Professional Documents
Culture Documents
2. Źródła zobowiązań
1) Czynności prawne:
- umowy – stanowiące główny instrument organizujący stosunki zobowiązaniowe i objęta
nimi wymiana dóbr i usług
- jednostronne czynności prawne – nie stanowią źródła stosunku zobowiązaniowego np.
przyrzeczenie publiczne (art. 919-924 KC), zapis w testamencie (art. 968 KC)
2) Akty administracyjne:
- o skutkach bezpośrednich – w sferze stosunków zobowiązaniowych akty te pojawiają się
rzadko – głównie jako zdarzenie kreujące obowiązek zapłaty odszkodowawczej
- o skutkach pośrednich – na obszarze stosunków zobowiązaniowych akty takie występują
przede wszystkim w postaci różnego rodzaju zezwoleń na dokonanie określonych
czynności prawnych
3) Konstytutywne orzeczenia sądów:
- orzeczenia deklaratywne – sądy automatycznie stwierdzają istnienie stosunku prawnego
lub obowiązku zachowania się stron
- orzeczenia konstytutywne – sąd swoimi orzeczeniami uzyskuje kompetencje do
merytorycznego kształtowania stosunku cywilnoprawnego
4) nowe zdarzenia:
- czyny niedozwolone
- bezpodstawne wzbogacenie się
Zobowiązania - część ogólna (strony 1-25), część szczegółowa (strony 26-32)
3. Rodzaje zobowiązań
4. Zobowiązanie pieniężne
5. Zobowiązania solidarne
Roszczenie regresowe – jeżeli jeden lub niektórzy z dłużników solidarnych przyczynili się do
zaspokojenia wierzyciela w części większej, niżby na to wskazywał wiążący ich stosunek
wewnętrzny, każdy z nich może żądać zwrotu odpowiedniej części od tych dłużników
solidarnych, którzy nie świadczyli w ogóle albo zaspokoili wierzycieli w części mniejszej
niżby to wynikało ze wspomnianego klucza podziału.
Reżim prawny:
- solidarność czynna może powstawać wyłącznie z mocy czynności prawnej
- dopuszczalne jest, aby wspólny dłużnik zobowiązany był w sposób odmienny względem
każdego wierzyciela (art. 368)
- między współwierzycielami obowiązuje zasada wzajemnej reprezentacji, na ich korzyćś
wobec dłużnika
- zdarzenie pogarszające położenie jednego w wierzycieli solidarnych nie wpływa na
położenie prawne pozostałych wierzycieli
- roszczenia regresowe między wierzycielami solidarnymi regulują podobne normy, jakie
obowiązują w stosunkach między dłużnikami solidarnymi
Zobowiązania - część ogólna (strony 1-25), część szczegółowa (strony 26-32)
2) zwłoka dłużnika – mamy z nią do czynienia, kiedy dłużnik opóźnia się ze świadczeniem z
własnej winy
konsekwencje zwłoki – w momencie zwłoki dłużnika wierzyciel może dążyć do dalszego
wykonania zobowiązania albo rezygnuje z jego wykonania
a. Jeżeli wierzyciel domaga się wykonania zobowiązania może korzystać z roszczeń:
- może od dłużnika żądać wykonania świadczenia lub odszkodowania za opóźnienie w
świadczeniu
Zobowiązania - część ogólna (strony 1-25), część szczegółowa (strony 26-32)
- kupno w celu pokrycia – polega na tym, że jeżeli dłużnik nie dostarczy wierzycielowi
rzeczy oznaczonych co do gatunku, to wierzyciel może dokonać zakupu tej rzeczy od
innej osoby na koszt dłużnika i obciążyć dłużnika odszkodowaniem za opóźnienia
- wykonanie zastępcze – wierzyciel może polecić innemu wykonawcy zadanie dłużnika,
ale na koszt dłużnika i jeszcze obciążyć go odszkodowaniem za opóźnienia.
