονομικό χάρισμα. Εργάζεται περισσότερο από
τους υπόλοιπους -δεν υπάρχουν γι' αυτόν διακοπές, ώρες γραφείου, άδειες-, μεριμνά, προλαμβάνει,
οργανώνει, σχεδιάζει. Παρόλα αυτά, ενθουσιάζεται, ορμά, αφήνεται στις παροτρύνσεις, που του
υπαγορεύουν να προχωρήσει.

4.Το μυστικό του κρύβεται στη συγκέντρωση και στην εστίαση της προσοχής. Ο εγκέφαλός μας, εξάλλου
δεν τα πάει καλά με το multi-tasking, την πολυδιάσπαση, την παράλληλη εκτέλεση διεργασιών.
Αφοσιώνεται, επομένως σε ένα στόχο, όπου κι αν βρίσκεται, και ξέρει να αγνοεί τα ερεθίσματα, που θα
τον αποσπάσουν από το πνευματικό αυτό έργο.

5.Είναι καινοτόμος, που σημαίνει ότι ανασυνθέτει τα στοιχεία, που παρατηρεί με διαφορετικό τρόπο σε
σχέση με τους υπόλοιπους, ευρηματικός, επειδή διαθέτει πλούτο εμπειριών και επομένως
ΔΙΑΚΙΝΔΥΝΕΥΕΙ. Να ο βασικός όρος της επιτυχίας. Τολμά να ρισκάρει τα πάντα, να δοκιμάσει, να
πειραματιστεί και εν τέλει να υποστεί τις συνέπειες ή να γευτεί το νέκταρ της τόλμης, κυρίως αν δεν έχει
τίποτα να χάσει.

6.Απόρροια των παραπάνω είναι η ευελιξία, η εμμονή του να εξετάζει σφαιρικά τα δεδομένα, να μην
καθηλώνεται σε δοκιμασμένες πρακτικές, να μην επαναπαύεται με τα τεκμηριωμένα, αλλά να επιχειρεί
μη φοβούμενος το άγνωστο και το ομιχλώδες. Τα πάντα γι’ αυτόν είναι μέσα στο παιχνίδι. Η ίδια η ζωή
είναι ένα πεδίο για μεγάλα όνειρα με μικρούς πόρους.

7.Η αυτοεκτίμησή του δεν είναι περιστασιακή, δεν καταποντίζεται από την αστοχία ούτε εξακοντίζεται
με τη νίκη. Αντίθετα, παραμένει σταθερή, επειδή αναπληρώνει τις πιθανές μειονεξίες σε κάποιους
τομείς με την ακλόνητη δύναμή του σε άλλους.

8.Τα λόγια τους μετρημένα. Είναι άνθρωπος προσανατολισμένος στο έργο, στις πράξεις. Τη στιγμή, που
οι άλλοι αναλύουν, υπολογίζουν, αναμετρούν, αυτός προχωρά με συνοδοιπόρους ή όχι. Η παιδεία του
είναι εστιασμένη στην επίλυση προβλημάτων κι όχι στην αμετροέπεια.

9.Τα λάθη του ευκαιρία για μάθηση κι όχι ήττα. Η εκπαίδευση, τροποποίηση της συμπεριφοράς. Δεν
μεμψιμοιρεί και δεν μεταθέτει τις ευθύνες. Δεν αποδίδει την αποτυχία στην κρίση ή σε εξωγενείς
παράγοντες. Σκληρός με τον εαυτό του χρεώνεται την κακή εξέλιξη, αλλά ποτέ δεν επαναλαμβάνει τα
σφάλματα.

10.Οι μεγάλοι άνδρες ή γυναίκες εμπιστεύονται την ενόραση, την πνευματική εκείνη ιδιότητα, που
ερμηνεύει την πραγματικότητα όχι με τη λογική, αλλά με μια ανακατασκευή των ερεθισμάτων με τρόπο,
που μοιάζει εξωπραγματικός. Βασίζονται στα συναισθήματα, στις εσωτερικές φωνές, χωρίς όμως να
οδηγούνται στο μυστικιστικό.

11.Ως ηγέτες υιοθετούν διαφορετικά κάθε φορά στυλ, γεγονός που κατοπτρίζει την πολυπλοκότητα του
χαρακτήρα τους. Άλλοτε δημοκρατικοί, ψάχνουν για συνοδοιπόρους και συνεργάτες κι άλλοτε
αυταρχικοί, ξεριζώνουν όλους εκείνους που διαιωνίζουν το πρόβλημα, χωρίς να αποτελούν λύση του.

