Professional Documents
Culture Documents
Louan Brizendine - Erkek Beyni (@PDF - Kitablar)
Louan Brizendine - Erkek Beyni (@PDF - Kitablar)
Ç e v ir e n :
Gül Tonak
sev
Say Y ay m lan /P sik o lo ji
ISBN 978-975-468-988-4
.Sertifika N o: 10962
Say Yayınları
Ankara Cad. 22 / 12 • T R -34110 Sirkeci-lstanbul
Telefon: (0212) 512 21 58 • Filks: (0212) 512 50 80
ww w.sayyayincilik.com • e-posta: say@snyynyincilik.com
T e şe k k ü r...................................................................................................... 9
N o tlar........................................................................................................165
K ay n ak ça................................................................................................ 227
9
Erkek Bey>ii
10
Teşekkür
II
ERKEK BEYNİ
1. M E D İY A L P R E O P T İK A LA N (M P O A ): H ipotalam usta
bulunan cinsellikle ilgili alan. E rkeklerd e kadınlara göre
2,5 kat daha büyüktür. Erkeklerd e ereksiyonu n başlaya
bilm esi için gereklidir.
2. T E M P O R O -P A R İE T A L B A Ğ L A N T I (T P B ): Ç özüm ara-
y ıa . Beynin bu "bilişsel em p ati" ağı, ilgili diğer kişi ya
13
Erkek Beyni
14
ürkek lieyni
15
BAŞROLLERDEKİ NÖROHORMONLAR
17
Erkek Beyni
18
BİR E R K E Ğ İN H A Y A T I N I N S A F H A L A R I
19
TEM EL H O RM O N K A DIN LARD A
D E Ğ İŞİM L E R İ OLM AYAN
Gürsel cinsel yekim devreleri kadın figürüne Başlıca ilgi kendi bülgesiıü koruma, sosyal
odaklanır, erkek yüzü düşman olarak algıla etkileşim, kızların vücutları, cinsel fantezi,
nır, feromıınlara yönelik koku algısı, işitsel mastürbasyon, erkekler arası hiyerarşi üze
algı ve uyku düngüsü devreleri değişir. rinedir. Daha geç yatıp daha geç kalkmaya
başlar, ebeveynlerinden uzaklaşır ve otori
teye meydan okur.
Gürsel devreler doğurgan dişileri ve sal Başlıca ilgi cinsel partner bulmak üzeri
dırganlık potansiyeli olan erkekleri tespit nedir. İşe, paraya ve kariyer gelişimine
etmek için değişir. odaklanır.
Ö nsel dürtü devreleri düşük testosteron ve Başlıca ilgi anne ve bebeği korumak ve aile
yüksek pmlakrin nedeniyle bastırılır; bebek nin geçimini sağlamak üzerinedir. Bebekle
ağlama sesini duymak için işitsel devreler rin ağlama seslerini baba olmayanlara güre
gelişir, baba-bebek uyumu gelişir. daha iyi duyar.
Testosteron ve vazopressinin etkisi yavaş Başlıca ilgi çocukları yetiştirme ile iş haya
yavaş düşer. tında güç vc mevki üzerinedir. Şimdi-scks-
yapmalıyım fikrine odaklanma azalır.
Yakıtları testosteron ve vazopressın olan Başlıca ilgi sağlığı korumak, iyi yaşamak, evli
beyin devreleri zavıllar. Östrojenin testoste lik, cinsel hayal, (orunlar, miras üzerinedir.
rona olan nraıu yükselir. Oksitlisin seviyesi Oksitosin şefkat ve duygusallığa daha açık
yükselir. hale getirdiğinden ve testosteronun düşüşü
saldırganlığı azalttığından kadınlarla benzer
lik hiç olmadığı kadar artar.
GİRİŞ
Bİr E r k eğ İ E rkek Y a p a n N e d İr ?
23
Erkek Beyni
24
B ir Erkeği Erkek Y apan N edir?
25
Erkek Beyni
26
Bir Erkeği Erkek Yapnn Nedir?
27
Erkek Beyııi
Iiu çocuk erkekliğe bir kere ulaştı mı, kendisini büyük ihti
m alle şu asırlık som y a kafa patlatırken bulacaktır: K adınlar
ne ister? Kim senin bu soruya verecek kesin bir cevabı olm asa
da erkekler kadınların ve toplum un kendilerinden genel olarak
ne istediğini ve ne beklediğini bilir. Erkekler güçlü, cesu r ve
bağm ışız olm ak zorundadırlar. Korku ve acılarını zapt etm e,
daha m üşfik hislerini saklam a, zorluklar karşısında ken d ile
rine olan güvenlerini kaybetm em e baskıları altında büyürler.
Yeni araştırm alar gösteriyor ki beyin m im arisi bu duygusal
bastırm aları yansıtacak şekild e değişebiliyor. Yakınlığa ve
sevgi dolu bir sarılm aya kadınlar kadar, hatta belki onlardan
daha aç olsalar da, eğer bu arzularını belli ederlerse diğer
erkekler ve kadınlar tarafından yum uşak ya da zayıf olarak
değerlendirilebiliyorlar.
Biz insanlar h er şeyden önce ve en önem li olarak sosyal
y aratıklarız ve sosyal olarak kabul edilm eye yönelik şekilde
davranm ayı çok hızlı öğrenen beyinlere sahibiz. Yetişkinlik
çağına gelindiğinde çoğu kadın ve erkek toplum sal cinsi
yetlerine uygun bir şekild e davranm ayı çoktan öğrenm iş
olurlar. A ncak cinsiyete dayanan bu davranış biçim inin ne
kadarı doğuştan gelir, ne kadarı sonradan öğrenilm iştir?
K adınlar ve erkekler arasındaki iletişim kopuklukları biyolo
jik kökenlere mi sahiptir? Bu kitap bu sorulara cevap verm eyi
am açlıyor. C evaplar sizi şaşırtabilir. Eğer erkekler ve kadın
lar, ebeveynler ve öğretm enler işe erkek beynini, nasıl oluş
tuğunu, çocuklukta nasıl şekillendiğini ve ergenlik yıllarında
ve sonrasında gerçekliği nasıl gördüğünü daha iyi anlayarak
başlarlarsa, erkeklerden daha gerçekçi beklentilerim iz olabi
lir. C insiyetler arasındaki biyolojik faklılıklar hakkında daha
berrak bir anlayış, aynı zam anda kadınların da erkeklerin de
kabul etm iş olduğu olum su z ve basm akalıp erkeklik anlayı
şını giderm eye yardım cı olabilir.
Bu kitap küçük erkek çocuklarının, coşkun ergenlerin,
eş avına çıkm ış yetişkin erkeklerin, babaların ve dedelerin
28
Bir Erkeği Erkek Yapan Nedir?
29
cf
1
ERKEK ÇOCUK BEYNİ
31
Erkek Beyni
32
ürkek Çocuk beyni
B in E r k e k ç o c u ğ u E r k e k ç o c u k Y a p a n N e d İr ?
33
Erkı’k Beyni
34
ürkek (,'ocuk I3cyııi
35
Erkek Beyni
36
Erkek Çocuk Beyni
37
Erkek Beyni
P e n İs l e O y n a m a k
38
Iirkek Çocuk Beyni
E r k ek Ç o c u k la r in O y u n c a k la h i
39
Erkek Beyni
40
Erkek Çocıık Beyni
41
Erkek Beyııi
42
lirkek Çocuk Beyni
L İ m İt l e r İ Zo r l a m a k
David "Y a a h h lı!" diye bağırarak ileriye atılıp yeni lazer kılı
cını C raig 'e doğru uzattı ve sapladı. Altta kalm am ak için
C raig kılıcı D avid 'in elind en kapıp kaçm aya başladı. Fakat
David onu yakalayıp çam ura bulanm ış göm leğinin arkasın
dan kavrayana kadar ancak birkaç m etre gidebilm işti, birkaç
saniye içinde kendilerini yerde kılıca sahip olm ak için güre
şiyor buldular. Erkek çocuklara aşina olm ayan birisi için bu
bir kavga gibi görünürdü. Ama David ve C raig eğlenceden
çatlıyorlardı.
Erkek çocuklar oyuncaklar için rekabet ederken ve birbir
lerine üstün gelm eye çalışırken tat alarak güreşip yum rukla
şırlar. Bu tarz oyunları kızlarınkinin altı m islidir. Bu oyu n
ların içindeki m izahı görm eyi her zam an başaram adıysa da,
Jessica artık bu gerçeği oldukça eğlendirici buluyor. Erkekler
dünyadaki yerlerini bedenlerinin tüm fiziksel lim itlerini zor
layarak keşfed erler, dolayısıyla övün m e hakkını onlara veren
tek şey yalnızca kavga etm ek değil aynı zam anda en sesli ve
en uzun sü re gaz çıkarm ak ya da geğirm eyi başarm ak de
olabilir. Jessica bana "D av id ve C raig'in birbirleri üzerine gaz
çıkarm anın nesini bu kad ar eğlenceli bulduklarını asla an la
yam ayacağım . Ama on lar bunu olağanüstü kom ik buluyor
ve Paul d e onlar kadar kahkahalara boğu lu y or" dedi.
David ve C raig için h er günleri b ir dizi ciddi fiziksel
m ücadeleyle doluydu. Ne kad ar hızlı koşabilirsin? N e kadar
43
Erkek Beyni
D A YA N IK LILIĞ IN I G Ö STER M EK
44
Erkek C^ncuk Beyni
45
Erkek Beyni
SIR AN IN BİRİNCİSİ
46
ürkek Ç.ııcıık Huyili
47
Erkek Beyni
H a r e k e t l İ Ç o c u k l a r d a h a İy i ö ğ r e n İy o r l a r
48
lir kok Çocuk Ik'yni
49
Erkek Beyni
50
lirk e k (,'ucuk beyni
şu E r k e k ç o c u k K o k u su
51
Erkek Beyni
52
cf
2
ERGEN ERKEK BEYNİ
53
Erkek Beyni
54
Ergen Erkek Ueyni
T e s t o s t e r o n t s u n a m İs İ
55
Erkek Beyni
DOĞUM
56
L’rg ı'n E rk e k B ey n i
57
Erkek Bn/ni
ÖDEV SAVAŞLARI
58
ü rg e ıı lirk e k B ey n i
ki babası Jak e'e kırk katır mı kırk satır mı dem edi. Verdiği
ceza bir ay boyunca bilgisayar, cep telefonu ve televizyon
yasağıydı am a Jake'in tüm ödevlerini teslim etm esi ve orta
lam asını B yapm ası durum unda rövanş m açına bir çift bileti
olacaktı. İtiraf etm eliyim ki Jake'in notları birdenbire yü ksel
diğind e biraz şaşırm ıştım . Jak e bir şekild e babasının tehdidi
ni d e ödülünü de ciddiye alm ıştı.
İyi notlar alan erkek çocukların bile onuncu ya da on
birinci sınıfa geldiklerinde okuldan nefret edebildiklerini
biliyorum . Bu yüzden bir sonraki görü şm em izde Jak e'e okula
gitm ek için ona heves veren herhangi b ir şey olup olm adığını
sordum . M uhakkak şaka yapıyor olm alıym ışım gibi kaşlarını
kaldırdı ve "1 layır. Binayı terk etm em iz ve halta cep telefon
larım ızı açm am ız bile yasak. Ç ok aptalca. H apishane g ib i"
dedi. Ö nlerindeki yılın Jake ve ailesi için zorlu geçeceğini
görebiliyordum . Eğilim sistem im iz her bakım dan onlu yaş
lardaki erkek çocukların m aceraperest ve özgürlük arayan
beyinleriyle doğrudan çatışm a içinde. Bu yüzden sınıfta ders
esnasındaki kesintilerin yü zd e doksanının erkek çocuklar
yüzünden m eydana gelm esine ve liseyi yarıda bırakanların
yüzde sekseninin yine erkek çocu klar olm asına şaşırm am a
lıyız. Sınıflarda verilen D ve F notlarının yüzde yetm işini
erkek çocu klar alıyor. Ru çocuklar iyi notlar alabilecek kadar
zekiler am a kötü not alm ayı um ursam ıyorlar. O kulun baş
lama saatinin bu yaşlardaki erkek çocu ğun beyninin uyku
döngüsüyle tam am ıyla uyum suz oluşu da bu durum a hiç
yardım cı olm uyor.
U y k u l u v e S ikkin
59
Erkek Beyni
60
I l r g c ıı l i r k o k li c y ııi
D ü n y a y a E r k e k -R e n k l İ G ö z l ü k l e r l e B a k m a k
61
Erkek Beyni
f>2
E rg e n E rk e k Ueyni
63
Erkek Beyni
İLGİSİZLİK
64
Ergen Erkek Beyni
65
Erkek Heı/rti
66
tîrg e n lir k c k B ey n i
D A Y A N IK LILIK GÖSTERİSİ
67
Erkek Beyni
K a z a n a n h e r ş e y İ a l ir
68
E rg e n E rk e k B eyn i
69
Erkek Beyni
T o p lu m u n Y e n İ F İ k İr l e r T e d a r İk ç İs İ
70
Ergen Erkek lk*yni
71
Erkek Beyni
gibidir, ivm eyi arttırır. İkinci sistem olan önleyici sistem ise
prefrontal korleks (PFC) tarafından yönetilir ve fren pedalı
gibidir. M eseleleri dikkatle derinlem esine inceler, riskleri
tartar ve sorunsuz olarak çalıştığında bizleri tehlikeli ya da
aptalca şeyler yapm aktan alıkoyar. Uusal Akıl Sağlığı Ens-
titüsü'nden Jay Giedd ve iş arkadaşları, önleyici sistem in
erkeklerde yirm ili yaşların başına kadar olgunlaşm adığını
ortaya koym uştur. Jak e'in önleyici sistem i hâlâ yapım aşa-
m asındaydı, bu yüzden de beyni gaz pedalını kullanıyor
ama hatalı frenler yapıyordu. Sonuç: Ebeveynlerin kontrolü
gereklidir.
Jak e'e bir sonraki görüşm em izde, geç saatlerde yaptığı
m otosiklet gezisinin ne sorunlar çıkarabileceği konusunda hiç
düşünüp düşünm ediğini sordum . En sevim li ve aynı zam an
da en "n e yaptığını b ilir" gülüm seyişini takınarak "K ötü bir
şey olm adı. N eden herkes biraz rahatlam ıyor?" dedi.
Jake'in ebeveynlerinin önünde onları bekleyen çok iş
olduğunu görebiliyord um . A yrıca görevlerim den birinin
K ate'e oğlunun kendi ayakları üzerinde durabilm esi için
zorunlu bir girizgâh olan böylesi hareketleri hoş görm eyi
öğretm ek olduğunu da biliyordum . O ğlum onlu yaşlarday
ken benzer durum larda hissettiğim iç burkan annelik kor
kularını tüm berraklığıyla hatırlıyorum . Ama aynı zam anda,
benim de yapm ış olduğum gibi, K ate'in oğlunun hayatının
bazı yönlerinin sonsuza dek onun erişim i dışında olacağı ger
çeğini kabullenm esi gerekiyordu. Jake on iki on üç yaşlarına
geldiğinden beri, dokunm ak çoktan erişim dışına alınm ıştı.
A raştırm acılar annelerinin bedensel yakınlığı ve kokusunun
ergenlik çağındaki erkeklere itici geldiğini tespit etm işlerdir.
Bilim insanları bu durum un aynı soydan gelenlerin ürem esi
ne karşı bir korum a sağlam ak için evrim süreci içinde olu ş
tuğunu düşünürler. Artık yıllardan beridir, Kate ne zam an
Jake'in yakasını ya da saçını d üzeltm eye kalksa oğlu elini
itiyordu. Jake'in beyni annesiyle yeni fiziki sınırlar olu ştu ru ı-
72
lirden Erkek Ueyni
A TE Ş Lİ VE R A H A TS IZ
73
Erkek Beyni
74
cf
3
EŞ A R A YA N BEYİN: AŞK VE Ş E H V E T
75
Erkek Beyni
F lö r t E t m e k B îr “T e m a s a H a z ir O l m a ” S p o r u d u r
76
Eş Arayan Beyin: Aşk ve Şehvet
77
Erkek Baptı
Eş B u l m a H İs l e r İ
78
liş Arayan beyin: Aşk ve Şehvet
79
Erkek Beyni
M ü m k ü n O ld u ğ u K a d a r ç a b u k S ko r Y a p m a k
80
üş Arayan Beyin: Aşk ve Şehvet
81
Erkek Beyni
82
Eş Arayan Beyin: Aşk ve Şehvet
T ek E ş l İl İk H o rm o n u
83
Erkek Beyni
84
Eij Arayan Beyin: Aışk ve Şehvet
M ÜZM İN BEKÂRLAR
85
Erkek Beyni
â ş ik E r k e k b e y n İ
86
Eş Arayan Beyin: Aşk ve Şehvet
EŞİ K O R U M A K
87
Erkek Beyni
88
Eş Arayan Beyin: Aşk ve Şehvet
89
Erkek Beyni
90
d
4
BEL A L T I N DA K İ BEYİN
91
Erkek Beyni
hızlı buluşm aya katılan bir sürü kadının olduğu bir oda
ya girdiğinde testosteronu daha da artıyordu. H ollanda'da
araştırm acılar, erkeklerin testosteron seviyelerinin yü ksel
mesi için çekici kadınlarla yalnızca beş dakikalık sıradan
bir etkileşim içinde bulunm alarının yeterli olduğunu tespit
etm işlerdir.
1,82 boyunda, koyu renk dalgalı saçları ve derin kahve
rengi gözleri olan M att, hiçbir zam an kadınları etkilem ekte
zorlanm am ıştı. Am a erkeklerin çoğu gibi, sık sık ilk ham le
yi kendisinin yapm asının gerekm em esini dilem işti ve hızlı
buluşm a bu sorunu ortadan kaldırıyordu. M att'e nasıl olup
da altı dakikalık bir hızlı buluşm a görüşm esiyle bir kadınla
çıkm ak istediğine karar verebildiğini sorduğum da, om u zla
rını silkip "B ir şekild e anlıyorum işte" dedi. Bir kadına karşı
cinsel bir çekim duyup duym adığını kadın daha m asasına
oturup bir kelim e etm eden önce bilebildiğini söyledi. Kali
forniya Ü niversitesi'ndeki araştırm acılar erkek beyninin bir
kadını cinsel olarak çekici -y a da s ö n ü k - olarak d eğerlen
dirm esinin saniyenin beşte biri kadar bir süre aldığını tespit
ettiler. Bu yargıya, bir erkeğin bilinçli düşünce süreçlerinin
devreye girebilm esinden çok ötıce varılıyor. G enellikle de ilk
bilen, bel altındaki beyin oluyor.
ö l ç ü m ü n ü Y a p m a k
92
Bel Altındaki Beyin
93
Erkek Beyni
94
Bel Altındaki Beyin
95
Erkek Bı‘İ/Di
96
Bel Altındaki Beyin
O rg a zm
97
Erkek Beyni
P e r f o r m a n s E n d İş e s İ
98
Bel Altındaki Beyin
99
Erkek Beyni
100
liel Altındaki Beyin
C İ N S E L İLİŞKİ S O N R A S I UYUYAKALM A
M att bir sonraki seansım ıza geld iğind e kendisini iyi hisse
diyordu. Üç kilom etrelik bir koşu üzerine iki bira içm enin
işine fazlasıyla yaradığını ve Sarah'yla aralarındaki ilişkinin
çok iyi gitm ekte olduğunu söyledi. Ancak hayatının nasıl git
tiğine d air birkaç dakika ancak konuşm uştuk ki M alt "Size
sorm ak istediğim d iğer bir şey de seksten hem en sonra uyu
yakalm anın norm al bir şey olup olm ad ığ ı" dedi.
Ona neredeyse tüm kadınların bu konudan şikâyetçi oldu
ğunu anlattım . Kadınlar bunu erkeğin onları birazcık uyanık
kalıp kend ilerine sarılacak kadar d eğer verm ediklerinin bir
işareti olarak görürler. Ancak gerçekte erkeklerin cinsel ilişki
sonrasında yaşadıkları narkolepsi durum u oksilosin horm o
nunun suçudur. O ksitosiıı hem erkekler hem de kadınlar
için seks esnasında ve sonrasında haz veren, sam im iyet ve
güven yaratan hisleri teşvik eder. Kadın beyninde orgaz
m ın ardından salgılanan dopam in ve oksitosin sarılıp yat
ma ve konuşm a isteğini arttırır. Ama konu üzerine yapılan
bir araştırm a orgazm sonrasında horm onlarda yaşanan bu
değişim in erkekleri uyuşturup uyutabileceğim , zira bu h or
m onların hipotalam uslarına yayıldığını ve beynin uyku m er
kezini etkilediklerini gösterir. M att'e "H en ü z anlam adığım ız
nedenlerden ölürü orgazm erkekler için neredeyse bir uyku
ilacı etkisi gösterir" dedim .
G erçekten de konuşm am ız esnasında Matt seksin ardın
dan uyuyakaldığı için Sarah'nın kendisini ihmal edilm iş
hissettiği ortaya çıktı. Ancak M att Sarah'yı hayatının için
de tutabilm ek için elinden geleni yapm ak istiyordu. Bana
"E rkek lerin hayatta en önem verdikleri şeyin seks, spor ve
bira olduğu klişesinde belki biraz doğruluk payı var ama
101
Erkek Beyni
102
cf
5
BABA BEYNİ
103
Erkek Beyni
104
Baba Beyni
105
Erkek Beyni
Bİr B a b a d o ğ u y o r
1(16
Baba Beyni
B a b a n in G öz K u l a k O lm a İç g ü d ü s ü
107
Erkek Beyni
B A B A -Ç O C U K SENKRONİSİ
108
Baba Beyni
BABA VE A N N E FARKLID IR
D oğum dan kısa süre sonra bir bebek anne ile baba arasın
daki farkı ayırt ed ebilir. D oğum unu takip eden birkaç hafta
içinde Blake M ichelle ile Tim arasınd aki farkı görebiliyor,
109
Erkek Beyni
B a b a y l a B a ş b a ş a
110
Baba Beyni
li!
