m« h×nh vËt lý trong ®Þa kü thuËt

NguyÔn §øc H¹nh*

Lª thÞ Hång ThÞ V©n*

Physical modelling in Geotechnics

ABSTRACT: To study a geotechnical problem it can be

investigated by a full scale model at a site. However, due to the
naturally variable soil properties it is difficult to take all into
consideration. To overcome this, the investigated problem is
normally scaled down and investigated in a laboratory where
soil properties can be stricly controlled. In this paper, physical
modelling will be outlined and a specific 1-g model is given.

I. Më ®Çu

ViÖc x©y dùng c¸c m« h×nh ®Ó nghiªn cøu c¸c

bμi to¸n ®Þa kü thuËt lμ rÊt phæ biÕn trªn thÕ
giíi.
HiÖn nay cã hai lo¹i m« h×nh ®−îc sö dông lμ
m« h×nh 1-g vμ m« h×nh ly t©m. Víi m« h×nh 1-
g chØ cã ¸p lùc ®Þa tÇng ë mét ®é s©u nμo ®ã
®−îc m« pháng. Ng−îc l¹i víi m« h×nh ly t©m,
sù thay ®æi ¸p lùc ®Þa tÇng t¨ng dÇn tuyÕn tÝnh
theo ®é s©u cã thÓ ®−îc m« pháng b»ng lùc ly
t©m khi mÉu ®Êt ®−îc ®−a vμo buång quay.
H×nh 1 thÓ hiÖn nguyªn lý cña sù thay ®æi ¸p
lùc ®Þa tÇng (d−íi t¸c dông cña gia tèc träng
tr−êng 1-g) vμ lùc ly t©m t¸c dông lªn mÉu ®Ó
m« pháng ¸p lùc ®Þa tÇng cña m« h×nh ly t©m.
Do sù thay ®æi cña gia tèc h−íng t©m theo b¸n
kÝnh nªn cã sù kh¸c nhau vÒ ¸p lùc gi÷a hai
tr−êng hîp nh−ng sù sai kh¸c nμy lμ kh«ng
®¸ng kÓ (Schofield, 1980).

B¸n kÝnh quay R1

§Ønh mÉu thÝ nghiÖm MÆt ®Êt

T¸c dông cña lùc ly

t©m g©y ra ¸p lùc
theo b¸n kÝnh ®Õn t©m quay g
T¸c dông cña träng tr−êng g©y ra
a: chiÒu dμy mÉu ¸p lùc ®Þa tÇng theo ®é s©u
B¸n kÝnh quay R1+a

Sù sai kh¸c gi÷a ¸p lùc ®Þa tÇng vμ

¸p lùc do lùc ly t©m

§¸y mÉu thÝ nghiÖm

H×nh 1. ¸p lùc ®Þa tÇng do gia tèc träng tr−êng vμ lùc ly t©m trong m« h×nh ly t©m

* Bé m«n §Þa Kü ThuËt

Tr−êng §¹i häc Giao Th«ng VËn T¶i Hμ Néi
CÇu GiÊy - Hμ Néi
Tel: 04-7841716

1
Buång ly t©m cã tèc ®é quay vμ b¸n kÝnh cμng
lín sÏ m« pháng ®−îc c¸c bμi to¸n ®Þa kü
thuËt cã líp ®Êt cμng s©u. VÝ dô mét khèi ®Êt
cã khèi l−îng 10kg, ®−îc quay trong buång ly
t©m víi b¸n kÝnh quay lμ 4m víi vËn tèc gãc lμ
ω = 16 radians/s sÏ cã mét gia tèc h−íng t©m
lμ 4 x162 = 1024 m/s2 vμ lùc ly t©m lμ 10kg x
1024 m/s2 xÊp xØ 10 kN.
NÕu lÊy träng l−îng thÓ tÝch cña ®Êt lμ 20
kN/m3, tiÕt diÖn vu«ng gãc víi b¸n kÝnh quay
lμ 0.2x0.2m th× lùc ly t©m cña m« h×nh cã thÓ
m« pháng ®−îc ¸p lùc ®Þa tÇng ®Õn h¬n 12m.
Khi m« pháng bμi to¸n víi tû lÖ n th× c¸c gi¸ trÞ
chñ yÕu ®−îc m« pháng víi tû lÖ cho trong
B¶ng 1 (Powrie, 1997).

B¶ng 1. Tû lÖ c¸c ®¹i l−îng trong m« h×nh ly t©m so víi bμi to¸n thùc

C¸c ®¹i l−îng Gi¸ trÞ trong Gi¸ trÞ trong

bμi to¸n thùc m« h×nh víi tû lÖ 1:n

ChiÒu dμi lt lm = lt/n

DiÖn tÝch At Am = At/n2
ThÓ tÝch Vt Vm = Vt/n3
øng suÊt σt σm = σt
Lùc Ft Fm = Ft/n2
M« men Mt Mm = Mt/n3
ChuyÓn vÞ Δt Δm = Δt/n
BiÕn d¹ng εt εm = εt
Thêi gian cè kÕt tct tcm = tct/n2
TÇn sè (trong thÝ nghiÖm ®éng) ft fm = nft
Thêi gian cho c¸c t−¬ng t¸c ®éng ttd tmd = ttd/n
VËn tèc (cho c¸c thÝ nghiÖm ®éng) vt vm=vt
Gia tèc (cho c¸c thÝ nghiÖm ®éng) at am = at/n

