Professional Documents
Culture Documents
ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ
ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ
ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΕΧΝΙΚΩΝ
ΕΡΓΩΝ
ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΑΚΙΝΗΤΩΝ
ΜΕΘΟΔΟΙ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ
Σαλονικίδου Βιολέττα
Σαββαΐδης Παρασκευάς
Καθηγητής τμήματος Πολιτικών Μηχανικών Α.Π.Θ.
Δούκας Ιωάννης
Καθηγητής τμήματος Πολιτικών Μηχανικών Α.Π.Θ.
Υφαντής Ιωάννης
Καθηγητής τμήματος Πολιτικών Μηχανικών Α.Π.Θ.
Σαλονικίδου Βιολέττα
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
1
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
Οι αξίες των ακινήτων δεν είναι κρύσταλλα που κόβουμε τα αιχμηρά τους
άκρα. Δεν αποδεικνύουμε τα αποτελέσματα μας, τα υποστηρίζουμε»
Blackadar, 1986
2
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
3
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Η συγκεκριμένη εργασία έχει ως αντικείμενό της την εκτίμηση ακινήτων και πιο
συγκεκριμένα την παρουσίαση και τη σύγκριση των πιο γνωστών μεθόδων εκτίμησης
της αξίας των ακινήτων ενώ στο τέλος παρουσιάζονται και δύο παραδείγματα
εφαρμογής ορισμένων μεθόδων. Η συγκεκριμένη εργασία επιμερίζεται σε τρείς
ενότητες.
Αρχικά, στην πρώτη ενότητα, γίνεται η αναφορά σε γενικά στοιχεία που σχετίζονται με
το θεωρητικό πλαίσιο του επιστημονικού πεδίου των εκτιμήσεων. Έτσι παρουσιάζονται
και αναλύονται ορισμένες έννοιες, ενώ ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στον ορισμό του όρου
εκτίμηση, στη διαδικασία με την οποία εξάγονται τα εκτιμητικά αποτελέσματα καθώς
και στον σκοπούς για τους οποίους μπορεί να ζητηθεί μια εκτίμηση αξίας κάποιου
ακινήτου. Στη συνέχεια παρουσιάζονται οι διάφορες μέθοδοι εκτίμησης, ο σκοπός για
τον οποίο δημιουργήθηκε η καθεμία, τα είδη ακινήτων για τα οποία ενδείκνυται, οι
βασικές σχέσεις, τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα τους. Τέλος παρουσιάζεται
μια σύγκριση όλων των μεθόδων σε μορφή κειμένου και σε μορφή πίνακα.
4
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
ABSTRACT
This master thesis has as object the property valuation and more specifically the
presentation and the comparison of the most known real estate valuation methods, while
at the end two examples of property valuation are presented. Thιs thesis is divided into
three sections.
Initially, in the first section , there is a reference of general data related to the theoretical
framework of the scientific field of property valuation. For this reason, in this section
some concepts are presented and analyzed , with emphasis in the definition of property
valuation. Next, there is a presentation of the most known property valuation methods,
the purpose for which each one was created , the categories of property for which each
method is appropriate, the advantages and disadvantages of each one. Finally there is a
comparison of all methods in text and table form.
In the second section, some examples of property valuation are given. The first example
relates to an apartment, located in the center of Thessaloniki, the second example relates
to an empty plot, within the urban fabric of the town of Giannitsa. For each example it
is presented the required theoretical background, the methods that can be used
depending on the data and the whole process of the valuation. The value of the
apartment (first example) is estimated through the comparative method and the
investment method, while the value of the land (second example) is estimated using the
residual method.
Finally in the third section is to present some conclusions that had been emerged during
the writing of this master thesis.
5
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ
Επίσης θα ήθελα να ευχαριστήσω τους γονείς μου, οι οποίοι όλα αυτά τα χρόνια με
στήριζαν και συνεχίζουν να με στηρίζουν με οποιονδήποτε τρόπο και μέσο διαθέτουν,
επιβραβεύοντας με για την κάθε μου επιτυχία και βοηθώντας με ψυχολογικά.
Τέλος ευχαριστώ όλους τους ανθρώπους εκείνους οι οποίοι βοήθησαν με την άποψη
τους και την γνώμη τους στην συγγραφή της συγκεκριμένης μελέτης.
6
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΠΕΡΙΛΗΨΗ ...................................................................................................................... 4
ABSTRACT ...................................................................................................................... 5
ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ ................................................................................................................. 6
ΠΡΟΛΟΓΟΣ.................................................................................................................... 13
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ................................................................................................................. 14
2.5.1. Ορισμός........................................................................................................ 26
7
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
8
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
9
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΕΙΚΟΝΩΝ
10
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΠΙΝΑΚΩΝ
Πίνακας 1: Οι έννοιες της επικαρπίας, της ψιλής και πλήρους κυριότητας. .................. 20
Πίνακας 2: Παράγοντες διαμόρφωσης αξίας ακινήτων σε αστικό – αγροτικό χώρο. .... 37
Πίνακας 3: Συνοπτική παρουσίαση μεθόδου σύγκριση .................................................. 44
Πίνακας 4: Συνοπτική παρουσίαση υπολειμματικής μεθόδου........................................ 49
Πίνακας 5: Συνοπτική παρουσίαση μεθόδου κεφαλαιοποίησης προσόδου .................... 55
Πίνακας 6: Συνοπτική παρουσίαση μεθόδου υπολειμματικού κόστους ......................... 57
Πίνακας 7: Συνοπτική παρουσίαση μεθόδου κερδών. .................................................... 59
Πίνακας 8: Έντυπα υπολογισμού αντικειμενικής αξίας ανά είδος ακινήτου.................. 63
Πίνακας 9: Συνοπτική παρουσίαση μεθόδου κερδών. .................................................... 64
Πίνακας 10: Συγκριτική αξιολόγηση μεθόδων. .............................................................. 68
Πίνακας 11: Στοιχεία εκτιμώμενου ακινήτου ................................................................. 80
Πίνακας 12: Στοιχεία συγκρινόμενων διαμερισμάτων ................................................... 81
Πίνακας 13: Στοιχεία συγκρινόμενων διαμερισμάτων ................................................... 81
Πίνακας 14: Σύγκριση διαμερίσματος Β με Δ. ............................................................... 82
Πίνακας 15: Πίνακας μετά την χρονική αναγωγή........................................................... 83
Πίνακας 16: Σύγκριση διαμερίσματος Α με Ε και Γ με ΣΤ ............................................ 83
Πίνακας 17: Πίνακας μετά την αναγωγή παλαιότητας. .................................................. 84
Πίνακας 18: Σύγκριση διαμερίσματος Β με Γ. ............................................................... 84
Πίνακας 19: Πίνακας μετά την αναγωγή ορόφου. .......................................................... 85
Πίνακας 20: Σύγκριση διαμερίσματος Α με Β. ............................................................... 86
Πίνακας 21: Τελικός πίνακας μετά την διαδικασία αναπροσαρμογών. .......................... 86
Πίνακας 22: Στοιχεία συγκρινόμενων διαμερισμάτων ................................................... 87
Πίνακας 23: Σύγκριση διαμερίσματος Γ με ΣΤ. ............................................................. 87
Πίνακας 24: Πίνακας μετά την χρονική αναγωγή........................................................... 88
Πίνακας 25: Σύγκριση διαμερίσματος Β με Ε. ............................................................... 88
Πίνακας 26: Πίνακας μετά την αναγωγή παλαιότητας ................................................... 88
Πίνακας 27: Σύγκριση διαμερίσματος Α με Β και Γ με Δ .............................................. 89
Πίνακας 28: Πίνακας μετά την αναγωγή ορόφου. .......................................................... 89
Πίνακας 29: Σύγκριση διαμερίσματος Α, Β, Γ, Δ, Ε και ΣΤ. ......................................... 90
Πίνακας 30: Τελικός πίνακας μετά την διαδικασία αναπροσαρμογών. .......................... 91
11
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
Πίνακας 31: Πίνακας υπολογισμού αξίας εκτιμώμενου διαμερίσματος βάση της άμεσης
κεφαλαιοποίησης της προσόδου. ................................................................. 92
Πίνακας 32: Συγκεντρωτικός πίνακας δεδομένων. ...................................................... 102
Πίνακας 33: Πίνακας εκτίμησης συνολικών εσόδων από τις πωλήσεις ....................... 102
Πίνακας 34: Πίνακας υπολογισμού κόστους κατασκευής ........................................... 102
Πίνακας 35: Πίνακας υπολογισμού εργολαβικού οφέλους. ......................................... 103
Πίνακας 36: Πίνακας υπολογισμού κόστους ανάπτυξης .............................................. 103
Πίνακας 37: Πίνακας υπολογισμού κόστους χρηματοδότησης. ................................... 104
Πίνακας 38: Πίνακας υπολογισμού κόστους προώθησης - προβολής. ........................ 104
Πίνακας 39 : Πίνακας εκτίμησης παραγόμενης υπεραξίας γης. ................................... 105
Πίνακας 40: Πίνακας υπολογισμού ποσοστού αντιπαροχής ........................................ 105
12
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
13
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Από την αρχή της ύπαρξης του ανθρώπου πάνω στη γη μια από τις βασικές του
επιδιώξεις υπήρξε η κάλυψη ορισμένων αναγκών όπως αυτής της στέγασης και της
εύρεσης τροφής. Από εκείνη την εποχή και με το πέρας των χρόνων άρχισε να
εμφανίζεται και να αναπτύσσεται η έννοια της κατοχής και αργότερα της ιδιοκτησίας
γης και ακινήτων. Αργότερα έχοντας ως κύριο στόχο την εύρυθμη λειτουργία των
κοινωνιών εμφανίστηκαν και οι πρώτη «κανόνες» χρήσης και αγοραπωλησίας της γης
και των επί αυτής ακινήτων. Η πολυπλοκότητα της και οι παράγοντες από τους οποίους
επηρεάζεται η αξία της γης και των ακινήτων κατέστησαν αναγκαία την διαμόρφωση
ενός «συστήματός» εκτίμησης της αξίας τους. Το συγκεκριμένο «σύστημα» στηρίζεται
βασικά σε οικονομικά και νομικά στοιχεία τα οποία αφορούν και ρυθμίζουν την κάθε
φορά αξία ενός ακινήτου ή ενός μεριδίου γης.
1.1. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ
Αρχικά γίνεται μια ευρύτερη παρουσίαση του θεωρητικού πλαισίου όσον αφορά τις
εκτιμήσεις. Έτσι παρουσιάζονται ορισμένα γενικά στοιχεία – έννοιες και ορισμοί ,
αναφέρονται οι βασικές μέθοδοι εκτίμησης και παραθέτεται μια συγκριτική
παρουσίαση τους και αξιολογούνται αναλόγως η μία μέθοδος σε σχέση με την άλλη.
Στη συνέχεια, στο δεύτερο κομμάτι της εργασίας παρουσιάζονται δύο παραδείγματα
εφαρμογής κάποιων από τις μεθόδους που αναφέρθηκαν και αναλύθηκαν στο
προηγούμενο κομμάτι. Το πρώτο παράδειγμα εφαρμογής αφορά την εκτίμηση αξίας
ενός διαμερίσματος στο κέντρο της Θεσσαλονίκης και το δεύτερο την εκτίμηση αξίας
ενός οικοπέδου στο κέντρο της πόλης των Γιαννιτσών.
14
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
1.2. ΕΡΓΑΛΕΙΑ
Για την εκπόνηση της παρούσας εργασίας χρησιμοποιήθηκαν τόσο επιστημονικά άρθρα
– κείμενα, όσο και ειδικά νομοθετικά εδάφια. Επίσης, χρήσιμο εργαλείο κυρίως στην
ενότητα Β ήταν το EXCEL, καθώς μεγάλο μέρος της διαδικασίας των εκτιμήσεων
οργανώθηκε και ολοκληρώθηκε μέσω αυτού.
15
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
16
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
17
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
Αρχικά για την καλύτερη εισαγωγή στο γενικότερο πλαίσιο των εκτιμήσεων θεωρείται
απαραίτητη η ανάλυση ορισμένων σχετικών με το εν λόγο θέμα εννοιών και ορισμών.
2.1. Η ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ
Ιδιοκτησία:
Με βάση τα παραπάνω και λαμβάνοντας υπόψιν καταρχάς την κυριαρχία την οποία
κατέχει ο ιδιοκτήτης του αγαθού σε αυτό και, επιπροσθέτως, τους νόμιμους
περιορισμούς τους οποίους επιβάλλει το Σύνταγμα της Ελλάδος σε αυτόν, γεννιούνται
διάφορες υποχρεώσεις στον κάθε ιδιοκτήτη, οι οποίες ουσιαστικά εξυπηρετούν το
γενικότερο οικονομικό και κοινωνικό όφελος της κάθε κοινωνίας [Γιαννακούρου,
2011]. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με το Σύνταγμα της Ελλάδας στα άρθρα του 17 και
18 «η ιδιοκτησία τελεί υπό την προστασία του Κράτους, τα δικαιώματα όμως που
απορρέουν από αυτή δεν μπορούν να ασκούνται σε βάρος του γενικού συμφέροντος»
[ΣτΕ, αρ.17],[ ΣτΕ, αρ.18].
Οριζόντια ιδιοκτησία:
18
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
και β) την συγκυριότητα στα κοινά μέρη του συνόλου του οικοδομήματος [Α.Κ.,
εμπράγματο δίκαιο, αρ.1002, αρ.1117], [Ν.3741/29].
Κάθετη ιδιοκτησία:
19
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
Παρακάτω παραθέτονται ορισμένοι, κρίσιμοι για την πορεία της εν λόγω εργασίας,
ορισμοί.