Erkek Beyni
B a b a y l a Z a m a n G e ç İr m ek ö z g ü v e n İ A r t t ir iy o r
112
Baba Beyni
S a t a ş m a k : E r k e k l e r İn İ l e t İş İ m T a r z in in R uhu
113
Erkek Beyni
A z a r l a m a k ç o c u ğ u G e r ç e k D ü n y a y a H a z ir l a r
B a b a l a r v e D İs îp l İn
114
Kaba Beyni
tan fazla sert cezalandırm a ile "tam kararın d a" disiplin ara
sında ince bir çizgide yürüm ek zorundadırlar. Bazı m odern
ebeveynlık stilleri rahat baba figürünü yüksek testosteronlu
m aço baba m odeline göre daha iyi bir baba olm aya aday
olarak sunsa da, biyolojik araştırm alar bu n u n tersinin doğru
olabileceğini söylüyorlar.
Tüm hayvan krallığındaki erkekler tipik olarak dişi ebe
veynden daha katıdırlar ve çocuklarıyla başa çıkm ak konu
sunda daha saldırgandırlar. Bizler agresif babalan daha iyi
babalar olarak görm üyor olsak da kem irgenler için iyi baba
olm ak dem ek sert ve tetikte olm ak dem ektir. Bir kemirgen
baba agresif olm ak ve yuvadan kaçan yavrulan zorla yakala
yıp yuvaya geri getirm ek zorundadır, yoksa yavrular ölürler.
İnsanlarda da olduğu gibi kem irgen babanın beyninin ebe-
veynlik devrelerinin yakıtı testosteron ve vazopressin hor
monlarıdır. Araştırm acılar kem irgen babalardan en saldırgan
olanların en yüksek testosteron seviyesine sahip olanlar oldu
ğunu keşfetm işlerdir. İlginç olan şey ise, en saldırgan erkek
yavruların büyüdüklerinde yalnızca en yüksek testosteron
seviyesine sahip olan kem irgenlere değil, aynı zam anda en iyi
ve en korum acı babalara dönüştüklerinin keşfedilm esidir.
İyi babalar saldırganca şakalaşabildikleri gibi saldırganca
koruyucu da olabilirler. Tim babasının bir m in ikler futbol
ligi m açında biraz aşırıya kaçan saldırganca koruyuculuğu
nu hatırladığında gülüm sedi. "İri yarı bir çocuk bana faul
yaptı, babam da çocuğun babasının arkasından gidip adama
saldırm aya çalıştı. Takım ların koçları ikisini de sakinleştirene
kadar epey sıkıntı çekm işlerdi" diye anlattı gülerek.
İsveç'teki araştırm acılara göre ise babanın çocuğu etkin
bir şekilde disipline etm esi çocuğun başarısı için anahtar bir
etken olabilir. Yapılan araştırm ada, babaları disiplinci olan,
yani babaları tarafından etkin şekild e disipline edilen çocuk
lar (babaları sert olan çocuklar; babalarından dayak yiyen
çocuklar değil) okul hayatlarında babaları disiplinci olm ayan
115
Erkek Beyni
A raştırm alar aynı zam anda küçük bir kızın babasıyla ilişki
sinin yakın olm asının, hayatının devam ında erkeklerle daha
iyi anlaşabilm esi için gerekli olan zem ini hazırladığını göste
riyor. Tim , ziyaretine gittiğinde arkadaşı Zack'in dört buçuk
yaşındaki kızı K elsey'nin saçını nasıl usulca okşarken ne
denli uysal birisi haline geld iğine hayret etm işti. Ü niversite
nin futbol sahasında sayısız adam ı yere deviren Zack şimdi
artık kızıyla oturup çay partisi yapıyordu. Zack K elsey'nin
kendisine verdiği rolleri oynarken -b u n lard an biri K elsey'nin
m inik atı olup onu sırtında g ezd irm ek ti- Tim arkadaşım hay
retler içerisinde izledi.
Kız çocuklar babalarını parm aklarının ucunda oynatm ala
rıyla m eşhurdurlar. Tim de bu durum un güzel bir örneğine
Kelsey Zack'i çay partisi m asasını doğra biçim de yerleştirm e
diği için azarlayınca şahit oldu: "K aşık lar tabağın bu tarafına
konur baba. Fincanları da fincan tabağına koyacaksın, masa
örtüsüne değil. Ayrıca peçeteni kucağına yaym an lazım . Şim
di baştan başlayalım ."
Zack kızının d ediklerini yapınca Tim kahkahasının önü
ne geçem edi. K elsey'e "H e r şeyi yanlış yapm asına rağmen
neden babanla çay partisi yapm ak istiyorsun?" diye sordu.
"Ç ünkü yap dediğim her şeyi yapıyor," diye cevapladı
Kelsey ve işin doğrusu da buydu. Kelsey annesi ya da baş
ka kızlarla oynadığında h er zam an daha fazla uzlaşm ak ve
ödün verm ek zorunda kalıyordu.
Kelsey fincanlardan birini yanlışlıkla kırıp gözyaşlarına
boğulduğunda, Zack Japon yapıştırıcısıyla bir kurtarm a ope
116
Baba Beyni
B A B A S IN IN OĞLU
117
Erki'k Beyni
118
Baba Beyni
119
cT
6
Y E TİŞ K İN LİK : E R K EK LE R İN DUYGUSAL
HAYATLARI
121
Erkek Beyni
İKİ D U Y G U S A L S İ S T E M
122
Yetişkinlik: ürkeklerin Duygusal 1 layatiarı
123
Erkek Ri’i/ni
124
Yetişkinlik: ürkeklerin Duygusal 1 İtiyatları
BİR E R K E Ğ İN YÜZÜ
125
Erkek Beyni
D u y g u H o r m o n la r i
126
Yetişkinlik: Erkeklerin Duygusal Hayatları
127
Erkek B tyııi
E r k e k E g o su
Yerel bir araba galerisinde m üdür olan kırk beş yaşındaki Joe
beni büyük bir sıkıntı içerisinde arayarak, eğer saldırganlığı
hakkında gelip benim le görüşm ezse eski hastam olan karısı
M aria'nın kendisini terk edeceğini söyledi. Ran a bir taksi
şoförüyle karşılıklı bağrıştığı için M aria'nın çok kızdığını
açıkladı. "K avga ettiğim için gurur duyduğum u söylem iyo
ru m ," dedi, "am a o kadar da büyütülecek bir şey olduğunu
düşünm üyorum . Adam kendisi kaşındı"..
Joe için gerçekten de büyütülecek bir şey yoktu. Bir erke
ğin beynindeki öfkeyi baskılam a m erkezi olan septum kadın
beynindekine göre daha küçüktür, bu yüzden de öfkeyi ifade
etm ek erkekler için kadınlara göre olduğundan daha sıradan
bir tepkidir. Erkek beynindeki öfke-saldırganlık devreleri
doğum dan önce oluşm aya başlar ve çocukluk dönem inde
davranışsal olarak güçlenirken ergenlik d önem inde de hor-
monal olarak güçlenir. Yetişkinliğe gelindiğinde ise hor
monların etkisi altındaki bu devreleri sosyal riskler alm ak
ve saldırganlık için kullanm ak erkeğin hayatının alışıldık bir
parçası olm uştur. Joe gibi kırklı yaşlarındaki erkeklerin hâlâ
beyin devrelerine yakıt sağlayan bolca testosteron ve vazop-
ressiııleri vardır, bu da öfkelenm elerini pam uk ipliğine bağlı
hale getirir. Ç alışm alar gösteriyor ki erkekler ve kadınlar gün
boyunca öfke hissi’tiiklcri sürelerin eşit m iktarlarda olduğunu
128
Yetişkinlik: Erkeklerin Duygusal Hayatları
129
Erkek Beyni
130
Yetişkinlik: Erkeklerin Duygusal Hayatları
Ot o k a t a l İt İ k Ö f k e
Joe ve M aria yirm i iki yıldır evliyd iler ve Joe'n un bakış açı
sına göre gayet güzel bir evlilikleri olm uştu. Şim diye kadar,
yani M aria kendisini boşanm akla tehdit ed ene dek Joe ken
disini dünyanın tepesinde görüyordu. G üzel bir evleri vardı
ve son ekonom ik krizde bile Joe çalıştığı yerde en çok satışı
yapm ış elem andı.
M aria Joe'n u n işindeki başarısıyla gu ru r duysa da evli
likleri hakkındaki fikrine katılm ıyordu, Evlilikleri boyunca
ettikleri bütün kavgaların çetelesini tutm uştu. Ç alışm alar
gösteriyor ki erkekler ve kad ın lar olguları eşit netlikte h atırlı
yorlar ancak kad ınlar duygusal vakaların ayrıntılarını akılla
rında daha iyi ve daha uzun süre tutuyorlar. Beynin birbirin
den bağım sız iki farklı hafıza sistem i vardır. Bunlardan biri
duygusal olm ayan nesne ya da olaylar için, diğeri ise d u y
gularla su üstüne çıkan anılar içindir. D uygusal durum larda
bu iki sistem birbirleriyle önem li şekilde etkileşim e girerler.
Erkekler esasen kesin verileri hatırlarlar, fakat kadınlar yal
nızca verileri değil, aynı zam anda hissettikleri duygunun her
ayrıntısını da kaydederler. Bu yüzden M aria'ya Joe ile etm iş
oldukları bir kavgayı hatırladığında yalnızca verileri an ım
sam akla kalm ıyor, o kavga esnasında duyduğu üzüntüyü,
öfkesini ve korkusunu yeni baştan tecrübe ediyordu.
"Jo e'n u n fitilini ateşlem ek için çok şey gerekm iyor. Her
an patlam asını bekleyerek parm ak ucunda hareket ed iyo
rum . Bir kere öfkelendi mi, bütün evde bir odadan bir odaya
arkam dan dolaşıp bana bağırıyor ve gittikçe daha da sinirle
n iyor" dedi Maria.
M aria, bilim insanlarının otokatalitik, ya da kendi kendine
güçlenen öfke olarak tanım ladıkları bir davranışı tarif ediyor
du. Bazı erkeklerin sinirleri bir kere bozuldu mu öfkelerini
durdurm aları zordur. Ö fkeleri testosteron, vazopressin ve
kortizol tarafından beslenir. Bu horm on lar erkeğin hasmına
karşı hissettiği fiziksel korkuyu azaltarak bölgesel m ücadele
131
Erkek Beyni
132
Yetişkinlik: ürkeklerin Duygusal Mayatlan
133
Erkek Beyni
134
Yetişkinlik: Erkeklerin Duygusal I layallan
135
Erkek Beı/nı
Eğer N eil'in yalad ığı bu özel alan ihlaline tepki veren b ey
nine bakabilseydik, devrelerin nasıl da testosteron, korlizol
ve vazopressin baskınlarına uğradığını görürdük, ü eo rg e'u n
şefi olm asının ne kadar korkunç olacağını düşünerek yatakta
kıpırdanıp sağa sola dönerken N eil'in lıipotalam ııs ve aıııig-
dalasında özel alanına yapılacak ihlaller için korku yaratan
devrelerinin etkinleşm eye başladığını fark ederdik. Yastığını
yum ruklarım kullanarak onuncu kez düzelttiği sırada, zihni
düşüncelerle uğulduyordu; hepsi de bu pozisyon için Geor-
ge'u alt etm eye yönelm iş düşüncelerdi. Bu düşünceler sup-
rakiazm atik nükleusıındaki (SCN ) "uyku luicreleı i"n i rahat
latm ak yerine uyarıyordu. Neil iş yerindeki hiyerarşi üzerine
düşüncelere dalıp gitm işken gözleri sonuna kadar açıktı.
Konu üzerine yapılan bir araştırm a gösteriyor ki so s
yal hiyerarşi birçok canlı türünün davranışlarına rehberlik
etm ektedir ve buna insanlar da dahildir. Statü için uğraşan
zihinsel m akine, erkek beyninin devrelerinin içinde önem li
b ir yere sahiptir. Erkekler arasındaki am ansız m ücadele h ay
vanlar âlem inde de kertenkeleler, leoparlar ye filler gibi çeşit
li türler arasında ve tüm yüksek prim atlarda görülür. L isan
lar gibi şem panzelerin de erkekleri konum kazanm ak ya da
m evcut konum unu koru m ak için blöf yapar, entrika tasarlar
ve hatta cinayet işler. Yine insanlar gibi, kazandıkları zafer
lere ve başarısızlıklara biyolojik tepkiler verirler. Bir m eydan
okum a sezdiklerinde, m ücadele devrelerinde dolaşan testos
teron seviyesi hızla yükselir. Benzer şekilde N eil'in beyni de
onu içgüdüsel biçim de savaşm aya hazırlıyordu.
Evrim ci biyologlar blöf yapm a, tavır koym a ve kavga
etm e gibi davranışların erkekleri, özellikle kendi türlerin
den basım larına karşı korum ak için evrim leştiğiııi belirtirler.
Erkeklerin birbirleriyle olan içgüdüsel m ücadeleleri ve h iye
rarşi savaşları hem horm onlar hem de beyin devreleri tara
fından yönetilm ektedir. Farelerde, erkek beyninin lıipotala-
m usunun özel bir bölgesi olan dorsal prem am iller ııükleusun
136
Yetişkinlik: Erkeklerin Duygusal I layatları
137
Erkek Beyni
138
cT
7
OLGUN ERKEK BEYNİ
EUi sekiz yaşındaki işletm e danışm anı Joh n 'u en son beş yıl
önce görm üştüm . Hu kez o zam ana kıyasla daha genç ve
dinam ik görünüyordu. O zam anlar zor bir boşanm a süreci
içerisindeydi ve bunun yarattığı stresin etkileri her şeyinden
okunuyordu. Şim di yalnızca daha rahat görünm ekle kalm ı
yor, artık sonunda kendi özüne dönm üş bir adam ın kendine
olan güvencesini etrafına yayıyordu.
Elli sekiz yaşına geldiğinde Jolın 'd a değişen şey ne olm uş
tu? H içbir şey ve her şey. O tuzlu yaşlarında sahip olduğu
kişiliğin ve beyin devrelerinin aynısına sahipti. Ancak şimdi
çok hızlı tepki veren M aserati m arka -p e ş in e düşm ek, reka
bet etm ek ve saldırm ak için inşa ed ilm iş o la n - erkek beyni,
daha farklı bir yakıtla, lüks bir Sed an'a daha çok gidecek tür
den bir yakıtla çalışır olm uştu. Eskisinden biraz daha yavaş
olan yeni tem posundan hoşlanm aya başlıyordu. H orm onla
rın oranlarının değişim iyle ortaya çıkan bu fark olgun erkek
beyninin norm al bir parçasıydı, jo h n 'u n horm onları değiştik
çe gerçekliği algılayışı da değişiyordu.
John ofisim d e koltuğa otururken iç geçirdi ve son altı
aydır bir dekoratör olan K ate'le görü şü yor olduğunu açık
ladı. "K a te 'le her şey harika gidiyor, am a en büyük kızım
Rachel çok kızgın. Bunun nedeni K ate'le ilişkim izin ciddileş
m eye başlam ası mı yoksa K ate'in kendisinden sadece altı yaş
büyük olm ası mı bilm iyoru m " dedi. Bunu söylediği andan
itibaren John koltuğunda kıpırdanm aya ve elleriyle biraz
139
E rkfk Beyni
140
Olgun Erkek Beyni
Da h a N a zik v e a n l a y iş l i
141
Erkek Hey in
142
Olgun Erkek Beyni
E r k e k l e r H a v a t B o yu ç o c u k S ahi' b î O l a b îl İr
143
Erkek Beyni
bir yetm işlik, ince belli, irice göğüslü, güzel yüzlü ve hayat
dolu bir esm erdi. John'a hayran hayran bakan gözlerinden
ona çok bağlı olduğu açıkça anlaşılıyordu. John m uhtem e
len kendi olgun beyninin K ale'in ona olan hayranlığını en az
göğüsleri kadar heyecan verici bulduğunu bilm iyordu. Ona
bağlanm ası için biyolojik bir büyii yapılm ıştı. Aynı zam anda
Kate de John'a bağlıydı. Am a onun kadın beyni için bağlan
m ak dem ek yalnızca sevgili olm aktan daha fazlası dem ekti.
Rachel'a sakinleşm esi için biraz zam an tanım anın önem i
üzerine konuşuyorduk ki Kate heyecanla "E lb ette Joh n 'ıın
kızları için elim izden geleni yapm alıyız, tıpkı bir gün kendi
çocuklarım ız için de yapacağım ız g ib i" dedi.
Zihnim bir anlığına boşaldı. Johıı'dan yeni bir aile kur
makla ilgili hiçbir şey duym am ıştım , bu yüzden biraz dilim
tutulm uş halde, tepkisini görm ek için John'a döndüm .
Y üzündeki ifade her şeyi anlatıyordu. D uydukları onun
için de yeni haberlerdi.
Birdenbire ofisim sanki çok küçükm üş gibi gelm eye baş
ladı. Ü çüm üzde bunun her şeyi bitirebilecek b ir durum o ld u
ğunu biliyorduk. H âlihazırda zaten bir aile yetiştirm iş olan
erkekler genellikle her şeyi yeniden yapm aya gön ü lsü zdür
ler. A ncak bazı erkekler ise bu işe girişebilirler. Bebek arabası
iten yaşlı adam ları h ep im iz görm üşüzdür ve "A caba babası
mı yoksa dedesi m i?" diye düşünm üşüzdür. G erçek şudur ki
erkeklerin çocuk sahibi olm ak için ikinci, üçüncü ya da dör
düncü bir şansları olabilir, ancak kadınların yoktur.
Aslında, "ileri yaş erkek ürem e faktörü" olarak da anılan
yaşlı erkeklerin genç kadınlarla üreyebilm e kabiliyetlerinin
türüm üzün uzun öm ürlü oluşunda rolü olabilir. Stanford
Ü niversitesi'ndeki bilim insanları, teoride kadınlar evrim sel
işlevlerini artık d oğurganlıklarının bittiği orta yaş itibariy
le yitirm iş olm alarına rağm en, bu faktörün insan öm rünün
niçin bu kadar uzun olduğunu açıkladığını ortaya koydular.
Erkekler ve kadınlar aynı gen havuzunun çoğunu ortaklaşa
144
Olgun ürkek Beyni
Y a l n Iz K a l p l e r K u l ü b ü
145
Erkek Beyni
146
tutabilm ek için dişi farelerin eşliğine ihtiyaç duyduklarım
keşfetm iştir. K adınların erkeklerin psikolojik ve fizyolojik
durum ları üzerinde çeşitli birçok etkisi olabileceği çok uzun
süredir bilinm ekledir. Birçok canlı türünün erkeği bir dişinin
refakati olduğunda daha iyi halde yaşam aktadır. A raştırm a
cılar d işilerle beraber yaşayan yaşlı erkek farelerin ürem e
kabiliyetlerini daha uzun süre koruduklarını keşfetm iştir.
Ancak dişilerin refakati erkeklerin yalnızca ürem e sistem leri
üzerinde değil aynı zam anda beyinleri üzerinde de olum lu
etkiler yapar. A raştırm acılar insanlarda kim i spesifik beyin
devrelerinin sosyal olarak izole edilm iş bir hayat süren
insanlarda daha az etkinleştiğini tespit etm işlerdir. Beynin
yeterince kullanılm ayan bölgeleri körleşir, izo le edilm iş bir
hayat sü rm ek beyin için iyi değildir. John henüz huysuz bir
yaşlı adam olm asa da, yalnızlık onun için çok açık ki kötü bir
durum du.
Beyni, ürem e sistem i ve yalnızlığı hakkında anlattığım
şeyleri d eğerlendirirken Joh n 'u n yüzünden birçok farklı duy
gunun hızla geçtiğini gördüm . Bunu takiben "E ğ er hayatım ın
sonuna kadar K ate'le olm am ı sağlayacaksa, belki de bir tane
ya da b irkaç tane daha yeni bebeğe sahip olm ak o kadar da
kötü olm az" dedi.
John, K a te'le bir bebeklerinin olm asının beyinleri ve
bedenlerinin biyolojik olarak bağlanm ası ve uzun vadede bir
arada kalm aları için m uhtem elen en iyi yöntem olduğunun
farkında değildi. Yaş farkları ne olursa olsun, K ate ve John
bir aile kurarak, bağlılığı oluşturan beyin devrelerini kulla
nıyor olacaklardı. Kısa bir süre içerisinde, yeniden bir araya
geldiklerinde en büyük derdi çocuklarını yetiştirip ailesiyle
uzun sü re ilgilenebilm ek için sağlıklı kalm ak olacaktı. Bu
yüzden Joh n 'a bir erkeğin uzun süre yaşam a şansını en çok
arttıran şeylerin derin uyum ak, güçlü kalm ak, tütünden uzak
durm ak ve evlenm ek ve evli kalm ak olduğunu açıkladım .
Bilinm eyen nedenlerden ötürü, evli erkekler bekâr erkeklere
147
Erkek Beyni
göre 1,7 yıl daha fazla yaşam aktadırlar. Ancak hastam John,
eşi D iane'le beraber evlilik danışm anlığı alırken bu konuyla
ilgili şaka yaparak " O 1,7 yıl giizel geçse b ari!" dem işti.
H a y a t in B İy o l o jîk D eğ işim i
14«
Olgun ürkek Beyni
etm işti. N edense birçok çift yazılı olm ayan evlilik sözleşm e
lerini yeniden gözden geçirem eyeceklerini ya da benim deyi
şim le "y asaları yeniden oluştu ram ayacaklarını" düşünürler.
Buradan onlara sesleniyorum ; "E lb ette yapabilirsiniz. H aya
tınız buna b ağ lı."
Tom ve D iane için çift terapisi ve D iane'in horm on tera
pisi gereken tüm değişim i sağlam ıştı. Son u ç olarak, birkaç
yıldır onları görm üyordum . Ama şim di D iane beni arıyor ve
T om 'un gelip beni görm esinin iyi olacağını fakat bu seferki
m eselenin onun horm onları olduğunu söylüyordu.
