Page 1 of 1

TÜRK STANDARDI
TURKISH STANDARD

TS 130
Nisan 1978

ICS 91.100.15

AGREGA KARIŞIMLARININ ELEK ANALİZİ DENEYİ İÇİN

METOT
Standard Method of Test for Sieve Analysis of Fine and
Coarse Aggregates

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA

TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

https://www.tse.org.tr/turkish/abone/Kapak.asp?STDNO=987 07.03.2003
UDK 691.12 TÜRK STANDARDI TS 130 / Nisan 1978

İÇİNDEKİLER
0 - KONU, TANIM, KAPSAM ..................................................................................... 1
0.1 - KONU.........................................................................................................................1
0.2 - TANIMLAR .................................................................................................................1
0.2.1 - Elek Analizi Deneyi ......................................................................................................... 1
0.2.2 - En Büyük Dane Çapõ ........................................................................................................ 1
0.2.3 - İri Agrega............................................................................................................................ 1
0.2.4 - İnce Agrega....................................................................................................................... 1
0.2.5 - Mineral Dolgu Malzemesi ................................................................................................... 1
0.3 - KAPSAM ....................................................................................................................1
1 - ELEK ANALİZİ DENEYİ...................................................................................... 1
1.1 - İRİ VE İNCE AGREGA İÇİN DENEY ..........................................................................1
1.1.1 - Aletler ................................................................................................................................ 1
1.1.2 - Deney Numunesinin Hazõrlanmasõ............................................................................ 1
1.1.3 - Deneyin Yapõlmasõ ............................................................................................................ 2
1.1.4 - Hesaplama ......................................................................................................................... 3
1.2 - MİNERAL DOLGU MALZEMESİ (0,063 mm DEN İNCE TANELER) TAYİNİ
DENEYİ..............................................................................................................................3
1.2.1 - Aletler................................................................................................................................... 3
1.2.2 - Deney Numunesinin Hazõrlanmasõ ............................................................................... 3
1.2.3 - Deneyin Yapõlmasõ.............................................................................................................. 4
1.2.4 - Hesaplama ......................................................................................................................... 4
2 - DENEY RAPORU ................................................................................................. 4
UDK 691.12 TÜRK STANDARDI TS 130 / Nisan 1978

AGREGA KARIŞIMLARININ ELEK ANALİZİ DENEYİ İÇİN METOT

DENEYİ İÇİN METOT

0 - KONU, TANIM, KAPSAM

0.1 - KONU
Bu Standard, agrega karõşõmlarõnõn elek analizi deney metoduna dairdir.

0.2 - TANIMLAR

0.2.1 - Elek Analizi Deneyi

Elek analizi deneyi, bir agrega karõşõmõnõn, kare gözlü Standard deney eleklerinden elenmesi
yolu ile, en büyük tane .çapõ yönünden çeşitli büyüklüklerdeki agrega bölümlerinin, bütün agrega
karõşõmõna ağõrlõkça oranõ yüzdelerinin bulunmasõdõr.

0.2.2 - En Büyük Dane Çapõ

En büyük dane çapõ, bir agrega karõşõmõnõn eleme işlemi sõrasõnda tamamõnõn geçtiği, en küçük
elek göz açõklõğõdõr.

0.2.3 - İri Agrega

1
iri agrega, TS 1227 ' ye uygun 4 mm göz açõklõğõndaki eleğin üstünde kalan agregadõr.

0.2.4 - İnce Agrega

ince agrega, TS 1227 ye uygun 4 mm göz açõklõğõndaki elekten geçen agregadõr.

0.2.5 - Mineral Dolgu Malzemesi

Mineral dolgu malzemesi, TS 1227 ye uygun göz açõklõğõ 0,063 mm olan elekten geçen malzemedir.

0.3 - KAPSAM
Bu standard, her türlü yapõ işinde kullanõlan agrega karõşõmlarõnõn elek analizi deney metodunu
kapsar.

