TiÓu luËn TriÕt häc Sinh viªn: Bïi §øc Long

Môc lôc

Lêi më ®Çu

Ch¬ng I: T¨ng trëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi nh÷ng khÝa c¹nh lý thuyÕt

I. T¨ng trëng vµ c«ng b»ng: kh¸i niÖm, thíc ®o

II. C¸c quan ®iÓm vÒ quan hÖ gi÷a t¨ng trëng kinh tÕ vµ C«ng b»ng x· héi

1. T¨ng trëng kinh tÕ tÊt yÕu dÉn ®Õn bÊt b×nh ®¼ng
2. ¦u tiªn c«ng b»ng h¬n t¨ng trëng
3. T¨ng trëng ®i liÒn víi c«ng b»ng

Ch¬ng II: ViÖt Nam víi bµi to¸n t¨ng trëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi

I. Quan ®iÓm vÒ t¨ng trëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi ë ViÖt Nam
II. Thùc tr¹ng t¨ng trëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi ë níc ta
III. Gi¶i ph¸p cho mèi quan hÖ gi÷a t¨ng trëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi ë ViÖt Nam

KÕt luËn

Tµi liÖu tham kh¶o

1
TiÓu luËn TriÕt häc Sinh viªn: Bïi §øc Long

Lêi Më ®Çu
Loµi ngêi ®ang h¸o høc ®ãn chê mét thiªn niªn kû míi víi cuéc sèng phån vinh, h¹nh
phóc. Lµn sãng toµn cÇu ho¸ ®ang lan nhanh, th«i thóc mäi quèc gia d©n téc vµo mét
cuéc ®ua tranh quyÕt liÖt v× sù ph¸t triÓn. Nhng dêng nh kh«ng ph¶i d©n téc nµo vµ
nh÷ng c«ng d©n cña nã còng ®îc chuÈn bÞ ®Çy ®ñ ®Ó tham gia cuéc ®ua. Mét sè Ýt
quèc gia d©n téc sÏ v¬n lªn nhanh chãng vµ mét sè nhãm ngêi sÏ trë nªn giµu cã, ®Ó l¹i
c¸c d©n téc vµ nh÷ng nhãm ngêi cßn ph¶i sèng trong nghÌo khæ.
Theo b¸o c¸o cña Liªn hîp quèc n¨m 1996, trong h¬n ba thËp kû qua, mÆc dï nÒn
kinh tÕ thÕ giíi cã tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ nhanh chãng: thu nhËp quèc d©n b×nh
qu©n ®Çu ngêi t¨ng lªn 3 lÇn, GDP cña thÕ giíi t¨ng gÇn 6 lÇn, tõ 4.000 tû USD n¨m
1960 lªn 23.000 tû USD n¨m 1994, nhng hè ng¨n c¸ch gi÷a ngêi giµu vµ ngêi nghÌo trªn
thÕ giíi ®ng ngµy cµng s©u thªm; thu nhËp cña 358 nhµ tû phó trªn hµnh tinh lín h¬n
c¸c kho¶n thu nhËp tæng céng cña gÇn 2,3 tû ngêi nghÌo nhÊt, chiÕm 45% d©n sè toµn
thÕ giíi; chªnh lÖch vÒ thu nhËp gi÷a c¸c níc c«n nghiÖp víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn ®·
t¨ng 3 lÇn.
Trong h¬n 30 n¨m qua, thu nhËp cña nhãm 20% ngêi nghÌo nhÊt hµnh tinh ®· gi¶m
xuèng cßn 1,4% thu nhËp cña thÕ giíi. Trong khi ®ã phÇn thu nhËp cña nhãm 20% ngêi
giµu nhÊt ®· t¨ng lªn ®Õn 85%. §iÒu ®¸ng lu ý lµ tõ n¨m 1965 ®Õn 1980 cã 200 triÖu
ngêi cã thu nhËp gi¶m dÇn vµ tõ n¨m 1980 ®Õn 1993 cã trªn 1 tû ngêi r¬i vµo t×nh tr¹ng
trªn. ë Mü, sè cña c¶i do 1% nh÷ng ngêi giµu nhÊt n¾m gi÷ ®· t¨ng tõ 20% lªn 30% cña
c¶i quèc gia trong thêi kú 1975-1990. ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn nh Goatªmala, Panama
hoÆc Braxin, thu nhËp cña nh÷ng ngêi giµu gÊp 30 lÇn thu nhËp cña nh÷ng ngêi nghÌo.
Mét ®iÒu hiÓn nhiªn n÷a lµ, kh«ng cã t¨ng trëng kinh tÕ th× kh«ng gi¶i quyÕt ®îc
nghÌo ®ãi vµ bÊt c«ng. Nhng ph¶i ch¨ng ®ãi nghÌo vµ bÊt c«ng lµ tÊt yÕu trªn con ®-
êng ph¸t triÓn, lµ c¸i gi¸ ph¶i tr¶ cho t¨ng trëng kinh tÕ. Mèi quan hÖ gi÷a t¨ng trëng
kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi lu«n lu«n lµ chñ ®Ò thu hót sù quan t©m cña c¸c nhµ
nghiªn cøu lµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ë mäi quèc gia.
Tuy nhiªn, v× sù h¹n chÕ vÒ hiÓu biÕt vµ kiÕn thøc nªn tiÓu luËn cña em kh«ng
tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. Em rÊt mong ®îc sù gióp ®ì vµ gãp ý cña thÇy (c«) ®Ó em
cã thÓ hoµn thµnh tèt c«ng viÖc nghiªn cøu cña m×nh.
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy Vò Ngäc Pha – gi¸o viªn gi¶ng d¹y bé m«n TriÕt
häc M¸c - Lªnin ®· gióp ®ì, gi¶ng gi¶i rÊt nhiÒu ®Ó em cã thÓ hoµn thµnh bµi tiÓu
luËn nµy

2
TiÓu luËn TriÕt häc Sinh viªn: Bïi §øc Long

Ch¬ng I
T¨ng trëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng X· héi
nh÷ng khÝa c¹nh lý thuyÕt

T¨ng trëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi lµ môc tiªu vµ íc väng cña tÊt c¶ c¸c d©n
téc vµ cña mäi thêi ®¹i. Tuy nhiªn, viÖc ®¹t ®îc môc tiªu kÐp nµy kh«ng dÔ dµng, vµ
trong thùc tiÔn ®· cã nhiÒu b»ng chøng vÒ sù ®èi lËp gi÷a t¨ng trëng vµ c«ng b»ng.
C¸c chÝnh s¸ch dùa trªn môc tiªu c«ng b»ng cã thÓ dÉn ®Õn triÖt tiªu c¸c ®éng lùc t¨ng
trëng kinh tÕ. Ngîc l¹i, mét chÝnh s¸ch chØ nh»m vµo t¨ng trëng cã thÓ lµm cho bÊt
b×nh ®¼ng t¨ng lªn. VËy thÕ nµo lµ mèi quan hÖ hîp lý gi÷a t¨ng trëng vµ c«ng b»ng?
Ch¬ng nµy bµn vÒ nh÷ng quan ®iÓm lý thuyÕt chñ yÕu vÒ chñ ®Ò nµy.
I. T¨ng trëng vµ c«ng b»ng: Kh¸i niÖm, thíc ®o
Trong c¸c tµi liÖu kinh tÕ hiÖn nay, kh«ng Ýt c¸c ch¬ng tr×nh nghiªn cøu vÒ
chñ ®Ò nµy. Mèi quan hÖ gi÷a t¨ng trëng kinh tÐ vµ c«ng b»ng x· héi ®îc lý gi¶i hoÆc
lµ dùa trªn sù ®èi lËp gi÷a hai ph¹m trï nµy, hoÆc dùa trªn sù thèng nhÊt vµ t¬ng hç c¨n
b¶n gi÷a chóng. Nh×n chung c¸c nhµ nghiªn cøu ®Òu thiªn vÒ t×m ®Õn sù thèng nhÊt
gi÷a t¨ng trëng vµ c«ng b»ng. Tuy nhiªn, trong khi luËn gi¶i, cã kh«ng Ýt sù nhÇm lÉn
gi÷a c¸c ph¹m trï vµ cha v¹ch ra ®îc c¬ chÕ ®¶m b¶o sù thèng nhÊt gi÷a t¨ng trëng vµ
c«ng b»ng. Sau ®©y, sÏ lµ kiÕn gi¶i thÕ nµo lµ sù thèng nhÊt gi÷a t¨ng trëng vµ c«ng
b»ng x· héi, c¬ chÕ nµo ®¶m b¶o cho nh÷ng t¬ng t¸c gi÷a t¨ng trëng vµ c«ng b»ng.
T¨ng trëng kinh tÕ ®îc biÓu hiÖn mét c¸ch phæ qu¸t theo quan ®iÓm kinh tÕ
häc lµ sù t¨ng s¶n lîng thùc tÕ cña mét nÒn kinh tÕ theo thêi gian. T¨ng trëng kinh tÕ
theo nghÜa nµy thêng ®îc ®o lêng b»ng sù gia t¨ng tæng s¶n phÈm quèc néi (GDP) theo
thêi gian hoÆc t¨ng thu nhËp theo ®Çu ngêi. Nãi c¸ch kh¸c t¨ng trëng kinh tÕ chØ thÓ
hiÖn mÆt lîng cña nÒn kinh tÕ qua thêi gian.
Tuy nhiªn, khi xem xÐt mèi quan hÖ gi÷a t¨ng trëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi,
kh¸i niÖm t¨ng trëng kinh tÕ ®îc hiÓu theo nghÜa réng h¬n. Walter Rostow ®· dïng
kh¸i niÖm t¨ng trëng ®Ó ®a ra mét lý thuyÕt tæng qu¸t vÒ ph¸t triÓn. ¤ng chia qu¸ tr×nh
ph¸t triÓn cña x· héi loµi ngêi thµnh n¨m giai ®o¹n t¨ng trëng tõ x· héi truyÒn thèng
®Õn x· héi hiÖn ®¹i. Quan niÖm nµy râ rµng nhÊn m¹nh ®Õn néi dung kinh tÕ cña qu¸
tr×nh ph¸t triÓn, hay nãi c¸ch kh¸c, t¨ng trëng kinh tÕ lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt cho ph¸t
triÓn. Vµ còng chÝnh v× vËy, nã béc lé nh÷ng khuyÕt ®iÓm vµ lµm n¶y sinh nhiÒu
c©u hái. Thø nhÊt, liÖu t¨ng trëng kinh tÕ cã ®a ®Õn ph¸t triÓn hay kh«ng, nãi c¸ch
kh¸c, t¨ng trëng kinh tÕ cã b¶o ®¶m gi¶i quyÕt tÊt c¶ c¸c vÊn ®Ò x· héi cã liªn quan
®Õn sù ph¸t triÓn hay kh«ng. Thø hai, liÖu t¨ng trëng kinh tÕ cã thÓ diÔn ra liªn tôc
trong nh÷ng ®iÒu kiÖn bÊt b×nh ®¼ng x· héi hay kh«ng. Nh÷ng c©u hái nµy ®· ®îc
c¸c nhµ nghiªn cøu vÒ ph¸t triÓn tr¶ lêi vµ quan ®iÓm kh¸ phæ biÕn hiÖn nay lµ kh«ng
thÓ ®ång nhÊt t¨ng trëng kinh tÕ víi ph¸t triÓn. Mét néi dung quan träng cña ph¸t triÓn
lµ c«ng b»ng x· héi. VËy kh¸i niÖm c«ng b»ng x· héi ®îc hiÓu nh thÕ nµo.
Kh¸c víi kh¸i niÖm t¨ng trëng kinh tÕ trong kinh tÕ häc lµ c¸i cã thÓ x¸c ®Þnh
b»ng nh÷ng con sè, kh¸i niÖm c«ng b»ng x· héi mang tÝnh chuÈn t¾c, nghÜa lµ tuú
thuéc nhiÒu vµo quan ®iÓm cña con ngêi. ChÝnh nh÷ng quan niÖm kh¸c nhau vÒ b×nh

3
TiÓu luËn TriÕt häc Sinh viªn: Bïi §øc Long

®¼ng ®· dÉn ®Õn nh÷ng c¸ch hiÓu kh¸c nhau vÒ quan hÖ gi÷a t¨ng trëng vµ c«ng
b»ng. Trong kinh tÕ häc, ngêi ta sö dông hai kh¸i niÖm kh¸c nhau vÒ b×nh ®¼ng hoÆc
c«ng b»ng. Kh¸i niÖm thø nhÊt lµ c«ng b»ng theo chiÒu ngang, nghÜa lµ ®èi xö nh
nhau víi nh÷ng ngêi cã ®ãng gãp nh nhau. Kh¸i niÖm thø hai lµ c«ng b»ng theo chiÒu
däc, nghÜa lµ ®èi xö kh¸c nhau víi nh÷ng ngêi cã nh÷ng kh¸c biÖt bÈm sinh hoÆc cã
c¸c ®iÒu kiÖn x· héi kh¸c nhau. NÕu nh c«ng b»ng theo chiÒu ngang ®îc thùc hiÖn bëi
c¬ chÕ thÞ trêng th× c«ng b»ng theo chiÒu däc cÇn cã sù ®iÒu tiÕt cña chÝnh phñ.
ViÖc ph©n ®Þnh vµ kÕt hîp c«ng b»ng theo chiÒu däc vµ theo chiÒu ngang sÏ ®¶m
b¶o c«ng b»ng x· héi thùc sù.
Nh vËy, c«ng b»ng x· héi lµ mét kh¸i niÖm rÊt réng, hoµn chØnh gåm c¶ c¸c
yÕu tè kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi vµ v¨n ho¸. Cã thÓ cã b×nh ®¼ng vÒ ph¬ng diÖn kinh
tÕ nhng cha ch¾c cã b×nh ®¼ng vÒ ph¬ng diÖn kh¸c. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, thu
nhËp ®îc ph©n bæ theo møc ®é tham gia cña c¸c yÕu tè (vèn, kÜ thuËt, lao ®éng, tµi
nguyªn) vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ do ®ã cã thÓ ®¶m b¶o sù b×nh ®¼ng vÒ ph ¬ng
diÖn kinh tÕ. Tuy nhiªn, c¸c tÇng líp x· héi kh¸c nhau cã thÓ kh«ng cã ®îc nh÷ng b×nh
®¼ng trong c¸c ho¹t ®éng chÝnh trÞ, x· héi.
ChÝnh néi hµm réng cña kh¸i niÖm b×nh ®¼ng x· héi ®· lµm cho vÊn ®Ò cña
kh¸i niÖm b×nh ®¼ng trë nªn phøc t¹p. Cho ®Õn nay, ngêi ta vÉn chñ yÕu sö dông c¸c
c«ng cô ®o lêng møc ®é b×nh ®¼ng trong ph©n phèi thu nhËp ®Ó biÓu ®¹t b×nh
®¼ng x· héi nãi chung. Thu nhËp ®îc ph©n phèi theo c¸c yÕu tè cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
(®îc gäi lµ ph©n phèi theo chøc n¨ng), hoÆc theo c¸c nhãm d©n c ( ®îc gäi lµ ph©n
phèi theo møc ®é). Ph©n phèi theo møc ®é thêng ®îc sö dông nhiÒu h¬n.
Ph¬ng ph¸p phæ biÕn nhÊt ®Ó ®o møc ®é b×nh ®¼ng trong ph©n phèi lµ tÝnh
tû lÖ thu nhËp nhËn ®îc bëi nhãm 20% d©n sè líp díi cïng so víi thu nhËp mµ nhãm
20% d©n sè líp trªn cïng nhËn ®îc. NÕu tû lÖ nµy cµng nhá, møc ®é bÊt b×nh ®¼ng
cµng lín, vµ ngîc l¹i. Ngêi ta cßn cã thÓ ®o møc ®é bÊt b×nh ®¼ng b»ng c¸ch so s¸nh
thu nhËp cña nhãm 10% hoÆc nhãm 5% ngêi nghÌo nhÊt víi thu nhËp cña nhãm 10%
hoÆc nhãm 5% ngêi giµu nhÊt. Ph¬ng ph¸p nµy chØ cho thÊy sù c¸ch biÖt vÒ thu nhËp
gi÷a sè Ýt thuéc tÇng líp giµu cã nhÊt vµ sè Ýt thuéc tÇng líp nghÌo nhÊt mµ kh«ng thÓ
hiÖn ®îc tr¹ng th¸i bÊt b×nh ®¼ng x· héi nãi chung. Ch¼ng h¹n ,ë mét x· héi, cã thÓ cã
sù chªnh lÖch thu nhËp rÊt lín gi÷a mét sè nhá thuéc tÇng líp giµu cã nhÊt vµ mét sè nhá
thuéc tÇng líp ®¸y, nhng cã thÓ ®¹i ®a sè d©n c n»m ë tÇng trung lu, nghÜa lµ cã møc
thu nhËp kh«ng chªnh lÖch nhiÒu so víi tÇng líp giµu cã.
Mét trong nh÷ng c«ng cô ®Ó biÓu ®¹t møc ®é bÊt b×nh ®¼ng ®îc sö dông
trong kinh tÕ häc lµ ®êng cong Lorenz mang tªn nhµ kinh tÕ häc nªu lªn häc thuyÕt nµy.
§êng cong Lorenz ®îc biÓu thÞ trong mét h×nh vu«ng mµ c¹nh bªn lµ phÇn tr¨m
sè thu nhËp cßn c¹nh ®¸y biÓu thÞ sè phÇn tr¨m c¸c nhãm d©n s¾p xÕp theo thø tù møc
thu nhËp t¨ng dÇn. §êng cong Lorenz chØ ra tû lÖ phÇn tr¨m cña tæng thu nhËp céng
dån theo tû lÖ phÇn tr¨m céng dån cña ngêi nhËn.