Beyindeki ve penisteki horm onlar, bir erkeği erkek yapan
şeylerdir. Bu horm onlar erkek tipi d ü şü n ce ve davranışlar
için gerekli olan cinsiyete özgü beyin devrelerini etkinleşlirir-
ler. Erkeğin beyni ve bedeni bu horm onları daha az üretm eye
başladığında andropoz denen, erkek m enopozu da d iyebile
ceğim iz d önem e girer. Bundan yüz yıl ön ce andropoz göre
celi olarak daha azdı, çünkü erkekler bunu tecrübe edecek
kadar çok yaşayam ıyorlardı. On dokuzuncu yüzyılın sonları
ve yirm inci yüzyılın başlarında bile A B D 'd e ortalam a erkek
ömrü kırk beş yaştı. Bugünlerde ise, tanrıya şükürler olsun,
hayat andropozdan sonra oldukça uzun süre devam ediyor.
A BD 'deki erkekler horm onları düşüşe geçtikten sonra daha
on yıllarca yaşam ayı bekleyebilirler. A ncak araştırm acılara
göre, erkeklerin çoğu hayatlarının bu dönem inden m em nun
değil, tabii eğer bu dönem cinsellik de içerm iyorsa. İşte Tom
için de zurnanın zırt dediği yer burasıydı.
Telefonda Diane bana son zam anlarda T o m 'u n cinsel bir
leşm eye yetecek kadar sertleşm eyi birkaç kere başaram adığını
açıklam ıştı. "Şah sen ben büyük bir m esele olduğunu düşün
m üyorum . Sonuçla altm ış dört yaşnıdtı. İlk iki seferinde canı
çok sıkıldı am a belki sadece yorgun olduğu için böyle olm uş
olabileceğini düşündü. Am a dün gece yine aynısı olduğunda
yataktan kalktı, giyindi ve hışım la m arangozhanesine gitti.
Sizce bunun sebebi horm onlar m ıd ır?" d iye konuştu.
149
Erkek Beyni
150
Olgun Erkek Beyni
151
Erkek Beyni
152
OI}i;un Erkt.'k Beyni
H e r M a k s a d a U y g u n B İr Z a m a n
153
Erkek Beyni
li 54
Olgun Erkek Beyni
den m ahrum kalm asına sebep olur. Beşte bir kuralının Tom
ve D iane'in beyinlerinde olum lu bir d eğişiklik yaratabilece
ğini biliyordum . Ve neyse ki, bu vakada, beyinlerinin yaşlan
da işlerine yarayacaktı.
Biliıninsanlarına göre yaşı ilerlem iş insanlar kötü haber
lerin ya da eleştirilerin kendilerini çok üzm esine genç insan
lar kadar izin verm ezler. Y etm iş yaşındaki insanlarla yirmi
yedi yaşındaki insanların beyinleri arasında kötü duygularla
baş ediş bakım ından nasıl farklar olduğunu karşılaştıran bir
çalışm ada daha yaşlı olanların bu konuda daha başarılı oldu
ğu ortaya çıkm ıştır. A raştırm acılar yaşlı yetişkinlerin duygu
ları düzenlem e alanı olan PFC ile duygusal dürtüleri yöneten
alan olan am igdala arasında daha fazla bağlantı geliştirdikle
rini tespit etm iştir. Böylelikle olgun beynin yalnızca olum suz
duyguları kontrol etm ekte değil, aynı zam anda bu duygulara
boş verm e konusunda da daha iyi olduğu sonucuna varm ış
lardır. Tom ve D iane'e "G örü n en o ki daha yaşlı beyinler
affetm ek ve unutm ak konusunda daha iyi oluyorlar" dedim.
Tom hem en "B elki bilgelik gerçeklen de yaşla beraber geliyor"
diye espri yaptı.
Tom ve D iane'i bir sonraki görü şü m d e üç haftalık A vru
pa tatillerinden daha yeni dönm üşlerdi. Tom bana başpar
m ağını kaldırdı, D iane'in ise gözlerinde yıllardır görm em iş
olduğum bir pırıltı vardı. H ayatlarım ı! b ir sonraki aşam asına
doğru rahat bir şekilde ve beraberce ilerleyebildiklerini gör
mek hoştu.
D e d e b e y n İ
155
Erkek Beyni
156
Olgun F.rkfk Beyni
157
Erkek Beyni
du, bu yüzden ona ilk kum barasını alm ıştı. Kendi iş ahla
kını ve parasını biriktirip yatırım yapm a tavsiyesini göçm en
dedesinden nasıl aldığını hatırlıyordu ve bunu T om m y'ye
aktarm ak istiyordu. Torunu altıncı yaş gününe yaklaşırken
Tom kendisini ona hiç tahm in edem eyeceği kadar yakın
hissediyordu. “Eğer bana bundan on yıl önce hayatım ın en
önem li kısım larından birinin bir torun sahibi olm ak old uğu
nu söyleseydiniz buna asla inanm azd ım " diyordu.
Şim di ben ve kocam da yetişkin çocuklarım ız ve torun
larım ızla hayatım ızın bu evresine girm iş olduğum uzdan
Tom 'un ne dem ek istediğini çok iyi anlıyorum . K endim i
zi torunlarım ızla olabildiğince çok ilgilenm enin, Skype'ta
m uhabbet etm enin ve yüzlerini görebilm ek için yolculuk
etm enin heyecanı içind e buluveriyoruz. A ilem izin, ders
anlattığım ız öğrencilerin ve akıl verdiğim iz genç akad em is
yenlerin hayatlarında bir farklılık yaratm ak için hiçbir zam an
duym adığım ız kadar büyü k bir heves duyuyoruz. Sam ve
ben çocuklarım ız evden ayrıldığında, eve geri d öndükle
rinde, evlendiklerinde ve torun sahibi olduğum uzda d ost
luğumuzu ve bağlılığım ızı h er seferinde yeniledik ve sonuç
olarak her zam an yeni bir denge bulduk. Elbette geleceğim izi
görem iyorum , ama önüm üzdeki yılların hem bana hem de en
iyi tanıdığım erkek beynine sahip olan Sam 'e um ut, m acera
ve tutku vaat ettiğini hissedebiliyorum .
158
cf
SON SÖZ
ER K EK B E Y N İN İN G E LE C E Ğ İ
159
Erkek Ht'i/ni
160
c?
EK
ERKEK BEYNİ VE C İ N S E L YÖNELİM
161
Erkek Beyni
162
lirkek Beyni ve Cinsel Yönelim
163
NOTLAR
G İR İŞ : B İR E R K E Ğ İ E R K E K YA PA N N E D İR ?
23 Bir erkeği erkek yaptın nedir?: Belirli beyin bölgeleri ve işlevleri erkek
ve kadın beyinlerinde farklı şekild e yap ılan m ıştır ve en başarılı
erk ek ve kadın versiyonlarım oluştu rm ak için zam an içerisinde
evrim geçirm iştir. Ö rneğin, bize tehlikeyi fark ettiren beyin d ev
releri (am igd ala) ile tehlikeyi hatırlam am ıza yardım eden beyin
devreleri (hipokam püs), duygusal hafıza bakım ından cinsiyetler
ve bireyler arasındaki farklılıkların kay nak lan d ır. Mamamı 2(X)5
tarihli çalışm asınd a, duygusal hafızanın ya da cinselliğe özgü
d avranışların oluşum u gibi d uygulara ilişkin etkinliklerde, am ig-
d alan ın tepki verm e süresin in cinsiyete göre değiştiğini tespit
etm iştir, ürkek ve kadın beyin d evrelerinin geçirdikleri evrim hak
kında d aha lazla bilgi için bkz. Lindenfors (2007) ve D unbar (2(X)7);
Burada d en iy or ki "...sosy al m ekanizm alar ve bunları ilgilendiren
beyin devreleri bakım ından iki cinsiyet arasınd a m uazzam farklar
v ard ır. K adına özgü sosyalleşm e tarzı (daha katılım cıdır) en çok
neokortek sle bağlantılıdır, erkek sosyalleşm e tarzı ise (daha reka
betçi ve m ücad elecidir) subkortikal ünitelerine (özellikle duygusal
tepkilerle ilişkili olanlarına) daha çok bağlıdırlar. Böylece farklı
beyin birim leri farklı tercihlerin oluşm asına ned en o lu rlar." Erkek
ve kadın beynindeki hücresel ve genetik farklılıklar üzerine daha
fazla bilgi için bkz. Keinius 2(X)K, A rııold 2lX)9b.
24 derhalsorun u-gıder diyen duygusal beyin: C o a te s 2009 tarihli çalış
m a sın d a, testo stero nu n erkek beynini daha hızlı v izü o m o lo r tara
165
Erkek Beyni
m a yap m ak, daha hızlı fiziksel reflek sler verm ek ve daha riskli
d av ran ışlard a b u lu n m ak için h azırlad ığın ı o rtaya koym u ştu r.
24 Erkek ve kinim beyinleri: Pen aloza 2009. Y azara g ö re "h ü cre n in c in
siy eti, vereceği tepkiyi b e lirle r." M alorni 2007 tarihli çalışm asınd a
e rk ek ve kad ın hü creleri arasın d a red ü k siyo n -o k sid asy on b ak ı
m ın d an d ahi fark lar old u ğu n u o rtay a çıkarm ıştır.
24 Hormonların dalın sonraki dozajlarını: Seks hormonları, genler ve
bey inle ilgili daha fazla bilgi içi n bkz. A rn<»İd 2009c ve Neufang2009.
25 Kadınlar ve erkekler arasındaki farklılıkları: Beyindeki cin siy ete bağlı
fark lılık lar ü zerin e araştırm alar için bkz. ü ecker 2008b , M cC arthy
2009, P roverb io 2009.
27 beyinlerimizi şekillendirmede ve yeniden şekillendirmede biiyiik bir
rol: !jun u belirtm ek ö n e m lid ir ki biyo lojik e ğ ilim le r zam an içeri
sin d e d en ey im e bağlı olarak d eğ işebilirler ve v ar o lan eğ ilim ler
m ev cu t şartların getird iğ i talep lere göre hem erk ek lerd e hem
d e kad ınlard a etkilerin i y itireb ilir ve hatta ezilip geçilebilirler.
E rkek ler için d e k ad ın lar için d e yetiştirilm e, d en eyim ve ç e v
re D N A 'm ızd aki ep ig en etik d eğ işim ler aracılığ ıy la uzuıı süreli
biyo lojik ve d avranışsal etk ilere seb ep olabilir. D eğişen şartlara
karşılık o larak beyn in o rg an izasy on u n u n yen id en yap ılan m ası
üzerine erk en b ir çalışm a için bkz. M erzenich 1983. Beyin m im a
risinin d en eyim aracılığ ıy la d eğişim i ü zerin e daha fazla bilgi
için bkz. K ozorov itskiy 2005. Ç ev resel d en eyim ve ep igen etik
e tk iler için bkz. M eaney 2005, M cC arthy 2009, M urray 2009.
1 E R K E K Ç O C U K BEYN İ
166
Notlar
167
Erkek Bt’i/ın
168
Notlar
beyin d ev relerin e atıld ığ ını ortaya ko y d u lar. W ang I’. 2005 tarihli
çalışm asın d a, M ülleriynn inhibe edici fak tö rü n ü n ceninin testis-
leri taralın d an salg ılan d ığ ın ı v e erkek bed en in d e kad ın ürem e
o rg an ların ın gelişim ini ö n lem ek için M ü lieryan kan alların ö lü
m ü n e se b e p old u ğu n u belirtti. N ot: M İS horm on u n a "M ü lleriy aıı
in h ib e edici fa k tö rü " d e denir.
35 dişi ümıtr organlarım t/ok etti: Erkek beyninin norm al gelişim inde iki
farklı sü reç söz konusudur: erkeksileşm e ve dişilikten arınm a. İhı
süreçler beynin cinsiyete özgü olarak farklılaşm asının kritik periyot
larında gerçekleşirler. Erkeksileşm e yetişkinlikte eril cinsel davra
nışların ifadesine olanak tanır ve dişilikten arınm a yetişkinlikte dişi
cinsel davranışların ifadesini bastırır ya da ortadan kaldırır. Ceninin
beyninin içinde testosteronun büyük kısmı arom ataz enzim iyle
östrojene çevrilir, ironiktir ki, bunun ardından erkek beyninin erkek-
sileşm esiııe ve dişilikten arınm asına yardım cı olan horm on, M IS'le
birlikte hareket ederek çalışan östm jendir. C insiyet ve beyin hakkın
da daha fazla bilgi için bkz. Wu 2009, W ang P. 2009, Becker 2(X)Hb.
35 uzamsal kabiliyet ne itişip kakışma : W ang P. 2009 tarihli çalışm asınd a
M IS'ton yok su n farelerin spinal m otor nö ron ların ın ve keşfedici
o y u n d avran ışların d a d işileşm e g ö rü ld ü ğ ü n ü keşfetm iştir. Bu
seb ep le testosteronla b erab er çalışan M İS h o rm o n u n u n sin ir sis
tem i ve beyind eki cin siyete ö zgü d av ran ış eğilim lerin i d aha h are
ketli, takip edici, itiş kakişçı ve keşfedici b ir tarafa yön len d iren bir
reg ü latör o ldu ğu hipotezi ortaya konm uştur.
35 erkeksi tip keşfedici davranışlar geliştirmediğini: K onu ü zerin e daha
fazla bilgi için bkz. W ang P. 2009.
35 testosteron t/a da MIS'ııı bu etkileri: E y n n -T h o m p so n 2003. M İS
dişi cen in d e m evcut değildir v e d işilerd e an cak d o ğu m d an sonra
o rtaya çıkar. Ç o cu k lu k d ö n em in d e k ız çocu k ların d a görülm eyen
fakat erk ek çocu k ların d a bu lu nan sald ırg an lık ve testosteron ara
sın d aki bağlantı hakkında bir in celem e için bkz. B ecker 200Kb,
E m e 2009, A rcher 2006.
35 oğlanını erkeksiliğini lunttnnı/a: D iam ond 2006 tarihli çalışm asınd a,
erkek çocu ğ u n erk ek silik hissinin h enü z h ay atının başlarınday-
169
Erkek Beyni
170
Notlar
171
Erkek Beyni
172
Notlar
173
Erkek Beyni
174
Notlar
175
Erkek Beyni
176
Notlnr
2 E R G E N E R K E K B EY N İ
54 ergenlik öncesi fayın- yıire belirgin şekilde farklı: Y u rgelu n-T od d 2007
tarihli çalışm asın d a g en çlerd e erg en lik d önem i boyu nca d uygusal
ve bilişsel d eğ işim ler oldu ğun u ortaya koydu . D ikkat, öd ül hissi,
d u y g u lan ayırt ed eb ilm e, dürtü leri en g ellem e ve hed efe yönelik
d avran ış ile ilgili beyin b ölgeleri, erg en lik d ö n em i boyu nca ve
y etişk in lik d ö n em in in başlarınd a m im ari b ir yen id en y ap ılan m a
ya maru/. kalıyor.
54 ufacık aııdrnjen Şalteri: Svvaab 2009 tarihli çalışm asın d a erk ek b ey
ninin belirli bö lgelerin in yeni d oğand a kad ınlara göre testosteron
için daha fazla alıcı sin ire, d iğ er bir d eyişle, and rojen alıcılarım ı
(A R) sah ip old u ğu n u , ancak bu bölgelerin en verim li e tk in lik leri
ne b aşlam ak için erg en liktek i testosteron üretim ini beklediklerini
ortaya koydu . K auffm an 2010 tarihli çalışm asın d a erk ek lerd e ve
d işilerd e erg en liğ in başlan gıcının farklı şek ild e d cııetin ılen d iğ in i
ortaya çıkard ı. E rgenlikte testosteron sev iyesi a rta r ve bu sev iy e
ler d u y gu sal ilişkiye o ldu ğu k ad ar sald ırg an lığ a olan eğilim i de
attırır. E rk e k le r bakm aları gerek en çocukları o lana ya da yaşlılık
larına g e le n e k ad ar testosteron sev iyeleri d ü şm ez. T esto stero n ve
erk ek beyni h akkın d a d aha fazla bilgi için bkz. M atsudn 2(X)8, Wu
2009, S ato 2008, N eufang 2009, B ecker 2008b, C iofi 2007, Zuloaga
2008, Slıah 2004, S ch u lz 2006 ve 2009.
55 kendi yaşındaki diğer birçok çonık: C h ristako u 2009'd a bilişsel kon
trol çalışm aları esn asın d a ergen d işilerd e prefroııtal kortekste
(l ’FC ), erk ek lerd e ise parietal lobda yaşa bağlı bir iyileşm enin
etkin leştiğin i ortaya kovm u ştu r. Perin 2009, G ied d ise 1996 ve
2006 tarihli çalışm aların d a erg en lik çağınd aki beyin gelişim inin
k ızlar ve e rk ek lerd e farklı old u ğu n u , kızlard a bu gelişim in d oru
ğuna erk ek lerd en bir ila iki yıl ö n ce çıkıld ığ ım belirtm işlerd ir.
55 yirmi kat yükselmesi: L irsen 2003. Testosteron, andnıjeıı, andrenarş
hakkında daha fazla bilgi için bkz. N akam ura 21XM ve l’eper 2009a.
55 beyninden kaynaklanan: H alpern 1998 tarihli çalışm asınd a erkek
ço cu k ların cin sellik ve sald ırg an lığ a y ö n elik d ü şü n ce le rin d e
177
Erkek Beyni
erg en lik çağı esn asın d a b ü y ü k b ir d eğişim yaşand ığın ı tespit etti,
bilim insanları testosteronu n sald ırg an lık bakım ınd an cin siy etler
arasınd aki ayrım ın esas sebebi olduğu k on u su nd a g ö rü ş birliği
içind edirler. S ald ırg an lık ve testosteron arasınd aki ilişki hakkında
bkz. A rch er 2006 ve T erb u rg 2009.
55 penisini uzatıp kalınlaştıracak: I.arşen 2003. E rgenlik d ön em in d e
erekte o lm am ış p enisin boyu iki katına çıkar. Penis bo yu n u n u za
ma hızındaki en süratli y ü k seliş erkek çocuğun erg en liğ e g irm e
sin d en üç yıl son ra yaşanır.
55 kızların beyinlerindeki aynı bölgeye göre: Svvaab 1985 ve 2009.
55 zihnin en ön sırası: I laipern 1998 tarihli çalışm asında testosteron
seviyesinin yü ksekliğiyle ilk cinsel birleşm e arasında bir ilişki o ld u
ğu nu tespit etm iştir. Ergenlik d önem ind e ilerlendikçe, testosteron
ergen erkeğin am igd alasm da, hipotalam usunda ve om u riliğind e
d aha etkin olarak hareket ederek onu eşleşm eye ve çiftleşm eye teş
vik eder.
56 bir "sapığa" dönüştüklerinden: T estosteron erk ek om u riliğin d eki ve
beyn in görsel kortek siııd eki hücreleri ölü m d en ku rtarm akla k al
m az; görsel kortek se cinsel açıd an çekici kad ınlara od aklan m asın ı
söyler, bazı erk ek ler, erg en lik çağların d ayk en beyinlerinin görsel
algısının d eğiştiğini ve, nered eyse bir geced e, bo yu nlarını kıracak
sü ratle kafaların ı çev irm ek için bir d işinin etraflarınd aki varlığına
d air en u fak bir ipucunun yeterli hale geld iğin i hatırlarlar. K ad ın
larda om u riliktek i bu özel sek s hü crelerin in üçte ikisi testosteron
eksikliği seb eb iy le ölür. O m u rilik te ölen hü creler h akkın d a d aha
fazla bilgi için bkz. N unez 2000 ve llreed lov e 1983. H om o sek sü
el erk ek lerin beyni ise erg en lik d ön em in d e hem cin slerinin yü z
ifadelerin e, vü cu tlarına ve ferom on larına tepki verm ey e başlar.
N arriııg J0 0 3 tarihli çalışm asın d a 16-20 yaş arası erk ek lerin yü zd e
2.9'u n u n hem cin slerin e karşı çekim h issettiklerin i belirttiklerini
ortaya koym u ştu r.
56 Kızların sürekli zihinlerini meşgul etmesi: ergen lik d ö n em in d e, sek s
ve eşleşm e bölgesind eki d opam in sev iyesin in artm ası cinsel m oti
vasyonu arttırır ve görsel hayalleri teşvik eder. VVilelson'ın 1991
178
Notlar
tarihli çalışm asın a göre, beyn in bu bölgesi erk ek lerd e kad ınlara
gö re 2.0 ila 2.5 kat d aha bü yü ktü r. ü ecker 2008b referansıyla ku l
lan d ığım ız çalışm asınd a beynin bu b ölg esin d ek i yü ksek d opa-
m iııin y ü k sek cin sel m otiv asyonla bağlantısı o ld u ğu n u ortaya
koy m u ştu r. E rkek beynindeki cinsel m o tiv asy o n h akkın d a daha
fazla bilgi için bkz. Yeh 2009, I lalpern 1998, E m e 2007 ve lialtha-
zart 2007.
56 ıirkıi plilinin ılııiııın mıhtır: ü ecker 2008a referansıy la ku lland ığ ım ız
çalışm asın d a, erg en lik d önem ini bitirm iş erk ek b eyn in d e cinsel
"m o tiv a sy o n ve sperm üretim i her zam an 'a ç ık ' h ald ed ir" der.
56 vazopressin isimli eşlikçi bir hormon: V azo p ressin iıı testosterona
bağlı d ü zenlenişi h ak kın d a d aha fazla bilgi için bkz. Pak 2009.