Tuy nhiªn víi c¸c thuéc tÝnh néi t¹i cña ®Êt nh−
lùc ma s¸t, lùc dÝnh ®¬n vÞ, vÊn ®Ò tû lÖ trong
m« h×nh ly t©m cÇn ph¶i nghiªn cøu thªm vμ
®©y lμ mét h¹n chÕ cña m« h×nh ®èi víi c¸c bμi
to¸n ®Þa kü thuËt.
Víi m« h×nh 1-g tuy chØ m« pháng ®−îc ¸p lùc
®Þa tÇng ë mét ®é s©u nhÊt ®Þnh nh−ng nã vÉn
lμ mét c«ng cô h÷u Ých ®Ó nghiªn cøu c¸c bμi
to¸n ®Þa kü thuËt, h¬n n÷a nã kh¾c phôc ®−îc
c¸c h¹n chÕ cña m« h×nh ly t©m nh− ®· ®Ò cËp
ë trªn.
C¸c phÇn tiÕp theo sÏ tr×nh bμy chi tiÕt mét m«
h×nh 1-g ®−îc sö dông ®Ó nghiªn cøu mét bμi
to¸n ®Þa kü thuËt. Do khu«n khæ cña bμi b¸o
phÇn ph©n tÝch sè liÖu cña thÝ nghiÖm sÏ ®−îc
giíi thiÖu ë c¸c bμi b¸o tiÕp theo.
II. M¤ h×nh thÝ nghiÖm
2.1 Bμi to¸n cÇn nghiªn cøu
Ph−¬ng ph¸p thÝ nghiÖm t¶i träng tÜnh ®Ó x¸c
®Þnh søc chÞu t¶i cña cäc lμ ph−¬ng ph¸p tin
cËy nhÊt vμ ®−îc lμm chuÈn mùc ®Ó ®¸nh gi¸
c¸c ph−¬ng ph¸p kh¸c. Tuy nhiªn, gi¸ thμnh
thÝ nghiÖm cao vμ thêi gian thùc hiÖn thÝ
nghiÖm l©u.
Do c¸c nh−îc ®iÓm nμy, ph−¬ng ph¸p thÝ
nghiÖm t¶i träng ®éng ®−îc nghiªn cøu vμ ph¸t
triÓn. Ban ®Çu kÕt qu¶ cña thÝ nghiÖm t¶i träng
®éng ®−îc ph©n tÝch ®¬n gi¶n qua viÖc gi¶i bμi
to¸n va ch¹m vμ dïng ®Þnh luËt b¶o toμn n¨ng
l−îng. Smith (1961) ®· kiÕn nghÞ tÝnh ®Õn hiÖn
t−îng truyÒn sãng øng suÊt trong viÖc ph©n
tÝch kÕt qu¶ thÝ nghiÖm t¶i träng ®éng. KÕ ®ã
hiÖu øng vÒ tèc ®é gia t¶i ®−îc nghiªn cøu
(Gibson vμ Coyle, 1968; Heerema 1979;
Litkouhi vμ Potskitt, 1980; Randolph vμ Deeks,
1992) vμ nã kh«ng thÓ bá qua khi ph©n tÝch kÕt
qu¶ thÝ nghiÖm. HiÖu øng vÒ tèc ®é gia t¶i ®ã lμ
hiÖn t−îng søc kh¸ng c¾t cña ®Êt phô thuéc
vμo tèc ®é c¾t. Søc kh¸ng c¾t cμng cao khi tèc
®é c¾t cμng nhanh. Trong thÝ nghiÖm t¶i träng
tÜnh qu¸ tr×nh c¾t lμ ®ñ chËm ®Ó cã thÓ xem
søc kh¸ng cña cäc lμ søc kh¸ng tÜnh. Ng−îc l¹i

2
trong thÝ nghiÖm t¶i träng ®éng, tèc ®é xuyªn
cña cäc lín do vËy søc kh¸ng thu ®−îc trong
khi thÝ nghiÖm lμ søc kh¸ng ®éng. Søc kh¸ng
®éng ®−îc cho lμ bao gåm hai thμnh phÇn
søc kh¸ng tÜnh vμ søc c¶n nhít. Thμnh phÇn
søc c¶n nhít phô thuéc vμo tèc ®é c¾t. Khi
ph©n tÝch kÕt qu¶ thÝ nghiÖm ®éng cÇn t¸ch
phÇn søc c¶n nhít ®Ó thu søc kh¸ng tÜnh cña
cäc lμ gi¸ trÞ cÇn thiÕt cho thiÕt kÕ.
Thêi gian t¸c dông t¶i träng cña thÝ nghiÖm
®éng lμ rÊt nhanh (4 6 ms), do vËy hiÖn
t−îng sãng øng suÊt thÓ hiÖn râ rÖt vμ hiÖn
t−îng nμy lμm qu¸ tr×nh ph©n tÝch sè liÖu phøc
t¹p h¬n nhiÒu.
ý t−ëng t¨ng thêi gian t¸c dông t¶i träng ®Ó
gi¶m thiÓu ®Õn møc cã thÓ bá qua hiÖn t−îng
sãng øng suÊt ®· cho ra ®êi ph−¬ng ph¸p tÜnh
®éng.
Víi ph−¬ng ph¸p tÜnh ®éng, mét ®èi träng ®−îc
®Æt trªn ®Çu cäc vμ phãng rêi khái ®Çu cäc
b»ng c¸ch t¹o ra ¸p lùc khÝ trong buång xi lanh
nhê viÖc kÝch næ mét chÊt ch¸y næ ®Æc biÖt. Khi
khèi ®èi träng ®−îc phãng lªn, mét lùc ng−îc
chiÒu t¸c dông vμo ®Çu cäc vμ ®−îc ®o b»ng
hép t¶i ®Æt ngay ®Çu cäc (H×nh 2). Khi khèi ®èi
träng r¬i xuèng nã ®−îc gi¶m chÊn b»ng cuéi
sái trong thïng chøa.
Qu¸ tr×nh gia vμ gi¶m t¶i cña thÝ nghiÖm x¶y ra
trong kho¶ng 180-200 ms, dμi h¬n nhiÒu so víi
ph−¬ng ph¸p ®éng (4-6 ms).
Theo kinh nghiÖm, ®èi träng dïng trong thÝ
nghiÖm tÜnh ®éng kho¶ng 5% t¶i träng cÇn t¸c
dông, cßn víi thÝ nghiÖm ®éng träng l−îng cÇn
thiÕt cña qu¶ bóa kho¶ng 2% (Middendorp et
al. 2000).