4
TiÓu luËn TriÕt häc Sinh viªn: Bïi §øc Long

PhÇn tr¨m d©n sè PhÇn tr¨m d©n sè

Mét sù ph©n phèi t¬ng ®èi b×nh ®¼ng Mét sù ph©n phèi t ¬ng ®èi bÊt b×nh
®¼ng
§êng cong Lorenz cµng lín, møc ®é bÊt b×nh ®¼ng cµng cao
§êng chÐo cña h×nh vu«ng biÓu thÞ møc ®é b×nh ®¼ng hoµn toµn trong ph©n
phèi: cø bao nhiªu phÇn tr¨m sè ngêi nhËn th× ®îc tõng Êy phÇn tr¨m trong tæng thu
nhËp. Ch¼ng h¹n, 10% d©n c ®îc nhËn ®óng 10% tæng thu nhËp. §êng cong Lorenz
b¾t ®Çu tõ ®iÓm gèc cña ®êng chÐo nµy vµ kÕt thóc ë ®Çu phÝa trªn cña ®êng
chÐo: 0% ngêi nhËn ph¶i cã ®îc 0% thu nhËp vµ 100% ngêi nhËn ph¶i cã 100% thu
nhËp. Trong trêng hîp chØ cã 1 ngêi nhËn toµn bé thu nhËp, ®êng cong Lorenz sÏ ch¹y
theo c¹nh ®¸y vµ c¹nh bªn ph¶i. §ã lµ trêng hîp hoµn toµn bÊt b×nh ®¼ng. Nh×n chung,
®êng cong Lorenz n»m ë kho¶ng gi÷a ®êng chÐo (hoµn toµn b×nh ®¼ng) vµ ®êng
hoµn toµn bÊt b×nh ®¼ng. Møc ®é c¸ch xa ®êng chÐo thÓ hiÖn møc ®é bÊt b×nh
®¼ng.
HÖ sè Gini (Gini Coeficient) hay tû lÖ tËp trung Gini mang tªn nhµ thèng kª häc ngêi
Italia, lµ thíc ®o sö dông phæ biÕn ®Ó x¸c ®Þnh møc ®é bÊt b×nh ®¼ng trong ph©n
phèi thu nhËp. HÖ sè nµy ®îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch lÊy diÖn tÝch h×nh a ®îc x¸c ®Þnh
bëi ®êng cong Lorenz vµ ®êng b×nh ®¼ng chia cho diÖn tÝch tam gi¸c BCA. §iÒu
nµy cã nghi· lµ kho¶ng c¸ch gi÷a ®êng cong Lorenz vµ ®êng b×nh ®¼ng cµng lín th×
hÖ sè Gini cµng cao. HÖ sè nµy tr¶i réng tõ 0 (hoµn toµn b×nh ®¼ng) ®Õn 1 (hoµn
toµn bÊt b×nh ®¼ng). Tuy vËy, viÖc sö dông ph¬ng ph¸p nµy còng cã nhiÒu h¹n chÕ,
bëi v× diÖn tÝch h×nh a cã thÓ nh nhau (nghÜa lµ nhËn ®îc hÖ sè Gini gièng nhau) nh-
ng ®îc ph©n bæ c¸c nhãm d©n c cã møc thu nhËp kh¸c nhau lµ kh¸c nhau, do ®ã h×nh
d¹ng cña ®êng cong Lorenz kh¸c nhau.
Nh vËy, viÖc sö dông ®êng cong Lorenz hoÆc hÖ sè Gini chØ cho phÐp h×nh
dung mét c¸ch kh¸i qu¸t møc ®é bÊt b×nh ®¼ng, cßn ph¬ng ph¸p xem xÐt thu nhËp cña
nhãm nghÌo nhÊt vµ nhãm giµu nhÊt chØ cho biÕt chªnh lÖch gi÷a hai cùc giµu nghÌo
cña x· héi. MÆc dï trong nhiÒu trêng hîp c¸c kÕt qu¶ kh«ng trïng khíp víi nhau, song
viÖc tÝnh to¸n dùa trªn c¸c ph¬ng ph¸p nµy ®Òu cho thÊy xu híng chung cña møc ®é
bÊt b×nh ®¼ng trong ph©n phèi thu nhËp.
C¸c ph¬ng ph¸p ®o møc ®é bÊt b×nh ®¼ng trong ph©n phèi thu nhËp nh trªn
mÆc dï rÊt h÷u dông nhng cha ®ñ ®Ó x¸c ®Þnh c«ng b»ng x· héi ë mét níc. Cã thÓ cã
sù bÊt b×nh ®¼ng nhÊt ®Þnh trong ph©n phèi thu nhËp song cha ch¾c ®· cã c«ng
b»ng x· héi xÐt vÒ nhiÒu khÝa c¹nh kh¸c. Ch¼ng h¹n, khi ngêi ta cã møc thu nhËp
ngang nhau nhng sèng trong nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸c nhau hoÆc ®îc cung cÊp c¸c dÞch
vô kh¸c nhau th× møc ®é bÊt b×nh ®¼ng thùc sù sÏ kh¸c nhau. V× vËy, c¸c nhµ nghiªn
cøu vÒ ph¸t triÓn ®· ®a ra hµng lo¹t c¸ch thøc kh¸c ®Ó x¸c ®Þnh møc ®é c«ng b»ng x·
héi.
Møc ®é nghÌo khæ. §Ó x¸c ®Þnh ®îc møc ®é nghÌo khæ, ngêi ta ph¶i ®a ra ®-
êng giíi h¹n nghÌo khæ. Ch¼ng h¹n, Liªn hîp quèc ®· x¸c ®Þnh ngêi cã møc sèng díi 1
USD/ngµy ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn th× ®îc coi lµ nghÌo khæ. Cßn ®èi víi c¸c níc ph¸t
triÓn th× ®êng nghÌo khæ ®îc x¸c ®Þnh lµ14 USD/ngêi/ngµy tÝnh theo søc mua t¬ng
®¬ng. Tuy vËy, ®êng danh giíi nghÌo khæ còng chØ lµ thíc ®o sè lîng vÒ møc ®é bÊt

5
TiÓu luËn TriÕt häc Sinh viªn: Bïi §øc Long

b×nh ®¼ng. CÇn bæ sung c¸c tiªu chÝ chÊt lîng nh møc ®é cung øng c¸c dÞch vô, m«i
trêng sèng...
Møc ®é tho¶ m·n c¸c nhu cÇu c¬ b¶n cña con ngêi ®îc coi lµ mét chØ sè ®¸nh
gi¸ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña mét níc ë mét thêi kú nhÊt ®Þnh. Nh÷ng nhu cÇu c¬ b¶n nµy
bao gåm møc tèi thiÓu vÒ dinh dìng, søc khoÎ, mÆc, ë vµ c¸c kh¶ n¨ng ®¶m b¶o sù ph¸t
triÓn cña c¸ nh©n. MÆc dï cã thÓ kh¸c nhau vÒ nhu cÇu c¬ b¶n, nhng nh×n chung cã
thÓ ®o lêng c¸c nhu cÇu nµy. Mét x· héi kh«ng ®îc coi lµ c«ng b»ng khi ®¹i ®a sè d©n
c kh«ng ®îc tho¶ m·n c¸c nhu cÇu c¬ b¶n nµy bÊt luËn møc thu nhËp quèc d©n b×nh
qu©n ®Çu ngêi cã thÓ cao.
ChØ sè ph¸t triÓn x· héi tæng hîp do ViÖn Nghiªn cøu ph¸t triÓn x· héi cña Liªn
hîp quèc nªu ra bao gåm mét danh s¸ch 73 chØ tiªu kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi. Trªn thùc
tÕ, rÊt Ýt níc cã thÓ tho¶ m·n c¸c chØ tiªu nµy. V× vËy, ®èi víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn,
mÆc dï cã tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ cao nhng kh«ng ph¶i bao giê còng ®¹t ®îc chØ sè
ph¸t triÓn x· héi cao. ViÖc ®a vµo chØ sè ph¸t triÓn x· héi tæng hîp qu¸ nhiÒu chØ sè
®· g©y khã kh¨n cho viÖc tÝnh to¸n. V× vËy, ngêi ta nªu ra mét chØ sè kh¸c ®îc gäi lµ
“chØ sè vËt chÊt cña cuéc sèng” (The Physical Quality of Life Index – PQLI). ChØ sè
®îc tÝnh to¸n dùa trªn ba tiªu chÝ c¬ b¶n lµ tuæi thä dù b¸o, tû lÖ tö vong cña trÎ s¬ sinh,
tû lÖ xo¸ n¹n mï ch÷. C¸c tiªu chÝ nµy hiÓn nhiªn lµ qu¸ Ýt vµ kh«ng ®Ò cËp trùc tiÕp
®Õn thu nhËp. Tuy vËy, kÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy, c¸c níc cã møc thu nhËp b×nh
qu©n ®Çu ngêi cao kh«ng ph¶i bao giê còng ®¹t ®îc PQLI cao. Nãi c¸ch kh¸c, chØ sè
nµy ph¶n ¸nh nh÷ng khÝa c¹nh c¬ b¶n cña sù ph¸t triÓn x· héi vµ gi¸n tiÕp nãi lªn møc
®é c«ng b»ng x· héi cña mét níc.
Mét chØ sè kh¸c t¬ng tù ®îc sö dông nhiÒu trong thêi gian gÇn ®©y lµ chØ sè
ph¸t triÓn con ngêi (HDI) do ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn cña Liªn hîp quèc (UNDP) ®a ra vµ
sö dông lÇn ®Çu tiªn vµo n¨m 1990. ChØ sè nµy tr¶i tõ 0 (møc ®é ph¸t triÓn con ngêi
thÊp nhÊt) ®Õn 1 (møc ®é ph¸t triÓn con ngêi cao nhÊt) vµ ®îc tÝnh to¸n dùa trªn ba
chØ sè vÒ ph¸t triÓn lµ tuæi thä, kiÕn thøc (®o b»ng tuæi b×nh qu©n cña ngêi lín biÕt
ch÷ vµ sè n¨m ®i häc) vµ thu nhËp (®îc ®o b»ng thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi thùc
tÕ ®· ®îc ®iÒu chØnh). Nh vËy, so víi PQLI, mÆc dï HDI còng chØ dùa trªn ba tiªu
chÝ nhng chØ tiªu nµy cã tÝnh bao qu¸t h¬n do nã thÓ hiÖn ®îc ba khÝa c¹nh quan
träng nhÊt cña con ngêi vÒ tuæi t¸c, trÝ tuÖ vµ møc sèng. Theo chØ sè nµy n¨m 1990,
Ghinª lµ mét níc cã tr×nh ®é ph¸t triÓn thÊp nhÊt (0.050) vµ Cana®a lµ níc cã tr×nh ®é
ph¸t triÓn cao nhÊt (0.982), ViÖt Nam thuéc nhãm ph¸t triÓn trung b×nh (0.557) vµo
thêi ®iÓm n¨m 1994.
II. C¸c quan ®iÓm vÒ quan hÖ gi÷a t¨ng trëng kinh tÕ vµ C«ng b»ng x· héi
ViÖc x¸c ®Þnh râ kh¸i niÖm vµ c¸c tiªu chÝ ®o lêng t¨ng trëng kinh tÕ vµ c«ng
b»ng x· héi mÆc dï phøc t¹p nhng vÉn cha gi¶i quyÕt ®îc vÊn ®Ò c¬ b¶n lµ gi÷a t¨ng
trëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi cã quan hÖ víi nhau nh thÕ nµo. Ph¶i ch¨ng ®ã lµ hai
qu¸ tr×nh ®èi nghÞch? NÕu vËy, t¨ng trëng kh«ng thÓ ®a ®Õn ph¸t triÓn x· héi. NÕu
kh«ng ®èi nghÞch th× tù th©n t¨ng trëng kinh tÕ cã t¹o ra c«ng b»ng x· héi hay kh«ng
vµ nã cã thÓ x¶y ra ®ång thêi víi c«ng b»ng x· héi hay kh«ng. C«ng b»ng x· héi chØ lµ
hÖ qu¶ cña t¨ng trëng kinh tÕ hay cßn lµ ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò cña nã. §ã lµ nh÷ng vÊn
®Ò ®· ®îc th¶o luËn réng r·i trong kinh tÕ häc ph¸t triÓn vµ kinh tÕ häc phóc lîi còng
nh trong c¸c ngµnh khoa häc x· héi nh©n v¨n kh¸c trong nhiÒu thËp kû. Nh÷ng quan
®iÓm vÒ vÊn ®Ò nµy cã thÓ kh¸i qu¸t thµnh mét sè trêng ph¸i chÝnh:

6
TiÓu luËn TriÕt häc Sinh viªn: Bïi §øc Long

1. T¨ng trëng kinh tÕ tÊt yÕu dÉn ®Õn bÊt b×nh ®¼ng. Nh÷ng ngêi theo quan
®iÓm nµy cho r»ng t¨ng trëng kinh tÕ ®îc ®¶m b¶o b»ng bÊt b×nh ®¼ng trong ph©n
phèi vµ lµm gia t¨ng sù bÊt b×nh ®¼ng nµy. LËp luËn cña hä lµ: chØ tÇng líp cã thu
nhËp cao míi cã kh¶ n¨ng tÝch luü vµ do ®ã lµ nguån gèc ®¶m b¶o ®Çu t chñ yÕu cho
t¨ng trëng nªn bÊt kú sù ph©n phèi nµo lµm gi¶m møc ®é tËp trung thu nhËp nµy ®Òu
¶nh hëng xÊu ®Õn t¨ng trëng kinh tÕ. LËp luËn nµy kh«ng ph¶i kh«ng cã c¬ së thùc
tiÔn lÞch sö cña sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t b¶n. Nhê qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung
t b¶n kÌm theo sù bÇn cïng ho¸ mét tÇng líp ®«ng ®¶o trong x· héi mµ cuéc c¸ch m¹ng
c«ng nghiÖp cã ®îc lùc ®Èy phi thêng. Nhµ kinh tÕ häc cæ ®iÓn Anh, David Ricardo,
®· lËp luËn theo híng ®ã. ¤ng cho r»ng, t¨ng trëng kinh tÕ ®îc ®¶m b¶o bëi møc ®é
tiÕt kiÖm cao cña tÇng líp t s¶n, vµ do ®ã, «ng chèng l¹i viÖc ph©n phèi l¹i thu nhËp
bÊt lîi cho giai cÊp t s¶n. C.M¸c còng gi¶i thÝch sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t b¶n b»ng
lËp luËn t¬ng tù, mÆc dï «ng ph¶n ®èi trËt tù hiÖn cã cña chñ nghÜa t b¶n. ¤ng chØ ra
qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t b¶n ®· dÉn ®Õn sù bÊt b×nh ®¼ng lín ®Õn møc
nã trë thµnh lùc c¶n ®èi víi sù ph¸t triÓn tiÕp theo.
Th¸ng 1-1993, khi Bill Clinton ®¾c cö tæng thèng Mü vµ bíc vµo Nhµ tr¾ng, th×
trong ª-kÝp cña «ng cã mét sè nh©n vËt quan träng lµ m«n ®å cña häc thuyÕt Keynes,
vµ chÝnh nh÷ng ngêi nµy ®· ®Ò xuÊt c¸c chÝnh s¸ch nh»m l¸i Hoa Kú ra khái quü ®¹o
cña chñ nghÜa tù do míi mµ c¸c chÝnh quyÒn cña R. Reagan vµ G. Bush ®· thi hµnh tõ
1981 ®Õn1992. Tuy nhiªn, tríc søc Ðp cña c¸c thÕ lùc tµi chÝnh, chÝnh quyÒn Clinton
®· ph¶i chuyÓn sang lËp trêng “trung t©m” , nghÜa lµ mét mÆt tiÕp tôc thùc hiÖn tù
do ho¸ vÒ kinh tÕ theo quan ®iÓm cña chñ nghÜa tù do míi, mÆt kh¸c thi hµnh mét sè
chÝnh s¸ch x· héi ®· høa hÑn trong c¬ng lÜnh tranh cö n¨m 1992 (nh t¹o thªm viÖc lµm,
c¶i tiÕn chÕ ®é tiÒn l¬ng vµ trî cÊp x· héi, chÕ ®é b¶o hiÓm y tÕ vµ gi¸o dôc, v.v.)
nh»m tranh thñ l¸ phiÕu cña ®a sè cö chi thuéc tÇng líp trung lu vµ tÇng líp nghÌo trong
cuéc bÇu cö lÇn sau.
Sang nhiÖm kú thø hai, chÝnh quyÒn Clinton l¹i ®a ra s¸ng kiÕn vÒ viÖc x©y dùng
“NÒn kinh tÕ míi”, dùa trªn nh÷ng thµnh tùu cña khoa häc vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, tríc
hÕt lµ c«ng nghÖ th«ng tin, ®ång thêi tiÕp tôc chi tõ ng©n s¸ch cña nhµ níc cho c¸c ch-
¬ng tr×nh phóc lîi x· héi.
Nhê ¸p dông nh÷ng chÝnh s¸ch nãi trªn, nÒn kinh tÕ Mü ®· duy tr× ®îc 100 th¸ng
t¨ng trëng lµ thêi kú t¨ng trëng dµi nhÊt tõ sau ChiÕn tranh thÕ giíi thø hai; tØ lÖ thÊt
nghiÖp gi¶m tõ 7,1% n¨m 1992 xuèng 4% n¨m 1999.
T¬ng tù lËp trêng “trung t©m” cña Clinton, thñ tíng Anh Tony Blair còng b¾t ®Çu
ng¶ sang lý thuyÕt vÒ “Con ®êng thø ba” (The third way) do mét nhµ khoa häc Anh lµ
Anthony Giddens nªu ra trong cuèn s¸ch cïng tªn xuÊt b¶n n¨m 1998. Lý thuyÕt vÒ “Con
®êng thø ba” cã tham väng trë thµnh triÕt lý míi vÒ mèi quan hÖ gi÷a c¸i kinh tÕ vµ c¸i
x· héi trong chñ nghÜa t b¶n theo híng kÕt hîp nh÷ng mÆt m¹nh vµ triÖt tiªu nh÷ng
mÆt yÕu cña c¶ m« h×nh Keynes lÉn m« h×nh chñ nghÜa tù do míi
Nh÷ng lËp luËn ®Çy ®ñ nhÊt vÒ t¨ng trëng ®èi lËp víi c«ng b»ng ®îc tr×nh bµy
trong lý thuyÕt cña Athur Lewis bµn vÒ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. Dùa trªn gi¶ thuyÕt cña
Ricardo vµ C.M¸c cho r»ng, lao ®éng cã thÓ ®îc sö dông víi sè lîng kh«ng h¹n chÕ ë
møc tiÒn l¬ng thùc tÕ cè ®Þnh chø kh«ng ph¶i lµ mét nguån lùc khan hiÕm, Lewis ®·
x©y dùng m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ víi nguån lao ®éng kh«ng cã giíi h¹n hay m« h×nh
lao ®éng d thõa. Trong m« h×nh nµy, «ng cho r»ng bÊt b×nh ®¼ng trong ph©n phèi thu
nhËp sÏ t¨ng trong thêi kú ®Çu vµ chØ sau khi ®· ®¹t ®Õn mét sù ph¸t triÓn cao míi

