Hyrje në Matematikë IX Njehsim Kombinator
Njehsim Kombinator
NJEHSIM KOMBINATOR
1. Dispozicionet
Le të jetë A një bashkësi e fundme me n elemente të ndryshëm
dhe k një numër natyror i tillë që 0  k  n .
Përkufizim
Dispozicion me k elemente nga bashkësia A quhet çdo grup i
radhitur me k elemente, kur nuk ka dy të njëjt,ë të bashkësisë
A.
Sipas përkufizimit kuptohet se dy grupe prej k elementesh janë
të ndryshme
(1) kur ndryshojnë të paktën nga një element në përbërje
(2) kur përbëhen prej po atyre k elementeve, por ndryshojnë
nga radhitja në grup.
Kështu, për bashkësinë A={a,b,c} (n=3) dispozicionet me k=2
elemente janë:
ab, ba , ac, ca , bc, ca
Grupi ab me grupin ac ndryshojnë me një element, prandaj
janë dispozicione të ndryshme. Grupi ab me grupin ba kanë
po ato elemente por ndryshojnë nga radhitja - janë përsëri
dispozicione të ndryshme.
Le të shohim një mënyrë për formimin e dispozicioneve me 3
elemente (k=3) nga bashkësia A={a,b,c,d} me 4 elemente të
ndryshëm(n=4).
Meqë bashkësia ka 4 elemente, kemi katër mundësi për të
vendosur një element në vendin e pare (Pema në faqen tjetër).
Mbasi e kemi zënë vendin e parë mbeten tre mundësi(tre
Hyrje në Matematikë IX
elemente, tre shkronja) për të zënë vëndin e dytë në radhitje.
Mbasi është zënë vendi i parë dhe i dytë, mbeten dy mundësi
për të plotësuar vendin e tretë.
Shikojmë se numri i dispozicioneve në shembullin e parë është
6. Në shebullin e dytë numri i dispozicioneve është 24. Si e
gjejmë numrin e dispozicioneve të k elementeve të bashkësisë
A me n elemente? E shikojmë për shembullin e dytë.
Marrim një tabelë me tri kuti (me aq kuti sa është numri i
elementeve të grupit, k=3). Në vendin e parë të një
dispozicioni mund të vendosim secilin prej elementeve të
bashkësisë A. Pra, kemi 4 mundësi (aq sa është numri i
elementeve të bashkësisë A: n=4) 4 . Në vendin e dytë
vendosim një prej 3 elementeve që mbetën (n-1=3), pra kemi 3
mundësi 4 3 . Meqë deri tani dy elemente të grupit i
kemi vendosur, mbetet të vendosim elementin e tretë, i cili
është një nga dy elementet e mbetur të bashkëisë A (n-2=2).
Pra, kemi 4 3 2 . Përfundimisht, numri i dispozicioneve
është 4·3·2=6 .
Numrin e dispozicioneve me k elemente nga n elementet e një
bashkësie A e jep kjo
Teoremë: Numri i dispozicioneve të ndryshme me k nga n
elementet e bashkësisë A është i barabartë me
Dn ,k  n( n  1)( n  2)  ( n  k  1)
 Hyrje në Matematikë IX Njehsim Kombinator Hyrje në Matematikë IX
Njehsim Kombinator

Shembull 3. Të llogaritet D6, 2 ; D10,3

c
b (a,b,c) Zgjidhje D6, 2  6  5  30 ; D10,3  10  9  8  720
d (a,b,d)
b (a,c,b) Shembull 4. Të zgjidhet ekuacioni (a)
a c
d (a,c,d) 2 Dn , 2  18  D2 n , 2 D
(b) x , 3  7 D x 1, 2

c (a,d,c) Zgjidhje
d
b
(a,d,b) (a) 2 Dn , 2  18  D2 n , 2  2 n( n  1)  18  2n( 2n  1)
c
(b,a,c)  n  9 n  3 . Pranohet vetëm n=3 (Pse?)
2

a (b,a,d) (b) D x , 3  7 D x 1, 2 Numri i n elementeve të bashkësisë nuk

d (b,c,a)
a
mund të jetë më i vogël se k (numri i elementeve të grupit).
(b,c,d)
b c Pra, x  3 . Atëherë, x ( x  1)( x  2)  7( x  1)( x  2) 
d (b,d,a) ( x  1)( x  2)( x  7)  0  x  7
a (b,d,c)
d (c,a,b)
c Shembull 3. Janë dhënë shifrat 1,2,3,4,5,6.
(c,a,d) (a) Sa numra 4 shifrorë mund të formohen pa përsëritje të
b
a (c,b,a) shifrave? (b) Sa prej tyre fillojnë me 3?
d (c,b,d)
a
Zgjidhje.
(c,d,a) (a) Në numrat e formuar ka rëndësi jo vetëm cilat shifra nga të
c b
d (c,d,b) dhënat bëjnë pjesë por edhe radhitja e tyre, prandaj kemi
a (d,a,b)
d dispozicione: D6, 4  6  5  4  3  360
(d,a,c)
b (b) Nga 6 shifrat e dhëna heqim shifrën 3. Mbeten 5 shifra. Me
(d,b,a)
b 5 shifrat e mbetura formojmë numra tre shifrorë dhe secilit prej
a (d,b,c)
c tyre i vendosim përpara numrin 3. Atëherë, numra katër
(d,c,a)
a (d,c,b) shifrorë që fillojnë me 3 do jenë D5,3  5  4  3  60
d b
c
a
c
b
2. Përkëmbimet.
 Hyrje në Matematikë IX Njehsim Kombinator Hyrje në Matematikë IX
Njehsim Kombinator