12.Ξέρει ότι θα προδοθεί, ότι οι σύντροφοι θα λιποψυχήσουν την πιο δύσκολη ώρα, αλλά αυτός
προχωρά ακόμα και μόνος του. Πιστεύει στο στόχο του με ΠΑΘΟΣ. Και αυτό είναι το πιο κοινό
χαρακτηριστικό, όλων όσων έγιναν διαμορφωτές γνώμης και εμπνευστές κινημάτων.

13.Βίαιος προς τους κόλακες, αλλά μεγαλόθυμος προς τους αδύναμους, του αρέσει να περιστοιχίζεται
από ανθρώπους αυθεντικούς, απλούς και ντόμπρους.

14. Ονειρεύεται συχνά, χωρίς αυτό να γίνεται παραλήρημα, φαντασιώνεται την επίτευξη του σκοπού και
ζει με άτομα, που ζουν τη ζωή, που και ο ίδιος θέλει να ζήσει.

15. Μα η πραγματική δύναμή του χαρισματικού αυτού τύπου κρύβεται στην ικανότητά του ΝΑ ΕΝΩΝΕΙ,
να αποτελεί το διασυνδετικό κρίκο, το σημείο αναφοράς, να εμπνέει και να δίνει κίνητρα και
παραδείγματα για ΑΛΛΑΓΗ. Δεν τον τρομάζει η διαφορετικότητα και η ποικιλομορφία των απόψεων και
των εμπειριών, επειδή προσπαθεί κάθε στιγμή να ΒΡΕΙ ΤΙΣ ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ ΣΕ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΥΣ
ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ, γιατί πάντοτε η πεμπτουσία της ηγεσίας ήταν η θέληση των ανθρώπων να ενωθούν για
έναν κοινό σκοπό.

Είναι δημοφιλέστατες οι λίστες με τα χαρακτηριστικά εκείνα της προσωπικότητας, που οδηγούν στην
επιτυχία, όπως κι αν αυτή ορίζεται, ανάλογα με το πολιτιστικό περιβάλλον. Η σύνθεσή τους απεικονίζει
τις περισσότερες φορές έναν Υπερ-άνθρωπο, που ακόμα και τα ελαττώματά του τα μετατρέπει σε
αρετές. Η μελέτη τέτοιων υποδειγμάτων βασίζεται στη ρομαντική άποψη ότι η ιστορία προχωρά με την
εμπνευσμένη δράση κάποιων χαρισματικών ανθρώπων κι όχι εξαιτίας της συλλογικότητας και της
δύναμης των λαών..

Εμπνέω σημαίνει πως θυμίζω σε κάποιον πτυχές από τον ιδεατό του εαυτό και του δείχνω τον τρόπο να
τις κάνει πραγματικότητα με το να δανειστεί λίγο από το πάθος μου. Και ξέρω μόνο ένα πάθος, που
κινητοποιεί όλους ανεξαίρετα τους ανθρώπους κι αυτό είναι να αγαπάς τα πάθη τους, σα να τα ζεις ο
ίδιος. Και να τα διηγείσαι στη γλώσσα ακριβώς που πρωτοειπώθηκαν..

Όλη αυτή η επιχειρούμενη κάθαρση και πάταξη της διαφθοράς, γιατί μου θυμίζει έντονα το φίδι, που
απλά αλλάζει το δέρμα του..

Μια γριούλα ανηφορίζει στον απόμερο δρόμο της Μυτιλήνης..Άστεγη νύχτα, ερημιά. Πολλά σκυλιά
και δυο γάτες τη συνοδεύουν. Κρύο και σε μια γωνιά αποθέτει τα μπουκάλια. Στρώνει τα χαρτόνια
της..Τα ζώα όλα την περικυκλώνουν και τη ζεσταίνουν να κοιμηθεί..Θαρρώ πως αυτή και ο Χριστός
τέτοια άγια θαλπωρή μόνο άξιζαν.