Κυριότητα:
Συγκυριότητα:
Επικαρπία:
Ψιλή κυριότητα:
Ο κάτοχος της ψιλής κυριότητα κατέχει την ιδιοκτησία αλλά όχι την επικαρπία της.
Πλήρης κυριότητα:
20
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
2.3. ΤΑ ΑΚΙΝΗΤΑ
Ακίνητο:
Σύμφωνα με τον Αστικό Κώδικα της Ελλάδος και ειδικότερο το άρθρο 948 του
εμπράγματου δικαίου, ως ακίνητο ορίζεται το έδαφος και τα συστατικά του μέρη [Α.Κ.,
εμπράγματο δίκαιο, αρ.948]. Επιπρόσθετα, στο προαναφερθέν θεσμικό κείμενο
αναφέρονται και ορίζονται τόσο η έννοια του εδάφους, όσο και των συστατικών του
μερών.
Ως απόρροια των ανωτέρω, προκύπτει ότι τα ακίνητα έχουν τρείς διαστάσεις, την
τεχνική, την νομική και την οικονομική και έτσι πάντα πρέπει να ερευνώνται και να
μελετώνται στη βάση και των τριών αυτών συνισταμένων [Μπαρκίτζογλου, 2012].
Έδαφος:
Γη – Γεωτεμάχιο:
21
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
βλάβη δική του ή του κυρίου πράγματος ή χωρίς αλλοίωση της ουσίας ή του
προορισμού τους ή και των δύο [Α.Κ., εμπράγματο δίκαιο, αρ.953], β) 1) τα πράγματα
που συνδέονται στερεά με το έδαφος, η απόσπαση των οποίων είναι εξαιρετικά
δυσχερής, 2) τα προϊόντα του ακινήτου, εφόσον συνδέονται με το έδαφος (π.χ. δένδρα,
ορυκτά κ.λπ.), 3) το υπόγειο νερό και οι πηγές του, 4) τα κινητά που
χρησιμοποιήθηκαν για την ανέγερση ενός οικοδομήματος» [Α.Κ., εμπράγματο δίκαιο,
αρ.954].
Πρόσοδος:
22
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
Τα ακίνητα, εκτός από την κάλυψη της βασικής ανάγκης των ανθρώπων για κατοικία,
από την οικονομική επιστήμη αντιμετωπίζονται και ως επένδυση. Το πλαίσιο και οι
συνθήκες, υπό τις οποίες διαμορφώνονται οι τιμές και τα χαρακτηριστικά τέτοιων
επενδύσεων, ελέγχονται και διαμορφώνονται από την κτηματαγορά, η οποία με τη
σειρά της αναπτύσσει σχέσεις αλληλεξάρτησης και αλληλεπίδρασης με τη γενικότερη
οικονομία του κάθε κράτους [Τριανταφυλλόπουλος, 2010].
2.4.1. Η ΕΠΕΝΔΥΣΗ
Κάθε ακίνητο ουσιαστικά αποτελεί κεφάλαιο επενδυόμενο, όμως, όπως είναι εύκολα
κατανοητό, η επένδυση σε κάποιο ακίνητο είναι πολύ δύσκολο να πληροί όλα τα
23
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
Η επένδυση σε γη δεν μπορεί να θεωρηθεί μια εύκολη και γρήγορη διαδικασία, καθώς
σε περίπτωση μεταβίβασης ή αγοραπωλησίας α) απαιτεί καταβολή αξιοσημείωτου
χρηματικού ποσού (σε φόρους και αμοιβές συμβολαιογράφων) και β) μπορεί να
διαρκέσει έως και μήνες. Επίσης, σε σχέση με άλλες επενδύσεις, καθυστερεί να
αποφέρει τα αναμενόμενα οφέλη. Ένα ακόμη χαρακτηριστικό αυτού του είδους
επενδύσεων είναι η ανελαστικότητα που διακρίνει την εν λόγω «αγορά», λόγω της
απαίτησης μεγάλου χρονικού διαστήματος στην αύξηση ή μείωση της ζήτησης για γη.
Επιπρόσθετα, απαιτεί υψηλά κόστη για την κάλυψη των διαχειριστικών της αναγκών
και μεγάλη δυσκολία στην παρακολούθηση της. Έτσι, για παράδειγμα, απαιτεί στην
περίπτωση ενοικίασης μηνιαία παρακολούθηση της εύρυθμης λειτουργίας και
καταβολής των ενοικίων, καθώς και διαρκή παρακολούθηση για την διασφάλιση της
κατάστασής της. Τέλος, όσον αφορά την ανάμειξη της πολιτείας, αυτή είναι αρκετά
μεγάλη, καθώς κανένας ιδιοκτήτης δεν μπορεί να είναι προετοιμασμένος για
οποιαδήποτε μελλοντική αλλαγή της κυβερνητικής στάσης – πολιτικής ως προς την
«αγορά» ακινήτων [Καρανικόλας, 2010], [Scarret, 2012], [Ζεντέλης, 2001].
24
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
Κίνδυνος προερχόμενος από τον χρήστη του ακινήτου: Ο παραπάνω κίνδυνος αποτελεί
αρκετά συχνό φαινόμενο και προκύπτει συνήθως από την μη εύρυθμη καταβολή των
μισθωμάτων στον ιδιοκτήτη – επενδυτή. Ένας άλλος τύπος τέτοιου κινδύνου μπορεί να
εμφανιστεί υπό την μορφή κακής χρήσης του ακινήτου και να έχει ως αποτέλεσμα την
ταχύτερη απαξίωση του.
Τέλος ο πιο απρόβλεπτος κίνδυνος ιδίως για τις μακροχρόνιες επενδύσεις απορρέει από
την γενικότερη κίνηση της εθνικής οικονομίας. [Μπαρκίτζογλου, 2014].
25
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
2.5. Η ΕΚΤΙΜΗΣΗ
2.5.1. ΟΡΙΣΜΟΣ
«Εκτίμηση είναι η τέχνη ή επιστήμη αποτίμησης της αξίας ενός περιουσιακού στοιχείου
σε μία δεδομένη χρονική στιγμή λαμβάνοντας υπόψη α) τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά
του υπό εκτίμηση ακινήτου, β) τους τρέχοντες οικονομικούς δείκτες της αγοράς και γ)
όλες τις εναλλακτικές μορφές επενδύσεων» [Barlowe, 1978].
Aξίζει να αναφερθεί, ότι η εκτίμηση σαν διαδικασία αποτελεί έναν συνδυασμό τόσο
μαθηματικών μοντέλων, όσο και της ικανότητας του εκάστου εκτιμητή να διαχειριστεί
και να απομονώσει τα στοιχεία, τα οποία χρειάζεται κάθε στιγμή για την ορθή
ολοκλήρωση της μελέτης του και την εξαγωγή ικανοποιητικών συμπερασμάτων. Έτσι,
προκύπτει ότι η εκτίμηση αποτελεί ταυτόχρονα και «τέχνη» και «επιστήμη»
[Καρανικόλας, 2010].
Η ανάγκη τυποποίησης της διαδικασίας των εκτιμήσεων στο πλαίσιο της διεθνοποίησης
των αγορών οδήγησε, το 1970, στη δημιουργία κάποιων διεθνών και ευρωπαϊκών
εκτιμητικών προτύπων, αρχών και μεθόδων, ώστε να μην προκαλείται οποιαδήποτε
26
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
σύγχυση [TEGoVA, 2012]. Τα διεθνή εκτιμητικά πρότυπα κάθε χώρας σέβονται και
υπακούουν στα γενικότερα ευρωπαϊκά πρότυπα χρησιμοποιώντας τα τελευταία ως
υπερκείμενο επίπεδο οδηγιών.
27
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
2.5.3. ΟΙ ΕΚΤΙΜΗΤΕΣ
Η παραπάνω διαδικασία της εκτίμησης της αξίας ενός ακινήτου διενεργείται από
εξειδικευμένους επαγγελματίες (οι οποίοι προέρχονται από διαφορετικά επαγγελματικά
πεδία) και ονομάζονται εκτιμητές [Scarrett, 2012.] Παλιότερα, οι εκτιμήσεις ακινήτων
στην Ελλάδα, γίνονταν από επαγγελματίες που ανήκαν στο Σώμα Ορκωτών Εκτιμητών
(Σ.Ο.Ε.) το οποίο με απόφαση του Ν.4152/09-05-13 (παράγραφος Γ΄-Ρυθμίσεις για την
παροχή εκτιμητικών υπηρεσιών) έχει διακόψει την παροχή υπηρεσιών του. Έτσι, η
διαδικασία πλέον εκτελείται από ανεξάρτητους επαγγελματίες οι οποίοι είναι
εγγεγραμμένοι στο μητρώο πιστοποιημένων εκτιμητών της Γενικής Διεύθυνσης
Οικονομικής Πολιτικής του Υπουργείου Οικονομικών [Σ.Ο.Ε., World association of
valuation organizations], [Μπαρκίτζογλου, 2012 ].
Ως εκτιμητές της παρούσας αξίας κάποιας ιδιοκτησίας ή/και τις προοπτικές της, για
τράπεζες ή ασφαλιστικές εταιρίες.
28
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
Λήψη αποφάσεων για αγορά / πώληση / ανακαίνιση ενός ακινήτου, οικοπέδου και
άλλα
Υπολογισμός αξίας χαρτοφυλακίου ακινήτων
Εισφορές σε γη
Προσκυρώσεις εκτάσεων (σε πράξεις εφαρμογής)
Απαλλοτριώσεις ακινήτων - οικοπέδων
Συμβάσεις χρηματοδοτικής μίσθωσης
Ασφαλίσεις χρηματοπιστωτικών οργανισμός (χορήγηση δανείων)
Λογιστική αποτύπωση οικονομικής κατάστασης
Τέλος, πρέπει να αναφερθεί ότι σε περιπτώσεις αγοράς/ πώλησης/ενοικίασης ενός
ακινήτου μεταξύ ιδιωτών, η τιμή του ακινήτου καθορίζεται μετά από συμφωνία
ανάμεσα στους δύο συναλλασσόμενους (χωρίς τη βοήθεια εκτιμητή στις περισσότερες
περιπτώσεις), ενώ στις άλλες περιπτώσεις μεγάλη βαρύτητα δίνεται στην άποψη του
εκτιμητή και στη μελέτη που αυτός έχει συντάξει.
29
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
30
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
31
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
Για γεωτεμάχια:
32
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
Όνομα πελάτη.
Σκοπό εκτίμησης
Στοιχείο που εκτιμάται
Ιδιοκτησιακό καθεστώς.
Βάση εκτίμησης
Ημερομηνία εκτίμησης
Παραδοχές που λαμβάνονται υπόψη κατά την εκτίμηση
Αρχές στις οποίες βασίζεται η εν λόγω εκτίμηση
Όρους ανάθεσης της έκθεσης, περιορισμούς δημοσίευσης της έκθεσης
Στοιχεία στα οποία βασίστηκε η έκθεση εκτίμησης
Αυτοψία του ακινήτου
Εκτιμητικά πρότυπα σύμφωνα με τα οποία έγινε η έκθεση εκτίμησης
Μέθοδο που χρησιμοποιήθηκε για την εκτίμηση
Εκτιμώμενη αξία ακινήτου
Υπογραφή και ημερομηνία της έκθεσης
33
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
α) οικονομική αξία
β) αγοραστική αξία
δ) αντικειμενική αξία
α) Οικονομική αξία:
Η οικονομική αξία ενός ακινήτου αφορά ένα είδος που προσδιορίζει την αξία ενός
ακινήτου η οποία επηρεάζεται από τα παρακάτω:
Τις δυνάμεις της αγοράς ακινήτων ,δηλαδή την προσφορά και τη ζήτηση
Το βαθμό της παρούσας χρησιμότητας ενός ακινήτου
Το βαθμό σπανιότητας (εύρεσης στην αγορά) ενός ακινήτου
Την αρτιότητα ενός ακινήτου
β) Αγοραστική αξία:
Σύμφωνα με τον Smythe Ratcliff, η αγοραστική αξία (market value) ενός ακινήτου
αντιπροσωπεύει την πλέον πιθανότερη τιμή πώλησης του ακινήτου. Ο προσδιορισμός
της εν λόγω τιμής αποτελεί ουσιαστικά τον κύριο στόχο των εκτιμητών και
νομολογιακά προβλέπεται από τον αστικό νόμο 1521/1950 [Α.Ν. 1521/1950]. Σύμφωνα
με την Ευρωπαϊκή Οργάνωση Συλλόγου Εκτιμητών «TEGOVA» και ως απόρροια των
ανωτέρω, η αγοραστική αξία ενός ακινήτου είναι ουσιαστικά η πλέον πιθανότερη
μέγιστη τιμή που μπορεί να προσφερθεί για το συγκεκριμένο ακίνητο, υπό την
προϋπόθεση ότι και οι δύο πλευρές (αγοραστής – πωλητής) γνωρίζουν τις συνθήκες
που επικρατούν τη δεδομένη στιγμή στην αγορά ακινήτων και δεν υπάρχει
οποιοσδήποτε καταναγκασμός - πίεση κατά την δεδομένη αγοραπωλησία
[Καρανικόλας, 2010].
34
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
Η πραγματική αξία (current value) ενός ακινήτου, αποτελεί ουσιαστικά το μέσο όρο, ο
οποίος προσδιορίζεται από τις διακυμάνσεις των υφιστάμενων τιμών προσφοράς και
ζήτησης. Έτσι, κατά το σημείο ισορροπίας της προσφοράς και της ζήτησης, η
πραγματική αξία ενός ακίνητου ισούται με την αγοραστική του αξία.