7
TiÓu luËn TriÕt häc Sinh viªn: Bïi §øc Long

gi¶m ®i. Theo Lewis, bÊt b×nh ®¼ng kh«ng chØ lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña t¨ng trëng kinh
tÕ mµ ®ång thêi cßn lµ nguyªn nh©n cña t¨ng trëng. Bëi lÏ ph©n phèi cã lîi cho nh÷ng
ngêi cã thu nhËp cao sÏ t¹o møc tiÕt kiÖm cao. ¤ng lËp luËn “vÊn ®Ò trung t©m trong
lý thuyÕt ph¸t triÓn kinh tÕ ®ã lµ hiÓu ®îc qu¸ tr×nh mµ trong ®ã mét céng ®ång x·
héi tríc ®©y tiÕt kiÖm vµ ®Çu t kho¶ng 4 – 5% thu nhËp quèc d©n chuyÓn thµnh mét
nÒn kinh tÕ trong ®ã tiÕt kiÖm t×nh nguyÖn t¨ng lªn 12 ®Õn 15% thu nhËp quèc d©n
hoÆc lín h¬n”. Nãi c¸ch kh¸c, sù ph¸t triÓn phô thuéc vµo 10% d©n sè ®ang thu ®îc
40% hoÆc lín k¬n thu nhËp quèc d©n. Tuy nhiªn, Lewis kh«ng coi bÊt b×nh ®¼ng
trong thu nhËp lµ vÜnh viÔn, mµ chØ trong giai ®o¹n ®Çu cña sù ph¸t triÓn, khi lao
®éng d thõa cha ®îc chuyÓn hÕt sang khu vùc hiÖn ®¹i. M« h×nh Lewis më réng cña
Fei-Ranis ®· gi¶i thÝch ®iÓm nµy: khi toµn bé lao ®éng d thõa cuèi cïng bÞ thu hót
vµo c¸c c«ng viÖc cña c¸c khu vùc hiÖn ®¹i, trë thµnh nguån lùc khan hiÕm cña s¶n
xuÊt vµ nhu cÇu lao ®éng ngµy cµng t¨ng ®ßi hái t¨ng l¬ng thùc tÕ ngoµi møc sö dông
cËn biªn. ChÝnh viÖc t¨ng l¬ng nµy sÏ dÉn tíi gi¶m bÊt b×nh ®¼ng vµ nghÌo khæ.
M« h×nh Lewis cho r»ng bÊt b×nh ®¼ng gãp phÇn vµo ph¸t triÓn kinh tÕ vµ
c¸c cè g¾ng nh»m ph©n phèi l¹i “mét c¸ch hÊp tÊp vµ véi v·” sÏ cã nguy c¬ bãp chÕt
t¨ng trëng kinh tÕ. Sù t¨ng thªm nhÊt thêi cña bÊt b×nh ®¼ng lµ c¸i gi¸ ph¶i tr¶ cho
thµnh c«ng vµ nÕu tÊt c¶ mäi ngêi biÕt chê ®îi ph¸t triÓn ®i theo tiÕn tr×nh cña nã, hä
sÏ ®îc lîi ®óng lóc, M« h×nh Lewis ®· ®îc thõa nhËn kh¸ réng r·i ë c¸c níc ®ang ph¸t
triÓn trong nhiÒu thËp kû. Tuy vËy, nã còng béc lé nh÷ng khuyÕt ®iÓm vµ bÞ phª ph¸n
tõ nhiÒu phÝa. Thø nhÊt, nã dùa trªn gi¶ thuyÕt cña m« h×nh t¨ng trëng kinh tÕ cæ
®iÓn theo ®ã t¨ng trëng lµ hµm sè cña hai yÕu tè vèn vµ lao ®éng. Ngµy nay, ngêi ta
thÊy r»ng m« h×nh nµy chØ gi¶i thÝch ®îc 10% møc t¨ng trëng kinh tÕ. Thø hai, ngay
c¶ khi tiÕt kiÖm cã vai trß quan träng nh Lewis gi¶ ®Þnh th× còng cha cã g× ®¶m b¶o
cho møc tiÕt kiÖm ®ã ®îc ®Çu t (cã thÓ ®Çu t ra níc ngoµi hoÆc t¨ng møc tiªu dïng).
Thø ba, khu vùc hiÖn ®¹i cã kh¶ n¨ng thu hót hÕt lao ®éng d thõa hay kh«ng vµ thêi
gian ®ã kÐo dµi bao l©u, liÖu nã cã ®i liÒn víi t¨ng trëng kh«ng.
M« h×nh Lewis thùc ra còng chøa ®ùng nh÷ng yÕu tè cña m« h×nh d¹ng  cña
Kuznets – mét m« h×nh ®îc x©y dùng trªn sù kh¶o nghiÖm thùc tÕ cña mét sè níc do
nhµ kinh tÕ häc Mü Kuznets tiÕn hµnh vµo n¨m 1955.
2. ¦u tiªn c«ng b»ng h¬n t¨ng trëng. Mét x· héi c«ng b»ng lu«n lu«n lµ íc muèn cña
con ngêi ë mäi thêi ®¹i. V× vËy, thËt dÔ hiÓu khi cã kh«ng Ýt t tëng vµ häc thuyÕt
nhÊn m¹nh ®Õn c«ng b»ng x· héi h¬n lµ t¨ng trëng kinh tÕ. Mét x· héi c«ng b»ng lµ c¸i
cÇn ®¹t tíi, v× vËy ®¹t tíi nã cµng nhanh cµng chøng tá x· héi ph¸t triÓn nhanh. Quan
niÖm nµy chi phèi tÊt c¶ c¸c häc thuyÕt chó träng c«ng b»ng mÆc dï møc ®é vµ h×nh
thøc thÓ hiÖn kh«ng gièng nhau. Cã hai m« h×nh lý thuyÕt vµ chiÕn lîc ph¸t triÓn nhÊn
m¹nh ®Õn c«ng b»ng h¬n t¨ng trëng.
Ph©n phèi tríc, t¨ng trëng sau. §©y lµ quan ®iÓm chñ ®¹o cña ®êng lèi ph¸t triÓn
kinh tÕ ë nhiÒu níc ®i theo khuynh híng x· héi chñ nghÜa trong nh÷ng thËp kû sau
ChiÕn tranh thÕ giíi thø hai. Quan ®iÓm nµy dùa trªn lËp luËn lµ viÖc tËp trung tµi s¶n
vµo mét nhãm ngêi lµ trë ng¹i cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt. BÊt b×nh
kh«ng chØ ®îc coi lµ sù tha ho¸ cu¶ ph¸t triÓn mµ cßn c¶n trë sù ph¸t triÓn. V× vËy,
viÖc ph©n phèi l¹i lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt cho t¨ng trëng. Theo quan ®iÓm nµy, c¸c
h×nh thøc c¸ch m¹ng nh tíc ®o¹t ngêi giµu, lÊy cña ngêi giµu chia cho d©n nghÌo, tÞch
thu ruéng ®Êt cña ®Þa chñ, tiªu diÖt c¸c tÇng líp t s¶n vµ kinh doanh giµu cã ®· ®îc
thùc hiÖn. Trong giai ®o¹n tiÕp theo, vÊn ®Ò ph©n phèi lµ néi dung quan träng nhÊt

8
TiÓu luËn TriÕt häc Sinh viªn: Bïi §øc Long

cña quan hÖ s¶n xuÊt, cã t¸c dông më ®êng vµ thóc ®Èy lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn.
C¬ chÕ ph©n phèi ®· ®îc thiÕt lËp sao cho ®¶m b¶o thu nhËp phô thuéc vµo ®ãng gãp
lao ®éng. Tuy nhiªn, nÒn t¶ng c¬ b¶n cña c¸c quan hÖ ph©n phèi vÉn lµ chñ nghÜa
b×nh qu©n, duy tr× b×nh ®¼ng theo quan ®iÓm b×nh qu©n. Nhµ níc phôc vô c¸c
chÝnh s¸ch phóc lîi réng r·i, bÊt chÊp tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ ®· ®¹t ®îc.
M« h×nh nµy, nh lÞch sö ®· chøng minh, mÆc dï lµ nguån cæ vò tinh thÇn to lín
®èi víi c¸c tÇng líp nh©n d©n, ®Æc biÖt trong thêi kú ®Çu, ®· kh«ng cã c¬ së ®øng
v÷ng. C«ng b»ng trong ®iÒu kiÖn nh vËy hoÆc ®· trë thµnh lùc c¶n t¨ng trëng kinh tÕ
hoÆc lµm n¶y sinh nh÷ng bÊt c«ng lín h¬n gi÷a mét bªn lµ nh÷ng ngêi lao ®éng vµ mét
bªn lµ bé m¸y quyÒn lùc. Nh÷ng nç lùc söa ®æi m« h×nh nµy trªn nÒn t¶ng nhËn thøc
kh«ng ®óng nh trªn ®· kh«ng thµnh c«ng vµ c¸c níc ®i theo nã ®· ph¶i chuyÓn sang
kinh tÕ thÞ trêng, ë ®ã, t¨ng trëng vµ bÊt b×nh ®¼ng ®îc xem xÐt tõ nh÷ng quan
®iÓm tiÕp cËn kh¸c.
LÊy con ngêi lµm trung t©m. Ph¸t triÓn lÊy con ngêi lµ trung t©m kh«ng ph¶i lµ
kh¸i niÖm míi mÎ. B¶n th©n m« h×nh ph©n phèi tríc t¨ng trëng còng xuÊt ph¸t tõ ý tëng
lÊy con ngêi lµm trung t©m. Tuy nhiªn, néi dung thùc sù cña chiÕn lîc ph¸t triÓn lÊy con
ngêi lµm trung t©m nh mét hÖ quan ®iÓm ph¸t triÓn ph©n biÖt víi c¸c m« h×nh kh¸c
®· ®îc David C.Korten tr×nh bµy kh¸ râ trong cuèn “Bíc vµo thÕ kû XXI: hµnh ®éng tù
nguyÖn vµ ch¬ng tr×nh nghÞ sù toµn cÇu”. Theo David C.Korten, hÇu hÕt c¸c chiÕn l-
îc ph¸t triÓn ®îc thùc hiÖn cho ®Õn nay ®Òu lÊy t¨ng trëng lµm träng t©m vµ «ng ®·
cã nh÷ng phª ph¸n gay g¾t c¸c m« h×nh ®ã. ¤ng ®Þnh nghÜa ph¸t triÓn lÊy con ngêi
lµm trung t©m lµ “mét tiÕn tr×nh qua ®ã c¸c thµnh viªn cña x· héi t¨ng ®îc nh÷ng kh¶
n¨ng cña c¸ nh©n vµ ®Þnh chÕ cña m×nh ®Ó huy ®éng vµ qu¶n lý c¸c nguån lùc nh»m
t¹o ra nh÷ng thµnh qu¶ bÒn v÷ng vµ ®îc ph©n phèi c«ng b»ng nh»m c¶i thiÖn chÊt l-
îng cuéc sèng phï hîp víi nguyÖn väng cu¶ hä”. Nh÷ng ®Þnh híng gi¸ trÞ cña chiÕn lîc
nµy lµ:
- ¦u tiªn sè mét trong viÖc sö dông c¸c tµi nguyªn cña tr¸i ®Êt lµ cung cÊp cho mäi ngêi
c¬ héi t¹o dùng mét cuéc sèng v÷ng ch¾c ®èi víi b¶n th©n hä vµ gia ®×nh hä.
- C¸c thÕ hÖ hiÖn nay kh«ng cã quyÒn tù cho phÐp m×nh tiªu thô mét c¸ch kh«ng
cÇn thiÕt ¶nh hëng tíi kh¶ n¨ng cña c¸c thÕ hÖ t¬ng lai.
- QuyÒn kiÓm so¸t c¸c t liÖu s¶n xuÊt ph¶i ®îc chia sÎ réng r·i trong x· héi.
- Chñ quyÒn n»m trong d©n chóng.
- C¸c nÒn kinh tÕ ®Þa ph¬ng ph¶i ®îc ®a d¹ng ho¸ vµ tù lùc thÝch ®¸ng trong viÖc
s¶n xuÊt phôc nhu cÇu c¬ b¶n.
David C.Korten ®· nªu ra 15 u tiªn chÝnh s¸ch vµ kh¼ng ®Þnh quan ®iÓm lÊy con
ngêi lµm trung t©m ñng hé tÝnh chÊt bÒn v÷ng cña cuéc sèng con ngêi vµ m«i trêng
h¬n lµ t¨ng s¶n lîng kinh tÕ. §ã lµ c¬ së cña chiÕn lîc t¨ng trëng theo híng c«ng b»ng lµ
chiÕn lîc “b¾t ®Çu víi c«ng b»ng, b»ng c¸ch ph¸ vì c¸c c¬ cÊu nhÞ nguyªn vµ nhê ®ã
lÊy c«ng b»ng lµm nÒn t¶ng cho sù t¨ng trëng tæng thÓ hay t¨ng trëng ®¬n thøc”.
ChiÕn lîc s¸u giai ®o¹n cña «ng mang nÆng dÊu Ên cña quan ®iÓm chñ ®¹o trªn, trong
®ã c«ng nghiÖp ho¸ ®« thÞ vµ khuyÕn khÝch xuÊt khÈu lµ nh÷ng giai ®o¹n cuèi cïng
sau khi thùc hiÖn c¸c c¶i c¸ch vÒ t liÖu s¶n xuÊt, hÖ thèng chÝnh trÞ vµ ph¸t triÓn
n«ng th«n.
MÆc dï tá ra ñng hé c¸c m« h×nh thùc tÕ cña NhËt B¶n, Hµn Quèc vµ §µi Loan
trong khi lý gi¶i quan ®iÓm cña m×nh, David C.Korten ®· nhÊn m¹nh ®Õn khÝa c¹nh

9
TiÓu luËn TriÕt häc Sinh viªn: Bïi §øc Long

c«ng b»ng. ChiÕn lîc mµ «ng nªu ra rÊt hÊp dÉn víi c«ng chóng nhng mang nhiÒu s¾c
th¸i kªu gäi mang tÝnh t tëng h¬n lµ tÝnh thùc tiÔn.
3. T¨ng trëng ®i liÒn víi c«ng b»ng. Trong nh÷ng thËp niªn qua, ngêi ta còng nhËn
thÊy nh÷ng h¹n chÕ cña viÖc chó ý qu¸ møc ®Õn t¨ng trëng, hoÆc ngîc l¹i, qu¸ chó
träng ®Õn c«ng b»ng. VËy, lµm thÕ nµo ®Ó võa cã t¨ng trëng mµ vÉn gi¶i quyÕt ®îc
c«ng b»ng x· héi. Cã hai híng ®i chÝnh:
Mét lµ, gi¶i quyÕt c¸c nhu cÇu c¬ b¶n cña con ngêi. Quan ®iÓm nµy ®îc thÞnh
hµnh ®Æc biÖt trong nh÷ng n¨m 70 vµ ®îc c¸c tæ chøc quèc tÕ ®Æc biÖt quan t©m.
ChiÕn lîc nµy chó träng ®Õn viÖc cung øng c¸c dÞch vô, coi ®ã lµ ph¬ng thøc t¸i ph©n
phèi lîi nhuËn do t¨ng trëng kinh tÕ mang l¹i vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó d©n chóng cã thÓ
tham gia b×nh ®¼ng vµo hÖ thèng kinh tÕ.
LËp luËn cña nh÷ng ngêi ñng hé chiÕn lîc nµy lµ thÞ trêng kh«ng thÓ ph©n bæ
thÝch ®¸ng lîi nhuËn do t¨ng trëng kinh tÕ mang l¹i, ®Æc biÖt lµ trong giai ®o¹n ®Çu.
Do vèn x· héi h¹n chÕ cña ®a sè nh©n d©n, ®Æc biÖt lµ tr×nh ®é gi¸o dôc vµ y tÕ ®·
lµm gi¶m tiÒm n¨ng s¶n xuÊt cña hä vµ do ®ã gi¶m kh¶ n¨ng tham gia vµo thÞ trêng víi
t c¸ch lµ ngêi lao ®éng vµ ngêi tiªu thô. §Ó gióp hä bï ®¾p nh÷ng khiÕm khuyÕt nµy,
c¸c chÝnh phñ cÇn chuyÓn cña c¶i tõ nh÷ng ngêi ®· ®îc hëng lîi nhê t¨ng trëng sang tµi
trî cho c¸c dÞch vô bï ®¾p cho ngêi nghÌo. Nh÷ng kho¶n tµi trî nµy võa cã t¸c dông bï
®¾p nh÷ng nhu cÇu cÇn ®îc tho¶ m·n cña chÝnh hä vÒ ¨n, mÆc, ë, sinh ho¹t võa
chuÈn bÞ cho hä cã ®îc mét chç ®øng trong lùc lîng lao ®éng nh gi¸o dôc, ch¨m sãc søc
khoÎ... §Ó thùc hiÖn mét chiÕn lîc nh vËy, mét mÆt ph¶i cã ®îc mét nguån tµi chÝnh
lín dµnh cho c¸c kho¶n trî cÊp nµy, vµ mÆc kh¸c, x©y dùng mét m¹ng líi nh»m ph©n
bæ vµ thùc hiÖn c¸c dÞch vô cho ngêi nghÌo. Mét lo¹t chÝnh s¸ch hç trî cho môc tiªu nµy
nh thùc hiªn thuÕ, l·i suÊt, gi¸ c¶ u ®·i.
MÆc dï ý tëng cu¶ chiÕn lîc nµy kh¸ hÊp dÉn vµ hîp lý nh»m ®¶m b¶o gi¶i quyÕt
c«ng b»ng trong ®iÒu kiÖn thóc ®Èy t¨ng trëng, song nã còng bÞ phª ph¸n vÒ mét sè
khÝa c¹nh. Thø nhÊt, ®Ó cã thÓ thùc hiÖn trî cÊp nh vËy, chÝnh phñ cÇn ph¶i cã mét
nguån tµi chÝnh lín mµ trong nhiÒu trêng hîp, ®Æc biÖt ë giai ®o¹n ®Çu, lîi Ých thu
®îc tõ t¨ng trëng cßn qu¸ nhá. Thø hai, liÖu nh÷ng trî cÊp nh vËy cã ®ñ ®¶m b¶o cho
ngêi d©n tham gia réng r·i vµo hÖ thèng kinh tÕ hay kh«ng, hay hä chØ cã kh¶ tiÕp cËn
®Õn giíi h¹n cña nghÌo khæ. Nãi c¸ch kh¸c, quan ®iÓm híng vµo nhu cÇu c¬ b¶n cña
con ngêi vÒ c¬ b¶n lµ ch¬ng tr×nh hµnh ®éng x· héi nhiÒu h¬n lµ mét chiÕn lîc tæng
thÓ ®¶m b¶o mét c¬ chÕ t¬ng hç thùc sù gi÷a t¨ng trëng vµ c«ng b»ng.
Hai lµ, t¸i ph©n phèi cïng víi t¨ng trëng (Redistribution With Growth), hay ®îc diÔn
®¹t h¬i kh¸c ®i nh t¨ng trëng víi ph©n phèi thu nhËp ®îc c¶i thiÖn, hoÆc t¨ng trëng
cïng chia sÎ. Quan ®iÓm nµy xÐt vÒ môc ®Ých gièng nh quan ®iÓm trªn nhng kh¸c vÒ
c¸ch thøc tiÕp cËn ®Ó ®¹t ®îc môc tiªu. §©y lµ ý tëng cña Ng©n hµng thÕ giíi ®îc thÓ
hiÖn trong c«ng tr×nh nghiªn cøu cïng tªn do ng©n hµng nµy ®ì ®Çu thùc hiÖn. Ph©n
phèi l¹i cïng víi t¨ng trëng lµ con ®êng theo ®ã lîi Ých thu ®îc tõ t¨ng trëng kinh tÕ cÇn
®îc ph©n phèi l¹i sao cho cïng víi thêi gian, ph©n phèi thu nhËp dÇn dÇn ®îc c¶i thiÖn
hoÆc kh«ng bÞ xÊu ®i trong khi qu¸ tr×nh t¨ng trëng vÉn tiÕp tôc. Kh¸c víi quan ®iÓm
cña nh÷ng ngêi theo m« h×nh híng vµo nh÷ng nhu cÇu c¬ b¶n cña con ngêi nhÊn m¹nh
vµo viÖc ®¶m b¶o c¸c dÞch vô c«ng céng, quan ®iÓm t¸i ph©n phèi cïng víi t¨ng trëng
nhÊn m¹nh viÖc t¨ng kh¶ n¨ng s¶n xuÊt vµ søc mua cña d©n chóng. C¸c chÝnh s¸ch cña
chÝnh phñ cÇn ®¶m b¶o mét sù ph¸t triÓn sao cho ngêi d©n t×m thÊy nh÷ng c¬ héi
kiÕm tiÒn tèt h¬n ®ång thêi nhËn ®îc nh÷ng nguån lîi cÇn thiÕt ®Ó t¹o ra lîi nhuËn.

