Zobowiązania- wykład, aud.

Dr hab. prof. UMK K. Bączyk-Rozwadowska

● Zajęcia od 8.15
● Wykład do kwietnia
● Podręczniki: XIV wydanie Radwańskiego, cz. ogólna i cz. szczegółowa; System prawa prywatnego; Kodeks cywilny
● Egzamin: pisemny z 4 pytaniami typu tak/nie (np. czy można domniemywać nowacji?) 11 pytań otwartych (np.
istota i przesłanki potrącenia)oraz 1 kazus (np. odstąpienie od umowy sprzedaży zawartej na odległość), a ustny
dla studentów z 4-5 z ćwiczeń (ok.20 miejsc) i na nim 5 pytań (każde z jednej części), będzie puszczana lista w
trakcie wykładów, która może podnieść ocenę w przypadku wątpliwości; zerówka po ostatnim wykładzie która
jest wiążąca, pytania głównie z części wykładowej;

Wykład 1- 07.10.2021 r.

STOSUNEK ZOBOWIĄZANIOWY

Istota stosunku zobowiązaniowego

^ to szczególna postać stosunku cywilnoprawnego, na który składają się: podmioty <osoba fiz., osoba prawna, ułomne osoby prawne,
nasciturus>+ przedmiot <zachowanie się podmiotu>+ treść <uprawnienia i sprzężone z nimi obowiązki>

Art. 353 par.1 - legalna definicja zobowiązania

Zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie
spełnić.
^ zatem: Podmiotami stosunku zobowiązaniowego są wierzyciel i dłużnik (osoba fiz., osoba prawna, ułomne osoby prawne, nasciturus),
przedmiotem jest świadczenie, czyli określone zachowanie się dłużnika i wierzyciela (w formie działania lub zaniechania
<-z par. 2), a treścią są uprawnienia (wierzytelność *) i obowiązki (dług)

Wierzytelność* to prawo podmiotowe, co oznacza że należy do sfery możności- wierzyciel może ale nie musi korzystać
ze swoich uprawnień; wierzytelność to też prawo względne- dotyczy tylko konkretnych osób (stosunki zobowiązaniowe
są skuteczne inter partes, choć są pewne wyjątki- art.59 i skarga pauliańska*) oraz dwustronne tzn. że każdy z
podmiotów ma zarówno uprawnienia i obowiązki; wielość podmiotów- miejsce wierzyciela lub dłużnika w stosunku
zobowiązaniowym może zajmować kilka osób (dlatego lepiej mówić strona wierzycielska i strona dłużnicza), wówczas w
stosunku zobowiązaniowym pojawiają się dwie więzi- zewnętrzna (np. wierzyciel- dłużnicy) i wewnętrzna (np. między
dłużnikami <- tu tzw. odpowiedzialność solidarna), ponadto w stosunku może pojawić się osoba trzecia (tzw. tercjus),
który ma pewne uprawnienia lub obowiązki wobec którejś strony <zazwyczaj zdarza się to przy umowach z art. 391-393, które Pani profesor
lubi, szczególnie na egzaminach 😊>
Skarga pauliańska*może być zastosowana gdy dłużnik celowo pogarsza stan swojego majątku zaciągając kolejne zobowiązania aby utrudnić wierzycielowi ściągnięcie
zobowiązania (nie dotyczy to jednak zaciągania kolejnych długów) wówczas wierzyciel może przeprowadzić egzekucję sądową, gdy rzeczywiście tego potrzebuje

Źródła stosunku zobowiązaniowego

Stosunek zobowiązaniowy wynika ze zdarzenia prawnego, którym zazwyczaj jest zawarcie umowy, ale może być nim
także czynność jednostronna (np. przyrzeczenie publiczne, ogłoszenie). To zdarzenie prawne może być też czynem
niedozwolonym.
 Zdarzenie prawne
(źródło stosunku zob.)

/ | \

bezp. wzbogacenie czynność prawna delikt

(np. zawarcie umowy) (poszkodowany jest wierzycielem,

krzywdzący jest dłużnikiem,

a wierzytelnością jest
świadczenie odszkodowanie)

Wykład 2- 14.10.2021 r.

WIERZYTELNOŚĆ I DŁUG

Wierzytelność to prawo podmiotowe; ogół uprawnień, które przysługują wierzycielowi

Czym się różni wierzytelność jako prawo podmiotowe od prawa własności?

Wierzytelność to prawo podmiotowe względne, tzn że można je realizować tylko w stosunku do dłużnika, w
przeciwieństwie do własności, która obowiązuje erga omnes.

Dług to ogół obowiązków ciążących na dłużniku

-długi główne- kapitał
-długi uboczne- odsetki, ale też inne obowiązki składające się na dług (np. przygotowanie/posprzątanie placu budowy)

Czy pojęcie długu i pojęcie odpowiedzialności oznacza to samo?

Dług to obowiązki ciążące na dłużniku, a odpowiedzialność to możliwość stosowania przymusu państwowego w
sytuacji kiedy dłużnik nie spełniłby świadczenia dobrowolnie.

Czy może istnieć dług bez odpowiedzialności?

Tak, to zobowiązania naturalne; występują w przypadku przedawnienia roszczenia, czyli gdy wierzyciel przez określony
czas nie realizuje swych uprawnień

| zobowiązania cywilne (jest dług i jest odpowiedzialność)

| zobowiązania naturalne (jest dług, brak odpowiedzialności), stosuje się do nich przepisy dot. zobowiązań cywilnych
ale odpowiednio, ad casum; są to (katalog zamknięty):
| - zobowiązania, których roszczenie uległo przedawnieniu
| - zobowiązania z gier i zakładów
| - zobowiązania, w których spełnienie świadczenia czyni zadość zasadom współżycia społecznego
* polecenie przy darowiźnie (uznawane za zobowiązanie naturalne)
v precaria- stosunki grzecznościowe (brak długu, i brak odpowiedzialność) nie podlegają ochronie prawnej, ale
ustawodawca czasem wiąże z nimi pewne obowiązki, wyjątkiem jest np. w art. 436 par.2 KC:
§ 2. W razie zderzenia się mechanicznych środków komunikacji poruszanych za pomocą sił przyrody wymienione osoby
mogą wzajemnie żądać naprawienia poniesionych szkód tylko na zasadach ogólnych. Również tylko na zasadach
ogólnych osoby te są odpowiedzialne za szkody wyrządzone tym, których przewożą z grzeczności.

Czy może istnieć odpowiedzialność bez długu?

- tak w przypadku zastawu i hipoteki (ktoś jest odpowiedzialny, ale nie jest dłużnikiem osobistym, np. hipoteka osoby A,
B nie ma długu, osoba A jest dłużnikiem rzeczowym, B od A może domagać się spełnienia roszczenia kompensacyjnego).
 ŚWIADCZENIE JAKO PRZEDMIOT STOSUNKU ZOBOWIĄZANIOWEGO

Świadczenie to zachowanie się dłużnika w stosunku zobowiązaniowym, które jest zgodne z treścią zobowiązania i czyni
zadość interesom wierzyciela; działanie lub zaniechanie; musi być zindywidualizowane na określonych płaszczyznach:
Kto? (pł. podmiotowa) Komu? (pł. przedmiotowa) Co ma świadczyć?; Indywidualizacja dokonuje się w trakcie zawierania
świadczenia lub później
*Charakter prawny świadczenia- doczytać

Podział świadczeń
- ze względu na kryterium czasu

*świadczenia jednorazowe NIE należą do tego podziału gdyż czas nie ma znaczenia przy świadczeniach jednorazowych,
bo są spełniane jedną czynnością;

● Okresowe- jedno zobowiązanie, w którym dłużnik świadczy cyklicznie (najczęściej rzeczy oznaczone co do
gatunku lub pieniądze) w oznaczonych odstępach czasu (najczęściej co miesiąc), każde świadczenie ma
charakter samoistny, pomimo iż stanowi element ciągu , np. ?
● Ciągłe – stałe zobowiązanie, w którym dłużnik świadczy ciągle to samo (constans); zachowanie dłużnika ma
charakter permanentny, stały i nie można odróżnić poszczególnych czynności dłużnika; świadczenia ciągle są
charakterystyczne dla zobowiązań trwałych, to np. obowiązki wynajmującego w stosunku z najemcą; takie
stosunki przerywa się wypowiedzeniem (ex nunc) a nie odstąpieniem (ex tunc)!

-ze względu na kryterium wielości świadczeń - art.365 k.c.:

§  1. Jeżeli dłużnik jest zobowiązany w ten sposób, że wykonanie zobowiązania może nastąpić przez spełnienie jednego z
kilku świadczeń (zobowiązanie przemienne), wybór świadczenia należy do dłużnika, chyba że z czynności prawnej, z
ustawy lub z okoliczności wynika, iż uprawnionym do wyboru jest wierzyciel lub osoba trzecia.

● Przemienne- jedno zobowiązanie, ale kilka świadczeń równorzędnych i przemiennych (w odniesieniu do

przedmiotu świadczenia; dłużnik ma obowiązek spełnienia z trzech lub kilku świadczeń równorzędnych i wtedy
jego zobowiązanie gaśnie; kto dokonuje wyboru tego świadczenia? Wg art. 365: dłużnik, chyba że z czynności
prawnej, z ustawy lub z okoliczności wynika, iż uprawnionym do wyboru jest wierzyciel lub osoba trzecia (sąd).
● Z upoważnieniem przemiennym (facultet alternativa)- kilka świadczeń nierównorzędnych (A, B, C), wierzyciel
może żądać tylko spełnienia jednego świadczenia, ale dłużnik może spełnić inne, które da zadość jego
obowiązkom (ALE: tylko gdy wynika to z umowy, z ustawy); np. art. 97 darowizna

-ze względu na kryterium podzielności (art. 379)

● Świadczenie podzielne- jeśli może być spełnione częściowo bez istotnej zmiany przedmiotu lub wartości
● Świadczenie niepodzielne- nie można go podzielić (nie tylko fizykalnie ale i jurydycznie)

*świadczenie możliwe i niemożliwe- doczytać

Świadczenie pieniężne
Polega na zapłacie, czyli przeniesieniu z majątku dłużnika na majątek wierzyciela określonej wartości.
Dzieli się na dwie kategorie:
- zobowiązania ab initio pieniężne- od momentu powstania zobowiązania świadczenie opiewa na pieniądz (sensu
stricto)
- zobowiązania ze świadczeniem pieniężnym- najpierw świadczenie było in natura, ale w wyniku transformacji doszło
do powstania świadczenia pieniężnego, np. odszkodowanie; (zobowiązania sensu largo)
 Wykład 3- 21.10.2021 r.

ZOBOWIĄZANIA PIENIĘŻNE

Zobowiązania pieniężne to te, w których świadczenie ma ch. pieniężny; polegają na zapłacie (przeniesienie z majątku
dłużnika do majątku wierzyciela określonej sumy pieniężnej):
a) w formie gotówkowej- *obowiązek przyjęcia każdego nominału
b) w formie bezgotówkowej (bezgotówkowy obrót pieniężny)- dwie przesłanki zaistnienia:
- przesłanka techniczna- posiadanie rachunku bankowego
- przesłanka jurydyczna- zgoda stron stosunku zobowiązaniowego wyrażona wprost (nie można jej domniemywać na
podstawie zachowań)

Obrót bezgotówkowy- zaspokojenie wierzyciela w stosunku zobowiązaniowym następuje, gdy wierzyciel i dłużnik
zgodzili się na taką formę i obydwoje mają rachunek bankowy, etapy:
I - dłużnik zleca swojemu bankowi polecenie przelewu (zapłaty)
II- odpisanie kwoty z rachunku dłużnika z jego banku i dopisanie tej kwoty na rachunek wierzyciela w drugim banku (to
przeniesienie nie jest fizyczne); moment ten wg prawa bankowego nazywamy uznaniem (to moment spełnienia
świadczenia)
III- zawiadomienie wierzyciela o stanie salda
* w przypadku karty kredytowej tak samo

Zasady świadczeń pieniężnych:

a) walutowości- zobowiązania na terenie RP mogą być wyrażane w każdej walucie; dłużnik może spełnić świadczenie
w tej walucie na jaką opiewa zobowiązanie, ale może też spełnić świadczenie w pieniądzu polskim wg kursu NBP na
dzień wymagalności świadczenia (jednakże są wyjątki wynikające z czynności prawnej, w szczególności umowy, a także
wynikające z ustaw lub orzeczeń sądowych); dotyczy wszystkich świadczeń pieniężnych
b) nominalizmu- dotyczy tylko świadczeń ab initio pieniężnych i odnosi się do ich wykonania; ustawodawca założył, że
zapłata powinna nastąpić w sumie nominalnej, czyli dłużnik ma zapłacić wierzycielowi tyle ile opiewało jego
zobowiązanie w czasie powstania (ze względu na ryzyko deprecjacji pieniądza, tzn. utraty jego wartości);
^Art. 3581. [Zasada nominalizmu]
§ 1. Jeżeli przedmiotem zobowiązania od chwili jego powstania jest suma pieniężna, spełnienie świadczenia następuje
przez zapłatę sumy nominalnej, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.

*wyjątek od zasady nominalizmu ( waloryzacja, czyli przywrócenie ekonomicznej wartości świadczenia (długu), rodzaje
waloryzacji: <waloryzacja często na egzaminie!>
-waloryzacja ustawowa- ustawa przewiduje szczególne mechanizmy korygujące, np zawarcie umowy z gminą
-waloryzacja umowna-polega na wprowadzeniu za uzgodnieniem stron klauzuli waloryzacyjnej (należy pamiętać że nie
zmieniają one przedmiotu świadczenia; to nadal jest pieniądz), strony ustalają pewien miernik, wg którego będzie
ustalana wysokość świadczenia pieniężnego na dzień jego wymagalności; to np klauzula złota, klauzula walutowa;
stosowana jest po to żeby uniknąć deprecjacji pieniądza która mogłaby skrzywdzić podmioty stosunku; jest typowa dla
podmiotów profesjonalnych, gdyż nie przysługuje im waloryzacja sądowa
^ art. 358 z indeksem 1 § 2 [Waloryzacja umowna]:
§ 2 Strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż
pieniądz miernika wartości.

-waloryzacja sądowa- aby móc ją zastosować muszą być spełnione cztery przesłanki:
I- dotyczy tylko świadczeń pieniężnych ab initio (gdyż tylko takich dotyczy zasada nominalizacji)
II- musi nastąpić istotna zmiana siły nabywczej pieniądza (oceniana wg sądu); czyli spadek wartości pieniądza
III- spadek wartości pieniądza musi nastąpić po powstaniu zobowiązania i przed jego wykonaniem
IV- sąd nie może dokonywać waloryzacji ex officium (czyli bez żądania stron); aby waloryzacja nastąpiła muszą wnieść o
to strony do sądu
* przedsiębiorca nie może wnieść o waloryzację sądową, ale przeciwko niemu można o nią wnieść (art 358 z indeksem
1, par.4)
^ art. 358 z indeksem 1, par. 3 [Waloryzacja sądowa]:
§ 3. W razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, sąd może po rozważeniu interesów
stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, zmienić wysokość lub sposób spełnienia świadczenia pieniężnego,
chociażby były ustalone w orzeczeniu lub umowie.

^jeśli przesłanki waloryzacji są spełnione to sąd szuka miernika wg interesów stron i zasad współżycia społecznego
(strona może zaproponować miernik, ale sąd nie jest nim związany i może wybrać inny; każdy przypadek waloryzacji
sądowej powinien być rozwiązywany ad casum); zakres kognicji sądu:
- sąd może zmienić wysokość świadczenia (powiększyć je lub zmniejszyć) oraz
- sąd może dokonać zmiany sposobu świadczenia (np. rozłożyć na raty)
wyrok o waloryzacji sądowej ma charakter konstytutywny, ponieważ sąd tworzy nowy stan prawny zmieniając wysokość
i/ lub sposób świadczenia
Przykład:
Polisy posagowe- po ukończeniu 18 r.ż. można było wypłacić dla dzieci zbierane przez rodziców pieniądze “na start w dorosłe życie”, ale nastąpiła denominacja
pieniądza, która uruchomiła lawinę pozwów, z reguły sądy zasądzały wg nowych mierników, że ubezpieczyciel musiał płacić więcej niż wynosiła polisa (ale obliczały tą
sumę wg interesów zarówno ubezpieczonych jak i ubezpieczyciela)

ODSETKI

Odsetki- wiążą się ze świadczeniem pieniężnym gdyż jest to dług uboczny; są świadczeniem akcesoryjnym, tzn że nie
powstaną jeśli nie powstanie dług główny (można ich żądać tylko gdy istnieje i jest ważna należność główna (dług
główny)); są zawsze świadczeniem okresowym nawet jeżeli sąd zasądziłby je ex post (czyli jako jednorazową kwotę) to i
tak uznawane są za świadczenie okresowe, więc przedawniają się z terminem 3 letnim; mają charakter samodzielny (jak
już powstaną to mają cechy samodzielne, żyją swoim własnym życiem odrębnym od długu głównego: mają własny
termin przedawnienia (który biegnie od dnia wymagalności), roszczenie o ich zapłatę może powstać dopiero po
spłaceniu długu głównego, wierzytelność o odsetki może być przedmiotem oddzielnego zobowiązania (np cesja) można
poręczyć za odsetki bez poręczenia za dług główny); spłacenie odsetek nie redukuje długu głównego; mogą występować
w dwóch postaciach:
a) w pieniądzu
b) w postaci niepieniężnej

Wykład 4- 28.10.2021 r.

Rodzaje odsetek:
I- z punktu widzenia funkcji:
a) zwykłe- ustawowe (kapitałowe)
b) za opóźnienie (quasi odszkodowawcze)- ustawowe za opóźnienie
c) zbonifikowane (interkalarne)

ad. a) Odsetki ustawowe

pełnią funkcję wynagradzającą; jeśli obowiązek odsetkowy powstał a strony nie ustaliły stopy procentowej to stosuje
się: stopa NBP (0,5%)+ 3,5 %, czyli 4% w skali roku; maksymalnie 4*2%, czyli 8% w skali roku

Odsetki stają się wymagalne w dniu spełnienia zdarzenia, które wykreowało powstanie obowiązku odsetkowego, jeśli
nie ma tam terminu to sięgamy do art. 360 KC:
Art. 360. [Termin płatności odsetek]
W braku odmiennego zastrzeżenia co do terminu płatności odsetek są one płatne co roku z dołu, a jeżeli termin płatności
sumy pieniężnej jest krótszy niż rok - jednocześnie z zapłatą tej sumy.
<jaka jest zależność między przedawnieniem się odsetek od przedawnienia się roszczenia?>

ad.b) Odsetki ustawowe za opóźnienie

art. 481 KC; zwane quasi odszkodowawczymi; można w tym przypadku z góry wyłączyć obowiązek zapłaty; jeśli
obowiązek odsetkowy powstał a strony nie ustaliły stopy procentowej to stosuje się: stopa NBP (0,5%)+ 5,5 %, czyli 6% w
skali roku; maksymalnie 6*2%, czyli 12% w skali roku

Odsetki stają się wymagalne z chwilą bezskutecznego upływu terminu świadczenia głównego; obowiązek odsetkowy
narasta do czasu spełnienia zobowiązania, czyli stają się wymagalne za każdy dzień z osobna, bez konieczności
uprzedniego wzywania dłużnika do ich zapłaty (każda z naliczonych odsetek po 3 latach od momentu wymagalności
może się przedawnić). <jaka jest zależność między przedawnieniem się odsetek od przedawnienia się roszczenia?>

ad.c) Odsetki zbonifikowane

należą się z punku widzenia wcześniejszego spłacenia długu

Źródłem obowiązku zapłaty odsetek jest przede wszystkim czynność prawna (w szczególności zaś umowa), ale również
gdy ustawodawca tak stanowi (ex lege) albo na mocy orzeczenia sądu lub innego organu administracyjnego .