Στο σημείο αυτό, χρήσιμο θα ήταν να αναφερθεί ότι οι προϋποθέσεις υπό τις οποίες
ορίζεται η αγοραστική αξία υπό πραγματικές συνθήκες δεν μπορούν να υφίστανται,
λόγω του ότι οι δύο συναλλασσόμενες πλευρές δεν μπορούν ποτέ να δρουν υπό
συνθήκες μηδενικής πίεσης, καθώς δημιουργείται πίεση από διάφορες αιτίες, όπως:
Ο χρόνος
Μη ολοκληρωμένη πληροφόρηση και των δύο πλευρών για τις συνθήκες της αγοράς
Λόγω των παραπάνω, δημιουργούνται αποκλίσεις από την αγοραστική αξία και έτσι
δημιουργείται η τρέχουσα αξία ενός ακινήτου.
δ) Αντικειμενική αξία:
Η αντικειμενική αξία ενός ακινήτου εκφράζει την αξία του για φορολογικούς σκοπούς,
αποτελεί ουσιαστικά την αξία που σύμφωνα με το κράτος έχει ένα ακίνητο. Η ανάγκη
για την εισαγωγή του εν λόγω όρου προήλθε από το γεγονός ότι η μέθοδος
προσδιορισμού της αγοραίας αξίας ενός ακινήτου θεωρήθηκε υποκειμενική και δεν
«κάλυπτε» ως προς την αξιοπιστία της τους φορολογούμενους, με αποτέλεσμα ένα
μεγάλο ποσοστό των τότε εκτιμήσεων να καταλήγει στα φορολογικά δικαστήρια. Έτσι,
για την αντιμετώπιση του παραπάνω προβλήματος, εισήχθη νομολογιακά με το άρθρο
49 του Ν.1249/1982 η έννοια του καθορισμού της αντικειμενικής αξίας ενός ακινήτου.
[Ν.1249/1982]
Μέσω του καθορισμού της αντικειμενικής αξίας ενός ακινήτου, εκφράζεται μόνο η αξία
της πλήρους κυριότητας ενός ακινήτου, ενώ ο υπολογισμός της αντικειμενικής αξίας
άλλου εμπράγματου δικαιώματος γίνεται εφαρμόζοντας τις αντίστοιχες διατάξεις του
άρθρου 16 του Ν.118/1973 [Ν.118/1973].
Εκτός από τις παραπάνω εκφάνσεις της αξίας ενός ακίνητου, υπάρχουν και άλλες:
35
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
Σημαντικό στοιχείο το οποίο θα πρέπει να τονιστεί είναι ότι βάση των σημερινών
συνθηκών στην κτηματαγορά η εμπορική αξία των ακινήτων και ειδικότερα των
διαμερισμάτων έχει υποστεί μεγάλη πτώση και είναι σε αρκετές περιπτώσεις πολύ
χαμηλότερη και από την αντικειμενική
τους αξία.
Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία τα
οποία παρουσιάστηκαν στην εφημερίδα
«Καθημερινή», οι αποκλίσεις των
εμπορικών αξιών από τις αντίστοιχες
αντικειμενικές είναι αρκετά μεγάλες.
Ιδιαίτερα αισθητή είναι η συγκεκριμένη
κατάσταση, κυρίως σε περιοχές με
ακίνητα υψηλών αντικειμενικών αξιών.
Στην συγκεκριμένη εικόνα
παρουσιάζονται οι αποκλίσεις μεταξύ
εμπορικών και αντικειμενικών αξιών
για διάφορες περιοχές με ακίνητα
υψηλών αντικειμενικών αξιών στην Αθήνα.
Εικόνα 1: Οι αποκλίσεις μεταξύ εμπορικών και
αντικειμενικών αξιών, Πηγή: Καθημερινή
36
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
Η αξία ενός ακινήτου μπορεί να επηρεαστεί σε μεγάλο ή μικρό βαθμό από πληθώρα
καταστάσεων που επικρατούν την στιγμή της διενέργειας της εκτίμησης (για
παράδειγμα πληθωρισμός, κυβερνητικές πολιτικές, προσφορά και ζήτηση της αγοράς
για αντίστοιχα του εκτιμώμενου είδη), αλλά και από χαρακτηριστικά του ιδίου του
ακινήτου ή της ευρύτερης περιοχής στην οποία εντάσσεται. Σε αυτό το σημείο πρέπει
να αναφερθεί ότι ο βαθμός κατά τον οποίο οι παραπάνω παράγοντες συμβάλλουν στη
διαμόρφωση της εκτιμώμενης αξίας εξαρτάται κυρίως από τη χρονική περίοδο, κατά
την οποία διενεργείται η εκτίμηση. Επίσης, η βαρύτητα ορισμένων παραγόντων
εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το είδος του εκτιμώμενου ακινήτου, καθώς και από τον
σκοπό για τον οποίο γίνεται η εκτίμηση [Πολυδωρίδης, 1985]. Έτσι, θα ήταν σκόπιμο
να υπάρξει ένας αρχικός διαχωρισμός των παραγόντων οι οποίοι διαμορφώνουν την
αξία ενός ακινήτου, με βάση τον ευρύτερο «χώρο» στον οποίο βρίσκονται τα ακίνητα.
Σύμφωνα με τα παραπάνω, τα ακίνητα μπορούν να χωριστούν σε δύο γενικές
κατηγορίες: σε αυτά που βρίσκονται εντός αστικού χώρου (αστικά ακίνητα) και σε
αυτά που βρίσκονται εντός αγροτικού χώρου (αγροτικά ακίνητα). Οι βασικοί
παράγοντες που επηρεάζουν την αξία ενός ακινήτου σε αστικό ή αγροτικό χώρο
φαίνονται συνοπτικά παρακάτω:
ΓΕΝΙΚΟΙ
Κλίμα Κοινωνικοοικονομικό Εργατικό δυναμικό
Υδρολογικές συνθήκες επίπεδο Κεφάλαιο
Δίκτυα κοινής ωφέλειας Κατάσταση γειτονικών Πληθωριστικές Τάσεις
περιοχών
Πίνακας 2: Παράγοντες διαμόρφωσης αξίας ακινήτων σε αστικό – αγροτικό χώρο, Πηγή:
Πολυδωρίδης, 1985 , Επεξεργασία ιδία.
37
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
Σύμφωνα με το RICS, κάθε εκτίμηση εμπεριέχει πάντα κάποιο ρίσκο, όσον αφορά την
αξιοπιστία των αποτελεσμάτων της [RICS, 2012]. Αυτό συμβαίνει λόγω της ύπαρξης,
σε μεγάλο ή μικρότερο βαθμό, υποκειμενικότητας κατά τη διαδικασία εκτίμησης
κάποιου ακινήτου. Παρά τα παραπάνω, υπάρχουν και άλλοι λόγοι, οι οποίοι μπορούν
να επηρεάσουν σε μεγάλο βαθμό την αξιοπιστία μιας έκθεσης εκτίμησης. Παρακάτω
αναφέρονται οι σημαντικότεροι:
38
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
39
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
Η συγκριτική μέθοδος βασίζεται στην εκτίμηση της εμπορικής αξίας «market value»
ενός ακινήτου, ή του μισθώματός του «market rent», μέσω της σύγκρισής της με
«παρόμοια» ακίνητα, ως προς τα χαρακτηριστικά που επηρεάζουν την αξία τους, όπως
για παράδειγμα [Αληφαντής, 2009]:
Επίσης, ένα ακόμη σημείο στο οποίο θα πρέπει να δοθεί προσοχή κατά την εκτέλεση
της συγκεκριμένης μεθόδου είναι η αξιοπιστία των συγκριτικών στοιχείων. Με βάση τα
παραπάνω, θα πρέπει να ελεγχθεί η οποιαδήποτε πηγή, όσον αφορά την ακρίβεια και τη
σοβαρότητα της. Έτσι, οι τιμές που αναφέρονται στις αγγελίες δεν είναι πάντα
αξιόπιστη πηγή, καθώς «πίσω» από την αναγραφόμενη τιμή πώλησης μπορεί να
«κρύβονται» στοιχεία, όπως: διάφορα χαρακτηριστικά του ακινήτου (π.χ. τα ακριβή
καθαρά ή μεικτά τετραγωνικά του ακινήτου), διάφορα χαρακτηριστικά της παρούσας
αγοραπωλησίας (π.χ. το χρηματικό καθεστώς υπό το οποίο πραγματοποιήθηκε ή ακόμα
και το ακριβές τελικό, συμφωνηθέν, ποσόν πώλησης ή μισθώματος. Η συγκεκριμένη
μέθοδος, για να εκτελεσθεί σωστά, πρέπει να χρησιμοποιήσει, ως συγκρίσιμες πηγές,
40
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
αγοραπωλησίες οι οποίες έγιναν υπό ομαλές συνθήκες και για τις οποίες ο εκτιμητής
διαθέτει, όσο το δυνατό περισσότερες, σωστές πληροφορίες [Αληφαντής, 2009].
3.1.1. Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ
Για την εφαρμογή αυτής της μεθόδου, ακολουθούνται από τον μελετητή – εκτιμητή τα
παρακάτω βήματα :
1. Εντοπίζονται τα χαρακτηρίστηκα τα οποία επηρεάζουν την αξία ενός ακινήτου
2. Συλλέγονται πληροφορίες για αγοραπωλησίες παρόμοιων (με το ακίνητο) ακινήτων
3. Γίνεται ανάλυση των παραπάνω στοιχείων και εντοπίζονται οι διαφορές με το υπό
εκτίμηση ακίνητο.
4. Καταγράφονται οι συνθήκες υπό τις οποίες έγιναν οι υπόλοιπες αγοραπωλησίες.
5. Σε περιπτώσεις διαφορών ως προς τις συνθήκες και τα χαρακτηριστικά των
συγκρίσιμών αγοραπωλησιών με το υπό εκτίμηση ακίνητο, γίνονται
αναπροσαρμογές.
6. Προσδιορίζεται η αγοραστική τιμή του.
Όσον αφορά τις αναπροσαρμογές, αυτές μπορεί να είναι θετικές ή αρνητικές ,
χρηματικές ή ποσοστιαίες. Όταν το υπό μελέτη ακίνητο είναι ανώτερο / κατώτερο από
αυτό με το οποίο συγκρίνεται ως προς ένα χαρακτηριστικό – στοιχείο, τότε γίνεται
αντίστοιχα θετική / αρνητική προσαρμογή της αξίας του . Επιπλέον, όταν το
χαρακτηριστικό – στοιχείο σύγκρισης είναι οι όροι χρηματοδότησης, οι συνθήκες της
αγοραπωλησίας ή διάφορα φυσικά χαρακτηριστικά, η αναπροσαρμογή είναι χρηματική,
ενώ όταν είναι συνθήκες αγοράς ή η τοποθεσία, η αναπροσαρμογή είναι ποσοστιαία.
Όσο περισσότερες αναπροσαρμογές γίνουν, τόσο πιο αναξιόπιστο θα είναι το
αποτέλεσμα.
41
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
+/-
+/-
Κανονική τιμή
Συνθήκες αγοράς κατά το χρόνο αγοραπωλησίας προσαρμοσμένη στις
συνθήκες αγοράς
+/-
Τελική
Τοποθεσία +/- Φυσικά χαρακτηριστικά +/- Νομικά
προσαρμοσμένη τιμή
χαρακτηριστικά +/- Χρήση +/- Κινητή περιουσία
πώλησης συγκρίσιμου
ακίνητου
Σχήμα 1: Σειρά προσαρμογών, Πηγή:ΕVS, Επεξεργασία ιδία.
Οικίες - Διαμερίσματα
42
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
1. Γραφεία
η ηλικία : 1/(1+ α)t , α = το ποσοστό απαξίωσης (μέση ανά έτος παλαίωση), t =
έτη snip +/- [0,5 - 0,9] , ομοίως με τα διαμερίσματα
η ποιότητα κατασκευής: αποτελεί ποιοτικό συντελεστή και ορίζεται από τον
εκτιμητή +/- [5% - 8%]
ο όροφος: +/- [5% ανά όροφο]
ο προσανατολισμός / γωνιακό: +/- 5%
το μέγεθος: +/- [6% - 8%]
η λειτουργικότητα: +/- 10%
2. Οικόπεδα
η σχέση του Σ.Δ. του συγκρινόμενου οικοπέδου με τον Σ.Δ. του εκτιμώμενου
οικοπέδου
η θέση του ( γωνιακό / µη γωνιακό) : +/- [5% , 10%]
το πλάτος της οδού : αν είναι μικρότερο από 6 μέτρα -20%
το μέγεθος: +/- [5% , 10%]
τα γεωμετρικά του χαρακτηριστικά (πρόσωπο οικοπέδου / βάθος οικοπέδου): αν
ο παραπάνω συντελεστής είναι μικρότερο από 1/3 -50%
το ιδιοκτησιακό καθεστώς : αν είναι συνιδιοκτησία - 10%
η προσβασιμότητα: αν υπάρχει δουλεία διόδου -30%
αν είναι μη οικοδομήσιμο: αν είναι δυνατόν να τακτοποιηθεί -20%
αν δεν είναι δυνατόν να τακτοποιηθεί -40%
αν την περίοδο της αγοραπωλησίας υπάρχει αναστολή οικοδομικών αδειών:
-10%
αν είναι απαλλοτριωτέο: -20%
αν είναι δεσμευμένο για αρχαιολογικούς λόγους: -30%
3. Καταστήματα
Σε αντίθεση με τις προηγούμενες περιπτώσεις (γραφεία και διαμερίσματα), η αξία
των καταστημάτων δεν επηρεάζεται ιδιαίτερα από την ηλικία τους, την ποιότητα
κατασκευής, τη λειτουργικότερα και γενικότερα τα εσωτερικά χαρακτηριστικά τους.
