Osmanlı Devletinde Yenileşme

Hareketleri
Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi

Hafta 04
Ders Konusunun Hedefi

 Osmanlı Devletinde yaşanan yenileşme

hareketlerinden Tanzimat, Islahat ve
Meşrutiyet Dönemindeki yaşanan
gelişmeleri ve sonuçlarını

bilir durumda olacaksınız.

Hafta 04 2
İçindekiler

Kısaca işleyeceğimiz konular şöyledir;

1. Tanzimat Fermanı
2. Islahat Fermanı
3. Abdülaziz Dönemi
4. II. Abdülhamit ve Meşrutiyet Dönemi

Hafta 04 3
 Osmanlın Devletinde Yenileşme Hareketleri

Tanzimat Fermanı
 Tanzimat Fermanının ilanından (1839) I.
Meşrutiyet’in ilanına (1876) kadar geçen süreye
Tanzimat Dönemi denir.
 Tanzimat Fermanının alt yapısı II. Mahmut
zamanında yapılmış; fermanın yazılması
Londra Büyükelçisi ve daha sonra sadrazam
olan Mustafa Reşit Paşa tarafından yapılmıştır.
 II. Mahmut Mısır Valisi Mehmet Ali Paşa’ya
karşı İngiltere’nin desteğini almak için
Tanzimat Fermanını kabul etmiştir.
 II. Mahmut’un ölümüyle yenilik taraftarı oğlu
Abdülmecit’in padişah olduğu bu dönemde
Tanzimat ve Islahat Fermanları yayınlanmıştır.

Hafta 04 4
 Osmanlın Devletinde Yenileşme Hareketleri

Tanzimat Fermanı
Bu fermanın hazırlanmasında;

 Fransız İhtilali’nden etkilenen Osmanlı Devlet adamları ve aydınlarının,

Avrupa ülkelerindeki yönetim anlayışını vatandaşlık haklarını örnek alarak
yenilik yapmak istemeleri,

 Avrupa’nın ve Rusya’nın Osmanlı Devleti’nin iç işlerine karışmasını önlemek,

 Müslüman ve gayrimüslimlerin güvenini kazanarak, iç kaynaşmaları önlemek

ve birlik kurmak,

 Mısır ve Boğazlar sorununun çözümünde Avrupa devletlerinin desteğini

sağlamak,
Esas alınmıştır.

Hafta 04 5
 Osmanlın Devletinde Yenileşme Hareketleri

Tanzimat Fermanın İçeriği

 Müslüman ve Hıristiyan bütün halkın ırz, namus, can ve mal
güvenliği devletlin güvencesi altında olacaktır.
 Vergiler herkesin gelirlerine göre düzenli bir şekilde toplanacaktır.
 Askerlik işleri düzene konulacak, askere alma ve terhis işlemleri
sağlam esaslara bağlanacaktır.
 Mahkemeler açık olarak yapılacak ve hiç kimse haksız yere idam
edilmeyecektir.
 Herkes mal ve mülküne sahip olacak, miras bırakabilecek ve
müsadere kaldırılacaktır..
 Rüşvet ve iltimas kaldırılacaktır.
 Herkes kanun önünde eşit olacaktır.
 Başta padişah olmak üzere herkes fermanın hükümlerine uymakla
yükümlüdür.
Hafta 04 6
 Osmanlın Devletinde Yenileşme Hareketleri

Tanzimat Fermanının Özellikleri

 Bu fermanın getirdiği en önemli yenilik, her gücün üzerinde kanun gücünün

olduğunun kabul edilmesidir.
 Padişahın mutlak yetkileri kanun gücüyle sınırlandırılmıştır.
 Tanzimat Fermanı Osmanlı ülkesinde hukuk hareketinin başlangıcı
sayılmıştır.
 Tanzimat Fermanı kişisel özgürlükleri ve vatandaşlık haklarını genişletmiştir.
 Osmanlıcılık fikir akımının başlangıcıdır.
 Fermanın hazırlanmasında İngiltere’nin etkisi oldu.
 Ferman, İnsan ve Vatandaş Hakları Bildirisi’nden ilham aldı.

Hafta 04 7
 Osmanlın Devletinde Yenileşme Hareketleri

Tanzimat Fermanının Özellikleri

Tanzimat Döneminde;
 Getirilen yenilikler Kuran’a ve Osmanlının eski töre ve kanunlarına
dayandırıldı.
 Fransa’dan ceza, ticaret ve usul kanunları alındı.
 Eski kurumların kaldırılması yerine, yanına yeni kurumlar açıldı.
 Kız öğrencilerin eğitimi devletin görevleri arasına girdi.
 Ceride-i Havadis, Tasvir-i Efkar, Tercüman-ı Ahval gazeteleri çıkarıldı.
 Mısır ve boğazlar sorunu İngiltere’nin desteğiyle çözüldü.