Wysokość odsetek uzależniona jest od stopy procentowej (każdy rodzaj-inna stopa) i okresu korzystania z kapitału,
zawartych w źródle obowiązku ich zapłaty. Jeśli strony samodzielnie ustaliły wysokość stopy procentowej to należy
sprawdzić czy nie przekraczają one maksymalnego wymiaru odsetek (8% lub 12% w skali roku), a jeżeli tak to następuje
obniżenie ich do tego maksymalnego wymiaru <często o to pyta, ogólnie o odsetki, trzeba najpierw napisać czym są, a potem podział>.

Odsetki jako świadczenie pieniężne mogą być waloryzowane.

Anatocyzm- procent składany; obowiązuje zakaz anatocyzmu, ale z 3 wyjątkami: za zgodą stron (pod warunkiem, że
umowa kapitalizacji odsetek została zawarta przed powstaniem zaległości); kiedy wierzyciel wytoczy powództwo o
zaległe odsetki; gdy zaległe raty kredytu długoterminowego udzielone są przez instytucje kredytowe

Art. 482. Zakaz anatocyzmu (naliczania odsetek od zaległych odsetek)

§ 1. Od zaległych odsetek można żądać odsetek za opóźnienie dopiero od chwili wytoczenia o nie powództwa, chyba że
po powstaniu zaległości strony zgodziły się na doliczenie zaległych odsetek do dłużnej sumy.
§ 2. (uchylony)
ZOBOWIĄZANIA WIELOPODMIOTOWE
<częste pytania na egzaminie: istota solidarności; regres; koncepcja solidarności in solidum>

Istota zobowiązań wielopodmiotowych to wielość podmiotów po stronie długu, wierzytelności, albo po obu stronach.
Zobowiązanie może stać się wielopodmiotowe już w chwili powstania stosunku lub w czasie trwania stosunku pod
wpływem jakiegoś zdarzenia prawnego.

Postaci prawne zobowiązań wielopodmiotowych:

A) solidarność czynna i solidarność bierna (dłużników)
B) konstrukcja odpowiedzialności in solidum (solidarność nieprawidłowa) <na egz>
C) zobowiązania podzielne i niepodzielne
D) holding etc.
 ad. A) Solidarność bierna (solidarność dłużników)

- jeden stosunek zobowiązaniowy o skomplikowanej strukturze.

- wielość podmiotów po stronie długu (min.2)
- wierzycielowi przysługuje wierzytelność o spełnienie jednego świadczenia
- wierzycielowi przysługuje ius electionis (prawo wyboru), czyli może żądać spełnienia świadczenia w całości lub części
od wszystkich dłużników łącznie, od kilku lub od każdego z osobna
- całkowite zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych i zobowiązanie wygasa
- ratio legis solidarności biernej jest wzmocnienie pozycji wierzyciela
art. 366 [Solidarność dłużników]:
§ 1. Kilku dłużników może być zobowiązanych w ten sposób, że wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia
od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez
któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych (solidarność dłużników).
§ 2. Aż do zupełnego zaspokojenia wierzyciela wszyscy dłużnicy solidarni pozostają zobowiązani.

Źródłem powstania solidarności biernej może być umowa lub przepis ustawy (przepisy dyspozycyjne, np. art.370 KC lub
kogentne (gdy chodzi o ochronę czyjegoś interesu, np. art 441 KC)

Solidarności się nie domniemywa! (musi być wyraźne napisane) <na egz>

Między wierzycielem a dłużnikami jest więź zewnętrzna, a między dłużnikami więź wewnętrzna.

I- Zasada biernej reprezentacji na korzyść dłużnika: Czynności prawne zachodzące między jednym z dłużników a
wierzycielem, jeśli są korzystne, wywierają wpływ na sytuację pozostałych współdłużników. Natomiast jeśl czynności te
są niekorzystne to nie wywierają wpływu na pozostałych. ^ Art. 371. [Zasada niepogarszania sytuacji współdłużników]
Działania i zaniechania jednego z dłużników solidarnych nie mogą szkodzić współdłużnikom.

Wyjątki: zasada nie obejmuje zwolnienia z długu i zrzeczenia się solidarności względem jednego dłużnika (art. 372 KC).

II- Zasada indywidualizacji sytuacji prawnej każdego dłużnika względem wierzyciela: np. każdy z dłużników może mieć
inny termin spełnienia świadczenia; inne miejsce, sposób spełnienia świadczenia; w stosunku do jednego tylko można
zastrzec warunek a wobec innych nie.

Zarzuty (narzędzie ochrony dłużnika): <przerobić samodzielnie>

- osobiste (przysługują każdemu z osobna i każdemu inne), np. zarzut potrącenia, przedawnienia
- wspólne ( ze względu na sposób lub treść powstania zobowiązania), np. sprzeczność umowy z art.58, niedochowanie
formy szczególnej

ad. A) Solidarność czynna (solidarność wierzycieli)

- jeden dłużnik i kilku, przynajmniej dwóch wierzycieli.

- dłużnik jest zobowiązany do spełnienia świadczenia
- dłużnik ma możliwość dokonania wyboru komu będzie świadczył (ius electionis ma do momentu wytoczenia przez
któregoś z wierzycieli powództwa o świadczenie)
- jeżeli któregokolwiek z wierzycieli zaspokoi to zobowiązanie wygasa
- instytucja ta powstaje tylko z czynności prawnej i wzmacnia pozycję dłużnika.
- zasada reprezentacji i indywidualizacji obowiązuje ale odwrócona.

Między wierzycielami jest więź wewnętrzna, a między dłużnikiem i wierzycielami jest więź zewnętrzna.

Art. 367. Istota solidarności wierzycieli

§ 1. Kilku wierzycieli może być uprawnionych w ten sposób, że dłużnik może spełnić całe świadczenie do rąk jednego z
nich, a przez zaspokojenie któregokolwiek z wierzycieli dług wygasa względem wszystkich (solidarność wierzycieli).
§ 2. Dłużnik może spełnić świadczenie, według swego wyboru, do rąk któregokolwiek z wierzycieli solidarnych. Jednakże
w razie wytoczenia powództwa przez jednego z wierzycieli dłużnik powinien spełnić świadczenie do jego rąk.

Wykład 5- 04.11.2021 r.
(dużo kazusów z regresu i solidarności)

Regres (roszczenia kompensacyjne/ rozliczeniowe)

dotyczy wszystkich sytuacji, gdy po spełnieniu świadczenia następuje konieczność spłaty wszelkich rozliczeń dokonanych
przez jednego dłużnika w zastępstwie za innego; uruchamiają się gdy dojdzie do zaspokojenia więzi zewnętrznej (D1
spełnia całe świadczenie, które powinni spełnić wspólnie z D2 i D3, wówczas D1 staje się wierzycielem regresowym
wobec D2 i D3 i wówczas powstaje stosunek regresowy- każdy odpowiada za swoją część (pro rata parte), stosuje się
wtedy klucz repartycyjny)*

- regres sensu largo (art. 518 KC)- surogacja

- regres sensu stricte (art. 376 KC) dot. solidarności biernej i czynnej

*Klucz repertacyjny- klucz, wg którego dłużnicy partycypowali w spełnianiu świadczenia (klucz wzajemnych rozliczeń),
wynika z umowy między stronami albo wyznacza go udział we współwłasności, wówczas każdy dłużnik odpowiada
solidarnie, po równo.

Gdy jeden z dłużników jest niewypłacalny* jego część rozkłada się** na pozostałych dłużników.
*Niewypłacalnym jest podmiot, który stale zaprzestał spłacania swoich długów, a egzekucja skierowana do jego majątku
nie przynosi zaspokojenia.
**Dwie koncepcje rozkładu:
a) w częściach równych (koncepcja Czachórskiego)
b) ciężar niewypłacalności współdłużnika solidarnego niewypłacalnego ponoszą pozostali dłużnicy wg klucza
repartycyjnego (koncepcja Radwańskiego)
Żadna z koncepcji nie jest dominująca, stosowane są w zależności od tego, która jest korzystniejsza dla klienta.

Solidarność nie postępuje w głąb, tzn że nie przenosi się ze stosunku zewnętrznego w stosunek wewnętrzny.

Art. 371. [Niepogarszanie sytuacji współdłużników]

Działania i zaniechania jednego z dłużników solidarnych nie mogą szkodzić współdłużnikom (chyba że przepisy
szczególne stanowią inaczej).

ad. B) Solidarność nieprawidłowa (odpowiedzialność in solidum)

^wytwór judykatury francuskiej

- wszystkie elementy takie jak w przypadku solidarności biernej, ale brakuje jednego z nich dlatego nie można przyjąć że
to solidarność bo solidarności się nie domniemuje
- jest kilka podmiotów po stronie długu, każdy z nich jest zobowiązany do spełnienia świadczenia (takiego samego a nie
tego samego) wierzyciel ma prawo wyboru, ale nie ma między nimi solidarności (nie powstała ona ani z ustawy ani z
umowy)
-należy badać każdą sytuację ad casum i wówczas stosować odpowiednie przepisy
 WYKONANIE ZOBOWIĄZAŃ

a) Wykonanie zobowiązania to pełne zaspokojenie wierzyciela, czyli dłużnik spełnia świadczenie i ,jeśli istnieją,
pozostałe obowiązki
b) Surogaty wykonania zobowiązania- wierzyciel jest zaspokojony, ale nie jest to pełne zaspokojenie
wierzytelności, która uległa modyfikacjom

ad.a) Skutkiem wykonania zobowiązania jest wygaśnięcie zobowiązania

Wykonanie zobowiązań regulują art.450-470, dotyczą one wszystkich zobowiązań bez względu na źródło ich powstania;
przepisy te mają ch. dyspozycyjny tzn., że mogą być odmiennie regulowane wolą stron w umowie

Kryteria oceny prawidłowego wykonania zobowiązania- art. 354 KC:

§ 1. Dłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi
społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje -
także w sposób odpowiadający tym zwyczajom.
§ 2. W taki sam sposób powinien współdziałać przy wykonaniu zobowiązania wierzyciel.

czyli: treść, cel społeczno-gospodarczy, zasady współżycia społecznego, ew. zwyczaje (kryteria te są równorzędne)
-treść zobowiązania podlega interpretacji na gruncie art.56 KC, stanowi najważniejsze kryterium oceny ze względu na
pacta servanda sunt
-odwoływanie się do zwyczaju ma zastosowanie tylko wtedy gdy ktoś kto stwierdził o jego istnienie ma również o nim
dowieść
- kryteria dotyczą zarówno dłużnika jak i wierzyciela
^Art. 355. [Należyta staranność - definicja]
§ 1. Dłużnik obowiązany jest do staranności ogólnie wymaganej w stosunkach danego rodzaju (należyta staranność).
§ 2. Należytą staranność dłużnika w zakresie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej określa się przy
uwzględnieniu zawodowego charakteru tej działalności.
ALE: staranność wymagana jest od każdego podmiotu zobowiązania cywilnego (główny ch. ma działalność dłużnika, ale
wierzyciel powinien z nim współdziałać)

Podmioty biorące udział w wykonaniu zobowiązania

1. Kto jest uprawniony do przyjęcia świadczenia?
2. Kto jest uprawniony do spełnienia świadczenia?

ad. 1.Wierzyciel i osoby uprawnione do odebrania świadczenia (także ex post).

Osoby upoważnione powinny być faktycznie zdolne do przyjęcia świadczenia, a jeśli spełnienie świadczenia polega na
wykonaniu czynności prawnej to powinny być do niej zdolne. Dłużnik musi wiedzieć kim jest osoba uprawniona, gdyż
wykonanie zobowiąznaia następuje tylko do rąk osoby uprawnionej lub wierzyciela (jeśli nie to nie uznaje się je za
niespełnione), wyjątki:

a) art.452 KC [Świadczenie do rąk nieuprawnionej osoby]:

Jeżeli świadczenie zostało spełnione do rąk osoby nie uprawnionej do jego przyjęcia, a przyjęcie świadczenia nie
zostało potwierdzone przez wierzyciela, dłużnik jest zwolniony w takim zakresie, w jakim wierzyciel ze
świadczenia skorzystał. Przepis ten stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy świadczenie zostało spełnione do
rąk wierzyciela, który był niezdolny do jego przyjęcia.
b) W przewidzianych ustawą przypadkach dłużnik jest zwolniony ze spełnienia świadczenia jeśli spełnione
zostało ono do rąk osoby nieuprawnionej, jeśli działał w dobrej wierze, np w art. 512 KC [Cesja]

*Jeśli dłużnik chce wykonać zobowiązanie, ale nie wie kto jest wierzycielem to może złożyć przedmiot świadczenia do
depozytu sądowego (następuje zaspokojenie wierzyciela ale nie bezpośrednio), co stanowi formę surogatu wykonania
zobowiązania
 Wykład 6- 10.11.2021 r.

Wykonanie zobowiązania cd.:

ad. 2. Dłużnik
Prawo nie wymaga od dłużnika osobistego spełnienia świadczenia, chociaż są takie sytuacje gdy konkretna osoba musi
wykonać zobowiązanie, czyli istnieje obowiązek osobistego spełnienia świadczenia. Może wynikać to z treści czynności
prawnej (treści zobowiązania)j, czyli umowy lub z ustawy (art.738 KC i 740 KC) lub z właściwości świadczenia (np.
namalowanie portretu uregulowane umową o dzieło). Jeśli dłużnik nie wykona takiego zobowiązania osobiście to mamy
do czynienia z niewykonaniem zobowiązania lub też ze zwłoką dłużnika. W pozostałych przypadkach dłużnik może
posłużyć się każdą osobą do wykonania zobowiązania i instytucja ta nazywa się wyręczeniem w potrzebie. Osoba ta
musi działać za wiedzą, a przynajmniej za przyzwoleniem dłużnika.*
*Świadczenie pieniężne może wykonać za dłużnika każda osoba, nawet taka o której on nie wie lub tego nie aprobuje.

Przedmiot wykonania zobowiązania.

Obowiązuje zasada pacta servanda sunt, co oznacza, że dłużnik musi spełnić świadczenie w takich parametrach i w
takiej jakości, jakie zostały oznaczone w stosunku zobowiązaniowym, czyli zazwyczaj w umowie. W przypadku rzeczy
oznaczonych co do tożsamości sprawa jest prosta, natomiast w przypadku rzeczy oznaczonych co do gatunku- strony
będą określały jakość w umowie (np. I gatunek, najwyższa jakość), natomiast jeśli takich informacji by zabrakło to
przepisy mówią, że dłużnik jest obowiązany świadczyć przedmioty średniej jakości (żeby nie skrzywdzić ani dłużnika ani
wierzyciela).

Czy możliwe jest częściowe spełnienie świadczenia?

-Jeśli świadczenie jest niepodzielne to oczywiste jest że jakakolwiek próba spełnienia zobowiązania częściowo będzie
nienależytym wykonaniem zobowiązania albo niewykonaniem zobowiązania i wierzyciel będzie mógł wówczas domagać
się jego spełnienia.
-Jeśli świadczenie jest podzielne i strony nie zastrzegły, że musi być spełnione w całości i jednorazowo to co do
zasady jest możliwość aby dłużnik spełnił świadczenie częściowo, chyba że naruszałoby to interes wierzyciela- art. 450
KC:
Art. 450. [Przyjęcie świadczenia częściowego przez wierzyciela]
Wierzyciel nie może odmówić przyjęcia świadczenia częściowego, chociażby cała wierzytelność była już wymagalna,
chyba że przyjęcie takiego świadczenia narusza jego uzasadniony interes.
*Zarachowanie świadczeń <ogarnąć samemu ew. na egzamin>:
Art. 451. [Sposób zaliczenia zapłaty]
§ 1. Dłużnik mający względem tego samego wierzyciela kilka długów tego samego rodzaju może przy spełnieniu świadczenia wskazać, który dług
chce zaspokoić. Jednakże to, co przypada na poczet danego długu, wierzyciel może przede wszystkim zaliczyć na związane z tym długiem zaległe
należności uboczne oraz na zalegające świadczenia główne.
§ 2. Jeżeli dłużnik nie wskazał, który z kilku długów chce zaspokoić, a przyjął pokwitowanie, w którym wierzyciel zaliczył otrzymane świadczenie na
poczet jednego z tych długów, dłużnik nie może już żądać zaliczenia na poczet innego długu.
§ 3. W braku oświadczenia dłużnika lub wierzyciela spełnione świadczenie zalicza się przede wszystkim na poczet długu wymagalnego, a jeżeli jest
kilka długów wymagalnych - na poczet najdawniej wymagalnego.

Miejsce spełnienia świadczenia <ważne na egzamin>

- może wynikać z umowy stron
- z właściwości zobowiązania, np. miejsce położenia nieruchomości która jest przedmiotem transakcji
*natomiast jeśli brak jest tego typu wskazówek to stosuje się art. 454 KC (przepis dyspozycyjny, bo strony mogą się
umówić inaczej):
Art. 454. [Określenie miejsca spełnienia świadczenia]:
§ 1. Jeżeli miejsce spełnienia świadczenia nie jest oznaczone ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie
powinno być spełnione w miejscu, gdzie w chwili powstania zobowiązania dłużnik miał zamieszkanie lub siedzibę.
Jednakże świadczenie pieniężne powinno być spełnione w miejscu zamieszkania lub w siedzibie wierzyciela w chwili
spełnienia świadczenia; jeżeli wierzyciel zmienił miejsce zamieszkania lub siedzibę po powstaniu zobowiązania, ponosi
spowodowaną przez tę zmianę nadwyżkę kosztów przesłania.
§ 2. Jeżeli zobowiązanie ma związek z przedsiębiorstwem dłużnika lub wierzyciela, o miejscu spełnienia świadczenia
rozstrzyga siedziba przedsiębiorstwa.

Rodzaj świadczenia Miejsce wykonania zobowiązania

świadczenie pieniężne (dług oddawczy) miejsce zamieszkania wierzyciela lub w jego braku-
miejsce jego pobytu w chwili spełnienia świadczenia
(czyli moment wymagalności a nie na moment powstania
zobowiązania)

świadczenie niepieniężne (dług odbiorczy) miejsce zamieszkania dłużnika lub w jego braku- miejsce
jego pobytu w chwili powstania zobowiązania

zobowiązania mające związek z przedsiębiorstwem j.w. ale miejsce siedziby a nie miejsce zamieszkania
dłużnika lub wierzyciela

Art. 454 z indeksem 1 . [Miejsce spełnienia świadczenia przez przedsiębiorcę]

Jeżeli przedsiębiorca jest obowiązany przesłać rzecz konsumentowi do oznaczonego miejsca, miejsce to uważa się za
miejsce spełnienia świadczenia. Zastrzeżenie przeciwne jest nieważne.

Jeśli mamy obrót bezgotówkowy tzn. płaci się na konto to wg orzecznictwa o miejscu spełnienia świadczenia decyduje
siedziba banku, gdzie wierzyciel ma rachunek bankowy

Termin wykonania zobowiązania

Zobowiązania terminowe to takie w których termin ich wykonania jest określony już w trakcie jego powstania, np.
pożycza, umowa kredytu.
Zobowiązania bezterminowe to takie zobowiązania, w których termin pojawia się później, a nie w trakcie jego
powstania.