43
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ
ΧΡΗΣΗ ΤΡΟΠΟΣ
Κατοικίες Σύγκριση με «παρόμοια» ακίνητα ως προς χαρακτηριστικά
Εμπορικά ακίνητα που επηρεάζουν την αξία τους.
Γραφεία, Προσαρμογές
Αγροτική γη
Αναπτυσσόμενη γη
Οικόπεδα
εκτιμά την αγοραστική – εμπορική αξία μέσω σύγκρισης με παρόμοια ακίνητα
ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ
Απλή σε κατανόηση Προϋποθέτει την ύπαρξη ρευστής
Απλή μεθοδολογία κτηματαγοράς
Απαιτούνται ελάχιστες γνώσεις Προϋποθέτει πρόσβαση σε στοιχεία
Λαμβάνει υπόψιν της απόλυτα τα αγοραπωλησιών.
στοιχεία της αγοράς (τιμές πρόσφατων Αδυναμία εύρεσης παρόμοιων
συναλλαγών) ακινήτων
Εφαρμόζεται σε παγκόσμιο επίπεδο για πολλές προσαρμογές
την εκτίμηση κατοικιών κυρίως μη αξιόπιστα αποτελέσματα
Δεν μπορεί εύκολα να συγκριθεί το
κόστος ευκαιρίας 1
Υποκειμενική γνώμη εκτιμητή
Πίνακας 3: Συνοπτική παρουσίαση μεθόδου σύγκριση, Επεξεργασία: ιδία.
1
Κόστος ευκαιρίας είναι το κόστος που προκύπτει από την θυσία ενός αγαθού, για την παραγωγή
κάποιου άλλου.(35)
44
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
Μέσω της υπολειμματικής μεθόδου ουσιαστικά εκτιμάται η αξία της γης, αφού έχει
θεωρητικά αναπτυχθεί πλήρως και κατά τον βέλτιστο τρόπο και έπειτα αφαιρούνται
όλα τα προβλεπόμενα έξοδα. Πρακτικά, εκτιμάται η αγοραία αξία κάποιου οικοπέδου,
για παράδειγμα υπολογίζοντας την αξία του κτιρίου μετά την κατασκευή –
ανακατασκευή και αφαιρώντας από αυτή όλα τα έξοδα που θα προκύψουν έτσι, ώστε
να ολοκληρωθεί το σενάριο αξιοποίησης του οικοπέδου. Βασικά στοιχεία της
συγκεκριμένης μεθόδου αποτελούν τα επόμενα:
Ο υπολογισμός της αξίας της «αναπτυγμένης» γης γίνεται συνήθως η χρήση της
συγκριτικής μεθόδου.
Στα υπολογιζόμενα κόστη θα πρέπει να συμπεριληφθούν όλα τα κόστη σε όλες τις
φάσεις του έργου. Σε αυτά συνυπολογίζονται :
1. τα κόστη κατασκευής τα οποία εκφράζουν την τελική τιμή της κατασκευής –
ανακατασκευής,
2. οι αμοιβές των μηχανικών, οι οποίες ουσιαστικά αφορούν το συνολικό κόστος
των αμοιβών όλων των μηχανικών που εργάστηκαν – συνεργάστηκαν για την
αποπεράτωση του έργου κατασκευής – ανακατασκευής και αποτελούν συνήθως
το 5% των συνολικών εξόδων,
45
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
3. οι αμοιβές των δικηγόρων, οι οποίοι απασχολούνται στον τομέα της αγοράς του
αρχικού οικοπέδου και διάθεσης του αποπερατωμένου έργου και αποτελούν
συνήθως το 1% των συνολικών εξόδων,
4. την αμοιβή του κτηματομεσίτη ο οποίος χρειάζεται τόσο στην φάση της αγοράς,
όσο και στην φάση της διάθεσης του αποπερατωμένου έργου και αποτελούν
συνήθως το 2% της αξίας της αξιοποιημένης πια γης,
5. τα έξοδα χρηματοδότησης, για παράδειγμα το επιτόκιο δανεισμού, το οποίο
διαφέρει για κάθε σενάριο και διαχωρίζεται στο επιτόκιο του κόστους
κατασκευής και στο επιτόκιο του κόστους αγοράς.
6. τα έκτακτα έξοδα, τα οποία αποτελούν έξοδα δύσκολο να προβλεφθούν και
εκφράζονται ως το 5% των συνολικών εξόδων
7. τα εργολαβικά οφέλη, τα οποία υπολογίζονται περίπου στο 10% - 30% επί του
συνολικού κόστους κατασκευής - ανακατασκευής ή το επιχειρηματικό όφελος
το οποίο υπολογίζεται ως μικτό κέρδος του εργολάβου ως ποσοστό 15%- 20% επί
των συνολικών πωλήσεων
8. το επιχειρηματικό όφελος το οποίο είναι το όφελος του εργολάβου – επενδυτή και
ορίζεται στο 15% -20% επί των εσόδων από τις πωλήσεις.
Τέλος, όλες οι υπολογιζόμενες τιμές των παραπάνω εξόδων οφείλουν να αναχθούν
στη σημερινή τους αξία. Η αναγωγή αυτή γίνεται μέσω του τύπου της «καθαράς
παρούσας αξίας», ο οποίος φαίνεται παρακάτω [Καρανικόλας, 2010].
Έτσι, αναλύεται και υπολογίζεται κάθε στάδιο μιας μελλοντικής επένδυσης , δηλαδή α)
η αγορά του κενού οικοπέδου, β) η υλοποίηση του αποδοτικότερου σεναρίου της
επένδυσης (βέλτιστη σχέση εξόδων αγοράς οικοπέδου, κατασκευής κτιρίου – εσόδων
από την επένδυση) γ) τα έξοδα που θα προκύψουν από την κατασκευή, δ) τα έσοδα που
θα επιφέρει η επένδυση. Επίσης, η μέθοδος συνυπολογίζει την ενδεχόμενη λήψη
δανείου, έξοδα που προκύπτουν για την αξιοποίηση ενός οικοπέδου, τις πιθανές
αστοχίες, το κόστος ευκαιρίας, τα έσοδα του εργολάβου και άλλα.
46
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
3.2.1. Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ
Για τον υπολογισμό της υπολειμματικής αξίας ενός ακινήτου – οικοπέδου και
ειδικότερα των απαιτούμενων εξόδων για την ολοκλήρωση του έργου (κόστος έργου),
χρησιμοποιούνται ορισμένοι βασικοί συντελεστές.
Οι βασικές σχέσεις που χρησιμοποιούνται για την μεταφορά της εκτιμώμενης αξίας της
γης (R.V.a) σε σημερινή τιμή (R.V.o) προέρχονται από τον τύπο της Παρούσας Αξίας
(P.V.). Έτσι, φαίνεται ότι η παρούσα υπολειμματική αξία (R.V.o ) θα ισούται με την
υπολειμματική αξία, αφού τελειώσει το έργο (R.V.a ) επί τον συντελεστή παρούσας
αξίας 1/(1+ι) n . Άρα:
Υ= R.V.a – R.V.o
47
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
Όπου: R.V.a = υπολειμματική αξία στο τέλος του έργου, R.V.o = παρούσα
υπολειμματική αξία, Υ = η υπεραξία η οποία θα προκύψει.
α = (Σ.Π. – Σ.Κ.)/Σ.Π.,
48
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
ΥΠΟΛΕΙΜΜΑΤΙΚΉ ΜΕΘΟΔΟΣ
ΧΡΗΣΗ ΤΡΟΠΟΣ
Οικόπεδα Αναλύεται και υπολογίζεται κάθε στάδιο μιας μελλοντικής
εργολαβικού επένδυσης :
ενδιαφέροντος α) η αγορά του κενού οικοπέδου,
Σενάρια κατασκευής β)η υλοποίηση του αποδοτικότερου σεναρίου της
– ανακατασκευής επένδυσης
κάποιου κτιρίου γ)τα έξοδα που θα προκύψουν από την κατασκευή,
δ) τα έσοδα που θα επιφέρει η επένδυση
εκτιμά την υπολειμματική αξία του έργου (Σπ –Σκ) – την αξία γης
ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ
Συνυπολογίζει : Προϋποθέτει τον συνδυασμό με
α) ενδεχόμενη λήψη δανείου , κάποια άλλη μέθοδο (υπολογισμός
β) έξοδα για την αξιοποίηση ενός αξίας παρόμοιου ακινήτου)
οικοπέδου, Αδυναμία εύρεσης παρόμοιων
γ) πιθανές αστοχίες, ακινήτων
δ) το κόστος ευκαιρίας , πολλές προσαρμογές
ε) τα έσοδα του εργολάβου και άλλα μη αξιόπιστα αποτελέσματα
Εστιάζει στην εκτίμηση αξίας γης
Πίνακας 4: Συνοπτική παρουσίαση υπολειμματικής μεθόδου, Επεξεργασία: ιδία.
49
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
Ορισμένες φορές ο σκοπός της αγοράς κάποιου ακινήτου δεν είναι ούτε στεγαστικός
ούτε επαγγελματικός και ο αγοραστής έχει ως στόχο του την αγορά του ακινήτου και τη
μελλοντική «εκμετάλλευση» του. Έτσι, ο αγοραστής επενδύει – αγοράζει ένα ακίνητο
έχοντας ως κύριο μέλημα του την ενοικίαση του και την δημιουργία μέσω αυτής της
επένδυσης ενός εισοδήματος, το οποίο θα προέρχεται από τις προσόδους του
συγκεκριμένου ακινήτου. Σε περιπτώσεις όμοιες με την παραπάνω χρησιμοποιείται η
μέθοδος κεφαλαιοποίησης της προσόδου, η οποία βασίζεται στον συνδυασμό και
υπολογισμό τόσο της αγοραστικής αξίας του ακινήτου, όσο και των προσόδων που
αυτό μελλοντικά θα αποφέρει (απόδοση επένδυσης). Ως απόρροια των ανωτέρω,
προκύπτει ότι ο εκάστοτε εκτιμητής θα πρέπει να έχει άριστη γνώση των οικονομικών
συνθηκών στην κτηματαγορά και κυρίως στα μισθώματα παρομοίων ακινήτων
[Κιόχος, 2010].
Ιδιαίτερη έμφαση, όσον αφορά την συγκεκριμένη μέθοδο, θα πρέπει να δοθεί στον
υπολογισμό τόσο του ποσού του αρχικού μισθώματος, όσο των αναμενόμενων. Για τον
υπολογισμό του αρχικού μισθώματος λαμβάνονται υπόψη στοιχεία που προκύπτουν
από την έρευνα αγοράς και λειτουργούν ως συγκριτικά (συγκριτική μέθοδος), ενώ για
τον υπολογισμό των μελλοντικών μισθωμάτων λαμβάνονται υπόψη στοιχεία, όπως η
μελλοντική «κίνηση της αγοράς» και ο ετήσιο ρυθμός αύξησης του Α.Ε.Π. Τέλος,
αρκετά σημαντική είναι η ορθή επιλογή του προεξοφλητικού επιτοκίου (το επιτόκιο το
οποίο χρεώνει η κεντρική τράπεζα της Ελλάδος της υπόλοιπες τράπεζες για τα δάνεια),
2
Ως καθαρό λειτουργικό εισόδημα (N.O.I.) νοείται η διαφορά των εσόδων που προκύπτουν από τα
μισθώματα του εκτιμώμενου ακινήτου από τα έξοδα που αυτό έχει (σταθερά, λειτουργικά, συντήρησης).
[ευρετήριο οικονομικών όρων]
50
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
το οποίο εξαρτάται από την μελλοντική πορεία της οικονομίας [Ευρετήριο οικονομικών
όρων], [Scarrett, 2012].
Στη μέθοδο άμεσης κεφαλαιοποίησης της προσόδου, η παρούσα αξία του εκτιμώμενου
ακινήτου προκύπτει από το εισόδημα που «παράγει» ένα ακίνητο σε συνδυασμό με τον
συντελεστή κεφαλαιοποίησης3. Το αποτέλεσμα της παραπάνω διαδικασίας είναι η
κεφαλαιοποίηση του παραχθέντος εισοδήματος [Baum, Mackmin, Nunnigton, 2010].
3
Το ετήσιο εισόδημα το οποίο προέρχεται από τα μισθώματα του προς εκτίμηση ακινήτου λαμβάνεται
υπ’ όψη ως διηνεκές ράντα με επιτόκιο κεφαλαιοποίησης (R), το οποίο εκφράζεται ως η διαφορά του
ρυθμού ανάπτυξης της οικονομίας και της αναμενόμενης απόδοσης [Καρανικόλας, 2010].
51
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
V = N.O.I. / R
R=r-g
r = D1 + (P1 – P0) / P0 ,
Όπου:
52
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
𝑁.𝑂.𝐼 𝑆.𝑃.𝑛
P.V. = ∑𝑛𝑡=1 (1+𝑖)𝑡 + ή αλλιώς P.V. = P.V.N.O.I + P.V.R.V.
(1+𝑖)𝑛
i = R.F.R. + R.P.