A, Pile
A, Cäc G, Khèi
G, Reaction
t¶i Mass
B, Load
B, Hép ®o t¶iCell H,Thïng
H, Gravelchøa
Container
cuéi sái
C,lanh
C, Xi Cylinder I,I,Cuéi
Gravelsái
D, PÝt
D, t«ng
Piston J,J,ThiÕt
LaserbÞ t¹o tia la ze
E, Sμn ®ì
E, Platform K,K,Tia
Laser
la zeBeam
F, ThiÕt bÞ gi¶m ©m
F, Silencer L,L,ThiÕt
LaserbÞSensor
b¾t tia laze

H×nh 2. C¸c bé phËn cña thÝ nghiÖm tÜnh ®éng

MÉu ®Êt ®−îc chuÈn bÞ b»ng c¸ch trén kü 3

Tuy hiÖn t−îng truyÒn sãng øng suÊt ®−îc
gi¶m thiÓu trong thÝ nghiÖm tÜnh ®éng nh−ng
®Ó thu ®−îc søc kh¸ng tÜnh cña cäc tõ thÝ
nghiÖm tÜnh ®éng, kÕt qu¶ cña nã cÇn ®−îc
ph©n tÝch ®Ó lo¹i bá søc c¶n nhít.
Tõ vÊn ®Ò ®Æt ra ë trªn, mét m« h×nh vËt lý
®−îc thiÕt kÕ ®Ó nghiªn cøu hiÖu øng tèc ®é
gia t¶i khi cäc chÞu t¸c dông c¸c d¹ng t¶i kh¸c
nhau.
thμnh phÇn, bét sÐt kaolin (chiÕm 50% theo
khèi l−îng), bôi (chiÕm 25% theo khèi l−îng),
c¸t mÞn (chiÕm 25% theo khèi l−îng) víi n−íc.
Sau khi trén xong v÷a sÐt cã ®é Èm kho¶ng
55% b»ng 1.5 lÇn giíi h¹n ch¶y. V÷a sÐt ®−îc
b¬m vμo mét èng trô ®Ó chuÈn bÞ qu¸ tr×nh cè
kÕt mét chiÒu (H×nh 3).

2.2 KÝch th−íc cña m« h×nh thÝ nghiÖm

M« h×nh 1-g cã thÓ ph¶n ¸nh gÇn s¸t víi thùc

tÕ nÕu nã cã kÝch th−íc ®ñ lín. TÊt nhiªn kÝch
th−íc cña m« h×nh cμng lín, nã m« pháng
cμng tèt bμi to¸n thùc tÕ. Nh−ng do gi¸ thμnh
vμ thêi gian thùc hiÖn thÝ nghiÖm nªn kÝch
th−íc cña m« h×nh cÇn h¹n chÕ. Hîp lý nhÊt lμ
biªn cña m« h×nh nªn n»m ë vïng cã øng suÊt H×nh 3. B¬m v÷a sÐt vμo èng trô ®Ó cè kÕt mét
vμ biÕn d¹ng lμ kh«ng ®¸ng kÓ khi tiÕn hμnh chiÒu
thÝ nghiÖm hoÆc Ýt nhÊt, n»m ngoμi biªn cña
vïng biÕn d¹ng dÎo.
èng trô rçng hai ®Çu cã chiÒu cao 1750mm víi
2.3 ChuÈn bÞ mÉu ®−êng kÝnh b»ng 785mm. Tr−íc khi b¬m v÷a
mÆt trong cña èng ®−îc b«i tr¬n mì ®Ó gi¶m

3
ma s¸t thμnh èng khi cè kÕt ®Êt. Trong qu¸
tr×nh b¬m v÷a, mét líp n−íc ®−îc thªm vμo
trªn bÒ mÆt vμ èng b¬m lu«n n»m d−íi mùc
n−íc nμy ®Ó tr¸nh kh«ng khÝ bÞ gi÷ l¹i trong
v÷a d−íi d¹ng khÝ kÝn.
èng trô ®−îc ®Æt trªn tÊm b¶n ®¸y b»ng thÐp
dμy 30mm cã ®ôc lç ®Ó d©y cña c¸c thiÕt bÞ ®o
®i qua (H×nh 4).