Art. 455. [Termin spełnienia świadczenia]

Jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno
być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania.
*Termin wynika zazwyczaj z umowy stron lub z właściwości zobowiązania lub ew. z przepisu.
- Zatem: Wskutek wezwania do wykonania zobowiązania następuje transformacja z zobowiązania bezterminowego na
zobowiązanie terminowe.
- W wezwaniu do zapłaty wierzyciel może:
a) wskazać termin w jakim będzie żądał spełnienia świadczenia i jeśli nie nastąpi to wykonanie (czyli termin
bezskutecznie minie) to od tego momentu można np. liczyć odsetki
b) nie wskazywać terminu, ale się upomnieć, to przyjmuje się że dłużnik musi spełnić świadczenie niezwłocznie czyli bez
zbędnej zwłoki
- Niezwłocznie znaczy czasem 1-2 dni, a czasem nawet 7-10 dni, jest to uzależnione od sytuacji.

Prawny charakter wezwania do zapłaty- 2 teorie:

- jest to oświadczenie woli
- jest to oświadczenie podobne do oświadczenia woli i wyraża ono gotowość do przyjęcia świadczenia dłużnika (teoria
dominująca)

Sposoby zastrzeżenia terminu <przeanalizować samodzielnie>: na korzyść wierzyciela; na korzyść dłużnika; na korzyść obu
stron
Art. 457. KC [Termin zastrzeżony na korzyść dłużnika]
Termin spełnienia świadczenia oznaczony przez czynność prawną poczytuje się w razie wątpliwości za zastrzeżony na
korzyść dłużnika.

Klauzula rebus sic stantibus- art. 357 z indeksem 1 KC: <ważne na egz>
§ 1. Jeżeli z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków spełnienie świadczenia byłoby połączone z nadmiernymi
trudnościami albo groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, czego strony nie przewidywały przy zawarciu umowy, sąd
może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, oznaczyć sposób wykonania
zobowiązania, wysokość świadczenia lub nawet orzec o rozwiązaniu umowy. Rozwiązując umowę sąd może w miarę
potrzeby orzec o rozliczeniach stron, kierując się zasadami określonymi w zdaniu poprzedzającym.
^Chodzi o możliwość modyfikowania świadczenia w przypadkach, w których określone zmiany społeczno gospodarcze
spowodowałyby, że wykonanie zobowiązania w sposób pierwotnie ustalony byłoby dla jednej strony bardzo krzywdzące,
albo przyniosłoby drugiej stronie nieuzasadnione korzyści. Ten przepis stanowi wyjątek od zasady pacta servanda sunt,
łagodzi nadmierne ujemne dla stron konsekwencje zdarzeń nieprzewidzianych przy zawieraniu zobowiązania.
Przepis ten odnosi się wyłącznie do umownych stosunków zobowiązaniowych. Przesłanki jego zastosowania:
- zaistniały nadzwyczajne zmiany stosunków społeczno gospodarczych powstałe między chwilą zawarcia zobowiązania a
jego wykonaniem, które muszą wpływać na indywidualną sytuację stron stosunku pociągając za sobą nadmierne
trudności albo grożąc rażącą stratą
- strony nie mogły przewidzieć tego że nadzwyczajna zmiana stosunków wpłynie negatywnie na dłużnika lub wierzyciela
(bo jeśli mogłyby przewidzieć to powinny zawrzeć w umowie odpowiednie klauzule adaptacyjne)
Jeśli jedna ze stron uzna, że zaszły przesłanki zastosowania tego przepisu to musi je udowodnić, wówczas sąd może
zmienić sposób wykonania zobowiązania: miejsce lub termin spełnienia świadczenia a nawet jego wysokość albo
całkiem rozwiązać umowę. Wyrok sądu ma ch. konstytutywny, bo sąd tworzy nowy stan prawny.

SUROGATY WYKONANIA ZOBOWIĄZANIA

^Wygaśnięcie zobowiązania w inny sposób niż pierwotnie ustalono

Surogat- pewne stany faktyczne prowadzące do wygaśnięcia zobowiązania, wierzyciel jest zaspokojony, jednak pod
wpływem pewnych korekt nie jest to pierwotna wersja zobowiązania; są to:
a) Datio in solutum- świadczenie w miejsce wykonania (wypełnienia)- art. 453 KC
b) Nowacja- art.506 KC
c) Compensatio (potrącenie)- art 498
d) Złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego
e)* Niektórzy uważają, że zwolnienie z długu jest surogatem, (które jest umową nieformalną, wymagana jest zgoda
dłużnika, bo może być tak że on wcale nie uznaje tego długu <ważne na egz!>), może nastąpić w formie pisemnej lub
ustnej, może być odpłatne lub nieodpłatne, następuje z inicjatywy wierzyciela i nie zostaje on wówczas zaspokojony.

ad. a) Datio in solutum- świadczenie w miejsce wykonania

Art. 453. [Datio in solutum] KC:

Jeżeli dłużnik w celu zwolnienia się z zobowiązania spełnia za zgodą wierzyciela inne świadczenie, zobowiązanie wygasa.
Jednakże gdy przedmiot świadczenia ma wady, dłużnik obowiązany jest do rękojmi według przepisów o rękojmi przy
sprzedaży.

Między wierzycielem a dłużnikiem występuje stosunek zobowiązaniowy, jest między nimi świadczenie A (np.
świadczenie in natura), dłużnik proponuje wierzycielowi spełnienie innego świadczenia- B(np. świadczenie in valuta) w
zamian za spełnienie świadczenia A. Wierzyciel akceptuje nowe świadczenie B i gdy dłużnik spełni to świadczenie B. -
zobowiązanie w wyniku datio in solutum wygasa.
-Brak ograniczeń co do rodzaju lub ch. prawnego nowego świadczenia.
-Nie następuje zmiana stosunku zobowiązaniowego!
-Konsensusowi stron co do zmiany świadczenia musi towarzyszyć element realny, czyli faktyczne spełnienie nowego
świadczenia przez dłużnika na rzecz wierzyciela.
-Skutkiem prawnym Datio in solutum jest zaspokojenie wierzyciela i wygaśnięcie zobowiązania.
-W przypadku świadczeń w których przedmiotem jest rzecz (świadczeń in natura): Jeśli przedmiot nowego świadczenia
ma wady (fizyczne lub prawne) to nie ma możliwości reaktywacji starego świadczenia, ew. wierzyciel może skorzystać z
przepisów dot. rękojmi za wady

Wykład 7- 17.11.2021 r.

ad.b) Nowacja

art. 506 KC:

§ 1. Jeżeli w celu umorzenia zobowiązania dłużnik zobowiązuje się za zgodą wierzyciela spełnić inne świadczenie albo
nawet to samo świadczenie, lecz z innej podstawy prawnej, zobowiązanie dotychczasowe wygasa (odnowienie).
§ 2. W razie wątpliwości poczytuje się, że zmiana treści dotychczasowego zobowiązania nie stanowi odnowienia.
Dotyczy to w szczególności wypadku, gdy wierzyciel otrzymuje od dłużnika weksel lub czek.

Nowacja- umowa zawarta między wierzycielem a dłużnikiem, na mocy której strony postanawiają, że następuje
umorzenie starego zobowiązania, a na jego gruncie powstanie nowe zobowiązanie.
Warianty nowacji:
- Dłużnik zobowiązuje się spełnić za zgodą wierzyciela to samo świadczenie, lecz z innej podstawy prawnej.
- Dłużnik zobowiązuje się z zgodą wierzyciela spełnić inne świadczenie, lecz z tej samej podstawy prawnej.
Nowacja jest możliwa zawsze, w odniesieniu do wszystkich zobowiązań, bez względu na to, jakie jest źródło powstania
zobowiązania. Brak ograniczenia również wobec zobowiązań naturalnych, przedawnionych (ale! nowacja nie może
działać contra lege).

Nowacji się nie domniemuje, musi być zamiar jej dokonania(animus novandi) wyraźny i niewątpliwy.

Umowa nowacyjna może być zawarta zarówno przez podmioty profesjonalne jak i nieprofesjonalne. Umowa nie
wymaga żadnej szczególnej formy, chyba że wg KC jest to wymagane (np. sprzedaż nieruchomości wymaga formy aktu
notarialnego).

Skutkiem nowacji jest:

- wygaśnięcie starego zobowiązania i powstanie nowego
- wygaśnięcie wszelkich zarzutów związanych ze starym zobowiązaniem (poza nieważnością)*
- wygaśnięcie praw akcesoryjnych związanych ze starym zobowiązaniem (zastaw hipoteka czy poręczenie). Jednakże
jest taka reguła, że mogą one się utrzymać w celu zabezpieczenia nowego stosunku zobowiązaniowego jeśli
zabezpieczyciel, osoba trzecia, poręczyciel wyrazi na to zgodę.

*Jeśli stare zobowiązanie okazuje się nieważne to to nowopowstałe również będzie nieważne. Natomiast jeśli nowa
umowa okaże się nieważna to stare zobowiązanie nie zostanie umorzone. Wyjątki:
- gdy drugie zobowiązanie (zawarte na gruncie pierwszej) jest czynnością prawną abstrakcyjną (czyli nie wymaga
causa) to gdy ta stara umowa okaże się bezskuteczna to ta nowa i tak będzie ważna

Art. 374. [Nowacja a solidarność; Zwłoka wierzyciela]

§ 1. Odnowienie dokonane między wierzycielem a jednym z dłużników solidarnych zwalnia współdłużników, chyba że
wierzyciel zastrzegł, iż zachowuje przeciwko nim swe prawa.
§ 2. Zwłoka wierzyciela względem jednego z dłużników solidarnych ma skutek także względem współdłużników.

Nowacja a datio in solutum- podobieństwa i różnice

-różnica: przy nowacji mamy dwa zobowiązania a przy datio in solutum jedno, ale ze zmienioną treścią
-podobieństwo: skutek jest taki że zobowiązanie wygasa i dochodzi do zaspokojenia wierzyciela

ad.c) Potrącenie (compensatio)

Art. 498. [Potrącenie]

§ 1. Gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją
wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej
jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub
przed innym organem państwowym.
§ 2. Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej.

Potrącenie <często na egzaminie>- polega na umorzeniu dwóch przeciwstawnych sobie wierzytelności wskutek złożenia
oświadczenia woli przez jednego wierzyciela drugiemu wierzycielowi, możliwe jest tylko potrącenie z własnego prawa
(ex iure proprio) choć wyjątek stanowi art. 883 KC; może wystąpić w dwóch postaciach
- jednostronne (ustawowe)- art. 498-505 KC
- umowne (ex contractu) z tzw. umowy kompensacyjnej (kompensat wierzytelności)

Przesłanki niezbędne do zastosowania instytucji potrącenia jednostronnego:

● dwie wzajemne wierzytelności (przesłanka tożsamości stron)- dwa podmioty są stronami dwóch wzajemnych
stosunków zobowiązaniowych (np. pożyczka i sprzedaż); są względem siebie wierzycielem i dłużnikiem
● jednorodzajowość świadczeń- przedmiotem świadczeń obu stron powinny być pieniądze albo przedmioty
oznaczone co do gatunku i o tej samej jakości
● wymagalność wierzytelności- w obu przypadkach nadszedł termin wykonania wierzytelności (a chociaż
przynajmniej w jednej- aktywnej)
● zaskarżalność wierzytelności- obie wierzytelności muszą być zaskarżalne (a chociaż przynajmniej jedna-
aktywna)

Wykonanie i skutki potrącenia jednostronnego:

*stan potrącalności- w tym momencie potrącenie jest możliwe i wówczas każdy z wierzycieli wzajemnych może
dokonać potrącenia (bo oboje znajdują się w jednakowej sytuacji prawnej)
* potrącenie jest jednostronną czynnością prawną (to prawo podmiotowe, uprawnienie kształtujące)

- złożenie oświadczenia woli o potrąceniu przez któregoś z wierzycieli; niezależnie od tego kiedy zostało złożone
to skutki liczą się ex tunc czyli od momentu kiedy potrącenie stało się możliwe; jest ono nieodwołalne bez
zgody drugiej strony, nieformalne, trzeba tylko pilnować żeby któraś z wierzytelności się nie przedawniła po
stanie potrącalności*
*Art. 502. KC [Przesłanki potrącenia wierzytelności przedawnionej]
Wierzytelność przedawniona może być potrącona, jeżeli w chwili, gdy potrącenie stało się możliwe,
przedawnienie jeszcze nie nastąpiło.
- wyłączenie dopuszczalności potrącenia może wynikać
a) z ustawy- art 505 KC (katalog otwarty)*
b) z umowy stron- ale takie klauzule są sprawdzane pod względem zgodności z art. 353 KC z indeksem 1 lub
art.58 KC

*Art. 505. [Wyłączenie potrącenia- katalog]

Nie mogą być umorzone przez potrącenie:
1) wierzytelności nie ulegające zajęciu;
2) wierzytelności o dostarczenie środków utrzymania;
3) wierzytelności wynikające z czynów niedozwolonych;
4) wierzytelności, co do których potrącenie jest wyłączone przez przepisy szczególne.

Potrącenie umowne- strony mogą zawrzeć umowne kompensaty wierzytelności, jest to zatem umowa wzajemna, w
której strony rozporządzają swoimi wierzytelnościami, ma ona ch. kauzalny
- kompensaty stałe- np. w banku (art. 725 KC)
- kompensaty umowne

W tym przypadku strony nie muszą tak bardzo pilnować przesłanek ustawowych bo podstawą tego potrącenia jest
umowa, zatem dopuszczalne jest nawet potrącenie wierzytelności przyszłych jeśli ich treść jest ustalona, obie
wierzytelności nie muszą też opiewać na świadczenie jednorodzajowe, można umówić się na potrącenie wierzytelności
niezaskarżalnych lub niewymagalnych, można też ustalić, że potrącenie będzie ex nunc, nie stosuje się tu również
wyłączeń z art. 505 KC
 ad.d) Złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego

Przebiega w formie postępowania nieprocesowego przed sądem regulowanego przepisami art. 692-694 KPC
(postępowanie depozytowe); to uprawnienie dłużnika a nie jego obowiązek (wyjątki mogą wynikać z przepisów np. 518
par.2 KC), nikt nie może zamiast dłużnika złożyć przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego; skutkiem tej instytucji
jest zwolnienie dłużnika z obowiązku spełnienia świadczenia; możliwe to jest tylko gdy spełnione zostaną wszystkie
przesłanki:
- muszą istnieć przyczyny uzasadniające złożenie przedmiotu do depozytu sądowego wynikające z ustawy np. art. 486
KC, 465 KC
- istnieje określony przedmiot świadczenia odpowiadający treści zobowiązania

Na dłużniku spoczywa obowiązek ustalenia i przygotowania przedmiotu świadczenia, który jest przechowywany w
sądzie lub banku.

Skutki złożenia przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego

I etap: od momentu złożenia przez dłużnika do momentu zażądania wydania przez wierzyciela
-jeśli świadczenie było pieniężne to dłużnik jest zwolniony z naliczenia odsetek, ale jeśli wyjmie z depozytu przedmiot to
odsetki naliczają się ex tunc
- wierzyciel od momentu złożenia ponosi ryzyko przypadkowego zniszczenia, utraty lub uszkodzenia rzeczy
- wygasają prawa akcesoryjne zabezpieczające wierzytelność
- dłużnik musi poinformować wierzyciela na piśmie o tym, że złożył przedmiot świadczenia do depozytu sądowego
- jeśli dłużnik odbierze przedmiot świadczenia z depozytu to uważa się ono za niebyłe i ponosi on wtedy koszty
II etap: wierzyciel żąda wydania przedmiotu świadczenia z depozytu
- w tym etapie wierzyciel ponosi koszty depozytu, gdy wyciąga z niego przedmiot świadczenia
- zwolnienie dłużnika z obowiązku świadczenia

Wykład 8- 25.11.2021 r.

ZMIANY PODMIOTOWE PO STRONIE DŁUGU I WIERZYTELNOŚCI <ważne na egzamin>

Zarówno po stronie długu jak i po stronie wierzytelności może zostać dokonana zmiana podmiotowa:

a) jeśli zmienia się dłużnik to jest to zwalniające przejęcie długu

b) jeśli wierzyciel (zbywca/cedent) zbywa w drodze umowy-sprzedaży bądź w drodze umowy darowizny dla innej
osoby (nabywca/cesjonariusz), która może dochodzić zaspokojenia wierzytelności od dłużnika

^ przypadki te są przypadkami sukcesji singularnej (określone prawo- wierzytelność lub dług przechodzi na
kogoś innego)
*jeśli ktoś chce przenieść dług oraz równocześnie zbyć wierzytelność to musi dokonać dwóch oddzielnych czynności
prawnych

I- Zmiany podmiotowe po stronie wierzytelności

a) cesja (przelew wierzytelności)
b) subrogacja (cesio legis)

ad.a) Art. 509. [Cesja]

§ 1. Wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się
to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania.
§ 2. Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe
odsetki.