D ev ries 2008 tarihli çalışm asınd a beynin vazopressin d o n an ım ı
nın belki d e cin siy etler arası ııöral fark lılığın en tutarlı örneği
o ld u ğu n u ve erk ek lerin daha fazla v azop ressin (V P ) nöronuna
sah ip o ld u ğ u n u , beyn in bu b ö lgelerin d en g elen etkileşim leri
kad ınlara gö re daha yoğun y aşad ıkların ı ve V P 'ııin erk ek lerd e
cinsel d av ran ışları d işilikten arın d ırd ığ ın ı belirtm iştir. A raştırm a
cılar V P bakım ın d an cin siy etler arası fark lılıkların aynı zam an da,
ö rn eğ in sald ırg an lık gibi sosyal d avran ışlard ak i cin siyet fark lılık
larıyla da örtü ştü ğ ü n ü keşfetm işlerd ir. H orm on lar, cin sellik ve
d av ran ışlar h ak kın d a bilgi için bkz. ü eck er 2008b, ( ileqson 2009,
Fo rger 2009 ve Pfaff 2002. V azopressin ve o ksiin sin in ters etkileri
hak kın d a bilgi için bkz. V iviani 2008.
57 slnllisii ya tin kentline ait bölgesi: E rgenlik d ö n em in d e bir testosteron
taşkını yaşan ır ve bu horm onu n artışı cin sel o lara k uygun k ad ın
lar için e rk ek le r arası rekabetin, ya da bu kad ınları çek m ek için
g erek en kay nak ları tedarik etm ek için o lan rekabetin stresi altında
g e n ç e rk eğ e m ü cad eley e h azır olm a şansını verir. A ynı zam anda
bu testo steron taşkınları cezaya knrşı olıııı hassasiyeti tıznlhr ve ö d ü
le karşı o lan hassasiyeti yü kseltir. K onu hak kın d a gen el bir bilgi
için bkz. A rch er 2006. T estosteron ve d av ran ış arasınd aki ilişki
h ak kın d a daha fazla bilgi için bkz. D abbs 1996, Van llo n k 2004,
1 land a 2008, ü ecker 2008a ve E v ııarh erh e 2009.
179
Erkek Beyni
180
Notlar
181
Erkek Beyni
182
Notlar
gen el bir bakış için bkz. C arter 2009. C in siy etler arasınd aki fark
ların altınd a y alan nörobilim hakkın da daha fazla bilgi için bkz.
B ecker 2008b.
62 saldırmaya ve savunmaya yönelik davranışlar: C raig l. 2009, O 'C o n -
no r 2004, A rch er 2009 ve 2006. liık ek ve k ad ın beyin lerin d e alg ı
lam a ve m otiv asyon d eğ işiklikleri hakkın da d aha fazla bilgi için
bkz. lieck er 2008a.
62 burun apreyi aracılığıyla vazopressin vererek: T h o m p so n 2006 tarihli
çalışm asın d a, erk ek lere fazladan v azo p ressin verm enin, tanım a
d ıkları başka erk ek lerin suratlarını g ö rd ü k lerin d e d aha öfkeli ve
rekabetçi d avranm aların a seb ep old u ğu n u gösterd i. Erkeklerin
o nlu yaşların d an orta yaşlarına k ad ar y ü zlere verdikleri tep kile
rin d eğişim i h ak kın d a daha fazla bilgi için bkz. D eeley 2008.
62 hormonların etkisi altındayken potansiyel tehlikeler: M o lla 2009, Bec-
k er 2008a ve C o b ro g g e 2007.
63 bölgelerini ve eşlerini korumada saldırganlaştıkları: G o b rog g e 2007
tarihli çalışm asın d a bir d işiye iki hafta sü rey le bağlı olan erkek
h ay v an ların yaban cılara karşı yü ksek sev iy ed e sald ırg an laştık
larını tesp il etm iştir. Bu ned enle hip otalam u staki d opam in ve
v a zo p ressin 'in erk ek lerd e tek eşlilik le ilişkilen d irileıı devam lı
s ald ırg an lığ ın o lu şm asınd a rolü olabileceği hipotezi öne sü rü l
m üştür.
63 yan bakma ve bili/yapma: T eh d itk ar yüz ifadeleri ile y iiz ifadesi tak
lidi, d u y gu ların taklidi ve yü z ifadelerini ayarlam ak bakım ından
cin siy etler arası farklılıklar h ak kın d a d aha fazla bilgi için bkz.
S on n b y -B org strom 2008.
63 gilcii elde tutmak için kullanılır: A rcher 2006 tarihli çalışm asınd a
baskın erk eğ in ö fkesin i g ö sterişin in d ü zen i ku v vetlen d ird iği
top lu lu k lard a, kızgın yü z ifad esin in önem li b ir m anası o ld u ğ u
nu tespit etli. P rim atlar krallığınd ak i ü stü n lü k savaşların d a alfa
erk ek hasırım a yu karıdan d ik dik b ak ar ve gö zlerin i kaçıran taraf
restleşm eyi kay b ed er. Aynı şey in san lar arasın d a da g ö zlem le
n ir - o denli ki yüksek testosteron bu d ik bakışın ya da yü z yüze
m ü cad elen in süresi ile ilişkilend irilir. T esto stero n sev iyesi d üşük
183
Erkek Beyni
184
Notlar
65 seksi öğretmenin vücut ölçüleri: (iu ille r 2007 tarihli (.alınm asında
öğ ren cilerin çevrim içi ve cep telefonu y azışm aların d a dil k u l
lanım ı bakım ın d an cin siy etler arası fark lar tespit etti. I ö x 2(Kt7
yılında hızlı m esajlaşm a bakım ın d an c in siy e tler arası farklar
ü zerin e çalıştı ve kad ınların erk ek lere gü re d uygusal olarak daha
d ışav u ru m cu m esajlar gön d erd iklerin i keşfetti.
65 kızlar ise nisanlar ve ilişkilerden: K ad ınların ve erk ek lerin dili nasıl
farklı ku lland ığı ve neden başka k o n u lar h akkın d a konuştuğu
hak kın d a d aha fazla bilgi için bkz. Taıınun 1990. K ad ınlar sosyal
kay gıların ı yan sıtan kelim eler ku llanırlar; e rk ek le r ise d aha som ut
kon ulara ve şahsi olm ayan m eselelere y ö n elirler. Nevvman 2008
yılın d a 14.000'i aşkın cep telefonu m esajı in celeyerek kadınların
psik olojik ve sosyal kon ularla ilgili d aha fazla kelim e ku llan d ık
larını, e rk ek lerin ise nesnelerin özelliklerin i anlatan ve kişisel
olm ay an kelim eleri tercih ettik lerini tespit etti. Dil ku llanım ınd a
cin siy etler arası fark lılıklar hakkın da daha fazla bilgi için bkz.
T an en 1997, U ‘a p e r 2 0 0 7 ve U llm an 2008.
65 nesneler ile şahsi olmayan konular: P em ıebaker 2004.
65 şahsi m eseleler hakkında ı>ek fazla konuşmak: Nevvman 2008.
86 beyin devrelerine ergenliğe girmeden önce: liu rn ett 2009 tarihli çalış
m asınd a. tem el d u y gu ların (iğren m ek ya da korku gibi) aksine
sosy al d u y gu ların (suçlu lu k hissi ya da utanç g ib i) bir başka
kişin in ruhsal d uru m u nun tem silini g erek tird iğin i ve bu süreçte
erg en lik çağınd aki g en çlerin sosy al d u y g u lar için, tem el d u y g u
lar için ku llan d ık ların d an başka bir beyin bölgesi ku lland ıklarını
tespit etm iştir, g o c u k la r ve y etişk in ler ise bu farklı bölgeyi k u llan
m azlar. O/ılıı yaşlard aki gen çlerin beyni ile yetişk in lerin beyninin
verd ik leri tep kiler arasınd aki ayrım hak kın d a daha fazla bilgi için
bkz. M cC lu re 2004.
66 sosyal onaylanma veya onaylanmama konusunda: K lucharev 2009
yılın d a akranlard an oluşan gru p lar içerisin d eki fikir çatışm aları
nın beyn in K C Z 'deki tepkisini letikled iğıni keşfetm iştir, buradan
h arek etle, sosyal grupların n orm larının K CZ ve ventral slri-
atu m u ıı etkin liğ i aracılığıyla uyum için d e olab ild iğ i son ucun a
185
Erkek Beyni
186
Notlar
187
Erkek Heyııı
188
Notlar
gen çleri akran larıyla riskli etkileşim lere nasıl yön lend ird iği h ak
kında d aha fazla bilgi için bkz. Dahi 2008.
72 /rrefrontal korteks (PFC) tarafından yönelilir ve fren pedalı gibidir: S te
inberg 2004 ve 2007.
72 erkeklerde \/irnıiIİ yaşlarının başımı kadar: G ied d 1 0 % ve 2000.
72 annelerinin bedensel yakınlığı iv kokusu: S av ic 2001, W eisfeld ise
2003 tarihli çalışm aların d a gen etik akrab alık o lan aile üyelerinin
kok u su n u n rom antik çekiciliğinin olm ad ığın ı ortaya ko y m u şlar
d ır. M ! 1C gen leri ve ten ko kusun un çekim i h ak kın d a daha fazla
bilgi için bkz. C n rv er-A p gar 2006, W edekind 1905 ve Ynmnkazi
2007.
73 kısa rinsel fanteziler kurmaya: C am p bell 2005 tarihli çalışm asınd a
12-18 yaş arası ö ğ ren cileri inceled i. Ç alışm ad a uyku esn asın da
b o şalm a, ikincil cinsel ö zellik ler ve tü k ürükteki testosteron d ü ze
yi ile ilk cin sel fantezi, ilk cin sel birleşm e içerm eyen rin sel d avra
n ışlar ve ilk cinsel ilişki arasınd a bağlantı old u ğu keşfedilm iştir,
ü rkek çocu k lard a yaş ortalam asın ın ilk erek siy o n için 10.75, ilk
cin sel fantezi için 12.66, ilk d efa uykuda boşalm a için 13.02 ve
kandaki testostero n sev iyesin in yetişkin sev iy esin e gelm esi için
17.2 oldu ğu tespit ed ilm iştir. C'arlier 1985 tarihli çalışm asınd a
e rk ek lerin testis bü y ü k lü klerinin en iyi olarak ilk b oşalm alarıyla
o ran lan d ığ ın ı ortaya koym uştur.
73 sık sık mastürbasyon yapma: K o rkm az 2008 tarihli çalışm asın
da in celem ey e aldığı on allı yaşınd aki erk ek çocukların yü zd e
d o k san d an fazlasının m astü rbasy on yap tığını v e yü zd e doksan
sek izin in bun dan h o şlan d ıklarını ve d oğal old u ğu n u d ü şü n d ü k
lerini bild irir. A ncak bu çocu k lard an bazıları su çlu lu k duygusu,
birisinin b ed en in e zarar verm e korkusu ya da u tan ç yaşad ıklarını
b elirtm işlerd ir. Ila/.ı erk ek çocu k lar ken dilerin i akranlarıyla kıy as
lad ık ların d a ciasel olarak yetersiz g ö rü r ve kızlara d iğ e r erk ek ler
k ad ar çekici gelm ed ik lerin i hissed erler. O nlu yaşlarınd aki erkek
Çocukların cinsel d avranışları h akkın d a daha fazla bilgi için bkz.
( iiles 2006, A u slän d er 2005 ve b ro w n in g 21X10.
73 bir ila üç defa boşalma: T an ag h o 201X1.
189
Erkek Beyni
3 EŞ A R A Y A N B E Y İN : A Ş K V E Ş E H V E T
190
Notlar
191
Erkek Heyıti
78 rıı ince sesli: A pirelin 2009. Soklıi 2005 tarihli çalışm asın d a kadın
ve erk ek seslerin in b ir erk eğ in b ey n in d e farklı bölgeleri etk in le ş
tirdiğini tesp it etm iştir. H ughes ve l’ip itoııe 20(18 tarih in d e g e r
çek leştird ikleri ayrı çalışm alard a bir kadının sesinin çek iciliğin in
adet d ö n g ü sü n e gö re d eğ iştiğini keşfetm işlerd ir.
79 dizlerini titreten: K ooney 2008 tarihli çalışm asınd a k ad ın ların adet
d ön gü lerin d e yu m u rtlam a d ön em in e g eld ik lerin d e erk ek lerd eki
çıkık çen e ya da kas gibi erkeksi özellikleri daha çekici b u ld u k la
rını tespit etm iştir.
79 genetik alm ak potansiyel bir eş: S av ic 2001b referansıyla k u llan d ığ ı
m ız çalışm asın d a erk ek lerin en çekici buld ukları kadın ko k u su
nun gen etik olarak ken d ilerin d en en farklı olan kad ın ların kokusu
o ld u ğu n u tespit etm iştir. I.u n d stro m 'u n 2006 tarihli çalışm asın d a
ise d oğum kontrol hapı ku llanan kad ınların aynı ferom on ları
salg ılam ad ık ların ı ya da yu m u rtlam a d ö n em lerin d e yü kselen tes
tosteron sev iyelerin in and ro sten ed oin gibi, ter bezlerin i u y ararak
"b u ray a gel y a k ışık lı" d iyen bu fem iııen ferom o n larının o lu şm a
sını sağlayan türevlerini eng elled iklerin i tespit etm iştir.
79 hastalıklı çocuklar dünyaya getirdikleri: A lvarez 2.009.
79 birbirlerine çok iyi koktukları: VVedekind 1998. Yam azaki 2007 tarihli
çalışm asınd a ben zer o lm ay an MI İ t ’ gen in in eş seçm eyi ve aileyi
tespit etm eyi sağ lay an özel vücut kokuları yay d ığın ı, bu d u ru
m un da ürem enin eb evey n ya da kardeşler arasın d a g e rçe k le ş
m iy o r old u ğu n d an em in olu n m asın a yardım cı old u ğu n u tespit
etti, lîeynin ferom ona verdiği tepkiler h akkın d a daha fazla bilgi
için bkz. Ilu m m e r 2010, M u jica -l’arodi 2009 ve l’rehn -K ristensen
2009.
79 ve bunun nedenini bile bilmezdi: l.i 2007 tarihli çalışm asın d a in san la
rın ten kokularının hoşlan ılab ilirlikleriııi arttırıp azaltab ileceğ in i
söyler. A yrıca, B erg lu n d 'u n 2006 ve S e rg e an l'ın 2 0 0 7 tarihli çalış
m asına gö re eşcinsel olan erk ek ve kad ınların beyinleri hem cin s
lerinin ferom on iarına tepki verir, karşı cinsteki bu kok u d an ise
ho şlan m azlar, üş seçim i ve ferom on lar hakkın da d aha fazla bilgi
için bkz. S av ic 2001a ve 2009, Z av iacic 2009.
192
Notlar
193
Erkek Beyni
194
Notlar
19ü
Erkek Beyni
lan çalınm ada, incelen en erk ek lerd eki vazoprossin gen in in d/elli
ğ in in , eşlerinin bu erk ek leri ilişkilerind eki kaliteleri bakım ınd an
d eğ erlen d irişlerin e d e yan sıd ığı tespit edilm iştir.
85 kimi süreli ilişki ktırmıı stratejileri: I laseltoıı 2005.
85 kentlileriyle seks yaymaya: H asetten 2005.
85 ve işle yu ıhı sosyal hııyutlarıyla ilgili bağlantılar: K onuyla ilgili m akale
için bkz. S hackelford 2(K)5d ve Huss 200b.
85 beynini Fruıık’e daha sıkı bağlıyordu: K adın beyni, oksitosin ve b ağ
lılık h ak kın d a daha fazla bilgi için bkz. I.iıı 20(15.
85 o kadar kıvırıyordu: l.u ving 2009 tarihli çalışm asınd a erkeklerin
bağlılık ya da e v lilik le ilgili k o n u şm alar esn asın d a stres altına g ir
d iklerini tespit etm iştir.
86 yalan söylerken yok daha az gerginlik: O 'l lair 1987.
86 Nicole’e dayamıyordu: G illiath 2008a referansıyla ku lland ığım ız çalış
m asında seksin kişisel bilgileri paylaşm a arzusunu arttırdığını,
sam im iyetle ilintili d üşünceleri beslediğini ve ilişkide olunan insan
için fedakarlıkta bulu nm aya teşvik edici oldu ğun u tespit etm iştir.
K lusm an 2002 tarihli çalışm asınd a ilişkinin süresi uzadıkça kad ın
da da erkekte de cinsel etkinlik ve cinsel tatm ind e düşüş olm asına
rağm en cinsel arzunun yalnızca kadınlarda azaldığını, erkeklerde
ise azalm ad ığını ortaya ko ym u ştu r (ve şefkate d uyulan arzunun
erkeklerde azalırken kadınlarda yükseldiğini), buradan hareketle,
eşe olan kalıcı bağlılığın kad ın lar için, en baştaki kara sevd a d öne
mi bittikten sonra, yü ksek m iktarlarda cinsel arzu gerektirm ediği
son ucun a varılm ıştır. A ncak erk ek ler için tam tersi geçerlidir.
A raştırm acılar erkeğin cinsel arzu su nun yüksek seviyed e kalm ası
gerektiğini, bunun evrim tarihind e neslin d evam ının kesilm esi ris
kine karşı alınm ış bir önlem olduğunu belirtm işlerdir.
86 aşka ulaşmanın zorunlu bir kısmı: E rkek b eyn i, eşe bağlan m a ve c in
sel ilişki arasınd aki bağ h ak kın d a daha fazla bilgi için bkz. Liu
2001.
86 ilkel bir biyolojik aylık: D op am in in sah ip o ldu ğu etkileri eşe bağlan
m a, zevk, öd ül ve m o tiv asy on için ku llanan özel beyin bölgeleri
hakkın da daha fazla bilgi için bkz. C u rtis 2006.
196
Notlar
197
Erkek Beyni
4 B E L A L T IN D A K İ B E Y İN
198
Notlar
91 bir gecelik ilişkilere olun ilgileri: Tok gecelik ilişkiler hakkında daha
fazla bilgi için bkz. Sch m itl 2001, L aıım ann 1999b ve M tılhall
2008a. E rkek lerin cinsel hay atlarıyla ilgili tatm inleri hakkında
daha fazla bilgi için bkz. C olson 2006. C o lso n Luı çalışm asınd a
erk ek lerin y ü zd e y etm işin in cinsel hay atlarınd a d eğiştirm eyi d ile
d ikleri şey ler oldu ğun u belirttiklerini aktarır.
92 erkeklerin testosteron seviyelerinin yükselmesi için: Van d er M eij
2(X)8.
92 cinsel olarak çekici - ya tin sönük - : O rtigu e 2008 tarihli çalışm asın
da erkek beyn in in cinsel u yaranların arzu lan ab ilirliğ i hakkında
k ararın ın , bir kad ını gördü ğü ilk 200 m ilisan iy ed e gerçekleştiğini
b elirtm iştir. D em ek o lu y o r ki, bu k arar b ilin ç işlem ed en önce a lı
nıyor.
92 penislerinin şekli hakkımla: S an ch ez 2007.
93 partnerlerinin jrn ıs boı/ıımlan memnun: Levcr 2(XXı tarihli çalışm asın
da. 32.031 erkek ve kadın üzerinde araştırma yaptığını ve erkeklerin
büyük kısmının daha büyük penise sahip olm ak istediklerini belirtir,
ürkeklerin yalnızca binde ikisi penislerin daha küçük olmasını dile
diklerini bildirmiştir. Dillnn 2(X)8 tarihli çalışmasında penis boyutu
nun, onlu yaşlardan yaşlılık dönem ine kadar birçok erkek için hatın
sayılır bir endişe kaynağı olduğunu tespit etmiştir. VVessells 1996
tarihli çalışmasında erkeğin yaşının ya da sertleşm em iş halde olan
penis boyunun, erekte olm uş penisin uzunluğunu tutarlı bir şekilde
yansıtm adığını ortaya kovmuştur. Erekte olm uş penisin uzunluğuyla
en yakıtı kom lasyon içinde olan gerilmiş halde olan penisin uzunluğu
dur. I’enis boyutu hakkında daha fazla bilgi için bkz. brançken 2<X)2.
93 eıı önem li özelliği olduğunu: brançken 2002 tarihli çalışm asınd a çok
fazla sayıd a erkeğin penis bo yların ın cin sel g ü çleriy le d oğru o ran
tılı o ld u ğu n u d ü şü n d ü ğ ü n ü tespit etm iştir.
93 gereğinden çok daha büyük: D iam ond 1997 tarihli çalışm asın d a,
önem li olanın penisin b ir kad ının v ajin asın a g ireb ilm ey e uygun
o lm ası old u ğu n u ve çok büyük peııisli erk ek lerin yeterin ce sperm
ak taram ay ab ileceğ in i, bu yü zd en de çok bü yük penislerin arzu la
nab ilir bu lu n u lm ad ıkların ı belirtm iştir.
199
Erkek Beyni
200
Notlar
201
Erkek Beyni
202
Notlar
5 BA BA BEYN İ
103 bnbtı olacaklarını öğrenmeleri: Buist 2003. M orse 2000 tarihli çalışm a
sınd a 327 ad et sağlıklı çift üzerin d e yaptığı çalışm aların sonucu
o larak bazı m ü stakbel b abaların eşlerinin ham ileliği esn asın da
ilişkileri ile iş v e/veya sek s hayatlarınd a p erfo rm an s düşüklü ğü
yaşayacakları kon usund a en d işelen d iklerin i tesp it etm iştir.
104 geri kulun tüm lun/ntı boyuncu: A h em 2(X)9 ve M eaney 2005. Iloyce
2(XI7 tarihli çalışm asınd a h am ilelik ve d oğu m h ak kın d a yetersiz
bilg iy e sah ip bab aların kaygı yaşam a riski altınd a old u klarını
b elirtir ve erk ek lere partn erlerin in h am ileliğ i, d oğum ve yeni
d oğm u ş bir bebeğe bakm akla ilgili m eseleler h ak k ın d a daha fazla
bilgi aktarım ına d aha fazla d ikkat ed ilm esin i önerir.