ThiÕt bÞ ®o ¸p lùc n−íc lç

rçng vμ ®o gia tèc

Vá kim lo¹i Vßng thñy tinh Mμng c¶m biÕn

Vá nhùa kÝn n−íc

§¸ thÊm

6.5mm

D©y dÉn

12mm

H×nh 5. ThiÕt bÞ ®o ¸p lùc n−íc lç rçng

Trong qu¸ tr×nh thÝ nghiÖm, thiÕt bÞ cÇn ph¶i

MODEL TESTING
TÊm b¶n ®¸y
H×nh 4. TÊm b¶n ®¸y vμ c¸c thiÕt bÞ ®o
ThiÕt bÞ ®o ¸p lùc n−íc lç rång ®−îc bè trÝ
trong mÉu ®Ó theo dâi qu¸ tr×nh cè kÕt vμ ¸p
lùc n−íc lç rçng trong qu¸ tr×nh thÝ nghiÖm cäc.
C¸c thiÕt bÞ nμy ®−îc bè trÝ ë c¸c cao ®é vμ
b¸n kÝnh kh¸c nhau.
c¨n chØnh kho¶ng 6 th¸ng mét lÇn. Khi c¨n
chØnh, ¸p lùc n−íc ®−îc t¨ng tõng cÊp, mçi
cÊp kho¶ng 50 ®Õn 100 kPa. Víi mçi cÊp, ghi
l¹i tÝn hiÖu ®Çu ra. C¸c tÝn hiÖu nμy ®−îc ghi
b»ng m¸y tÝnh víi mét ch−¬ng tr×nh ®¬n gi¶n
®−îc lËp b»ng ng«n ng÷ Labview. Tõ ¸p lùc
t¸c dông vμ tÝn hiÖu ®Çu ra, hÖ sè chuyÓn ®æi
gi÷a ¸p lùc vμ tÝn hiÖu ®iÖn cã thÓ ®−îc x¸c
®Þnh (H×nh 6).
450
400
350
y = 71.12x + 0.71

ThiÕt bÞ ®o ¸p lùc n−íc lç rçng (H×nh 5) lμ mét 300

Pressure (kPa)

mμng c¶m biÕn dμy 0.09mm ®−îc d¸n vμo ®¸ 250

thÊm. Mét ®Çu cña mμng c¶m biÕn sÏ tiÕp xóc 200

víi n−íc cÇn ®o ¸p lùc, mét ®Çu th«ng víi 150

kh«ng khÝ cã trong d©y dÉn. Khi ®ã, sù chªnh 100

¸p lùc n−íc phÝa mÆt trªn cña mμng c¶m biÕn
vμ ¸p lùc kh«ng khÝ phÝa mÆt d−íi cña mμng
c¶m biÕn sÏ lμm mμng biÕn d¹ng vμ tÝn hiÖu
®Çu ra sÏ thay ®æi tuyÕn tÝnh víi sù chªnh lÖch
¸p lùc nμy.
Trong qu¸ tr×nh ®o ¸p lùc, n−íc lç rçng ®i qua
®¸ thÊm vμ tiÕp xóc víi mμng c¶m biÕn. §Ó ®o
tèt ¸p lùc, n−íc lç rçng ph¶i ®¶m b¶o n−íc ®i
qua ®¸ thÊm dÔ dμng. Do vËy, tr−íc khi cho
thiÕt bÞ vμo mÉu ®Êt, mÉu ®¸ thÊm cña thiÕt bÞ
ph¶i ®−îc b·o hoμ n−íc. C¸ch lμm th«ng
th−êng lμ ng©m thiÕt bÞ trong buång kÝn n−íc
(n−íc nμy cÇn ph¶i ®uæi khÝ tr−íc) vμ dïng
b¬m hót ch©n kh«ng ®Ó ®uæi khi trong ®¸
thÊm.
50
0
0 1 2 3 4 5 6
Voltage (V)
H×nh 5. Quan hÖ ¸p lùc vμ tÝn hiÖu ®Çu ra
Ngoμi ra, trong mÉu cßn ®−îc bè trÝ c¸c thiÕt bÞ
®o gia tèc ®Ó ®o gia tèc cña ®Êt xung quanh
cäc trong qu¸ tr×nh thÝ nghiÖm ®éng sau nμy.
Sau khi v÷a sÐt ®−îc b¬m ®Õn ®é cao kho¶ng
1500mm trong èng, nã ®−îc cè kÕt d−íi cÊp
¸p lùc 280kPa. N−íc tho¸t ra tõ mÉu theo hai
chiÒu (trªn vμ d−íi mÉu) (H×nh 6).

