Professional Documents
Culture Documents
net/publication/288823564
Dört Rotorlu Dönerkanat Tipi Bir İnsansız Hava Aracı için Bulanık Mantık
Tabanlı PID Kontrol Uygulaması
CITATION READS
1 970
2 authors:
Some of the authors of this publication are also working on these related projects:
ENDÜSTRİYEL ROBOTLAR İÇİN FARKLI RENKLERDEKİ NESNELERİN TANINMASI VE AYRIŞTIRILMASI ALGORİTMALARININ GELİŞTİRİLMESİ VE UYGULANMASI View project
All content following this page was uploaded by Necdet Sinan Özbek on 30 December 2015.
760
Otomatik Kontrol Ulusal Toplantısı, TOK'2015, 10-12 Eylül 2015, Denizli
yöntemlerin sentezlendiği kontrol stratejileri [21]’de sağlamasından dolayı (4) ve (5) ile verilen birinci dereceden
işlenmektedir. Tip-2 yapıda bir bulanık kontrolcünün diferansiyel eşitlikler şeklindeki durum uzayı ile ifade
dönerkanat üzerindeki performansı [24] ile irdelenmektedir. edilmektedir. Sisteme ait fiziksel parametreler Tablo.1. ile
Bu çalışmanın zeminini teşkil eden çalışmalar ise [1-4],[17- verilmektedir [1-4].
19] kaynaklarında verilmektedir.
Bu bildiri şu şekilde düzenlenmiştir. İkinci bölümde Tablo 1: Dönerkanat sistemine ait fiziksel parametreler
dönerkanat sisteminin dinamik modeli ve sistem bileşenleri Parametre Sembol Büyüklük
sunulmakta, üçüncü bölümde ise Bulanık mantık tabanlı PID Aracın ağırlığı M 0.800 kg
kontrol irdelenmektedir. Son bölümde ise sistemin performans
analizi ele alınmaktadır. Yer çekim ivmesi G 9.81 kg/m2
Aracın kol uzunluğu L 0.3 m
2. Sistemin Matematiksel Modeli
x eksenine göre atalet Ixx 15.67×10-3 kgm2
Dönerkanat Şekil 1’de gösterildiği üzere dört rotordan oluşan,
y eksenine göre atalet Iyy 15.67×10-3 kgm2
pervanelerin dönme eksenleri sabit ve birbirine paralel
olmakla beraber açısal hızları değiştirilerek istenen itki z eksenine göre atalet Izz 28.34×10-3 kgm2
kuvveti elde edilebilen bir sistemdir [1-2]. Pervane çiftleri zıt İtki faktörü B 192.32×107 Ns2
yönlerde dönerek karşıt torkları dengelemektedirler ve
böylelikle kendiliğinden oluşacak sapma hareketinin de önüne
geçilmektedir [2].
U1 b b b b 12
U 0 b
0 b 22
ez
z ekseni
2 (3)
f4
sapma
f3
U 3 b 0 b 0 32
Rotor 4 Rotor 3
ezb hareketi E
U 4 d d d d 24
ex ey
B
f1 f2
dönme exb
hareketi yunuslama
eyb
hareketi X f ( X ,U ) (4)
Rotor 2
Rotor 1 mg y ekseni
x ekseni (4) ifadesinde X ve U sırasıyla durum ve kontrol sinyali
vektörünü ifade etmekte, (5) ve (6) ile sunulmaktadır.
Şekil 1: Dönerkanat Modeli
x1 , x2 , x3 , x4 , x5 , x6 ,
Dönerkanatın açısal hareketlerini (yunuslama , dönme , (5)
x7 x, x8 x, x9 y, x10 y, x11 z , x12 z
sapma ) açıklayan dinamik denklemler (1) ile, U1, U2, U3,
U4 kontrol sinyalleri (3) ile, i-nci rotorun açısal hızını x2
(radyan/saniye) betimleyen Ωi değişkeni ise (2) ile a x x a x a U
verilmektedir. (3) ifadesindeki b ve d katsayıları ise sırasıyla 1 4 6 2 4 d 3 2
itki1 ve sürükleme2 katsayılarını ifade etmektedir [1-4]. x4
I yy I zz J r l a4 x2 x6 a5 x2 d a6U 3
d U2 x6
I xx I xx I xx
a7 x4 x2 a8U 4
I zz I xx J r l
d U3 (1)
x8
I yy I yy I yy f ( X ,U ) (6)
c s c s s m U1
1
I I 1
xx yy U 4 x10
I zz I zz
c s s s c U1
1
d 1 2 3 4 (2) m
x12
Sistem modeli, kontrol algoritmasının tasarımı sırasında
kontrolcünün matematiksel olarak uygulanabilirliğini g c c 1 U
kolaylaştırması ve sistem dinamiklerinin daha etkili analiz
m
1
edilmesi gibi avantajları ile tasarımcıya kolaylık
Burada, a1=(IyyIzz)/Ixx, a2=Jr/Ixx, a3= l/Ixx, a4=(IzzIxx)/Iyy, a5=
Jr/Iyy, a6=l/Iyy, a7=(IxxIyy)/Izz, a8=1/Izz olarak verilmektedir [2].