Cesja i jej charakter prawny- <częste pytanie na egzaminie>

umowa (przelew), na mocy której wierzytelność przysługująca określonemu wierzycielowi może być przeniesiona na
osobę trzecią zwaną nabywcą, który to nabywca może dochodzić do zaspokojenia wierzytelności;
-wierzytelność przechodzi na nabywcę solo consensu (czyli jest czynnością konsensualną);
-dłużnik nie jest w tym przypadku stroną umowy, dlatego co do zasady nie jest wymagana jego zgoda;
-umowa cesji może być zawarta w jakiejkolwiek formie, chyba że wierzytelność została stwierdzona pismem to wtedy
cesja musi mieć formę pisemną ad probationem (forma umowy cesji może być zastrzeżona w umowe lub regulaminie);
-cesja jest czynnością prawną kauzalną;
-z wierzytelnością razem przechodzą wszystkie prawa akcesoryjne (należności uboczne od wierzytelności) jeśli strony
nie postanowią inaczej;
-to nabycie pochodne, bo cesja ma ch. translatywny; cesja może mieć ch. darny i ch. odpłatny (causa donandi, causa
solvendi, causa cavendi);
-przedmiotem cesji może być każda wierzytelność o ile ma ona ch. zbywalny; może wynikać z umowy lub innego
stosunku prawnego; przechodzi prawo a nie obowiązek
-dopuszczalna jest cesja wierzytelności przyszłych ale określonych, a także ekspektatyw
- wyłączenia mogą wynikać z przepisów ustawy o ch.bezwzględnie obowiązującym (art. 449, art. 595), z właściwości
wierzytelności oraz z umowy stron*
*Pactum de non cedendo- postanowienie między dłużnikiem i wierzycielem, że wierzytelność nie może być poddana
cesji albo może być poddana ale tylko za zgodą dłużnika; niedotrzymanie tego postanowienia skutkuje nieważnością
cesji

Skutki prawne cesji <częste pytanie na egzaminie>

Przejście wierzytelności z cedenta na cesjonariusza
w płaszczyźnie cesjonariusz- cedent: cesjonariusz nabywa cesję w takim zakresie (w takiej sytuacji prawnej) w jakim
przysługiwała ona cedentowi; wraz z wierzytelnością przechodzą wszelkie prawa (np. uprawnienia kształtujące- prawo
odstąpienia od umowy, możliwość powołania się na wady oświadczenia woli itp; prawa zabezpieczające wierzytelność-
np. hipoteka, poręczenie, a także roszczenia o zaległe odsetki i sposób dochodzenia wierzytelności od dłużnika, np
miejsce termin spełnienia świadczenia); cesjonariusza nie chroni dobra wiara, nie ma przełamania zasady nemo plus iuris
(nie jest tak jak w przypadku nabycia rzeczy od nieuprawnionego) w tym przypadku jeśli cedent wprowadziłby
cesjonariusza w błąd to przysługują mu pewne roszczenia odszkodowawcze, ale nie ma przełamania zasady nemo plus
iuris
cesjonariusza nie chroni dobra wiara, ale ustawodawca obciąża cedenta za wady prawne cedowanej wierzytelności
(wady prawna: nie ma wierzytelności, albo przysługiwała ona cedentowi w mniejszym zakresie niż on mówi), wówczas
stosujemy art.516 KC
Art. 516. KC [Zakres odpowiedzialności cedenta]
Zbywca wierzytelności ponosi względem nabywcy odpowiedzialność za to, że wierzytelność mu przysługuje. Za
wypłacalność dłużnika w chwili przelewu ponosi odpowiedzialność tylko o tyle, o ile tę odpowiedzialność na siebie
przyjął.
^ cedent nie odpowiada z mocy prawa za niewypłacalność dłużnika, ewentualnie może odpowiadać ale tylko z mocy
umowy

w płaszczyźnie dłużnik-cesjonariusz: cesjonariusz staje się nowym wierzycielem dłużnika, ale w tym samym stosunku
zobowiązaniowym, dla dłużnika poza osobą wierzyciela nic się nie zmienia; dłużnik musi spełnić to samo świadczenie,
które nie podlega żadnej zmiany; przejawy (wyrazy) ochrony dłużnika <pyta na egzaminie o to często> : dłużnik jest chroniony w
przypadku cesji tym, że nie jego sytuacja nie może się pogorszyć, ale tylko kiedy jest w dobrej wierze, ochrona ta
następuje w 3 sytuacjach:

● dłużnik powinien być o cesji niezwłocznie powiadomiony, jeśli jednak w międzyczasie cesji dłużnik spełni
świadczenie wobec pierwotnego wierzyciela i był wówczas w dobrej wierze i nie wiedział i nie mógł wiedzieć, że
cesja przeszła z cedenta na cesjonariusza to jest wolny od obowiązku spełnienia świadczenia, zatem rozliczenia
powinny zachodzić między cedentem i cesjonariuszem;
● jeśli dłużnik został powiadomiony na piśmie o tym, że doszło do cesji i że ma nowego wierzyciela i do jego rąk
spełnia świadczenie i nagle okazuje się, że ta umowa cesji była nieważna to i tak dłużnik, jeśli działał w dobrej
wierze, jest zwolniony z obowiązku świadczenia a rozliczenia powinny zachodzić między cedentem i
cesjonariuszem;
● dłużnik może podnosić wszystkie zarzuty jakie mógł podnosić przeciwko pierwotnemu wierzycielowi (np.
zarzuty nieważności zobowiązania, z którego powstała wierzytelność, zarzuty dot. odroczenia, zarzuty dot.
przedawnienia itp.); szczególna sytuacja dotyczy zarzutu potrącenia- dłużnik może podnieść zarzut potrącenia
wobec cesjonariusza jeśli był on wcześniej dopuszczalny wobec cedenta (art.513 par.2)

płaszczyzna cedent- dłużnik: dłużnik traci dotychczasowego wierzyciela, wierzyciel przestaje być wierzycielem, pojawia
się nowy wierzyciel- cesjonariusz i spełnienie do jego rąk świadczenia zwalnia ze stosunku zobowiązującego dłużnika
pod warunkiem, że cesja była skuteczna
*Cesja fiducjarna <nie będzie na pisemnym, może na ustnym>- ma miejsce gdy wierzyciel występujący w stosunku zobowiązującym z
dłużnikiem zawiera umowę z bankiem i staje się kredytobiorcą, w momencie gdy bank żąda zabezpieczenia wierzyciel
może powołać się na wierzytelność od dłużnika, wówczas oprócz umowy kredytu bank i wierzyciel zawierają umowę
cesji, aby wierzyciel przelał na bank swoją wierzytelność na zabezpieczenie i wówczas w razie niespłacenia kredytu przez
wierzyciela, bank będzie dochodził należności od dłużnika; w tej cesji pojawia się dodatkowy element- pactum fiduciae
(zastrzeżenie powiernicze), którego treścią jest to, że wierzytelność wraca do wierzyciela jeśli on spłaci kredyt

ad.b) Subrogacja (cesio legis, cesja z mocy prawa)

Art. 518. [Wstąpienie w prawa wierzyciela - subrogacja ustawowa]

§ 1. Osoba trzecia, która spłaca wierzyciela, nabywa spłaconą wierzytelność do wysokości dokonanej zapłaty:
1) jeżeli płaci cudzy dług, za który jest odpowiedzialna osobiście albo pewnymi przedmiotami majątkowymi;
2) jeżeli przysługuje jej prawo, przed którym spłacona wierzytelność ma pierwszeństwo zaspokojenia;
3) jeżeli działa za zgodą dłużnika w celu wstąpienia w prawa wierzyciela; zgoda dłużnika powinna być pod nieważnością
wyrażona na piśmie;
4) jeżeli to przewidują przepisy szczególne.
§ 2. W wypadkach powyższych wierzyciel nie może odmówić przyjęcia świadczenia, które jest już wymagalne
§ 3. Jeżeli wierzyciel został spłacony przez osobę trzecią tylko w części, przysługuje mu co do pozostałej części
pierwszeństwo zaspokojenia przed wierzytelnością, która przeszła na osobę trzecią wskutek zapłaty częściowej.
Subrogacja- Wierzyciela i dłużnika łączy stosunek zobowiązaniowy, z którego wynika wierzytelność. Osoba trzecia spłaca
dług dłużnika do wierzyciela. Z chwilą dokonanej zapłaty, czyli z chwilą zaspokojenia wierzyciela osoba trzecia wstępuje
w prawa wierzyciela. Tym samym staje się nowym wierzycielem (wierzyciel subrogowany) w tym samym stosunku
zobowiązaniowym i nabywa wobec dłużnika roszczenie o spełnienie świadczenia (roszczenie regresowe). Sam fakt
dokonania zapłaty powoduje wstąpienie na miejsce dotychczasowego wierzyciela i zyskuje podstawę do roszczeń
kompensacyjnych wobec dłużnika (wstąpienie ex lege a nie umowne, jak w przypadku cesji!)
*nie mylić subrogacji z wyręczeniem w potrzebie!

Subrogacja dotyczy tylko świadczeń pieniężnych! (wierzyciel przyjmuje spełnione świadczenie od kogokolwiek)

Warunki niezbędne do zaistnienia subrogacji:

1. zasada tożsamości więzi prawnej (między w1 i d oraz między w2 i d)- zostaje zachowana tożsamość
zobowiązania pomimo zmiany podmiotowej po stronie wierzytelności, to jest nadal ta sama sytuacja prawna
2. kontynuacja więzi prawnej - świadczenie nie wygasa po spełnieniu go przez osobę trzecią, trwa dalej tylko
wobec innego wierzyciela; pozostają w mocy wszelkie dotychczasowe zabezpieczenia rzeczowe a nawet osobiste
3. zasada nemo subrogat contra se (art. 518 par.3)- wstąpienie osoby trzeciej w sytuację prawną wierzyciela
dokonuje się tylko w zakresie rzeczywistego zaspokojenia wierzyciela; wówczas dłużnik ma do spełnienia kilka
części świadczenia, te wobec wierzyciela subrogowanego i te wobec wierzyciela dotychczasowego i w pierwszej
kolejności spełnia świadczenia wierzyciela dotychczasowego, zatem sytuacja pierwszego wierzyciela nie może
się pogorszyć, ma on pierwszeństwo w zaspokojeniu

Wykład 9- 2.12.2021 r.
cd.
Subrogacja- nowy wierzyciel z mocy prawa wchodzi w miejsce poprzedniego wierzyciela. Następuje to, gdy osoba trzecia
dokonuje spłacenia długów za dłużnika wskutek czego wstępuje w miejsce wierzyciela (np. poręczyciel); regres sensu
largo

Regres sensu stricto-Art. 376. [Regres dłużników solidarnych]

§ 1. Jeżeli jeden z dłużników solidarnych spełnił świadczenie, treść istniejącego między współdłużnikami stosunku
prawnego rozstrzyga o tym, czy i w jakich częściach może on żądać zwrotu od współdłużników. Jeżeli z treści tego
stosunku nie wynika nic innego, dłużnik, który świadczenie spełnił, może żądać zwrotu w częściach równych.
§ 2. Część przypadająca na dłużnika niewypłacalnego rozkłada się między współdłużników.
^Cel przepisu- silna podstawa do żądania zarzutu

Cztery przykłady subrogacji:

Art. 518. [Wstąpienie w prawa wierzyciela]
§ 1. Osoba trzecia, która spłaca wierzyciela, nabywa spłaconą wierzytelność do wysokości dokonanej zapłaty:
1)jeżeli płaci cudzy dług, za który jest odpowiedzialna osobiście albo pewnymi przedmiotami majątkowymi; [pierwszy
przykład wynikający z KC]
2)jeżeli przysługuje jej prawo, przed którym spłacona wierzytelność ma pierwszeństwo zaspokojenia; [drugi przykład
wynikający z KC]
3)jeżeli działa za zgodą dłużnika w celu wstąpienia w prawa wierzyciela; zgoda dłużnika powinna być pod nieważnością
wyrażona na piśmie; [trzeci przykład wynikający z KC]
4)jeżeli to przewidują przepisy szczególne. [przykład wynikający z przepisów szczególnych, np. regres ubezpieczyciela]

§ 2. W wypadkach powyższych wierzyciel nie może odmówić przyjęcia świadczenia, które jest już wymagalne.

§ 3. Jeżeli wierzyciel został spłacony przez osobę trzecią tylko w części, przysługuje mu co do pozostałej części
pierwszeństwo zaspokojenia przed wierzytelnością, która przeszła na osobę trzecią wskutek zapłaty częściowej.

Pierwszy przykład- ad. art. 518 par.1 p.1

W miejsce zaspokojonego wierzyciela wstępuje osoba odpowiedzialna za cudzy dług osobiście lub niektórymi
przedmiotami, np. poręczyciel.
Poręczyciel zawiera umowę z wierzycielem, w której nie ma mowy o dłużniku, może być ona solidarna lub subsydiarna:
^ Art. 876. [Umowa poręczenia]
§ 1. Przez umowę poręczenia poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek,
gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał.
§ 2. Oświadczenie poręczyciela powinno być pod rygorem nieważności złożone na piśmie.

Drugi przykład- ad. art.518 par.1 p.2

Subrogacja gdy spłacona wierzytelność ma pierwszeństwo w zaspokojeniu.
Prawa rzeczowe ograniczone (np. hipoteka).
Dłużnik rzeczowy- właściciel nieruchomości zabezpieczył wierzytelność hipoteką u czterech wierzycieli. Kolejność spłaty
jest zależna od kolejności ustanowienia. Dalszy wierzyciel może spłacić wcześniejszego wstępując na jego miejsce.

Trzeci przykład- ad. art.518 par.1 p.3

W tym przypadku dochodzi do pewnego porozumienia. Dłużnik i osoba trzecia zawierają umowę na piśmie w celu
podstawienia, za zgodą dłużnika.
Gdyby dwaj wierzyciele zawarli taką umowę to dochodzi do sporu w doktrynie (???)

Czwarty przykład- ad. art. 518 par.1 p.4

Przepisy szczególne, np. art. 828 KC- regres ubezpieczyciela:
Właściciel mieszkania (ubezpieczony) je ubezpiecza. Ubezpieczyciel wykonuje świadczenie tylko gdy zdarzenie się ziści,
następuje to na podstawie zawartej umowy losowej.
Do mieszkania włamuje się złodziej, kradnie mienie -> ubezpieczony występuje o zapłatę do ubezpieczyciela.
Ubezpieczyciel płaci i wówczas powstaje regres zakładu ubezpieczeń wobec złodzieja (art. 518 w zw. z art. 828 KC).
Ma to miejsce przy ubezpieczeniach majątkowych (przy osobowych wygląda to nieco inaczej).

II- Zmiany podmiotowe po stronie długu

a) przejęcie długu zwalniające
b) kumulatywne przystąpienie do długu

ad.a) Zwalniające przejęcie długu- Art. 519. [Przejęcie długu]:

§ 1. Osoba trzecia może wstąpić na miejsce dłużnika, który zostaje z długu zwolniony (przejęcie długu).
§ 2. Przejęcie długu może nastąpić:
1)przez umowę między wierzycielem a osobą trzecią za zgodą dłużnika; oświadczenie dłużnika może być złożone
którejkolwiek ze stron;
2)przez umowę między dłużnikiem a osobą trzecią za zgodą wierzyciela; oświadczenie wierzyciela może być złożone
którejkolwiek ze stron; jest ono bezskuteczne, jeżeli wierzyciel nie wiedział, że osoba przejmująca dług jest
niewypłacalna.

^Zwalniające przejęcie długu- wstąpienie przejemcy w miejsce dłużnika, który zostaje wyeliminowany ze stosunku
zobowiązaniowego i zwolniony z obowiązku świadczenia; cechy:
- to sukcesja syngularna, ale w dług (nie w wierzytelność),
-przejemca co do zasady wstępuje w całą sytuację prawną poprzedniego dłużnika i odpowiada za własny dług, jednak
strony mogą ustalić w umowie inaczej (np. że przejmuje tylko odsetki)
- prawa uboczne zabezpieczające wierzytelność nie przechodzą automatycznie na przejemcę
- stosunek ze zmiennym podmiotem art. 525
- zwolnienie z długu i obowiązki spełnienia dotychczasowego dłużnika
- zachowanie tożsamości więzi obligacyjnej
Zwalniające przejęcie długu następuje w drodze umowy (czynność prawna konsensualna)
a) częściej zawierana między dłużnikiem a przejemcą
b) między wierzycielem i przejemcą
W obu wariantach konieczna jest zgoda osoby niebędącej stroną- dłużnika lub wierzyciela.
Forma tej umowy lub zgody: w przyp. dłużnika- pisemna umowa a zgoda w dowolnej formie; w przyp. wierzyciela-
umowa i zgoda pisemna
*Jeśli wymagana była zgoda dłużnika, a on się nie zgodził to przejęcie długu jest nieważne od samego początku.

*Jeśli wymagana była zgoda wierzyciela, a on się nie zgodził to dochodzi do ustawowej kumulacji
Wówczas strony chcą zrealizować cel, ale nie mogą, bo nie występują przesłanki, ale przyjmuje się przesłanki podobnej
konstrukcji (art. 392 KC), której przesłanki da się spełnić.

Na czym ta konwersja polega?

Dłużnik D1 i D2 zawierają umowę przejęcia długu, wierzyciel nie wyraża zgody, to ich porozumienie nie jest skuteczne
wobec osób trzecich . Treścią ich porozumienia będzie, że D2 uczyni wszystko aby wierzyciel nie zażądał spełnienia
świadczenia od D1 (np. sam spełni świadczenie). Jeśli jednak wierzyciel zażąda od D1 to D2 przysługuje odszkodowanie.

Zarzuty przysługujące przejemcy: <często na egz>

- może podnieść wszystkie zarzuty wynikające z zobowiązania, z przejęcie długu, a także zarzuty osobiste
- może podnieść zarzuty ze stosunku podstawowego, ale tylko te, o których wierzyciel wiedział w chwili zawierania
umowy (art.524 par.2 KC).

Trwa dyskusja czy przejęcie długu to czynność kauzalna czy abstrakcyjna.

Wykład 10- 9.12.2021 r.

ad. b) Kumulatywne przystąpienie do długu

- ustawowe:
art.55 z indeksem 4 KC [Odpowiedzialność nabywcy przedsiębiorstwa lub gospodarstwa]
Nabywca przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego jest odpowiedzialny solidarnie ze zbywcą za jego zobowiązania
związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa lub gospodarstwa, chyba że w chwili nabycia nie wiedział o tych
zobowiązaniach, mimo zachowania należytej staranności. Odpowiedzialność nabywcy ogranicza się do wartości
nabytego przedsiębiorstwa lub gospodarstwa według stanu w chwili nabycia, a według cen w chwili zaspokojenia
wierzyciela. Odpowiedzialności tej nie można bez zgody wierzyciela wyłączyć ani ograniczyć.
-odpowiedzialność solidarna zbywcy z nabywcą za zobowiązania związane z przedsiębiorstwem lub gospodarstwem
rolnym
-odpowiedzialności tej nie można wyłączyć/ograniczyć
-nabywca pojawia się jako drugi dłużnik obok zbywcy, zbywca nie jest wyeliminowany (tak jak wcześniej w przejęciu
długu)
-przystąpienie do długu nie następuje w zakresie tych długów o których w czasie nabycia
przedsiębiorstwa/gospodarstwa z zachowaniem należytej staranności nabywca nie wiedział
-przepisy kogentne- nie do pominięcia
- umowne- brak przepisów regulujących taką umowę o przystąpienia do długu, jednak można zawrzeć ją na podstawie
przepisów o swobodzie kontraktowej
-dotychczasowy dłużnik nie zostaje wyeliminowany ze stosunku zobowiązaniowego, a pojawia się w tym stosunku
zobowiązaniowym z nowym dłużnikiem
-umowa może być zawarta między dłużnikiem a przystępującym za zgodą wierzyciela albo wierzycielem a
przystępującym za zgodą dłużnika
-strony same ustalają przesłanki, same wybierają formę
-właściwie to od woli stron zależy jak taki stosunek kształtują, ograniczone są jednak przez ustawę, zasady współżycia
społecznego i naturę stosunku, m.in.: art. 58 par.1 i 2 KC, art. 353 z indeksem 1 KC, art.5 KC, art.388 KC

SKARGA PAULIAŃSKA

Konstrukcja prawna zaczerpnięta ze starożytnego Rzymu, ma na celu ochronę wierzyciela w sytuacji gdy dłużnik jest
niewypłacalny a do takiej swojej niewypłacalności doprowadza przez to, że działa in fraudem creditoris, tzn. z
pokrzywdzeniem swojego wierzyciela. Dłużnik postępuje nielojalnie, (fraudulentnie) po to żeby uniknąć spłaty długu, a
raczej sądowego uczynienia zadość roszczeniom wierzyciela.
Ustawodawca poprzez skargę pauliańską chroni wierzyciela przed niewypłacalnym dłużnikiem.

Art. 527. KC [Actio pauliana]

§ 1. Gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść
majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik
działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej
staranności mogła się dowiedzieć.
§ 2. Czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się
niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności.
§ 3. Jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową
osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością
pokrzywdzenia wierzycieli.
§ 4. Jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli korzyść majątkową uzyskał
przedsiębiorca pozostający z dłużnikiem w stałych stosunkach gospodarczych, domniemywa się, że było mu wiadome, iż
dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

ad. par.1: Wierzyciela i dłużnika łączy stosunek zobowiązaniowy, z którego wynika obowiązek uczynienia zadość
interesowi wierzyciela, np. dłużnik ma spłacić kredyt w banku o wartości 100 tys. zł
Gdy po zaciągnięciu zobowiązania dłużnik dokonuje czynności krzywdzących swojego wierzyciela, działa in fraudem
creditoris, uszczupla składniki swego mienia, czyni się niewypłacalnym w ogóle (albo w momencie zawierania stosunku
był w jakiejś części niewypłacalny i tą swoją niewypłacalność powiększa). Wierzyciel wówczas nie może z tym nic zrobić
na gruncie prawa materialnego, ale może domagać się (jeśli niekorzystne rozporządzenia mieniem miały miejsce)
uznania tej czynności dokonanej między dłużnikiem a osobą trzecią (tej czynności na podstawie której przeszły składniki
mienia na osobę trzecią) przed sądem za bezskuteczną w stosunku do niego, to rozporządzenie fraudulentne nie
wywołuje wobec niego skutków prawnych, ale wobec osób trzecich wywołuje, co daje temu wierzycielowi możliwość
dokonania egzekucji. Jest to bezskuteczność względna, która ma chronić wierzyciela.