- W tym przypadku potrzebna jest zgoda sądu.
b. jeżeli wierzyciel rezygnuje z wykonania świadczenia, to może żądać od dłużnika
odszkodowania za niewykonanie świadczenia
c. jeżeli umowa ma charakter wzajemny, to każda ze stron może odstąpić od umowy po
wyznaczeniu dodatkowego terminu kontrahentowi do wykonania świadczenia
d. umowa o świadczenia ciągłe – w tych zobowiązaniach zwłoka dłużnika daje podstawę
do wypowiedzenia umowy
3) zwłoka wierzyciela – gdy dłużnik nie może wykonać świadczenia na czas ze względu na
okoliczności za które odpowiada wierzyciel, np. brak współdziałania. W myśl art. 486KC
wierzyciel dopuszcza się zwłoki, gdy bez uzasadnionego powodu:
a. albo uchyla się od przyjęcia zaofiarowanego faktycznie świadczenia
b. albo odmawia dokonania czynności, bez której świadczenie nie może być spełnione
c. albo oświadcza dłużnikowi, że świadczenia nie przyjmie
Zwłoka wierzyciela nie zwalnia dłużnika z obowiązku świadczenia i nie powoduje zgaśnięcia
zobowiązania. Interes dłużnika doznaje ochrony na 3 sposoby:
• może złożyć do depozytu sadowego przedmiot świadczenia – zwalnia go to od
obowiązku pieczy nad tym przedmiotem
• może żądać od wierzyciela naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki
• zwłoka wierzyciela powoduje uchylenie ujemnych dla dłużnika konsekwencji
prawnych
4) zadatek – art. 394 KC jest to suma pieniężna lub rzecz dana przy zawarciu umowy.
Szczególna rola zadatku ujawnia się w razie niewykonania zobowiązania:
a. jeżeli dłużnik nie wykonuje umowy, ponosi wyłączną odpowiedzialność i w takim
przypadku wierzyciel może – bez wyznaczania terminu dodatkowego od umowy
odstąpić i otrzymany zadatek zatrzymać, a jeżeli sam go dał, może żądać kwoty
dwukrotnie wyższej (roszczenie to ulega 10-letniemu przedawnieniu)
b. zadatek jest czynnością realną (trzeba rzecz wręczyć)
c. ma działać dyscyplinarnie wobec obydwu stron umowy
Klauzula REBUS SIC STANTIBUS została wprowadzona do KC w 1990 roku i jest to art.
3571KC. Artykuł ten nie podważa zasady PACTA SUNT SERWANDA, lecz jedynie łagodzi
jej ostrość, pozwalając w sytuacjach prawem przewidzianych adaptować zobowiązane do
zmienionych stosunków.
Przepis art. 3571 KC znajduje zastosowanie do wymienionych zobowiązań powstających z
umów:
- sąd może zastosować środki przewidziane w art. 3571KC, jeżeli kumulatywnie zostaną
spełnione 3 przesłanki:
1) nastąpi nadzwyczajna zmiana stosunków – jest to obiektywne, o charakterze
powszechnym przekształcenie stosunków społecznych, gospodarczych.
Nadzwyczajna zmiana stosunków może mieć tło:
• przyrodnicze – nieurodzaj, powódź, kataklizmy
• społeczne – wojna, strajki, rozruchy, gwałtowna zmiana ustroju politycznego
2) zmiana ja pociąga za sobą nadmierną trudność w spełnieniu świadczenia lub
grozi jednej ze stron rażąca strata
• między nadzwyczajną zmianą, a tą zmianą sytuacji indywidualnej podmiotu
musi istnieć związek przyczynowy
3) strony nie przewidywały wpływu nadzwyczajnej zmiany stosunków na
zobowiązanie
- jeżeli spełnia się te 3 przesłanki, sądowi przysługuje kompetencja do ingerowania w
stosunek zobowiązaniowy przez wydanie następujących typów orzeczeń (wyłącznie na
żądanie strony stosunku zobowiązaniowego):
• oznaczenie sposobu wykonania zobowiązania – ingerencja sądu może polegać
na:
1. zmianie czasu
2. miejsca
3. środków jakimi świadczenie ma być wykonane
8. Zgaśnięcie zobowiązania
9. Potrącenie
2) Odnowienie (nowacja; art. 506 KC) – jest to umowa zawarta między wierzycielem a
dłużnikiem w której strony postanawiają, że dotychczasowe zobowiązanie zostaje umorzone
w związku z powstaniem nowego stosunku zobowiązaniowego. Ten nowy stosunek
zobowiązaniowy powinien różnić się od dawnego:
• albo innym świadczeniem, lecz już nie samym tylko zmienionym sposobem
jego wykonania (np. terminem, miejscem)
• albo inną podstawą prawną nawet przy nie zmienionym świadczeniu dawnym
4) Złożenie do depozytu sądowego (art. 470 KC)– ma takie same skutki jak spełnienie
świadczenia.