Hafta 04 8
 Osmanlın Devletinde Yenileşme Hareketleri

Islahat Fermanı (1856)

 Kırım savaşı sonrasında yapılacak olan Paris

Barış Konferansında, Rusya’nın
gayrimüslimleri bahane ederek Osmanlı
Devletinin iç işlerine karışmasını engellemek
amacıyla Batılı Devletlerin baskısıyla Islahat
Fermanı ilan ettirilmiştir.

 Avrupalı Devletler Tanzimat Fermanıyla

gayrimüslimlere tanınan hakların yeterli
olmadığını düşünerek Islahat Fermanıyla
hakların genişletilmesini amaçlamışlardır.

Hafta 04 9
 Osmanlın Devletinde Yenileşme Hareketleri

Islahat Fermanı (1856)

 Islahat Fermanının içeriğine baktığımızda özellikle gayrimüslimlere
verilen hak ve imtiyazların daha da genişletildiğini görmekteyiz.

Bunlar;

 Müslümanlar ile Müslüman olmayanlar kanun önünde eşit olacaktır.

 Irk, din, dil farkı gözetilmeden hiçbir mezhep diğerine üstün
sayılmayacak.

 Devlet hizmetlerine, askerlik görevine ve okullara bütün uyruk eşit

olarak kabul edilecektir.

Hafta 04 10
 Osmanlın Devletinde Yenileşme Hareketleri

Islahat Fermanı (1856)

 Askerlik için nakdi bedel kabul edilecektir.
 Yapılacak antlaşmalar gereği yabancı uyruklular Osmanlı Devletine
vergilerini ödemek şartıyla mal ve mülk sahibi olabilecektir.

 Mahkemeler açık olacak, keyfi cezalar verilmeyecek.

 Müslümanlar ile Müslüman olmayanların arasındaki davaları görmek
üzere karma mahkemeler kurulacaktır.

 İslam dininden çıkmanın ölüm cezası kaldırıldı.

Hafta 04 11
 Osmanlın Devletinde Yenileşme Hareketleri

Abdülaziz

Abdülaziz döneminde Cevdet Paşa tarafından Mecelle

hazırlandı.

 Mecelle Osmanlı Medeni Kanunudur.

 Hukuk dilinin Türkçeleşmesinde önemli rol

oynamıştır.

 Osmanlı tarihinde ilk örnektir.

 Avrupa seyahatine çıkan ilk padişah Abdülaziz'dir.

Hafta 04 12
 Osmanlın Devletinde Yenileşme Hareketleri

I. Meşrutiyet

 19. yüzyılda ortaya çıkan hürriyet ve özgürlük akımları neticesinde

Meşrutiyet ve Cumhuriyet fikirlerinin yayılmaya başlaması, Osmanlı
topraklarındaki milletleri de etkilemişti. Bu etkilenmeler neticesinde
özellikle Balkan halkları arasında ayrılıkçı isyanlar görülmekteydi.

Hafta 04 13
 Osmanlın Devletinde Yenileşme Hareketleri

I. Meşrutiyet

 Öte yandan Osmanlı Devleti içerisinde de kurtuluşu Meşruti bir yönetimde

arayan Osmanlı aydınları da söz konusuydu. Bu aydınlar bir araya gelerek
Avrupalıların Jön Türkler dediği Genç Osmanlılar Cemiyetini kurmuştu.
 Genç Osmanlılar Cemiyetinin önemli şahsiyetleri; Namık Kemal, Ziya Paşa,
Ali Suavi ve Mithat Paşa idi.
 Jön Türkler I. Meşrutiyetin ilanında önemli rol oynamıştır.

Hafta 04 14
 Osmanlın Devletinde Yenileşme Hareketleri

I. Meşrutiyet

 Bu sistemde hükümdarın yanında halkın oluşturduğu bir meclis yer

alır. Böylelikle halk padişahın yanında yönetime katılır.

 Meşrutiyet ilan edilen devletlerde genellikle bir anayasa

hazırlanarak devlet idaresi bu anayasa doğrultusunda yürütülür.

 Meşrutiyet : Padişah + Meclis + Anayasa

(Taçlı Demokrasi)

 Bir hükümdarın başkanlığı altında toplanan parlamenter sisteme

meşrutiyet denir.