1
İng. Thrust Coefficient
2
İng. Drag Coefficient
761
Otomatik Kontrol Ulusal Toplantısı, TOK'2015, 10-12 Eylül 2015, Denizli
3. Bulanık Mantık Tabanlı Uyarlamalı PID Tablo 3: Açısal dinamikler için kazanç değerleri ve
maksimum-minimum kazanç ayarlama sınırları
Kontrol
PID kontrolörü ağır hesaplamalar gerektirmeyen yapısına
Katsayılar
ve etkili kontrol yeteneği ile birçok alanda halen en çok tercih Kp 1.75 1.75 0.155
edilen kontrol stratejisidir. Ancak özellikle doğrusal olmayan Kp max - Kp min 1.60 – 0.75 1.60 – 0.75 0.17 - 0.005
sistemlerin kontrolünde belli şartlar altında başarılı sonuçlar
verebildiğinden çoğu zaman bir takım uyarlama Ki 0.27 0.27 0.017
mekanizmaları ile ya da diğer kontrol stratejileri ile sentez Ki max - Ki min 0.20 - 0.05 0.20 - 0.05 0.015 - 0.012
edilerek kullanılmaktadır.
Kd 0.87 0.87 0.076
Bulanık kontrolde ise, kontrol tasarımı esnasında
kullanılan dilsel tanımlar ve kurallar, özellikle karmaşık Kd max- Kd min 0.75 - 0.30 0.75 - 0.30 0.075 - 0.070
sistemlerin dinamiklerinin kontrolünde karşılaşılan birçok
zorluğun üstesinden gelinmesinde tasarımcıya büyük kolaylık Kp ve Kd parametreleri Tablo.2 ile verilen kurallar ışığında ve
sağlamaktadır. Bu yönüyle özellikle süreç endüstrisi, robotik Şekil.3 ve Şekil.5 ile verilen üyelik fonksiyonları kullanılarak
ve mekatronik uygulamaları, havacılık ve uzay teknolojileri ayarlanmaktadır. Kp parametresinin maksimum ve minimum
gibi hassas kontrol gerektiren uygulamalarda tercih edilen bir aralığı tasarımcı tarafından belirlenir.
kontrol stratejisidir. Bu çalışmada PID tipi denetçinin
parametrelerinin çevrimiçi belirlendiği bir bulanık mantık Table 4. Ki kazancının ayarı için kullanılan bulanık
tabanlı PID kontrol stratejisi önerilmektedir. Sistem mantık kural tablosu
durumlarına ait hata ve hatanın değişimi dikkate alınarak PID
kontrol yapısının kazançları anlık olarak belirlenmektedir.