„Ważne” złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego wymaga spełnienia
następujących przesłanek:
• istnieje okoliczność uzasadniająca złożenie do depozytu sądowego (zwłoka
wierzyciela, brak wiadomości o osobie wierzyciela itp.)
• przedmiot złożony do depozytu powinien odpowiadać treści zobowiązania
Umowa przedwstępna – jest umową obligacyjną (może mieć charakter jednostronnie albo
dwustronnie zobowiązujący); jedna lub obie strony zobowiązują się do zawarcia w
przyszłości oznaczonej umowy, którą określa się mianem umowy przedwstępnej (art. 389
KC), która jest świadczeniem i zawiera się ją zawsze przez zgodne oświadczenie woli stron.
W myśl art. 389 KC umowa przedwstępna jest ważna, jeśli:
- określa istotne postanowienia umowy przyrzeczonej
- ustala termin, w ciągu którego umowa przyrzeczona ma być zawarta
- poza tym musi odpowiadać ogólnym przesłankom stawianym każdej czynności prawnej
Gdy nie dochowa się warunków umowy przedwstępnej, następują określone skutki:
1) ponosi skutek słabszy – dotyczy każdej umowy przedwstępnej, prawo do
odszkodowania za wszystkie straty, które się poniosło i poniósł je
podmiot, który liczył na zawarcie umowy przyrzeczonej
2) ponosi skutek silniejszy – podmiot, który liczył na zawarcie umowy
przyrzeczonej ma prawo dochodzić tego, żeby kontrakt doszedł do skutku.
Muszą być spełnione warunki, które wymaga prawo do ważności
kontraktu definitywnego, czyli zachowana forma umowy przedwstępnej
jaka jest wymagana do umowy definitywnej (art. 64 KC – jeżeli strona
zobowiązania nie złoży takiego oświadczenia woli, wówczas prawomocne
orzeczenie sądu stwierdzające taki obowiązek zastępuje to oświadczenie).
Umowa przedwstępna jest umową wiążącą!!!!
wierzytelność
CEDENT CESJONARIUSZ
1) Zmiana wierzyciela
Cesja – przelew wierzytelności jest umową zawieraną przez dotychczasowego wierzyciela
(cedenta) a osobą trzecią (cesjonariuszem), na mocy umowy której cesjonariusz nabywa od
cedenta przysługującą mu wierzytelność. Ze względu na skutek prawny, cesja należy do
czynności prawnych rozporządzających. Przelew wierzytelności może przybrać dwojaką
postać:
- umowy o podwójnym skutku (zobowiązująco – rozporządzająca) – polega na umowie
zobowiązującej w wyniku której następuje przeniesienie wierzytelności. Skutek ten
(rozporządzający) nie musi być w umowie wyrażony, ponieważ statuuje go nazwa
względnie wiążąca art. 510 KC – kauzalność
- czystej umowy rozporządzającej – polega na realizacji tylko skutków rozporządzających
2) Zmiana dłużnika
Forma dowolna obowiązuje, gdy dotyczy zgody dłużnika – może wyrazić swoją wolę w
formie dowolnej (art. 60 KC)
Zobowiązania - część ogólna (strony 1-25), część szczegółowa (strony 26-32)
Szkoda- następuje wówczas, gdy istnieje ścisły związek między sposobem wykonywania
czynności i wyrządzeniem szkody, natomiast w przypadku wyrządzenie szkody przy
okazji lub sposobności nie jest szkodą.