Przesłanki powołania się na skargę pauliańską (których dowodzi wierzyciel rzecz jasna i mają być one spełnione
łącznie przed sądem)
- obiektywne (udowadnia je wierzyciel- kto twierdzi/ wywodzi skutki prawne, ten dowodzi):
1. istnienie wierzytelności- pieniężnej, zaskarżalnej, o charakterze cywilnoprawnym, niekoniecznie wymagalnej
*dopuszczenie ochrony wierzytelności przyszłych, jednak nadal trwają dyskusje co do tego
Wyrok SN z 13 V 2005r., I CK 677/04- w niektórych orzeczeniach uznaje się, że skarga pauliańska może być zastosowana
wobec wierzytelności o ch. publicznoprawnym, np. wobec dłużnika ZUSu
niekoniecznie wymagalna- tzn., że wierzyciel nie musi czekać aż wierzytelność będzie wymagalna, gdy tylko będzie
zdolny spełnić wszystkie przesłanki to powinien działać jak najszybciej
2. dokonanie przez dłużnika czynności prawnej z osobą trzecią- np. darowizna, sprzedaż po zaniżonej cenie,
dożywocie, przekazanie gospodarstwa rolnego nabywcy (nieważne czy to czynność jednostronna albo dwustronna)
3. odzyskanie przez osobę trzecią korzyści majątkowej- na mocy czynności prawnej musi pojawić się korzyść
majątkowa po stronie osoby trzeciej, np. podniesienie aktywów lub obniżenie pasywów
4. działanie dłużnika z pokrzywdzeniem wierzyciela- dłużnik działa z pokrzywdzeniem wierzzyciela gdy staje się
niewypłacalny* lub powiększa stan swojej niewypłacalności
*niewypłacalny- trwale zaprzestał spłacania swoich długów a egzekucja skierowana w jego stronę nie przynosi
zaspokojenia
- subiektywne (system domniemań prawnych wzruszalnych przeciwdowodem, czyli nie potrzeba dowodu wystarczy
uzasadnione domniemanie, jednak aby się sprzeciwić potrzebny już jest dowód); gdy wierzyciel dowiódł istnienia
przesłanek obiektywnych to w następnej kolejności zajmuje się przesłankami subiektywnymi
5. dłużnik ma świadomość pokrzywdzenia wierzyciela***- świadomość to nie to samo co zamiar, wystarczy, że
dłużnik miał przebłysk myśli, że w następstwie swoich czynności wobec osoby trzeciej nie będzie mógł zaspokoić
wierzyciela; ta świadomość nie musi dotyczyć konkretnego wierzyciela, może dotyczyć jakiegokolwiek <czytaj niżej o
domniemaniach>

6. osoba trzecia jest w złej wierze- osoba trzecia wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się
dowiedzieć o tym, że dłużnik działa in fraudem creditoris;
gdy czynność między dłużnikiem a osobą trzecią jest niedopłatna to nie trzeba wykazywać złej wiary (gdyż czynności
prawne dokonywane pod tytułem darnym są mniej chronione niż czynności odpłatne)

Domniemania w procesie pauliańskim

***Działanie domniemania polega na tym, że jego podstawę trzeba wykazać i wówczas już nie potrzeba dowodu.
1.Jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową
osoba będąca w bliskim z nim stosunku (np. córka, syn, żona, ojciec, matka, dziadek, babcia, bliski przyjaciel),
domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli;​
2. Jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli korzyść majątkową uzyskał
przedsiębiorca pozostający z dłużnikiem w stałych stosunkach gospodarczych, domniemywa się, że było mu wiadome, iż
dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.​
3. Jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała
korzyść majątkową bezpłatnie (np. darowizna), wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby
osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze
świadomością pokrzywdzenia wierzycieli;​

4. Jeżeli w chwili darowizny dłużnik był niewypłacalny, domniemywa się, iż działał ze świadomością pokrzywdzenia
wierzycieli. To samo dotyczy wypadku, gdy dłużnik stał się niewypłacalny wskutek dokonania darowizny

Gdy wszystkie przesłanki są spełnione, czyli wierzyciel wykazał wszelkie przesłanki obiektywne a dłużnik nie obalił
domniemań, sąd uwzględnia takie powództwo o uznanie czynności dokonanej między dłużnikiem a osobą trzecią (tej
czynności fraudulentnej, na podstawie której przeszły składniki mienia na osobę trzecią) za bezskuteczną w stosunku
do wierzyciela. ALE: w wyniku przekroczenia terminu zawitego- 5 lat od dnia dokonania czynności następuje
definitywna utrata prawa do skargi pauliańskiej

Jak można dochodzić roszczeń pauliańskich?

- w klasycznym procesie
- powództwo przeciwegzekucyjne (art. 840 i 841 KPC)

Legitymacja procesowa:
czynna (kto wytacza powództwo): wierzyciel, wierzyciel solidarny, następca prawny wierzyciela, spadkobierca dłużnika
bierna (wobec kogo może być wytoczone powództwo): osoba trzecia, następca prawny osoby trzeciej

-Wyrok sądu ma ch. konstytutywny (powstaje nowy stan prawny)

-Skutkiem wyroku jest uznanie czynności między dłużnikiem a osobą trzecią za bezskuteczną wobec wierzyciela, w
wyniku czego wierzyciel może przeprowadzać egzekucje za pomocą komornika z tych przedmiotów majątkowych,
które wyszły z majątku dłużnika do majątku osoby trzeciej (albo z tych które miały wyjść z majątku osoby trzeciej do
majątku dłużnika)
-Wierzyciel może prowadzić egzekucję z majątku osoby trzeciej po uzyskania klauzuli wykonalności i ma pozycję
uprzywilejowaną (czyli pierwszeństwo) w stosunku do innych wierzycieli dłużnika

Skutki prawne wyroku skuteczności skargi pauliańskiej:

a) w płaszczyźnie wierzyciel-dłużnik
wyrok nic nie zmienia, wierzyciel ma wierzytelność i prawo a dłużnik ma obowiązek określone świadczenie spełnić;
wyrok nie tworzy solidarnej osoby dłużnika i osoby trzeciej!
b) w płaszczyźnie dłużnik- osoba trzecia
osoba trzecia może w określony sposób bronić się przed egzekucją (facultas alternativa), upoważnienie przemienne;
-może sama zaspokoić wierzyciela, a po dokonaniu spłaty pojawią się roszczenia kompensacyjne wobec dłużnika
(oceniane ad casum)
-może też wskazać wierzycielowi mienie dłużnika wystarczające do spełnienia wierzytelności
c) w płaszczyźnie wierzyciel- osoba trzecia
Przeważający pogląd- wyrażony przez SN, że wygrany wyrok pauliański wiąże te podmioty w zakresie procesowym,
tzn. że wierzyciel nie staje się stroną w stosunku zobowiązaniowym, tak samo jak osoba trzecia, tzn., że wyrok ten
wywołuje skutki tylko w sferze egzekucji
Drugi pogląd zakłada, że wygrany wyrok pauliański kreuje między wierzycielem a osobą trzecią skutki także, poza sferą
egzekucji, w sferze materialnej, tzn. że wierzyciel staje się wierzycielem, a osoba trzecia dłużnikiem

Dalszy nabywca korzyści (T1)

także przeciwko niemu może występować wierzyciel, jeśli spełni określone przesłanki (tylko gdy T1 był w złej wierze,
roszczenie było nieodpłatne) jednak już od nikogo więcej (od T1, od T2 itd. nie może wystąpić ze skargą pauliańską, ale
może np. z roszczeniem odszkodowawczym).

Szczególne postacie skargi pauliańskiej w KC ​

-Art. 1024 § 1 KC - [Odrzucenie spadku z pokrzywdzeniem wierzycieli​​]
Jeżeli spadkobierca odrzucił spadek z pokrzywdzeniem wierzycieli, każdy z wierzycieli, którego wierzytelność istniała w
chwili odrzucenia spadku, może żądać, ażeby odrzucenie spadku zostało uznane za bezskuteczne w stosunku do niego
według przepisów o ochronie wierzycieli w razie niewypłacalności dłużnika
- ​Art. 916 § 1 KC – [Dożywocie z pokrzywdzeniem wierzycieli​]
Osoba, względem której ciąży na dożywotniku ustawowy obowiązek alimentacyjny, może żądać uznania umowy o
dożywocie za bezskuteczną w stosunku do niej, jeżeli wskutek tej umowy dożywotnik stał się niewypłacalny. Uprawnienie
to przysługuje bez względu na to, czy dożywotnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, oraz bez względu
na czas zawarcia umowy.

________________________________________________________________________________________________

Wykład 11- 16.12.2021 r.

PRAWO UMÓW

SWOBODA UMÓW

Swoboda kontraktowa sensu stricto- art. 353 z indeksem 1 KC (przepis fundamentalny)

Art. 353 z indeksem 1. [Zasada swobody umów sensu stricto]
Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie
sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.
-dotyczy tylko umownych stosunków zobowiązaniowych (nie odnosi się do prawa rzeczowego i prawa rodzinnego)
-nie odnosi się do czynności jednostronnych (jednak tutaj mamy do czynienia z autonomią woli)
-nie dotyczy również czynności z zakresu prawa rodzinnego, prawa spadkowego i prawa rzeczowego

Według z art. 353 kontrahenci mogą zawierać między sobą dowolne umowy nazwane (czyli zgodne z warunkami
określonymi w ustawie/ mające przełożenie na normy prawne)
*umowy mieszane- umowy łączące elementy dwóch lub kilku kodeksowych czy pozakodeksowych typów umów
nazwanych
*umowy nienazwane- mają element całkowitej nowości w stosunku do umów nazwanych
Z art. 353 KC wynika również, że umowy mogą być dowolnie modyfikowane czyli zmieniane, rozwiązywane (nawet w
przypadku zobowiązań trwałych- wówczas przez wypowiedzenie).

Swoboda kontraktowa sensu largo

- możliwość w zakresie podejmowania decyzji o tym, czy umowa zostanie czy nie zostanie zawarta
- możliwość w zakresie wyboru kontrahenta (jeśli wybierzemy kontrahenta zagranicznego to decydujemy również o
tym, które prawo ma być stosowane, jaki sąd itp.)
- możliwość w zakresie wyboru formy umowy
- możliwość oderwania wolą stron czynności prawnej od causa i nadanie jej ch. czynności prawnej abstrakcyjnej (ale
tylko między podmiotami profesjonalnymi)

Ograniczenia swobody kontraktowej dzielą się na ogólne i faktyczne

- ogólne (z art. 353 z indeksem 1 KC) treść lub cel umowy nie może sprzeciwiać się:
1.naturze (właściwości) stosunku- (doczytać w podr.), np. zastrzeżenie w umowie, która z istoty rzeczy jest umową
starannego działania obowiązku osiągnięcia konkretnego skutku
2.ustawie- ustawa rozumiana szeroko, nie tylko w zakresie prawa cywilnego; przepis rangi ustawowej o ch. iuris cogentis
3.zasadom współżycia społecznego- (doczytać w podr.)
^Najczęstszą sankcją przekroczenia granic swobody kontraktowej jest nieważność danego postanowienia, a jeśli bez
danego postanowienia nie utrzymałaby się umowa to staje się ona nieważna.
- faktyczne:
1. działanie w ramach przymusu kontraktowego- np. ubezpieczenie OC
2. umowy adhezyjne- czyli umowy przystąpienia, zawierane między profesjonalnymi podmiotami, ich istotą jest to, że
kontrahent nie ma wpływu na treść umowy; podmiot profesjonalny pracuje na wzorcach umownych; ograniczają one
swobodę kontraktową bo kontrahent może zdecydować tylko o tym, czy zawiera tą umowę czy nie, np. umowy z
bankiem

WZORCE UMOWNE

Każdy wzorzec ustanawia postanowienia wiążące strony podpisanej umowy. Wzorzec musi być wcześniej udostępniony
konsumentowi do wglądu przed zawarciem umowy.
Wzorce to skonstruowane jednostronnie przez profesjonalistę (proferetna) gotowe postanowienia umowne
przeznaczone do masowego lub powtarzalnego zastosowania w obrocie. We wzorcach mogą być zawarte klauzule
standardowe (czyli powtarzające się elementy umów nazwanych; stosowane powszechnie do dużej grupy osób).
Wzorce mogą występować w postaci tradycyjnej (papierowe) lub elektroniczne. Obecnie stanowią standard europejski.
Każdy podmiot w obrocie może tworzyć wzorce.

*klauzule abuzywne- niedozwolone postanowienia umowne, czyli klauzule które nierównomiernie przenoszą ryzyko
kontraktowe, czyli w sposób krzywdzący dla kontrahenta.

Dwa sposoby dostarczenia wzorca:

1. dotyczy konsumenta: konsumentowi trzeba doręczyć wzorzec umowny przed zawarciem umowy (chyba że to umowa
bagatelna, tzn zawierana w drobnych bieżących sprawach życia codziennego)
2. jeśli posługiwanie się wzorcem jest zwyczajowo przyjęte w danych stosunkach to wystarczy umożliwienie zapoznania
się kontrahenta z wzorcem

^Art. 384. KC [Wzorzec umowy, ochrona konsumenta]

§ 1.Ustalony przez jedną ze stron wzorzec umowy, w szczególności ogólne warunki umów, wzór umowy, regulamin,
wiąże drugą stronę, jeżeli został jej doręczony przed zawarciem umowy.
§ 2.W razie gdy posługiwanie się wzorcem jest w stosunkach danego rodzaju zwyczajowo przyjęte, wiąże on także
wtedy, gdy druga strona mogła się z łatwością dowiedzieć o jego treści. Nie dotyczy to jednak umów zawieranych z
udziałem konsumentów, z wyjątkiem umów powszechnie zawieranych w drobnych, bieżących sprawach życia
codziennego.
§ 3.(uchylony)
§ 4.Jeżeli jedna ze stron posługuje się wzorcem umowy w postaci elektronicznej, powinna udostępnić go drugiej stronie
przed zawarciem umowy w taki sposób, aby mogła ona wzorzec ten przechowywać i odtwarzać w zwykłym toku
czynności.

Wykład 12- 13.01.2022 r.

Wzorce umowne dzielą się na takie w postaci papierowej lub takie w formie elektronicznej przekazane konsumentowi
na trwałym nośniku (a nie odesłanie do strony www!), by konsument mógł w każdej chwili zerknąć do tego wzorca.

Wzorce umowne dzielą się również pod kątem sposobu redagowania i tutaj mamy:
- ogólne warunki ubezpieczenia (OWU)- książka w której mamy poszczególne paragrafy, postanowienia ogólne, czego
dotyczy dane ubezpieczenie, słowniczek z definicjami, wyłączenia odpowiedzialności ubezpieczyciela;
- regulaminy- przypominają OWU, ale są stosowane przede wszystkim w obrocie bankowym
- wzory umów- gotowe formularze, np. formularz zawarcia umowy o jakiś instrument finansowy, formularz udziału w
wycieczce;
W przypadku stosowania wzorców umownych swoboda kontraktowa konsumenta jest mocno ograniczona, gdyż
pozostaje mu tylko wybór czy przyjąć ten wzorzec czy nie.

Sposoby związania wzorcem:

- art 384 par.1 i par.2 [Związanie wzorcem umowy] KC:

§ 1. Ustalony przez jedną ze stron wzorzec umowy, w szczególności ogólne warunki umów, wzór umowy, regulamin,
wiąże drugą stronę, jeżeli został jej doręczony przed zawarciem umowy.

§ 2. W razie gdy posługiwanie się wzorcem jest w stosunkach danego rodzaju zwyczajowo przyjęte, wiąże on także
wtedy, gdy druga strona mogła się z łatwością dowiedzieć o jego treści. Nie dotyczy to jednak umów zawieranych z
udziałem konsumentów, z wyjątkiem umów powszechnie zawieranych w drobnych, bieżących sprawach życia
codziennego.

^ jeśli mamy wzorzec, który stosujemy z konsumentami to takiemu konsumentowi należy doręczyć pełną treść wzorca
przed zawarciem umowy; musi mieć możliwość w każdym momencie i w każdych okolicznościach się z tym zapoznać.
Obowiązek doręczenia całego wzorca przed zawarciem umowy nie dotyczy umów bagatelnych tj. takich, które są
zawierane w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, wówczas wystarczy inny sposób poinformowania o
warunkach umowy (np. wywieszenie regulaminu w pomieszczenia), gdyż stosowanie wzorców jest zwyczajnie przyjęte w
takich stosunkach.

Przy zawieraniu umowy na warunkach wzorca występuje konsensus normatywny (czyli taki sytuacyjny) między
stronami. Przez sam fakt, że konsument mógł zapoznać się z tym zapoznać to zachodzi konsensus normatywny (nie
rzeczywisty! bo rzeczywisty to taki, na który mamy wpływ). Drugą teorią jest, że poza konsensusem przedsiębiorca
kształtuje treść stosunku prawnego za pomocą kwalifikowanej formy oświadczenia tj. wzorca umownego, co powinno
być dodane do art. 56 KC (teoria Radwańskiego, który uważa, że konsensus może być tylko rzeczywisty)

Wzorzec powinien być transparentny (przejrzysty) i zrozumiały dla konsumenta niebędącego prawnikiem. To znaczy,
że ma być sformułowany przy użyciu języka zrozumiałego dla konsumenta zarówno pod względem języka, składni i
słownictwa, ale też pod względem technicznym (np. czytelna czcionka, odpowiednie jego umieszczenie tak by był
widoczny i możliwy do zapoznania się). Konsekwencją niespełnienia tych warunków jest:
- w przypadku gdy we wzorcu jest postanowienie niejednoznaczne -> stosowanie reguły in dubio contra proferentem-
w razie wątpliwości na niekorzyść proferenta, czyli podmiotu profesjonalnego korzystającego ze wzorca,
- w przypadku gdy treść wzorca jest całkiem niezrozumiała -> przyjmuje się, że wzorzec w ogóle nie wiąże i w to
miejsce wchodzą dyspozycyjne przepisy prawa
- w przypadku gdy mamy konflikt wzorców oraz w przypadku gdy mamy dwóch profesjonalistów stosujących wzorce z
wzajemnie wykluczającymi się postanowieniami-> wzajemnie sprzeczne postanowienia wzorców się znoszą, a umowa
wiążę w zakresie pozostałych postanowień
- w przypadku gdy postanowienia wzorca są sprzeczne z umową -> bezwzględny priorytet postanowień umownych!
(konsensus rzeczywisty > konsensus normatywny)
Wydanie wzorca w czasie trwania stosunku zobowiązaniowego o ch. ciągłym (gdy mamy świadczenie o ch. ciągłym,
zaplanowane na długi czas i możliwe do zakończenia wypowiedzeniem), zastępującego poprzedni lub stosowany po raz
pierwszy. Wówczas zmienioną lub nową treść wzorca trzeba dostarczyć kontrahentowi lub zapewnić mu warunki do
jego zapoznania się, wtedy kontrahent albo składa wypowiedzenie w pierwszym możliwym terminie (jeśli
postanowienia wzorca mu się nie podobają) albo nie robi nic i gdy upłynie ten termin w którym mógłby złożyć
wypowiedzenie to nowy wzorzec zaczyna obowiązywać i modyfikuje się treść stosunku zobowiązaniowego na tych
nowych warunkach. Jeśli też nie uczyni nic bo zapomniał albo nie zapoznał się z treścią wzorca to też treść stosunku
modyfikuje się na nowych warunkach. ALE: aby dopuszczalna była zmiana treści wzorca to w zawieranej początkowo
umowie musi być zawarta tzw. klauzula modyfikacyjna.