e
Şekil.2, Şekil.3 ve Şekil.4 ile verilen üyelik fonksiyonları de BN ON KN S KP OP BP
kullanılarak oluşturulan bulanık mantık denetleyici kuralları dt
Kp ve Kd kazanç katsayıları için Tablo.2’de ve Ki kazanç
katsayısı için Tablo.3’de verilmektedir. Üyelik BN B B B B B B B
fonksiyonlarında kullanılan ifadeler dilsel olarak çok büyük ON O B B B B B O
negatif (BN), orta negatif (ON), küçük negatif (KN), sıfır (S), K O O B B O O K
küçük pozitif (KP), orta pozitif (OP), büyük pozitif (BP) S S K O B O K S
şeklindedir [4], [17]. KP K O O B O O K
EĞER (e1 BN) ve (e2 BN) ise O HALDE (u = y1) OP O O B B B O O
EĞER (e1 BP) ve ( e2 BP) ise O HALDE (u = y49) BP B B B B B B B
BN B B B B B B B 1 BN ON KN S KP OP BP
ON K B B B B B K
0.5
KN K K B B B K K
S K K K B K K K 0
KP K K B B B K K -1 -0.5 0 0.5 1
OP K B B B B B K Hata degisimi (de/dt)
BP B B B B B B B 1 K B
0.5
Her bir kazanç parametresinin ayarlanması için (7) ile verilen
bağıntı kullanılmakta ve kontrol sinyali ağırlıklan 0
dırılmaktadır [17]. 0 0.2 0.4 0.6 0.8 1
Kp
762
Otomatik Kontrol Ulusal Toplantısı, TOK'2015, 10-12 Eylül 2015, Denizli
1 BN ON KN S KP OP BP
0.5
0.6
0
0.4
-1 -0.5 0 0.5 1
Ki
Hata (e)
0.2
1 BN ON KN S KP OP BP
0
0.5 1
0.5 1
0 0.5
0 0
-0.5 -0.5
-1 -0.5 0 0.5 1 -1 -1
de/dt e
Hata degisimi (de/dt)
1S K O B
Şekil 5: Ki kazanç ayarı için önerilen bulanık mantık yüzeyi
0.5
0
0 0.2 0.4 0.6 0.8 1 0.8
Ki 0.7
0.6
Kd
0.5
fonksiyonları 0.4
0.3
0.8
0.7
Referans Pozisyon ve Donerkanat Pozisyonu (Kesikli)
0.6
0.5 10.5
Kp
0.4
0.3
10
z(m)
9.5
1
0.5
0.5
1
9
0
0
-0.5
-1
-0.5
4
de/dt -1
e 4
2 2
Şekil 4: Kp kazanç ayarı için önerilen bulanık mantık yüzeyi y(m) 0 0 x(m)
763
Otomatik Kontrol Ulusal Toplantısı, TOK'2015, 10-12 Eylül 2015, Denizli
ex ey ez
Dönme acisi için PID parametrelerinin degisimi
1 1 1.6 0.158
1 0.7
0.5 1.4 0.156
0.5 0.65
Kd
Kp
Ki
1.2 0.154 0.6
metre
metre
metre
0.5
0 0
1 0.152 0.55
-0.5 -0.5 0 50 100 150 0 50 100 150 0 50 100 150
0
Zaman (sn) Zaman (sn) Zaman (sn)
-1 -1
Yunuslama acisi için PID parametrelerinin degisimi
-0.5 1.358 0.72
0 50 100 150 0 50 100 150 0 50 100 150 1.5
Zaman (sn) Zaman(sn) Zaman (sn) 1.357 0.7
1.4
0.68
Kd
Şekil 8: Kartezyen koordinatlardaki hatalar
Ki
Kp
1.3 1.356 0.66
1.2 1.355 0.64
rad
rad
0 0 0.0141
0.0745
Kp
Kd
0.074
-0.05
Ki
-0.04 0.0141
0 50 100 150 0 50 100 150 0 50 100 150 0.12 0.0735
0.0141
Zaman (sn) Zaman (sn) Zaman (sn) 0 50 100 150 0 50 100 150 0 50 100 150
Zaman (sn) Zaman (sn) Zaman (sn)
Şekil 9: Açısal dinamiklerdeki hatalar
Şekil 11: Kontrolcü kazançlarının değişimi
Kontrol Sinyali U1 (Gecici Rejim) Kontrol Sinyali U2 (Gecici Rejim)
Kuvvet [N]
Kuvvet [N]
18
16
14
0.05
4. Sonuçlar
12 0
10
8 -0.05 Bulanık mantık kontrol sistem dinamiğinin karmaşıklığı
0 1 2 3 4 5 0 1 2 3 4 5
Zaman (sn) Zaman (sn) karşısında tasarımcıya kolaylık sunmasına rağmen kontrol
Kontrol Sinyali U3 (Gecici Rejim) Kontrol-3Sinyali U4 (Gecici Rejim)
x 10 sinyallerinin doğru olarak elde edilmesi için üyelik
Kuvvet [N]
2
0.05
0 0 noktada seçilen üyelik fonksiyonları ve kural tabanı yörünge
-0.05 -2 takip performansı açısından tatminkâr sonuçlar vermektedir.
