Professional Documents
Culture Documents
eqspertis azri
ekaterine metreveli
31
2014
publikacia daibeWda amerikis SeerTebuli
Statebis saelCos finansuri mxardaWeriT.
ISSN 1512-4835
ISBN 978-9941-0-7248-2
safrTxeTa winaaRmdegobrivi aRqma saqarTveloSi1
Sesavali
3
iCens garkveuli gaugebrobebic.2 umciresobaTa jgufebi sak
maod faqizi da mgrZnobiarea yvela saxis cvlilebis mimarT,
iqneba es qveynis SigniT Tu saerTaSoriso sarbielze. miuxe
davad imisa, rom centralurma xelisuflebam umciresobaTa
integraciis mizniT mniSvnelovani nabijebi gadadga, es pro
cesi jer kidev Sorsaa warmatebuli dasasrulisgan. am pro
cesisaTvis ZiriTadi safrTxe, garda adekvaturi resursebis
naklebobisa, rac axasiaTebT demokratiis gzaze axlad Semd
gar qveynebs, aris rogorc umravlesobis, ise umciresobis
mxridan safrTxeTa winaaRmdegobrivi aRqma.
winapirobebi da memkvidreoba
TiTqmis mTeli 1990-ianebis manZilze SevardnaZis
mTavroba saqarTveloSi umciresobebTan urTierTobebs
erovnuli usafrTxoebis prizmidan uyurebda.3 am sakiTxze
zrunva gamoixata umciresoba-umravlesobis diskursis sa
jaro sfero dan gadataniT da gare Carevebisa da politi
kuri partiebis aqtiurobisaTvis eTnikuri umciresobebiT
dasaxlebuli regionebis CaketviT. regionebis marTva xde
boda adgilob riv avtoritetebTan garigebiT, droTa gan
mavlobaSi es avtoritetebi politikur-ekonomikur elitad
Camo
yalibdnen. rac Seexeba ganaTlebas, amaze pasuxismge
bloba daekisraT somxeTsa da azerbaijans, maT Soris eTni
kuri umciresobebis skolebis wignebiT momarageba ZiriTadad
mezobeli saxelmwifoebidan xdeboda.
amgvari politikiT miRebuli `dadebiTi~ Sedegi iyo
arastabilur 1990-ianebSi eTnikuri umciresobebiT dasaxle
bul regionebSi SenarCunebuli stabiluroba, gansakuTrebiT
javaxeTSi, sadac moxda adgilobrivi SeiaraRebuli dajgufe
4
bebis kontrolis ganeitraleba da saxelmwifos formaluri
kontrolis gavrceleba regionze. meore mxriv, aseTi poli
tika ar efuZneboda kanonis uzenaesobas, ar uwyobda xels um
ravlesobasa da umciresobas Soris komunikaciis demokrati
uli CarCoebis SemuSavebas da saqarTvelos moqalaqeebisTvis
qveynis momavlis erToblivi xedvis Camoyalibebas. radganac
ar arsebobda monawileobasa da integraciasTan dakavSirebu
li sajarod gacxadebuli politika, umciresobebi sul ufro
uaxlovdebodnen maTi eTnosiT dasaxlebul mezobel saxelm
wifoebs, ris Sedegadac jer kidev sabWoTa wyobis dros Camo
yalibebuli gansxvavebuli samoqmedo sivrceebi titularuli
da umciresobaTa wevrebisTvis kidev ufro gaRrmavda.
am fonze prezidenti saakaSvilis mier wamowyebuli
umciresobebTan dakavSirebuli politika radikalurad gan
sxvavebuli Canda. mkafiod gacxadebuli saxelmwifos mSeneb
lobis misiis farglebSi man aqcenti gaakeTa samoqalaqo
elementebze da saqarTvelo warmoadgina, rogorc Tavisi
yvela moqalaqis saxelmwifo. sajaro gamosvlebisas igi gan
sakuTrebiT amaxvilebda yuradRebas umciresobebze, xSirad
sityvas iwyebda maTive mSobliur enaze da xazs usvamda, Tu
ramdenad saWiroa am xalxebis integracia da brZola stereo
tipebTan. am ritorikis praqtikuli gamoxatuleba iyo 2005
wels erovnul umciresobaTa dacvis Sesaxeb evrosabWos kon
venciis CarCoxelSekrulebis (FCNM) ratifikacia, evropis
uSiSroebisa da TanamSromlobis organizaciis (euTo) mier
inicirebuli erovnul umciresobebSi qarTuli enis cod
nis gavrcelebis xelSewyobis proeqtebze pasuxismgeblobis
aReba, erovnuli integraciis strategiisa da samoqmedo
gegmis SemuSaveba da miReba (2009-2014), umciresobebis mimarT
diskriminaciis aRmofxvra samarTaldamcavi organoebis re
formirebiTa da sagzao infrastruqturis reabilitaciis
saSualebiT, rac iyo regionuli proeqtebis rogorc izo
laciis, ise ganviTarebis mTavari ganmsazRvreli faqtori.