1 - ELEK ANALİZİ DENEYİ

1.1 - İRİ VE İNCE AGREGA İÇİN DENEY

1.1.1 - Aletler
— Terazi: Deney numunelerini en az °/h 0,1 duyarlõkta tartabilecek bir terazi.
— Elekler : TS 1227 ye uygun tel elekler.
— Etüv : Yeterli büyüklükte ve 110 ± 5°C a ayarlanabilir bir etüv.
— Bölgeç: Şekil - l de görülen numune ayõrõcõ böl-geç.

1.1.2 - Deney Numunesinin Hazõrlanmasõ

Numune agrega iyice karõştõrõlarak homogen duruma getirilir ve bölgeç ile (Şekil - 1) deney için ge-
reken miktarda malzeme, deney numunesi olarak ayrõlõr. Bu ayõrma ve deney numunesi hazõrlama
işleminde Şekil - 2 de şematik olarak gösterilen çeyrekleme metodu da kullanõlabilir. Bu metotta,
agrega düzgün dairesel bir yõğõn haline getirilerek, bir malanõn keskin kenarõ ile dört eşit kõsma
ayrõlõr.

1
UDK 691.12 TÜRK STANDARDI TS 130 / Nisan 1978

(Sekil - 2 a ) . Sonra bunlardan ( A ) işaretli olan karşõlõklõ iki dörtte birlik kõsõmlar uzaklaştõrõlõp
kalan iki ( K ) dörtte birlik karõştõrõlarak, yeniden dairesel bir yõğõn oluşturulur.

Bu şekilde dörde bölme işlemleri, kalanlar, yaklaşõk olarak deney numunesi miktarõna eşdeğer
olana kadar sürdürülür

ince agrega, ayrõşmayõ minimuma indirmek ve çok ince kõsõmlarõn (toz) kaybõnõ önlemek için
deney numunesinin ayrõlmasõndan önce õslatõlarak karõştõrõlmõş olmalõdõr.

İnce agrega için deney numunesi miktarõ Çizelge - 1 de iri agrega için dene> numunesi mõhlarõ
ise Çizelge - 2 için gösterilmiştir.

ÇİZELGE - l İnce Agrega için Kurutulmuş Deney Numunesi Miktarõ (g)

En Büyük Dane Çapõ En Az Numune Miktarõ

mm (ç)
2,0 100

4,0 500

ÇİZELGE - 2 iri Agrega için Kurutulmuş Deney Numunesi Miktarõ

En Büyük Dane Çapõ En Az Numune Miktarõ

(mm) (Kg)
8,0 0
11,2 4
16,0 8
22,4 12
31.5 16
450 20
63,0 2c
900 50
1250 80

Çizelge - l ve Çizelge - 2 de belirtilen deney numunesi miktarlarõ, tamamen homogen duruma

gelene Kadar iyice karõştõrõldõktan sonra kurutulmuş malzeme ağõrlõklarõdõr

Elek analizi yapõlacak malzemede hem ince ve hem de iri agrega daneleri bulunuyorsa,
malzeme önce 4 mm göz açõklõğõndaki elekten elenerek ince v iri olmak üzere iki kõsma ayrõlõr
Sonra her bir kõsmõndan yukarõda açõklanan ve Çizelge - l ve Çizelge - 2 de belirtilen miktarlarda
deney numunesi alõnõr

1.1.3 - Deneyin Yapõlmasõ

Deney numunesi 110 ± 5°C a ayarlanmõş etüvde değişmez ağõrlõğa kadar kurutulup tartõlõr
(W 0 )

Deney elekleri, yukarõdan aşağõya doğru göz açõklõklarõ giderek küçülecek şekilde üst üste
yerleştirilir Kurutulup tartõlmõş deney numunesi en üstteki eleğin içine konulur ve eleme
hareketlerine başlanõlõr Eleme hareketleri elle yapõlabileceği gibi. bu iste bir elek sarsma
makinesinden de yararlanõlabilir.

