ΚΕΙΜΕΝΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ Α΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Λαϊκό παραμύθι
Το πιο γλυκό ψωμί

A. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΛΑΪΚΩΝ ΑΦΗΓΗΣΕΩΝ: 

 Η λαϊκή αφήγηση είναι απλή και λιτή. Ο αφηγητής προχωρεί από τη μία σκηνή στην
άλλη με συντομία και προσπαθεί να μην κουράσει τον ακροατή.
 Οι ελληνικές λαϊκές αφηγήσεις παρουσιάζουν μια αρκετά ζωντανή εικόνα από την
καθημερινή ζωή του λαού μας και ιδιαίτερα την αγροτική.
 Η υπόθεση του παραμυθιού περιέχει μαγικά, υπερφυσικά γεγονότα με ήρωες
δράκους, γίγαντες, μάγισσες, βασιλιάδες αλλά και απλούς ανθρώπους του λαού.
 Τα γεγονότα διαδραματίζονται σε αόριστο τόπο και χρόνο.
 Βασικό γνώρισμα των λαϊκών αφηγήσεων είναι η προφορικότητα και φαίνεται ότι
λέγονταν μπροστά σε ακροατήριο.
 Η γλώσσα είναι απλή, ο λόγος παρατακτικός και κοφτός.
 Εκτός από την αφήγηση και την περιγραφή χρησιμοποιούνται και διάλογοι που
διατηρούν τη ζωντάνια του προφορικού λόγου.
 Στα παραμύθια συναντάμε "μαγικούς αριθμούς" όπως το 3,7,12,40...
 Στο τέλος υπάρχει συνήθως το ηθικό δίδαγμα είτε καταφατικά είτε αποφατικά.
 Αρχίζουν συνήθως με το "Μια φορά κι έναν καιρό...." και τελειώνουν με το  "...και
ζήσανε αυτοί καλά και εμείς καλύτερα."
     Αφού διαβάσετε τα παραπάνω χαρακτηριστικά των λαϊκών αφηγήσεων να εντοπίσετε ποια
από αυτά υπάρχουν στο κείμενο "Το πιο γλυκό ψωμί". 

Γ. Η ΔΟΜΗ ΤΩΝ ΠΑΡΑΜΥΘΙΩΝ:

    Αν και το κάθε παραμύθι έχει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του, ωστόσο εύκολα μπορούμε
να διαπιστώσουμε κάποια κοινά χαρακτηριστικά σε όλα τα παραμύθια. Αυτά είναι:
 Στην αρχή του παραμυθιού υπάρχει ένα πρόβλημα που πρέπει να λυθεί, ένας στόχος
που πρέπει να επιτευχθεί.
 Στη συνέχεια ακολουθούν οι δοκιμασίες του ήρωα.
 Στο τέλος βρίσκεται η λύση και είναι όλοι ευτυχισμένοι.
 Ζητήστε από τους πιο μεγάλους της οικογένειάς σας να σας αφηγηθούν ένα παραμύθι που
δεν υπάρχει στα βιβλία. Να το καταγράψετε και να το δημοσιεύσετε στο blog της τάξης σας

1
Μισαηλίδη Νίκη, Φιλόλογος
ΚΕΙΜΕΝΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ Α΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

μαζί με τα στοιχεία του αφηγητή (όνομα, ηλικία, καταγωγή, προέλευση...) που σας το
εμπιστεύθηκε.

Το πιο γλυκό ψωμί

ΘΕΜΑΤΑ: 
1) Η τεμπελιά και η έλλειψη ενδιαφερόντων κάνει τον άνθρωπο δυστυχισμένο-η «δυστυχία»
της απραξίας. Η δυστυχία στο παραμύθι εκφράζεται αλληγορικά ως ανορεξία .
2) Το ψωμί στο καθημερινό τραπέζι αποκτά μεγαλύτερη αξία όταν  ο άνθρωπος έχει κοπιάσει
για να το αποκτήσει.
3) Η δουλειά και η δημιουργία προσφέρει στον άνθρωπο ικανοποίηση και χαρά. Η σοφία και
η εσωτερική γαλήνη του βιοπαλαιστή.
ΒΑΣΙΚΗ ΙΔΕΑ: Η αξία της εργασίας για τον άνθρωπο.
ΕΝΟΤΗΤΕΣ:
1Η ΕΝΟΤΗΤΑ: "Κάποτε... λέει ο λόγος". Η ανορεξία του βασιλιά.
2Η ΕΝΟΤΗΤΑ: "Όπου κάποια... το κεφάλι". Οι ανώφελες συμβουλές του γέροντα για να
γιατρευτεί ο βασιλιάς και ο θυμός του βασιλιά.
3Η ΕΝΟΤΗΤΑ: "Κι ο βασιλιάς... κι εμείς έτσι!". Η δοκιμασία του βασιλιά και η λύση του
προβλήματός του με την αλλαγή της συμπεριφοράς του
ΤΕΧΝΙΚΗ:
-  Ο αφηγητής βρίσκεται μπροστά στο ακροατήριό του και η αφήγησή του είναι προφορική.
- Διάλογος-Ερωτοαποκρίσεις.
- Τεχνική της αινιγματικής φράσης "να φας το πιο γλυκό ψωμί του κόσμου".
- Περιγραφή.
ΓΛΩΣΣΑ: Απλή και φυσική, με τη ζωντάνια και την αμεσότητα που διαθέτει ο προφορικός
λόγος. Λέξεις κεφαλλονίτικης διαλέκτου.

