Osmanlı Devletinde Yenileşme

Hareketleri
Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi

Hafta 05
Ders Konusunun Hedefi

 Osmanlı Devletinde yaşanan yenileşme

hareketlerinden II. Meşrutiyet Dönemindeki
yaşanan gelişmeleri ve sonuçlarını

bilir durumda olacaksınız.

Hafta 05 2
İçindekiler

Kısaca işleyeceğimiz konular şöyledir;

1. II. Meşrutiyet
2. II. Meşrutiyet Dönemi İç ve Dış Olaylar
3. Kanun-i Esasi’de Yapılan Değişiklikler
4. Fikir Akımları

Hafta 05 3
 Osmanlı Devletinde Yenileşme Hareketleri

II. Meşrutiyet
 II. Abdülhamit meclisi kapattıktan sonra baskıcı bir yönetim uyguladı.
Buna karşı olarak;
 Tıbbiye ve Harbiye’de gençler arasında
 Subayların ağırlıklı olduğu komiteler
 Paris ve Cenevre gibi dış merkezlerde bir araya gelen aydınlar
Muhalefet hareketini başlattılar.

 Meşrutiyet yanlıları 1889 yılında İttihad-ı Osmani Cemiyeti’ni kurarak

örgütlendiler. Cemiyet daha sonra adını İttihat ve Terakki Cemiyeti olarak
değiştirmiştir.

Hafta 05 4
 Osmanlın Devletinde Yenileşme Hareketleri

II. Meşrutiyet
 Osmanlı devletinin son dönemine damgasını vuran en önemli siyasi
olgulardan birisi de İttihat ve Terakki Cemiyetidir.

 Başlangıçta Osmanlıcılık fikrini, Balkan Savaşlarından sonra da Türkçülük

siyaseti izleyen ittihatçıların temel amaçları Meşrutiyeti yeniden ilan
etmektir.

Hafta 05 5
 Osmanlın Devletinde Yenileşme Hareketleri

II. Meşrutiyet
 Rus Çarı ile İngiltere Kralının (1908) Reval de bir araya gelerek Boğazlar
sorununu görüşmeleri ve Makedonya’da ıslahat yapılmasını istemeleri
üzerine;
 Avrupalı devletlerin Osmanlı Devleti’nin içişlerine karışmasını
engellemek ve imparatorluğun çok uluslu yapısını korumak isteyen
İttihatçı subaylardan Enver Bey Selanik’te, Resneli Ahmet Niyazi Bey
Manastır’da kendilerine bağlı birliklerle ayaklandılar.
 Rumeli’de Meşrutiyet isteğiyle gösterilerin artması sonucunda II.
Abdülhamit meşrutiyetin yürürlüğe girdiğini ilan etmek zorunda kaldı
(23 Temmuz 1908).

Hafta 05 6
 Osmanlın Devletinde Yenileşme Hareketleri

II. Meşrutiyet Dönemi İç ve Dış Olaylar

 Avusturya - Macaristan Berlin Antlaşması’na göre yönetimi altında tuttuğu
Bosna - Hersek’i topraklarına kattı.
 Girit Yunanistan’a bağlanma kararı aldı.
 Bulgaristan bağımsızlığını ilan etti.

 II. Meşrutiyet Döneminde ilk siyasi partiler kurularak faaliyet gösterdiler.

Bu partilerin önemlileri İttihat ve Terakki Partisi , Ahrar (Hürler) Partisi ,
Hürriyet ve İtilaf Fırkası idi.
 II. Meşrutiyet’in ilanından sonra yapılan seçimlerle İttihat ve Terakki
Partisi en güçlü siyasi teşkilat haline geldi.
 Yönetimi doğrudan ele almayan İttihatçılar dışarıdan müdahaleyi tercih
ettiler.
 31 Mart ( 13 Nisan ) 1909 Olayı meydana geldi.

Hafta 05 7
 Osmanlın Devletinde Yenileşme Hareketleri

II. Meşrutiyet Dönemi İç ve Dış Olaylar

 II. Meşrutiyet’in ilanından sonra Bosna Hersek’in
kaybedilmesi başta olmak üzere yaşanılan diğer olaylar
halkta hoşnutsuzluk yarattı ve bu olaylardan İttihat ve
Terakki cemiyetini sorumlu tuttular.
 İttihat ve Terakki Cemiyetine karşı bir muhalefet oluştu
ve birçok siyasi parti kuruldu. Kurulan bu siyasi
partilerden bazıları meşrutiyet yönetimine karşı olarak
halkı isyana teşvik etti.
 Bu arada bazı subaylar da İttihatçılara karşı tavır
aldılar.
 Bu gelişmeler sonunda İstanbul’da avcı taburlarındaki
askerler isyanı başlattılar (13 Nisan 1909).