4
ThiÕt bÞ gia t¶i
¸p lùc cè kÕt
mét chiÒu
èng ®ùng v÷a sÐt

TÊm ®¸y

ThiÕt bÞ gia t¶i ¸p lùc cè kÕt

Bμn gia t¶i

èng tho¸t n−íc

trªn vμ d−íi mÉu

MÉu ®Êt

ThiÕt bÞ
®o ¸p lùc
n−íc lç rçng

TÊm ®¸y

H×nh 6. Bè trÝ cè kÕt mét chiÒu cho mÉu

5
Xi lanh thñy lùc cÊp t¶i ®−îc nèi víi bμn gia t¶i
®Ó t¸c dông 1 ¸p lùc ph©n bè ®Òu lªn bÒ mÆt
mÉu. Biªn cña bμn gia t¶i cã 2 gio¨ng ®Ó ng¨n
v÷a sÐt vμ n−íc tho¸t ra. Bμn gia t¶i cã hai lç
cho n−íc tho¸t theo ph−¬ng ®øng lªn phÝa trªn
mÉu ®i ra ngoμi. T−¬ng tù ë tÊm b¶n ®¸y, mét
lç ®−îc bè trÝ ë gi÷a tÊm cho n−íc tho¸t phÝa
d−íi mÉu.
800
700
600
500
Height (mm)
400
300
200
100
0
0 20 40
H×nh 7. ¸p lùc n−íc lç rçng trong mÉu d−íi
qu¸ tr×nh cè kÕt mét chiÒu
Khi chuyÓn sang cè kÕt 3 trôc, èng ®ùng mÉu
®−îc th¸o dì vμ tiÕp ®ã, mÉu ®−îc bäc b»ng
mμng cao su. H×nh 8 thÓ hiÖn s¬ ®å cè kÕt 3
trôc cña mÉu. PhÇn gi÷a buång ngoμi vμ mμng
cao su ®−îc b¬m ®Çy n−íc ®Ó t¸c dông ¸p lùc
ngang lªn mÉu. Mét mμng cao su ®−îc ®Ýnh
víi tÊm b¶n trªn cña buång vμ n−íc ®−îc b¬m
vμo kho¶ng gi÷a cña mμng ®Ýnh vμ b¶n trªn ®Ó
t¸c dông ¸p lùc ®øng lªn mÉu. §é biÕn d¹ng
cho phÐp cña mμng ®Ýnh vμo b¶n trªn kho¶ng
200mm ®ñ cho mÉu lón trong qu¸ tr×nh cè kÕt
3 trôc. Khi chuyÓn tõ cè kÕt mét chiÒu sang cè
kÕt 3 trôc, mét líp c¸t kho¶ng 200mm ®−îc
thªm vμo trªn ®Ønh mÉu vμ khi cè kÕt, n−íc
tho¸t theo ph−¬ng ®øng qua líp c¸t nμy vμo
èng trô cã ®ôc lç vμ ®i ra ngoμi. èng trô cã ®ôc
lç nμy cao 220mm, ng¨n líp c¸t ®Öm trªn tiÕp
xóc víi cäc. ¸p lùc cè kÕt theo ph−¬ng ®øng
vμ ngang ®−îc ®o b»ng hai thiÕt bÞ ®o (H×nh 8).
ViÖc ®−a cäc vμo mÉu ®−îc thùc hiÖn trong
qu¸ tr×nh chuyÓn tõ cè kÕt 1 chiÒu sang cè kÕt
3 trôc. Khi ®−a cäc vμo mÉu, mét èng thÐp
®−îc Ên vμo mÉu vμ ®Êt trong èng ®−îc lÊy ra
b»ng khoan tay. Khi ®Õn chiÒu s©u ®· ®Þnh,
èng thÐp ®−îc rót ra vμ cäc ®−îc ®−a vμo
mÉu. Mét Ýt n−íc ®· ®uæi khÝ ®−îc cho vμo
phÇn hë gi÷a thμnh cäc vμ thμnh lç khoan ®Ó
®¶m b¶o ®Êt xung quanh cäc b·o hoμ (qu¸
Trong qu¸ tr×nh cè kÕt, ¸p lùc n−íc lç rçng, thÓ
tÝch n−íc tho¸t ra vμ ®é lón cña mÉu ®−îc ghi
l¹i. Khi ®é cè kÕt ®¹t kho¶ng 80%, chiÒu cao
ban ®Çu lμ 1500mm lón ®Õn chiÒu cao kho¶ng
1000mm, mÉu ®−îc chuyÓn sang cè kÕt 3 trôc.
H×nh 7 lμ kÕt qu¶ ¸p lùc n−íc lç rçng trong qu¸
tr×nh cè kÕt mét chiÒu cña mét mÉu thÝ nghiÖm.
t = 0 hour
t = 12 hours
t = 84 hours
t = 120 hours
t = 156 hours
t = 192 hours
t = 228 hours
t = 264 hours
t = 300 hours
t = 356 hours
60 80 100 120 140 160 180 200 220 240 260 280 300
Pore water pressure (kPa)
tr×nh chuyÓn tõ cè kÕt 1 chiÒu sang 3 trôc
th−êng mÊt 2 ngμy, do vËy, cäc cã thÓ ®Ó qua
®ªm tr−íc khi t¸c dông ¸p lùc ngang vμ ®øng
lªn mÉu). Mét hÖ dÇm ®−îc thiÕt kÕ ®Ó gia
c−êng cho tÊm b¶n trªn nh»m gi¶m thiÓu dao
®éng ®øng cña tÊm trong c¸c thÝ nghiÖm ®éng
(H×nh 8). Khi cè kÕt 3 trôc, mÉu ®−îc t¸c dông
¸p lùc theo ph−¬ng ngang vμ ph−¬ng ®øng.
Gi¸ trÞ c¸c ¸p lùc nμy lμ 280kPa, b»ng gi¸ trÞ
¸p lùc trong cè kÕt mét chiÒu. ¸p lùc 3 trôc t¸c
dông lªn mÉu ®−îc duy tr× cho ®Õn khi c¸c thÝ
nghiÖm víi cäc kÕt thóc.
2.4 HÖ thèng gia t¶i cho cäc
Víi thÝ nghiÖm tÜnh ®éng vμ thÝ nghiÖm xuyªn
cäc víi tèc ®é kh«ng ®æi, hÖ thèng thuû lùc
®iÒu khiÓn b»ng m¸y tÝnh ®−îc sö dông. ThiÕt
bÞ nμy nhËn tÝn hiÖu tõ m¸y tÝnh ®Ó t¸c dông t¶i
träng lªn cäc theo d¹ng thøc mong muèn. HÖ
t¶i nμy cã mét bé ®o chuyÓn vÞ ®−îc tÝch hîp
ngay trong thiÕt bÞ (LVDT linear variable
displacement transducer)
Víi thÝ nghiÖm tÜnh (gia t¶i tõng cÊp) hÖ thèng
gia t¶i dïng trong cè kÕt mét chiÒu ®−îc sö
dông, do hÖ gia t¶i ®iÒu khiÓn b»ng m¸y tÝnh
kh«ng cã kh¶ n¨ng duy tr× t¶i trong thêi gian
dμi.
Mét hép ®o t¶i ®−îc ®Æt gi÷a cäc vμ xi lanh ®Ó
®o tæng t¶i träng t¸c dông lªn cäc
6
 ThiÕt bÞ thñy lùc
®Ó t¸c dông t¶i träg
lªn cäc