Ten, który powierza wykonanie czynności innej osobie odpowiada ma zasadzie winy w
wyborze (domniemanie winy) art. 429 KC.
Uwolnić się od odpowiedzialności można poprzez:
• wskazanie, że dokonało się starannego wyboru
• jeżeli powierzono wykonanie czynności profesjonaliście
Zobowiązania - część ogólna (strony 1-25), część szczegółowa (strony 26-32)
W myśl art. 435 KC odpowiedzialność ciąży na każdym (osobie fizycznej lub prawnej), kto
prowadzi na własny rachunek przedsiębiorstwo lub zakład wprowadzane w ruch za pomoca
sił przyrody.
Przesłanki odpowiedzialności.
Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka – wystarczy, gdy istnieje związek przyczynowy między
funkcjonowaniem przedsiębiorstwa lub zakładu jako całości a powstałą szkodą.
Umowa sprzedaży uregulowana została w art. 535 i n. KC, jako umowa obligacyjna.
>> Podmiotem sprzedaży mogą być też prawa zbywalne, np. prawa autorskie (art. 555 KC)
>>Forma umowy:
- zawierana w dowolnej formie
- w pewnych przypadkach wymaga formy szczególnej – art. 158 KC, umowa dotycząca
przeniesienia prawa własności nieruchomości powinna być sporządzona w formie aktu
notarialnego
- art. 75 KC – dla celów dowodowych wymaga formy pisemnej zwykłej;
o minimum treściowe – jest to porozumienie stron dotyczące określenia
przedmiotu sprzedaży i ceny. Jeżeli chodzi o cenę, to art. 536 KC nie wymaga
podanie dokładnie ceny liczbowo, wystarczy że strony wskażą podstawę do
ustalenia ceny
a. wydanie rzeczy:
• rzecz musi być oznaczona w umowie, a sprzedawca powinien wydać rzecz
zgodnie z treścią umowy
• termin i miejsce wydania rzeczy z reguły określa umowa strona
• powinno nastąpić wraz z dokumentami związanymi z rzeczą (np. instrukcja)
• obowiązek sprzedawcy do należytego opakowania i zabezpieczenia
• koszty wydania rzeczy (zmierzenia, zważenia, opakowania) obciążają
sprzedawcę
Tak długo jak mamy do czynienia z wydaniem towaru, to odpowiedzialność i
koszty leżą po stronie sprzedawcy.
b. odebranie rzeczy – to jest fizyczne wyjęcie spod władztwa sprzedawcy. W momencie
odebrania towaru odpowiedzialność i koszty przechodzą na stronę kupującego.
Prawo pierwokupu (art. 596 i n. KC) polega na tym, że określonemu podmiotowi przysługuje
pierwszeństwo kupna oznaczonej rzeczy, w razie gdyby jej właściciel zawarł umowę
sprzedaży z innym podmiotem (może się także odnosić do sprzedaży praw).
Odpowiedzialność z tytułu rękojmi regulują przepisy art. 556-576 KC. Precyzują one
zwłaszcza zasady załatwiania reklamacji wad towaru, gdy, gdy sprzedawca jest osobą
zawodowo trudniącą się sprzedażą. PC wyróżnia 2 rodzaje wad rzeczy sprzedanej:
1) WADA FIZYCZNA:
• rzecz ma cechy zmniejszające jej wartość lub użyteczność
• rzecz nie ma właściwości o których zapewniał sprzedawca
• rzecz została wydana kupującemu w stanie niezupełnym
2) WADY PRAWNE:
• gdy sprzedawca sprzedał rzecz stanowiącą własność osoby trzeciej
• gdy rzecz sprzedana jest obciążona prawem osoby trzeciej
Odpowiedzialność sprzedawcy:
- sprzedaż wadliwej rzeczy lub prawa naraża sprzedawcę na odpowiedzialność
odszkodowawczą, jeżeli można sprzedawcy lub osobę za którą odpowiada, przypisać
winę (art. 471 i nn. KC)
- odpowiedzialność opiera się na zasadzie ryzyka (sprzedawca odpowiada także, gdy o
wadzie nie mógł wiedzieć).