Ερωτήσεις κατανόησης:
1.Προσδιορίζεται ο χρόνος και ο τόπος του παραμυθιού; Ποιες λέξεις χρησιμοποιούνται;
2.Ποιο πρόβλημα αντιμετωπίζει ο βασιλιάς;
3. Ποιοι προσπαθούν να βοηθήσουν το βασιλιά; Τα καταφέρνουν;
σαφής ή μοιάζει με αίνιγμα;
4.Ποιος έρχεται στη συνέχεια να βοηθήσει το βασιλιά; Τι οδηγία δίνει; Είναι

5.Πώς ερμηνεύει την οδηγία ο βασιλιάς; Τι διατάζει;

6. Βρίσκει τη θεραπεία στο πρόβλημά του;
7. Για να θεραπευτεί τι αναγκάστηκε να κάνει;

2
Μισαηλίδη Νίκη, Φιλόλογος
ΚΕΙΜΕΝΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ Α΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

8. Ποια είναι η γλώσσα του κειμένου;

9.Να εντοπίσετε τις λαϊκές λέξεις και φράσεις.
          έρεβε, λιμπιζόταν, ποδέθηκε, λιοπύρι, έδωκε, ολάκερη, έκαμε, δάρτη,
10. Σε τι πρόσωπο γίνεται η αφήγηση;
          Η αφήγηση γίνεται σε γ’  ενικό πρόσωπο
11.Τι είδους αφηγητή έχουμε; γιατί;
          Ο αφηγητής δε συμμετέχει στα γεγονότα, άρα είναι ετεροδιηγητικός.
12. Ποιοι αφηγηματικοί τρόποι χρησιμοποιούνται στο παραμύθι; (αφήγηση, περιγραφή,
διάλογος, σχόλιο)
          Οι αφηγηματικές τεχνικές που χρησιμοποιούνται στο παραμύθι είναι:
          α) αφήγηση (κάποτε ένας πλούσιος βασιλιάς)
          β) περιγραφή (σε λίγο βγήκαν τα καρβέλια αχνιστά και ροδοκοκκινισμένα)
          γ) διάλογος (- Μήπως κουράζεσαι, βασιλιά μου; - Μα τι λες, γιατρέ μου)
          δ) σχόλιο (ούτε του πουλιού το γάλα που λέει κι ο λόγος)
13. Υπάρχουν στοιχεία προφορικότητας στο παραμύθι; Αν ναι, να τα εντοπίσετε.
          Στο κείμενο εντοπίζουμε στοιχεία προφορικότητας, π.χ. Κι ο βασιλιάς, παιδί μου…, για
να μην τα πολυλογούμε…
14. Στα παραμύθια συνήθως διακρίνουμε διάφορα στάδια-μοτίβα από τα οποία περνά ο
ήρωας:
α) Στην αρχή παρουσιάζεται ένα πρόβλημα.
β) Στη συνέχεια κάποιοι προσπαθούν να το λύσουν, χωρίς όμως να τα καταφέρνουν.
γ) Μετά εμφανίζεται ένα άλλο πρόσωπο που δίνει κάποια συμβουλή.
δ) Στο τέλος ο ήρωας του παραμυθιού περνάει κάποιες δοκιμασίες, και καταφέρνει να λύσει
το πρόβλημα.
Στο παραμύθι που διαβάσαμε, αν νομίζετε ότι ο ήρωας περνά από τα παραπάνω στάδια, τότε
συμπληρώστε τον παρακάτω πίνακα:

Στάδια εξέλιξης του παραμυθιού Το πιο γλυκό ψωμί

α) Πρόβλημα του ήρωα

β) Κάποιοι προσπαθούν να το λύσουν

γ) Εμφανίζεται ένα άλλο πρόσωπο

δ) Δοκιμασίες του ήρωα

3
Μισαηλίδη Νίκη, Φιλόλογος
ΚΕΙΜΕΝΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ Α΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Ε.  ΤΟ ΑΗΔΟΝΙ ΤΟΥ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑ

 Το παραμύθι του Χ. Κ. Άντερσεν «Το αηδόνι του Αυτοκράτορα», συνεχίζει να συναρπάζει
μικρούς και μεγάλους με την αριστοτεχνική γραφή και τα οικουμενικά μηνύματά του αν και
είναι γραμμένο πριν από ενάμισυ αιώνα. Σε μια εποχή που επιστήμη και τεχνολογία
καλπάζουν με έναν ξέφρενο ρυθμό, που οι μηχανές και τα κομπιούτερ τείνουν να
«εξαφανίσουν» τον άνθρωπο, την ανθρώπινη σκέψη και το συναίσθημα, το έργο του Χ. Κ.
Άντερσεν «Το αηδόνι του αυτοκράτορα» παρόλο που αναφέρεται στον 16ο αιώνα,
αντιστέκεται σ` όλον αυτόν τον παραλογισμό, λέγοντάς μας ξεκάθαρα, ότι δεν μπορεί ένα
ψέμα, όσο φανταχτερό κι αν είναι να καλύψει την αλήθεια. Ούτε μια κατασκευή όσο τέλεια κι
αν είναι να αντικαταστήσει τη ζωή.