Όσοι από σας αποφασίσετε, είτε από καθήκον είτε από πείσμα, με των ανθρώπων τις βουλήσεις
και τις λιποταξίες να ασχοληθείτε, μια συμβουλή, από τη λίγη πείρα μου θα σας δώσω: Καλύτερα χίλια
κακά να τους κάνετε και ένα καλό κατόπιν, παρά χίλια καλά με ένα στραβοπάτημα στο τέλος. Γιατί είναι
έτσι όλα καμωμένα, ώστε όσοι έχουν εξοικειωθεί με το κακό απέραντη ευγνωμοσύνη να νιώθουν για την
ελάχιστη εύνοια κι εκείνοι που επαναπαύτηκαν στο καλό, μπρος την κακοτοπιά, χολή να στάζουν. Κι όσοι
από αγάπη ή διαστροφή τον εαυτό σας θελήσετε να προσφέρετε ήδη θα έχετε συνηθίσει να
μεταλαμβάνετε τη ματαίωση..
 Απόφοιτος Άγαμος Αναζητά Εργασία: Συμβουλές για φοιτητές

Στα χρόνια που ήμουν φοιτητής η μετέπειτα επαγγελματική μας πορεία ήταν τόσο διασφαλισμένη, που η
απόκλιση για μεταπτυχιακά, ήταν δείγμα φιλοδοξίας, τάση για περιπέτεια, ελιτίστικη διάθεση. Η
επετηρίδα και η μονιμότητα στο δημόσιο, αλλά και οι σχέσεις με ημετέρους, δεν απαιτούσαν ειδικά
προσόντα. Αρκούσε η υπομονή και η μικρή ταλαιπωρία μέχρι η ζωή να πάρει ένα ρυθμό προς τη γαλήνη
και την ασφάλεια.

Οι καιροί άλλαξαν. Τα υπήνεμα λιμάνια των προηγουμένων δεκαετιών αποδείχτηκαν βάλτοι. Ο φοιτητής
που απλά παρακολουθεί τη σχολή είτε τακτικά είτε σποραδικά, για να περάσει τα μαθήματα και να δει
μετά πώς θα πορευτεί, είναι ένα σίγουρο μοντέλο αποτυχίας. Το χειρότερο βιογραφικό συνοψίζεται στο
ΑΓΑΜΟΣ απόφοιτος ψάχνει..

Οι φοιτητές σήμερα πρέπει να ενηλικιωθούν γρηγορότερα. Να συνδυάσουν την ακαδημαϊκή συνέπεια,

τις ευκαιρίες γνωριμίας με την αγορά εργασίας και τον απογαλακτισμό από το βαλάντιο των γονέων.
Δυστυχώς, οι περισσότεροι, τόσο έχουν εμποτιστεί με τη βεβαιότητα της ανεργίας, που δεν
αντιλαμβάνονται καν ότι το Πανεπιστήμιο ακόμα και σε εποχές κρίσης είναι η μεγαλύτερη ευκαιρία
ανάπτυξης και εξάσκησης των δεξιοτήτων τους. Και στον αιώνα του ρίσκου και της διακινδύνευσης η
καλλιέργεια της προσωπικότητας είναι σημαντικότερη από τις βεβαιώσεις παρακολούθησης και τους
τίτλους.

Να λοιπόν μερικές συμβουλές, που ξέρω από την εμπειρία μου με φοιτητές του Πανεπιστημίου Αιγαίου,
πως ίσως βοηθήσουν:

1. Μην μεμψιμοιρείτε με την οικονομική παρακμή της χώρας. Αναπτύξτε την επιχειρηματολογία σας και
κάντε τις σκόρπιες σκέψεις πολιτική και κοινωνική θεωρία. Είναι η κατάσταση αυτή κοινός
παρονομαστής, αφορά όλους τους νέους και διαμορφώνει για τους πάντες το πεδίο και τα κριτήρια
επιβίωσης ή ανέλιξης

2. Ξεχωρίστε από το πλήθος του αμφιθεάτρου. Αναλάβετε εργασίες, κάντε ερωτήσεις, αφήστε το
αποτύπωμά σας στη διαδικασία της διδασκαλίας και της μάθησης. Είναι η καλύτερη ανατροφοδότηση
για τον καθηγητή και ο μόνος τρόπος να σας θυμάται.

3. Εμπλακείτε στα ερευνητικά προγράμματα των διδασκόντων σας και πάρτε μια πρώτη γεύση από τις
ευρωπαϊκές μελέτες, τις δυνατότητες χρηματοδότησης, τα πρόσωπα που καθορίζουν την επιτυχία τους.

4. Καλύψτε τα γνωστικά κενά του Λυκείου σε παράπλευρα προσόντα, όπως ξένες γλώσσες, υπολογιστές.

5. Μάθετε τις γραφειοκρατικές διαδικασίες, τα λογιστικά και φορολογικά, τα πρωτόκολλα, τις ιεραρχίες

6. Αναλάβετε ερευνητικές εργασίες πεδίου. Βγείτε στους δρόμους και πάρτε συνεντεύξεις, μοιράστε
ερωτηματολόγια, γνωριστείτε με τις κοινωνικές τάξεις και τις διαφορετικές αντιλήψεις.