İ04 testosteron diişer ve proluktin yü kselir C ray 2006. Extoıı 2001b refe
ransıyla k u llan d ığ ım ız çalışm asın d a e rk ek lerd e yü ksek prolaklin
203
Erkek B eyni
sev iy esin in cin sel d ü rtü leri azalttığını tespit etm iştir, baba ad ay
ların d a testosteron sev iy esin in d üşerken p ro iak tin sev iy esin in
azalm asın ın ned eni ürem enin m ü m k ü n olm ad ığı bu d u ru m d a
cin selliğe o lan ilgiyi azaltm ak tır, llıil h o rm o n la r ve h am ilelik
hakkında daha fazla bilgi için bkz. D elahun ty 201)7, Ma 2005,
llu rnh am 2003, W y n n e-E d w ard s 2000 ve 2001, C arlso n 2006 ve
Flem ing 2002.
104 müstakbel annenin teni ve ter bezleri: V aglio 2009 tarihli çalışm asın
da, h am ilelik esn asın d a kad ın ların ten lerin d e ve ter b ezlerin d e
beş tane ay ırt edici uçucu koku bileşeni geliştird ik lerin i ve b u n la
rın ferom on ların gö rev in i g ö rebileceklerin i te sp it etm iştir.
104 “sem patik g e b e l i k K lein 1991 tarih li ça lış m a s ın d a ku v ad s e n -
d ro m u n u n y a y g ın a n ca k çok a z b ilin e n b ir o lg u o ld u ğ u n u
b e lirtir, liu s e n d rom d a b a b a a d a y ı e şin in h a m ile lik d ö n e m in d e
h a z ım sız lık , işta h a rtışı ya d a a z a lışı, k ilo a lım ı, ish al ya da
k a b ız lık ve h atta b a ş ya d a d iş ağ rısı gibi kim i fiz ik se l s e m p
to m la r te c rü b e e d e r. Z ie g le r 2 0 0 6 tarih li ç a lış m a s ın d a k u v a d ın
başka baba ad a y ı p rim a tla rd a d a y a şa n a n b ir se n d ro m o ld u ğ u
nu tesp it e tm iş tir. Y a p ıla n ç a lış m a d a b a b a ad ay ı o la n p rim a tla r
h a m ile lik d ö n e m in d e b e lirg in b içim d e k ilo a lırla rk e n k o n tro l
g ru b u n d a k i e rk e k p rim a tla rın k ilo a lm a d ık la rı g ö z le m le n m iş
tir. K uvad s e n d ro m u h a k k ın d a d ah a fazla bilg i için b kz. C o n
n er 1990,
105 annelik beyin devrelerinin gelişimi: I„irsen 200« tarihli çalışm asın d a
erk ek fero m o n lan y la tem asa g eçm en in dişi farelerin frontal lob
larında an n elik le ilgili o lan b ir bö lg ed e yeni h ü creler o lu şm asın a
seb ep old u ğu n u te sp it etm iştir. V eriler erk ek fcro ın o n ların ın dişi
farelerin b eyin h ü crelerin d e proiaktin d nlayım lı bir artışı teşvik
ettiklerini g österm ek ted ir. K ad ın beyni ve an n elik d ev releri h a k
kın d a daha fazla bilgi için bkz. b eck er 200Ka.
105 doğuma liç hafta kaldığı sırada : S to rey 2000.
105 baba olmayanlara göre bebeklerin ağlama sese, t iray 2007.
105 babanın çocukla çok az ilgilendiği: M u ller 2009. lioliv yalı erk ek lerd e
babalık h akkın d a bilg i içiıı bkz. W inking 2009.
204
Notlar
2 05
Erkı’k Beyni
liklerd e babaların çocu k ların a karşı daha sev ecen old u ğun u da
k eşfettiler. L vlilik ve eb ev ey n lik hakkın da d aha fazla bilgi için
bkz. Fagnn 2009.
1 11 Kendisine yurdum t olabilecek olanlar: Silk 2(109 tarihli çalışm asınd a
kad ınların kendi an n elerin d en ve yetişkin kızların d an - ve b a ş
ka ilişi akrabalard an - ald ığ ı yardım ın, çocu ğ u n yaşam ası ve iyi
duru m d a olm ası k on u su nd a belirg in bir etkisi o ld u ğu n u tesp it
etm iştir, libev eyn lik, kad ın ak rab alar ve çocuğu hayatta tu tm ak
hak kın d a daha fazla bilgi için bkz. K end ler 2005, T ay lo r 2000, fiili
2003, I law kes 2004, S ear 2(X)8 ve (Ju rv e n 2009.
112 evliliklerini yürütme: l’asley 2(X)2 tarihli çalışm asın d a, eşlerini ken
dilerinin baba rollerin in şek illen işi konusunda olu m lu yö n d e y ö n
lendirm iş olarak gö ren e rk ek lerin ev lilik lerin e d aha bağlı o ld u ğ u
nu tespit etm iştir, liv lilik ve eb ev ey n lik h ak kın d a d aha fazla bilgi
için bkz. K oopnarine 2005.
112 ö$reıwıe kabiliyetlerini geliştirdiğini: Feldm an 2007.
112 sürpriz dolu, dolayısıyla da dalıa teşvik edici: b abaların çocu k larını
teşvik edişi hakkın da d aha fa/l a bilgi için bkz. l’ech eux 1994,
O 'N eilI 2001, Fernald 1989, O rossm an 2002 ve P an cso far 2008.
112 balınlar dalın değişik ve eğlenceli: O 'N eilI 2 0 0 t ve P echeux 1994.
113 ergenliğe eriştiklerinde : G rossm ann 2002 tarihli çalışm asınd a on altı
yıl süren çalışm alarının sonucu olarak babanın hassas ve m ü cad e
leci oyun oyn ayış tarzının, çocuğun başarısında anah tar bir d eğiş
ken olduğunu tespit ettiklerini bildirm iştir, g o cu k lard a başarı ve
babalık hakkında daha fazla bilgi için bkz. Sarkadi 2008.
113 İtile ya da aldatmacayı fa r k edebilme: bretherton 2005.
1 14 annelere kıyasla daha doğrudan em irler : A hkariaıı 2003.
1 14 ihtiyaçlarım annelerinin yaptığı gibi: Fernald 1989.
114 özellikle de oğullarını, hizaya getirm e : Sarkad i 2008.
115 testosteron ve luızopresstn hormonları: W ang Z. 1993 tarihli çalışm a
sınd a had ım e d ilm e son u cu testosteronu n hiç salg ılan m am ası
d u ru m u nd a eb ev ey n lere özgü d avran ışlard a azalm a oldu ğun u
keşfetm iştir. I lad ım ed ilm iş erkek m em elilerd e ebevey n sel d a v
ranış için olan b ey in b ağ lan tıları, beyind e d aha az va/opressiıı
hücresi oldu ğu için azalm ıştır.
206
Notlar
6 Y E T İŞ K İN L İK : E R K E K L E R İN D U Y G U S A L H A Y A T L A R I
207
Erkek Beyni
208
Notlar
123 Bu dunımıı bilişsel rmputi udi verilmiştir: Bilişsel em pati, karşım ız
d aki insanı üzen şeyin ne old u ğu n u zekam ızla anlam ak d em ek
t i r - a m a aynı hissi kendi içim izd e h issetm em ize seb ep olmaz. Bir
insanın kendi bakış a çısın ı b ir d iğ erin in kin d en zihinsel olarak ay ı
rabilm esi, bi/Jere hislerim izi başkaların ın h isleriy le karıştırm am a
ve k arşım ızd ak in in hisleri ile "z e h irle n m e d e n " d uygusal so ru n
lara çözü m b u lab ilm e şansı verir. TPJ devreleri bu görevi üstlen
m işlerd ir. Başkalarının d u y gu ların ın ayrı tutm a ve erkeklerde T I’J
h ak kın d a daha fazla bilgi için bkz. S ch u lle -R u lh e r 2008.
123 kullanımı lerdhitıı /lekiştirebilir: C h ristako u 2009. Rmpati bakım ın
d an cin siy etler arasınd aki fark lar h akkın d a d aha fazla bilgi için
bkz. S ch u lte -R u lh e r 2008, B ecker 2008b ve lim e 2007.
123 hisleri arasındaki sının sağlam bir şekilde tuttuğunu: Sch ulte-R ulher
2008 tarihli çalışm asınd a erk ek lerin T P J'd e k i beyin aktivitelerinde
kendi hislerini anlam lan d ırırken de y ü k seliş yaşand ığını, böylece
kendileri ile başkaları arasınd aki sınırı koruyabildiklerini ortaya
koy m u ştu r.
124 boş bir yüz ifadesi: S ch u lte-R u lh er 2008 tarihli çalışm asında yüz
ifad elerin i taklitte cin siy etler arasınd a fark lar olduğunu tespit
etm iştir. Y ap ılan çalışm ay a g ö re em p ati içeren yü z yüze elk ile-
şim le r esn asın d a kad ınlard a A N S'ııin erk ek lere göre daha fazla
çalıştığın ı gösterm iştir. Y ü z ifadesi taklidi bakım ın d an cin siyetler
arası fark lar hakkın da daha fazla bilgi için bkz. Dim berg 1990.
124 hızla TP/'ı/r geçmesi: S ch u lte-R u th er 2008.
124 acısın ı g erçekten d e hissetti: Sch u lte-R u th er 2(X)8.
125 sistemi içerisinde kalarak duygularını paylaşacaktı: W ild 2001. surat
ifadesi taklidi ve duyguların bu laşıcılığı bakım ın d an cin siyetler
arasınd aki fark hakkında d aha fazla bilgi için bkz. Sonnby-Borgs-
tröm 2008. d u y gu ların bu laşıcılığı ile d u y gu sal ve bilimsel em pati
h akkın d a daha fazla bilgi için bkz. N um m enm aa 2008.
125 erkekliğin yazılı olmayan kanunları: Brod 1987.
125 yüz kaslarını korkularını m askeleyecek biçim de: Y ü z ifadeleri bey
n im iz in için d e n e le r o lu p b ittiğ in i y a n sıta b ilirle r, bu yü zd en
k o rk u y u sa k la m a b ecerisi ü z e rin d e p ra tik y ap ılm alıd ır, [irkek -
209
Erkek Beyni
210
Notlar
211
Erkek Beyin
212
Notlar
213
Erkek tieynt
214
Notlar
7 O L G U N E R K E K BEYN İ
139 Otuzlu yaşlarında sahip olduğu: M cC are 1996 tarihli çalışm asınd a
kişiliğin h ay at boyu d eğ işm ed iğini ortaya koy m u ştu r.
139 liiks bir Sedan'a daha çok yideeek liirden: M ehta 2009 tarihli çalış
m asınd a testostero n seviyesi d ü şü k olan erk ek lerin b aşkalarıyla
işbirliği içind e olm aya d aha açık old u ğu n u tesp it etm iştir. M ykle-
tun 2006 tarihli çalışm asınd a ellili yaşların d aki erk ek lerin otuzlu
v e k ırklı yaşların d aki erk ek lere g ö re cinsel hay atların d an daha
m em n u n old u kların ı keşfetm iştir. Y ap ılan araştırm ad a ellili y aş
larınd aki erk ek lerin cinsel h ay atların ın tatm in ed iciliği yirm i-yir-
m i d o k u z yaş arasınd aki erk ek lerin kiyle b en zer çıkm ıştır.
140 daha az testosteron ve vazopressin üretmeye: R osario 2004 ve 2009.
G ee n e ıı 1988 tarihli çalışm asın d a gen ç erk ek lerin testosteron
215
Erkek Beyni
216
Notlar
217
Erkek Beyin
218
Notlar
219
Erkek Beyni
220
Notlar
2<X)7 tarihli çalınm asında erk ek le rin kırk yaşın d an son ra uyku
esn asın d a ereksiyon olm a d u ru m u nu y aşam ay a d evam ettiklerini
tesp it etm iştir. Yaşı ilerlem iş erk ek lerin rü yaların ın yıi/.de sekizi
cinsel ilişk iler ü zerin ed ir ve g ece ereksiyo n u yla son u çlan ırlar.
I.aum aıın 1999 tarihli çalışm asınd a m astü rb asy on yap m a sık lığ ı
nın yaşı ilerlem iş erk ek lerd e arttığını çü nkü p artn erlerinin seks
yap m ak istem ed iğini, bu d uru m u erk ek lerin k ad ınlard an üç kal
daha fazla yaşad ığın ı ortaya koym u ştu r.
150 hayatlarının bu evresinde: S ieg el 2007 tarihli çalışm asınd a y a ş
lanm ayla görülen cinsel d eğişim lerin erk ek lerin ö/algılarını ve
cinsel kim liklerin i etkiled iğini tesp it etm iştir. Jaııssen 2008 tarihli
çalışm asın d a yaşlı erk ek lerin ereksiyo n kalitelerind eki d eğ işim
lerin cin sellikleri üzerin d e d oğru d an etkisi o ld u ğu n u , buna bazı
ö rn ek lerd e odağı p artn ere ve o n u cinsel h azzın a kay d ırm an ın da
d ahil o ld u ğu n u ortaya koym u ştu r. K onu yla ilgili yap ılan çalışm a
ya katılan yaşlı erk ek ler, yaşları ilerled ik çe cin sel p artn er seçm ek
k on u su nd a daha dikkatli ve özen li olm aya başlad ıkların ı b elirt
m işlerd ir.
150 yirmili yaşlarda ürettikleri: T an ag h o 2000 tarihli çalışm asınd a bir
e rk ek ti1 testosteron sev iyesin in yak laşık on yedi yaş civarın da
zirv e y ap tığ ın ı, ard ınd an bir sü re yü k sek seviyesin i koruyarak
otu zlu v e kırklı yaşlard a yavaşça d ü şü şe g eçtiğ in i, sek sen yaşına
g elin d iğ in d e ise testosteron sev iy esin in gen çliğ in d ek i seviyenin
y arısın d an az o labileceğ ini ortaya koy m u ştu r. V erm eu len 1999
tarihli çalışm asın d a vaşm ilerlem esiyle b ir erk eğ in v ücud un daki
y ağ o ran ın ın yü kseld iğini ve testostero n u n u n azald ığ ın ı belirt
m iştir. T esto stero n ve y aşlan m a hak kın d a d ah a fazla bilgi için
bkz. Q ian 2000, A r a u jo 2007 ve l.au glılin 2008. T esto stero n sev iy e
si d ü şiik erkekleri d eğ erlen d irm e ve tedavi yak laşım ları hakkında
d aha fazla bilgi için bkz. S n y d er 2008.
150 kısıt bir siirede bir evlilik sorununa dönüşen: Yaş, çiftler v e cin sellik
hakkın d a kapsam lı araştırm a verileri için bkz. I.au m anıı 1900.
Erekti! d isfo n k siy o n (İİD), d ünya çapınd a 150 m ilyond an fazla
erkeği etkiled iği tahm in ed ilen gen el b ir d u ru m d u r. I.loklor-
221
Erkek Beyni
1ar artık E D 'nin erk eğ in d eğil çiftin surunu olarak ele alınm ası
g erek tiğ in e inan ırlar çü nkü hem bunu yaşayan erk ek ler hem de
partnerleri üzerin d e belirg in şek ild e zararlı etkileri v ard ır. 13u
yü zd en p artn erler de V iagra tipi ilaçların ku llanım ı ya da testos
teron ted av isinin kararım alm akta söz sahibi olab ilm elid ir. Isidori
2005a referansıyla k u llan d ığ ım ız çalışm asınd a cinsel şikayetleri
olan yaşı ilerlem iş erk ek lerd e testosteron ted avisinin gece e ıe k -
siy on ların m , başarılı cinsel b irleşm elerin , ercksiy o ıı fonksiyonu
skoru nu n sayısını arttırd ığ ı, cinsel düşünceleri ve m otiv asy onu ,
genel cinsel tatm ini y ü k selttiğ in i, ancak başta testosteron seviyesi
norm al olan erk ek lerd e testostero n tedavisi için verilen ilaçların
plasebolarla m u k ay ese ed ild iğ in d e ereklil fonksyion ü zerin de
hiçbir etkisi olm ad ığın ı tesp it etm iştir. M ulhall 2008b referansıyla
ku llan d ığ ım ız çalışm asınd a erk ek lerin yü zd e yetm iş d ö rd ü n ü n
gerektiği d u ru m lard a ereksiyon sağlayan ilaçları alm aya hevesli
oldu ğun u ortaya ko y m u ştu r. Ted av i h akkın d a daha fazla bilgi
için bkz. W ang P. 2009 ve Sharm a 2009.
151 organları tam kttpusilede çalıştırabilmek: R ed oute 2005 tarihli çalış
m asınd a beyin tarayıcı içerisin d eyk en ken d ilerin e sek s film leri
iz.letildiğiııde, testo stero n sev iyeleri çok düşük olaiı erk ek lerin
beyinlerinin cinsel hey ecan için gereken bö lgelerin in çalışm aya
başlam ad ığını tespit etm iştir. A ncak bu erk ek lere testosteron
verild ikten son ra, s ö z kon usu b ölg eler yenid en çalışm ay a b aşla
m ıştır.
151 testosteronun kıirın bölgesinden kilo vermeye sebep olabileceği: G ooren
2009. S ıin iv a s-S h a n k a r 2009b referansıyla ku lland ığ ım ız çalışm a
sınd a, yaşı ilerlem iş erk ek lerd eki d üşük testosteron seviyesin in
ted avisinin vücut bileşim in d e faydalı etkileri o labileceğ ini (yağ
kaybı), kasları gü çlen d ireb ileceğ in i, cinsel işlevi ve bilişsel yetileri
d üzeltebileceğin i tesp it etm iştir.
152 erkekler ıçiıı bu dıı yeterli değildir: Dİ 113A, n n drojeııler ve yaşlanm a
hakkın da d aha fazla bilgi için bkz. R aiııey 2008, lîaker 2006, D lıa-
ria 2004, Anavvalt 2001, P ark er 1999 ve Sapolsky 1993.
152 ıiudrojeu takviyesi tedavisinden iyi sonuçlar: t herrier 2007 ta rih
222
Notlar
22.3
Erkek Beyni
2 24
Notlar
225
KAYNAKÇA
A arts, M., v e J. van M onk (2009). "T esto ste ro n e and un co n sciou s posi
tive p rim in g in cre ase hu m an m otiv ation s e p a ra te ly ." Neurorepart
20(14): 1300-1303.
A bkarian, G . G ., J. P. D w o rk in , v d. (2003). "F a th e rs ' S p eech to T h e ir
C h ild ren : P erfect Pitch o r T in E ar?" Fathering 1(1): 27-50.
A braham son, D. (2004). "E m b o d ied sp atial articu latio n : A gesture pers
p ective o n stu d en t neg otiatio n betw een k in esth etic schem as and
ep istem ic form s in learn in g m ath e m atics." P ap e r presented at the
annual m eetin g o f the N orth A m erican C h a p te r o f th e International
G rou p for th e P sychology of M athem atics E d u catio n , D elta Chelsea
•Hotel, T o ro n to , O n tario , C anada.
A bram s, D., A. R u tlan d , vd. (2009). "C h ild r e n 's g ro u p nou s: U nd ers
tand ing and ap p ly in g peer exclu sion w ithin and betw een g ro u p s."
Child Dev 80(1): 224-43.
A bram s, D., A. R u tlan d , vd. (2008). "C h ild re n 's ju d g m en ts o f disloyal
and im m oral peer behav ior: Su b jectiv e g ro u p d y n am ics in m inim al
in tergro u p c o n te x ts." Child Dev 79(2): 444-61.
A bram s, D., A. R u tlan d , vd. (2003). "T h e d ev elo p m en t o f subjective
group d yn am ics: C h ild re n 's ju d g m en ts o f n o rm ativ e and d eviant
in-grou p and o u t-g ro u p in d iv id u als." Child D ev 74(6): 1840-56.
A chenbach, G . G ., v e C . T . S n o w d o n (2002). "C o sts o f caregiving:
W eight lo ss in ca p tiv e ad u lt m ale co tto n -to p tam arin s ISuguinus
oedipus) fo llo w in g the birth o f in fan ts." Ini / Primatol 23(1): 179-89.
A d kin s-R egan, E. (2009). "N e u ro en d ocrin o lo g y o f so cial b eh av ior." I
LAR I 50(1): 5 - 1 4 ..
227
Erkek Beyni
228
Kaynakca
229
Erkek Beyni
230
Kaynakça
231
Erkek Beyni
232
Kaynakça
23 3
Erkek Beyni
234
K ay n ak ca
show sex -aty p ical h y p o th alam u s activ atio n w hen sm e llin g od oro u s
s te ro id s." Cereh Cortex 18(8): 1900-1908.
Berglund, H ., P. I.ind strom , vd. (2006). "B ra in resp o n se to p u tative
p herom ones in lesbian w o m en ." Proc Natl Acad Sci USA 103(21):
8269-74.
Berm an, M ., B. G lad u e, vd. (1993). "T h e e ffe cts o f h o rm o n es, type A
b eh av ior p attern , and p rov ocation o n agg ressio n in m e n ." Motivati
793-803.
B ernhardt, E. M ., F. K. G o ld sch eid er, vd. (2002). "Q u a litie s m en prefer
for ch ild ren in the U S and Sw ed en : D ifferen ces am o n g biological,
s te p and inform al fath e rs." Journal o f Com parative Family Studies
33(2): 233-47.
B ern h ard t, P. C . (1997). "In flu en ce s o f sero to n in an d testo stero n e in
ag g ressio n and d om in an ce: C o n v erg en ce w ith so cial p sy ch o lo g y ."
235
Erkek Beyni
Borns, CJ. S., S. M oore, vd. (2009). "A d o lescen t eng agem ent in d an g ero
u s behav iors is associated w ith increased w hite m atter m atu rity of
frontal co rtex ." PLoS One 4(8): e6773.
Berridge, K. C., ve M. L. K ringelbach (2008). "A ffe ctiv e neu roscien ce
o f pleasure: Rew ard in h u m an s and a n im a ls." Psychoplniriuacology
(Berl) 199(3): 457-80.