yarsi-axalqalaqi-baqos rkinigzac swored eTnikuri somxebiT
dasaxlebuli javaxeTis ekonomikur integraciasa da ganviTa
rebas emsaxureba.
marTalia, qveyanaSi umciresobebis integraciasTan da
kavSirebiT seriozuli nabijebi gadaidga, magram am Zalis
xmevas pirdapiri Sedegebi ar mohyolia, Tumca isic unda
aRiniSnos, rom garkveuli gaumjobeseba aSkarad SeiniSneba.
5
amis dasturia isic, rom umravlesobam gaacnobiera, rom um
ciresobaTa sakiTxebis ugulebelyofa aferxebs qveynis gan
viTarebas. samwuxarod, integraciuli strategiisaTvis gamo
yofili vadebi da resursebi ar aRmoCnda sakmarisi imisaTvis,
rom daZleuliyo sabWoTa droidan SemorCenili gavlenebi,
rac kidev ufro gamyarda damoukideblobis pirvel dekadaSi
fexmokidebuli praqtikiT. amasTan, politika ar iyo erTiani
da Tanmimdevruli da xels ar uwyobda umciresobebis monawi
leobas gadawyvetilebis miRebis procesSi. politikuri da
ekonomikuri tranziciis periodSi, rodesac saxelmwifoebi
eswrafian gamokveTon prioritetebi sakuTari SezRuduli
resursebisa da SesaZleblobebis gamosayeneblad, kanonis
uzenaesoba da ekonomikuri ganviTareba sjabnis umcireso
baTa problematikas. umetes SemTxvevaSi saxelmwifoebi gar
damaval periodSi ar floben sakmaris resursebs, rom daakma
yofilon umciresobebis moTxovnebi da maT maTi identobis
dacvis meqanizmebi SesTavazon, rac qmnis `gaurkvevlobis
safrTxis~ (threatening uncertainties) safuZvels.4
`gaurkvevlobis safrTxe~ Seexo da moicva saqarTvelos
eTnikuri umciresobebiT dasaxlebul regionebSi saxelm
wifos mSeneblobisa da kanonis uzenaesobis damkvidrebisa
Tvis gaweul RonisZiebebi, maT Soris, antinarkotikuli da
kontrabandis sawinaaRmdego saxelmwifo qmedebebi, rasac moh
yva qvemo qarTlSi wiTeli xidisa da sadaxlos bazrobebis _
adgilobrivebis Semosavlis mniSvnelovani wyaros _ daxurva.
saprotesto gamosvlebi gamoiwvia antikorufciulma qmede
bebma saqarTvelo-somxeTis sazRvarTan, ninowmindaSi 2005
wels, aseve axalqalaqSi gadasaxadebisaTvis Tavis aridebis
gamo ramdenime sawarmos daxurvam.5 am sakmaod gaxmaurebulma
qmedebebma, rac miznad isaxavda saxelmwifo xelisuflebis
ganmtkicebasa da kanonis uzenaesobis damkvidrebas, sapirisp
iro reaqcia gamoiwvia umciresobebSi da es Tavis winaaRmdeg
ganxorcielebul qmedebebad aRiqves. yarsi-axalqalaqi-baqos
rkinigzis mSenebloba da amasTan dakavSirebiT regionSi
Turqi da azerbaijaneli muSaxelis gamoCena adgilobrivebma
6
aseve Tavisi keTildReobisa da usafrTxoebis safrTxed ga
nixiles. xalxSi aris SiSi, rom rkinigzis mSeneblobiTa da
masTan dakavSirebuli samuSaoebiT motanili ekonomikuri
sargebeli SezRuduli iqneba eTnikuri somxebisaTvis.6
rac Seexeba umravlesobis damokidebulebas, umci
resobebis mimarT undoblobam saerTaSoriso garemos cvli
lebasTan erTad iCina Tavi. miiCneva, rom xSirad umciresobe
bi prioritets aniWeben, Tu gamoviyenebT aleqsandre ronde
lis termins, yofil `kolonialur batons~7 da mxars uWeren
sagareo da usafrTxoebis politikis iseT prioritetebs,
romlebic gansxvavdeba qarTuli saxelmwifos aRiarebuli
politikisgan. bevrgan, rogorc aRmosavleTevropul qvey
nebSi, ise postsabWoTa sivrceSi, umciresobebs uyureben,
rogorc mokavSireebs im ZiriTadi imperiuli mmarTvelisa
(major powers), romelic istoriulad qveynis ZiriTad eTni
kur jgufs Cagravda. es fenomeni, saxelad `umciresobaSi
myofi umravlesoba~ (minoritized majorities)8, gansazRvravs umci
resobebis mimarT umravlesobaSi arsebul SiSsa da aRqmas da
umciresoba-umravlesobis diskursi adamianis uflebebisa da
samarTlianobis Wrilidan erovnuli usafrTxoebis rakursSi
gadaaqvs.