10
TiÓu luËn TriÕt häc Sinh viªn: Bïi §øc Long

Theo mét nhãm nghiªm cøu cña Ng©n hµng thÕ giíi, cã b¶y c«ng cô chÝnh s¸ch cã thÓ
®îc sö dông lµ:
- C¸c biÖn ph¸p t¹o ra sù biÕn ®æi c¶ lao ®éng vµ t b¶n, khuyÕn khÝch sö dông lao
®éng lµnh nghÒ.
- “Ph©n phèi l¹i mét c¸ch n¨ng ®éng” tµi s¶n b»ng c¸ch ®Þnh híng ®Çu t vµo c¸c
lÜnh vùc mµ nh÷ng ngêi nghÌo cã thÓ lµ së h÷u tµi s¶n nh ®Êt ®ai hoÆc cöa hiÖu
nhá.
- Më réng gi¸o dôc ®Ó c¶i thiÖn møc ®é biÕt ®äc, biÕt viÕt, kÜ n¨ng lµnh nghÒ,
c¸ch tiÕp cËn víi nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i.
- ChÕ ®é thuÕ tiÕn bé.
- Cung cÊp réng r·i c¸c mÆt hµng tiªu dïng nh l¬ng thùc, thùc phÈm thiÕt yÕu cho
ngêi nghÌo.
- Can thiÖp vµo thÞ trêng hµng ho¸ ®Ó gióp ®ì ngêi s¶n xuÊt vµ tiªu thô nghÌo.
- Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nh»m gióp cho nh÷ng ngêi cã thu nhËp thÊp cã ®îc n¨ng lùc
s¶n xuÊt cao h¬n.
Nh÷ng biÖn ph¸p chÝnh s¸ch nµy lµ ®Þnh híng chung vµ ®îc chó träng cô thÓ cho
mçi lo¹i níc. Ch¼ng h¹n, nh÷ng níc s¶n xuÊt c«ng nghiÖp lµ chñ yÕu th× ph¸t triÓn
n«ng th«n ®îc chó träng h¬n.
Quan ®iÓm t¨ng trëng ®i liÒn víi c«ng b»ng dùa trªn mét gi¶ thuyÕt rÊt quan träng lµ
c«ng b»ng kh«ng ®èi lËp víi t¨ng trëng, ngîc l¹i lµ mét yÕu tè gãp phÇn vµo t¨ng trëng
kinh tÕ. Ngay tõ n¨m 1968, Murdal lµ ngêi ®Çu tiªn ®· kh¼ng ®Þnh r»ng bÊt b×nh
®¼ng cã thÓ lµm h¹i cho t¨ng trëng kinh tÕ vµ bÊt b×nh ®¼ng ë møc thÊp sÏ kÝch
thÝch t¨ng trëng kinh tÕ. TiÕp ®ã, Ahluwalia (1974) ®· kh¼ng ®Þnh trong c«ng tr×nh
nghiªn cøu thùc tÕ cña m×nh r»ng “kh«ng cã m« h×nh tiªu biÓu cho mèi quan hÖ gi÷a
nh÷ng thay ®æi trong ph©n phèi thu nhËp vµ tèc ®é t¨ng trëng GDP... §iÒu nµy chØ ra
r»ng, cã rÊt Ýt c¬ së thùc tÕ v÷ng ch¾c ®Ó chøng minh cho quan ®iÓm tèc ®é t¨ng tr-
ëng cao ch¾c ch¾n sÏ n¶y sinh bÊt b×nh ®¼ng lín h¬n”. Hart Mut Elseahans (1989)
còng lËp luËn kh¸ ®Çy ®ñ vÒ t¸c ®éng cña c«ng b»ng ®èi víi t¨ng trëng. NhiÒu nhµ
nghiªn cøu kh¸c nh Alesina vµ Perrotti (1994), Alesina vµ Rodrik (1994), Nancey
Birdsall, David Ross vµRichard Sobot (1995) còng nh c¸c chuyªn gia ë Ng©n hµng thÕ
giíi ®· tiÕn hµnh c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu vµ ®a ra b»ng chøng ®Ó chøng minh t¹i sao
bÊt b×nh ®¼ng cao cã thÓ h¹n chÕ t¨ng trëng.

Ch¬ng II
ViÖt Nam víi bµi to¸n t¨ng trëng kinh tÕ
vµ c«ng b»ng x· héi

I. Quan ®iÓm vÒ t¨ng trëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi ë ViÖt Nam
§Ò cËp ®Õn viÖc xö lý mèi quan hÖ gi÷a hai yÕu tè c¬ b¶n ®ã trong qu¸ tr×nh ph¸t
triÓn, §¹i héi VI cña §¶ng míi chØ bíc ®Çu x¸c ®Þnh: “ Tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ lµ
®iÒu kiÖn vËt chÊt ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch x· héi, nhng nh÷ng môc tiªu x· héi l¹i lµ
môc ®Ých cña ho¹t ®éng kinh tÕ.
Ph¶i ®Õn §¹i héi VII cña §¶ng (6-1991), B¸o c¸o chÝnh trÞ cña Ban chÊp hµnh
Trung ¬ng kho¸ VI míi chÝnh thøc nªu lªn c¸c quan ®iÓm cã ý nghÜa triÕt lý chØ ®¹o
viÖc kÕt hîp hµi hoµ gi÷a c¸i kinh tÕ vµ c¸i x· héi trong qu¸ tr×nh ®æi míi nh sau:

11
TiÓu luËn TriÕt häc Sinh viªn: Bïi §øc Long

- Môc tiªu cña chÝnh s¸ch x· héi thèng nhÊt víi môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ, ®Òu
nh»m ph¸t huy søc m¹nh cña nh©n tè con ngêi vµ v× con ngêi.
- KÕt hîp hµi hoµ gi÷a ph¸t triÓn kinh tÕ víi ph¸t triÓn v¨n ho¸, x· héi, gi÷a t¨ng
trëng kinh tÕ víi tiÕn bé x· héi, gi÷a ®êi sèng vËt chÊt vµ ®êi sèng tinh thÇn cña nh©n
d©n.
- Coi ph¸t triÓn kinh tÕ lµ c¬ së vµ tiÒn ®Ò ®Ó thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch x· héi,
thùc hiÖn tèt chÝnh s¸ch x· héi lµ ®éng lùc thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ.
§¹i héi VIII cña §¶ng (th¸ng 6-1996) ®Ò ra quyÕt t©m tiÕp tôc n¾m v÷ng hai
nhiÖm vô chiÕn lîc x©y dùng chñ nghÜa x· héi vµ b¶o vÖ Tæ quèc, ®Èy m¹nh c«ng
nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc. Môc tiªu cña c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc
lµ x©y dùng níc ta thµnh mét níc c«ng nghiÖp cã c¬ së vËt chÊt - kü thuËt hiÖn ®¹i, c¬
cÊu kinh tÕ hîp lý, quan hÖ s¶n xuÊt tiÕn bé, phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng
s¶n xuÊt, ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cao, quèc phßng an ninh v÷ng ch¾c, d©n giµu,
níc m¹nh x· héi c«ng b»ng, v¨n minh.
§¹i héi VIII cña §¶ng (6-1996) l¹i bæ sung mét quan ®iÓm quan träng n÷a lµ: “T¨ng
trëng kinh tÕ ph¶i g¾n liÒn víi tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi ngay trong tõng bíc vµ trong
suèt qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. C«ng b»ng x· héi ph¶i thÓ hiÖn ë c¶ kh©u ph©n phèi t liÖu
s¶n xuÊt lÉn kh©u ph©n phèi kÕt qu¶ s¶n xuÊt, ë t¹o ®iÒu kiÖn cho mäi ngêi ®Òu cã
c¬ héi ph¸t triÓn vµ sö dông tèt n¨ng lùc cña m×nh”.
Râ rµng chñ nghÜa t b¶n hiÖn ®¹i cßn tù tiÕp tôc tù ®iÒu chØnh ®Ó ph¸t triÓn vµ
còng cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn m¹nh vÒ kinh tÕ trong nh÷ng thËp kû míi. Song dï tù ®iÒu
chØnh nh thÕ nµo, th× nã vÉn kh«ng thÓ kh¾c phôc næi nh÷ng m©u thuÉn vèn cã, mµ
m©u thuÉn c¬ b¶n nhÊt lµ m©u thuÉn gi÷a lùc lîng s¶n xuÊt ngµy cµng x· héi ho¸ cao
®é, vît ra khái biªn giíi quèc gia, víi chÕ ®é chiÕm h÷u t nh©n TBCN vÒ nh÷ng t liÖu
s¶n xuÊt chñ yÕu tõ trong mçi níc t b¶n vµ to¶ ra nhiÒu níc kh¸c trªn thÕ giíi, qua ®ã
lµm n¶y sinh nhiÒu vÊn ®Ò kinh tÕ vµ x· héi nan gi¶i.
Khi tr¶ lêi b¸o Yomiuri (NhËt B¶n) vÒ c©u hái “LiÖu CNTB vµ nÒn v¨n minh thÞ
trêng cã tho¶ m·n ®êi sèng d©n chóng kh«ng?”, nhµ ®¹i tµi phiÖt Mü George Soros ®·
nãi: “Cã nhiÒu ngêi c¶m thÊy kh«ng tho¶i m¸i víi chñ nghÜa t b¶n v× ®ã lµ mét hÖ
thèng v« nh©n ®¹o hiÓu theo nhiÒu c¸ch. Cã nh÷ng ngêi lo ng¹i vÒ sù thiÕu c«ng b»ng
x· héi vµ t«i n»m trong sè nh÷ng ngêi ®ã. Nh÷ng ngêi kh¸c ngêi kh¸c lo ng¹i vÒ sù x©m
lîc chñ quyÒn quèc gia”.
§¹i héi VIII còng x¸c ®Þnh râ, trong giai ®o¹n ®Õn n¨m 2000 vµ nh÷ng n¨m tiÕp
sau, nhiÖm vô cña nh©n d©n ta lµ tËp trung mäi lùc lîng, tranh thñ thêi c¬, vît qua thö
th¸ch, ®Èy m¹nh c«ng cuéc ®æi míi mét c¸ch toµn diÖn vµ ®ång bé, tiÕp tôc ph¸t triÓn
nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ
níc theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, t¨ng trëng kinh tÕ nhanh, hiÖu qu¶ cao vµ bÒn
v÷ng ®i ®«i víi gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc vÒ x· héi, b¶o ®¶m an ninh, quèc
phßng, vît qua t×nh tr¹ng níc nghÌo vµ kÐm ph¸t triÓn, c¶i thiÖn ®êi sèng cña nh©n
d©n.
Quan ®iÓm cña §¶ng ta lµ t¨ng trëng kinh tÕ ph¶i g¾n liÒn víi tiÕn bé vµ c«ng
b»ng x· héi ngay trong tõng bíc, trong suèt qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. C«ng b»ng x· héi ph¶i
thÓ hiÖn ë c¶ kh©u ph©n phèi kÕt qu¶ s¶n xuÊt còng nh ë viÖc t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t
triÓn n¨ng lùc cña mäi thµnh viªn trong céng ®ång.
Ph¸t triÓn theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ®ßi hái chóng ta ph¶i quan t©m h¬n
®Õn tiÕn bé x· héi vµ c«ng b»ng x· héi trong qu¸ tr×nh t¨ng trëng kinh tÕ, nhÊt lµ trong

12
TiÓu luËn TriÕt häc Sinh viªn: Bïi §øc Long

qu¸ tr×nh chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Tuy nhiªn, vÊn ®Ò lµ quan niÖm thÕ
nµo cho ®óng vÒ c«ng b»ng x· héi trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn theo ®Þnh h-
íng x· héi chñ nghÜa.
T¨ng trëng kinh tÕ g¾n liÒn víi tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi lu«n lu«n lµ môc tiªu c¬
b¶n mµ §¶ng ta, nh©n d©n ta kh«ng ngõng phÊn ®Êu ®Ó ®¹t tíi. Chóng ta kh«ng thÓ
ngåi chê kinh tÕ ph¸t triÓn cao, d©n giµu lªn, míi thùc hiÖn sù tiÕn bé vµ c«ng b»ng x·
héi. Chóng ta còng kh«ng thÓ hi sinh sù tiÕn bé, c«ng b»ng x· héi ®Ó ph¸t triÓn kinh
tÕ mét c¸ch thuÇn tuý. Mçi chÝnh s¸ch vÒ kinh tÕ cña chóng ta ®Òu nh»m môc tiªu
ph¸t triÓn x· héi, mçi chÝnh s¸ch x· héi ®Òu chøa ®ùng néi dung vµ ý nghÜa thóc ®Èy
kinh tÕ ph¸t triÓn.
C«ng b»ng x· héi trong ph¸t triÓn theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa kh«ng chØ lµ
viÖc ®iÒu hoµ lîi Ých, ®iÒu tiÕt ph©n phèi l¹i thu nhËp cña c¸c giai tÇng trong x· héi
cho hîp lý mµ quan träng h¬n lµ ph¶i ®¶m b¶o cho mäi tÇng líp x· héi ®îc hëng c¸c
quyÒn lîi x· héi nh gi¸o dôc, ch¨m sãc søc khoÎ, ®µo t¹o nghÒ nghiÖp, ®îc gióp ®ì lóc
khã kh¨n, ho¹n n¹n. C«ng b»ng x· héi ®¶m b¶o cho mäi thµnh viªn trong x· héi kh«ng
ngõng n©ng cao møc sèng vµ tù kh¼ng ®Þnh m×nh. C«ng b»ng kh«ng ph¶i lµ sù cµo
b»ng, thùc hiÖn chñ nghÜa b×nh qu©n. VÊn ®Ò mÊu chèt ®Ó thùc hiÖn c«ng b»ng x·
héi lµ ph¶i g¾n nã víi sù t¨ng trëng kinh tÕ.
C«ng b»ng x· héi cña níc ta g¾n liÒn víi chñ nghÜa x· héi, lµ mét trong nh÷ng biÓu
hiÖn ®Æc trng cña chñ nghÜa x· héi. Chñ nghÜa x· héi ë ViÖt Nam lµ sù thèng nhÊt vµ
ph¸t triÓn biÖn chøng gi÷a gi¶i phãng d©n téc, gi¶i phãng giai cÊp, gi¶i phãng x· héi vµ
gi¶i phãng con ngêi. Chñ nghÜa x· héi sÏ tiÕn tíi xo¸ bá mäi ¸p bøc, bãc lét, bÊt c«ng vµ
mu cÇu h¹nh phóc cho mäi ngêi, mäi gia ®×nh vµ toµn x· héi. §ã lµ c«ng b»ng x· héi lín
nhÊt, triÖt ®Ó nhÊt mµ chóng ta phÊn ®Êu. Môc tiªu l©u dµi ®ã ®îc cô thÓ ho¸ trong
giai ®o¹n tríc m¾t ë níc ta b»ng khÈu hiÖu toµn d©n ®oµn kÕt phÊn ®Êu v× sù
nghiÖp “d©n giµu, níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, v¨n minh”. B»ng khÈu hiÖu ®ã, §¶ng vµ
Nhµ níc ta chñ tr¬ng khuyÕn khÝch mäi ngêi tham gia lµm giµu chÝnh ®¸ng. PhÊn
®Êu ®Ó nghÌo th× ®ñ ¨n, ngêi ®ñ ¨n th× trë nªn kh¸ gi¶, ngêi kh¸ gi¶ th× trë nªn giµu cã.
Chóng ta thõa nhËn cã mét bé phËn d©n c, mét sè vïng giµu lªn tríc lµ cÇn thiÕt ®Ó
thóc ®Èy hç trî cho sù ph¸t triÓn vµ tiÕn bé chung. §ång thêi, ph¶i cã nh÷ng chÝnh s¸ch
kinh tÕ, x· héi ®Æc biÖt ®Ó trî gióp ngêi nghÌo, vïng nghÌo kh¸ dÇn lªn.
Cã hai lo¹i quan niÖm cho r»ng, thø nhÊt, ph¸t triÓn kinh tÕ nhanh nhng ph¶i chÊp
nhËp ph©n ho¸ giµu nghÌo trong x· héi lín h¬n, tiªu cùc nhiÒu h¬n; thø hai, x· héi b×nh
®¼ng h¬n, ph©n ho¸ thÊp h¬n nhng tèc ®é ph¸t triÓn chËm.
Nh÷ng quan niÖm nªu trªn ®Òu sai lÇm v× nã dùa trªn mét ®Þnh ®Ò kh«ng ®óng:
ph¸t triÓn nhanh nhÊt thiÕt ®ßi hái ph©n ho¸ x· héi cao.
Nh÷ng ph©n tÝch ë c¸c ch¬ng trªn ®· cho thÊy, t¨ng trëng nhanh kh«ng nhÊt thiÕt
ph¶i ra t¨ng bÊt b×nh ®¼ng. Nhng còng ph¶i thÊy r»ng, sù ph©n ho¸ x· héi, ph©n ho¸
giµu nghÌo lµ mét thùc tÕ lÞch sö ë nhiÒu quèc gia.
Do vËy, khi chuyÓn nÒn kinh tÕ níc ta sang kinh tÕ thÞ trêng, chóng ta chÊp nhËn
sù chªnh lÖch giµu nghÌo. Song chóng ta kh«ng ®ång nhÊt sù ph©n ho¸ giµu nghÌo víi
sù bÊt b×nh ®¼ng vµ c«ng b»ng nãi chung. Sù ph©n ho¸ giµu nghÌo cã tÝnh hai mÆt:
mÆt hîp lý (tøc c«ng b»ng) vµ mÆt bÊt hîp lý (tøc bÊt c«ng). NÕu giµu nghÌo lµ do tµi
n¨ng vµ phÈm chÊt trong lao ®éng, do nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸ch quan cha cã thÓ kh¾c
phôc ®îc th× x· héi ph¶i chÊp nhËn ®ã lµ lÏ c«ng b»ng. Ngîc l¹i nÕu lµm giµu do lõa

13
TiÓu luËn TriÕt häc Sinh viªn: Bïi §øc Long

®¶o, lîi dông quyÒn chøc, tham nhòng, lµm ¨n phi ph¸p, bu«n lËu, v.v. th× ®ã lµ sù bÊt
c«ng cÇn ph¶i ®Êu tranh ®Ó tõng bíc xo¸ bá.
Cµng ngµy ngêi ta nhËn thøc ®îc mét c¸ch râ rµng lµ t¨ng trëng kinh tÕ lµ ®iÒu
kiÖn cÇn thiÕt kh¸ch quan ®Ó xo¸ bá nh÷ng bÊt b×nh ®¼ng vµ bÊt c«ng ®· tån t¹i
hµng ngh×n n¨m lÞch sö. ThÕ nhng, t¨ng trëng kinh tÕ l¹i lµm n¶y sinh nh÷ng bÊt b×nh
®¼ng míi. Nh÷ng bÊt b×nh ®¼ng tån t¹i g¾n liÒn víi sù kh¸c nhau vÒ trÝ tuÖ, n¨ng lùc
vµ phÈm chÊt cña c¸ nh©n lao ®éng, qu¶n lý vµ hÖ qu¶ tÊt yÕu lµ thu nhËp kh«ng
ngang nhau cho c¸c thµnh viªn kh¸c nhau cña x· héi kh«ng ngõng t¨ng lªn, nh÷ng nhu cÇu
nµy ®îc tho¶ m·n th× nh÷ng nhu cÇu míi l¹i n¶y sinh, vµ x· héi kh«ng thÓ tho¶ m·n nh
nhau cho mäi thµnh viªn trong x· héi. Nh vËy t¨ng trëng kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ thÞ
trêng lu«n lµm n¶y sinh vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó gi¶i quyÕt m©u thuÉn trong vÊn ®Ò
c«ng b»ng x· héi.