7. Εγγραφείτε σε εθελοντικές οργανώσεις, κάντε πρακτική σε φορείς , μιλήστε με διαμορφωτές γνώμης,

ασχοληθείτε με τα καλλιτεχνικά και την πολιτική, όχι όμως μέσα από κομματικές αγκυλώσεις.

8. Παράλληλα με τις επίσημες σπουδές γραφτείτε σε σεμινάρια, παρακολουθήστε μαθήματα για ένα
ακόμη αντικείμενο, που σας ενδιαφέρει, εντελώς άσχετο με αυτό που σπουδάζετε.

9. Αρχίσετε να δημοσιεύετε σε έντυπα, περιοδικά, εφημερίδες της σχολής, δημιουργήστε ομάδες

συζήτησης, παρέμβασης, προβληματισμού.
10. Μην γκετοποιείστε στην πανεπιστημιούπολη. Η πόλη που σας φιλοξενεί δεν είναι μόνο καφετέριες.
Γνωρίστε την ιστορία της, αγαπήστε τους κατοίκους με τις ιδιαιτερότητες, βγείτε στα τοπικά κανάλια,
κάντε εκπομπές στα ραδιόφωνα. Από το πρώτο έτος να μετατραπείτε σε ενεργούς πολίτες μιας
κοινότητας, που θα σας συνοδεύει για αρκετά χρόνια. Μάθετε τους φορείς και συλλόγους με επιρροή
και γίνετε κομμάτι τους.

11. Ακολουθήστε τους καθηγητές σας σε συνέδρια και επιστημονικές δραστηριότητες. Γίνετε δραστήριο
μέλος της ερευνητικής τους ομάδας και αποτολμήστε μια ανακοίνωση ή παρουσίαση εργασίας.

12. Γραφτείτε στα δωρεάν διαδικτυακά μαθήματα, που προσφέρονται από διάσημα πανεπιστήμια,
ταξιδέψτε στο εξωτερικό και γίνετε στέλεχος διεθνών οργανώσεων, forum και δικτύων.

13. Χωρίς να αμελείτε τα γενικά μαθήματα, εστιάστε και αποκρυσταλλώσετε τους τομείς, με τους
οποίους θα ασχοληθείτε στα μεγάλα έτη.

14. Μαζέψτε εμπειρία, συστατικές επιστολές, καλλιεργείστε τις κοινωνικές δεξιότητες, διευρύνετε τα
κοινωνικά δίκτυα, ενδυναμώστε τα στοιχεία της προσωπικότητας, που σας κάνουν μοναδικό.

15. Διαμορφώστε το επαγγελματικό σας προφίλ στο Ίντερνετ, φτιάξτε ένα θεματικό blog ή ιστοσελίδα,
συγχρωτισθείτε με επαγγελματίες από όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό και ρωτήστε τους πώς πέτυχαν ή
γιατί απέτυχαν, δημιουργείστε εξειδικευμένες σελίδες στο Facebook.

16. Συμμετέχετε στα προγράμματα ανταλλαγής φοιτητών και δραστηριοποιηθείτε στο γραφείο
διασύνδεσης. Μάθετε την επαγγελματική πορεία των αποφοίτων και κυρίως επισκεφθείτε τους χώρους
της μελλοντικής σας απασχόλησης, ώστε να σχηματίσετε μια ρεαλιστική αποτίμηση

17. Μάθετε τα επαγγελματικά σας δικαιώματα, τα ΦΕΚ και τους νόμους, που σας αφορούν, τους κανόνες
και καλές πρακτικές επιχειρηματικότητας, μιλήστε με τους επαγγελματικούς συλλόγους, με τα
επιμελητήρια.

18. Οι εξεταστικές σκούπα, τα μαθήματα κληρονομιά για το τέταρτο έτος δε σας αφορούν.
19. Μη χάνετε τον καιρό σας με δραστηριότητες, που μακροπρόθεσμα σας αποσπούν από το όραμά σας.
Όσο κι αν διασφαλίζουν χαρτζιλίκι, απλά θα σας μετατρέψουν σε αιώνιους φοιτητές.

Γυναίκα είναι το πλάσμα, που αφού χρωματίσει με συναίσθημα τα κίνητρα, τις συνθήκες, τις ερμηνείες
και τις επιπτώσεις, θα πάρει την πιο λογική απόφαση.

Συμφωνείτε ή όχι και γιατί.