B ertolino, A., G . A rciero, vd. (2005). "V ariatio n of hu m an am y gd ala res
ponse d uring threaten in g stim uli as a function o f 5'1 T I T U 'R g en o ty
pe and personality s ty le ." Biol Psychititn/ 57(12): 1517-25.
D esler-M eredith, ). K., ve C . A. M arler (2003). "V aso p re ssin and the
transm ission o f p aternal b eh av ior across g en eratio n s in m ated,
cross-fostered Peroniysats m ic e ." Behnv Neurosci 117(3): 455-63.
D ester-M eredilh, J. K., ve C . A. M arler (2001). "V a so p re ssin and agg res
sion in cross-fostered C aliforn ia m ice (Peromyscus californicus) and
w hite-footed m ice (Perontyscus leucopusk" Harm Behnv 40(1): 51-64.
B ian chi-D em icheli, F., ve S . O rtig u e (2007). "T ow ard an u n d erstan d in g
o f the cerebral su b strates o f w o m an 's o rg a sm ." Netiropsi/chologin
45(12): 2645-59.
Bingham , B., ve V. Viau (2008). "N e o n a ta l go n ad eclo m y and "adult
testosterone replacem ent su g g est an in v olv em en t o f lim bic a rg in i
ne vasopressin and and rogen recep tors in the o rg an izatio n o f the
h y p o th alam ic-p itu itary -ad ren al a x is." Endocrinology 149(7): 3581-
91.
B irm ingham , W ., B. N. U chino, vd. (2009). "So cial ties and card io v ascu
lar function: A n exam in atio n o f relation sh ip ptrsitivity and n eg ati
vity d u rin g stre ss." h it J Psychophysiol 74(2): 114-19.
B jorkqvist, K. (2001). "So cial d efeat as a stresso r in h u m a n s." Physiol
Behnv 73(3): 435-42.
B jorkqv ist, K., M. I.in d strom , vd. (2000). "A ttrib u tio n o f agg ression to
acts: A fo u r-facto r m o d e l." Psi/chol Rep 87(2): 525-30.
Blanchard, R., ve R. A. Lippa (2008). "T h e sex ratio o f o ld e r sib lin g s in
non-right-han ded h om osexu al m e n ." Arch Sex Belmv 37(6): 970-76.
Blanton, R. E., J. G. Levitt, vd. (2004). "G e n d e r differences in the left infe
rior frontal gyrus in norm al ch ild ren ." Neuroinmge 22(2): 626-36.
236
Kaynakça
237
Erkrk Beyni
238
K ay n ak ça
239
Erkek Beyni
course, but inversely w ith o th e r sexual beh av ior freq u en cies." / SV.v
Med 6(7): 1947-54.
Brooks, A., B. S ch o u ten , vd. (2008). "C o rrelated ch an g es in percep tion s
o f the g en d er and o rien tatio n o f am b ig u o u s biological m otion figu
re s." Curr Biol 18(17): R 728-R 729.
B row ning, J. R., C. 1 latfieid , vd. (2000). "Sex u al m otiv es, gen d er, and
sexual b eh av ior." Archives o f Sexual Behavior 29(2): 135-53.
Buist, A., C. A. M orse, vd. (2003). "M e n 's ad justm ent to fatherhood :
Im p lication s for o b stetric health c a re ." J Ohstet Cynecol Neonatal Nurs
32(2): 172-80.
Burch, R. I.., ve G . G . G allu p Jr. (2008). Semen Science. I lam bu rg, G e r
m any: Sp ring er.
B urch, R. L., ve G . G. G allu p Jr., edl. (2006). The Psychobiology o f Human
Semen. N ew York: C am b rid g e U niversity Press.
B urgdorf, J., ve J. P an k sep p (2001). "T ic k lin g in d u ces rew ard in a d o les
cent ra ts ." Physiol Behai>72(1-2): 167-73.
B urnett, S., G . Bird, vd. (2009a). "D ev elo p m en t d u rin g ad o lescen ce
o f the neural p ro cessin g o f social em o tio n ." / Cogn Neurosci 21(9):
1736-50.
Burnett, S., ve S. J. B lak em o re (2009b). "F u n ctio n a l con n ectiv ity d u rin g
a social em otion task in ad o lescen ts and in a d u lts." Eur ] Neurosci
29(6): 1294-301.
Burnett, S., ve S. J. B lak em ore (2009c). "T h e d ev elop m en t o f ad olescent
social co g n itio n ." Ann N Y Acad Sci 1167: 51-56.
B urn ham , T . C , J. P. C h ap m an , vd. (2003). "M en in com m itted , ro m antic
relation ships h av e lo w er testo stero n e." Harm Behav 44(2): 119-22.
B urri, A., M . H ein richs, vd. (2008). "T h e acute effects o f intrnnasal o x y
tocin ad m in istration on en d o crin e and sexual function in m a le s."
Psy-clwneurqendocrinology 33(5): 591-600.
B urriss, R. P., v e A. C. L ittle (2006). "E ffe cts o f p artn er con cep tio n risk
p hase on m ale percep tion o f d om in an ce in faces." Evolution and
Human Behavior 2 7 '(4): 297-305.
B uss, C, C . Lord, vd. (2007). "M a te rn a l care m od u lates the relatio n sh ip
betw een prenatal risk and hipp ocam p al vo lu m e in w om en but not
in m e n ." INeurosci 27(10): 2592-95.
240
K ay n ak ça
100(2): 204-32.
Buss, D . M ., T . K. S h ack elfo rd , vd. (2008). "T h e m a te reten tio n inv en
to ry sh o rt form (M R 1-SF)." Personality an d Individual Differences
44(1): 322-34.
Byers, E. S ., v e S . M acN eil (2006). "F u rth e r v alid atio n o f the in terp erso
nal e xch an g e m od el o f sexu al sa tisfa ctio n ." J Sc.r M arital Ther 32(1):
53-69.
Byrd-C'raven, J., v e D. C . G eary (2007). "B io lo g ica l and ev olu tio nary
con trib u tion s to d ev elop m en tal se x d iffe re n c e s." Reprod Biomcd
Online 15, S u p p l. 2:12-22.
C abrera, N. J., C . S . T am is-L eM o n d a, v d. (2000). "F ath erh o od in the
tw en ty -first c e n tu ry ." Child Dev 71(1): 127-36.
C aciop p o, J. T , v e J. D ecety (2009a). "W h a t a re th e b rain m ech an ism s on
w hich p sy ch o log ical p rocesses a re b a sed ?" Perspectives on Psycholo
gical Science 4(1): 10-18.
C aciop p o, J. T ., v e L. C . H aw kley (2009b). Perceived social isolatio n and
c o g n itio n ." Trends Cogn Sri 13(10): 447-54.
241
Erkek Bef/u i
242
K .iynakca
243
Erkek Beyni
244
Kaynakça
245
Erki’k Beyni
246
Kaynakca
247
Erkek Beyııi
stu d y com p arin g sam e-sex and op p o site-sex tw in g irls ." Horni Behai'
47(2): 230-37.
C oh en -B en d ah an , C . C , J. K. B uitelaar, vd. (2004). "P ren atal exp o su re
to testosterone and fun ctional cerebral lateralization: A stu d y in
sam e-sex and o p p o site-sex tw in g irls." Psychoneuroendocrinology
29(7): 911-16.
C o h en -B en d ah an , C . C , C . van d e Beek, vd. (2(X>5). " l ’renatal sex h o r
m on e effects on child and ad ult sex-typed behavior: M ethods and
find ing s." Neurosci Bwhehav Rev 29(2): 353-84.
C oiro, M .J ., ve R. E. E m ery (1998). "D o m arriage pro blem s affect fath e
ring m ore than m othering? A q u an titativ e and qu alitativ e re v ie w ."
Clin Child Fnm Psychol Rev 1(1): 23-40.
C o le, W. R., S. H. M ostofsky, vd. (2008). "A g e-related chang es in m otor
su b tle sig n s am o n g g irls and boys with A D H D ." Neurology 71(19):
1514-20.
C o ilaer, M . L., ve M . H ines (1995). " I lu m an behavioral sex d ifferen ces:
A role for gon adal horm ones d u rin g early d ev elo p m en t?" Psychol
Bull 118(1): 55-107.
C ollin s, W. A., E. E. M accoby, vd. (2001). Tmviird Nature with Nurture.
N ew York: A m erican P sychological A ssociation.
C o lso n , M. H., A. Lom aire, v d. (2006). "S ex u al behav iors and m ental
perception , satisfactio n and exp ectatio n s o f sex life in m en and
w om en in F ran ce." J Sea M ed 3(1): 121-31.
C on d o n , ]. T., P. Boyce, vd. (2004). "T h e first-tim e fathers stu d y: A p ro s
pective stud y o f the m en tal health and w ellbeing o f m en d u rin g the
transition to p aren th o o d ." Aust NZ / Psychiatry 38(1-2): 5(1-64.
C o n n ellan , J., S. B aron-C oh en , S (2000). "S e x d ifferen ces in hu m an
neonatal social p ercep tio n ." Infant Brum and Development 23:113-18.
C o n n er, G . K.., ve V. D enson (1990). "E x p ectan t fathers' resp o n se to
pregnancy: Review o f literatu re and im p lications for research in
h igh -risk p re g n a n cy ." J Perinat Neonatal Nurs 4(2): 33-42.
C ook , 5. W ., ve S. G o ld in -M ead o w (2006). "T h e role o f gestu re in lear
ning: D o child ren use their han d s to change their m in d s?" Journal o f
Cognition and Development 7(2): 211-32.
248
Kaynakça
249
Erkek Betini
250
Kaynakça
251
Erkek Beyni
relation betw een stru ctu re and fu n ctio n ." Honn Behav 55(5): 589-96.
De Z egh er, P., 11. D ev lieger, vd. (1992). "P u lsa tile and sexu ally d im o rp
Debioc, |. (2005). "P e p tid e s o f love and fear: V asopressin and o xytocin
m o d u late the in tegratio n o f inform ation in the am y g d ala." Bioessays
27(9): 869-73.
DeC aro, D. A ., M. B ar-Eli, vd. (2009). "1 low do m otoric realities shape,
and becom e shaped by, the w ay p eop le ev alu ate and select potential
cou rses o f action? T o w ard a u n itary fram ew ork o f e m bo d ied d ecisi
on m ak in g ." Prog Brain Res 174:189-203.
D ecety, J., ve C Lam m (2007). "T h e role o f the right tem p orop arietal
ju nction in social interaction: H ow low -level com p u tatio n al p ro ces
ses con tribu te to m eta-co g n itio n ." Neuroscientist 13(6): 580-93.
252
Kaynakçn
25 3
Erkek Beyni
254
Kaynakça
255
Erkek Beyni
Erne, R. F. (2Ш 7). "S e x d ifferen ces in ch ild -on set, life-co u rse-p ersisten t
con d u ct d isord er. A review o f biological in flu en ces." Clin Psychol
Rev 27(5): 607-27.
Em ery T h o m p son , М ., J. H. Jo n es, vd. (2007). "A g in g and fertility pat
terns in wild ch im p an zees p ro v id e insights into the e v olu tio n o f
m en o p au se." Curr Biol 17(24): 2150-56.
E rlandsson, K., A. D silna, vd. (2007). "Sk in -tu -skin care w ith the father
after cesarean birth and its effect on new born crying and p refeed in g
beh av ior.” Birth 34(2): 105-14.
E verhart, D. E., 11. A. D em arec, vd. (2006). "P ercep tio n o f em otional
prosody: M oving tow ard a m od el that incorporates sex-related d if
fe re n ce s." Behav Cogn Neurosci Rev 5(2): 92-102.
E vu arherh e, O ., J. D. L eggett, vd. (2009). "O rg an izatio n al role for p u b er
tal an d rogen s on ad u lt hypothniam ic-p itu itary-ad renai sen sitiv ity
to testosterone in the m ale ra t." f Physiol 587(pt. 12): 2977-85.
Exton, M. S., Т. H. K ru ger, vd. (2001a). "C o itu s-in d u ced orgasm stim u
lates prolactin secretio n in h ealth y su b je cts." Psychoneuroendocrino-
log\/ 26(3): 287-94.
Exton, M. S., Т. I I. K ru ger, vd. (2(K)lb). "E n d o crin e resp on se to m astu r
bation -in d u ced org asm in healthy m en follow ing a 3-w eek sexu al
ab stin en ce." World / Urol 19(5): 377-82.
Fabes, R. A ., C. L. M artin, vd. (2003a). "E a rly school com p eten ce: T h e
roles o f sex-seg regated play and effortful con tro l." Dev Psychol 39(5):
848-58.
Fabes, R. A., C. L. M artin, vd. (2003b). "Y o u n g child ren 's play qualities in
sam e-, other-, and m ixed -sex peer g rou p s." Child Dev 74(3): 921-32.
Fagan, J„ R. P alkovitz, vd. (2009). "P ath w ay s to paternal en g agem en t:
L ongitud inal effects o f risk and resilien ce on nonresid en t fath ers."
Dev Psychol 45(5): 1389-405.
Fagot, И. I., ve R. H agan (1985). "A g g re ssio n in tod d lers: R esp o n ses to
the assertiv e acts o f b o y s and g irls." Sex Roles 12(3-4): 341-51.
Farrow', T . F., R. R eilly, vd. (2003). "S e x and personality traits influ ence
the d ifference b etw een tim e taken to tell the truth o r lie ." Percept Mot
Skills 97(2): 451-60.
256
Kaynakça
Feinberg, D. R., L. M . D elîru in e, vd. (2008). " T h e role o f fem ininity and
av erag en ess o f v o ice pitch in aesth etic ju d g m ents o f w o m en 's v oi
c e s ." Perception 37(4): 615-23.
Feiring, C , and M . L ew is (1987). "T h e c h ild 's so cial netw ork : Sex d iffe
rences from th ree to six y e a rs." Sex Roles 17(11-12): 621-36.
Felder, S . (2006). " T h e g e n d e r longev ity gap : e x p la in in g the d ifference
b etw een sin g les and c o u p le s." fournal o f Population Economics 19(3):
1432-75.
Feld m an, R. (2007). 'T a re n t-in fa n t sy n ch ro n y and the con stru ctio n o f
shared tim in g: P hysiological precu rso rs, d ev elo p m en tal o utcom es,
and risk co n d itio n s." j Child Psychol Psychiatry 48(3-4): 329-54.
Feld m an, R. (2006). "F ro m biological rh ythm s to so cial rh ythm s: Physic
olog ical p recu rso rs o f m o th er-in fan t sy n ch ro n y ." Dei> Psychol 42(1):
175-88.
Feld m an, R., ve A. I. Eid eim an (2009). "B io lo g ica l and env ironm en tal
initial con d ition s sh ap e th e trajectories o f co g n itiv e and social-
em o tio n al d ev elo p m en t acro ss th e first y ears o f life ." Dev Sci 12(1):
194-200.
Feldm an, R., A. I. E id eim an, vd. (2002). "C o m p a riso n o f skin-to -sk in
- (k an g aro o ) and trad itional care: P aren tin g o u tco m e s and preterm
in fan t d ev e lo p m e n t." Pediatrics 110(1, pt. 1): 16-26.
Feld m an, R., A. W eller, vd. (2003). "T e stin g a fam ily intervention
h y p o th esis: T h e con tribu tion o f m o th er-in fan t sk in -to -sk in contact
(kan garo o care) to fam ily interactio n , p ro xim ity , and to u ch ." / Earn
Psychol 17(1): 94-107.
Feng, J., I. Sp en ce, vd. (2007). "P la y in g an actio n v id e o g am e reduces
g en d er d ifferen ces in sp atial co g n itio n ." Psychol Set 18(10): 850-55.
Ferguson, R., ve C . O ’N eill, ed l. (2(X)1). Late Adolescence: A Gestalt Model
o f Development, Crisis, and B rief Psychotherapy. C am b rid g e, M A : G e s
talt Press B ook; N ew York: A n aly tic P ress/ T ay lo r & Francis.
Ferguson, X, and 1 1. Eyre (2000). "En gend ering gen d er differences in sha
m e and guilt: Stereotypes, socialization and situational pressures."
İçinde: A. 11. Fisher, ed„ Gender and Emotion: Social Psychological Perspec
tives. C am bridge, UK: Cam bridge University Press, 2000, pp. 254-76.
257
Erkek Beyni
Fernald, A ., X X aeschn er, vd. (1989). "A cro ss-lan gu age stu d y o f pro
so d ic m od ification s in m o th ers' and fathers' sp eech to p rev erbal
in fa n ts." I Child Lang 16(3): 477-501.
Fernand ez-G u asti, A., F. P. K ru ijv er, vd. (2000). "S e x d ifferen ces in the
d istribu tion o f an d rogen recep tors in the hu m an h y p o th alam u s." /
Comp Neurol 425(3): 422-35.
Ferris, C . F. (2008a). "Fu nctional m agnetic resonance im aging and the
neurobiology o f vasopressin and oxytocin." Prog Brain Res 170: 305-20.
Ferris, C. F., Y. D elville, vd. (1996). "V aso p ressin and d ev elo p m ental
onset o f flank m arking b eh av ior in go ld en h a m ste rs." / Neurohiol
30(2): 192-204.
Ferris, C. F., C . X. S n ow d on , vd. (2004). "A ctiv atio n o f neural p athw ay s
associated w ith sexual aro u sal in non-h um an p rim ates." / Magn
Resou Imaging 19(2): 168-75.
Ferris, C. F., X. Sto lberg , vd. (2008b). "Im ag in g the neural circu itry and
chem ical con trol o f ag g ressiv e m o tiv atio n ." BMC Neurosci 9: 111.
Feygin, D. L., J. E. S w ain , vd. (2006). "T h e norm alcy o f neu rosis: e v o lu
tionary origin s o f o b sessiv e-co m p u lsiv e d iso rd er and related beh a
v io rs." Prog Neuropsychopharmacol Biol Psychiatry 30(5): 854-64.
Fisch er, A . H., ed. (2000). Gender and Emotion. Paris: C a m b rid g e U n i
versity Press.
Field, E. F. (2008). "S e x d ifferen ces in the organ izatio n o f m o v em en t."
İçinde: J. B. B ecker, K. B erkley, N. G eary , E. H a m p s o n ,). P. H erm an,
and E. A. Young, ed l.. Sex Differences in the Brain: From Genes to Beha-
vior, O xfo rd , U K: O xford U niversity Press.
Field, E. F., 1. Q. W hishaw , vd. (1997). "A kinem atic analysis o f sex-typical
m ovem ent patterns used d uring ev asiv e dodging to protect a food
item : T h e role o f testicular h orm on es." Bchav Neurosci 111(4): 808-15.
Finegan, J. A., B. B artlem an, vd. (1989). "A w ind ow for the stu d y o f
pren atal sex h orm o n e influ ences on postnatal d ev e lo p m e n t." I Genet
Psychol 150(1): 101-12.
Finkelstein , J. VV„ E. J. S u sm an , vd. (1997). "E stro g e n o r testo stero n e
increases self-rep orted ag g ressiv e beh av iors in h y p ogonad al ad o
le sc e n ts." I Clin Endocrinol M etab 82(8): 2433-38.
258
Kaynakça
Finn, M ., ve K. I lenw ood (2009). "E x p lo rin g m ascu lin ities w ithin m e n 's
identificatory im agin in g s o f first-tim e fa th erh oo d ." Br / Soc Psychol
48 (pt. 3): 547-62.
Fischer, A. K. (21K17). "P aren tal relation ship qu ality and m ascu lin e gen-
d er-ro le strain in yo u n g m en: M ediating e ffe cts o f p erso n ality ."
Counseling Psychologist 35(2): 328-58.
Fisher, H. (2006). P ersonal com m u n icatio n .
Fisher, 11. (2004). Why We Love: The Nature and Chem istry o f Romantic
Love. N ew Y o rk : H olt.
Fisher, H., A. A ron, vd. (2005). "R o m a n tic love: A n fM E I stu d y o f a neu
ral m echanism for m ate c h o ic e ." / Comp Neurol 493(1): 58-62.
F ish er, H. E., A. A ro n , vd. (2002). " D e fin in g th e b rain sy s te m s o f lust,
ro m an tic a ttra ctio n , and a tta ch m e n t." Arch Sex. Behav 3 1 (5 ): 41 3 -
19.
Fiske, S. T . (2009). "B ra in scan s o f m ale brain: A rea fo r em p ath y shut
d ow n after look in g at sexy pictu res ... su g g est sexy im ages can sh ift
the w ay m en p erceiv e w o m en ." P ap er presented at m eeting o f the
A m erican A ssociation for the A d v ancem ent o f S cien ce, C h icago,
Feb. 1 5,2008.
Flanders, |. L , V. Leo, vd. (2(X)9). "R o u g h -an d -tu m b le play and the
regulation o f agg ression: An ob servatio n al stu d y o f father-child
play d y a d s." Aggress Behai’ 35(4): 285-95.
Flem ing, A. S., C C o rter, vd. (2002). "T esto ste ro n e and prolactin are
associated w ith em otional resp o n ses to infant cries in new fath ers."
Harm Behav 42(4): 399-413.
Flem ing, A. S ., 1). H. O 'D ay , vd. (1999). "N eu ro b io lo g y o f m o th er-in
fant interactions: E xp erience and cen tral nerv o u s sy stem plasticity
across d ev elo p m en t and g en eratio n s." Neurosci Biohehav Rev 23(5):
673-85.
Fliers, H., G. J. D e V ries, vd. (1985). "C h a n g e s w ith agin g in the v aso p
ressin and o xy to cin innerv ation o f the rat b ra in ." Brain Res 348(1):
1- 8 .
Forger, N . G . (21X19). "C o n tro l o f cell n u m b er in the sex u ally d im o rp h ic
brain and sp in al c o rd ." |Neuroendocrinal 21(4): 393-99.
259
Erkek Beyni
260
Kaynakça
261
Erkek Beyni
262
Kaynak<;n
263
Erkek Beyni
G esq u iere, L K., E. O . W ango, vd. (20(17). "M ech an ism s o f sexual sele c
tion: Sexu al sw ellin g s and estrog en con cen tratio n s as fertility ind i
cators and cu es for m ale con so rt d ecisio n s in wild b ab o o n s." Horin
Behav 51(1): 114-25.