am process Tavisi qmedebebiT xels uwyobs ruseTi.
igi aqtiurad iyenebs qveynis sawinaaRmdegod mis eTnikur
umciresobebs da amiT aferxebs saxelmwifos mSeneblobis
process. ruseTis SeWra ukrainaSi adasturebs postsabWoTa
sivrcesTan dakavSirebuli mkafiod Camoyalibebuli sagareo
da usafrTxoebis doqtrinis arsebobas.9 miuxedavad imisa,
rom ruseTis aseTi midgoma ar aris axali, amjerad es iyo
ufro mkveTrad, Riad da radikalurad artikulirebuli.
ruseTma gaafarTova Tavisi, rogorc postsabWoTa sivrcis
6 Премьер министр Грузии посетил Самцхе-Джавахк, 26 мая, 2014. www.hetq.am/
rus/news/54814/premer-ministr-gruzii-posetil-samckhe-dzhavakhk.html
7 Alexander Rondeli, “The Russian-Georgian War and its Implications for Georgia’s State-
building,” The Making of Modern Georgia, 1918-2012. The First Georgian Republic and
its Successors. Edited by Stephen F. Jones, Routledge, 2014, p. 35.
8 “minoritized majorities”-is Sesaxeb ix.: Will Kymlicka, “Justice and Security in the Ac-
commodation of Minority Nationalism,” Ethnicity, Nationalism and Minority Rights. Ed-
ited by Stephen May, Tariq Modood and Judith Squires; Cambridge, 2004, p. 155.
9 Alexander Rondeli, “The Russian-Georgian War and its Implications for Georgia’s State-
building,” The Making of Modern Georgia, 1918-2012. The First Georgian Republic and
its Successors. Edited by Stephen F. Jones, Routledge, 2014, p. 41.
7
rusulad molaparake mosaxleobis monaTesave subieqtisa da
titularuli erisagan maTi damcvelis funqcia.10 SedarebiT
radikaluri saSualebebis garda, rogoricaa samxreT oseTSi
Tu, mogvianebiT, ukrainaSi SeWra, ruseTisaTvis sakuTari
kontrolis gavrcelebis sxva gzebia rbili Zalis gamoyeneba
an mezobeli saxelmwifoebis moqalaqeebisaTvis rusuli pas
portebis darigeba. am fonze, saqarTvelos umciresobaTa
Soris rusuli da somxuri pasportebis arsebobam, rusuli
propagandis paralelurad, kidev ufro Seuwyo xeli eTni
kuri sakiTxis usafrTxoebis prizmaSi ganxilvas da erovnul
mediaSi sakmaod arajansaRi debatebic gamoiwvia.
2008 wels miRebulma qarTulma gamocdilebam da ru
seTis axalma sagareo da usafrTxoebis politikam, romelic
gamoCnda ukrainasa da postsabWoTa sivrceSi, aCvena, rom mo
qalaqeoba SeiZleba gamoyenebul iqnes saxelmwifos terito
riuli mTlianobis winaaRmdeg. miuxedavad im mizezebisa, Tu
ratom iReben saqarTveloSi mcxovrebi umciresobebi ucxo
qveynebis pasportebs, es procesi dasafiqrebelia da gansa
kuTrebuli RonisZebebis gatarebas moiTxovs.
10 Lyudmila Alexandrova, “Russia Keeps Pressing for Reunification of the ‘Russian World,’”
April 2, www.en.itar-tass.com/opinions/1723.