Le të jetë dhënë bashkësia e fundme A me n elemente të janë ndryshme vetëm atëherë kur ato kanë në përbërjen e tyre
ndryshëm. të paktën një element që nuk e ka kombincioni tjetër. Për
Përkufizim shembull, kombinacione prej dy elementësh të bashkësisë
Përkëmbime të bashkësisë A quhet çdo dispozicion me n A={a,b,c} janë ab; ac, bc. Theksojmë se, p.sh., ab dhe ba janë
elementet e bashkësisë A. i njëjti kombinacion. Në kombinacionet nuk ka rëndësi
radhitja. Radhitja ka rëndësi për dispozicionet.
Kuptohet se përkëmbimet janë të gjitha radhitjet e mundshme
të formuara nga n elementet e bashkësisë A. Dy përkëmbime Numri i kombinacioneve të k elementeve nga bashkësia me
janë të ndryshme kur elementet në to janë vendosur në radhitje n elemente të ndryshëm jepet me formulën
të ndryshme. D n!
C n ,k  n ,k ose C n ,k 
k! k! ( n  k )!
Numri i përkëmbimeve të n elementeve është
Pn  n!  n ( n  1)  2  1
Shembull 6. Të llogariten C5, 2 ; C10, 3
Shembull 4 . P4  4!  4  3  2  1  24 Zgjidhje.
D5,2 5  4 D10, 3 10  9  8
C 5, 2    10 , C10,3   120
Shembull 5. Në sa mënyra të ndryshme mund të ulen 5 persona 2! 2 3! 3  2 1
në një stol? Shembull 7. Nga 20 studentë në sa mënyra mund të zgjidhen
Zgjidhje. Meqë kemi radhitje të ndryshme të pesë personave, dy persona për në një përfaqësi?
ato janë përkëmbime të 5 elementeve, prandaj numri i tyre Zgjidhje. Kuptohet se një dyshe studentësh do ndryshojë nga
është P5  5!  5  4  3  2  1  120 dyshja tjetër vetëm kur në një dyshe të ketë në përbërje të
paktën një person të ndryshëm nga dyshja tjetër. Kjo do të
3. Kombinacionet. thotë se kemi të bëjmë me kombinacione. Numri i tyre është
Le të jetë dhënë bashkësia e fundme A me n elemente të 20  19
C 20, 2   190
ndryshëm dhe k një numër natyror i tillë që 0  k  n . 2!
Përkufizim
Shembull 8. Nga 20 studentë të një grupi në sa mënyra mund
Numri i përkëmbimeve të n elementeve është çdo të zgjidhen senatori dhe zëvendësi ?
nënbashkësi e saj prej k elementësh.
Kuptohet se dy kombinacione me k elemente nga bashkësia A Zgjidhje. Në këtë rast dystudentë përbëjnë dy studentë A dhe B
 Hyrje në Matematikë IX Njehsim Kombinator Hyrje në Matematikë IX
Njehsim Kombinator

mund të jenë A senator dhe B zëvedës, por në po këta dy
studentë mund të jetë B senator dhe A zëvendës. Pra, ka
rëndësi radhitja, rrjedhimisht, kemi
D20, 2  20  19  380
1. Tridhjetë maturantë në fund të vitit këmbejnë fotogafitë me
njeri tjetrin. Sa fotografi bëhen gjithsej ?
2. Tridhjetë maturantë në fund të vitit ndahen duke i dhënë
dorën njeri tjetrit. Sa duarshtrëngime bëhen?

3. Me 20 studentë dhe tre mësuses në sa mënyra mund të

formohet një delegacion me një mësuses dhe dy studentë?

4. Me 4 kuti bojra të lëngshme sa nunca të ndryshme mund të

formojmë po ti përziejmë dy nga dy?

5. Sa numra çift katërshifrorë mund të formohen me shifrat

1,2,3,4 (pa përsëritjen e shifrave) ?

6. Sa diagonale ka një n kendësh?

7. Në sa mënyra të ndryshme mund të vendosen në një rradhë

kinemaje 5 vajza dhe 5 djem por që të mos ketë dy vajza apo
dy djem pranë e pranë ?

8. Të zgjidhe tekuacioni

(a) D x2  42 (b) C x7  C x5 (c) C x3  C x2  15( x  1)

Ushtrime.