Hép ®o t¶i
®Çu cäc PhÇn nèi cäc
víi hép ®o lùc
DÇm t¨ng c−êng
tÊm b¶n trªn
D©y nèi ra
m¸y tÝnh
ThiÕt bÞ ®o ¸p lùc
t¸c dông lªn mÉu
theo ph−¬ng ®øng

ThiÕt bÞ thñy lùc

®Ó t¸c dông t¶i träg
lªn cäc

Hép ®o t¶i
®Çu cäc
PhÇn nèi cäc
víi hép ®o lùc

¸p lùc n−íc
t¸c dông theo Líp ®Öm
ph−¬ng ®øng c¸t trªn mÉu
lªn mÉu

Mμng ba trôc
bäc mÉu
Cäc

ThiÕt bÞ ®o ¸p lùc
t¸c dông lªn mÉu
¸p lùc n−íc theo ph−¬ng ngang
t¸c dông theo
ph−¬ng ngang
lªn mÉu

H×nh 8. S¬ ®å cè kÕt 3 trôc vμ cäc trong mÉu

7
2.5 Cäc thÝ nghiÖm
Cäc thÝ nghiÖm (H×nh 9) cã ®−êng kÝnh 70mm,
dμi 1000mm vμ cã 4 bé phËn chÝnh:
♦ Hép ®o t¶i mòi cäc: Hép nμy cho phÐp ®o
søc c¶n mòi cäc, ®éc lËp víi søc kh¸ng ma
s¸t.
♦ Bé phËn ®o lùc ma s¸t: Bé phËn tù chÕ nμy
cã kh¶ n¨ng ®o lùc ma s¸t thμnh cäc trªn mét
®o¹n dμi 302mm.
♦ ThiÕt bÞ ®o ¸p lùc n−íc lç rçng ngay t¹i bÒ
mÆt thμnh cäc. ThiÕt bÞ nμy ®−îc bè trÝ c¸ch
mòi cäc 534mm.
♦ ThiÕt bÞ ®o ¸p lùc n−íc lç rçng t¹i bÒ mÆt
mòi cäc.
Ngoμi ra mét ®o¹n nèi cã ®−êng kÝnh nhá h¬n
®−êng kÝnh cäc nèi víi cäc vμ hép t¶i bªn trªn
(Hép t¶i ®Ó ®o tæng t¶i träng t¸c dông vμo cäc)