II.Thùc tr¹ng t¨ng trëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi ë níc ta

Thêi kú 1976-1985, tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ b×nh qu©n hµng n¨m ë níc ta chØ ®¹t
2% trong khi tèc ®é t¨ng d©n sè b×nh qu©n hµng n¨m lµ 2,4%; nÒn kinh tÕ t¨ng tr ëng
thÊp, lµm kh«ng ®ñ ¨n vµ dùa vµ nguån bªn ngoµi ngµy cµng lín.
Trong thêi kú nµy, chÕ ®é ph©n phèi vÉn mang nÆng tÝnh chÊt b×nh qu©n do ®ã
lµm triÖt tiªu ®éng lùc cña ngêi lao ®éng, c«ng b»ng x· héi bÞ vi ph¹m nghiªm träng,
kinh tÕ x· héi r¬i vµ khñng ho¶ng nÆng nÒ kÐo dµi.
T¹i §¹i héi VI (n¨m 1986), §¶ng ta ®· khëi xíng c«ng cuéc ®æi míi. Nh÷ng néi dung
quan träng cña ®êng lèi ®æi míi kinh tÕ lµ thùc hµnh d©n chñ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ,
chuyÓn c¬ chÕ qu¶n lý kÕ ho¹ch tËp trung cao ®é sang c¬ chÕ thi trêng cã sù qu¶n lý
cña nhµ níc theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, chuyÓn viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ quèc
doanh vµ tËp thÓ å ¹t sang ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, chuyÓn viÖc cÊp ph¸t
hiÖn vËt vµ bao cÊp sang sö dông quy luËt gi¸ trÞ cña s¶n xuÊt hµng ho¸, më cöa nÒn
kinh tÕ, thu hót ®Çu t níc ngoµi, chuyÓn quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i tõ ®¬n ph¬ng sang
®a ph¬ng theo híng nÒn kinh tÕ më, ®a d¹ng ho¸ h×nh thøc vµ ®a ph¬ng ho¸ quan hÖ.
Thêi kú 1986-1996, tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ ®· ®îc n©ng lªn ®¸ng kÓ. Tõ n¨m
1992 ®Õn n¨m 1995, t¨ng trëng kinh tÕ hµng n¨m ®Òu vît trªn 8%. NÒn kinh tÕ níc ta
®ang trªn ®µ cÊt c¸nh.
Trong 5 n¨m 1986-1990, thu nhËp quèc d©n t¨ng 4,2%, thu nhËp b×nh qu©n ®Çu
ngêi t¨ng víi nhÞp ®é 1,65% trong ®iÒu kiÖn d©n sè vÉn t¨ng cao víi nhÞp ®é 2,2%.
C¬ chÕ míi ®i vµo thùc tiÔn tõ n¨m 1989, chÕ ®é tem phiÕu ®îc xo¸ bá, l¹m ph¸t phi
m· ®· ®îc k×m l¹i, ®êi sèng ngêi d©n ®îc c¶i thiÖn mét bíc.
Trong thêi kú 1991-1995, tæng s¶n phÈm trong níc (GDP) t¨ng trung b×nh hµng n¨m
8,2%, nhÞp ®é t¨ng thu nhËp ®Çu ngêi ®¹t 6,0%. C¬ cÊu kinh tÕ ®· cã bíc chuyÓn
®æi: tû träng c«ng nghiÖp vµ x©y dùng trong GDP tõ 22,6% n¨m 1990 lªn 29,1% n¨m
1995, tû träng dÞch vô tõ 38,6% lªn 41,9%, tû träng n«ng nghiÖp (gåm c¶ l©m, ng
nghiªp) tõ 38,7% gi¶m xuèng cßn 29%. NÒn kinh tÕ b¾t ®Çu cã tÝch luü néi bé. Vèn
®Çu t c¬ b¶n toµn x· héi n¨m 1990 chiÕm 15,8% GDP, n¨m 1995 t¨ng kªn 27,4%, trong
®ã nguån ®Çu t trong níc chiÕm 16,7% GDP.
§êi sèng vËt chÊt cña sè ®«ng nh©n d©n ®îc c¶i thiÖn, tuy møc ®é c¶i thiÖn kh«ng
®Òu gi÷a c¸c tÇng líp, gi÷a c¸c vïng. Mçi n¨m thªm 1 triÖu lao ®éng cã viÖc lµm. Trong
5 n¨m, khèi lîng hµng ho¸ tiªu thô trªn thÞ trêng ®· t¨ng gÊp ®«i (b×nh qu©n mçi n¨m
t¨ng 7,4%). Sè lîng ®¸ng kÓ nhµ ë vµ ®êng giao th«ng ®îc c¶i t¹o vµ x©y dùng míi c¶ ë

14
TiÓu luËn TriÕt häc Sinh viªn: Bïi §øc Long

thµnh thÞ vµ n«ng th«n ®· n©ng cao h¬n ®iÒu kiÖn ¨n ë, ®i l¹i vµ hëng thô v¨n ho¸ cña
nh©n d©n.

C¸c chØ tiªu d©n sè, t¨ng trëng kinh tÕ (1976-1996)

D©n sè Tèc ®é t¨ng trëng (%)

N¨m (1000 ng-
Toµn bé N«ng C«ng XuÊt NhËp
êi)
nÒn kinh nghiÖp nghiÖp khÈu khÈu
tÕ
1976 49.160 … 14,3 … … …
1977 50.413 2,8 -5,2 10,8 44,8 18,9
1978 51.421 2,3 -1,8 8,2 1,4 6,9
1979 52.462 -2,0 8,7 -4,7 -0,2 17,1
1980 53.722 -1,4 7,5 -10,3 5,5 13,9
1981 54.921 2,3 4,4 1,0 18,5 5,2
1982 56.170 8,8 11,3 8,7 31,2 6,5
1983 57.373 7,2 3,3 13,0 17,1 3,7
1984 58.653 8,3 5,3 13,2 5,4 14,3
1985 59.872 5,7 2,5 9,9 7,5 6,4
1986 61.109 6,5 4,8 6,2 12,9 16,0
1987 62.452 3,4 0,4 10,0 3,8 13,9
1988 63.727 4,6 4,3 14,3 21,6 12,3
1989 64.774 2,7 7,4 -3,3 87,4 -6,9
1990 66.233 5,1 1,4 3,1 23,5 7,3
1991 67.774 6,0 2,9 10,4 -13,2 -17,1
1992 69.405 8,6 8,1 17,1 23,6 8,7
1993 71.026 8,1 6,2 12,7 15,7 33,8
1994 72.510 8,8 3,9 13,5 20,6 27,4
1995 74.000 9,5 4,7 14,0 35,0 33,0
1996 75.520 9,4 4,8 14,2 37,5 46,6
1996/1975(%) 153,7 280,5 248,9 398,5 278,5 768,7

Nguån: Tæng côc Thèng kª. T¹p chÝ Con sè vµ d÷ kiÖn, 2-1995; 10-1996;1-1997

Tuy nhiªn, qu¸ tr×nh t¨ng trëng kinh tÕ níc ta trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu
thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc theo ®Þnh híng
x· héi chñ nghÜa vÉn cßn tån t¹i t×nh tr¹ng ph©n ho¸ giµu nghÌo ngµy cµng më réng
gi÷a c¸c vïng, gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n vµ gi÷a c¸c tÇng líp d©n c. §êi sèng cña mét
bé phËn nh©n d©n, nhÊt lµ ë mét sè vïng c¨n cø c¸ch m¹ng vµ kh¸ng chiÕn tríc ®©y,
vïng ®ång bµo d©n téc, cßn qu¸ khã kh¨n. ChÊt lîng phôc vô y tÕ, gi¸o dôc, ®µo t¹o ë
nhiÒu n¬i rÊt thÊp. Ngêi nghÌo kh«ng ®ñ tiÒn ®Ó ch÷a bÖnh vµ cho con em ®i häc.
TÖ n¹n x· héi gia t¨ng. TÖ quan liªu, tham nhòng, bu«n lËu, sö dông l·ng phÝ ng©n s¸ch
vµ tµi s¶n c«ng phæ biÕn vµ nghiªm träng. Tiªu cùc trong bé m¸y nhµ níc, ®¶ng vµ
®oµn thÓ, nhÊt lµ trªn c¸c lÜnh vùc nhµ ®Êt, x©y dùng c¬ b¶n, hîp t¸c ®Çu t, thuÕ

15
TiÓu luËn TriÕt häc Sinh viªn: Bïi §øc Long

xuÊt nhËp khÈu vµ c¶ trong ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan thi hµnh ph¸p luËt nghiªm träng
kÐo dµi. T×nh tr¹ng ®ã kÐo c¨ng thªm sù bÊt b×nh ®¼ng x· héi.
T¹i buæi gÆp mÆt trao ®æi vÒ vÊn ®Ò vËn ®éng c«ng nh©n trong t×nh h×nh míi
do Tæng Liªn ®oµn lao ®éng ViÖt Nam tæ chøc ngµy 11-10-2000 ë Hµ Néi, Chñ tÞch
Cï ThÞ HËu th¼ng th¾n thõa nhËn: “NÒn kinh tÕ thÞ trêng t¹o ra sù gay g¾t trong
nhiÒu lÜnh vùc, ph©n ho¸ giµu nghÌo ngµy cµng lín, t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp kh«ng thÓ
tr¸nh khái; lèi sèng c¸ nh©n, thùc dông, vô lîi, Ých kû lµm xãi mßn truyÒn thèng nh©n ¸i
cña d©n téc, lµm suy gi¶m t×nh h÷u ¸i vµ ®oµn kÕt giai cÊp”.
ë mét ph¬ng diÖn nhÊt ®Þnh, ph©n ho¸ giµu nghÌo thÓ hiÖn râ nhÊt sù bÊt b×nh
®¼ng x· héi. NghÌo ®ãi kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò x· héi ë c¸c níc l¹c hËu mµ cã tÝnh toµn
cÇu. Ngay t¹i c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn còng tån t¹i mét bé phËn d©n c nghÌo ®ãi.
Héi nghÞ vÒ chèng ®ãi nghÌo ë khu vùc ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng do ESCAP tæ
chøc th¸ng 9-1993 t¹i Bangkok ®· ®a ra kh¸i niÖm nghÌo nh sau: “NghÌo lµ t×nh tr¹ng
mét bé phËn d©n c kh«ng ®îc hëng vµ tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu c¬ b¶n cña con ngêi,
mµ nh÷ng nhu cÇu nµy ®· ®îc x· héi thõa nhËn tuú theo tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ-x·
héi vµ phong tôc tËp qu¸n ®Þa ph¬ng”. §Ó diÔn ®¹t møc ®é rÊt nghÌo khæ cña mét bé
phËn d©n c cã thÓ møc ®é nghÌo vµ ®ãi theo ®ã, ®ãi lµ t×nh tr¹ng mét bé phËn d©n c
nghÌo cã møc sèng díi møc tèi thiÓu, c¬m kh«ng ®ñ ¨n, ¸o kh«ng ®ñ mÆc, thu nhËp
kh«ng ®¶m b¶o duy tr× cuéc sèng.
Nh×n chung, kh«ng cã m©u thuÉn gi÷a c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ c¸c c¬ quan, c¸c
ngµnh cña ViÖt Nam vÒ c¸ch tiÕp cËn kh¸i niÖm nghÌo ®ãi. Song do sù kh¸c nhau
trong viÖc x¸c ®Þnh sè nhu cÇu c¬ b¶n cÇn ®îc u tiªn trong ®¸nh gi¸ nghÌo ®ãi, møc
®é tháa m·n vµ kh¶ n¨ng thÝch øng cña hÖ thèng chÝnh s¸ch nhµ níc vÒ xo¸ ®ãi gi¶m
nghÌo nªn dÉn ®Õn sù kh¸c nhau trong viÖc ®a ra nh÷ng ranh giíi nghÌo ®ãi, sè lîng vµ
tû lÖ ®ãi nghÌo. N¨m 1995, theo Ng©n hµng thÕ giíi, tû lÖ ®ãi nghÌo ë ViÖt Nam lµ
51%, cßn theo Tæng côc thèng kª ViÖt Nam th× tû lÖ ®ã kho¶ng 20%. ë ®©y, chuÈn
mùc ®ãi nghÌo ®îc x¸c ®Þnh trªn ba yÕu tè c¬ b¶n lµ:
- Nhu cÇu c¬ b¶n tèi thiÓu cña con ngêi.
- Thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi cña c¸c tÇng líp d©n c ph©n chia theo hé.
- §iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng kinh tÕ, chÝnh s¸ch cña nhµ níc trong tõng thêi kú.
Møc sèng d©n c ë n«ng th«n lu«n thÊp h¬n nhiÒu so víi khu vùc thµnh thÞ. N«ng
d©n bÞ h¹n chÕ h¬n rÊt nhiÒu so víi d©n thµnh thÞ vÒ nhiÒu ph¬ng diÖn, tríc hÕt lµ
vÊn ®Ò viÖc lµm vµ thu nhËp, dÞch vô ch¨m sãc søc khoÎ vµ gi¸o dôc, ®µo t¹o. V×
vËy, 90% hé ®ãi nghÌo níc ta tËp trung ë n«ng th«n. TÝnh ®Õn cuèi n¨m 1996, níc ta
cßn kho¶ng 2,8 triÖu hé gia ®×nh víi gÇn 15 triÖu nh©n khÈu (chiÕm gÇn 20% tæng
sè hé gia ®×nh c¶ níc) thuéc diÖn nghÌo ®ãi.
Vïng B¾c Trung Bé vµ T©y Nguyªn cã tû hé ®ãi nghÌo cao nhÊt, xÊp xØ 30%; vïng
§«ng Nam Bé cã tû lÖ ®ãi nghÌo thÊp nhÊt:6,47%. Nh vËy chªnh lÖch gi÷a tû lÖ ®ãi
nghÌo cao nhÊt vµ thÊp nhÊt lµ gÇn 5 lÇn.
MiÒn T©y Nam Bé, cßn gäi lµ vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long, cã h¬n 1,9 triÖu ha
®Êt lóa, cung cÊp cho ®Êt níc h¬n 13 triÖu tÊn thãc (n¨m 1996), trong ®ã cã h¬n mét
nöa hµng hãa lµ thãc. Lóa g¹o miÒn T©y Nam Bé nhiÒu vµ t¨ng nhanh nhng n«ng th«n
vïng nµy vÉn rÊt nghÌo, c¶ vÒ vËt chÊt lÉn v¨n ho¸ tinh thÇn. NhiÒu hé n«ng d©n
kh«ng cã ruéng hoÆc Ýt ruéng, ph¶i ®i lµm thuª gÇn nh quanh n¨m. ë gi÷a miÒn T©y
®Çy lóa g¹o mµ cã h¬n nöa triÖu hé nghÌo thu nhËp b×nh qu©n tõ 25kg – 35kg/th¸ng.
C¸i nghÌo ë n«ng th«n ®ång b»ng s«ng Cöu Long cßn thÓ hiÖn râ vÒ nhµ ë vµ m«i tr -

16
TiÓu luËn TriÕt häc Sinh viªn: Bïi §øc Long

êng sèng. §Õn nay, toµn vïng cßn 56,7% sè hé ë nhµ t¹m, trong ®ã 3,7% ë nhµ lÒu chßi
vµ chØ cã 23,5% sè hé dïng ®iÖn, 25,8% sè hé cã níc s¹ch, 12,9% sè hé cã hè xÝ hîp vÖ
sinh. §êi sèng vËt chÊt ®· vËy, ®êi sèng tinh thÇn cßn nghÌo h¬n. Kho¶ng 40% d©n
nghÌo miÒn T©y mï ch÷. ë vïng s©u, vïng xa, c¬ së vËt chÊt trêng häc cßn yÕu kÐm,
mét phÇn do lò lôt triÒn miªn, nhng chñ yÕu do ®Çu t Ýt, chØ 1,65% sè trêng cÊp mét,
9,9% trêng cÊp hai ®îc x©y dùng kiªn cè. Theo íc tÝnh, sè ngêi cã tr×nh ®é ®¹i häc vµ
cao ®¼ng n«ng nghiÖp toµn vïng chØ chiÕm 0,4% sè d©n.