Bu şekilde elekler içindeki malzeme ile birlikte yeterli bir sure sarsõlarak eleme sürdürülür
Eleme süresinin yeterli olduğu, herhangi bir elekte bir dakikalõk sarsma suresinde elekten

2
UDK 691.12 TÜRK STANDARDI TS 130 / Nisan 1978

gecen malzeme miktarõnõn, elek üstünde kalan malzeme miktarõnõn %1 inden dana az olmasõ ile
anlaşõlõr

Uygulamada bu durumun anlaşõlmasõ için söz konusu elek elle tutulur ve üzen bir Kapakla
sõkõca Kapatõlõp hafifçe meyillendirilerek elek kenarõ diğer elin ayasõna sertçe ve dakikada 150
vuruş yapõlacak bir hõz ayarõnda çarpõlarak sarsõlmasõ yolu ile eleme sürdürülür Bu sõrada her
25 çarpma sonunda elek yaklaşõk l/6'õ devir yaptõrõlarak kendi ekseni etrafõnda döndürülür. Bu
hõzla bir dakikalõk bir surede elekten geçen malzemenin elek üstünde kalana oranõ eleme
suresinin yeterliliğini gösterir

Elek göz açõklõğõ 4 mm den daha büyük eleklerde ise, elek içinde kalan malzemenin tek bir
tanecik tabakasõ oluşturmasõ halinde eleme suresinin yeterli olduğu anlaşõlõr

Bu şekilde yeterince sürdürülen eleme işlemi sonunda her elekte kalan malzeme 0,1 g
duyarlõkla tartõlõr (Wn).

1.1.4 - Hesaplama
Elen analizi deneyi sonunca her elek üstünde Kalan malzeme oranõ, bütün deney numunesi
ağõrlõğõnõn yüzdesi olarak
Wn
Sn = × 100(%)
W0

formülü ile ve tam sayõya yuvarlatõlarak hesaplanõr.

Bu formülde :

Sn = Herhangi bir (n) göz açõklõğõndaki elek üstünde kalan malzeme oranõ (%)
W n = Göz açõklõğõ (n) olan elekte kalan malzeme ağõrlõğõ (g)
W 0 = Deney numunesinin ağõrlõğõ (g) dõr.

1.2 - MİNERAL DOLGU MALZEMESİ (0,063 mm DEN İNCE TANELER) TAYİNİ

DENEYİ

1.2.1 - Aletler
Terazi: Madde 1.1.1 de açõklanan terazi.
Elekler : (Kare gözlü) 0,063 mm (TS 1227 ye uygun) 1,0 mm (TS 1227 ye uygun) 4,0 mm (TS
1227 ye uygun)
Etüv : Madde 1.1.1 de açõklanan etüv
Numune Çalkalama Kabõ : Deney numunesini ve ilave
edilen suyu alabilecek ve kuvvetlice çalkalanõp karõştõrma işlemi sõrasõnda deney numunesinin
veya çalkalama suyunun dökülmeyeceği büyüklükte bir kap.
Bölgeç : Madde 1.1.1 de açõklanan bölgeç. Desikatör : Yeterli büyüklükte bir desikatör.

1.2.2 - Deney Numunesinin Hazõrlanmasõ

Deneyde Madde 1.1.2 de açõklandõğõ şekilde hazõrlanõp kurutulmuş. Çizelge - 3 de gösterilen
miktarda deney numunesi kullanõlõr.

ÇİZELGE - 3 Mineral Dolgu Malzemesi Tayini için Kurutulmuş Deney Numunesi Miktarõ (g)

En Büyük Dane Çapõ En Az Numune Miktarõ (g)

(mm)
2,0 100
4,0 500
8,0 2000
16,0 2500
31,9 veya daha büyük 5000

3
UDK 691.12 TÜRK STANDARDI TS 130 / Nisan 1978

1.2.3 - Deneyin Yapõlmasõ

Deney numunesi 110 ± 5°C a ayarlanmõş etüve konularak değişme ağõrlõğa kadar kurulup
desikatörde oda sõcaklõğõna kadar soğutulur ve tartõlõr (W 0).