1) UMOWA ZAMIANY
– jest umową, w której każda ze stron zobowiązuje się przenieść na drugą stronę
własność rzeczy lub inne prawo majątkowe, w zamian za zobowiązanie się do
przeniesienia własności rzeczy lub innego prawa, np. zamiana jednej monety
na inną
– jest umową konsensualną, wzajemną; należy do umów zobowiązujących do
rozporządzenia, jest to świadczenie niepieniężne
– w zakresie zamiany stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące sprzedaży
2) UMOWA DOSTAWY
o to umowa oparta na modelu umowy sprzedaży
o to umowa wzajemna – dostawca, który zobowiązuje się wytworzyć i
dostarczyć pojedyncze, określone ilościowo rzeczy zamienne odbiorcy, a
odbiorca zobowiązuje się zapłacić za nie cenę
o może być zawierana przez osobę, która jest profesjonalistą
o regulowana jest przepisami o sprzedaży
3) UMOWA DAROWIZNY
• jest to zobowiązanie darczyńcy do bezpłatnego świadczenia na rzecz
obdarowanego kosztem swego majątku (essentialia negotii)
• umowa darowizny musi być zawarta w formie aktu notarialnego, jednak
umowa zawarta bez zachowania tej formy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone
świadczenie zostało spełnione
• istnieje obowiązek alimentacyjny po stronie obdarowanego, gdyby darczyńca
popadł w niedostatek (może zwolnić się z obowiązku alimentacyjnego po
oddaniu przedmiotu darowizny)
• darczyńca może odstąpić od umowy darowizny, jeżeli:
i. darowizna nie została wykonana
ii. darczyńca popadł w niedostatek, który powstał w wyniku darowizny,
wtedy można ją cofnąć
iii. w przypadku rażącej niewdzięczności obdarowanego
iv. odwołanie darowizny następuje przez złożenie oświadczenie woli
obdarowanemu na piśmie
4. Umowa najmu
UMOWA NAJMU (art. 659 i n. KC) – jest umową wzajemną, przez którą wynajmujący
zobowiązuje się oddać rzecz najemcy do używania na czas oznaczony lub nie oznaczony, a
najemca zobowiązuje się płacić wynajmującemu umówiony czynsz. Przedmiotem najmu
mogą być rzeczy ruchome, nieruchomości, jak również ich części składowe.
Umowa najmu nieruchomości lub pomieszczenia na czas dłuższy nić 1 rok powinna być
zawarta na piśmie.
Zobowiązania - część ogólna (strony 1-25), część szczegółowa (strony 26-32)
Czas trwanie umowy najmu – max 10 lat. Jeżeli strony nie umówiły się inaczej umowa
zawarta na czas oznaczony nie powinna być rozwiązana przed upływem czasu, a jeśli
nieoznaczony to można wypowiedzieć w terminach ustawowych lub umownych.
Inne roszczenia wynikające z najmu ulegają przedawnieniu na zasadach ogólnych (art. 118
KC)
1) najem lokali mieszkalnych – umowa ta zawarta musi być na czas nieokreślony lub na
czas co najmniej 3ch lat.
Rozwiązanie umowy – nie może zawierać warunku rozwiązującego, poza
przypadkami wymienionymi w ustawie jak: opuszczenie lokalu przez jego właściciela,
na czas nauki w szkole. Rozwiąże się po upływie 3ch miesięcy od tego zdarzenia.