Trzeba pamiętać, że wzorce umowne mogą dotyczyć stosunków między dwoma podmiotami profesjonalnymi (B2B)
albo między podmiotem profesjonalnym i konsumentem (B2C)

Wykład 13- 20.01.2022 r.

KLAUZULE ABUZYWNE

klauzule niedozwolone/niedozwolone postanowienia umowne

Oparte na europejskiej dyrektywie 93/13, dotyczą tylko obrotu konsumenckiego (B2C!)

Klauzule abuzywne (abusivus)- niedozwolone postanowienia umowne, czyli klauzule które nierównomiernie przenoszą
ryzyko kontraktowe, czyli w sposób krzywdzący dla konsumenta. Konsument będzie chciał je rugować (usuwać) tak aby
umowa miała charakter wiążący w pozostałym zakresie. (art 385 z indeksem 1- art. 385 z indeksem 3)

*Przepisy konsumenckie są semiimperatywne

Klauzula abuzywna- przesłanki (które muszą być spełnione łącznie):

Art. 385 z indeksem 1. [Niedozwolone postanowienia umowne]
§ 1. Postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego
prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone
postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub
wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.
§ 2. Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym
zakresie.
§ 3. Nie uzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego
wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego
konsumentowi przez kontrahenta.
§ 4. Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje.
-obrót musi być obrotem jednostronnie profesjonalny
-nie może być to postanowienie indywidualnie ustalane
-kształtuje stosunek w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta (naruszenie
znaczne, daleko idące i poważne) zarówno majątkowe i niemajątkowe (np. tracenie czasu, poczucie zawodu)

Kontrola o abuzywności nie dotyczy świadczeń głównych stron.

Mechanizmy usuwania/rugowania klauzul niedozwolonych:

- kontrola incydentalna (in concreto/konkretna)- dokonywana ex post, dopiero w sytuacji gdy klauzula została już
zawarta w konkretnej umowie; sąd potwierdza abuzywność klauzuli w przypadku postępowania, więc wyrok ma ch.
deklaratoryjny (ale dotyczy tylko jednego stosunku, a nie wszystkich); w art. 385 z indeksem 3 KC wyliczono przykładowe
klauzule abuzywne (szara lista- przykładowa, klauzul, które w razie wątpliwości mogą być uznane za abuzywne w
danym, konkretnym przypadku); <znać przykłady na egzamin>; przeprowadzenie kontroli incydentalnej nie powoduje
nieważności całej umowy, tylko jej części, a w jej miejsce wchodzą dyspozycyjne przepisy prawa
- abstrakcyjna (ujęta w przepisach pozakodeksowych- ustawa o nieuczciwej konkurencji, dział IIIa)- model
administracyjno-sądowy; kontrola ta dokonywana jest in abstracto- w oderwaniu od konkretnej umowy, bierze się pod
uwagę konkretny wzorzec i go się bada; kontrola jest dokonywana przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i
Konsumentów na wniosek lub z urzędu, który odwołuje się do przepisów kodeksu cywilnego o abuzywności; gdy uzna
klauzule za niedozwoloną to wpisywana ona jest do rejestru klauzul niedozwolonych

*adhezja- wiązanie wzorcem

Wykład 14- 25.01.2022 r.

UMOWA PRZEDWSTĘPNA
(pactum de contrahendo)

Umowa przedwstępna- pełni szczególną funkcję przygotowawczą w procesie kontraktowania, Kontrahent może ale nie
musi z niej skorzystać; to umowa, w której jedna strona bądź obie strony zobowiązują się w przyszłości, w określonym
czasie, do zawarcia określonej umowy zwanej umową definitywną (złożenie oświadczenia woli określonej treści
wskutek którego dojdzie do zawarcia stosunku zobowiązaniowego)

Umowa przedwstępna uregulowana jest w art. 389 i 390 KC, to czynność prawna konsensualna, wymaga tylko zgodnych
oświadczeń stron i nie wymaga żadnej formy (jest nieformalna), może być dwustronnie lub jednostronnie
zobowiązująca. Jeśli dochodzi do sporu czy umowa jest umową przedwstępną czy umową definitywną to obowiązuje
domniemanie na rzecz umowy definitywnej.

Dla swojej ważności umowa przedwstępna musi spełniać następujące przesłanki (art. 389 KC:
- ogólne- dotyczące czynności prawnych, zawarte w m.in. w art 353 z indeksem 1
- szczególne- stosowane wyłącznie do umowy przedwstępnej z art. 389 KC:
Art. 389. [Umowa przedwstępna]

§ 1. Umowa, przez którą jedna ze stron lub obie zobowiązują się do zawarcia oznaczonej umowy (umowa
przedwstępna), powinna określać istotne postanowienia umowy przyrzeczonej. [ważna jest rzecz i cena, inaczej umowa
przedwstępna nie zobowiązuje, termin w aktualnym stanie prawnym nie jest wymagany- trzeba go ustalić w ciągu
roku]
§ 2. Jeżeli termin, w ciągu którego ma być zawarta umowa przyrzeczona, nie został oznaczony, powinna ona być
zawarta w odpowiednim terminie wyznaczonym przez stronę uprawnioną do żądania zawarcia umowy przyrzeczonej.
Jeżeli obie strony są uprawnione do żądania zawarcia umowy przyrzeczonej i każda z nich wyznaczyła inny termin,
strony wiąże termin wyznaczony przez stronę, która wcześniej złożyła stosowne oświadczenie. Jeżeli w ciągu roku od
dnia.zawarcia umowy przedwstępnej nie został wyznaczony termin do zawarcia umowy przyrzeczonej, nie można żądać
jej zawarcia.

*umowa ramowa- pojawia się najczęściej w obrocie dwustronnie profesjonalnym (nie jest uregulowana przepisami, ale
wyodrębniła się w oparciu o swobodę umów), jest przeznaczona dla dalszej, harmonijnej współpracy (jest bardziej
długotrwała niż umowa przedwstępna), dzięki niej strony pozostają w określonej relacji; nie nadaje się od razu do
wykonania, potrzebny do tego jest akt wykonawczy; od umowy przedwstępnej różni ją to, że pewne czynności są
powtarzalne; może być także zawarta w obrocie półprofesjonalnym, np. w obrocie bankowym

Skutki prawne umowy przedwstępnej (gdy każdy z podmiotów dąży do zawarcia umowy definitywnej)
- zawarcie umowy definitywnej
a) skutki silniejsze- np. umowa przedwstępna została zawarta w tej formie w jakiej wymagana dla ważności umowy
definitywnej (np. forma aktu notarialnego do sprzedaży nieruchomości), wówczas jeśli sprzedający uchyla się od
złożenia oświadczenia woli przenoszącego własność to kupujący może wytoczyć powództwo i domagać się
przeniesienia własności sprzedającego bez jego oświadczenia woli a za pomocą wyroku sądu (w formie zastępstwa);
jeśli przysługuje nam skutek silniejszy to alternatywnie możemy skorzystać ze skutku słabszego jeśli tego chcemy
b) skutki słabsze- np. umowa przedwstępna dot. sprzedaży mieszkania zawarta w zwykłej formie pisemnej, po czym
sprzedający uchyla się od złożenia oświadczenia woli przenoszącego własność, wówczas kupujący ma tylko i wyłącznie
roszczenie o odszkodowanie w granicach ujemnego interesu umownego
^ siła skutków jest uzależniona od formy zawarcia umowy przedwstępnej

Może być zawarta pod warunkiem i z zastrzeżeniem terminu

DODATKOWE ZASTRZEŻENIA UMOWNE

(pacta adiecta)

Są związane ściśle z umowami, można je stosować tylko w granicach swobody kontraktowej, to na przykład:

- zadatek- art 394 KC

 - umowne prawo odstąpienia od umowy- art 395 KC
- odstępne art- 396 KC
- kara umowna- art. 482-484 KC

Można, ale nie trzeba dodawać ich do umów.

Funkcją pacta adiecta jest wzmocnienie (zadatek, odstępne) lub osłabienie (kara umowna, umowne prawo odstąpienia)
węzła obligacyjnego (więzi kontraktowej)

ZADATEK- art. 394. KC:

§ 1. W braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie,
że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od
umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej.

§ 2. W razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała; jeżeli zaliczenie nie
jest możliwe, zadatek ulega zwrotowi. [surogat odszkodowania]
§ 3. W razie rozwiązania umowy zadatek powinien być zwrócony, a obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej
odpada. To samo dotyczy wypadku, gdy niewykonanie umowy nastąpiło wskutek okoliczności, za które żadna ze stron
nie ponosi odpowiedzialności albo za które ponoszą odpowiedzialność obie strony.
^ to czynność prawna realna; dany po zawarciu umowy nie stanowi zadatku; nie występuje tylko przy umowach
przedwstępnych; gdy nie można z okoliczności lub ze zwyczaju wywnioskować jakie znaczenie ma wręczenie jakiejś
sumy pieniężnej to traktuje się je jako zadatek; zadatek zabezpiecza wykonanie umowy; nie można domagać się
miarkowania zadatku

*miarkowanie- możliwość obniżenia

* zaliczka to nie to samo co zadatek, gdyż zaliczka nie pełni funkcji dyscyplinującej, nie dyscyplinuje dłużnika (gdyż nie
powoduje możliwości odstąpienia od umowy i domagania się zwrócenia podwójnej kwoty)

UMOWNE PRAWO ODSTĄPIENIA OD UMOWY- art. 395:

§ 1. Można zastrzec, że jednej lub obu stronom przysługiwać będzie w ciągu oznaczonego terminu prawo odstąpienia
od umowy. Prawo to wykonywa się przez oświadczenie złożone drugiej stronie.

§ 2. W razie wykonania prawa odstąpienia umowa uważana jest za niezawartą. To, co strony już świadczyły, ulega
zwrotowi w stanie niezmienionym, chyba że zmiana była konieczna w granicach zwykłego zarządu. Za świadczone usługi
oraz za korzystanie z rzeczy należy się drugiej stronie odpowiednie wynagrodzenie.

^ wyjątek od zasady pacta servanda sunt (drugim jest wola ustawodawcy); musi być w umowie zawarte: komu to prawo
przysługuje i w jakim terminie (w przeciwnym razie będzie nieskuteczne); może być zastrzeżone w postaci
bezwarunkowej albo warunkowej; by skorzystać z tego prawa trzeba złożyć swojemu kontrahentowi oświadczenie woli;
wówczas umowę uważa się za niezawartą; osłabia węzeł kontraktowy bo do upływu tego terminu nie wiadomo czy
stosunek zobowiązaniowy się utrzyma.

ODSTĘPNE -art. 396.

Jeżeli zostało zastrzeżone, że jednej lub obu stronom wolno od umowy odstąpić za zapłatą oznaczonej sumy (odstępne),
oświadczenie o odstąpieniu jest skuteczne tylko wtedy, gdy zostało złożone jednocześnie z zapłatą odstępnego.

^kwalifikowana forma umowne prawa odstąpienia od umowy; to pewna suma pieniędzy, którą trzeba uiścić żeby
skutecznie od umowy odstąpić; musi być w umowie zawarte: komu to prawo przysługuje i w jakim terminie (w
przeciwnym razie będzie nieskuteczne), musi być też ustalona kwota, jaka będzie musiała być ustalona żeby skutecznie
od umowy odstąpić (poza jej uiszczeniem składa się oświadczenie); kwoty też również nie można miarkować; wzmacnia
węzeł kontraktowy; czynność prawna realna

Wykład 15- 25.01.2022 r.

KARA UMOWNA- 483 kc:

§ 1. Można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania
zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna).
§ 2. Dłużnik nie może bez zgody wierzyciela zwolnić się z zobowiązania przez zapłatę kary umownej.

^ surogat odszkodowania za niewykonanie zobowiązania; zastrzeżenie dodane do umowy, w którym strony zgodnie
(konsensus) postanawiają, że będzie uiszczona pewna opłata za niewykonanie lub nienależyte wykonania zobowiązania
o charakterze niepieniężnym (w przeciwnym razie art.482 [zakaz anatocyzmu]); zazwyczaj zawierana między
podmiotami profesjonalnymi, ale w stosunku B2C też może obowiązywać; zastrzegana jest w pieniądzu w rozmaity
sposób (np. określona kwota za każdy dzień, miesiąc, tydzień zwłoki albo ułamek za świadczenie rzeczy nieodpowiedniej
jakości); obowiązek zapłaty kary umownej może wynikać również z wzorca umownego; obowiązek zapłaty kary
umownej przez dłużnika następuje wtedy gdy z okoliczności leżących po jego stronie wynika, że nie spełni lub
nienależycie spełni świadczenie; zapłata kary umownej nie zwalnia dłużnika z wykonania zobowiązania; kara umowna
może być dodana do pierwszej wersji umowy jako dodatkowe zastrzeżenie umowne, ale może być też wypracowana i
dodana później;

Zależność między obowiązkiem zapłaty kary umownej a niedoznaniem żadnej szkody lub małej wielkości szkodą po
stronie wierzyciela:
a) nurt liberalny- jeśli dłużnik wykaże dowód, że wierzyciel nie doznał z tego tytułu istotnej szkody to może odstąpić od
zapłaty kary umownej (w oparciu o literalne brzmienie przepisu)
b) nurt tradycyjny- dłużnik nie może uwolnić się od zapłaty kary umownej, nawet jeśli podnosi, że wierzyciel nie poniósł
żadnej szkody (w oparciu o funkcjonalność przepisu i komparatystykę), gdyż wówcza kara umowna straciłaby całkiem
swoją funkcję dyscyplinującą, odwoływano się także do tego, że istnieje instytucja miarkowania kary umownej
*miarkowanie zadatku i odstępnego jest niedopuszczalne; miarkowanie kary umownej jest dopuszczalne wyjątkowo i
tylko w określonych przypadkach wskazanych przez ustawodawcę (art.484 KC) <może być na egzaminie>:

Art. 484. [Wysokość kary umownej a odszkodowanie]

§ 1. W razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w
zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody. Żądanie odszkodowania
przenoszącego wysokość zastrzeżonej kary nie jest dopuszczalne, chyba że strony inaczej postanowiły.
§ 2. Jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane, dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej; to samo
dotyczy wypadku, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana. (badane ad casum; któraś z tych przesłanek musi być
spełniona, nie obie; to typowy przepis prawa sędziowskiego, sąd może ale nie musi takiego wniosku zaakceptować)

Ostatecznie SN orzekł opierając się o nurt tradycyjny.

UMOWY ODNOSZĄCE SIĘ DO OSÓB TRZECICH

tzw. umowy gwarancyjne
<może być na egzaminie, raczej pewniak, prezka o tym jest, nie mylić nazw!>

tercjus- osoba trzecia, która nie jest stroną stosunku zobowiązaniowego, ale mogą na nim spoczywać pewne obowiązki
w stosunku do stron oraz przysługiwać pewne uprawnienia

Art. 391. [Umowa o świadczenie przez osobę trzecią]

Jeżeli w umowie zastrzeżono, że osoba trzecia zaciągnie określone zobowiązanie albo spełni określone świadczenie, ten,
kto takie przyrzeczenie uczynił, odpowiedzialny jest za szkodę, którą druga strona ponosi przez to, że osoba trzecia
odmawia zaciągnięcia zobowiązania albo nie spełnia świadczenia. Może jednak zwolnić się od obowiązku naprawienia
szkody spełniając przyrzeczone świadczenie, chyba że sprzeciwia się to umowie lub właściwości świadczenia.

^ jedna ze stron (przyrzekający/gwarant) przyrzeka beneficjentowi, że osoba trzecia (tercjus) zaciągnie określone
zobowiązanie; przyrzekający= dłużnik, beneficjent= wierzyciel; tercjus nie jest stroną stosunku zobowiązaniowego;
wierzyciel może kierować swoje roszczenia wyłącznie do dłużnika

- umowa ta pełni funkcję zbliżoną do poręczenia, ale funkcjonuje ona samoistnie a poręczenie ma ch. akcesoryjny
- umowa ta może stanowić samodzielną umowę, której przedmiotem jest uzyskanie świadczenia od osoby
trzeciej albo stanowić zastrzeżenie do już istniejącej umowy o określone świadczenie
- umowa o ch. gwarancyjnym- dłużnik bierze na siebie ryzyko powinnego zachowania osoby trzeciej, jeśli ona
zawiedzie to dłużnik ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą (kontraktową), to odpowiedzialność za rezultat
(obiektywna)
- odpowiedzialnośc dłużnika wobec wierzyciela, gdy osoba trzecia nie zachowa się w powinny sposób:
a) dłużnik wobec wierzyciela jest zobowiązany do naprawienia szkody wynikłej z nie zaciągniętego
 zobowiązania wcześniej obiecanego (odpowiedzialność w granicach ujemnego interesu umownego)
b) dłużnik wobec wierzyciela jest zobowiązany do naprawienia szkody (w granicach damnum emergens i lucrum
cessans/ dodatniego interesu umownego) wynikłą z niespełnienia świadczenia przez tercjusza, które obiecał
dłużnik, jednakże może w zamian samodzielnie spełnić to świadczenie i uwolnić się od tego obowiązku
(facultas alternativa- upoważnienie przemienne)

*gwarant jakości <doczytać>

393. KC [Zawarcie umowy o świadczenie na rzecz osoby trzeciej - pactum in favorem tertii]
§ 1.Jeżeli w umowie zastrzeżono, że dłużnik spełni świadczenie na rzecz osoby trzeciej, osoba ta, w braku odmiennego
postanowienia umowy, może żądać bezpośrednio od dłużnika spełnienia zastrzeżonego świadczenia.
§ 2.Zastrzeżenie co do obowiązku świadczenia na rzecz osoby trzeciej nie może być odwołane ani zmienione, jeżeli
osoba trzecia oświadczyła którejkolwiek ze stron, że chce z zastrzeżenia skorzystać.
§ 3.Dłużnik może podnieść zarzuty z umowy także przeciwko osobie trzeciej.