Hé nghÌo n¨m 1996 theo c¸c vïng kinh tÕ

Tû lÖ
Sè hé (%)
1. Trung du vµ miÒn nói phÝa 695.503 27,24
B¾c 330.519 11,01
2. §ång b»ng s«ng Hång 609.372 30,80
3. B¾c Trung Bé 413.660 23,14
4. Duyªn h¶i miÒn Trung 188.878 29,45
5. T©y Nguyªn 116.728 6,47
6. §«ng Nam Bé 502.912 16,25
7. §ång b»ng s«ng Cöu Long 2.857.122 19,23
C¶ níc

III. Gi¶i ph¸p cho mèi quan hÖ gi÷a t¨ng trëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi ë ViÖt Nam
1. T¨ng trëng kinh tÕ ph¶i g¾n liÒn víi tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi ngay trong tõng
bíc vµ trong suèt qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. C«ng b»ng x· héi ph¶i thÓ hiÖn ë c¶ kh©u ph©n
phèi hîp lý t liÖu s¶n xuÊt lÉn ë kh©u ph©n phèi kÕt qu¶ s¶n xuÊt, còng nh ë viÖc t¹o
®iÒu kiÖn ph¸t triÓn n¨ng lùc cña mäi thµnh phÇn trong céng ®ång. Thùc hiÖn nhiÒu
h×nh thøc ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ lµ chñ yÕu, ®ång thêi
ph©n ph«i dùa trªn møc ®ãng gãp c¸c nguån lùc kh¸c, nh vèn, tµi s¶n, tri thøc c«ng
nghÖ, s¸ng kiÕn kü thuËt vµo kÕt qu¶ s¶n xuÊt - kinh doanh vµ ph©n phèi th«ng qua
phóc lîi x· héi, ®i ®«i víi chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt hîp lý, b¶o hé quyÒn lîi ngêi lao ®éng.
Nhµ níc ®iÒu tiÕt qua c¸c s¾c thuÕ, ®Æc biÖt lµ thuÕ thu nhËp c¸ nh©n ®Ó gi¶m
bít chªnh lÖch thu nhËp gi÷a c¸ tÇng líp d©n c vµ huy ®éng ®ãng gãp cña nh÷ng ngêi
cã thu nhËp cao vµo sù ph¸t triÓn x· héi.
C¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« ph¶i phèi hîp ®ång bé thóc ®Èy t¨ng trëng vµ ®¶m
b¶o quyÒn lîi cña ngêi lao ®éng. Ch¼ng h¹n, chÝnh s¸ch cña nhµ níc t×m mäi biÖn ph¸p
mua hÕt sè lîng thãc hµng ho¸ cña n«ng d©n víi gi¸ c¶ hîp lý, kh«ng ®Ó lóa rít gi¸ qu¸
thÊp lµ chÝnh s¸ch ®óng ®¾n, võa ®¶m b¶o yªu cÇu thóc ®Èy s¶n xuÊt l¬ng thùc vµ
yªu cÇu ®¶m b¶o c«ng b»ng x· héi trong ph©n phèi thu nhËp. Tuy nhiªn, biÖn ph¸p thùc
cã khi kh«ng ®¸p øng ®îc c¸c yªu cÇu trªn. Ch¼ng h¹n, bï gi¸ mua l¬ng thùc l¹i lîi bÊt
cËp h¹i, chØ ®a l¹i lîi Ých cho tÇng líp trung gian, tiÓu th¬ng thu gom l¬ng thùc vµ mét
sè doanh nghiÖp kinh doanh l¬ng thùc.
ë nhiÒu n¬i, ®Æc biÖt lµ vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long, nhiÒu n«ng d©n kh«ng
cã ®Êt – t liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu cña n«ng d©n, ®Ó s¶n xuÊt. §iÖn, mét hµng ho¸ thiÕt

17
TiÓu luËn TriÕt häc Sinh viªn: Bïi §øc Long

yÕu cho c¶ s¶n xuÊt vµ ®êi sèng d©n c, ®îc b¸n víi gi¸ kh¸c nhau ë n«ng th«n vµ thµnh
thÞ, trong ®ã d©n c n«ng th«n thêng ph¶i tr¶ gÊp hai, ba lÇn hoÆc h¬n so víi d©n
thµnh phè. Nh÷ng thùc tÕ nµy ®Æt ra vÊn ®Ò, chÝnh s¸ch cña Nhµ níc cÇn qu¸n triÖt
s©u s¾c h¬n n÷a nguyªn t¾c ®¶m b¶o c«ng b»ng x· héi ®Õn møc tèi ®a trong giíi h¹n
cã thÓ.
2. T¨ng cêng h¬n n÷a c«ng t¸c kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh. Mét nguyªn nh©n quan
träng dÉn ®Õn nghÌo ®ãi vµ nhiÒu ngêi d©n, ®Æc biÖt lµ phô n÷ vµ trÎ em, kh«ng ®-
îc ch¨m sãc y tÕ vµ häc hµnh lµm d©n sè t¨ng nhanh, quy m« gia ®×nh lín. §Æc biÖt,
nh÷ng gia ®×nh qu¸ nhiÒu con ph¶i chÞu rÊt nhiÒu thiÖt thßi. V× vËy, lµm cho c¸c gia
®×nh trë nªn Ýt con lµ mét ®iÒu kiÖn mét yÕu tè cùc kú quan träng ®Ó cã t¨ng tr ëng
kinh tÕ g¾n liÒn víi tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi.
§Õn n¨m 1997, d©n sè níc ta lµ 77,5 triÖu ngêi. Víi tèc ®é gia t¨ng d©n sè tù nhiªn
2% nh hiÖn nay, níc ta vÉn lµ níc cã tû lÖ t¨ng d©n sè cao nhÊt trong khu vùc.
NhËn thøc râ rµng tÇm quan träng cña c«ng t¸c d©n sè - kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh,
§¶ng vµ Nhµ níc ta ®· ®Ò ra nhiÒu chØ thÞ, nghÞ quyÕt, tËp trung nhiÒu nguån lùc
nh»m h¹ tû lÖ ph¸t triÓn d©n sè. Nhê ®ã, phong trµo thùc hiÖn kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh
trong nh©n d©n c¶ níc ®ang cã nh÷ng chuyÓn biÕn m¹nh mÏ, ngµy cµng cã thªm nhiÒu
th«n, x·, kÓ c¶ ë miÒn nói, liªn tôc trong nhiÒu n¨m kh«ng cã ngêi sinh con thø ba trë
lªn. Sè con trung b×nh cña mét phô n÷ trong ®é tuæi sinh ®Î ®· gi¶m tõ 3,8 con n¨m
1989 xuèng 3,1 con n¨m 1994. Tuy vËy, kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c d©n sè – kÕ
ho¹ch ho¸ gia ®×nh cßn thÊp. Theo dù tÝnh, nÕu níc ta ®¹t ®îc môc tiªu møc sinh thay
thÕ (mçi phô n÷ trung b×nh cã hai con) vµo n¨m 2015 th× ®Õn gi÷a thÕ kû XXI d©n sè
níc ta sÏ æn ®Þnh ë møc 145 triÖu ngêi. Do vËy, ph¶i ¸p dông c¸c biÖn ph¸p quyÕt liÖt
h¬n n÷a ®Ó vµo kho¶ng n¨m 2005 ®¹t ®îc møc sinh thay thÕ vµ æn ®Þnh d©n sè níc ta
ë møc 120 triÖu ngêi.
3. Xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo
Xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo lµ chÝnh s¸ch vµ lÜnh vùc ho¹t ®éng thùc tiÔn cô thÓ vµ thiÕt
thùc nhÊt ®Ó gi¶m bít bÊt c«ng x· héi trong qu¸ tr×nh t¨ng trëng kinh tÕ.
C¸c cuéc ®iÒu tra cña Tæng côc Thèng kª phèi hîp víi Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t cã sù
tµi trî cña UNDP ®· ®a ra 5 nguyªn nh©n cô thÓ cña c¸c hé ®ãi nghÌo lµ:
-Sù c¸ch biÖt, c¶ vÒ ®Þa lý, x· héi vµ tri thøc.
-Rñi ro, mÊt mïa, bÖnh tËt, chÕt chãc, sinh con ngoµi ý muèn.
-ThiÕu c¸c nguån lùc s¶n xuÊt: ®Êt ®ai, vèn hoÆc lao ®éng khoÎ m¹nh.
-ThiÕu kh¶ n¨ng duy tr× bÒn v÷ng do kh«ng cã kh¶ n¨ng qu¶n lý m«i trêng.
-ThiÕu c¬ héi tham gia vµo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña x· héi.
Víi quan ®iÓm coi con ngêi lµ trung t©m vµ lµ ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn, tõ khi
tiÕn hµnh ®æi míi, §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· ®Ò ra quyÕt t©m vµ nç lùc xo¸ ®ãi, gi¶m
nghÌo, tiÕn tíi xo¸ bá hoµn toµn nghÌo ®ãi. Trong c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cã liªn
quan trùc tiÕp ®Õn ngêi nghÌo, ph¶i kÓ ®Õn c¸c chÝnh s¸ch nh ChØ thÞ 100, NghÞ
quyÕt 10, LuËt ®Êt ®ai n¨m 1993, chÝnh s¸ch hç trî tÝn dông cho n«ng d©n, lËp ng©n
hµng cho ngêi nghÌo… C¸c nç lùc nµy ®· t¹o ®iÒu kiÖn ®a d¹ng ho¸ s¶n xuÊt, ®æi míi
h×nh thøc hîp t¸c x· n«ng nghiÖp, tù do ho¸ th¬ng m¹i, gi¸ c¶, thÞ trêng lao ®éng, vèn…
Trong b¸o c¸o quèc gia vÒ ph¸t triÓn x· héi tr×nh bµy t¹i Héi nghÞ thîng ®Ønh vÒ ph¸t
triÓn x· héi ë Copenhagen th¸ng 3-1995, ViÖt Nam ®· nªu ra chiÕn lîc ph¸t triÓn lµnh
m¹nh, c©n ®èi vµ bÒn v÷ng, trong ®ã nªu lªn môc tiªu ®Õn n¨m 2010 xo¸ bá toµn bé
t×nh tr¹ng ®ãi nghÌo. Tõ n¨m 1995, chóng ta ®· b¾t ®Çu thùc hiÖn “Ch¬ng tr×nh quèc

18
TiÓu luËn TriÕt häc Sinh viªn: Bïi §øc Long

gia vÒ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo”. T¹i Héi nghÞ lÇn thø t Ban ChÊp hµnh Trung ¬ng §¶ng
(kho¸ VIII), mét trong nh÷ng chñ tr¬ng, gi¶i ph¸p mµ §¶ng ta ®Ò ra ®Ó hoµn thµnh
nh÷ng môc tiªu kinh tÕ – x· héi ®Õn n¨m 2000 lµ tÝch cùc gi¶i quyÕt viÖc lµm vµ xo¸
®ãi, gi¶m nghÌo.
Trong nh÷ng n¨m qua, hÖ thèng c¸c dÞch vô ë n«ng th«n níc ta ®· cã nh÷ng bíc c¶i
thiÖn ®¸ng kÓ nh hÖ thèng dÞch vô kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh, gi¸o dôc tiÓu häc, giao
th«ng, chî, cung cÊp níc s¹ch, tÝn dông, khuyÕn n«ng… trong ®ã quan träng nhÊt lµ hÖ
thèng dÞch vô tÝn dông hç trä ngêi nghÌo tiÕp cËn vµ vay vèn s¶n xuÊt. §Õn hÕt n¨m
1996, ®· cã trªn 2 triÖu lît hé nghÌo ®ãi ®îc vay vèn s¶n xuÊt, trong ®ã 1,2 triÖu lît hé
vay tõ nguån ng©n hµng phôc vô ngêi nghÌo víi l·i suÊt thÊp (1%/th¸ng) kh«ng ph¶i thÕ
chÊp víi tæng sè tiÒn 1.900 tû ®ång, kho¶ng 600 ngµn lît hé nghÌo vay tõ nguån ng©n
s¸ch ë c¸c cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng nhËp quü xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo víi tæng sè tiÒn
h¬n 3 tû ®ång, trªn 600 ngh×n lît hé nghÌo vay vèn tõ quü cña c¸c tæ chøc ®oµn thÓ vµ
mét sè lîng ®¸ng kÓ ®îc vay vèn xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo tõ c¸c dù ¸n hîp t¸c quèc tÕ.
Muèn gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®ãi nghÌo mét c¸ch cã hiÖu qu¶, cÇn tËp trung vµo c¸c h-
íng chñ yÕu sau:
- Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo g¾n víi t¨ng trëng kinh tÕ. Thùc tiÔn h¬n 10 n¨m ®æi míi cho
thÊy, t¨ng trëng kinh tÕ lµ c¸i nÒn c¬ b¶n n©ng cao thu nhËp cho c¸c tÇng líp d©n c,
gãp phÇn quan träng gi¶m tû lÖ hé ®ãi nghÌo. V× vËy, duy tr× nhÞp ®é t¨ng trëng kinh
tÕ cao vµ æn ®Þnh lµ yÕu tè quan träng hµng ®Çu. NÒn kinh tÕ suy tho¸i hoÆc mÊt
æn ®Þnh th× ngêi chÞu nhiÒu nhÊt, gÆp khã kh¨n nhÊt vÉn lµ nhãm ngêi nghÌo, vµ tû
lÖ ngêi nghÌo sÏ gia t¨ng, thËm chÝ ®ét biÕn v× cã thÓ mét bé phËn ngêi giµu sÏ r¬i
xuèng nhãm nghÌo vµ t×nh tr¹ng t¸i nghÌo ®ãi cña bé phËn míi tho¸t khái ®ãi nghÌo.
- T¹o m«i trêng c¬ së cho xãa ®ãi, gi¶m nghÌo. TËp trung gi¶i quyÕt ®ång bé trªn c¶
hai ph¬ng diÖn: chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« liªn quan ®Õn xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo vµ kiÖn
toµn tæ chøc thùc hiÖn xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo tõ trung ¬ng tíi huyÖn x·. C¸c chÝnh s¸ch
vÒ ®Êt ®ai, tÝn dông, chuyÓn giao c«ng nghÖ, dÞch vô y tÕ, gi¸o dôc, ®Çu t x©y
dùng c¬ së h¹ tÇng v.v. ph¶i híng vµo ngêi nghÌo, t¹o ®iÒu kiÖn cho ngêi nghÌo v¬n lªn
tù kh¼ng ®Þnh m×nh, hoµ nhËp víi cuéc sèng ®i lªn cña céng ®ång, x· héi ho¸ c«ng t¸c
xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo.
§Ó t¨ng cêng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ hç trî c¸c vïng nghÌo, Héi nghÞ Ban ChÊp hµnh
Trung ¬ng §¶ng (kho¸ VIII) chØ râ: “ Nhµ níc cã kÕ ho¹ch hç trî thiÕt thùc cho c¸c vïng
nghÌo, ®Æc biÖt lµ 1.300 x· nghÌo, chñ yÕu lµ ®Çu t x©y dùng c¬ së h¹ tÇng thiÕt
yÕu vµ ®µo t¹o, båi dìng nguån nh©n lùc. Nhµ níc vµ x· héi t¨ng cêng trî gióp vèn, kiÕn
thøc lµm ¨n cho c¸c hé nghÌo, nhÊt lµ ë n«ng th«n, vïng nói, h¶i ®¶o… Nghiªn cøu
chÝnh s¸ch häc tËp vµ ch÷a bÖnh ®èi víi c¸c hé nghÌo. Bæ sung chÝnh s¸ch ®èi víi c¸c
n¹n nh©n chiÕn tranh
N©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn quü cña c¸c ch¬ng tr×nh quèc gia. Giao Héi ®ång
nh©n d©n tØnh quyÕt ®Þnh viÖc sö dông vµ tæ chøc kiÓm tra viÖc thùc hiÖn c¸c quü
nµy trªn ®Þa bµn; c¸c ngµnh trung ¬ng chñ yÕu lµm chøc n¨ng híng dÉn thanh tra”.
4. Chèng tham nhòng vµ bu«n lËu
T×nh tr¹ng tham nhòng vµ bu«n lËu ®ang ph¸t triÓn ë níc ta díi rÊt nhiÒu h×nh thøc
kh¸c nhau.
N¹n tham nhòng kh«ng chØ hoµn hµnh ë c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh thuéc mäi
thµnh phÇn kinh tÕ, ë c¸c ngµnh, c¸c cÊp mµ cßn len lái vµo c¸c c¬ quan qu¶n lý hµnh
chÝnh vµ c¸c c¬ quan chøc n¨ng thùc thi ph¸p luËt.

19
 TiÓu luËn TriÕt häc Sinh viªn: Bïi §øc Long

Tham nhòng vµ bu«n lËu lµ c¸c hµnh ®éng ¶nh hëng tiªu cùc rÊt lín tíi c«ng b»ng x·
héi, gãp phÇn t¨ng nhanh sù ph©n hãa giµu nghÌo trong x· héi. NhiÒu ngêi ®· giµu lªn
nhanh chãng nhê tham nhòng. Sù giµu lªn cña hä g¾n liÒn víi hiÖn tîng ng©n s¸ch nhµ
níc bÞ thÊt tho¸t, kh¶ n¨ng tµi trî cho c¸c dÞch vô gi¸o dôc, y tÕ gi¶m sót v.v.. Tham
nhòng vµ bu«n lËu ®¸nh th¼ng vµo ph¸p luËt, xãi mßn kû c¬ng, lung lay phÐp níc…
Tham nhòng vµ bu«n lËu còng h¹n chÕ tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ. Bu«n lËu, trèn
thuÕ lµm cho hµng ho¸ s¶n xuÊt trong níc kh«ng c¹nh tranh ®îc ph¶i thu hÑp s¶n xuÊt,
nhiÒu ngµnh s¶n xuÊt non trÎ bÞ thui chét. Tham nhòng lµm thÊt tho¸t vèn ®Çu t ph¸t
triÓn cña nhµ níc vµ lµm n¶n lßng c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi trong viÖc ®Çu t vµo ViÖt
Nam.
VÒ h×nh thøc bªn ngoµi, tham nhòng vµ bu«n lËu níc ta bïng næ trong qu¸ tr×nh
®æi míi kinh tÕ, chuyÓn sang kinh tÕ thÞ trêng vµ më cöa víi bªn ngoµi. NhiÒu ngêi
cho ®ã lµ mÆt tr¸i cña kinh tÕ thÞ trêng, lµ biÓu hiÖn ®èi ®Çu, m©u thuÉn gi÷a t¨ng
trëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi. NÕu kh«ng cã biÖn ph¸p kiªn quyÕt h¹n chÕ tham
nhòng vµ bu«n lËu sÏ t¹o ra nh÷ng c¨ng th¼ng x· héi. NÕu kh«ng ng¨n chÆn ®îc hµng
nhËp lËu th× kh«ng nh÷ng mäi chÝnh s¸ch ®ßn bÈy vÒ kinh tÕ sÏ bÞ v« hiÖu ho¸ mµ
cßn lµm cho lßng tin cña nh©n d©n ngµy cµng gi¶m sót ®èi víi c«ng t¸c qu¶n lý nhµ n -
íc.
5. X©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng n«ng th«n
a. X©y dùng vµ ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng n«ng th«n ngµy cµng ®îc chó träng ë nhiÒu n-
íc vµ ®· trë thµnh mét bé phËn quan träng trong chiÕn lîc ph¸t triÓn quèc gia. Kinh
nghiÖm nhiÒu níc cho thÊy, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng n«ng th«n lµ mét ®iÒu kiÖn
quan träng ®Ó ®Èy nhanh nhÞp ®é ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi cña ®Êt níc.
§èi víi níc ta, x©y dùng vµ ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng n«ng th«n lµ tiÒn ®Ò quan
träng ®Ó thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng th«n vµ c¶ níc, nhanh chãng ®a
®Êt níc tho¸t khái nghÌo nµn l¹c hËu, n©ng cao ®êi sèng cña ®¹i ®a sè d©n sèng ë n«ng
th«n, nhÊt lµ nh÷ng ngêi nghÌo, vµ v× vËy, gãp phÇn æn ®Þnh chÝnh trÞ vµ gi¶i quyÕt
vÊn ®Ò c«ng b»ng x· héi, ®a n«ng th«n lªn cuéc sèng míi phån vinh theo ®Þnh híng x·
héi chñ nghÜa.
X©y dùng vµ ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng n«ng th«n sÏ cã t¸c dông lín lµ l©u dµi sau
®©y:
Mét lµ, d©n c n«ng th«n ®îc chia sÎ nh÷ng thµnh qu¶ cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh
tÕ x· héi chung cña ®Êt níc.
Hai lµ, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó n«ng d©n vµ d©n c n«ng th«n nãi chung ®îc tham gia
®ãng gãp tÝch cùc vµo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn chung cña ®Êt níc; kinh tÕ n«ng nghiÖp
n«ng th«n ph¸t triÓn, tõ ®ã ®¶m b¶o an ninh l¬ng thùc cho ®Êt níc, cung cÊp nguyªn
liÖu phong phó vµ ®a d¹ng cho c«ng nghiÖp, lµ thÞ trêng tiªu thô réng lín hµng ho¸
c«ng nghiÖp.
KÕt cÊu h¹ tÇng n«ng th«n ph¸t triÓn sÏ lµm t¨ng møc sèng vµ thu nhËp cña d©n c
n«ng th«n, ®em l¹i sù c«ng b»ng x· héi vµ tr¸nh ®îc lµn sãng ngêi trµn vÒ c¸c ®« thÞ
sinh sèng g©y khã kh¨n cho nhµ níc vÒ kinh tÕ – x· héi vµ quèc phßng.
5.2. Thùc tr¹ng kÕt cÊu h¹ tÇng n«ng th«n níc ta hiÖn nay.
TÝnh ®Õn cuèi n¨m 1995 c¶ níc ®· cã 92,8% x· cã ®êng giao th«ng tíi trung t©m
x·, 60% x· cã ®iÖn th¾p s¸ng, nhiÒu x· cã ®· cã liªn l¹c ®iÖn tho¹i nèi m¹ng quèc gia,
98% x· cã trêng cÊp mét, 76% x· cã trêng cÊp hai, 76% x· cã líp mÉu gi¸o, 36% x· cã
nhµ trÎ, 91% x· cã tr¹m y tÕ. Tuy nhiªn, nh×n chung kÕt cÊu h¹ tÇng ë n«ng th«n níc ta