Hafta 05 8
 Osmanlın Devletinde Yenileşme Hareketleri

II. Meşrutiyet Dönemi İç ve Dış Olaylar

 İsyan eden Avcı taburlarındaki askerlerin istekleri;

 Şeriatın tam uygulanması
 Hükümetin istifa etmesi
 Bazı milletvekillerinin meclisten uzaklaştırılması
 Alaylı subayların görevlerine iade edilmesidir.

 İsyan kısa süre de büyüyünce İttihat ve Terakki Cemiyeti Mahmut Şevket

Paşa komutasında Hareket Ordusu adı verilen bir kuvveti Selanik’ten
İstanbul’a gönderdi. Ordunun kurmay başkanı Mustafa Kemal’di.
 Hareket ordusu isyanı kısa sürede bastırdı.
 İsyandan sorumlu olduğu gerekçesiyle II. Abdülhamit tahttan indirilerek V.
Mehmet Reşat padişah ilan edilmiştir.
 Bu olaydan sonra Kanun-i Esasi’de önemli değişiklikler yapılmıştır.
Hafta 05 9
 Osmanlın Devletinde Yenileşme Hareketleri

Kanun-i Esasi’de Yapılan Değişiklikler

 Padişahın yetkileri kısıtlandı.
( Bakanlar Kurulunu seçme, Meclisi fesh etme, yasaları
onaylama, v.b. )

 Buna karşılık Meclisin yetkileri arttı.

 113. madde ( sürgüne gönderme ) kaldırıldı

 Sansür kalktı. Haberleşme hürriyeti sağlandı.

Hafta 05 10
 Osmanlın Devletinde Yenileşme Hareketleri

Fikir Akımları
 19. ve 20 y.y. da Osmanlı Devletindeki fikir akımlarının amacı;
 Osmanlı devletinin dağılmasını parçalanmasını engellemek,
 Devletin devamını sağlamaktır.

 Bu düşünce akımları;

 Osmanlıcılık
 İslamcılık (Ümmetçilik)
 Türkçülük
 Batıcılık
 Adem-i Merkeziyetçilik tir.

Hafta 05 11
 Osmanlın Devletinde Yenileşme Hareketleri

Fikir Akımları
 19. ve 20 y.y. da Osmanlı devletinin dağılmasını parçalanmasını
engellemek,

 Devletin devamını sağlamak amacıyla bir çok düşünce ileri sürülmüştür.

 Bu düşünce akımları;

 Osmanlıcılık
 İslamcılık (Ümmetçilik)
 Türkçülük
 Batıcılık
 Adem-i Merkeziyetçilik tir.

Hafta 05 12
 Osmanlın Devletinde Yenileşme Hareketleri

Osmanlıcılık Fikir Akımı

 Osmanlı Devleti birçok ırk ve dinden ulusu bir arada barındırıyordu.

 Fransız İhtilali’nden sonra yaygınlaşan, “Her ulus kendi devletini

kurmalıdır.” fikri Osmanlı ülkesindeki azınlıklar üzerinde de etkili olmaya
başladı. Özellikle Balkan topraklarındaki azınlıklar isyan ettiler.

 II. Mahmut döneminde din farkı gözetilmediği ilan edilerek Osmanlıcılık

Fikir akımının temelleri atılmıştır.

 Tanzimat Dönemi’nde “Genç Osmanlılar adıyla bir cemiyet kuran bazı

aydınlar ( Namık Kemal, Ziya Paşa, Ali Suavi, Şinasi ve Mithat Paşa )
milliyetçiliğin ülkeyi parçalayacağını düşünerek ülke bütünlüğünü
koruyabilmek için Osmanlıcılık fikrini benimsediler.

Hafta 05 13
 Osmanlın Devletinde Yenileşme Hareketleri

Osmanlıcılık Fikir Akımı

 Dil, ırk ve din farkı gözetmeksizin herkese eşit haklar verilmesini savunur.
 1839 Tanzimat fermanının
 1856 Islahat Fermanının
 1876 Kanun-i Esasinin ilanında etkili olmuştur.

 Osmanlıcılık Fikrinin Amacı: Aralarında din, dil ve milliyet farkı

gözetmeksizin devleti oluşturan bütün toplulukları Osmanlı Saltanatı
etrafında birleştirmektir.
 İleri sürdükleri fikirler:
 Eşitlik, hürriyet, adalet: Bireyin doğal hakkı
 Fertleri birleştiren ideoloji: Vatan
 Hükümet şekli: Meşrutiyet

Hafta 05 14
 Osmanlın Devletinde Yenileşme Hareketleri

Osmanlıcılık Fikir Akımı

 İmparatorluğu oluşturan uluslara eşit haklar verilmesi yoluyla
imparatorluğu ayakta tutma amacı taşıyan bu düşünce:

 Tanzimat devrinde ve Meşrutiyet dönemlerinde etkili olmuştur.

 Milliyetçilik hareketi karşısında başarılı olamamıştır.