0 1 2 3 4 5
0 1 2 3 4 5
Zaman (sn) Yapılan çalışmada bahsi geçen kontrol yönteminin
Zaman (sn)
Kontrol Sinyali U1 (t=60 sn)
Kontrol Sinyali U2 (t=60 sn) parametreleri literatürde önerilen yöntemlerin temel yapısıyla
Kuvvet [N]
Kuvvet [N]
7.8
0.04
0.02
çelişmeyecek ve gerçek zamanlı sisteme uygulanabilecek
7.7 0
-0.02
olmasına özen gösterilmiştir.
7.6
-0.04
60 61 62 63
İleriki çalışmalarda sistemin gerçek zamanlı
60 61 62 63
Zaman (sn) Zaman (sn) uygulamalarında kullanılabilecek optimal kontrol
Kontrol Sinyali U3 (t=60 sn) Kontrol
-3
x 10
Sinyali U4 (t=60 sn) algoritmalarının ve optimal kontrol katsayılarının elde
edilmesi hedeflenmektedir. Diğer bir amaç karmaşık
Kuvvet [N]
Kuvvet [N]
2
0.05
0 0 dinamiklere sahip dönerkanat sisteminin modelden bağımsız
-0.05 -2 kontrol stratejileri ile kontrol edecek algoritmalar
60 61 62 63 60 61 62 63
geliştirmektir.
Zaman (sn) Zaman (sn)
Teşekkür
Şekil 10: Kontrol sinyallerinin geçici rejim ve sürekli haldeki
durumları Necdet Sinan ÖZBEK Doktora çalışmaları sırasında
TUBITAK 2214-A programı tarafından desteklenmiştir.
Kontrol sinyalleri ise Şekil.10 ile sunulmaktadır. Her bir açısal Necdet Sinan ÖZBEK, dönerkanat sisteminin modellenmesi
dinamiğe ait PID kontrol katsayılarının bulanık mantık tabanlı ve kontrolü konularında verdikleri destekten ve tavsiyelerden
uyarlanması ve katsayıların değişimi Şekil.11 ile ötürü Mert Önkol, Doç Dr. Coşku Kasnakoğlu ve Prof. Dr.
verilmektedir. Mehmet Önder Efe’ye teşekkürlerini sunar.
Kaynakça
[1] M.Ö. Efe, M. Önkol, N. İmamoğlu, A. Eresen, Ü.
Kaynak, “Dönerkanat Tipinde Bir İnsansız Hava
Aracının Anatomisi,” Otomatik Kontrol Ulusal
Toplantısı (TOK'09), 13-16 Ekim, Yıldız Teknik
Üniversitesi, İstanbul, 2009.
764
Otomatik Kontrol Ulusal Toplantısı, TOK'2015, 10-12 Eylül 2015, Denizli
[2] N.S. Özbek, M. Önkol, M.Ö. Efe, “Dönerkanat tipi bir IFAC Conference on Advances in PID Control, s:1-6,
insansız hava aracının farklı yöntemlerle kontrolü ve 2012, Italy.
performans karşılaştırması,” Otomatik Kontrol Ulusal [18] M. Önkol, M.Ö. Efe, “ Experimental Nonlienar Control
Toplantısı TOK’14, s: 139-146, Kocaeli, 2014. Algorithms for a Quadrotor Unmanned Vehicle,” 2nd Int.
[3] M. Önkol, Dönerkanat Tipinde Bir İnsansız Hava Syposium on unmanned vehicle, 8-10 Haziran, Reno,
Aracının Tasarımı, Modellenmesi ve Kontrolü, Yüksek Nevada, 2009.
lisans tezi, TOBB ETÜ 2010. [19] M.Ö. Efe, "Dört Motorlu Bir Dönerkanat Sisteminin
[4] N. Sinan Özbek, İnsansız Hava Araçlarında Farklı Dinamik Modeli ve PD Kontrolör ile Yörünge
Kontrol Tekniklerinin Performans Karşılaştırması, Denetimi," Otomatik Kontrol Ulusal Toplantısı
Yüksek lisans tezi, TOBB ETÜ, 2010. (TOK'07), 5-7 Eylül, Sabancı Üniversitesi, s: 194-199,
[5] S. Bouabdallah, A. Noth, R. Siegwart, “PID vs LQ 2007.
Control Techniques Applied to An Indoor Micro [20] A. Rabhi, M. Chadli, ve C. Pegard, “Robust fuzzy control
Quadrotor,” Proc. of 2004 IEEE/RSJ Int. Conf. on. for stabilization of a quadrotor,” Proceedings of the
Intelligent Robots and Systems, Cilt. 3 s: 2451- 2456, International Conference on Advanced Robotics (ICAR).