G ianaros, 1’. J., J. A. H orenstoin, vd. (2007). "P erig en u al an terio r cin gu -
iate m orp holog y cov aries w ith perceived social sta n d in g ." Soc Cogn
Affect Neurosci 2(3): 161-73.
G ied d , J. N. (2004). "S tru ctu ral m ag n etic resonance im aging o f the ad o
lescent b ra in ." Ann N Y Acaii Sci 1021: 77-85.
G ied d , J. N., J. B lu m en th al, vd. (1999). "B rain d ev elo p m en t d uring
child hood and ad o lescen ce: A longitud inal M RI s tu d y ." Nut Neu-
rosci 2(10): 861-63.
G ied d , J. N ., F. X. C astellan o s, vd. (1997). "S ex u al d im orp hism o f the
dev elo p in g hu m an b rain ." Pro# Neuropsychopharmacol Biol Psychiatry
21(8): 1185-1201.
G ied d , J. N ., L S. C lasen , vd. (2006). "P u b erty -related influ ences on bra
in d ev elo p m en t." Mol Cell Endocrinol 254-55:154-62.
G ied d , J. N ., F. M. l.alo n d e, vd. (2009). "A n atom ical brain m ag n etic
resonance im aging o f typ ically d ev elo p in g child ren and a d o le s
c e n ts." / Am Acad Child Adolesc Psychiatry 48(5): 465-70.
G ied d , J. N ., J. VV. S n ell, vd. (1996). "Q u an titativ e m ag n etic resonance
m inal sexual prim ing m o tiv ates relatio n sh ip goal p u rsu it." Pers Soc
Psychol Bull 34(8): 1057-69.
G illath , O ., P. K. Sh av er, vd. (2008b). "G e n e tic correlates o f ad u lt attach
m en t sty le ." Pers Soc Psychol Bull 34(10): 1396-1405.
264
Kaynakça
G ilm o re, J. 11., W. Lin, vd. (21HI7). "R eg io n al gray m a tte r g ro w th , sexual
d im o rp h ism , and cerebral asym m etry in the neo natal b rain ." / Neu-
rosci 27(6): 1255-60.
G inn, S. K., v e S . ). Pickens (2005). "R e la tio n sh ip s betw een sp atial acti
v ities and sco res on the m ental rotation test as a fu n ction o f s e x ."
Perceptual and M otor Skills 100(3): 877-81.
G inth er, A. J., A. A. C arlso n , vd. (2002). "N e o n a ta l and pu bertal d ev e
lopm ent in m ales o f a coo p erativ ely b reed in g prim ate, th e cotton-
top tam arin (Saguinus oedipus aedipus)." BiolRcprod 66(2): 282-90.
G leason, E. D., M . J. Fuxjager, vd. (2009). "T estosterone release and social
context: W hen it occurs and w hy." Front Neuroendocrinal 30(4): 460-69.
G lu ck m an , P. D., ve M. A. I lanson (2006). "E v o lu tion , d ev elo p m en t and
tim ing o f p u b erty ." Trends Endocrinol M etah 17(1): 7-12.
G obrog ge, K. L., Y. Liu, vd. (2007). "A n terio r h y p o th alam ic neu ral a cti
vation and neu ro ch em ical .associations w ith ag g ressio n in pair-bo n
ded m ale p rairie voles."/ Comp Neurol 502(6): 1109-22.
G oetz, A. T. and T. K. S h ack elfo rd , ed l. (2006). Mate Retention. Semen
Displacement, and Sperm Competition in Humans. N ew Y ork : C am
brid ge U niversity Press.
G o etz, A. X, X. K. S h ackelfo rd , vd. (2005). "M a te retention, sem en d isp
lacem en t, and hu m an sp erm com p etition : A prelim inary in v estig a
tion o f tactics to prevent and correct fem ale in fid elity ." Personality
and Individual Differences 38(4): 749-63.
G old in -M ead o w , S ., S. W. C ook , vd. (2009). "G e stu rin g g iv es child ren
new id eas about m a th ." Psychol Sci 20(3): 267-72.
G om es, C. M ., ve C . B oesch (2009). "W ild ch im p an zees e xch an g e m eat
for sex on a long-term b asis." PLoS One 4(4): e 5 1 16.
G on zag a, G . C , R. A. X u rner, vd. (2006). "R o m a n tic love and sexual
d esire in close relation sh ip s." Emotion 6(2): 163-79.
G ood , C . D„ K. L aw rence, vd. (2003). "D o sa g e-se n sitiv e X -lin ked locus
in flu en ces the d ev elo p m en t o f am ygd ala and o rb ilo fro n tal cortex,
and fear reco g n ition in h u m an s." Brain 126(11): 2431-46.
G ooren , L. J. (2009). "L ate-o n set h y p o g o n ad ism ." Front Horm Res 37:
62-73.
265
Erkek Beyni
266
Kaynakça
267
Erkek Beyni
G ü zeli, J. K., ve I.. V ern o n -F eag an s (2004). "P a ren ta l perceived con trol
o v e r caregiving and its relatio n sh ip to paren t-in fan t in teractio n ."
Child Dev 75(1): 134-46.
H adler, I. (2007). "A n g e r and agg ression m ay be g e n e tic ." P ap er p resen
ted at A m erican P sy ch oso m atic S o cie ty A nnu al M eetin g , B ud apest.
I laen fler, K. (2004). "M an h o o d in con trad ictio n : T h e tw o faces o f stra
ight e d g e ." Men and M iiscu lin ilie s7(l): 77-79.
I lagenauer, M. H-, J. I. Perryman, vd. (2009). "Adolescent changes in
the homeostatic and circadian regulation of sleep." Dev Neurosci
31(4): 276-84.
I lagiw ara, 11., T. F u n ab ash i, vd. (2007). "E ffe cts o f neonatal testosteron e
treatm ent on sex d ifferen ces in form alin -in d u ced n o cicep tiv e b eh a
vio r in rats." Neurosci D’tl 4 1 2(3): 264-67.
I lalın, N., P. Jansen, vd. (2009). "P resch o o le rs' m ental rotation: C e n d e r
d ifferen ces in h em isp h eric asy m m e try ." / Cogn Neurosci, pu blished
on lin e A pril 1 4,200 9.
Ila la ri, К., M. Mines, vd. (2005). "S e x d ifferen ces and ind iv id u al d iffe
rences in cog n itiv e perfo rm an ce and Iheir relation ship to e n d o g e
nou s gon adal h o rm o n es and g o n a d o tro p in s." Behav Neurosci 119(1):
104-17.
I lall, (J. B., S . F. W itelso n , vd. (2004). "S e x d ifferen ces in fu n ctio
nal activ atio n p atterns revealed by increased em otion p rocessing
d em an d s." Neuroreporl 15(2): 219-23.
H all, I. A. (1984). Nonverbal Sex Differences: Coinmtiinculiou Accuracy and
Expressive Sh/le. B altim ore: Jo h n s H o p kins U niversity Press.
I lall, J. A . (1978). "G e n d e r effects in d eco d in g nonv erbal c u e s." Psycho
logical Bulletin 85:845-57.
H all, J. A., J. D. C arter, and T . G . M organ (2000). "G e n d e r d ifferen ces
in the nonverbal co m m u n icatio n o f e m o tio n ." İçind e: A. 11. F isch er,
e d .. Gender and Emotion: Social Psychological Perspectives. Paris: C a m
brid ge U niversity P ress, pp. 97-117.
I lall, b. A ., G . R. E sche, vd. (2008). "C o rre la te s o f low te sto stero n e and
sy m p to m atic an d ro g en d eficien cy in a po p u latio n -based s a m p le ." I
Clin Endocrinol M etab 93(10): 3870-77.
268
Kaynakça
269
Erkek Beyni
270
Kaynakça
271
Erkek Bryn i
272
Kaynakça
27 3
Erkek Beyni
H oeft, I*'., C. L. W atson , vd. (201)8). "G e n d e r d ifferen ces in the m eso-
co rtico iim b ic system d u rin g com p u ter g a m e -p la y ." fPsychiatr Res
42(4): 253-58.
H oehl, S., ve T. S trian o (2008). "N e u ra l p rocessing o f eye gaze and th re
at-related em otional facial exp ressio n s in in fan cy ." Child Dev 70(6):
1752-60.
H ofer, A., C. M. Sied en to p f, vd. (2006). "G e n d e r d ifferen ces in reg io
nal cerebral activ ity d u rin g the percep tion o f em otion: A functional
MKI stu d y ." Neuroimage 32(2): 854-62.
H ogervorst, E., V. W . H en d erso n , R. 13. G ibb s, and R. D iaz B rinton, edl.
(2009). Hormones, Cognition ami Dementia: State o f the Art and Emer
gent Therapeutic Strategies. London: C am b rid g e U niversity Press.
H old en, C . (2004). "A n e v erlastin g g en d er g a p ?" Science 305(5684):
639-40.
H oist, S ., 1. Lund, vd. (2005). "M a ssa g e -lik e stro k in g influ ences plasm a
levels o f gastro in testin al horm on es, inclu ding insulin , and increases
w eight gain in m ale rats." Anton Neurosci 120(1-2): 73-79.
H olstege, G ., J. R. G eorg iad is, vd. (2003). "B ra in activ atio n d uring
h u m an m ale e jacu latio n ." J Neurosci 23(27): 9185-93.
H olt-Lunstnd, J., W. A. B irm in gh am , vd. (2008). "In flu en ce o f a 'w arm
touch' su p p ort en h an cem en t in tervention am on g m arried cou p les
on am bu latory blood p ressu re, oxy tocin, alpha am y lase, and C o rti
so l." Psycho-somM ed 70(9): 976-85.
H onekop p , J., M . V oracek, vd. (2006). "2nd to 4th d ig it ratio (2D :4D )
and n u m ber o f sex partn ers: E vid en ce for effects o f prenatal testo s
terone in m e n ." Psychoneuroendocrim logy 31(1): 30-37.
Hooven, C. K„ C. E. Chabris, vd. (2004). "T h e relationship o f male testostero
ne to com ponents o f mental rotation." Neurofrsychologia 42(6): 782-90.
Llrdy, S. B. (20(H)). "T h e op tim al n u m ber o f fathers: E volution, d em o g
raphy, and histo ry in the sh ap in g o f fem ale m ate p referen ces." Ann
N Y Acad Sci 907:75-96.
H rd y, S. B. (1974). "M a le -m a le com p etition and infanticid e am on g the
lan-gu rs (Preshytis entellus) o f A bu, R ajasth an ." Folia Primatol (Bast'l)
22(1): 19-5B.
274
Kaynakça
|lu, S. M., N. W ei, vd. (2008). '"P a tte rn s o f brain activ atio n d u rin g v isu
ally ev ok ed sex u al aro u sal d iffe r betw een h o m osexu al and h etero
sexual m e n ." AJNRAm INeuroradial 29(10): 1890-% .
Huber, D ., P. V ein an te, vd. (2005). "V a so p re ssin and o xy to cin exci
te distinct neu ronal p op u lations in the cen tral am y g d a la ." Science
308(5719): 245-48.
I lugdahl, K., T . T h o m sen , vd. (2006). "S e x d ifferen ces in visuo-spatial
processing: A n fM Rl stud y o f m ental ro tatio n ." Neuropsychologia
44(9): 1575-83.
Hughes, S. M ., P. D isp en za, vd. (2004). "R a tin g s o f voice attractiv en ess
pred ict sex u al beh av io r and body co n fig u ratio n ." Evolution and
Human Behavior 25(5): 295-304.
H ughes, S . M ., (1. Ci. tJa llu p , Jr. (2008). "W h y are w e attracted to cer
tain v oices? V oice as an evolved m ed ium fo r the tran sm issio n o f
p sychological and biological in fo rm atio n ." İçinde: K. Izdebski, ed..
Emotions in the Human Voice, vol. 2: Clinical E,vidence. San D iego: Plu
ral Publishing.
H ughes, S. M ., M. A. H arrison , vd. (2007). "S e x d ifferen ces in ro m an tic
kissing am o n g college stu d en ts: A n ev olu tio n ary p ersp ectiv e." Evo
lutionary Psychology 5(3): 612-31.
Huh, )., K. Park, vd. (2008). "B ra in activ ation areas o f sexu al arousal
with o lfacto ry stim u latio n in m en: A prelim inary stu d y u sing func
tional M R1." I Sex Med 5(3): 619-25.
H um m el, X, F. K ron e, vd. (2005). "A n d ro sta d ie n o n e o d o r thresh o ld s in
ad o le sce n ts." Horm Beltav 47(3): 306-10.
H um m er, X. A ., ve M . K. M cC iinto ck (2010). "P u ta tiv e h u m an phero-
rnone an d ro stad ie n o n e attu n es the m ind sp ecifically to em otional
in fo rm atio n ." Horm Beluw 55(4): 548-59.
H unter, A. Cj., C . A. Friend, vd. (2006). "l,o s s , su rv iv al, and red em ption:
A frican A m erican m ale you th s' reflections on life w ithou t fathers,
m an hood , and com in g o f ag e." Youth & Society 37(4): 423-52.
H uttenlocher, J., W . I laig h t, vd. (1991). "E a rly vocabu lary gro w th : Rela
tion to lan g u ag e input and g e n d e r." Developmental Psychology 27(2):
236-48.
275
Erkek Beyni
276
Kaynakga
277
Erkek Beyni
Jord an, K., T. W u stenberg , vd. (2(H)2). "W o m e n and m en exh ib it d iffe
rent cortical activ ation pattern s d u rin g m ental rotation task s.” Neu-
ropsychologia 40(13): 2397-241)8. Jo sep h s,
K. A ., I I . K. M ark u s, vd. (1992). "G e n d e r am i self-e ste e m ." / Peru Sor
Psychol 63(3): 391-402. Jo sep h s,
R. A., M. L. N ew m an, vd. (2(X)3). "S ta tu s, testosterone, and hu m an intel
lectual perform ance: S te re o ty p e threat as statu s c o n ce rn ." Psychol
Sei 14(2): 158-63.
Josep h s, R. A., J. G . S elle rs, vd. (2006). 'T h e m ism atch effect: W hen tes
tostero n e and statu s are at o d d s ." / Pers Soc Psychol 90(6): 999-1013.
Josso, N ., I. L im a rre , vd. (1993). "A n ti-M iillerian h o rm o n e in early
hum an d ev e lo p m e n t." Early Hum Dev 33(2): 91-99.
Ju n tti, S. A ., J. K. C o ats, vd. (2008). "A g en etic ap p roach to d issect sex u
ally d im orp h ic b eh av iors." Harm Behnv 53(5): 627-37.
K ohlenberg, S. M ., M. E. T h o m p so n , vd. (2008). "Im m ig ra tio n costs for
fem ale ch im p an zees and m ale protection a s an im m igrant coun-
terstrat-egy to intrasexu al ag g re ssio n ." Animal Belumiour 7'6(5):
1497-1509.
K ahnt, T ., S . Q . Park, vd. (2009). "D o rsa l striatal-m id b rain con nectivity
in hu m an s p red icts how rein fo rcem en ts are used to g u id e d ecisi
o n s ." J Cogn Neurosci 21(7): 1332-45.
K aighobad i, F., ve T . K. S h ackelfo rd (2008). "F e m a le attractiv en ess
m ed iates the relatio n sh ip b etw een in -p air cop u latio n frequ en cy and
m e n 's m ate retention b e h a v io rs." Personality ami Individual Differen
ces 45(4): 293-95.
K aigho bad i, F., V. G . S tarratt, vd. (2008). "M a le m ate retention m ediates
the relation ship b etw een fem ale sexu al infidelity and fem ale-d irec
ted v io le n ce ." Personality and Individual Differences 44(6): 1422-31.
K aiser, S ., S . W alther, vd. (2008). "G e n d e r-sp e cific strategy u se and n eu
ral co rrelates in a sp atial p ersp ectiv e taking ta sk ." Neuropsychologia
46(10): 2524-31.
K ajantie, E. D. T h illips. (2006). "T h e effects o f sex and h o rm onal statu s
o n the physiological resp o n se to acu te psychosocial stre ss ." Psycho-
neuroen-docritiology 31 (2): 151-78.
278
Kaynakça
K aplan, H. (1997). "T h e ev olu tio n o f the hu m an life c o u rse ." içind e: K.
W . W ach ter and C. E. Finch, edl.. Between Zeus and the Salmon. W as
h in g ton , DC: N ational A cad em y P ress, 175-211.
K au ffm an , A . S ., V. M . N av arro , vd. (2010). " S e x d iffe re n c e s in the
re g u la tio n o f k issl/ N K B n e u ro n s in ju v e n ile m ice: Im p lic a tio n s
fo r the tim in g o f p u b e r ty ." Anı / Physiol Endocrinol M etab 297:
E 1 2 1 2 -2 1 .
K aufm an, J. M., ve A. V erm eu len (2005). "T h e d eclin e o f and rogen
levels in eld erly m en and its clinical and th erap eu tic im p licatio n s."
Endocr Rev 26(6): 833-76.
K eating, D. P., ed. (2004). Cognitive and brain development. H oboken, NJ:
Jo h n W iley.
K eller, K., v e V . M enon (2009). "G e n d e r d ifferen ces in the functional
and stru ctu ral n eu ro anato m y o f m ath em atical c o g n itio n ." Neuro
image 47(1): 342-52.
K endall, S ., v e D. T an n en , edl. (1997). Gender and Language in the Work
place. T h o u san d O aks, C A : S a g e P ublications.
K endrick, K. M. (2000). "O x y to cin , m oth erhood and b o n d in g ." Exp
Physiol 8 5 :1 1 1S-124S.
K everne, E. B. (2007). "G e n o m ic im p rinting and the e v olu tio n o f sex
d ifferen ces in m am m alian reprod uctive stra te g ies." Adv Genet 59:
217-43.
K everne, E. B. (2004a). "Im p o rtan ce o f olfactory and v o m eronasal sy s
tem s for m ale sexu al fu n ctio n ." Physiol Behav 83(2): 177-87.
K everne, E. B., ve J. T. C u rley (2004b). "V aso p re ssin , o xy to cin and social
b e h a v io u r." CurrOpin Neurobiol 14(6): 777-83. .
K ieco it-G laser, J. K., R. G laser, vd. (1998). "M a rita l stress: Im m unologic,
n eu ro en d ocrin e, and au to n om ic co rre la te s." Atın N Y Acad Sci 840:
656-63.
K ieco lt-G laser, J. K., T. J. Loving, vd. (2005). "H o stile m arital interacti
o n s, p roinflnm m atory cytokine p rod u ction , and w ound h ealin g ."
Arch Gen Psychiatn/ 62(12): 1377-84.
K ieco lt-G laser, I. K ., v e T . L. N ew ton (2001). "M a rria g e and health: H is
and h e rs ." Psychol Bull 127(4): 472-503.
27 9
Erkek Beyni
K iecolt-G laser, J. K., T. N ew ton , vd. (1996). "M arital con flict and e n d o c
rine function: A re m en really m ore p hy siologically affected than
w o m en ?" / Consult Clin Psychol 64(2): 324-32.
K ilpatrick, L A., D. H. Z ald , vd. (2006). "Sex-related d ifferen ces in am y
gdala fun ctional co n n ectiv ity d u rin g resting co n d itio n s." Neuroima
ge 30(2): 452-61.
K im chi, T ., J. Xu, vd. (2007). "A fun ctional circu it u n derlyin g m ale s ex u
al beh av iou r in the fem ale m ou se b rain ." Nature 448(7157): 1009-14.
K im ura, K., T. 1 lach iy a, vd. (2008). "F ru itle ss and d o u b lesex coo rd in ate
to gen erate m ale-sp ecific n eu rons that can initiate c o u rtsh ip ." Neu
ron 59(5): 759-69.
K ing, S. K. (2008). "E m e rg in g roles for neu ro stero id s in sexual beh av ior
and fu n ctio n ." lAmirol 29(5): 524-33.
King, V, and G . H. E ld er, Jr. (1998a). "E d u catio n and g ran d p aren lin g
ro le s." Research on Aging 20(4): 450-74.
K ing, V ., v e G . 11. E ld er Jr. (1997). " T h e legacy of g ran d p arcn tin g: C h ild
hood exp eriences w ith g ran d p aren ts and cu rren t in v o lv em en t with
g ra n d ch ild re n ." Journal o f M arriage & the Family 59(4): 848-59.
K ing, V., ve G . 11. E ld er Jr. (1995). "A m e rica n ch ild ren view th eir g ra n d
p aren ts: Linked lives acro ss th ree rural g e n eratio n s." Journal o f Mur-
riage & the Family 57(1): 165-78.
K ing, V , S . T. R u ssell, v d ., ed l. (1998b ). Grandparenling in fam ily systems:
An ecological perspective. W e stp ort, C T : G reen w o od .
K ing, V , M. S ilv erstein , vd. (2003). "R e la tio n s w ith g ran d p aren ts: Rural
M id w est v ersu s u rb an so u th e rn C a lifo rn ia ." Journal o f Family Issues
24(8): 1044-69.
K innu nen, L. I I., H. M oltz, vd. (2004). "D ifferen tial brain activ ation
in e xclu siv ely hom osexu al and h eterosexu al m en prod uced by
the selectiv e sero to n in reu p take in h ib ito r, flu o xetin e." Brain Res
1024(1-2): 251-54.
K insley, C. H., ve K. G . L am bert (2008). "R ep ro d u ctio n -in d u ced n eu ro
p lasticity: N atural beh av iou ral and neu ro n al alteratio n s associated
w ith the prod u ction and care o f o ffsp rin g ." J Neuroendocrinal 20(4):
515-25.
280
Kaynakça
K ırk , K. M ., J. M . B ailey, vd. (2000). "E tio lo g y o f m ale sex u al o rien ta
tion in an A u stralian tw in sa m p le ." Psychology, Evolution & Cem ler
2(3): 301-11.