Yeterli miktarda su ile birlikte çalkalama kabõna ko- nulan deney numunesi J l saat
bekletildikten sonra ince danelerin, yapõşmõş olabilecekleri daha iri tanelerden ayrõlmasõ için,
yaklaşõk 5 dakika süre ile kuvvetlice karõştõrõlarak çalkalanõr, içinde ince danelerin
süspansiyon halinde bulunduğu bulanõk su bekletilmeden, en üstte 4 mm, ortada l mm ve en
altta 0,063 mm lik olmak üzere iç içe geçirilmiş eleklerden en üsttekinin içine ve daha in
danelerin dökülme-mesine özen gösterilerek boşaltõlõr.

Çalkalama kabõna tekrar bir miktar su konularak evvelce yapõldõğõ gibi kuvvetlice karõştõrõlarak
çalkalanõr Yõkama suyu tamamen berrak ve renksiz hale gelene kadar yõkama işlemi
sürdürülür.

Yõkama suyu berraklaşõnca. çalkalama kabõndaki malzeme son olarak bir miktar su ile birlikte
en üstteki 4 mm lik eleğin içme aktarõlõr.

Eleklere üstten yõkama suyu dökülmesi sürdürülürken, bir taraftan da ince bir kõl fõrça ile
fõrçalanarak, ince kõsõmlarõn daha kalõn olanlardan tamamen ayrõlmasõ sağlanõr.

Sonra eleklerin her üçünün üzerinde kalan malzeme toplanarak 110 ± 5°C sõcaklõğa
ayarlanmõş etüvde değişmez ağõrlõğa kadar kurutulup desikatörde oda sõcaklõğõna kadar
soğutulur tartõlõr (W 3 ).

1.2.4 - Hesaplama
Mineral dolgu malzemesi (0,063 mm lik elekten geçen malzeme) oranõ:

Sm = W 0 − W1
× 100 (%)
W0

formülü ile ondabire yuvarlatõlarak hesaplanõr.

Bu formülde
Sm= Mineral dolgu malzemesi oranõ (%)
W0 = Deney numunesinin elek analizinden önce değişmez ağõrlõğa kadar kurutulmuş
ağõrlõğõ (g)
W1 = Deney sonunda eleklerin üzerinde kalan malzemenin değişmez ağõrlõğa kadar
kurutulmuş toplam ağõrlõğõ (g)
dõr.

2 - DENEY RAPORU
iri ve/veya agreganõn elek analizi deneylerinin sonuçlarõnõn belirtileceği raporda en az aşağõdaki
bilgiler bulunmalõdõr :
— Deneylerin yapõldõğõ laboratuvarõn, deneyi yapan ve raporu imzalayan yetkililerin adlan, görev
ve meslekleri,
— Deneylerin yapõldõklarõ tarih,
— Numunelerin tanõtõlmasõ,
— Deneylerde uygulanan standardlarõn: numaralan,
— Uygulanan deneylerin her birinin sonuçlarõ,
— Deney sonuçlarõnõ değiştirebilecek etkenlerin sakõncalarõnõ önlemek üzere alõnmõş olan
tedbirrler,
— Uygulanan deney metotlarõnda belirtilmeyen veya zorunlu görülmeyen fakat uygulamada
yer almõş olan işlemler,
— Rapor tarih ve numarasõ.

4
UDK 691.12 TÜRK STANDARDI TS 130 / Nisan 1978

Ölçüler mm dir.

ŞEKİL-1 Bölgeç ( Numune ayõrõcõ.)

\
\

(a }

ŞEKİL -2