20
TiÓu luËn TriÕt häc Sinh viªn: Bïi §øc Long

cßn trong t×nh tr¹ng thÊp kÐm vµ l¹c hËu, chÊt lîng c¸c c«ng tr×nh giao th«ng, thuû lîi, y
tÕ, gi¸o dôc, níc sinh ho¹t, hÖ thèng cÊp ®iÖn cha ®¹t yªu cÇu tèi thiÓu, ®Æc biÖt ë
nh÷ng vïng miÒn nói xa x«i hÎo l¸nh vµ vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long, c¸c c«ng tr×nh
phÇn lín míi ë d¹ng th«, nh÷ng c«ng tr×nh ®· cò hoÆc lµm míi kh«ng ®îc b¶o dìng ®·
xuèng cÊp. ViÖc qu¶n lý vµ b¶o vÖ kÕt cÊu h¹ tÇng yÕu kÐm.
VÒ ®êng giao th«ng, c¶ níc hiÖn cã 150.100 km ®êng bé, trong ®ã cã 31.200 km ®-
êng huyÖn, 91.200 km ®êng x· «t« cã thÓ ®i ®îc vµ 35.700 km ®êng s«ng. Trong 61
tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung ¬ng, míi chØ cã 20 tØnh, thµnh phè cã ®êng «t« tíi
100% x·. B×nh qu©n mËt ®é ®êng giao th«ng níc ta míi ®¹t 1,3 km trªn 1.000 ngêi d©n.
§ã lµ møc thÊp so víi Th¸i Lan, Malaixia vµ Philippin (kho¶ng 3km/1.000 ngêi d©n).
§Õn nay, c¶ níc hiÖn cßn 607 x· cha cã ®êng giao th«ng tíi trung t©m x· víi tæng chiÒu
dµi 9.000 km.
Nh÷ng n¨m võa qua, trong sè vèn ®Çu t ph¸t triÓn n«ng th«n, nh©n d©n ®· ®ãng
gãp 65%, ng©n s¸ch c¸c cÊp ®ãng gãp 35%.
VÒ thuû lîi, hiÖn nay c¶ níc cã 75 hÖ thèng thuû lîi võa vµ lín gåm 650 hå ®Ëp vµ
rÊt nhiÒu hÖ thèng nhá víi trªn 35.000 hå ®Ëp, kho¶ng 1.000 cèng tíi tiªu lín, trªn 2.000
tr¹m b¬m ®iÖn víi c«ng suÊt l¾p ®Æt 23.000 kw cho tíi vµ 250.000 kw cho tiªu. HÖ
thèng c«ng tr×nh nãi trªn hµng n¨m tíi cho 5,8 triÖu ha lóa, 56 v¹n ha hoa mµu vµ c©y
c«ng nghiÖp, tiªu óng cho 92 v¹n ha vµ c¶i t¹o 70 v¹n ha ®Êt ven biÓn.
VÒ cÊp níc sinh ho¹t n«ng th«n, c¶ níc míi cã 3,9 triÖu giÕng ®µo vµ giÕng khoan,
kho¶ng 150.000 c¸c c«ng tr×nh cÊp níc kh¸c bao gåm c«ng tr×nh níc ¨n tù ch¶y cã thiÕt
bÞ läc níc, bÓ níc gia ®×nh, bÓ níc c«ng céng c¸c lo¹i víi hµng tr¨m kil«mÐt ®êng èng
dÉn níc. Theo íc tÝnh, sè ngêi cÇn níc sinh ho¹t hîp vÖ sinh lªn tíi hµng chôc triÖu ngêi
vµ cÇn sè vèn ®Çu t hµng tr¨m tû ®ång.
VÒ y tÕ, hiÖn vÉn cßn 606 x· cha cã tr¹m y tÕ, trong ®ã cã 55 “x· tr¾ng” kh«ng cã
tr¹m y tÕ vµ kh«ng cã c¶ c¸n bé y tÕ, 461 x· kh«ng cã y b¸c sÜ, 5.322 x· kh«ng cã n÷ hé
sinh hoÆc y sÜ s¶n nhi. C¸c c¬ së y tÕ ®· xuèng cÊp, nguån kinh phÝ ng©n s¸ch cÊp
qu¸ h¹n hÑp, nguån hç trî cña kinh phÝ tËp thÓ kh«ng cßn nªn phÇn lín c¸c tr¹m y tÕ x·
ho¹t ®éng khã kh¨n, cÇm chõng.
5.3.§ai héi VIII cña §¶ng ®· ®Ò ra môc tiªu x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng n«ng th«n
®Õn n¨m 2000 nh sau:
“Ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng vïng miÒn nói, n«ng th«n, tríc hÕt lµ ®êng x¸, th«ng tin,
®iÖn, níc s¹ch, trêng häc, tr¹m x¸. TËp trung søc gi¶i quyÕt níc cho c¸c tØnh miÒn
Trung, ®êng giao th«ng cho vïng nói vµ ®ång b»ng s«ng Cöu Long”.
6. Ph¸t triÓn gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ë n«ng th«n
NghÞ quyÕt §¹i héi lÇn thø VIII cña §¶ng vµ tiÕp theo ®ã NghÞ quyÕt Héi nghÞ
Trung ¬ng lÇn thø hai (kho¸ VIII) ®· chØ râ “Gi¸o dôc cïng khoa häc c«ng nghÖ lµ quèc
s¸ch hµng ®Çu”. “N©ng cao d©n trÝ, ®µo t¹o nh©n lùc, båi dìng nh©n tµi” víi nguyªn
t¾c “quy m«, chÊt lîng vµ hiÖu qu¶”. Mét sè môc tiªu cô thÓ cña gi¸o dôc níc ta ®Õn
n¨m 2000 lµ:
- Thanh to¸n n¹n mï ch÷ cho nh÷ng ngêi trong ®é tuæi 15-35, thu hÑp diÖn mï ch÷ ë
c¸c ®é tuæi kh¸c.
- Phæ cËp gi¸o dôc tiÓu häc trong c¶ níc, phæ cËp trung häc c¬ së ë c¸c thµnh phè ®«
thÞ, c¸c vïng kinh tÕ träng ®iÓm vµ nh÷ng n¬i cã ®iÒu kiÖn. Më réng vµ n©ng cao
chÊt lîng d¹y kü thuËt tæng hîp – híng nghiÖp, ngo¹i ng÷, tin häc ë trêng trung häc.

21
TiÓu luËn TriÕt häc Sinh viªn: Bïi §øc Long

- T¨ng quy m« häc nghÒ b»ng mäi h×nh thøc ®Ó ®¹t 22,25% ®éi ngò lao ®éng ®îc
qua ®µo t¹o vµo n¨m 2000. T¨ng cêng ®Çu t, cñng cè vµ ph¸t triÓn c¸c trêng d¹y
nghÒ, x©y dùng mét sè trêng träng ®iÓm, ®µo t¹o ®ñ c«ng nh©n lµnh nghÒ cho
c¸c khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt cã tÝnh ®Õn nhu cÇu xuÊt khÈu lao ®éng.
- N©ng quy m« gi¸o dôc ®¹i häc, cao ®¼ng lªn 1,5 lÇn so víi n¨m 1995 víi c¬ cÊu
®µo t¹o hîp lý. X©y dùng mét sè trêng ®¹i häc träng ®iÓm, mét sè trêng cao ®¼ng
céng ®ång.
- Më réng c¸c h×nh thøc häc tËp thêng xuyªn, ®Æc biÖt lµ h×nh thøc häc tõ xa.
Gi¸o dôc n«ng th«n ë níc ta tuy cã ph¸t triÓn nhng vÉn cßn rÊt nhiÒu khã kh¨n. Bªn
c¹nh khã kh¨n vÒ gi¸o viªn th× khã kh¨n vÒ tµi chÝnh ®Ó gi¶i quyÕt l¬ng, ho¹t ®éng
d¹y vµ häc, trêng së, thiÕt bÞ lµ khã kh¨n lín nhÊt. Kinh phÝ ng©n s¸ch nhµ níc dµnh
cho gi¸o dôc, ®µo t¹o nh÷ng n¨m qua dao ®éng trong kho¶ng 6%. NghÞ quyÕt Héi nghÞ
Trung ¬ng lÇn thø hai chØ râ: ph¶i n©ng tû lÖ ng©n s¸ch cho gi¸o dôc, ®µo t¹o lªn 15%
tæng chi ng©n s¸ch vµo n¨m 2000. Nhng GDP vµ ng©n s¸ch nhµ níc cña ta qu¸ nhá nªn
tû lÖ ®ã kh«ng ®a l¹i sù c¶i thiÖn m¹nh mÏ cho ngµnh gi¸o dôc, ®µo t¹o n«ng th«n. Gi¶i
ph¸p lµ ®Èy m¹nh x· héi ho¸ gi¸o dôc, ®µo t¹o.
Mét sè xu híng ph¸t triÓn gi¸o dôc n«ng th«n ®· ®îc n¶y sinh vµ ®îc theo dâi, thö
nghiÖm, thùc hiÖn trong vµi n¨m gÇn ®©y cho thÊy mÆt tÝch cùc cña chóng trong
ph¸t triÓn gi¸o dôc phôc vô céng ®ång n«ng th«n. §ã lµ:
- XuÊt hiÖn ngµy cµng nhiÒu c¸c trêng phæ th«ng d©n téc néi tró dµnh cho con em
d©n téc ë vïng nói vµ vïng d©n téc thiÓu sè nh»m môc ®Ých n©ng cao d©n trÝ vµ
t¹o nguån ®µo t¹o c¸n bé ngêi d©n téc thiÓu sè. §Õn nay, ®· cã 149 trêng ®îc x©y
dùng míi cho trªn 50.000 häc sinh d©n téc Ýt ngêi.
- §· thµnh lËp h¬n 300 trung t©m häc tËp thêng xuyªn.
Lo¹i h×nh nµy chñ yÕu n»m ë trung t©m c¸c huyÖn vµ côm x· n«ng th«n. H×nh
thøc nµy võa gãp phÇn n©ng cao d©n trÝ võa gãp phÇn t×m viÖc lµm cho sè lao
®éng nhµn rçi ë n«ng th«n.
- §· h×nh thµnh h¬n 350 trung t©m d¹y nghÒ gãp phÇn båi dìng vµ ®µo t¹o c«ng
nh©n kü thuËt.
- C¶ níc h×nh thµnh m¹ng líi 71 trêng chuyªn biÖt cho trÎ khuyÕt tËt nÆng víi sè häc
sinh ®îc thu nhËn lµ 3.714 ngêi, ngoµi ra, ®· huy ®éng trªn 3 v¹n trÎ em khuyÕt tËt
nhÑ hoµ nhËp céng ®ång trong gÇn 1.000 trêng tiÓu häc ë trªn 40 tØnh, thµnh phè.
7. Ph¸t triÓn y tÕ n«ng th«n
ViÖt Nam cã kho¶nh 80% d©n sè ë n«ng th«n vµ h¬n 70% lao ®éng n«ng nghiÖp.
Ngêi d©n n«ng th«n ®Æc biÖt lµ nh÷ng ngêi sèng ë vïng nói, vïng cao, vïng s©u xa x«i
hÎo l¸nh cã tr×nh ®é v¨n ho¸ thÊp h¬n thµnh thÞ vµ Ýt cã ®iÒu kiÖn giao lu vÒ v¨n ho¸,
x· héi. Hä thiÕu tiÖn nghi sinh ho¹t, thu nhËp thÊp, cêng ®é lao ®éng nÆng nhäc, chñ
yÕu lµ lao ®éng ch©n tay, dinh dìng thiÕu vµ tËp qu¸n ¨n uèng sinh ho¹t cßn l¹c hËu,
thiÕu vÖ sinh, tû lÖ suy dinh dìng ë trÎ em díi 5 tuæi hiÖn nay chiÕm trªn 40%. ë n«ng
th«n, bÖnh tËt thêng x¶y ra nhiÒu nhng Ýt cã ®iÒu kiÖn ch÷a trÞ.
ChuyÓn sang c¬ chÕ thÞ trêng y tÕ n«ng th«n gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, c¸c tr¹m x¸
xuèng cÊp trÇm träng. NghÞch lý cña c¸c ngµnh y tÕ ViÖt Nam lµ ph¸t triÓn theo h×nh
th¸p ngîc: y tÕ c¬ së kh«ng ph¸t triÓn, hÇu nh chØ tËp trung cho bÖnh viÖn tuyÕn
trung ¬ng vµ cÊp tØnh. Bµ con n«ng d©n kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®i kh¸m ch÷a bÖnh ë
c¸c tuyÕn trªn. BÊt b×nh ®¼ng trong ch¨m sãc søc khoÎ ban ®Çu vµ kh¸m ch÷a bÖnh
còng thÓ hiÖn râ.

22
TiÓu luËn TriÕt häc Sinh viªn: Bïi §øc Long

Gi¶i ph¸p lµ ph¸t triÓn y tÕ c¬ së, cñng cè, më réng, n©ng cÊp c¸c tr¹m y tÕ x·.
Muèn thÕ, ph¶i cã vèn ®Çu t lín vµ chÝnh s¸ch tho¶ ®¸ng cho c¸n bé y tÕ. HiÖn nay,
hµng ngh×n b¸c sÜ ra trêng kh«ng cã viÖc lµm nhng kh«ng ai muèn trë vÒ n«ng th«n
phôc vô. Do ®ã, c¬ chÕ chÝnh s¸ch lµ gi¶i ph¸p c¬ b¶n. Cïng víi gi¸o dôc, y tÕ còng
ph¶i ®îc x· héi ho¸ míi cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, kinh phÝ nhµ níc cho y tÕ
trong giai ®o¹n tríc m¾t vÉn lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh.
Trong 5 n¨m 1991-1995, ng©n s¸ch nhµ níc ®· dµnh kho¶ng tõ 6-7% tæng sè chi cho
dÞch vô y tÕ. N¨m 1996, chi dÞch vô y tÕ ®¹t 2.400 tû ®ång cho tæng sè chi thêng
xuyªn lµ 40.700 tû ®ång. N¨m 1995, ng©n s¸ch ®· chi trªn 600 tû ®ång cho c¸c ch¬ng
tr×nh quèc gia vÒ y tÕ. Ch¬ng tr×nh quèc gia vÒ y tÕ n¨m 1996 ®· ®¹t ®îc nhiÒu kÕt
qu¶ tèt: gi¶m tû lÖ ngêi m¾c bÖnh sèt rÐt xuèng cßn 20 %, gi¶m 15% sè ngêi chÕt do
m¾c bÖnh sèt rÐt so víi n¨m 1995; n©ng sè ngêi dïng muèi i èt lªn gÇn 100% ë miÒn
nói vµ kho¶ng 60% ë vïng trung du vµ ®ång b»ng; thùc hiÖn tiªm chñng v¨cxin cho 2
triÖu trÎ em. Ngoµi ra, cßn cã nguån viÖn trî kh«ng hoµn l¹i cho y tÕ kho¶ng 40-50
triÖu USD/n¨m.
LuËt ng©n s¸ch ra ®êi cã hiÖu lùc tõ ngµy 1-1-1997 ®· quy ®Þnh râ néi dung ph©n
cÊp nhiÖm vô chi cho y tÕ c¸c cÊp, trong ®ã y tÕ n«ng th«n sÏ ®îc ®¶m b¶o vµ æn
®Þnh. Tuy nhiªn, cÇn ph¶i thùc sù chó träng c«ng t¸c qu¶n lý nguån tµi chÝnh cho y tÕ
mét c¸ch cã hiÖu qu¶ th× míi cã thÓ c¶i thiÖn ®îc t×nh h×nh ho¹t ®éng y tÕ ë n«ng
th«n.
8. Ph¸t huy h¬n n÷a vai trß cña nhµ níc trong gi¶i quyÕt mèi quan hÖ gi÷a t¨ng tr-
ëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi ë níc ta
Kinh nghiÖm c¸c níc §«ng ¸ cho thÊy, khu vùc n«ng th«n cã vai trß to lín vµ nã biÕn
®æi m¹nh mÏ nhê c¸c biÖn ph¸p t¨ng thu nhËp ë n«ng th«n (gi¶m ®ãi nghÌo vµ c¶i thiÖn
phóc lîi x· héi, thÓ hiÖn rÊt râ ë Hµn Quèc, §µi Loan, Malaixia, Trung Quèc). Qu¸ tr×nh
biÕn ®æi n«ng th«n liªn quan ®Õn mét lo¹t yÕu tè nh t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng n«ng
nghiÖp, ®Èy m¹nh c¸c ho¹t ®éng phi n«ng nghiÖp ë n«ng th«n vµ ph¸t triÓn c¬ së h¹
tÇng, ®a thanh niªn n«ng th«n ®Õn nh÷ng n¬i cã c¬ héi lµm viÖc, c¶i thiÖn y tÕ, x©y
dùng trêng häc vµ cung cÊp níc s¹ch. §éng lùc ®Ó biÕn ®æi n«ng th«n lµ sù thÝch øng
cña c¸c hé gia ®×nh víi nh÷ng c¬ héi ®ang thay ®æi. Tuy nhiªn, viÖc nhµ níc cung cÊp
c¸c dÞch vô c¬ b¶n ë n«ng th«n còng cã vai trß thiÕt yÕu, nhÊt lµ trong giai ®o¹n ®Çu.
Mét trong nh÷ng vai trß dÔ thÊy nhÊt cña nhµ níc lµ cung cÊp c¸c dÞch vô n«ng
th«n c¬ b¶n nh gi¸o dôc tiÓu häc, ch¨m sãc søc khoÎ ban ®Çu, x©y dùng kÕt cÊu h¹
tÇng c¬ së vµ cøu trî x· héi. Nh÷ng dÞch vô nµy, khi ®Õn ®îc nh÷ng ngêi cã nhu cÇu,
sÏ lµm t¨ng lîi Ých cho x· héi. H¬n n÷a, c¸c hé gia ®×nh nhiÒu khi kh«ng thÓ tù b¶o vÖ
tríc nh÷ng rñi ro nh thiªn tai, èm ®au nÆng. V× vËy, nhµ níc cã vai trß quan träng trong
viÖc t¹o ra mét m¹ng líi b¶o hiÓm ®Ó b¶o vÖ c¸c hé gia ®×nh tríc nh÷ng rñi ro, gi÷ cho
hä kh«ng l©m vµo t×nh tr¹ng khèn cïng vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó hä ®ãng gãp vµo sù ph¸t
triÓn cña ®Êt níc. B¶o ®¶m viÖc cung cÊp c¸c dÞch vô c¬ b¶n nµy mét c¸ch b×nh
®¼ng kh«ng nh÷ng mang l¹i c«ng b»ng mµ cßn ®a l¹i hiÖu qu¶ ®Ých thùc.
C¶i thiÖn viÖc cung cÊp dÞch vô c¬ b¶n ë n«ng th«n ®· khuyÕn khÝch ph¸t triÓn
n«ng th«n cã vai trß cùc kú quan träng ®èi víi c¸c chiÕn lîc nh»m môc ®Ých t¨ng trëng
l©u bÒn vµ gi¶m ®ãi nghÌo. §Çu t vµo gi¸o dôc vµ y tÕ lµm t¨ng ®Çu t vµo vèn con
ngêi. §Çu t vµo c¬ së h¹ tÇng nh ®êng x¸ vµ cÊp níc lµ nh÷ng ®Çu t c¬ b¶n do con ngêi
thùc hiÖn. C¶ hai lo¹i vèn con ngêi vµ vèn nh©n t¹o ®ã lµm nªn c¬ cë t¨ng trëng kinh tÕ.
Thªm n÷a, khi ®îc bæ sung b»ng cøu trî x· héi nh»m vµo nh÷ng tÇng líp dÔ bÞ ¶nh hëng