𝑁.𝑂.𝐼𝑛+1
S.P.n = R.V.n = 𝑟−𝑔
Όπου:
P.V. = η παρούσα αξία του ακινήτου, n = η χρονική περίοδο για την οποία μελετάται το
ακίνητο, N.O.I. = καθαρό λειτουργικό εισόδημα, i = το προεξοφλητικό επιτόκιο, S.P.n
= η αξία μεταπώλησης του ακινήτου μετά τη χρονική περίοδο για την οποία μελετάται ,
P.V.N.O.I = η παρούσα αξία του καθαρού λειτουργικού εισοδήματος , P.V.R.V. = η
παρούσα αξία της υπολειμματικής αξίας του ακινήτου τη χρονική στιγμή n
H αξία μεταπώλησης του ακινήτου μετά τη χρονική περίοδο κατά την οποία
μελετήθηκε η επένδυση προκύπτει με τον υπολογισμό της υπολειμματικής του αξίας,
αν θεωρήσουμε ότι κατά το έτος n σταθεροποιείται η πορεία της οικονομίας
[Μπαρκίτζογλου, 2012].
3.3.3. Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ
4
Επιτόκιο μηδενικού κίνδυνου ονομάζεται το επιτόκιο που έχει κάποια επένδυση σε οικονομικά
προϊόντα που δεν εμπεριέχουν το στοιχείο του κινδύνου. [ευρετήριο οικονομικών όρων]
5
Πριμ κινδύνου ονομάζεται το επιπλέον ποσοστό αναμενόμενης απόδοσης το οποίο χρειάζεται ένας
επενδυτής προκειμένου να αναλάβει κάποια πιο επισφαλή επένδυση. [ευρετήριο οικονομικών όρων]
53
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
θα είναι μεγαλύτερη ή ίση με την υπολειμματική τιμή του ακινήτου έτσι, ώστε να
είναι προσοδοφόρα η επένδυση).
4. Υπολογισμός ζημίας (V.L.) σε περίπτωση κατά την οποία το ακίνητο μείνει
ανεκμετάλλευτο.
5. Υπολογισμός συντελεστή κεφαλαιοποίησης των προσόδων (σύγκριση με αποδόσεις
παρόμοιων ακινήτων με μικρή προσαύξηση η οποία θα πλησιάζει τον υφιστάμενο
πληθωρισμό, αν είναι δυνατό)
Στην περίπτωση κατά την οποία το ακίνητο παραμείνει ανεκμετάλλευτο, πρέπει, για να
εκτιμηθεί το ουσιαστικό μεικτό εισόδημα (E.G.I.), να μειωθεί το αναμενόμενο μεικτό
εισόδημα (P.G.I) σε ποσοστό τέτοιο που να συμβαδίζει με την πιθανότητα που έχει το
εκτιμώμενο ακίνητο να μην ενοικιαστεί και να προστεθούν άλλα εισοδήματα (O.I.), τα
οποία θα αποφέρει το ακίνητο και δεν θα σχετίζονται με την ενοικίαση του.
Έτσι προκύπτει:
54
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
εκτιμά την αξία του ακινήτου μέσω του καθαρού λειτουργικού εισοδήματος που αυτό
θα «παράγει»
ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ
Χρήσης σε περιπτώσεις μη δυνατής Απαιτεί άριστες γνώσεις των
σύγκρισης του εκτιμώμενου οικονομικών συνθηκών στην
ακινήτου με άλλα παρόμοια κτηματαγορά και στα μισθώματα
(δυσκολία εύρεσης παρόμοιου παρομοίων ακινήτων στην περιοχή,
ακινήτου) εμπειρία και ικανότητα
Λαμβάνει υπ’ όψη τη διαχρονική Πολύπλοκη μέθοδος
αξία του χρήματος δύσκολος προσδιορισμός του
συντελεστή κεφαλαιοποίησης
Η αξιοπιστία της μεθόδου επηρεάζεται
από τους ρυθμούς ανάπτυξης της αγοράς
Βασίζεται σε προσδοκίες (αβεβαιότητα)
Μερική δανειακή κάλυψη
Για τον υπολογισμό του προεξοφλητικού
επιτοκίου (i) απαιτείται η εκτίμηση της
αξίας του ακινήτου που αποτελεί
ταυτόχρονα και ζητούμενο
Πίνακας 5: Συνοπτική παρουσίαση μεθόδου κεφαλαιοποίησης προσόδου, Επεξεργασία: ιδία.
55
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
Έτσι προκύπτει:
Όπου:
M.V. = αγοραστική αξία ακινήτου, L.V. = αξία γης, M.V.N = αξία νέου κτιρίου,
D = απαξίωση - απόσβεση
Στην εν λόγω μέθοδο η αξία γης πρέπει να υπολογιστεί με κάποια άλλη μέθοδο.
3.4.1. Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ
1. Υπολογίζεται η αξία της γης (του οικοπέδου) μέσω της συγκριτικής ή της
υπολειμματικής μεθόδου.
2. Υπολογίζεται το κόστος κατασκευής αντίστοιχου ακινήτου
3. Υπολογίζονται οι τις διαφορές αποσβέσεις λόγω της ηλικίας του κτιρίου, των
πιθανών ενεργειών συντήρησης κ.α..
4. Εκτιμάται η αξία του ακινήτου προσθέτοντας τα δύο πρώτα στοιχεία και αφαιρώντας
το τρίτο.
56
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
57
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
Η μέθοδος των κερδών μελετά μεταξύ των άλλων και την υπεραξία, η οποία μπορεί να
μεταβιβαστεί στον αγοραστή του εκτιμώμενου ακινήτου, χωρίς όμως σε αυτή να
συνυπολογίζει και την πιθανή υπεραξία την οποία έχει προσδώσει στο ακίνητο η ορθή
διαχείριση του προηγούμενου ιδιοκτήτη [Μπαρκίτζογλου, 2012].
Βασικά στοιχεία τα οποία κρίνονται απαραίτητα για την ολοκλήρωση της εκτίμησης
του ακινήτου μέσω αυτής της μεθόδου είναι τα οικονομικά στοιχεία της επιχείρησης.
Τέτοια είναι τα έσοδα προ φόρων, τόκων και αποσβέσεων, οι μέχρι τώρα ισολογισμοί
της επιχείρησης. Τέλος, απαραίτητα είναι και στοιχεία άλλων επιχειρήσεων ιδίου είδους
στην ευρύτερη περιοχή έτσι, ώστε να χρησιμοποιηθούν ως συγκριτικά.
58
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
59
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
6
Η μείωση αυτή είναι μεγαλύτερη σε περιοχές όπου η αγορά ενός ακινήτου ήταν θέμα οικονομικής
αναγκαιότητας και όχι εκλογής.
60
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
Προσδιορίζει τον βαθμό εκμετάλλευσης του ισογείου ενός ακινήτου και εκφράζεται ως
συνάρτηση του συντελεστή αξιοποίησης του οικοπέδου (Σ.Α.Ο) και του συντελεστή
εμπορικότητάς του (Σ.Ε.).
61
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
Τέτοιοι συντελεστές είναι οι ειδικοί συντελεστές (οι οποίοι εκφράζουν την αρτιότητα,
τη δέσμευση από την Αρχαιολογική υπηρεσία κ.α.), ο συντελεστής παλαιότητας, ο
συντελεστής πρόσοψης, ο συντελεστής τρόπου κατασκευής κ.α.
Οι τιμές των παραπάνω συντελεστών ανά περιοχή – Δήμο εκδίδονται με την μορφή
πινάκων από το Υπουργείο Οικονομικών.
3.6.1. Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ
Ένα σημαντικό στοιχείο αυτής της μεθόδου είναι ότι δεν απαιτείται αυτοψία του
εκτιμώμενου ακινήτου. Σε αυτό το σημείο αξίζει να αναφερθεί ότι η μέθοδος
υπολογισμού (αριθμητική πράξη) της αντικειμενικής αξίας διαφέρει ανά είδος
ακινήτου, ενώ το ίδιο συμβαίνει και με τα «φύλλα υπολογισμού αξίας» τα οποία
διαφέρουν ανά κατηγορία ακινήτου [Τερζάκης, 2002] [Καρανικόλας, 2010].
62
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
63
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
64
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
Σκόπιμη σε αυτό το σημείο θα ήταν η σύγκριση των πέντε πρώτων μεθόδων εκτίμησης
μεταξύ τους και η αναφορά των καίριων σημείων διαφοράς τους. Από την
συγκεκριμένη σύγκριση σκοπίμως απουσιάζει η μέθοδος εκτίμησης της αντικειμενικής
αξίας ενός ακινήτου για τους παρακάτω λόγους:
Η μέθοδος της σύγκρισης είναι η πιο παλιά μέθοδος για την εκτίμηση αξιών
ακινήτων στην Ελλάδα και χρησιμοποιείται σε παγκόσμια κλίμακα για εκτιμήσεις
τέτοιου τύπου ακινήτων.
Οι μέθοδοι της κεφαλαιοποίησης της προσόδου και των κερδών αναφέρονται στην
εκτίμηση αξίας εμπορικών ακινήτων. Η συγκριτική ενδείκνυται κυρίως για
κατοικίες, η υπολειμματική για οικόπεδα εργολαβικού ενδιαφέροντος, ενώ η
υπολειμματικού κόστους για δημόσια ακίνητη ιδιοκτησία.
7
Γίνεται η παραδοχή ότι συγκρίνονται μόνο οι πέντε μέθοδοι, που αναλύθηκαν στην εν λόγω εργασία,
μεταξύ τους και όχι με άλλες. Στην πραγματικότητα, υπάρχουν πολλές μέθοδοι εκτίμηση της αξίας ενός
ακινήτου, οι οποίες δεν ήταν δυνατόν να αναλυθούν στο πλαίσιο της συγκεκριμένης εργασίας. Έτσι, τα
συμπεράσματα αφορούν συμπεράσματα μεταξύ των πέντε μεθόδων και όχι μεταξύ όλων των μεθόδων
εκτίμησης που υπάρχουν.
65
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
Βάση του στοιχείου μέσω του οποίου προσεγγίζεται η αξία ενός ακινήτου από κάθε
μέθοδο διαφαίνεται πάντα ο κρίσιμος παράγοντας της αξιοπιστίας τους. Έτσι, για
παράδειγμα στη συγκριτική και στην υπολειμματική μέθοδο παράγοντας
επηρεασμού αξιοπιστίας είναι η εύρεση παρόμοιων ακινήτων, καθώς σε περίπτωση
μη μεγάλης συνάφειας των παρόμοιων ακινήτων, γίνονται διάφορες προσαρμογές
και μειώνεται η αξιοπιστία της μεθόδου.
Πιο απλή μέθοδος θεωρείται η συγκριτική ενώ πιο πολύπλοκη η κεφαλαιοποίηση
της προσόδου και η μέθοδος υπολειμματικού κόστους. Τα στοιχεία σύμφωνα με τα
οποία γίνεται η διάκριση σε βαθμό πολυπλοκότητας είναι: α) η ευκολία στην
κατανόηση, β) οι απαιτήσεις σε στοιχεία και η ευκολία ή μη εξεύρεσής τους, γ) οι
απαιτήσεις σε γνώσεις, δ) η χρήση ή μη περίπλοκων μαθηματικών μοντέλων και ε)
οι απαιτήσεις ως προς την εμπειρία και την ικανότητα του εκτιμητή.
Η απαίτηση συνδυασμού ορισμένων μεθόδων κάνουν κάποιες μεθόδους αρκετά
εξαρτημένες μεταξύ τους, όπως: α) τη συγκριτική με την υπολειμματική μέθοδο και
β) την υπολειμματικού κόστους με την υπολειμματική και κατεπέκταση με την
συγκριτική. Η υπολειμματική εξαρτάται από την συγκριτική στο στάδιο
υπολογισμού της αξίας παρόμοιου ακινήτου, ενώ η υπολειμματικού κόστους
εξαρτάται από την υπολειμματική στο στάδιο του υπολογισμού της αξίας της γης. Οι
άλλες μέθοδοι (συγκριτική, κεφαλαιοποίησης προσόδου, κερδών) θεωρούνται πιο
ανεξάρτητες σε αυτό τον τομέα.
66
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
67
ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΜΕΘΟΔΩΝ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΑΞΙΑΣ ΑΚΙΝΗΤΩΝ
ΜΕΘΟΔΟΙ
Κυρίως για κατοικίες Οικόπεδα Εμπορικά ακίνητα Δημόσια κτίρια, Εμπορικά ακίνητα
ΕΝΔΕΙΚΝΥΤΑΙ εργολαβικού ενδιαφέροντος Αεροδρόμια
Σύγκριση με παρόμοια ακίνητα Υπολειμματική αξία Παραγόμενο καθαρό Κόστος αντικατάστασης Καθαρό λειτουργικό
ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΑΞΙΑΣ λειτουργικό εισόδημα κέρδος
Εύρεση παρόμοιων ακινήτων Εύρεση παρόμοιων ακινήτων Ρυθμός ανάπτυξης της Υπολογισμός αποσβέσεων Ρυθμός ανάπτυξης του
ΓΕΝΙΚΑ
ΣΥΝΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΚΟΣΤΟΥΣ Χ Χ
Χ
ΕΥΚΑΙΡΙΑΣ
Ελάχιστες οικονομικών στην Ελάχιστες οικονομικών στην Άριστες οικονομικών στην Κατασκευαστικές γνώσεις Άριστες γνώσεις των
ΕΚΤΙΜΗΤΗΣ
ΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ κτηματαγορά κτηματαγορά κτηματαγορά και στα και γνώσεις κοστολόγησης οικονομικών
μισθώματα
ΕΜΠΕΙΡΙΑ – ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΕΚΤΙΜΗΤΗ Μικρή - Μέση Μικρή - Μέση Μέση - Μεγάλη Μεγάλη Μέση
ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟΣ ΣΥΝΔΙΑΣΜΟΣ ΜΕ Χ Χ
Χ
ΑΛΛΕΣ ΜΕΘΟΔΟΥΣ
ΑΛΛΑ
Προϋποθέτει την ύπαρξη Εστιάζει στην εκτίμηση αξίας Σωστός προσδιορισμός του Εστιάζει στα παλιά ακίνητα
ΙΔΙΑΙΤΕΡΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟ ρευστής κτηματαγοράς γης συντελεστή κεφαλαιοποίησης μέσω των αποσβέσεων -
69
ΕΝΟΤΗΤΑ Β: ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ
70
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
71
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
72
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
73
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
Η επιλογή της κατάλληλης μεθόδου για την εκτίμηση της αξίας κάποιου ακινήτου
εξαρτάται από δύο παράγοντες: πρώτον από το είδος του ακινήτου και δεύτερον από το
σκοπό για τον οποίο γίνεται η εκτίμηση.