2) ustanie najmu (wypowiedzenie stosunku najmu) [art. 11]. Należy wskazać przyczynę
wypowiedzenia na piśmie. Okoliczności:
- kiedy najemca używa niezgodnie z przeznaczeniem lokalu, dopuszcza się szkód,
narusza zasady porządku domowego i czyni uciążliwym korzystanie z innych lokali
- niewykonanie obowiązku zapłaty czynszu za 3 pełne okresy płatności, należy
wyznaczyć dodatkowy miesiąc (zaproponowanie ugody) na zapłatę
- wynajęcie do bezpłatnego używania lokalu osobie trzeciej bez zgody wynajmującego
- jeżeli lokal wymaga opróżnienia w związku z rozbiórką, to można wypowiedzieć
stosunek najmu, jeżeli lokator nie chce się wyprowadzić i jeżeli nie chce się przenieść
do lokalu zastępczego na czas robót
CZYNSZ:
- przepisy prawne różnicują sytuację czynszową w zależności od wynajmowanego lokalu
- lokale gminne, państwowe, samorządu terytorialnego – czynsze ustalane drogą uchwały
przez zarząd gminy
Zobowiązania - część ogólna (strony 1-25), część szczegółowa (strony 26-32)
- czynsz może być zmieniony co najmniej na pół roku, podwyżki nie mogą przekraczać
pewnych stawek określonych, ogólnie rzecz biorąc, na podstawie wartości
odszkodowawczej
Art. 13 przewiduje możliwość eksmisji najemcy, który wykracza poza porządek i dopuszcza
się uniemożliwienia spokojnego korzystania z lokali innym lokatorom
Najem a dzierżawa:
- przedmiotem najmu może być rzecz oznaczona co do tożsamości, a przy dzierżawie mogą
być nie tylko rzeczy ale i prawa
- dzierżawa obejmuje nie tylko używanie przedmiotu ale i pobieranie pożytków, czyli
przedmiot umowy obejmuje rzecz i prawo, które mogą przynosić pożytki
- podobnie jak najem, również dzierżawę można zawrzeć na czas oznaczony albo nie
oznaczony
o dzierżawa ma ten stosunek trwalszy od najmu, maksymalny czas związania stron
został oznaczony aż na 30 lat (najem 10 lat)
Obowiązki i prawa:
- na dzierżawcy ciąży obowiązek wykonywania swego uprawnienia zgodnie z
wymaganiami prawidłowej gospodarki (nie może zmieniać przeznaczenia przedmiotu
dzierżawy bez zgody w.)
- dzierżawca nie może oddać przedmiotu dzierżawy w poddzierżawę lub w bezpłatne
używanie bez zgody wydzierżawiającego
- czynsz płatny jest półrocznie i to z dołu
Ustanie dzierżawy:
- jeżeli jest zawarta na czas oznaczony, gaśnie z chwilą nadejścia terminu końcowego,
chyba że nastąpiło tzw. milczące przedłużenie
- jeśli jest zawarta na czas dłuższy niż 30 lat, poczytuje się ją po upływie tego terminu za
zawartą na czas nieoznaczony
- kończy się na skutek wypowiedzenia przez którąś ze stron
- termin wypowiedzenia określa umowa, a w przypadku braku, 6 miesięcy naprzód przed
upływem roku dzierżawczego (zaczyna się od początku dzierżawy)
Umowa użyczenia – to umowa, przez którą użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu
przez czas oznaczony albo nie oznaczony na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu
rzeczy
Umowa ma charakter nieodpłatny
Jest umową realną – powstaje w momencie wydania rzeczy
- użyczający odpowiada tylko za takie wady rzeczy, które wyrządziły biorącemu szkodę
(wina)
- biorący w używanie powinien używać rzeczy zgodnie z jej przeznaczeniem i
właściwościami
- bez zgody użyczającego, biorący nie może oddać rzeczy osobie trzeciej
- na biorącym ciąży obowiązek ponoszenia zwykłych kosztów utrzymania rzeczy
Ustanie użyczenia:
- z upływem terminu określonego w umowie
- użyczenie zawarte na czas nieoznaczony wygasa, gdy biorący uczynił z rzeczy użytek lub
mógł uczynić
- użyczający może zażądać niezwłocznego oddania rzeczy, gdy:
o rzecz jest niewłaściwie używana
o została bezpodstawnie powierzona osobie trzeciej
o stała się użyczającemu potrzebna z powodów nie przewidzianych w chwili
zawarcia umowy