23
TiÓu luËn TriÕt häc Sinh viªn: Bïi §øc Long

nhÊt trong x· héi, viÖc ph©n bæ chóng mét c¸ch c«ng b»ng sÏ gãp phÇn tho¶ m·n c¸c
nhu cÇu vÒ x· héi vµ chÝnh trÞ.
C¸c nhµ níc ë §«ng ¸ ®¹t ®îc thµnh c«ng trong t¨ng trëng kinh tÕ vµ thùc hiÖn c«ng
b»ng x· héi ®· ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n (®êng x¸, cÇu cèng, hÖ thèng vËn t¶i,
m¹ng líi ®iÖn, níc vµ vÖ sinh) trong nh÷ng n¨m ®Çu cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn n«ng
th«n. Hä còng ®Çu t nhiÒu vµo con ngêi (gi¸o dôc, y tÕ, kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh) ë
kh¾p c¸c vïng n«ng th«n. Tû lÖ chi tiªu c«ng céng dµnh cho gi¸o dôc ë khu vùc §«ng ¸
cao h¬n rÊt nhiÒu khu vùc kh¸c. Trong khi tÝnh trung b×nh, tÊt c¶ c¸c níc ®ang ph¸t
triÓn dµnh 13% chØ tiªu c«ng céng cho gi¸o dôc (Nam ¸ chØ cã 9%), th× c¸c níc §«ng ¸
®· dµnh cho gi¸o dôc kho¶n chi chiÕm h¬n 20% chi tiªu céng trong hai thËp kû t¨ng tr-
ëng m¹nh mÏ võa qua. H¬n n÷a, ë §«ng ¸, phÇn lín chi tiªu cho gi¸o dôc bËc cao do khu
vùc t nh©n tµi trî cßn chÝnh phñ tËp trung vµo tiÓu häc vµ trung häc. Sù kÕt hîp gi÷a
®Çu t vµo c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n vµ ®Çu t vµo nguån nh©n lùc ®· c¶i thiÖn n¨ng
suÊt lao ®éng, t¨ng cêng c¸c c¬ héi phi n«ng nghiÖp, h×nh thµnh nh÷ng mèi liªn hÖ
thµnh thÞ - n«ng th«n réng lín h¬n vµ tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ n«ng th«n. Do sù gia
t¨ng n¨ng suÊt n«ng nghiÖp ®· diÔn ra trªn nh÷ng vïng ®Þa lý réng lín, vµ chÝnh phñ
cung cÊp dÞch vô c¬ b¶n kh«ng mÊt tiÒn hoÆc ®îc trî cÊp rÊt nhiÒu, sè viÖc lµm phi
n«ng nghiÖp ®· gia t¨ng m¹nh mÏ. KÕt qu¶ lµ, c¸c níc §«ng ¸ kh«ng nh÷ng ®¹t ®îc
thµnh tùu t¨ng trëng kinh tÕ m¹nh mÏ trong 20 ®Õn 30 n¨m qua mµ cßn gi¶m ®ãi nghÌo
mét c¸ch nhanh chãng.
Tµi trî cña nhµ níc cho c¸c dÞch vô kinh tÕ vµ c¸c dÞch vô x· héi cã vai trß rÊt quan
träng ®èi víi viÖc b¶o ®¶m cung cÊp ®Çy ®ñ c¸c dÞch vô nµy. C¸c dÞch vô kinh tÕ -
nhÊt lµ giao th«ng vËn t¶i, thuû lîi vµ khuyªn n«ng - ®Òu quan träng. C¸c c¸ nh©n d©n
c thiÕu sù khuyÕn khÝch vµ c¸c céng ®ång thêng kh«ng cã hÖ thèng tæ chøc vµ nguån
lùc ®Ó thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng mang l¹i lîi Ých cho tÊt c¶ c¸c vïng. Do vËy, chÝnh phñ
thêng ph¶i tµi trî toµn bé tõ nguån thu cña nhµ níc. C¸ch tèt nhÊt ®Ó duy tr× ®îc c¬ së
h¹ tÇng n«ng th«n, ch¼ng h¹n nh thuû lîi, lµ sù ®ãng gãp trùc tiÕp cña c¸c c¸ nh©n vµ
céng ®ång ®Þa ph¬ng díi h×nh thøc phÝ sö dông hay b»ng lao ®éng. VÒ c¸c dÞch vô x·
héi, cã lý do rÊt chÝnh ®¸ng ®Ó thùc hiÖn mét ph¬ng híng phæ cËp réng r·i ®¶m b¶o
cung cÊp c¸c dÞch vô x· héi c¬ b¶n ®îc trî gi¸ ®¸ng kÓ. Nh÷ng dÞch vô quan träng nhÊt
lµ gi¸o dôc tiÓu häc, y tÕ céng ®ång , ch÷a bÖnh c¬ b¶n cho ngêi nghÌo vµ níc s¹ch.
Ng©n s¸ch nhµ níc cã vai trß chÝnh yÕu ®èi víi c¶ hai lo¹i dÞch vô nµy, dï c¸c hé gia
®×nh cã thÓ ®ãng gãp mét phÇn, ®Æc biÖt lµ c¸c dÞch vô x· héi.
Thùc tÕ cho thÊy, c¸c dÞch vô n«ng th«n ë ViÖt Nam, còng gièng nh ë c¸c níc §«ng ¸
kh¸c, cã vai trß quan träng ®èi víi t¨ng trëng kinh tÕ, gi¶m ®ãi nghÌo vµ ®¶m b¶o c«ng
b»ng x· héi. Nh×n chung ë n«ng th«n ViÖt Nam, nh÷ng hé gia ®×nh tham gia vµo c¸c
ho¹t ®éng kinh tÕ ®a d¹ng thêng cã møc sèng cao h¬n c¸c gia ®×nh kh¸c. ViÖc ®a d¹ng
ho¸ nµy ®ßi hái cã th«ng tin kiÕn thøc, còng nh kh¶ n¨ng tiÕp cËn víi c«ng nghÖ vµ thÞ
trêng.
C¸c dÞch vô do nhµ níc cung cÊp cã vai trß quan träng t¹o m«i trêng thuËn lîi cho
ph¸t triÓn n«ng th«n.
§Ó ®¸p øng ®îc nh÷ng th¸ch thøc cña viÖc t¨ng trëng kinh tÕ nhanh vµ réng kh¾p,
gi¶m ®ãi nghÌo vµ ®¶m b¶o c«ng b»ng x· héi ®ßi hái ph¶i t¨ng ®Çu t céng ®ång vµo
nh÷ng dÞch vô c¬ b¶n ë n«ng th«n. Chi tiªu c«ng céng thêng bÞ dµn tr¶i ra nhiÒu dÞch
vô vµ lÜnh vùc kh¸c nhau. Nhµ níc cÇn tËp trung chi tiªu c«ng céng vµo nh÷ng danh
môc ®Çu t mµ xÐt vÒ toµn x· héi, nÕu ®Ó cho khu vùc t nh©n ®¶m nhËn hoÆc tµi trî

24
TiÓu luËn TriÕt häc Sinh viªn: Bïi §øc Long

toµn bé sÏ kh«ng ®¸p øng ®îc nhu cÇu ph¸t triÓn cña x· héi vµ sÏ dÉn ®Õn viÖc kh«ng
khai th¸c hÕt ®îc c¸c dÞch vô ®ã. C¸c dÞch vô c¬ b¶n cÇn ®îc quan t©m hµng ®Çu ë
n«ng th«n lµ gi¸o dôc, y tÕ vµ cung cÊp níc.

KÕt luËn
T¨ng trëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi lµ mét trong nh÷ng mèi quan hÖ c¬ b¶n cña
qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Cã thÓ nãi, thùc chÊt cña quan ®iÓm ph¸t triÓn hiÖn ®¹i lµ t¨ng tr-
ëng kinh tÕ ®i liÒn víi c«ng b»ng x· héi. T¨ng trëng lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt, quan
träng nhÊt cña ph¸t triÓn, nhng tù mã kh«ng ®a ®Õn ph¸t triÓn. Ph¸t triÓn chØ cã ®îc
khi t¨ng trëng kinh tÕ t¹o ra nh÷ng biÕn chuyÓn trong c¬ cÊu kinh tÕ vµ cÊu tróc x· héi,
ë ®ã mçi ngêi d©n ®îc hëng nh÷ng thµnh qu¶ cña t¨ng trëng vµ nhê ®ã ph¸t triÓn c¸
nh©n m×nh.
C«ng b»ng trong ph©n phèi thu nhËp kh«ng hµm nghÜa ®Çy ®ñ sù c«ng b»ng x·
héi. C«ng b»ng x· héi chØ cã thÓ ®¹t ®îc trong ®iÒu kiÖn ë ®ã mçi c¸ nh©n cã c¸c
®iÒu kiÖn nh nhau tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng céng ®ång. Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ, cã sù
kh¸c biÖt vÒ c¸c ®iÒu kiÖn tuú theo giai ®o¹n lÞch sö, ®iÒu kiÖn sinh sèng, tè chÊt c¸
nh©n. Do ®ã, c«ng b»ng x· héi lu«n thÓ hiÖn ra nh mét xu híng h¬n lµ mét tr¹ng th¸i
hiÖn thùc. Trªn thùc tÕ, ngêi ta chØ cã thÓ gi¶m bÊt b×nh ®¼ng vµ bÊt c«ng chø cha
thÓ ®¹t ®îc c«ng b»ng tuyÖt ®èi. Quan hÖ gi÷a t¨ng trëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi
do vËy ph¶i ®îc hiÓu lµ møc ®é gi¶m bÊt b×nh ®¼ng ®¹t ®îc cïng víi t¨ng trëng.
Song sÏ sai lÇm khi cho r»ng, cÇn ®¹t ®îc t¨ng trëng b»ng mäi gi¸ vµ c«ng b»ng chØ
lµ kÕt qu¶ mét chiÒu t¨ng trëng. Møc ®é bÊt b×nh ®¼ng thÊp còng lµ ®iÒu kiÖn vµ
khuyÕn khÝch t¨ng trëng.
KÕt luËn trªn ®©y ®îc rót ra tõ nghiªn cu m« h×nh §«ng ¸, trong ®ã vÉn tån t¹i sù
kh¸c biÖt gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ. NhËt B¶n, Hµn Quèc vµ §µi Loan ®· ®¹t nh÷ng thµnh
tùu cao trong t¨ng trëng kÕt hîp víi c«ng b»ng, trong khi ë c¸c níc §«ng Nam ¸, thµnh tùu
nµy thÊp h¬n… §iÒu nµy ®îc gi¶i thÝch bëi tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ mµ c¸c níc vµ
vïng l·nh thæ ®¹t ®îc, c¸c chÝnh s¸ch ®îc thùc hiÖn vµ mét lo¹t c¸c yÕu tè thuéc vÒ thÓ
chÕ.
Kinh nghiÖm thµnh c«ng ë c¸c nÒn kinh tÕ §«ng ¸ cho thÊy, kh«ng nªn vµ kh«ng
thÓ t¸ch rêi c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch t¨ng trëng vµ c¸c chÝnh s¸ch t¹o lËp c«ng
b»ng. §iÒu quan träng nhÊt lµ t¹o ®îc mét c¬ chÕ mµ t¨ng trëng vµ gi¶m bÊt b×nh
®¼ng lµ kÕt qu¶ ®ång thêi vµ lµ ®iÒu kiÖn hç trî lÉn nhau.
NÒn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn ®¹i víi ®Æc trng c¬ b¶n lµ ®êi sèng kinh tÕ d©n chñ
kÕt hîp víi vai trß híng dÉn vµ ®iÒu tiÕt cña nhµ níc lµ c¬ chÕ ®¶m b¶o gi¶i quyÕt tèt
nhÊt mèi quan hÖ gi÷a t¨ng trëng vµ c«ng b»ng x· héi. Tuy nhiªn, vai trß ®iÒu tiÕt cña
nhµ níc trªn thùc tÕ lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc phøc t¹p. Vai trß ®ã ph¶i ®îc hiÓu lµ sù hç
trî nh÷ng khiÕm khuyÕt cña thÞ trêng th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch ®iÒu chØnh vÜ m«
h¬n lµ lµm thay ®æi hoÆc can thiÖp trùc tiÕp vµo c¸c quan hÖ thÞ trêng.

25
TiÓu luËn TriÕt häc Sinh viªn: Bïi §øc Long

C¸c chÝnh s¸ch mµ chÝnh phñ c¸c níc ®¹t ®îc thµnh tùu cao trong t¨ng trëng vµ
gi¶m bÊt b×nh ®¼ng lµ mét tæ hîp c¸c biÖn ph¸p ®iÒu tiÕt. Tæ hîp nµy kh¸c nhau theo
tõng níc vµ trong thêi kú ë mçi níc. V× vËy, khi xem xÐt kinh nghiÖm cña c¸c níc nµy
ph¶i chó ý ®Æc biÖt ®Õn hoµn c¶nh lÞch sö vµ ®iÒu kiÖn cô thÓ cña mçi níc. Kh«ng
cã mét khu«n mÉu chung cho tÊt c¶ c¸c níc.
Cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh – tiÒn tÖ ë khu vùc ch©u ¸ b¾t ®Çu tõ nöa cuèi n¨m
1997 ®· ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò ®èi víi m« h×nh §«ng ¸. V× vËy, kh«ng nªn tuyÖt ®èi
ho¸ nh÷ng thµnh qu¶ mµ c¸c nÒn kinh tÕ nµy ®· ®¹t ®îc trong ba thËp niªn qua. Song
còng kh«ng nªn cho r»ng nh÷ng thÇn kú ®ã lµ ¶o ¶nh mÆc dï giê ®©y b¶n th©n c¸c
nÒn kinh tÕ nµy ph¶i ®îc ®iÒu chØnh m¹nh mÏ vµ tõ bá mét sè biÖn ph¸p vèn ®· ®a
chóng tíi thµnh c«ng. §ã lµ do nh÷ng ®iÒu kiÖn lÞch sö míi ®ßi hái.
ViÖt Nam ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu cao trong t¨ng trëng kinh tÕ qua h¬n 10 n¨m
®æi míi, ®êi sèng sè ®«ng nh©n d©n ®îc c¶i thiÖn râ rÖt, gi¶i quyÕt viÖc lµm vµ xo¸
®ãi, gi¶m nghÌo cã tiÕn bé, trong c«ng b»ng x· héi ®ang tõng bíc ®îc xo¸ bá. ChÕ ®é
ph©n phèi g¾n víi thµnh qu¶ vµ hiÖu qu¶ lao ®éng ®· t¹o ra nh÷ng ®éng lùc thóc ®Èy
t¨ng trëng vµ t¹o ra c«ng b»ng. Theo ®¸nh gi¸ cña c¸c c¬ quan Liªn hîp quèc cã mÆt ë
Hµ Néi, th× “ViÖt Nam gi¶m ®îc mét nöa tû lÖ hé ®ãi nghÌo trong thËp niªn võa qua lµ
®iÒu gÇn nh cha cã níc nµo ®¹t ®îc”.
Tuy nhiªn, sù ph©n tÝch còng nh quan s¸t thùc tÕ cho thÊy møc ®é bÊt b×nh ®¼ng
trong ph©n phèi thu nhËp gi÷a c¸c tÇng líp d©n c, c¸c vïng còng gia t¨ng. §iÒu nµy liªn
quan ®Õn nh÷ng khëi ®iÓm kh¸c nhau gi÷a c¸c tÇng líp d©n c vµ c¸c vïng. H¬n n÷a
møc ®é bÊt b×nh ®¼ng còng ph¶n ¸nh quy luËt chung cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn lµ bÊt
b×nh ®¼ng t¨ng lªn lóc ®Çu vµ chØ gi¶m xuèng sau khi ®· ®¹t ®îc t¨ng trëng æn ®Þnh
trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh. §iÒu ®¸ng quan t©m ë ®©y lµ nh÷ng mÐo mã trong
ph©n phèi thµnh qu¶ t¨ng trëng, ®Æc biÖt lµ n¹n tham nhòng, sÏ c¶n trë qu¸ tr×nh t¨ng
trëng tiÕp theo.

26
TiÓu luËn TriÕt häc Sinh viªn: Bïi §øc Long

Tµi liÖu tham kh¶o

+ Theo La C«n: Hoa kú – Liªn minh ch©u ¢u víi toµn cÇu ho¸. T¹p chÝ Ch©u Mü
ngµy nay, sè 1-2000, tr.24
+ Theo Vò Khoan: vÒ s¶n xuÊt vËt chÊt trong thÕ kû XX. T¹p chÝ Céng s¶n sè 14,
th¸ng 12-1999, tr 18-19
+ Theo NguyÔn §øc B×nh: §«i ®iÒu suy nghÜ vÒ vËn mÖnh cña CNXH. T¹p chÝ
Céng s¶n sè 13, th¸ng 7-2000, tr.13
+ Xem §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam: V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VII.
Nxb Sù thËt, Hµ Néi 1991, tr.73
+ §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam: V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII. Nxb
ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi 1996, tr.113
+ Theo b¸o Nh©n D©n ngµy 16-12-1999
+ B¸o Lao §éng ngµy 13-10-2000

27