- do zawarcia umowy nie jest potrzebna wiedza i zgoda osoby trzeciej (ale musi być wskazana w sposób
umożliwiający jej indywidualizację) do czasu wymagalności świadczenia, wówczas składa oświadczenie woli
którym deklaruje czy chce przysporzenia czy nie
- w wyniku przekierowania powstają trzy stosunki:
I. między dłużnikiem a wierzycielem- stosunek pokrycia, który został zmodyfikowany pactum in favorem tertii,
jest przyczyną, podstawą prawną zobowiązania dłużnika wobec osoby trzeciej; to tzw. causa
II. między wierzycielem a osobą trzecią- stosunek waluty, który wyjaśnia prawny i gospodarczy sens
świadczenia na rzecz osoby trzeciej, treść tego stosunku i jego ważność mają wpływ na ocenę dokonanego
przez dłużnika przysporzenia na rzecz wierzyciela
III. między dłużnikiem a osobą trzecią- stosunek wykonania/stosunek zapłaty, wyraża roszczenie osoby trzeciej
które kierowane jest do dłużnika o wykonane stosunku zobowiązaniowego wynikającego ze stosunku pokrycia
- nie ma samodzielnego bytu prawnego, to postać zastrzeżenia, które modyfikuje treść wcześniej powstałego
stosunku zobowiązaniowego, od jej zawarcia dłużnik spełnia świadczenie na rzecz określonej osoby trzeciej (tzw.
przekierowanie świadczenia do rąk osoby trzeciej)
- spełnienie świadczenia na rzecz osoby trzeciej może mieć dwie postaci:
a) właściwe pactum in favorem tertii, z którego wynika uprawnienie tercjusza do żądania od dłużnika
spełnienia świadczenia we własnym imieniu i bezpośrednio na swoją rzecz; wywiera skutek gdy strony nie zawrą
niewłaściwego pactum in favorem tertii albo wprost zawrą właściwe pactum in favorem tertii
b) niewłaściwe pactum in favorem tertii, wynika z niej jedynie upoważnienie dla osoby trzeciej do przyjęcia
świadczenia od wierzyciela (skutek ten musi wyraźnie być wskazany w treści umowy)
- prawne skutki:
I. wobec osoby trzeciej- nie staje się ona stroną stosunku zobowiązaniowego, jest tylko beneficjentem, któremu
przysługuje uprawnienie do żądania świadczenia na swoją rzecz; uprawnienie to przez pewien czas ma ch.
 prowizoryczny, można je zmienić, wycofać itp. aż do czasu gdy osoba trzecia złoży oświadczenie woli do
dłużnika, że domaga się przyjęcia świadczenia, oświadczenie to ma ch. prawnokształtujący i może być złożone
którejkolwiek ze stron i w dowolnym terminie (chyba że umowa go wskazuje), nie ma określonej formy;
wywołuje skutki prawne ex tunc od momentu dokonania zastrzeżenia
II. wobec dłużnika- dłużnik może podnieść zarzuty na swoją obronę by nie spełniać świadczenia, przysługują
mu wszystkie zarzuty wynikające ze stosunku pokrycia, np. zarzut braku umowy, przedawnienie, wady
oświadczenia woli,nie zawarcia zastrzeżenia, do chwili spełnienia świadczenia dłużnik jest zobowiązany wobec
wierzyciela (nawet jeśli świadczy do rąk osoby trzeciej), drugą kategorią są zarzuty wynikające ze stosunku
zapłaty, to mogą być zarzuty osobiste, dłużnik nie może podnosić zarzutów wynikających ze stosunku waluty!
- można przekierować tylko część świadczenia

Wykład 16- 24.02.2022 r.

art.392. KC [Zawarcie umowy o zwolnienie dłużnika] <rzadko stosowany>

Jeżeli osoba trzecia zobowiązała się przez umowę z dłużnikiem zwolnić go od obowiązku świadczenia, jest ona
odpowiedzialna względem dłużnika za to, że wierzyciel nie będzie od niego żądał spełnienia świadczenia.

- najpierw powstaje stosunek zobowiązaniowy między dłużnikiem a wierzycielem, później dłużnik zawiera z
tercjuszem umowę z art. 392 kc, który wówczas bierze na siebie gwarancję, że wierzyciel nie będzie żądał
skutecznie od dłużnika spełnienia świadczenia
- osoba trzecia może sama spełnić świadczenie, doprowadzić do umowy nowacji, itp
- odpowiedzialność osoby trzeciej jest odpowiedzialnością obiektywną, zatem surową, odpowiedzialnością na
zasadzie ryzyka, za rezultat niewykonania umowy
- może być zawarta w dowolnej formie i ma charakter samodzielny względem istniejącego stosunku
zobowiązaniowego
- stosuje się ją w związku z konstrukcją przejęcia długu (art. 519 kc)

________________________________________koniec prawa umów________________________________________

PRAWO ODSZKODOWAWCZE

Odpowiedzialność cywilna- wymuszenie świadczenia, gdy dłużnik dobrowolnie względem wierzyciela nie chce spełnić
tego świadczenia
Odpowiedzialność odszkodowawcza- specjalna i szczególna forma odpowiedzialności cywilnej; wyróżniamy:
a) kontraktową- niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania
b) deliktową- szkoda pozaumowna, z tytułu czynu niedozwolonego

Ogólne cechy odpowiedzialności odszkodowawczej:

- pojawia się, gdy “wystąpi szkoda”, czyli: obejmuje takie stany faktyczne które pojawiają się w związku ze
ziszczeniem zdarzeń, które podlegają ujemnej kwalifikacji normatywnej
- żeby zaistniała muszą być łącznie spełnione przesłanki warunkujące odpowiedzialność odszkodowawczą oraz
mają być one dowiedzione (muszą być udowodnione przez osobę, która ma coś uzyskać - art. 6 kc), zatem
powód musi wykazać: szkodę, zdarzenie, które jest przez ustawodawcę ujemnie kwalifikowane (zdarzenie
sprawcze/krzywdzące) i adekwatny związek przyczynowy między zdarzeniem a szkodą):

zdarzenie (krzywdzące zdarzenie sprawcze)- ujemnie kwalifikowane przez ustawodawcę działanie, zaniechanie
określonego podmiotu lub inne sprawcze skutki; zdarzenie to może mieć różny kształt i w zależności od tego kształtu
można wyróżnić dwa reżimy odpowiedzialności odszkodowawczej:
a) jeśli zdarzeniem jest nienależyte wykonanie lub niewykonanie to wywołuje ono odpowiedzialność kontraktową
b) jeśli zdarzeniem jest delikt (czyn niedozwolony) to wywołuje ono odpowiedzialność deliktową

szkoda- uszczerbek w dobrach prawnie chronionych, których poszkodowany doznał wbrew swojej woli; to różnica w
majątku sprzed zdarzenia prawnego i po zdarzeniu prawnym; w zależności od tego, jakich dóbr dotyczy może być
szkodą majątkową i szkodą niemajątkową

związek przyczynowo-skutkowy - związek przyczynowy pełni dwojaką funkcję: kreacyjną (jest przesłanką
odpowiedzialności odszkodowawczej) i delimitacyjną (określa zakres odpowiedzialności odszkodowawczej, sprawca
ponosi tylko za normalne następstwa swoich działań); jest kategorią obiektywną, dostrzegany w rzeczywistości realnej,
fizycznie można go zobaczyć; to kwestia faktu, który trzeba ustalić w toku postępowania dowodowego ustalić, jest
ustalany dwustopniowo przez sąd w procesie:
I etap. test conditio sine qua non (test warunku koniecznego)- mamy: przyczynę i szkodę (skutek), należy zbadać, czy bez
przyczyny mógłby nastąpić skutek, jeśli tak to test nie zostaje zdany i wówczas nie zachodzi odpowiedzialność
odszkodowawcza
II etap. test czy następstwa działania i zaniechania naszego sprawcy mają ch. normalny czyli typowy dla danego rodzaju
przyczyn, czyli sprawdzanie czy wśród danych statystycznych, wśród ogólnej wiedzy oraz wiedzy specjalistycznej dane
następstwo miało ch. normalny czyli typowy (nie musi zawsze występować, wystarczy, że się zdarza)

może być przyczynowość działania lub przyczynowość zaniechania (związek przyczynowo- skutkowy bezpośredni)
może być również pośredni związek przyczynowy, gdy tylko pewne ogniwa zdarzenia miały związek ze skutkiem

związek przyczynowo skutkowy uregulowany jest w paragrafie 1. art 361 KC:

Art. 361. [Związek przyczynowy; Zakres obowiązku odszkodowawczego]
§ 1. Zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania,
z którego szkoda wynikła.
§ 2. W powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody
obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.
* normalny tzn. typowy dla danego rodzaju przyczyn

Wykład 17- 03.03.2022 r.

Szkoda- uszczerbek w dobrach i interesach prawnie chronionych, których poszkodowany doznał wbrew swojej woli w; to
różnica w majątku sprzed zdarzenia prawnego i po zdarzeniu prawnym; w zależności od tego, jakich dóbr dotyczy- może
być szkodą majątkową (którą da się policzyć) i szkodą niemajątkową (krzywda- ból, cierpienie, uszczerbek na zdrowiu
psychicznym, fizycznym; jest niepoliczalna)

a) Szkoda majątkowa- można ją określić w pieniądzu, składają się na nią wszystkie wydatki, jakie poszkodowany
poniósł w związku z wyrządzoną szkodą, ale też korzyści, jakie mógłby osiągnąć- 361 par.2:
§ 2. W powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie
szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody
nie wyrządzono.
Obowiązek naprawienia szkody majątkowej to obligatoryjne odszkodowanie, które jest liczone do jej
wysokości; w przypadku odszkodowania mamy poszkodowanego
b) Szkoda niemajątkowa (krzywda moralna) może zostać wynagrodzona zadośćuczynieniem, ale jest ono
fakultatywne. Sąd może, ale nie musi przyznać określoną przez siebie kwotę w ramach zadośćuczynienia.
Nawet krzywda przemijająca podlega naprawieniu. Zarówno zasądzenie zadośćuczynienia jak i odmowę
zadośćuczynienia oraz kwotę sąd musi wyczerpująco uzasadnić. Zadośćuczynienie przysługuje tylko i wyłącznie
w przypadkach wskazanych w ustawie: w przypadku naruszenia dóbr osobistych (art.448 kc oraz 445 kc) <ale
naruszenia w powszechnym odczuciu>. ; w przypadku zadośćuczynienia mamy pokrzywdzonego

*zadośćuczynienie w przypadku naruszenia dóbr osobistych w reżimie kontraktowym to np. zadośćuczynienie

za zmarnowany urlop, a także zadośćuczynienie za źle przeprowadzony zabieg medyczny
Art. 448. [Zadośćuczynienie za naruszenie dobra osobistego]
W razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone,
odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić
odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych
do usunięcia skutków naruszenia. Przepis art. 445 § 3 stosuje się.

Przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia bierze się pod uwagę: wiek, trwałość krzywdy, aktywność życiowa.
 *Szkoda w ramach ujemnego interesu umownego i szkoda w ramach dodatniego interesu umownego (doczytać)

Wykład 18- 10.03.2022 r.

Odpowiedzialność kontraktowa

Odpowiedzialność kontraktowa- gdy nastąpi zdarzenie sprawcze jako naruszenie zobowiązania, tj. niewykonanie lub
nienależyte wykonanie umowy, wówczas stosujemy art.471 kc lub 474 kc (żeby ta odpowiedzialność powstała najpierw
musi być stosunek zobowiązaniowy a następnie z powodu okoliczności leżących po stronie dłużnika umowa została
wykonana nienależycie albo nie zostaje w ogóle wykonana, wtedy stosunek pierwotny nie wygasa tylko przekształca się
w stosunek odszkodowawczy- stosunek wtórny). W tym przypadku mogą być problemy z ustaleniem czy doszło do
niewykonania czy nienależytego wykonania zobowiązania.

Odpowiedzialność kontraktowa w przeciwieństwie do deliktowej powstaje wtórnie.

Najpierw trzeba ustalić czy do zdarzenia sprawczego doszło przez niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy
wskutek okoliczności leżących po stronie dłużnika czy wskutek okoliczności leżących po stronie innej osoby (z której
pomocą zobowiązanie wykonywa lub której wykonanie zobowiązania powierza).

Art. 471. [Odpowiedzialność ex contractu]

Dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania,
chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie
ponosi.

Art. 474. [Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka za działania i zaniechania osób trzecich]

Dłużnik odpowiedzialny jest jak za własne działanie lub zaniechanie za działania i zaniechania osób, z których pomocą
zobowiązanie wykonywa, jak również osób, którym wykonanie zobowiązania powierza. Przepis powyższy stosuje się
także w wypadku, gdy zobowiązanie wykonywa przedstawiciel ustawowy dłużnika.

Odpowiedzialność deliktowa (z tytułu czynów niedozwolonych)

Odpowiedzialność deliktowa- określone osoby nie były w żadnej relacji między sobą; z chwilą wystąpienia zdarzenia
sprawczego powstaje stosunek zobowiązaniowy typu odszkodowawczego, dlatego, że ten który szkodę wyrządził staje
się dłużnikiem i jest zobowiązany do naprawienia szkody poszkodowanemu. W tym przypadku mogą być problemy z
określeniem osoby, która wyrządziła szkodę (wówczas określa się ją w oparciu o największe prawdopodobieństwo).

Art. 415 [Generalna formuła deliktu]:

Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.

^ czyli odpowiedzialność za własny czyn niedozwolony

Podobieństwa i różnice w odpowiedzialności kontraktowej (OD.K.) i odpowiedzialności deliktowej (OD.D.)

- w przypadku OD.K. naprawieniu podlega tylko szkoda majątkowa (zakres odszkodowania jest mniejszy niż w
OD.D), natomiast w ramach OD.D można domagać się naprawienia szkody majątkowej oraz szkody
niemajątkowej przez zadośćuczynienie (szerszy zakres odszkodowania niż w OD.K)
- w przypadku gdy podstawą dochodzenia roszczeń jest art. 471 kc (OD.K), czyli gdy dłużnik działał sam (sam nie
wykonał lub nienależycie wykonał zobowiązanie) to, gdy wierzyciel spełnił wszelkie przesłanki, obowiązuje
prawne domniemanie winy, które dłużnik może próbować obalić, natomiast w art.415 kc (czyli OD.D) nie ma
żadnego domniemania (?)
- w OD.D trudno jest ustalić osobę, która wyrządziła szkodę
- w ramach OD.D naprawienia szkody mogą domagać się również pośredni poszkodowani, czyli osoby, które
doznały szkody w związku ze śmiercią bezpośredniego poszkodowanego (czyli bliscy, osoby bliskie, najbliżsi
członkowie rodziny poszkodowanego, nie chodzi o więzy krwi ale o faktyczny układ stosunków, art.446 kc oraz
466 z indeksem 2 kc)
- w OD.D obowiązują szczególne reguły naprawienia szkody deliktowej- art. 444 kc i art. 446 kc
- w OD.D mamy roszczenie o zapobieżenie szkodzie
- art. 443 kc łączy OD. D i OD.K czyli powstaje tzw. zbieg roszczeń:
Okoliczność, że działanie lub zaniechanie, z którego szkoda wynikła, stanowiło niewykonanie lub nienależyte
wykonanie istniejącego uprzednio zobowiązania, nie wyłącza roszczenia o naprawienie szkody z tytułu czynu
niedozwolonego, chyba że z treści istniejącego uprzednio zobowiązania wynika co innego.
^ wybór poszkodowanego jest wiążący dla sądu i musi być jednoznaczny- albo OD.D albo OD.K

Wykład 19- 17.03.2022 r.

Zasada winy- art. 415 kc:

Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.

^występuje w odpowiedzialności kontraktowej i deliktowej

Jeśli odpowiedzialność oparta jest na zasadzie winy to drogą do uwolnienia się od niej będzie wykazanie braku winy
(ekskulpacja), a drogą do jej zaistnienia jest wykazanie winy.

Jeśli ustawa nie przewiduje inaczej to stosujemy zasadę winy i do deliktu i do kontraktu.

Zasada ryzyka

Natomiast uwolnienie się odpowiedzialności opartej na zasadzie ryzyka jest wykazanie okoliczności egzoneracyjnych
(egzoneracja) tzn. siła wyższa (vis maior, ch. nagły, nieprzewidywalny i zewnętrzny w stosunku do zdarzenia), wyłączna
wina poszkodowanego i wyłączna wina osoby trzeciej), np.:
Art. 433. [Wyrzucenie, wylanie, spadnięcie]
Za szkodę wyrządzoną wyrzuceniem, wylaniem lub spadnięciem jakiegokolwiek przedmiotu z pomieszczenia jest
odpowiedzialny ten, kto pomieszczenie zajmuje, chyba że szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej albo wyłącznie z winy
poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą zajmujący pomieszczenie nie ponosi odpowiedzialności i której działaniu nie
mógł zapobiec.

art 435 [zasada ryzyka- odpowiedzialność obiektywna]

§ 1. Prowadzący na własny rachunek przedsiębiorstwo lub zakład wprawiany w ruch za pomocą sił przyrody (pary, gazu,
elektryczności, paliw płynnych itp.) ponosi odpowiedzialność za szkodę na osobie lub mieniu, wyrządzoną komukolwiek
przez ruch przedsiębiorstwa lub zakładu, chyba że szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej albo wyłącznie z winy
poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą nie ponosi odpowiedzialności.
§ 2. Przepis powyższy stosuje się odpowiednio do przedsiębiorstw lub zakładów wytwarzających środki wybuchowe albo
posługujących się takimi środkami.

*egzoneracja=brak bezprawności

Zasady słuszności
- tylko w odpowiedzialności deliktowej
- to samo co zasady współżycia społecznego
- mimo braku winy, ale gdy szkoda jest poważna i zmienia znacznie położenie życiowe poszkodowanego to należy mu się
odszkodowanie, które pełni rolę rekompensaty i spełnienia moralnego obowiązku
- może być stosowana tylko gdy ustawodawca na to wskazuje
-przykłady:

431 § 2 . [Szkoda wyrządzona przez zwierzęta]

§ 2. Chociażby osoba, która zwierzę chowa lub się nim posługuje, nie była odpowiedzialna według przepisów paragrafu
poprzedzającego, poszkodowany może od niej żądać całkowitego lub częściowego naprawienia szkody, jeżeli z
okoliczności, a zwłaszcza z porównania stanu majątkowego poszkodowanego i tej osoby, wynika, że wymagają tego
zasady współżycia społecznego.

Art. 428. [Odpowiedzialność w braku osób zobowiązanych do nadzoru]

Gdy sprawca z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego nie jest odpowiedzialny za szkodę, a brak jest osób
zobowiązanych do nadzoru albo gdy nie można od nich uzyskać naprawienia szkody, poszkodowany może żądać
całkowitego lub częściowego naprawienia szkody od samego sprawcy, jeżeli z okoliczności, a zwłaszcza z porównania
stanu majątkowego poszkodowanego i sprawcy, wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego.

Art. 417 z indeksem 2. [Odpowiedzialność odszkodowawcza władzy publicznej na zasadzie słuszności]

Jeżeli przez zgodne z prawem wykonywanie władzy publicznej została wyrządzona szkoda na osobie, poszkodowany
może żądać całkowitego lub częściowego jej naprawienia oraz zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, gdy
okoliczności, a zwłaszcza niezdolność poszkodowanego do pracy lub jego ciężkie położenie materialne, wskazują, że
wymagają tego względy słuszności.
Odpowiedzialność na zasadzie winy- art. 471 kc

Art. 471. [Odpowiedzialność ex contractu]

Dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania,
chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie
ponosi.
^ przepis dyspozycyjny
- jeśli działa sam odpowiada na zasadzie winy, chyba że z okoliczności lub ustawy wynika, że odpowiada na zasadzie
ryzyka
-chyba że= przerzucenie ciężaru dowodu w oparciu o domniemanie winy (by chronić wierzyciela)

Wina

a) nieumyślna- brak należytej staranności/niedbalstwo

Art. 472. [Odpowiedzialność za niezachowanie należytej staranności]

Jeżeli ze szczególnego przepisu ustawy albo z czynności prawnej nie wynika nic innego, dłużnik odpowiedzialny jest za
niezachowanie należytej staranności.
Art. 355. [Należyta staranność - definicja]
§ 1. Dłużnik obowiązany jest do staranności ogólnie wymaganej w stosunkach danego rodzaju (należyta staranność).
§ 2. Należytą staranność dłużnika w zakresie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej określa się przy
uwzględnieniu zawodowego charakteru tej działalności.