Hafta 04 15
 Osmanlın Devletinde Yenileşme Hareketleri

I. Meşrutiyet
Genç Osmanlıların Meşrutiyeti ilan etmelerinin amaçları:

 Azınlıkların da ülke yönetimine katılmalarını sağlayarak imparator-

luğun dağılmasının önlemek
 Avrupa devletlerinin iç işlerimize karışmasını engellemektir.

 Mithat Paşa öncülüğünde Genç Osmanlılar Meşrutiyet yönetimine

geçilmesini Sultan Abdülaziz'den istediler. Ancak Abdülaziz Meşrutiyet
yeniliğini kabul etmedi.

 Bu yüzden Genç Osmanlıların baskısıyla tahtan indirildi. Yerine V.

Murat padişah oldu.

 Ancak V .Murat’tan sonra da Meşrutiyeti ilan etmeyi kabul eden II.

Abdülhamit padişah oldu.

Hafta 04 16
 Osmanlın Devletinde Yenileşme Hareketleri

I. Meşrutiyet

 II. Abdülhamit Genç Osmanlılara verdiği

sözü yerine getirerek Mithat Paşa’yı
sadrazam yaptı.

 Mithat Paşa başkanlığında bir kurul

oluşturularak ilk Türk anayasası olan
Kanun-i Esasi hazırlandı.

 Bu sırada Balkan bunalımını görüşmek üzere

İstanbul’da bir konferans toplanmıştı.
Osmanlı Devleti, Avrupalı devletlerin
içişlerine karışmasını önleyeceği düşüncesiyle
23 Aralık 1876’da konferansın ilk günü I.
Meşrutiyeti ilan etti.

Hafta 04 17
 Osmanlın Devletinde Yenileşme Hareketleri

I. Meşrutiyet

Kanuni Esasiyesin Önemli Maddeleri;

Saltanat ve hilafet hakkı ve makamı Osmanoğulları
soyunun en büyük erkek evladına aittir

Devletin dini İslam'dır. Yasalar dini hükümlere aykırı

olamaz.

Genel Meclis; Ayan Meclisi ve Mebusan Meclisinden

teşkil edildi. Ayan Meclisi üyeleri padişah tarafından ömür
boyu atanırken, mebusan meclisi üyeleri halk tarafından
seçilecektir.

Yasama ve Yürütme gücü Padişahın elinde idi. ( Meclisi

toplantıya çağırmak, dağıtmak, hükümeti azletmek, kanun
hükmünde kararname çıkarmak v.b. ) Hafta 04 18
 Osmanlın Devletinde Yenileşme Hareketleri

I. Meşrutiyet

Kanuni Esasiyesin Önemli Maddeleri;

Anayasada kişi özgürlüğü, öğretim ve öğrenim özgürlüğü, mülkiyet hakkı, din

özgürlüğü, basın özgürlüğü, konut dokunulmazlığı, vergi eşitliği, yasal eşitlik ve
dilekçe hakkı gibi temel haklar yer almıştır.
Osmanlı Devletinde kişisel haklar ve özgürlükler genişlemiş ve anayasa
güvencesine alınmıştır.
113. madde bütün maddeleri geçersiz yaptı. 113. maddeye göre Padişahın
herhangi bir Osmanlı vatandaşını basit bir polis raporuyla sürgüne gönderme
yetkisi bulunuyordu.
Yargı bağımsızlığı sağlandı
 Şeriye Mahkemeleri
 Nizamiye Mahkemeleri
 Divan-ı Alî ( Yüce Divan ) kurulmuştur.
Hafta 04 19
 Osmanlın Devletinde Yenileşme Hareketleri

I. Meşrutiyet

Kanuni Esasiyesin Önemli Özellikleri

 Kanun-i Esasi, Türk tarihinin Avrupa tarzındaki ilk anayasasıdır.

 Padişahın mutlak yetkileri meclis ve anayasa gücüyle sınırlandırılmıştır.

 Anayasal ve parlamenter düzene geçilmiştir.

 Halk ilk kez yönetime katılmıştır.

 Bu anayasa, Fransa ve Belçika anayasaları incelenerek düzenlenmiştir.

Hafta 04 20
 Osmanlın Devletinde Yenileşme Hareketleri

II. Abdülhamit Zamanında Önemli İç ve Dış Olaylar

 1877- 1878 Osmanlı- Rus Savaşı
 I. Meşrutiyetin ilanı ile ilgili çalışmalar yapılırken Osmanlı
ve Rusya ilişkileri buzulmuş ve tarihte 93 Harbi olarak da
bilinen Osmanlı- Rus Savaşı çıkmıştır.