Japonya, Eylül 2004. s: 471-475, 2011.
[6] G. Hoffmann, H. Huang, S. Waslander, C. Tomlin, [21] Z.X. Liu, C. Yuan, Y. M. Zhang ve J. Luo, “A learning-
“Quadrotor Helicopter Flight Dynamics and Control: based fuzzy LQR control scheme for height control of an
Theory and experiment,” Proceedings of the AIAA unmanned quadrotor helicopter,” Proceedings of the
guidance, navigation, and control conference, Hilton International Conference on Unmanned Aircraft Systems
Head, SC 2007. (ICUAS). s: 936-941, 2014.
[7] E.H. Zheng, J.J. Xiong, J.L. Luo “Second Order Sliding [22] F. Han, G. Feng, Y. Wang, ve F. Zhou, “Fuzzy modeling
Mode Control for a Quadrotor UAV,” ISA Transactions, and control for a nonlinear quadrotor under network
Nisan 2014, DOI:10.1016/j.isatra.2014.03.10. environment,” Proceedings of the IEEE International
[8] L.L. Vega, B. Castillo-Toledo, A. G. Loukianov “Robust Conference on Cyber Technology, Automation, Control
Block Second Order Sliding Mode Control for and Intelligent Systems (CYBER). s: 395-400, 2014.
a Quadrotor,” Journal of the Franklin Institute, Cilt. 349, [23] B. Erginer ve E. Altuğ, “Design and implementation of a
No. 2, s: 719-739, Mart 2012. hybrid fuzzy logic controller for a quadrotor VTOL
[9] E. Frazzoli, M. Dahleh, E. Feron, “Trajectory Tracking vehicle,” International Journal of Control, Automation
Control Design for Autonomous Helicopters Using a and Systems, Cilt. 10, No.1, s:61-70, 2014.
Backstepping Algorithm,” Proceedings of the American [24] I. Ilhan ve M. Karaköse, “Type-2 fuzzy based quadrotor
control conference s: 4102-4107, 2001. control approach,” Proceedings of the Asian Control
[10] C. Ha, Z. Zhiyuan, B.F. Choi, L. Dongjun “Passivity- Conference (ASCC). s: 1-6, 2013.
based Adaptive Backstepping Control of Quadrotor-type
UAVs,” Robotics and Autonomous [25] P. Castillo, R. Lozano ve A.E. Dzul, “Stabilization of a
Systems, DOI:10.1016/j.robot.2014.03.019, Nisan 2014. Mini Rotorcraft with Four Rotors,” IEEE Control
[11] C. Nicol, C.J.B. Macnab, A. Ramirez-Serrano “Robust Systems Magazine, Cilt. 25, No. 6, s: 45-55, Aralık 2005.
Adaptive Control of a Quadrotor Helicopter,”
Mechatronics, Cilt. 21, No. 6, s: 927-938, Eylül 2011.
[12] A. Roberts, A. Tayebi “Adaptive Position Tracking of
VTOL UAVs,” IEEE Transactions on Robotics, Cilt. 27
No. 1, s: 129-142, 2011.
[13] I. Sadeghzadeh, A. Mehta, Y. Zhang “Fault/damage
tolerant Control of a Quadrotor Helicopter UAV Using
Model Reference Adaptive Control and Gain-scheduled
PID,” Proceedings of the AIAA guidance, navigation,
and control conference, Portland, Oregon, 2011.
[14] F. Chen, F. Lu, B. Jiang, G. Tao “Adaptive
Compensation Control of the Quadrotor Helicopter Using
Quantum Information Technology and Disturbance
Observer,” Journal of the Franklin Institute, Cilt. 351,
No. 1, s: 442-455, Ocak 2014.
[15] K. Alexis, G. Nikolakopoulos, A. Tzes “Model
Predictive Quadrotor Control: Attitude, Altitude and
Position Experimental Studies,” Control Theory &
Applications, IET , Cilt. 6, No. 12 s: 1812 – 1827, 2012.
[16] N. Michael, J. Fink, & V. Kumar “Cooperative
Manipulation and Transportation with Aerial Robots,”
Proceedings of the robotics: Science and systems,
Seattle, WA. 2011.
[17] M. H. Amoozgar, A. Chamseddine, Y. Zhang, “Fault-
Tolerant Fuzzy Gain-Scheduled PID for a Quadrotor
Helicopter Testbed in the Presence of Actuator Faults,”
765