8
kavkasiaSi eTnikuri identobis umniSvnelovanesi safuZvelia
da mas qarTvelebic did mniSvnelobas aniWeben. marTalia,
saakaSvilis mTavroba mxurvaled uWerda mxars saxelmwifo
enis programebs, magram amisaTvis ar arsebobda Sesaferisi
resursebi, politika ki ar iyo Tanmimdevruli. marTalia,
saxelmwifo enis mimarT damokidebuleba dadebiTad Seicva
la, magram saSualo skolaSi miRebuli codnis done ar aris
sakmarisi Tanabari SesaZleblobebisa da konkurenciisaTvis.
amasTan, umciresobebi xSirad ver xedaven, Tu ra sargebloba
SeiZleba moutanos maT keTildReobas saxelmwifo enis cod
nam uaxloes momavalSi.
ramdenime wlis win qarTuli enis arcodna pirda
pir ukavSirdeboda umaRlesi ganaTlebis xelmisawvdomobas.
dReisaTvis viTareba ase Tu ise Secvlilia, mas Semdeg, rac
2010 wels dainerga programa 1+4. am programis damsaxure
biT gaizarda umaRles saswavleblebSi Semsvleli eTnikuri
umciresobebis warmomadgenelTa ricxvi. qvemo qarTlSi
macxovrebeli eTnikurad azerbaijanelTa ricxvi, vinc Caaba
ra erovnuli gamocdebi, 2010 wels iyo 163, rac 2013 wels
587-mde gaizar
da, xolo samcxe-javaxeTSi mcxovrebi eTni
kuri somxebis ricxvi _ 2010 wlis 96-dan 2013 wels 139-mde.11
rodesac garkveuli raodenobis umciresobaTa warmomadgen
lebi saqarTvelos umaRles saswavleblebs daamTavreben, es
udaod dadebiTad aisaxeba integraciul Zalisxmevaze.
saxelmwifo enis arcodnas ukavSirdeba aseve infor
maciuli vakuumi, romelic umciresobebisaTvis kidev erT
problemas warmoadgens. qarTuli mediis sakmaod SezRuduli
aqtivoba sakuTari sityvis gasavrceleblad umciresobebiT
dasaxlebul regionebSi aferxebs socialur kavSirebsa da am
xalxis integracias. roca `koalicia qarTuli ocneba~ movi
da xelisuflebis saTaveebTan, daixura erTaderTi rusule
novani telearxi `piki~, xolo mxolod saqarTvelos sazoga
doebrivi mauwyeblobis saRamos axali ambebis gamoSveba,
romelic umciresobaTa enebzec gadis, ar aris sakmarisi ar
sebuli deficitis Sesavsebad. `pikis~ daxurvam Zalian cudi
Sedegi gamoiRo, radgan es arxi iyo erTaderTi alternati
uli saSualeba, sapirwoned rusuli propagandisa, romelsac
ruseTis televizia Tavisi mediasaSualebebiT umciresobebiT
dasaxlebul regionebSi avrcelebs. radganac umciresobebs
11 www.naec.ge
9
maTTvis gasageb enaze Tbilisidan ar aqvT sakmarisi informa
cia, ar arsebobs alternativa, romelic, magaliTad, ukrainaSi
ganviTarebul movlenebze an antidasavlur ganwyobilebebze
arsebul rusul pozicias daabalansebda. es zrdis sainfor
macio vakuums saqarTvelos mosaxleobis umravlesobasa da
umciresobas Soris, gansakuTrebiT erovnul usafrTxoebasa
da sagareo politikasTan dakavSirebiT.
umciresobebiT dasaxlebul regionebSi arsebuli
kidev erTi mwvave problema uSualod ukavSirdeba saxelm
wifo enis arcodnasa da informaciis xelmisawvdomobis Sez
Rudvas _ es aris kargi mmarTvelobis arqona, rac gamoixate
ba gadawyvetilebis miRebis procesSi monawileobis dabali
maCvenebliTa da sakmaod SezRuduli politikuri aqtiuro
biT. umciresobebi ar arian warmodgenili arc centralur
donze, arc sajaro administraciaSi da arc politikur par
tiebSi. ZiriTadi politikuri partiebi saarCevno kampaniebis
dros ar exebian umciresobaTa Temebs da arc saarCevno kam
paniebs atareben umciresobaTa dasaxlebebSi (mxolod mci
redi gamonaklisebis garda) da amas amarTleben imiT, rom re
gionebSi ukonkurento upiratesoba aqvs mmarTvel partias.12
aseve nominalur xasiaTs atarebs umciresobaTa warmomadgen
lebis Seyvana, ZiriTadad adgilobrivi gavleniani pirebisa,
mmarTveli partiis siebSi da, Sesabamisad, maTi monawileoba
parlamentSi.
daskvna
12 Eka Metreveli and Jonathan Kulick, Social Relations and Governance in Javakheti, Geor-
gia, PDCI, 2009, pp. 20-21.
10
isaxavs nacionalur erTianobas. am TvalsazrisiT aucilebe
lia rusuli mediis sapasuxod am dasaxlebebSi Seiqmnas in
formaciis nakadis alternatiuli wyaro.
gamoyenebuli literatura:
11