Wina składa się z dwóch elementów:

- obiektywny- bezprawność (gdy chodzi odp. kontr. bezprawność ma ch. względny), która jest niewykonaniem lub
nienależytym wykonaniem zobowiązania
- subiektywny- dotyczy stosunku woli oraz świadomości działającego podmiotu do jego czynu

Wina to możliwość postawienia zarzutu; jest ona stopniowalna:

- culpa levissima- wina najmniejszej postaci (istotna w odpowiedzialności kontraktowej)

- culpa levis- wina nieumyślna/niedbalstwo
- culpa lavi- niedbalstwo rażące (np. pozostawienie narzędzi we wnętrzu ciała po operacji)
- wina umyślna

Art. 473. KC [Umowne rozszerzenie odpowiedzialności dłużnika]

§ 1.Dłużnik może przez umowę przyjąć odpowiedzialność za niewykonanie lub za nienależyte wykonanie zobowiązania z
powodu oznaczonych okoliczności, za które na mocy ustawy odpowiedzialności nie ponosi.
§ 2.Nieważne jest zastrzeżenie, iż dłużnik nie będzie odpowiedzialny za szkodę, którą może wyrządzić wierzycielowi
umyślnie.
Jak oceniać czy dłużnik był staranny?
Art. 355 wprowadza model należytej staranności i wg niego należy ją badać, poza tym wg reguł zawodowych, które
tworzą model należytej staranności, jaki trzeba sobie zbudować.

Model starannego dłużnika abstrakcyjny i obiektywny porównuje się z naszym dłużnikiem i wówczas można lub nie
można przypisać winę.

Wykład 20- 24.03.2022 r.

Gdy dłużnik posługuje się innymi osobami w celu wykonania zobowiązania

Art. 474. [Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka za działania i zaniechania osób trzecich]

Dłużnik odpowiedzialny jest jak za własne działanie lub zaniechanie za działania i zaniechania osób, z których pomocą
zobowiązanie wykonywa, jak również osób, którym wykonanie zobowiązania powierza. Przepis powyższy stosuje się
także w wypadku, gdy zobowiązanie wykonywa przedstawiciel ustawowy dłużnika.

^czyj zysk, tego ryzyko

^wina wykonawcy (oceniana wg wzorca staranności dłużnika) przechodzi na dłużnika

Szczególne przypadki niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania

- wtórna niemożliwość świadczenia

- zwłoka- opóźnienie kwalifikowane, czyli opóźnienie za które dłużnik ponosi odpowiedzialność, zwłoka jest
zawiniona

Odpowiedzialność deliktowa /z tytułu czynów niedzwolonych

Odpowiedzialność za własny czyn zawiniony.

Art. 415 [Odpowiedzialność ex delicto]

Kto z winy swojej wyrządził drugiemu szkodę jest zobowiązany do jej naprawienia.

^ generalna formuła deliktu

Szkoda- nie ma znaczenia czy była to szkoda majątkowa (wymierna, podlega naprawieniu w reżimie kontraktowym) czy
niemajątkowa (niemożliwa do wyliczenia, krzywda związana z bólem fizycznym lub psychicznym).

Ustawodawca nie precyzuje o kogo chodzi pod słowem “kto”, rozumie się ogólnie, że każdy, zarówno osoby fizyczne,
osoby prawne i wszelkie inne podmioty.
Czyn własny- działanie lub zaniechanie (lecz tylko wtedy kiedy był obowiązek konkretnego zachowania a to zachowanie
nie następuje), dokonanie czynności prawnej;

Odpowiedzialność deliktowa:
-powstaje bez względu na to jaki węzeł obligacyjny strony łączy;
-powstaje w wyniku wyrządzenia szkody, która jest zapalnikiem do powstania swoistej więzi obligacyjnej, stosunku
odszkodowawczego (sprawca jest dłużnikiem a poszkodowany wierzycielem);
-odpowiedzialność w reżimie deliktowym może być oparta na zasadzie winy, zasadzie ryzyka i zasadzie słuszności;
- aby się od niej uwolnić trzeba się ekskulpować
-powstaje nawet w sytuacji gdy mamy najmniejszy możliwy stopień winy- culpa levissima
- odpowiedzialność musi wynikać z winy obiektywnej (bezprawności)* oraz winy subiektywnej
- działanie lub zaniechanie

*okoliczności wyłączające bezprawność: działanie w ramach obrony konienczej (odparcie zamachu bezpośredniego i
bezprawnego ze strony człowieka), działanie w stanach wyższej konieczności (odparcie zamachu bezpośredniego i
bezprawnego ze strony rzeczy lub człowieka; w stanie wyższej konieczności możliwe jest wartościowane- dobro
osobiste> dobro materialne), dozwolona samopomoc (tylko ustawowo zapewniona, m.in. 343,432), zgoda
poszkodowanego (ale jest odwołalna w każdym czasie), oddanie w użytkowanie praw podmiotowych

art. 231. kpc [Domniemanie faktyczne]

Sąd może uznać za ustalone fakty mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, jeżeli wniosek taki można
wyprowadzić z innych ustalonych faktów (domniemanie faktyczne).

art. 416. [Odpowiedzialność na zasadzie winy osoby prawnej]

Osoba prawna jest obowiązana do naprawienia szkody wyrządzonej z winy jej organu.
art. 417. [Odpowiedzialność odszkodowawcza władzy publicznej]
§ 1. Za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej
ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę
władzę z mocy prawa.
§ 2. Jeżeli wykonywanie zadań z zakresu władzy publicznej zlecono, na podstawie porozumienia, jednostce samorządu
terytorialnego albo innej osobie prawnej, solidarną odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę ponosi ich wykonawca oraz
zlecająca je jednostka samorządu terytorialnego albo Skarb Państwa.

art. 442 z indeksem 1 KC [Przedawnienie roszczeń]

§ 1. Roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od
dnia, w którym poszkodowany dowiedział się albo przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie
i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym
nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.
§ 2. Jeżeli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku, roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem lat
dwudziestu od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o
osobie obowiązanej do jej naprawienia.
§ 3. W razie wyrządzenia szkody na osobie, przedawnienie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat trzech od
dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.
§ 4. Przedawnienie roszczeń osoby małoletniej o naprawienie szkody na osobie nie może skończyć się wcześniej niż z
upływem lat dwóch od uzyskania przez nią pełnoletności.

Wykład 21- 31.03.2022 r.

(uwaga, dziś bardzo słabe notatki, lepiej doczytać komentarz do poniższych artykułów ;( )

Art. 427. [Wina w nadzorze]

Kto z mocy ustawy lub umowy jest zobowiązany do nadzoru nad osobą, której z powodu wieku albo stanu psychicznego
lub cielesnego winy poczytać nie można, ten obowiązany jest do naprawienia szkody wyrządzonej przez tę osobę, chyba
że uczynił zadość obowiązkowi nadzoru albo że szkoda byłaby powstała także przy starannym wykonywaniu nadzoru.
Przepis ten stosuje się również do osób wykonywających bez obowiązku ustawowego ani umownego stałą pieczę nad
osobą, której z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego winy poczytać nie można.

Art. 429. [Wina w wyborze]

Kto powierza wykonanie czynności drugiemu, ten jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną przez sprawcę przy
wykonywaniu powierzonej mu czynności, chyba że nie ponosi winy w wyborze albo że wykonanie czynności powierzył
osobie, przedsiębiorstwu lub zakładowi, które w zakresie swej działalności zawodowej trudnią się wykonywaniem takich
czynności.
^ art.427 i art. 429 kc: zaostrzona odpowiedzialność w taki sposób, że przyjmuje się domniemanie winy
- art. 427 odpowiedzialność za czyn małoletniego (13 lat) i osoby niepoczytalnej (czyli cudzy czyn)- za te osoby ponosi
odpowiedzialność podmiot czy osoba wyznaczona do nadzoru; tzw. wina w nadzorze
- art. 429 odpowiedzialność powierzającego wykonanie czynności
- chyba że nie ponosi winy w wyborze tzn. że wybór był staranny, wybrał profesjonalistę

Art. 428. [Odpowiedzialność w braku osób zobowiązanych do nadzoru]

Gdy sprawca z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego nie jest odpowiedzialny za szkodę, a brak jest osób
zobowiązanych do nadzoru albo gdy nie można od nich uzyskać naprawienia szkody, poszkodowany może żądać
całkowitego lub częściowego naprawienia szkody od samego sprawcy, jeżeli z okoliczności, a zwłaszcza z porównania
stanu majątkowego poszkodowanego i sprawcy, wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego.
^ wina nadzoru; małoletni lub niepoczytalny ponoszą odpowiedzialność, gdy nie ma osoby wyznaczonej do sprawowania
nadzoru
-odpowiedzialność na zasadzie słuszności

Art. 430. [Szkoda wyrządzona przez podwładnego]

Kto na własny rachunek powierza wykonanie czynności osobie, która przy wykonywaniu tej czynności podlega jego
kierownictwu i ma obowiązek stosować się do jego wskazówek, ten jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną z winy tej
osoby przy wykonywaniu powierzonej jej czynności.
^ zaostrzona odpowiedzialność w taki sposób, że przyjmuje się domniemanie na zasadzie ryzyka

Wykład 22- 07.04.2022 r.

15 min około

___________________________
Art. 355. [Należyta staranność - definicja]
§ 1. Dłużnik obowiązany jest do staranności ogólnie wymaganej w stosunkach danego rodzaju (należyta staranność).
§ 2. Należytą staranność dłużnika w zakresie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej określa się przy
uwzględnieniu zawodowego charakteru tej działalności.

^model należytej staranności buduje się w oparciu o czynniki naturalne i doświadczenie życiowe

Art. 430. [Szkoda wyrządzona przez podwładnego]

Kto na własny rachunek powierza wykonanie czynności osobie, która przy wykonywaniu tej czynności podlega jego
kierownictwu i ma obowiązek stosować się do jego wskazówek, ten jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną z winy tej
osoby przy wykonywaniu powierzonej jej czynności.
^ zaostrzona odpowiedzialność w taki sposób, że przyjmuje się domniemanie na zasadzie ryzyka (zwierzchnik ponosi
odpowiedzialność na zasadzie ryzyka)
- odpowiedzialność oderwana od koncepcji winy
- między zwierzchnikiem a podwładnym obowiązuje stosunek zwierzchnictwa wyrażony w różnego rodzaju wytycznych,
wskazówkach niekoniecznie w formie konkretnych poleceń, mogą one być ujęte w umowie o pracę, regulaminach itp.
a) podwładny jest pracownikiem w rozumieniu K.P.: odpowiedzialność cywilną ponosi zwierzchnik, nie można do
podwładnego skierować roszczeń z art. 415 kc bo chroni go immunitet pracowniczy z art 120 K.P. (wyłącza się w jego
przypadku odpowiedzialność cywilną ale można włączyć odpowiedzialność pracowniczą regresową z art. 441 kc- czyt.
niżej (ALE: pod warunkiem, że zwierzchnik naprawił szkodę z własnej kieszeni a nie z ubezpieczenia OC ORAZ tylko do
wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia pracownika)
b) podwładny nie jest pracownikiem w rozumieniu K.P.: podwładny odpowiada z art. 415 kc, a zwierzchnik z art. 430 kc,
poszkodowany zazwyczaj wybiera odszkodowanie/zadośćuczynienie od zwierzchnika a nie od podwładnego, ale
wówczas zwierzchnik może wobec podwładnego wyjść z roszczeniem regresowym z art. 441 kc:
Art. 441. [Solidarność; regres]
§ 1. Jeżeli kilka osób ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym, ich odpowiedzialność jest
solidarna.
§ 2. Jeżeli szkoda była wynikiem działania lub zaniechania kilku osób, ten, kto szkodę naprawił, może żądać od
pozostałych zwrotu odpowiedniej części zależnie od okoliczności, a zwłaszcza od winy danej osoby oraz od stopnia, w
jakim przyczyniła się do powstania szkody.
§ 3. Ten, kto naprawił szkodę, za którą jest odpowiedzialny mimo braku winy, ma zwrotne roszczenie do sprawcy, jeżeli
szkoda powstała z winy sprawcy.

● trudności w zidentyfikowaniu konkretnego podwładnego: koncepcja winy anonimowej/bezimiennej,

wykorzystywana może być w takiej sytuacji, kiedy jest oczywiste, że ktoś dopuścił się niedbalstwa (została
wyrządzona szkoda, popełniona wina), ale nie można wskazać indywidualnego sprawcy, ale jednocześnie jest
oczywiste, że sprawcą jest jedna z osób będąca podwładnym określonego zwierzchnika

art. 417. [Odpowiedzialność odszkodowawcza władzy publicznej]

§ 1. Za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej
ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę
władzę z mocy prawa.
§ 2. Jeżeli wykonywanie zadań z zakresu władzy publicznej zlecono, na podstawie porozumienia, jednostce samorządu
terytorialnego albo innej osobie prawnej, solidarną odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę ponosi ich wykonawca oraz
zlecająca je jednostka samorządu terytorialnego albo Skarb Państwa.

^ Państwo- czym jest? działa w dwóch sferach: imperium, czyli władza (państwo wykonuje uprawnienia władcze) oraz
dominium, czyli sfera gospodarcza (czyli Skarb Państwa). Skarb Państwa występuje w stosunkach cywilnoprawnych na
równi z innymi podmiotami. Natomiast w sferze imperium, w związku z wykonywaniem uprawnień władczych, Państwo
może wyrządzić obywatelom krzywdę (np. podczas ćwiczeń wojennych).

Wykład 23- 20.04..2022 r.

Odpowiedzialność za zwierzęta

Art. 431. [Szkoda wyrządzona przez zwierzęta]

§ 1. Kto zwierzę chowa albo się nim posługuje, obowiązany jest do naprawienia wyrządzonej przez nie szkody
niezależnie od tego, czy było pod jego nadzorem, czy też zabłąkało się lub uciekło, chyba że ani on, ani osoba, za którą
ponosi odpowiedzialność, nie ponoszą winy.
^paragraf 1:

- odpowiedzialność z tytułu domniemanej winy w nadzorze <częsty błąd na testach>

- odpowiedzialność za zwierzę ponosi ten kto zwierzę chowa lub się nim posługuje (ten kto ma nad nim pieczę;
zatem odpowiedzialny jest ten tylko kto nawiążę jakąś faktyczną więź ze zwierzęciem)
- przepis ten nie dotyczy zwierząt w stanie wolnym, np. łosie, bobry, wydry (tych zwierząt dotyczy ustawa prawo
łowieckie, prawo o ochronie przyrody; czasem odpowiedzialność z art. 417 może ponosić miasto, gmina, Skarb
Państwa)
- odpowiedzialność ta obowiązuje nawet jeśli zwierzę zabłąkało się lub uciekło
- zwierzę musi wyrządzić szkodę z własnego popędu, instynktu (nie może być szczute, bo jeśli jest to wtedy jest
ono narzędziem w ręku człowieka i wtedy stosujemy art. 415 kc; zwierzę jest zawsze narzędziem człowieka,
kiedy człowiek na nim jedzie lub gdy zwierzę stanowi element zaprzęgu)
- culpa in custodiendo (domniemana wina w nadzorze), czyli krzywdzący musi domniemanie winy obalić przez
ekskulpację
- wzorzec należytej staranności chowającego lub posługującego się zwierzęciem:

^ paragraf 2:

§ 2. Chociażby osoba, która zwierzę chowa lub się nim posługuje, nie była odpowiedzialna według przepisów paragrafu
poprzedzającego, poszkodowany może od niej żądać całkowitego lub częściowego naprawienia szkody, jeżeli z
okoliczności, a zwłaszcza z porównania stanu majątkowego poszkodowanego i tej osoby, wynika, że wymagają tego
zasady współżycia społecznego.

- odpowiedzialność na zasadzie słuszności

Art. 433. [Wyrzucenie, wylanie, spadnięcie]

Za szkodę wyrządzoną wyrzuceniem, wylaniem lub spadnięciem jakiegokolwiek przedmiotu z pomieszczenia jest
odpowiedzialny ten, kto pomieszczenie zajmuje, chyba że szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej albo wyłącznie z winy
poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą zajmujący pomieszczenie nie ponosi odpowiedzialności i której działaniu nie
mógł zapobiec

- odpowiedzialność podmiotu zajmującego pomieszczanie na zasadzie ryzyka

- zajmowanie tzn. faktyczne władanie (jeśli kilka osób zajmuje to odpowiedzialność solidarna między nimi)
- podmiot zajmujący pomieszczenie to podmiot mający tytuł prawny a nie chwilowo przebywający w nim, np.
goście, chyba że wiadomo kto to wówczas odpowiedzialność solidarna (gość z art. 415 kc a właściciel z 433 kc)
- uniknięciem poniesienia odpowiedzialności jest egzoneracja- zaistnienie: siły wyższej, wyłączna wina
poszkodowanego lub osoby trzeciej za którą zajmujący pomieszczenie nie ponosi odpowiedzialności i której
 działaniu nie mógł zapobiec

Art. 434. [Zawalenie się budynku]

Za szkodę wyrządzoną przez zawalenie się budowli lub oderwanie się jej części odpowiedzialny jest samoistny posiadacz
budowli, chyba że zawalenie się budowli lub oderwanie się jej części nie wynikło ani z braku utrzymania budowli w
należytym stanie, ani z wady w budowie.

- odpowiedzialność ponosi samoistny posiadacz (umowa z os. trzecią go nie zwalnia z tej odpowiedzialności)
- odpowiedzialność na zasadzie ryzyka

Art. 435. KC [Odpowiedzialność osób prowadzących przedsiębiorstwo - zasada ryzyka]

§ 1.Prowadzący na własny rachunek przedsiębiorstwo lub zakład wprawiany w ruch za pomocą sił przyrody (pary,
gazu, elektryczności, paliw płynnych itp.) ponosi odpowiedzialność za szkodę na osobie lub mieniu, wyrządzoną
komukolwiek przez ruch przedsiębiorstwa lub zakładu, chyba że szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej albo wyłącznie
z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą nie ponosi odpowiedzialności.

§ 2.Przepis powyższy stosuje się odpowiednio do przedsiębiorstw lub zakładów wytwarzających środki wybuchowe
albo posługujących się takimi środkami.

- odpowiedzialność na zasadzie ryzyka (czyj zysk tego ryzyko)

- uwolnienie się od odpowiedzialności przez egzonerację (siła wyższa albo wina poszkodowanego lub osoby
trzeciej, za którą nie ponosi odpowiedzialności)
- podmiotem odpowiedzialnym jest prowadzący przedsiębiorstwo lub zakład wprawiany w ruch za pomocą sił
przyrody (ale nie jeśli siły przyrody tylko wspomagają)

Art. 436. [Samoistny posiadacz mechanicznego środka komunikacji]

§ 1. Odpowiedzialność przewidzianą w artykule poprzedzającym ponosi również samoistny posiadacz mechanicznego
środka komunikacji poruszanego za pomocą sił przyrody. Jednakże gdy posiadacz samoistny oddał środek komunikacji w
posiadanie zależne, odpowiedzialność ponosi posiadacz zależny.
§ 2. W razie zderzenia się mechanicznych środków komunikacji poruszanych za pomocą sił przyrody wymienione osoby
mogą wzajemnie żądać naprawienia poniesionych szkód tylko na zasadach ogólnych. Również tylko na zasadach
ogólnych osoby te są odpowiedzialne za szkody wyrządzone tym, których przewożą z grzeczności.