 Balkan milletleri Osmanlıcılık fikir akımından etkilenmeyerek kendi

bağımsız devletlerini kurmak amacıyla Osmanlı Devletiyle savaşmışlar
ve başarılı olmuşlardır. Farklı din ve milletleri bir arada tutmayı
amaçlayan Osmanlıcılık fikri böylece, Balkan Milletleri üzerinde
başarılı olamamış ve sonuçta önemini kaybetmiştir.

Hafta 05 15
 Osmanlın Devletinde Yenileşme Hareketleri

İslamcılık Fikir Akımı

 Afganlı Cemalettin Bey’in İstanbul’a gelerek II. Abdülhamit’i etkilemesi
sonucu ortaya çıkmıştır.
İslamcılık Fikrinin Amacı:
 Bütün Müslüman unsurları birleştirici makam olarak “Saltanat’’ın
yerini “Halifelik ”in alması
 Osmanlı Devleti’nin bir İslâm devleti olarak devam ettirilmesinin
amaçlanmasıdır.
İleri sürdükleri fikirler:
 Devletin güçlendirilmesi için İslamiyet’e dönülmesi
 Dünya ve toplum hayatının dini kurallara dayandırılması
 Batı uygarlığının sadece bilim ve teknik yönünün alınması

Hafta 05 16
 Osmanlın Devletinde Yenileşme Hareketleri

Türkçülük Fikir Akımı

 Osmanlı ülkesindeki Türklerle , Orta Asya ve Kafkasya’daki Türkleri bir
bayrak altında toplayarak bir devlet kurma fikridir. Rusya’da Ekim
 Türkçülük fikrinin gelişmesinin nedenleri:
 Avrupa’da Türkoloji çalışmaları
 Avrupa’ya giden Türk öğrencilerin Türkoloji çalışmalarından
haberdar olmaları
 Orhun kitabelerinin bulunması
 19. y.y. sonlarında Tıbbiye ve Harbiye’de İslamiyet öncesi Türk tarihi
derslerinin okutulması
 Rusya’nın baskısından kaçarak Osmanlı ülkesine sığınan Türklerin
milli bilinci uyandırmaları (Gaspıralı İsmail,Yusuf Akçura )
 Osmanlıcılık ve İslamcılık fikirlerinin başarısız olması
 Türk birliği fikrini benimseyen İttihat ve Terakki Partisi’nin
yönetimde etkili hale gelmesi büyük rol oynamıştır.
Hafta 05 17
 Osmanlın Devletinde Yenileşme Hareketleri

Türkçülük Fikir Akımı

 Diğer toplulukların milliyetçi duygularını kamçılayacağı ve çok milletli yapıya
sahip olan Osmanlı Devleti’nin çabuk dağılmasına sebep olmasından
çekinmeleri nedeniyle Osmanlı Devleti’nin kurtuluşu için mücadele eden ve
Türkoloji alanında eserler veren aydınlar ile İttihat ve Terakki mensupları
başlangıçta Türkçülüğü siyasal bir düşünce olarak savunmaktan çekinmişlerdir.
 Başlangıçta Türk dilinin geliştirilmesi ve kültürel faaliyet olarak yayıldı.
 Ömer Seyfettin dildeki öncülerindendir
 Türk ocakları II.Meşrutiyet döneminde kuruldu.
 Türk yurdu ve Genç kalemler dergilerini çıkardılar
 Bu akımın öncülerinden Ziya Gökalp, çalışmalarıyla Türkçülük akımına
toplumsal bir içerik kazandırmıştır. «Türkleşmek, İslamlaşmak ve
Muasırlaşmak» Ziya Gökalp’in önemli eseridir.
 Rusya’da Ekim 1917 Devriminden sonra Kafkasya ve Orta Asya ile birleşme
düşüncesi ortaya çıktı.
Hafta 05 18
 Osmanlın Devletinde Yenileşme Hareketleri

Batıcılık Fikir Akımı

 Ilımlı ve Aşırı Batıcılar olarak iki düşünce vardır.

 Ilımlı Batıcılar, dinimizi ve kültürümüzü muhafaza ederek, Batının ilim ve

tekniğini almayı istediler.

 Aşırı Batıcılar, gelişmemiz için Batı medeniyeti bütün olarak görülerek, medeni
olabilmek için bütün bu değerleri benimsemeyi istediler. ( Fesin kaldırılarak
şapkanın giyilmesi, Avrupa Medeni Kanununun kabul edilmesi, Latin
harflerinin kabulü )

 Bu akımı öncelikle Abdullah Cevdet ve Celal Nuri savunmuşlardır.

Hafta 05 19
 Osmanlın Devletinde Yenileşme Hareketleri

Adem-i Merkeziyetçilik ( Yerinden Yönetim) Fikir Akımı

 Bu akıma göre, merkezi hükümetin yetkilerinin azaltılması ve imparatorluk
içindeki çeşitli unsurların yönetime katılmasının artırılması ileri sürülüyordu.

 Bu akımın savunucusu Prens Sabahattin’di.

 Bu akım ile liberal bir ekonomi modeli önerilmiştir.

Hafta 05 20