 Bu savaşın nedenleri; Rusya’nın sıcak denizlere inmeyi

istemesi, Balkanlarda çıkarlarını korumak ve Hristiyan
toplumların güvenliğini sağlamak, 1875 yılından itibaren
sürmekte olan Bosna Hersek isyanlarını sona erdirmek
için Osmanlı Devletine Londra Protokolünde yapılan
tekliflerin Osmanlı Devleti tarafından reddedilmesidir.

Hafta 04 21
 Osmanlın Devletinde Yenileşme Hareketleri

II. Abdülhamit Zamanında Önemli İç ve Dış Olaylar

 1877- 1878 Osmanlı- Rus Savaşının
çıkmasıyla birlikte arka arkaya
meydana gelen yenilgiler halkın
tepkisini çekmiştir. Yenilginin
sorumlusu olarak meclis padişahı,
padişah da meclisi suçlamıştır.
 Devletin yönetimini istediği şekilde ele
almak için ortamı uygun gören II.
Abdülhamit meclisi sorumlu tutarak
14 Şubat 1878 tarihinde Mebuslar
Meclisini kapatmıştır.
 Bundan sonra Osmanlı Devletinde
mutlak monarşi yeniden kurulmuş ve
beraberinde istibdat yönetimi
başlamıştır.
Hafta 04 22
 Osmanlın Devletinde Yenileşme Hareketleri

II. Abdülhamit Zamanında Önemli İç ve Dış Olaylar

 1877- 78 Osmanlı Rus Savaşında Balkanlarda
ve Kafkasya'da Ruslar Osmanlı ordularını
yendiler. Balkanlarda İstanbul önlerine kadar,
doğu da ise Erzurum’a kadar geldiler.
 3 Mart 1878’de Ruslar ile Ayastefanos
(Yeşilköy) anlaşması imzalandı. Bu anlaşma
sonucunda;
 Bulgaristan, Sırbistan, Karadağ ve
Romanya bağımsızlığı kazanmıştır.
 Osmanlı Devleti Bosna Hersek, Girit ve
Doğu’da Ermenilere gerekli ıslahatı
yapacaktı. Böylece ilk defa Ermenilerle
ilgili bir madde anlaşmaya girmiştir.

Hafta 04 23
 Osmanlın Devletinde Yenileşme Hareketleri

II. Abdülhamit Zamanında Önemli İç ve Dış Olaylar

 Ayastefonas Anlaşmasıyla Balkanlardaki Slav
topluluklarının bağımsız devlet kurmaları ve
beraberinde Rusya’nın Balkanlardaki artan
etkisinden çekinen Almanya ve Avusturya
devletleri Ayastefonas Anlaşmasını
tanımadıklarını; Berlin’de yeni bir konferans
düzenlenmesini istediler.
 Almanya’nın kontrolünde yapılan ve 13
Temmuz 1878’de imzalanan Berlin
Anlaşmasına göre; Bulgaristan toprakları
küçültülerek Osmanlı Devletine ilave toprak
verilerek, Rusya’nın Balkanlardaki etkisi
azaltılmaya çalışılmıştır.

Hafta 04 24
 Osmanlın Devletinde Yenileşme Hareketleri

II. Abdülhamit Zamanında Önemli İç ve Dış Olaylar

 1877- 78 Osmanlı Rus Harbinde Osmanlı Devletinin iyice güçsüz duruma
düşmesini fırsat bilen İngiltere Kıbrıs ve Mısır’a yerleşti. Fransa’nın Tunus’u
aldı. Avusturya Bosna- Hersek’e yerleşti.
 Ermeni ve Musevilerin devlet kurma çabaları girişti.
 1897 Osmanlı- Yunan Savaşı çıktı.
 Kırım Savaşı esnasında ilk defa alınan dış borçlar zamanla ödenemeyince
1881’de Duyun-u Umumiye İdaresinin kuruldu.

Hafta 04 25
 Osmanlın Devletinde Yenileşme Hareketleri

II. Abdülhamit Zamanında Yapılan Yenilikler

 Eğitim
Sağlık
Telgraf hatları
Demiryolu
Alanında birçok yenilikler
yapılmış. Okullar ve yeni
müesseseler açılmıştır. Ülkenin
kalkınmasında önemli rol
oynayan İstanbul- Bağdat demir
yolu Almanlara; ülkenin diğer
yerlerindeki bazı demir yolları
da İngiliz ve Fransızlara
yaptırılmıştır.

Hafta 04 26