PhÇn nèi cäc víi

thiÕt bÞ gia t¶i

D©y dÉn cña c¸c thiÕt

bÞ ®o ®−îc nèi víi m¸y tÝnh

§o ¸p lùc n−íc lç
rçng t¹i bÒ mÆt cäc

Hép ®o t¶i søc c¶n

ma s¸t

Hép ®o t¶i mòi cäc

§o ¸p lùc n−íc lç
rçng t¹i bÒ mÆt mòi cäc

H×nh 9. CÊu t¹o cäc thÝ nghiÖm

Trong qu¸ tr×nh thÝ nghiÖm cäc, ¸p lùc 3 trôc

2.6 ThiÕt bÞ ®iÒu khiÓn vμ ghi sè liÖu
Mét hép ®iÒu khiÓn ®−îc nèi víi m¸y tÝnh vμ hÖ
thèng gia t¶i thuû lùc ®Ó ®iÒu khiÓn c¸c d¹ng
t¶i träng t¸c dông vμo cäc.
Do thÝ nghiÖm ®éng ®−îc thùc hiÖn víi thêi
gian rÊt ng¾n tõ 30ms ®Õn 200ms nªn mét
thanh nhí ®Öm ®−îc c¾m thªm vμo m¸y tÝnh.
Víi c¸c thÝ nghiÖm ®éng, sè liÖu ®äc tõ c¸c
hép ®o t¶i, thiÕt bÞ ®o ¸p lùc n−íc ®−îc ghi vμo
m¸y tÝnh víi tèc ®é kho¶ng 3000 lÇn ®äc trong
1 gi©y.
III. c¸c thÝ nghiÖm
Sau khi ®é cè kÕt 3 chiÒu ®¹t ®−îc kho¶ng
90% th× b¾t ®Çu qu¸ tr×nh thÝ nghiÖm cäc.
lªn mÉu vÉn ®−îc duy tr×. Víi mçi thÝ nghiÖm,
cäc ®−îc Ên vμo trong mÉu ®Êt mét kho¶ng
7mm (b»ng 1/10 ®−êng kÝnh cäc). Sau mçi thÝ
nghiÖm cäc ®−îc nghØ kho¶ng 24h cho ®Õn khi
¸p lùc n−íc lç rçng xung quanh cäc trë vÒ
tr¹ng th¸i ban ®Çu vμ thÝ nghiÖm tiÕp theo ®−îc
thùc hiÖn.
Cã 3 d¹ng thÝ nghiÖm chÝnh ®−îc thùc hiÖn:
♦ ThÝ nghiÖm Ên cäc vμo ®Êt víi tèc ®é kh«ng
®æi. Víi d¹ng thÝ nghiÖm nμy, cäc ®−îc Ên vμo
®Êt víi c¸c tèc ®é kh¸c nhau: 0.01; 10; 30; 50;
100; 150; 200; 500mm/s. Môc ®Ých chÝnh cña
thÝ nghiÖm nμy lμ nghiªn cøu mèi liªn hÖ søc
kh¸ng ®éng cña cäc vμ tèc ®é xuyªn cña cäc.
Søc kh¸ng cña cäc tõ thÝ nghiÖm nÐn víi tèc
®é 0.01mm/s ®−îc xem lμ søc kh¸ng tÜnh.
♦ ThÝ nghiÖm tÜnh ®éng. C¸c xung t¶i m«
pháng thÝ nghiÖm tÜnh ®éng ®−îc thùc hiÖn víi

8
thêi gian t¸c dông t¶i träng tõ 180ms ®Õn So s¸nh kÕt qu¶ gi÷a thÝ nghiÖm tÜnh ®éng vμ
200ms. C¸c xung t¶i cã gi¸ thÞ cùc ®¹i tõ 15kN thÝ nghiÖm nÐn cäc víi tèc ®é kh«ng ®æi v =
®Õn 40kN. ThÝ nghiÖm nμy cung cÊp søc kh¸ng 0.01mm/s ®−îc thÓ hiÖn trªn H×nh 12.
®éng cña cäc trong thÝ nghiÖm tÜnh ®éng. KÕt T¶i träng (kN)
0 3 6 9 12 15 18 21 24 27 30
hîp víi c¸c thÝ nghiÖm xuyªn cäc víi tèc ®é 0
kh«ng ®æi, mèi quan hÖ gi÷a søc c¶n nhít vμ 1
vËn tèc xuyªn cäc ®−îc nghiªn cøu. ThÝ nghiÖm nÐn ThÝ nghiÖm
2
♦ ThÝ nghiÖm tÜnh gia t¶i tõng cÊp. Víi thÝ cäc víi tèc ®é tÜnh ®éng

§é lón (mm)
3 kh«ng ®æi
nghiÖm nμy, cäc ®−îc gia t¶i tõng cÊp, t¶i V=.01mm/s
4
träng mçi cÊp kho¶ng 3kN (xÊp xØ 1/6 søc
5
kh¸ng tÜnh cùc h¹n cña cäc). ThÝ nghiÖm nμy
6
kÕt hîp víi thÝ nghiÖm nÐn cäc víi tèc ®é
7
0.01mm/s ®Ó x¸c ®Þnh søc kh¸ng tÜnh cña cäc.
8

iV. mét sè kÕt qu¶ thÝ nghiÖm

H×nh 12. So s¸nh quan hÖ t¶i träng-®é lón cña thÝ
4.1 ThÝ nghiÖm nÐn cäc víi tèc ®é kh«ng ®æi nghiÖm tÜnh ®éng vμ thÝ nghiÖm nÐn cäc víi
v=0.01mm/s
Mét sè kÕt qu¶ thÝ nghiÖm ®−îc thÓ hiÖn trªn
H×nh 10. Qua kÕt qu¶ ®o ®−îc, søc kh¸ng KÕt qu¶ cho thÊy søc c¶n ®éng cña cäc trong
®éng phô thuéc vμo tèc ®é xuyªn cäc rÊt râ thÝ nghiÖm tÜnh ®éng cao h¬n nhiÒu søc kh¸ng
rÖt. Tèc ®é xuyªn cμng cao th× søc kh¸ng ®éng tÜnh cña cäc.
cμng lín.
4.3 ThÝ nghiÖm gia t¶i tõng cÊp
Tæng t¶i träng (kN)
0 5 10 15 20 25 30
T¶i träng (kN)
0 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22
Tèc ®é 0
1
50 mm/s 0.5
Tèc ®é
§é lón (mm)

2 Søc c¶n
Tèc ®é 1
0.01 mm/s ma s¸t
§é lón (mm)

100 mm/s 1.5

3
2
4 Tèc ®é
2.5 Søc c¶n Tæng søc
200 mm/s
3 mòi c¶n
5
3.5
6 4
4.5
H×nh 10. ThÝ nghiÖm víi c¸c tèc ®é kh¸c nhau