TO ΑΗΔΟΝΙ ΤΟΥ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑ 

"Στο ωραιότερο παλάτι του κόσμου, κάπου στην Κίνα, 

ζει ένας μελαγχολικός αυτοκράτορας.
Το παλάτι του, είναι φτιαγμένο από πορσελάνη, μα, παρ' όλη την ομορφιά του παλατιού,
 ο αυτοκράτοράς μας, συνεχίζει να ζεί μέσα στην μελαγχολία.
Κάποιο βράδυ, ένα αηδόνι μαγεμένο από την ομορφιά του παλατιού, 
άρχισε να τραγουδάει στον κήπο του.
Αυτό γινόταν κάθε βράδυ!
 Το εξαίσιο κελάηδημά του, έφερνε δάκρυα στα μάτια σε όποιον το άκουγε.
Τραγουδούσε για την αγάπη, την ειρήνη, τις ομορφιές της φύσης και της μάνας γης.

Μαγεμένος από το τραγούδι του,

ο αυτοκράτορας άρχισε να χαμογελά και πάλι...
Αποφασίζει να φυλακίσει το αηδόνι, 
κι έτσι διατάζει να κλείσουν το αηδόνι σε ένα κλουβί,

4
Μισαηλίδη Νίκη, Φιλόλογος
ΚΕΙΜΕΝΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ Α΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

 αφήνοντάς το όμως ελεύθερο, δύο φορές την ημέρα και μία τη νύχτα.
Όλη η χώρα μιλούσε 
για το όμορφο αηδόνι και τη μαγική φωνή του.
Η φήμη του αηδονιού, μάλιστα, 
ξεπέρασε τα σύνορα της Κίνας και ταξίδεψε και σε άλλες χώρες.

Κάποια μέρα, ο αυτοκράτορας δέχεται ένα δώρο. 

Είναι ένα μηχανικό αηδόνι, 
τόσο όμορφο όσο και το αληθινό,
 που τραγουδάει το ίδιο μαγικά με το αληθινό 
και είναι στολισμένο με διαμάντια, ρουμπίνια και ζαφείρια.
 Ένα σημείωμα πάνω στο δώρο έγραφε: 
«Το αηδόνι του αυτοκράτορα της Κίνας
 δεν είναι τίποτα μπροστά σε αυτό του αυτοκράτορα της Ιαπωνίας».

Ο αυτοκράτορας βάζει τα δύο πουλιά να τραγουδήσουν μαζί.

Φυσικά, αυτό δεν γινόταν αφού το αληθινό τραγουδούσε με φυσικό τρόπο.
Το μηχανικό, αντίθετα, τραγουδούσε συνέχεια, χωρίς σταματημό.
Έτσι, ο Αυτοκτράτορας κράτησε το μηχανικό αηδόνι,
και άφησε ελεύθερο το άλλο.
Στενοχωρημένο, 
το αληθινό αηδόνι επέστρεφε, χωρίς να το αντιληφθούν οι αυλικοί, στον κήπο.
O αυτοκράτορας θυμωμένος το εξόρισε από τη χώρα, 
ενώ την επομένη κιόλας παρουσίασε το μηχανικό αηδόνι στο λαό.

Ένας χρόνος πέρασε έτσι, όταν μια μέρα το μηχανικό αηδόνι χάλασε.
Ο αυτοκράτορας αρρώστησε βαριά, χωρίς τη μουσική που τόσο αγαπούσε.
Πέρασαν άλλα πέντε χρόνια,
 κι ο Θάνατος ήρθε να τον πάρει, 
θυμίζοντάς του ταυτόχρονα ό,τι καλό και κακό είχε κάνει.
Τότε,
 ακούστηκε ένα όμορφο τραγούδι απ' έξω.
 Ήταν το αληθινό αηδόνι που ήρθε να του δώσει ελπίδα.
 Ο Θάνατος έφυγε κι ο αυτοκράτορας έγινε καλά. 
Από τότε, 
κάθε βράδυ το αηδόνι τραγουδά έξω απ' το παράθυρό του"..

Σας άρεσε; 
Μπορείτε να βρείτε ομοιότητες με το παραμύθι "Το πιο γλυκό ψωμί";

5
Μισαηλίδη Νίκη, Φιλόλογος