γ) όταν ο σκοπός του αγοραστή κάποιου διαμερίσματος ή οικίας είναι η μελλοντική του
«εκμετάλλευση» και η δημιουργία εισοδήματος από αυτό, ενδείκνυται η μέθοδος της
κεφαλαιοποίησης της προσόδου.
74
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
75
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
β) Υπολειμματική μέθοδος:
γ) Μέθοδος κεφαλαιοποίησης:
Για τον υπολογισμό της αντικειμενικής αξίας ενός διαμερίσματος – οικίας, δεν είναι
απαραίτητη η διενέργεια αυτοψίας και η εκτέλεση της παραπάνω γενικότερης
διαδικασίας. Ο υπολογισμός της αντικειμενικής αξίας ενός διαμερίσματος γίνεται με
τον τρόπο που προαναφέρθηκε στο κεφάλαιο 3.6.1. και με την χρήση των εντύπων
«Έντυπο 1», «Έντυπο Κ1» ή «Έντυπο Κ2», αναλόγως της θέσης του και του αν είναι
διαμέρισμα ή μονοκατοικία, ενώ μπορεί να χρειαστούν και άλλα έντυπα, αναλόγως με
το αν υπάρχουν άλλες υποδομές – λειτουργίες εντός της κατοικίας.
76
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
Διαμέρισμα 3ου ορόφου 135 τ.μ. επί της οδού Μακένζυ Κινγκ 4 στον Δήμο
Θεσσαλονίκης στο Νομό Θεσσαλονίκης. Το διαμέρισμα δεν είναι ανακαινισμένο Η
οικοδομή είναι κτισμένη το 1975, αποτελείται από 8 ορόφους και είναι
κατασκευασμένη από οπλισμένο σκυρόδεμα. Η εκτίμηση ζητήθηκε με σκοπό την
μελλοντική αγοραπωλησία του διαμερίσματος.
Εικόνα 4: Θέα διαμερίσματος επί της Ικτίνου(1) Εικόνα 5: Θέα διαμερίσματος επί της Ικτίνου(2)
77
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
Εφόσον ο σκοπός δεν είναι φορολογικός και δεν υπάρχει σχέδιο για μελλοντική αλλαγή
χρήσης μέσω ανακατασκευής του διαμερίσματος, επιλέγεται η εκτίμηση της
αγοραστικής αξίας του διαμερίσματός με δύο μεθόδους, την συγκριτική και τη μέθοδο
της άμεσης κεφαλαιοποίησης της προσόδου.
Η συγκριτική μέθοδος θα υπολογίσει την αγοραστική αξία του διαμερίσματος μέσω της
σύγκρισής του με άλλα διαμερίσματα που έχουν αγοραστεί πρόσφατα. Η μέθοδος
άμεσης κεφαλαιοποίησης της προσόδου ουσιαστικά είναι η κατάλληλη σε περίπτωση
που ο νέος ιδιοκτήτης θέλει να χρησιμοποιήσει το διαμέρισμα ως επένδυση, η οποία θα
του αποφέρει κάποιο ετήσιο εισόδημα υπό την μορφή ενοικίων και υπάρχουν δεδομένα
σύγκρισης.
4.3.2. Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ
1. Συγκέντρωση και μελέτη, των απαιτούμενων στοιχείων και εγγράφων που αφορούν
την προς εκτίμηση ιδιοκτησία.
Σε αυτή τη φάση συλλέγονται και μελετούνται από τον εκτιμητή στοιχεία όπως:
τίτλοι ιδιοκτησίας, τοπογραφικά διαγράμματα, διάφορες κατόψεις ή τομές και άλλα
στοιχεία τα οποία αφορούν χαρακτηριστικά του ακινήτου από τεχνικής και νομικής
απόψεως.
Την πλήρη κυριότητα του διαμερίσματος αυτή τη στιγμή έχει ο κύριος Χ. Το
διαμέρισμα βρίσκεται στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, το οικοδομικό τετράγωνο στο
οποίο ανήκει βρίσκεται μεταξύ του πεζοδρόμου της Ικτίνου και του νέου
πεζοδρόμου της Αγίας Σοφίας. Έχει πρόσοψη στην οδό Μακένζυ Κινγκ
(σαλονοτραπεζαρία), ενώ τα 2 υπνοδωμάτια και ο χώρος της κουζίνας «βλέπουν»
στον ακάλυπτο χώρο ο οποίος περικλείεται από οικοδομές και το σχολείο.
Από τις κατόψεις διαπιστώθηκε ότι το διαμέρισμα έχει 2 υπνοδωμάτια,
σαλονοτραπεζαρία, 1 κουζίνα, 1τουαλέτα , 1 WC και 1 μικρή αποθήκη.
2. Αυτοψία του διαμερίσματος.
Σε αυτό το στάδιο, μετά την επίσκεψη στο συγκεκριμένο, συγκρίθηκαν τα
θεωρητικά στοιχεία που είχαν συλλεχτεί και μελετηθεί με τα υφιστάμενα και
αξιολογήθηκε το εν λόγω διαμέρισμα . Έτσι:
78
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
79
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
Επιφάνεια
Θέση Θέα Παλαιότητα
(τ.μ.)
Εκτιμώμενο Διαμέρισμα
80
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
Χρονολογία
Επιφάνεια Κατάσταση Αξία
Διαμέρισμα Όροφος Έτη Πώλησης
(τ.μ.) Δ. (€/τ.μ.)
(μήνες)
Α 160 4 40 καλή 18 2.050
Β 127 3 42 πολύ καλή 16 1.952
Γ 140 2 48 πολύ καλή 6 1.540
Δ 124 3 42 πολύ καλή 12 1.880
Ε 138 4 45 καλή 14 1.910
ΣΤ 150 2 40 πολύ καλή 10 1.720
Πίνακας 12: Στοιχεία συγκρινόμενων διαμερισμάτων, Επεξεργασία ιδία.
Χρονολογία
Επιφάνεια Κατάσταση Αξία
Διαμέρισμα Όροφος Έτη Συμβολαίου
(τ.μ.) Δ. (€/τ.μ./μήνα)
(μήνες)
Α 110 5 38 πολύ καλή 6 6,39
Β 120 2 40 πολύ καλή 8 5,75
Γ 125 3 38 καλή 1 5,29
Δ 140 4 42 καλή 6 5,38
Ε 145 2 44 πολύ καλή 4 5,27
ΣΤ 160 3 38 καλή 6 5,42
Πίνακας 13: Στοιχεία συγκρινόμενων διαμερισμάτων, Επεξεργασία ιδία.
4. α) Συγκριτική μέθοδος:
81
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
Χρονική αναγωγή:
Εφόσον όλα τους τα στοιχεία είναι κοινά, εκτός από την χρονολογία πώλησης, η
διαφορά της αξίας τους θεωρείται ότι είναι αποτέλεσμα της αλλαγής των τιμών των
ακινήτων στη συγκεκριμένη περιοχή μέσα σε 4 μήνες. Άρα, μέσα σε 4 μήνες οι τιμές
των ακινήτων στην συγκεκριμένη περιοχή μειώθηκαν κατά 72 € /τ.μ., δηλαδή θεωρείται
ότι μειώνονται κατά 18 €/τ.μ./μήνα. Έτσι, για παράδειγμα η αξία του διαμερίσματος Β
θα αναπροσαρμοστεί βάση του παραπάνω συντελεστή με τον ακόλουθο τρόπο:
82
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
Μετά την παραπάνω αναγωγή, παρατηρείται ότι η στήλη «χρονολογία πώλησης» έχει
αποκτήσει όμοια στοιχεία για κάθε διαμέρισμα και όμοια με το εκτιμώμενο.
Αναγωγή παλαιότητας:
Κατάσταση Χρονολογία
Διαμέρισμα Όροφος Έτη Αξία (€/τ.μ.)
Δ. Πώλησης (μήνες)
Α 4 40 καλή Σήμερα 1.726
Β 3 42 πολύ καλή Σήμερα 1.664
Γ 2 48 πολύ καλή Σήμερα 1.432
Δ 3 42 πολύ καλή Σήμερα 1.664
Ε 4 45 καλή Σήμερα 1.658
ΣΤ 2 40 πολύ καλή Σήμερα 1.540
Πίνακας 16: Σύγκριση διαμερίσματος Α με Ε και Γ με ΣΤ, Επεξεργασία ιδία.
Δ.Τ. Ε - Α = 1.658 - 1.726 = -68 άρα τιμή μειώνεται κατά 13,60 €/τ.μ./έτος8
Δ.Τ. Γ - ΣΤ = 1.432 - 1.540 = -108 άρα τιμή μειώνεται κατά 13,50 €/τ.μ./έτος
8
Το διαμέρισμα Α είναι 5 χρόνια πιο καινούριο από το Ε άρα αφού η διαφορά τους είναι 68 €/τ.μ. τότε
αυτό συνεπάγεται ότι αναλογεί μείωση 13,6 €/τ.μ ανά έτος παλαιότητας.
83
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
Μετά την παραπάνω αναγωγή, παρατηρείται ότι οι στήλες «χρονολογία πώλησης» και
«έτη» έχουν αποκτήσει όμοια στοιχεία για κάθε διαμέρισμα και όμοια με το
εκτιμώμενο.
Στη συνέχεια, από τον πίνακα 16 επιλέγεται με παρόμοια διαδικασία η τρίτη βάση των
αναπροσαρμογών, η οποία είναι η αναγωγή σύμφωνα με τον όροφο στον οποίο
βρίσκονται τα διαμερίσματα.
Αναγωγή ορόφου:
84
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
Αναγωγή κατάστασης:
9
Το διαμέρισμα Β είναι καθόλα όμοιο με το Δ και το Γ με το ΣΤ θα μπορούσαν να επιλεχθούν να
συγκριθούν και τα διαμερίσματα Δ και ΣΤ.
10
Στην παρούσα περίπτωση ο συντελεστής αναγωγής βάση του ορόφου είναι ίσος με 0 καθώς το
διαμέρισμα Β βρίσκεται στον ίδιο όροφο με το εκτιμώμενο.
85
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
Μετά την παραπάνω αναγωγή παρατηρείται ότι όλες οι στήλες έχουν αποκτήσει όμοια
στοιχεία (ανά χαρακτηριστικό) για κάθε διαμέρισμα και όμοια με το εκτιμώμενο. Αυτός
ο πίνακας αποτελεί τον τελευταίο, οπότε μπορεί πλέον να εκτιμηθεί η αγοραστική αξία
του διαμερίσματος.
Βάση της συγκριτικής μεθόδου του εκτιμώμενο ακίνητο έχει αγοραστική αξία:
86
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
Χρονολογία
Επιφάνεια Κατάσταση Αξία
Διαμέρισμα Όροφος Έτη Συμβολαίου
(τ.μ.) Δ. (€/τ.μ./μήνα)
(μήνες)
Α 110 5 38 πολύ καλή 6 6,39
Β 120 2 40 πολύ καλή 8 5,75
Γ 125 3 38 καλή 1 5,29
Δ 140 4 42 καλή 6 5,38
Ε 145 2 44 πολύ καλή 4 5,27
ΣΤ 160 3 38 καλή 6 5,42
Πίνακας 22: Στοιχεία συγκρινόμενων διαμερισμάτων, Επεξεργασία ιδία.
Χρονική αναγωγή:
Για την πρώτη αναγωγή επιλέγονται τα στοιχεία των διαμερισμάτων Γ και ΣΤ.
87
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
Μετά την παραπάνω αναγωγή παρατηρείται ότι η στήλη «χρονολογία πώλησης», έχει
αποκτήσει όμοια στοιχεία για κάθε διαμέρισμα και όμοια με το εκτιμώμενο.
Αναγωγή παλαιότητας:
Χρονολογία Αξία
Διαμέρισμα Όροφος Έτη Κατάσταση Δ.
Συμβολαίου (μήνες) (€/τ.μ./μήνα)
Α 5 38 πολύ καλή σήμερα 6,23
Β 2 40 πολύ καλή σήμερα 5,54
Γ 3 38 καλή σήμερα 5,26
Δ 4 42 καλή σήμερα 5,22
Ε 2 44 πολύ καλή σήμερα 5,17
ΣΤ 3 38 καλή σήμερα 5,26
Πίνακας 25: Σύγκριση διαμερίσματος Β με Ε, Επεξεργασία ιδία.
Ανάγεται η αξία (€/τ.μ.) του μισθώματος σύμφωνα με την παλαιότητα του κτιρίου στο
οποίο βρίσκεται το εκτιμώμενο. Έτσι, δημιουργείται ο παρακάτω αναπροσαρμοσμένος
πίνακας.
88
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
Μετά την παραπάνω αναγωγή, παρατηρείται ότι οι στήλες «χρονολογία πώλησης» και
«έτη» έχουν αποκτήσει όμοια στοιχεία για κάθε διαμέρισμα και όμοια με το
εκτιμώμενο.