H×nh 13. KÕt qu¶ cña thÝ nghiÖm tÜnh gia t¶i
4.2 ThÝ nghiÖm tÜnh ®éng
tõng cÊp
KÕt qu¶ thÝ nghiÖm tÜnh ®éng víi gi¸ trÞ lín nhÊt KÕt qu¶ cña mét thÝ nghiÖm tÜnh gia t¶i tõng
cña xung t¶i t¸c dông lμ 29kN ®−îc thÓ hiÖn cÊp ®−îc thÓ hiÖn trªn H×nh 13. Trong h×nh vÏ
trªn H×nh 11. trªn cÇn chó ý lμ tæng lùc c¶n mòi cäc ®o ®−îc
vμ tæng lùc c¶n ma s¸t ®o ®−îc, kh«ng b»ng
30 160 tæng søc c¶n cña cäc, do hép ®o søc c¶n ma
27 T¶i träng lªn 140
s¸t chØ ®o søc c¶n trªn mét chiÒu dμi lμ
Tèc ®é cäc (mm/s)

24 cäc 120
302mm trong lóc ®ã chiÒu dμi cña cäc lμ
T¶i träng (kN)

21 100
18
80 1000mm. Qua so s¸nh gi÷a thÝ nghiÖm gia t¶i
15 VËn tèc cäc
12
60 tõng cÊp vμ thÝ nghiÖm nÐn cäc víi tèc ®é v =
9 40 0.001mm/s cho thÊy søc chÞu t¶i cña cäc gi÷a
6 20 hai lo¹i thÝ nghiÖm lμ t−¬ng ®−¬ng. Do vËy, cã
3 0
thÓ xem søc chÞu t¶i cña cäc khi thÝ nghiÖm
0 -20
nÐn cäc víi tèc ®é v = 0.01mm/s lμ søc kh¸ng
0 30 60 90 120 150 180 210 240
Thêi gian (ms)
tÜnh cña cäc. KÕt luËn nμy sÏ ®−îc sö dông khi
ph©n tÝch thμnh phÇn søc c¶n nhít cña cäc vμ
H×nh 11. Quan hÖ gi÷a t¶i träng, vËn tèc cäc t¸c gi¶ sÏ cè g¾ng tr×nh bμy trong c¸c bμi b¸o
vμ thêi gian cña thÝ nghiÖm tÜnh ®éng tiÕp theo.

9
V kÕt luËn
C¸c m« h×nh vËt lý lμ mét c«ng cô tèt ®Ó
nghiªn cøu c¸c bμi to¸n ®Þa kü thuËt. §Êt trong
phßng thÝ nghiÖm ®−îc kiÓm so¸t chÆt chÏ. Do
vËy, sù kh¸c nhau gi÷a thÝ nghiÖm nμy vμ thÝ
nghiÖm kh¸c ®−îc gi¶m thiÓu. C¶ hai m« h×nh
1-g vμ ly t©m ®Òu cã −u nh−îc ®iÓm cña nã
nªn tuú thuéc vμo bμi to¸n cô thÓ mμ chän m«
h×nh phï hîp. M« h×nh ly t©m cã gi¸ thμnh ®¾t
nh−ng víi mét buång quay cã thÓ thùc hiÖn
®−îc nhiÒu bμi to¸n nªn nã cÇn ®−îc xem xÐt
®Ó ®Çu t− cho c¸c trung t©m nghiªn cøu lín.
c¸c tμi liÖu Tham kh¶o
and Deep Foundation, Amsterdam, May 31-
June 2, 2006.
Powrie, W. (1997). Soil mechanics, concepts
and appliations. E & FN Spon.
Randolph, M.F & Deeks, A.J. (1992).
Dynamic and static soil model for axial pile
response. Application of Stress Wave Theory
to Piles. Proc. 4th Int. Conf. on the Application
of Stress Wave Theory to Piles, The Hague,
The Netherlands, pp. 3-14.
SCHOFIELD, A.N. (1980). Cambridge
geotechnical centrifuge operations.
Geotechnique, Vol. 30, No. 3. pp. 227-268.

SMITH., E.A.L., (1960). Pile Driving Analysis

GIBSON, G.C. & COYLE, H.M. (1968). Soil
by the Wave Equation. Journal of Soil
damping constants related to common soil
Mechanics and Foundations. ASCE. Journal of
properties in sands and clays. Research
Geotechnical Engineering, Vol. 86. No. 4. pp.
Report No. 125-1, Texas Transportation
35-61.
Institute, Texas A&M University.

HEEREMA, G.A., (1979). Relationship

between wall friction, displacement velocity
and horizontal stress in clay and in sand, for
pile driveability analysis. Ground Engineering
Journal, pp. 55-65.

LITKOUHI, S. & POSKITT, T.J. (1980).

Damping constants for pile driveability
calculations. Geotechnique, Vol. 30, No. 1. pp.
77-86.

MIDDENDORP, P., GINNEKEN, G.J.J. van &

FOEKEN, R.J. van. (2000). The advantages
and disadvantages of dynamic load testing and
Statnamic load testing. In S. Niyama & J. Beim
(eds), Proc. 6th, Int. Conf. on the Application of
Stress Wave Theory to Piles, Sao Paulo,
Brazil, pp. 625-632.

NGUYEN, D.H., (2005). Statnamic testing of

Piles in Clay. PhD Thesis. The University of
Sheffield. UK.

NGUYEN, D.H., ANDERSON, W.F. & HYDE,

A.F.L. (2006). Interpretation of Statnamic load
tests on piles in clay. Proceedings of the the
six International conference on Physical
Modelling in Geotechnics. Hong Kong. Vol. 2.
pp, 965-970.

NGUYEN, D.H., ANDERSON, W.F. & HYDE,

A.F.L. (2006). A new analysis of data from
statnamic tests on piles in clay. Proceedings of
the tenth International conference on Piling

10