Αναγωγή ορόφου:
Δ.Τ. Α - Β = 6,05 – 5,54 = 0,49 άρα τιμή αυξάνεται κατά 0,17 €/τ.μ./όροφο
Δ.Τ. Δ – Γ = 5,41 – 5,08 = 0,34 άρα τιμή αυξάνεται κατά 0,34 €/τ.μ./όροφο
Ανάγεται η αξία (€/τ.μ.) του μισθώματος σύμφωνα με τον όροφο του κτιρίου στο οποίο
βρίσκεται το εκτιμώμενο. Έτσι, δημιουργείται ο παρακάτω αναπροσαρμοσμένος
πίνακας.
89
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
Αναγωγή κατάστασης:
Χρονολογία Αξία
Διαμέρισμα Όροφος Έτη Κατάσταση Δ.
Συμβολαίου (μήνες) (€/τ.μ./μήνα)
Α 3 40 πολύ καλή σήμερα 5,54
Β 3 40 πολύ καλή σήμερα 5,79
Γ 3 40 καλή σήμερα 5,08
Δ 3 40 καλή σήμερα 5,16
Ε 3 40 πολύ καλή σήμερα 5,79
ΣΤ 3 40 καλή σήμερα 5,08
Πίνακας 29: Σύγκριση διαμερίσματος Α, Β, Γ, Δ, Ε και ΣΤ, Επεξεργασία ιδία.
Δ.Τ. Α – Δ = 5,54 – 5,16 = 0,38 άρα τιμή αυξάνεται κατά 0,38 €/τ.μ. ανάλογα με την
κατάσταση του διαμερίσματος
Δ.Τ. Β – Δ = 5,79 – 5,16 = 0,63 άρα τιμή αυξάνεται κατά 0,38 €/τ.μ. ανάλογα με την
κατάσταση του διαμερίσματος
Μ.Ο. = (0,46 + 0,71 + 0,38 + 0,63)/4 =0,55 €/τ.μ. ανάλογα με την κατάσταση του
διαμερίσματος
90
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
Ανάγεται η αξία (€/τ.μ.) του μισθώματος σύμφωνα με την κατάσταση στην οποία
βρίσκεται το εκτιμώμενο διαμέρισμα. Έτσι, δημιουργείται ο παρακάτω
αναπροσαρμοσμένος πίνακας.
Μετά την παραπάνω αναγωγή, παρατηρείται ότι όλες οι στήλες έχουν αποκτήσει όμοια
στοιχεία (ανά χαρακτηριστικό) για κάθε διαμέρισμα και όμοια με το εκτιμώμενο. Αυτός
ο πίνακας αποτελεί τον τελευταίο και πλέον μπορεί να εκτιμηθεί η αγοραστική αξία του
διαμερίσματος.
Συνοψίζοντας, η σημερινή αξία του μισθώματος του διαμερίσματος 3ου ορόφου, καλής
κατάστασης, σε οικοδομή 40 ετών στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, στην περιοχή Αγίας
Σοφίας αντιστοιχεί στον μέσο όρο τον αξιών όλων των συγκρινόμενων διαμερισμάτων,
άρα ανέρχεται σε 5,048 €/τ.μ./μήνα
Έπειτα από την ολοκλήρωση του σταδίου των αναγκαίων αναγωγών για την εύρεση της
αξίας του μισθώματος σύμφωνα με τη συγκριτική μέθοδο, το μίσθωμα ορίζεται σε 681
€/τ.μ./μήνα.: 135τ.μ. * 5,048 = 681,48 €/μήνα ≈ 681 €/μήνα
91
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
V=I/R = 192.580 €
92
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
Όπως προκύπτει από τα παραπάνω η εκτιμώμενη αξία του διαμερίσματος 3ου ορόφου,
καλής κατάστασης, σε οικοδομή 40 ετών στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, στην περιοχή
Αγίας Σοφίας σήμερα αντιστοιχεί:
Σύμφωνα με την κρίση του εκτιμητή επιλέγεται να δοθούν βάρη στις δύο μεθόδους
καθώς θεωρεί την μέθοδο άμεσης κεφαλαιοποίησης της προσόδου πιο αξιόπιστη από
την συγκριτική. Αυτό συμβαίνει καθώς κατά την συλλογή στοιχείων για παρόμοια προς
σύγκριση διαμερίσματα, στην περίπτωση των προσόδων τα στοιχεία ήταν πολύ πιο
πρόσφατα.
93
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
94
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
Τα οικόπεδα αποτελούν μια κατηγορία ακινήτων, της οποίας η αξία επηρεάζεται από
συγκεκριμένους παράγοντες διαφορετικούς καθόλα ή κατά μέρος, από τις υπόλοιπες
κατηγορίες ακινήτων. Η αξία ενός οικοπέδου καταρχάς επηρεάζεται κυρίως από το αν
βρίσκεται εντός αστικού ιστού ή όχι. Γενικότερα, οι παράγοντες οι οποίοι επηρεάζουν
την αξία κάποιου οικοπέδου είτε βρίσκεται εντός είτε εκτός αστικού ιστού
αναφέρθηκαν στο κεφάλαιο 2.7. Ειδικότερα, η αξία των αστικών οικοπέδων
επηρεάζεται από παράγοντες όπως:
Οι όροι δόμησης
Οι επιτρεπόμενες χρήσεις γης
Η ύπαρξη ή μη δεσμεύσεων επί του ακινήτου
Η θέα
Η προσβασιμότητα
Η ύπαρξη ή μη και η κατάσταση των υποδομών κοινής ωφέλειας στην περιοχή
Οι γειτνιάζουσες χρήσεις γης
Η ποιότητα του εδάφους και του υπεδάφους
Η ύπαρξη ή μη κτιρίου εντός του οικοπέδου και η κατάσταση αυτού
Η εμπορικότητα των κοντινών δρόμων
Η θέση του στον αστικό ιστό και ειδικότερα στο πολεοδομικό τετράγωνο
Η απόσταση από τη θάλασσα ή από περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλους
Η απόσταση του από περιοχές πολιτιστικού ενδιαφέροντος
Η σχέση της προηγούμενης με τη μελλοντική του χρήση
95
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
Η επιλογή της κατάλληλης μεθόδου για την εκτίμηση της αξίας κάποιου ακινήτου
εξαρτάται από δύο παράγοντες: πρώτον από το είδος του ακινήτου και δεύτερον από
τον σκοπό για τον οποίο γίνεται η εκτίμηση. Η εκτίμηση αξίας οικοπέδων γίνεται
συνήθως με τις παρακάτω μεθόδους:
96
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
β) Υπολειμματική μέθοδος:
97
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
όφελος, το συνολικό κόστος του έργου και η τιμή πώλησης του «νέου» ακινήτου.
Όλοι οι παραπάνω υπολογισμοί ανάγονται στις σημερινές συνθήκες και γίνονται με
τη διαδικασία που αναφέρθηκε στο κεφάλαιο 3.2.1..
γ) Μέθοδος κεφαλαιοποίησης:
Αρχικά, υπολογίζεται η αξία της γης (του οικοπέδου) μέσω της συγκριτικής ή της
υπολειμματικής μεθόδου, έπειτα υπολογίζεται το κόστος κατασκευής αντίστοιχου
ακινήτου και, τέλος, υπολογίζονται οι διάφορες αποσβέσεις λόγω της ηλικίας του
κτιρίου, των πιθανών ενεργειών συντήρησης κ.α.
Για τον υπολογισμό της αντικειμενικής αξίας ενός οικοπέδου – οικίας δεν είναι
απαραίτητη η διενέργεια αυτοψίας και η εκτέλεση της παραπάνω γενικότερης
διαδικασίας. Ο υπολογισμός της αντικειμενικής αξίας ενός οικοπέδου γίνεται με τον
τρόπο που προαναφέρθηκε στο κεφάλαιο 3.6.1. και με την χρήση των εντύπων «Έντυπο
3», ενώ μπορεί να χρειαστούν και άλλα έντυπα, αναλόγως με το αν υπάρχουν άλλες
υποδομές – λειτουργίες εντός του οικοπέδου.
98
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
Οικόπεδο με επιφάνεια 190 τ.μ. στον Δήμο Γιαννιτσών. Το οικόπεδο βρίσκεται εντός
αστικού ιστού, στην οδό Ταβουλάρη 13. Δεν υπάρχει κτίριο επί του οικοπέδου.
Σύμφωνα με πρωτοβουλία του σημερινού ιδιοκτήτη του οικοπέδου, επιθυμεί το
οικόπεδο του να δοθεί αντιπαροχή.
Εικόνα 8: Πρόσοψη οικοπέδου Εικόνα 9: Θέα από το οικόπεδο προς τον δρόμο
5.3.2. Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ
99
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
2. Συγκέντρωση και μελέτη, των απαιτούμενων στοιχείων και εγγράφων που αφορούν
την προς εκτίμηση ιδιοκτησία και αυτοψία οικοπέδου
Έγινε η συλλογή διάφορων στοιχείων του οικοπέδου. Μελετήθηκαν στοιχεία, όπως
οι τίτλοι ιδιοκτησίας, τοπογραφικά διαγράμματα και το γενικό πολεοδομικό σχέδιο
της περιοχής.
Τα παραπάνω στοιχεία μελετήθηκαν από τον εκτιμητή και έπειτα ακολούθησε η
διαδικασία της αυτοψίας του οικοπέδου και της ευρύτερης περιοχής. Έτσι,
προέκυψαν και καταγράφηκαν τα παρακάτω στοιχεία:
Την πλήρη κυριότητα του οικοπέδου κατέχει αυτή τη στιγμή ο κύριος Χ. Το
οικόπεδο έχει επιφάνεια 190 τ.μ. και βρίσκεται εντός του πολεοδομικού ιστού της
πόλης των Γιαννιτσών σε πολύ μικρή απόσταση από τον κεντρικό πεζόδρομο. Έχει
πρόσοψη 13 μέτρα στην οδό Ταβουλάρη και είναι κενό και ανεκμετάλλευτο αυτή τη
στιγμή. Γειτνιάζει με οικοδομή στα αριστερά με κύρια χρήση την κατοικία, ενώ στα
αριστερά του βρίσκεται γωνιακή διώροφη μονοκατοικία (ισόγειο και ένας όροφός).
Οι γειτονικές χρήσης γης είναι κυρίως κατοικία και λιανικό εμπόριο στα ισόγεια των
οικοδομών. Σύμφωνα με το γενικό πολεοδομικό σχέδιο της πόλης των Γιαννιτσών,
βρίσκεται στην πολεοδομική ενότητα 3 με συντελεστή δόμησης 1,8 και ποσοστό
κάλυψης 70%.
Από τα στοιχεία που συλλέχθηκαν από το γενικό πολεοδομικό σχέδιο των
Γιαννιτσών, προκύπτουν ορισμένα στοιχεία, όσον αφορά το σενάριο ανάπτυξης του
οικοπέδου. Πιο συγκεκριμένα, η οικοδομή που θα ανεγερθεί, για να συμφωνεί με τα
θεσπισμένα πολεοδομικά χαρακτηριστικά της περιοχής και ταυτόχρονα να
επιτευχθεί μέσω της ανέγερσής της η μέγιστη αξιοποίηση του οικοπέδου θα πρέπει
να έχει τα παρακάτω χαρακτηρίστηκα:
Καταστήματα λιανικού εμπορίου: 133 τ.μ.
Εμβαδό κατοικιών: 209 τ.μ.
3. Εκτίμηση αξίας νεόδμητων διαμερισμάτων και καταστημάτων:
Μέσω της συγκριτικής μεθόδου και τη διαδικασία που περιγράφηκε εκτενέστατα
στο προηγούμενο παράδειγμα εφαρμογής εκτιμήθηκε ότι η αξία των νεόδμητων
διαμερισμάτων στην περιοχή που εντάσσεται το προς εκτίμηση οικόπεδο ανέρχεται
στα 500 – 650 (€/τ.μ.), ενώ η αξία των νεόδμητων καταστημάτων ανέρχεται στα
2.300 – 2.600 (€/τ.μ.).
100
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
101
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
εμβαδό (τ.μ.)
επιφάνεια οικοπέδου 190
συνολικό εμβαδό κτιρίου -ανωδομής 342
συνολικό εμβαδό υπογείου 0
εμβαδό κατοικιών 209
εμβαδό καταστημάτων 133
Πίνακας 32: Συγκεντρωτικός πίνακας δεδομένων, Επεξεργασία ιδία.
ΠΩΛΗΣΕΙΣ
εμβαδό (τ.μ.) τιμή (€/τ.μ.) ποσό (€)
Πωλήσεις κατοικιών 209 600 125.400
Πωλήσεις καταστημάτων 133 2.500 332.500
102
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
Στο παρόν παράδειγμα και για έργα τέτοιας κλίμακας, το ποσοστό ανέρχεται σε 10%
επί του καθαρού κόστους κατασκευής.
ΕΡΓΟΛΑΒΙΚΟ ΟΦΕΛΟΣ
ποσό (€)
Ποσοστό εργολαβικού οφέλους επί του κόστους κατασκευής
10%
Κόστος κατασκευής 212.800
Εργολαβικό όφελος 21.280
Πίνακας 35: Πίνακας υπολογισμού εργολαβικού οφέλους, Επεξεργασία ιδία.
ΚΟΣΤΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ
ποσό (€)
Κόστος κατασκευής 212.800
Εργολαβικό όφελος επί του συνολικού κόστους κατασκευής 21.280
Μερικό σύνολο κόστους ανάπτυξης 234.080
Αμοιβές μηχανικών 5% επί του μερικού κόστους ανάπτυξης
Απρόβλεπτα έξοδα 5% επί του μερικού κόστους ανάπτυξης
Αμοιβές μηχανικών 11.704
Απρόβλεπτα έξοδα 11.704
103
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
ΚΟΣΤΟΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ
ποσό (€)
Επιτόκιο 4,83% επί του κόστους ανάπτυξης
Κόστος ανάπτυξης 257.488
Κόστος χρηματοδότησης 12.437
Πίνακας 37: Πίνακας υπολογισμού κόστους χρηματοδότησης, Επεξεργασία ιδία.
ΚΟΣΤΟΣ ΠΡΟΩΘΗΣΗΣ
ποσό (€)
Έξοδα νομικών - κτηματομεσίτη επί των εσόδων από τις
πωλήσεις 3%
Έσοδα από πωλήσεις 457.900
Κόστος προώθησης - προβολής 13.737
Πίνακας 38: Πίνακας υπολογισμού κόστους προώθησης - προβολής, Επεξεργασία ιδία.
104
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
ΠΟΣΟΣΤΟ ΑΝΤΙΠΑΡΟΧΗΣ
ποσό (€)
Συνολικά έσοδα από πωλήσεις 457.900
Συνολικά κόστη 283.662
105
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
106
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
107
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
108
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
109
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
6. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Έπειτα από τη συγγραφή της εν λόγω εργασίας, την εκτενέστερη μελέτη του
επιστημονικού πεδίου των εκτιμήσεων της αξίας των ακινήτων και την ειδικότερη
ενασχόληση με τα παραδείγματα εφαρμογής τα οποία παρουσιάστηκαν προέκυψαν τα
παρακάτω συμπεράσματα:
Η διαδικασία της εκτίμησης είναι μια αρκετά δύσκολη και περίπλοκη εργασία
αποτελεί έναν συνδυασμό τόσο μαθηματικών μοντέλων όσο και ικανοτήτων του
έκαστου εκτιμητή, ο οποίος καλείται να διαχειριστεί και να απομονώσει τα στοιχεία
τα οποία χρειάζεται κάθε στιγμή για την ορθή ολοκλήρωση της μελέτης του και την
εξαγωγή ικανοποιητικών συμπερασμάτων.
Ο διαχωρισμός των ακινήτων σε πολλές κατηγορίες, τα πολλά διαφορετικά
χαρακτηριστικά της καθεμίας, οι διαφορετικές τους προοπτικές καθώς επίσης και ο
σκοπός για τον οποίο ζητείται μια εκτίμηση οδήγησαν στην δημιουργία πολλών
μεθόδων εκτίμησης. Οι διάφορες μέθοδοι, χρησιμοποιούνται η καθεμία ξεχωριστά
αλλά συνήθως σε συνδυασμό για την εξαγωγή πιο αξιόπιστων αποτελεσμάτων.
Καμία δεν υπερτερεί έναντι των άλλων καθώς η καθεμία έχει δημιουργηθεί για να
καλύψει διαφορετικές ανάγκες και σκοπούς.
Όταν ο σκοπός της εκτίμησης και το είδος του ακινήτου επιτρέπουν την εκτίμηση
της αξίας του με περισσότερες από μία μεθόδους τότε είναι προτιμότερο η τελική
εκτίμηση να προκύπτει ως μέσος όρος όλων των μεθόδων που μπορούν να
χρησιμοποιηθούν ή χρησιμοποιώντας συντελεστές βαρύτητας ανάλογα με τον βαθμό
αξιοπιστίας της κάθε μεθόδου, σύμφωνα με την κρίση του εκτιμητή.
Η πιο παλιά και ουσιαστικά η μητέρα όλων των υπολοίπων είναι η συγκριτική
μέθοδος. Η αξιοπιστία της επηρεάζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό από το μέγεθος και
το πλήθος των αναπροσαρμογών που θα χρειαστεί να γίνουν.
Η μέθοδος κεφαλαιοποίησης του εισοδήματος ενδείκνυται όταν η αγορά κάποιου
ακινήτου εμπεριέχει επενδυτικό ενδιαφέρον ενώ βασικό της στοιχείο είναι η
μελλοντική διάσταση που λαμβάνεται υπ’ όψιν. Σημαντικό ρόλο, στην εξαγωγή
αξιόπιστου αποτελέσματος, έχει η επιλογή του συντελεστή κεφαλαιοποίησης καθώς
επηρεάζει σε μεγάλο ποσοστό το αποτέλεσμα της εκτίμησης.
Η υπολειμματική μέθοδος χρησιμοποιείται συνήθως για αστικά ανεκμετάλλευτα ή
κενά οικόπεδα τα οποία εμπεριέχουν εργολαβικό ενδιαφέρον.
110
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
111
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
7. ΠΙΘΑΝΑ ΣΦΑΛΜΑΤΑ
Ένα βασικό στοιχείο το οποίο επηρεάζει την αξιοπιστία των εκτιμήσεων που έγιναν
κατά την παρουσίαση των παραδειγμάτων εφαρμογής, είναι η υφιστάμενη αστάθεια της
οικονομίας και της κτηματαγοράς στην Ελλάδα. Ως αποτέλεσμα πρώτον, είναι αρκετά
δύσκολο να γίνει σωστή εκτίμηση των μελλοντικών συνθηκών στην κτηματαγορά και
δεύτερον, η σύγκριση των στοιχείων των εκτιμώμενων (διαμέρισμα και οικόπεδο) με τα
στοιχεία των υπόλοιπων ακινήτων τα οποία συλλέχθηκαν ελλοχεύει την εξαγωγή μη
ορθών συμπερασμάτων.
Η οικονομική κρίση η οποία υπάρχει αυτή την στιγμή στην Ελλάδα επηρεάζει άμεσα
τον κλάδο της κτηματαγοράς. Οι αγοραστικές τιμές ακινήτων μειώνονται κατακόρυφα
καθιστώντας αρκετά δύσκολη την οποιαδήποτε σύγκριση των χαρακτηριστικών μιας
σημερινής αγοραπωλησίας με οποιαδήποτε παλιότερη.
Στην παρακάτω εικόνα, φαίνεται η πορεία της κτηματαγοράς της Ελλάδας, όσον
αφορά τον δείκτη αγοράς οικιστικών ακινήτων και γίνεται μια μελλοντική πρόβλεψη,
ενώ στο διάγραμμα που ακολουθεί παρουσιάζεται διαχρονικά ο συγκεκριμένος δείκτης
ανά γεωγραφική περιοχή (λαμβάνεται υπ’ όψιν τιμή δείκτη 100 για το έτος 2007).
Εικόνα 10: Δείκτης τιμών οικιστικών ακινήτων στην Ελλάδα, Πηγή: Eurobank
112
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
Εικόνα 11: Δείκτης τιμών οικιστικών ακινήτων στην Ελλάδα ανά γεωγραφική περιοχή, Πηγή:
Βank of Greece
Επίσης, όλη αυτή η αστάθεια της κτηματαγοράς και της οικονομίας θέτει πολύ
δύσκολες βάσεις για την εξαγωγή μελλοντικών συμπερασμάτων και προβλέψεων.
Σύμφωνα με μεσίτες της Θεσσαλονίκης ο μεγαλύτερος σημερινός «εχθρός» του
εκτιμητή είναι η αβεβαιότητα για την μελλοντική εξέλιξη του τομέα της κτηματαγοράς.
Συνεπώς, σύμφωνα με την άποψη του συντάκτη της συγκεκριμένης μελέτης, κρίνεται
ότι κατά τη διάρκεια της εκτιμητικής διαδικασίας έγινε ορθή χρήση των μεθόδων και
των στοιχείων που είχε στην διάθεσή του, αλλά λόγω των προαναφερθείσας
κατάστασης στην οικονομία, κρίνεται ότι επηρεάζεται η αξιοπιστία των εξαγόμενων
εκτιμητικών αποτελεσμάτων.
113
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
Λαμβάνοντας υπόψιν:
114
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
9. ΠΗΓΕΣ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗΣ
ΘΕΣΜΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
1. Α. Κ. , εμπράγματο δίκαιο, τρίτο βιβλίο, πρώτο κεφάλαιο, άρθ. 948 «τα πράγματα
και τα δικαιώματα πάνω σε αυτά γενικώς»
2. Α. Κ. , εμπράγματο δίκαιο, τρίτο βιβλίο, πρώτο κεφάλαιο, άρθ. 953 «τα πράγματα
και τα δικαιώματα πάνω σε αυτά γενικώς»
3. Α. Κ. , εμπράγματο δίκαιο, τρίτο βιβλίο, πρώτο κεφάλαιο, άρθ. 954 «τα πράγματα
και τα δικαιώματα πάνω σε αυτά γενικώς»
4. Α. Κ. , εμπράγματο δίκαιο, τρίτο βιβλίο, τρίτο κεφάλαιο, άρθ. 1002 «η κυριότητα
γενικά και το περιεχόμενό της»
5. Α. Κ. , εμπράγματο δίκαιο, τρίτο βιβλίο, έκτο κεφάλαιο, άρθ. 1113
«συγκυριότητα»
6. Α. Κ. , εμπράγματο δίκαιο, τρίτο βιβλίο, έκτο κεφάλαιο, άρθ. 1117
«συγκυριότητα»
7. Α. Ν. 1521/1950, ‘Μεταβίβαση ακινήτων’
8. Ν. 3741/1929, περί της «ιδιοκτησίας κατά ορόφους»
9. Ν.Δ.1024/1971, περί «διηρημένης ιδιοκτησίας επί οικοδομημάτων ανεγειρόμενων
επί ενιαίου οικοπέδου»
10. Ν.4152/09-05-13 , παράγραφος Γ΄ «Ρυθμίσεις για την παροχή εκτιμητικών
υπηρεσιών»
11. Ν. 1249/1982, ‘Διαρρυθμίσεις στην άμεση και έμμεση φορολογία, μισθολογικά
θέματα και άλλες διατάξεις’
12. Ν.118/1973, ‘Κωδικός φορολογίας κληρονομιών, δωρεών, προικών και κερδών
εκ λαχείων’
13. Ν 2386/1996, ‘Ρυθμίσεις θεμάτων εθνικών κληροδοτημάτων, δημοσίων και
ανταλλαξίμων κτημάτων και άλλες διατάξεις’
14. ΠΟΛ. 1118/13.08.2008, ‘Καθορισμός συντελεστών προσδιορισμού αξίας ανά
είδος ακινήτου ή κτιρίου για τον υπολογισμό του Ενιαίου Τέλους Ακινήτων
φυσικών προσώπων’
15. ΠΟΛ.1073/31.3.2015, ‘Κοινοποίηση και ερμηνεία των διατάξεων περί
φορολογικών αποσβέσεων των πάγιων περιουσιακών στοιχείων των
επιχειρήσεων με βάση τις διατάξεις του άρθρου 24 του ν.4172/2013’
115
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
116
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
31. Baum A., Mackmin D., Nunnigton N. (2010), ‘Εκτίμηση ακινήτων με την
εισοδηματική μέθοδο’ Εκδόσεις Κλειδάριθμος, Μετάφραση: Κατσαντώνης Γ.,
Κατσαντώνη Δ., Επιμέλεια Ελληνικής Έκδοσης: Αρβάλης Α., Μουλάς Α.,
Χαραλαμπόπουλος Π., Αθήνα
32. Scarret D. (2012), ‘Εκτίμηση ακινήτων – οι πέντε μέθοδοι’ Εκδόσεις Κλειδάριθμος,
Μετάφραση: Κατσαντώνη Δ., Επιμέλεια Ελληνικής Έκδοσης: Καρρά Σ.,
Κωνσταντακόπουλος Θ., Μαράκης Μ., Αθήνα
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
33. Barlowe R. (1978), ‘Land resource economics : the economics of real estate’,
Prentice – Hall publishing, Englewood Cliffs
34. Baum A., Crosby N. (2007), ‘Property investment appraisal’, 3rd edition,
Blackwell publishing
35. Evans A. (2004), ‘Economics & Land use planning’, Blackwell publishing
36. Harvey J. (1996), ‘Urban land economics’, Macmillan, Basingstoke
37. Isaac D. (2002), ‘Property valuation principles’, Palgrave publishing, Hampshire
38. Jenkins D. (2006), ‘The benefits of hybrid valuation models’, The CPA journal
39. Kinnard W. (1971), ‘Income property valuation; principles and techniques of
appraising income-producing real estate’, Heath Lexington books, Lexington
40. McDonald J., McMillen D. (2007), ‘Urban economics and real estate : theory and
policy’, Blackwell publishing, Oxford
41. Royal Institution of Chartered Surveyors (2012), ‘Professional and Valuation
Standards’
42. TEGoVA (2012), ‘European Valuation Standards, EVS’, TEGoVA
43. Αναστασιάδης Ι. (2010), ‘Πράσινη αξία : νέα δεδομένα και προοπτικές στον χώρο
της κτηματαγοράς’
,http://www.anastassiadisproperties.gr/uploads/files/paper2.pdf, (Διαθέσιμο στις
16/05/2015)
44. Τερζάκης Σ. (2002), ‘Αντικειμενικές αξίες, υπολογισμός – χρήση’
117
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ
ΑΡΘΡΑ ΣΕ ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ
50. Ελευθεροτυπία , (25/08/2013) ‘Στη 16η θέση της Ευρώπης στην ιδιοκατοίκηση’
ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟΙ ΤΟΠΟΙ
118
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
119
Σαλονικίδου Β. , ‘Εκτίμηση ακινήτων: Μέθοδοι και ειδικά θέματα’
“Our job is not to decide what value should be, but what a buyer is prepared to pay.
We’re not here to forecast, but to provide a mirror”, Michel Brodtman
120