K irsch, P., <2. E sslin g er, vd. (2005). "O x y to c in m od u lates neural cir
cu itry fo r so cial cog nitio n and fear in h u m a n s." / Neurosci 25(49):
11489-93.
281
Erkek Beyni
K nutson, B., ve S. M. G reer (2008). "A n ticip ato ry affect: N eural correla
tes and con sequ en ces for c h o ic e ." Philos Trans R Soc Laud B Biol Set
363(1511): 3771-86.
K ontula, O ., ve E. H aav io-M ann ila (2009). "T h e im pact o f ag in g on
hu m an sexual activity and sex u al d e sire ." Journal o f Sex Research
4 6 (0 :4 6 - 8 6 .
Kontula, O., ve E. Hanvio-Manniln (2002). "M asturbation in a generational
perspective." Journal o f Psychology & Human Sexuality 14(2-3): 49-83.
Kontula, Q ., ve E. H anvio-M anniln (1994). "Sex u al b eh av ior ch an g es in
Finland d uring the last 20 y e a rs." Nordisk Sexologi 12(3): 196-214.
K orkm az «etin, S., T . l.lildik, vd. (2008). "|Sexuai b eh av ior and sou rces
o f inform ation about sex am o n g m ale ad olescents: A n 8-year foilow -
up|." Turk Psikiyatri Derg 19(4): 390-97.
Korzan, W. J., G . L„ Fo rster, vd. (2006). "D o p a m in e rg ic activity m o d u la
tion via aggression, statu s, and a visual social sig n a l." Behav Neurosci
120(1): 93-102.
Koscik, T., D. O 'L eary , vd. (2009). "S e x d ifferences in parietal lobe
m orphology: R elationship to m ental rotation p erfo rm an ce." Brain
Coy» 69(3): 451-59.
282
Kaynakça
K ringelbach, М. I.., A. I .ehtonen, vd. (2008). "A sp e cific and rapid neu
ral sig n atu re for parental in stin ct." PLoS One 3(2): el664.
K rist, H. (2003). "K n o w in g how to project o b je cts." Journal o f Cognition
and Development 4(4): 383-414.
K ru ger, Т ., M. S. E xton, vd. ( J 908). "N e u ro e n d o crin e and card io v ascu
lar response to sexual arou sal and org asm in m e n ." Psyclwneuroen-
docrinologу 23(4): 401-11.
K ru ger, Т. 11., U. H artm ann, vd. (2005). "P ro la ctin erg ic and d op am in er
g ic m ech an ism s u n d erlyin g sexual arousal and org asm in hu m an s."
World I Urol 23(2): 130-38.
K uzaw a, C . W ., L. G eltler, vd. (2009). "F a th e rh o o d , p airbond ing and
testostero n e in the P h ilip p in es." Honn Belmv 56(4): 429-35.
Lamb, M. (1981). The Role o f the Father in Child Deivlopment. New York: Wiley.
Lam m , С , С . I.). Batson, vd. (2007). "T h e neural su b strate o f hum an
e m p ath y : E ffects o f persp ectiv e-tak in g and co g n itiv e a p p raisal." /
Cogn Neurosci 19( 1): 42-58.
Lam m , С , М. H. Fisch er, vd. (2007). "P red ictin g the actions o f others
taps into o n e 's ow n som ato sensory rep resen tation s: A functional
MRI s tu d y ." Neuropsychologia 45(11): 2480-91.
Lam m , C , A. N. M eltzoff, vd. (2010). "H o w d o w e em p ath ize with
so m eo n e w ho is not like us" A fun ctional m ag n etic resonance im a
gin g s tu d y ." J Cogn Neurosci 0:0, 362-76.
Lam port, M. D„ ve S. M. E rv in -T rip p (2006). "R isk y laughter: Tensing
and self-d irected joking am on g m ale and fem ale frie n d s." Journal o f
Pragmatics 38(1): 51-72.
L angstrom , N ., ve R. K. H anson (2006). "H ig h rates o f sexual beh av i
or in the gen eral p o pu lation: C o rrelates and p red icto rs." Arch Sex
Behav 35(1): 37-52.
Lapauw, B., S. Goem aere, vd. (21X18). 'T h e decline o f serum testostemne
levels in com munity-d welling men over 70 years o f age: Descriptive data
and predictors of longitudinal changes." Eur J Endocrinol 159(4): 459-68.
Larsen, С. М ., 1. С . K okay, vd. (2008). "M a le p h erom o n es initiate prolac
tin-in d u ced n eu ro gen esis and ad van ce m atern al beh av ior in fem ale
m ice.” Harm Behav 53(4): 509-17.
283
Erkek Beyni
284
Kaynakça
Lee, P. A., R. K. D anish, vd. (1980). "M icro p e n is, pi. 3: P rim ary hy p o
g o n ad ism , partial and rogen iasen siliv ity sy n d ro m e, and idiopathic
d iso rd ers." Johns Hopkins Med / 147(5): 175-81.
Lee, P. A., T. M azur, vd. 0 9 8 0 ). "Mirropeuis, pt. I: Criteria, etiologies and
classification." lolms Hopkins M ed / 746(4): 756-63.
Leeb, R.T.R., tv F. Gillian (2(104). "Here's looking at you, kid! A longitudinal
study o f perceived gender differences in mutual gaze behavior in young
infants." Sex Roles 5 0 0 -2 ): 1-5
L eh m an , P. (]9 9 3 ). Running Scared: M asculinity and the Representation o f
the M ale Body. P hilad elp hia: T em p le U niversity Press.
L enroot, R. K., ve J. N. G iedd (2008). "T h e ch an g in g im p act o f genes
and en v iron m en t on brain d ev elo p m ent d u rin g child hood and ad o
lescence: Initial find ings from a '»euroim aging stud y o f ped iatric
tw in s." Dev Psy-cliopathol 20(4): 1161-75.
Lenroot, R. K., ve J. N. G ied d (2(X)6). "B ra in d ev elo p m en t in children
and ad o lescen ts: Insigh ts from an ato m ical m ag n etic reso n an ce im a
g in g ." Neurosci Biobehav Rev 30(6): 718-29.
L en ro ot, R. K „ N . G o g tay, vd. (2007). "S e x u a l d im o rp h ism o f brain
d ev elop m en tal trajectories d uring ch ild h oo d and ad o lescen ce."
Neuroimage 36(4): 1065-73.
L enroot, R. K., I. L. Schm itt, vd. (2009). "D iffe re n ce s in g e n etic and en v i
ronm ental in flu en ces on the hu m an cerebral cortex associated with
d ev elo p m en t d u rin g child hood and a d o le sce n ce ." FIum Brain Mapp
30(1): 163-74.
L ep p anen, J.M .H ., ve K. )ari (21X11). "E m o tio n recognition and social
a d ju stm en t in sch o ol-aged girls and b o y s." Scandinavian Journal o f
Psychology 42(5): 429-35.
L eranth, (2. (2008). "S e x d ifferen ces in n e u ro p la sticity ." İçinde: J. 11.
Becker, K. B erkley, N. G eary, E. H am p so n, J. P. H erm an, and E.
A . Y ou n g, ed l., Sex Differences in the Brain: From Genes to Behavior,
O xfo rd , U K : O xford U niversity Press.
I e V a y , S . (1991). "A d ifferen ce in h y p o th alam ic stru ctu re betw een h ete
rosexu al and hom osexu al m e n ." Science 253(5023): 1034-37.
I,eV ay, S ., ve J. B ald w in (2009). Human sexuality, 3 ed . S u n d erlan d , MA:
S in au er A ssociates.
285
Erki’k Beyui
286
Kaynakça
L in denfors, P. (2005). "N e o co rte x e v olu tio n in prim ates: T h e 'so cial b ra
in' is /or fe m ale s." Biol Loti 1(4): 407-10.
L in d enfors, P., L. Froberg, vd. (2004). "F e m a le s d riv e prim ate social
e v o lu tio n ." P rof Biol Sci 271, suppl. 3: S101-S103.
L in denfors, P., C . L. N u nn , vd. (2007). "P rim a te brain arch itectu re and
selectio n in relation to se x ." BMC Biol 5: 20.
Little, A. C , b. C. Jo n es, vd. (2(X)7). "P refe re n ce s for m ascu lin ity in m ale
bod ies ch an g e across the m en stru al c y cle ." Hormones am i Behavior
51(5): 633-39.
Liu, Y., J. T . C u rtis, vd. (2001). "V aso p re ssin in the lateral sep tum regu
lates pair bond form ation in m ale prairie v o les (M icrotus ochrogas-
ter).i Beluiv Neurosri 115(4): 910-19.
Liu, Y ., ve Z. X. W ang (2003). "N u cle u s accu m ben s o xy tocin and d o p a
m ine in teract to regulate pair bond form ation in fem ale prairie
v o le s." Neuroscience 121(3): 537-44.
L onstein, J. S., b. D. R ood , vd. (2005). "U n ex p ected effects o f perinatal
gon adal horm one m an ip u lation s on sexu al d ifferen tiation o f the
extrah y -p o th alam ic arg in in e-v aso p ressin system in p rairie v o les."
Endocrinology 146(3): 1559-67.
Lorey, I)., M . b isch off, vd. (2009). "T h e em bo d ied natu re of m otor
im agery: T h e influ ence o f posture and p ersp ectiv e." Exp Brain Res
194(2): 233-43.
L ourenco, S. P., ve J. I lu tten lo ch er (21X16). "T h e rep resentation o f g eo
m etric cu es in in fan cy ." Infancy 13(2): 103-27.
Loving, T. J., M .E .J. G leason , vd. (2009). "T ra n sitio n novelty m od erates
d aters' C o rtiso l responses w hen talking ab o u t m arriag e ." Personal
Relationships 16(2): 187-203.
Lu, S., N. G . S im o n , vd. (1999). "N e u ral an d ro gen recep to r regulation:
E ffects o f an d ro gen and an tian d ro g e n ." / Neurobiol 41(4): 505-12.
Lu, S. P., Q . M o, vd. (21X13). "D eh y d ro e p ian d ro ste ro n e up regu lates neu
ral an d ro g en recep to r level and transcrip tio nal a c tiv ity ." / Neurobiol
57(2): 163-71.
L ud ers, E. (21X16). "G e n d e r effects on cortical th ick n ess and the influen
ce o f sca lin g ." Hitman Brain M apping 27(4): 314-24. Luna, b. (2004a).
"A lg e b ra and the ad olescent b ra in ." Trends Cogtt Sci 8(10): 437-39.
287
Erkek Beyni
L una, B., K. E. C arv e r, vd. (2004b). "M atu ratio n o f cog n itiv e processes
from late child hood to ad u lth o o d ." Chilli Dev 75(5): 1357-72.
Lund berg, U. (1983). "S e x d ifferen ces in b eh av io u r p attern and catech o
lam ine and C ortisol excretion in 3-6 year old d ay -care ch ild re n ." Biol
Psychol 16(1-2): 109-17.
I.u n d strom , J. N., M . K. M cC lin to ck, vd. (2006). "E ffe cts o f rep rod u ctive
stale on o lfactory sen sitiv ity su gg est o d o r sp e cific ity ." Biol Psychol
71(3): 244-47.
I.utchm aya, S., ve S. Baron-C'ohen (2002a). "H u m a n sex d ifferen ces in
social and non-social lookin g p references, at 12 m on ths o f a g e ."
Infant Behavior & Development 25(3): 319-25.
I.utchm aya, S., S. Baron-C’oh en , vd. (2002b). "F o etal testosterone anil
e y e con tact in 12-m on th -old hu m an in fan ts." Infant Behavior & Deve-
lopment 25(3): 327-35.
I u tchm aya, S., S. Baron-C'ohen, vd. (2002c). "F o etal testo stero n e and
v ocabu lary size in 18- and 24-m on th -o ld in fan ts." Infant Behavior &
Deivlopment 24(4): 418-24.
L ykins, A. D., M. M eana, vd. (2008). "S e x d ifferences in visual attention
to ero tic and n o n -ero tic stim u li." Arch Se.x Behav 37(2): 219-28.
l.ytton, II. R., ve M. D avid (1991). "P aren ts' differential socialization of
boys and girls: A m eta-analysis." Psychological Bulletin 109(2): 267-96.
M a, E., J. Lau, vd. (2005). "M a le and fem ale prolactin recep tor inR N A
exp ressio n in the brain o f a bip arental and a un ip arental ham ster,
Phoiloptis, b efore and after the birth o f a litte r." / Neuroendocrinal
17(2): 81-90.
M accoby, E. E. (1990). The Role o f Gender Identity and Gender Constancy in
Sex-Differentiated Development. San Francisco: Jossey-B ass.
M accoby, E. E., ed. (2004). Aggression in the Context o f Gender Develop
ment. N ew York: G u ilford P u blicatio n s.
M accoby, E. E., ed. (2003). The Gender o f Child and Parent as Factors in
Family Dynamics. M ahw ah , N J: L aw rence E rlbaum A ssociates.
M accoby, E. E., ed. (2002a). The Intersection o f Nature and Socialization
in Childhood Gender Dei>elopment. Florence, KY: T ay lo r & Frances/
Routledge.
288
Kaynakça
289
Erkek Beyni
290
Kaynakça
M ntsuda, K., I f. Sak am oto , vd. (2008). "A n d rog en actio n in the brain
and sp in al cord for the regulation o f m ale sexu al b eh av io rs.'' Curr
Opiu Pharmacol 8(6): 747-51.
M atthiesen, A. S ., A. B. R an sjo-A rv id son , vd. (2001). "P ostp artu m
m aternal o xy to cin release by n ew born s: E ffects o f infant hand m as
sage and s u ck in g ." Birth 28(1): 13-19.
M azur, A ., ve A . Booth (1998). "T esto ste ro n e and d o m in an ce in m en ."
Bt’luw Brain Sci 21(3): 353-63; d iscu ssion 363-97.
M cC all, K. M ., A. 11. R ellini, vd. (2007). "S e x d ifferen ces in m em ory for
sexu ally relevan t in fo rm atio n ." Arch Bex Behav 36(4): 508-17.
M cC arthy, M. M . (2008). "S e x d ifferen ces in the b ra in ." İçind e: J. B.
Becker, K. B erkley, N. G eary, E. lla m p so n , J. P. H erm an , and E.
A. Y ou n g, ed l., Sex Differences in the Brain: From Genes to Behuvior.
O xford , UK: O xford U niversity Press.
M cC arth y , M. M ., G . J. D e Vries, and N. G . Forger, (2009a). "Sex u al d if
ferentiation o f the brain: M ode, m echanism s, and m e a n in g ." İçinde:
R. 11. R u bin and D. W. Pfaff, edl.. Hormones, Brain, and Behavior.
A m sterd am : E lsevier.
M cC arthy, M. M ., C. L. W right, vd. (2009b). "N e w tricks by an old
dogm a: M ech an ism s o f the o rg an izatio n al/ activ alio n al hy p othesis
o f steroid -m ed iated sexu al d ifferen tiation o f brain and b eh av ior."
Harm Behav 55(5): 655-65.
M cC lu re, E. B. (2000). "A m eta-an aiy tic review o f sex d ifferen ces in faci
al exp ressio n p ro cessin g and their d ev elop m ent in infants, child ren,
and ad o le sce n ts." Psychol Bull 126(3): 424-53.
M cC lu re, E. B., C . S. M onk, vd. (2004). "A d ev elo p m en tal exam in ati
on o f g e n d e r d ifferen ces in brain en g agem en t d u rin g e v alu atio n of
th reat." Biol Psychiatry 55(11): 1047-55.
M cC orm ick, C. M ., ve S. F. W itelson (1994). "F u n ctio n a l cereb ral asy
m m etry and sexu al o rien tatio n in m en and w o m en ." Behav Neurosci
108(3): 525-31.
M cC rae, R. R., ve P. T. C osta Jr. (1996). Toward a New Generation o f Per
sonality Theories: Theoretical Contexts fo r the Five-Factor Model. New
York: G u ilford Press.
291
Erkek Baptı
292
Kaynak<;a
293
Erkek Beyni
294
Kaynakça
295
Erkek Beyni
296
Kaynak^a
297
Erkek Beyni
Paick, J. S., J. H. Y ang, vd. (2006). "T h e role o f prolactin levels in the
sexual activ ity o f m arried m en w ith erectile d y sfu n ctio n ." B ill hit
98(6): 1269-73.
Pak, T. R. (2(XI8). "S e x d ifferen ces in h orm o n e recep tors and b eh av ior."
[çinde: |. B. B ecker, K . B erkley, N. G eary, E. 1 tam p son , J. P. H erm an,
and E. A. Y o u n g , e d i., Sex Differences in the Bruin: From Genes to Beha-
vior. Oxford , UK: O xford U niversity Press.
Pak, T. R., W. C. C h u n g , vd. (2009). "A rg in in e vasopressin reg u lation in
pre- and postp u bertal m ale rats by the and rogen m e tab o lite 3beta-
d io l." Am j Physiol Endorrinol Me tab 2 % (6 ): E 1409-13.
298
Kaynak<;n
P an cso far, N ., L. V ern on-Feag ans, vd. (2008). "F a m ily relation ships
d uring infancy and later m oth er and fath er vocab u lary use with
yo u n g c h ild re n ." Early Child Res Q 23(4): 493-503.
P an k sep p , J. (2009). "P rim ary process affects and b rain o x y to cin ." Biol
P sy chiatry 65(9): 725-27.
P ared es, K. G. (2009). "E v a lu a tin g the neu ro bio logy o f sexu al rew ard ."
ILAR 1 50(1): 15-27.
P ark er Jr., C. R. (1999). "D eh y d ro ep ian d ro stero n e and d eh yd ro ep ian -
d ro s-lero n e su lfate production in the hu m an ad renal d u rin g d ev e
lop m ent and a g in g ." Steroids 64(9): 640-47.
P arker, J„ ve M . B urklcy (2009). " W h o 's ch asin g w hom ? T h e im pact o f
g en d er and relatio n sh ip statu s on m ate p o ach in g ." lournal o f Experi
mental Social Psychology 45(4): 1016-19.
P arso n s, T. D ., P. L arson, vd. (2004). "S e x d ifferen ces in m en tal ro tati
on and sp atial rotation in a virtual e n v iro n m e n t." Neuropsychologia
42(4): 555-62.
P asley, K., T. G. Futris, vd. (2002). "E ffe c ts o f co m m itm en t and p sych o
logical cen trality on fath erin g ." journal o f M arriage and Family 64(1):
130-38.
P asterski, V., ed. (2008). Disorders o f sex dew lopm ent and atypical sex diffe
rentiation. H oboken, NJ: John W iley.
P asterski, V. L„ M. E. G effn er, vd. (2005). "P ren atal h o rm o n es and post
natal socialization by parents as d eterm in an ts o f m ale-typ ical toy
play in g irls with con genital ad renal h y p e rp la sia ." Child Dev 76(1):
264-78.
P asterski, V., P. I lin d m arsh , vd. (2007). "In creased agg ression and acti
vity level in 3- to 11-year-old girls w ith con gen ital ad ren al hy p erp
lasia (G A M )." H ormones and Belm nor 52(3): 368-74.
P aus, X, I. N aw az-K han, vd. (2010). "Sex u al d im orp h ism in the ad o les
cent brain: R ole o f testo stero n e and and rogen recep to r in global and
local v olu m es o f grey and w hite m a tte r." Horm Behav, published
onlin e A u g u st 22, 2009.
Paus, X, A. Zijdenbos, vd. (1999). "Structural maturation of neural pathways
in children and adolescents: In vivo study." Science 283(54W ): 1908-11.
299
Erkek Beyni
P aw lo w ski, B., L. G . B o oth ro yd , vd. (2008). " Is fem ale attractiv en ess
related to final rep rod u ctiv e su c ce ss? " Coll Ailtropol 32(2): 457-60.
P ayne, K., L X haler, vd. (2007). "S e n sa tio n and sexual arou sal in cir
cum cised and un circu m cised m en ." I Sex Med 4(3): 667-74.
P echeux, M .-G ., ve P. I.abrell, edl. (1994). Parenl-lufanl Interactions inui
Early Cognitive Development. H illsd ale, NJ: L aw rence E rlbaum A sso
ciates.
300
Kaynakça
301
Erkek Beyni
Pow ell, F. D., L. D. Fields, vd. (2007). "M an h o o d , sch o larsh ip , p erseve
rance, uplift, and elem en tary stu d en ts: An exam p le o f school and
com m u n ity collab o ratio n ." Urban Education 42(4): 296-312.
P rehn-K ristonsen, A., C. W iesn er, vd. (2009). "In d u ctio n o f em p ath y by
the sm ell o f a n x ie ty ." PloS One 4(6): e5987.
P roverbio, A. M ., U. A d o rn i, vd. (2009). "S e x d ifferen ces in the brain
response to affectiv e scen es w ith o r w ithout h u m an s." Neuropsycho-
togia 47(12): 2374-88.
Proverbio, A. M ., V. b rign o n e, vd. (2006a). "G e n d e r d ifferen ces in
h em isp h eric asy m m etry for face p ro cessin g ." BMC Ne.urosci 7: 44.
Proverbio, A. M ., V. b rig n o n e, vd. (2006b ). "G e n d e r and p aren tal statu s
affect the visual cortical resp o n se to infant facial e x p re ssio n ." Neu-
ivpsyrholojiia 44(14): 2987-99.
Proverbio, A. M., A. Z an i, vd. (2008). "N eu ral m arkers o f a greater
fem ale resp o n siv en ess to social stim u li." BMC Ne.urosci 9: 56.
Pruessner, |. C, F. C h am p ag n e, vd. (2004). "D o p a m in e release in res
ponse to a psycholog ical stre ss in hu m an s and its relation ship to
early life m atern al care: A po sitro n em ission to m o g rap h y stu d y
using [AWC| R a clo p rid e ." fournal o f Neuroscience 24( 11): 2825-31.
Puts, D. A ., C . L. Jo rd an , vd. (2006a). "D e fen d in g the brain from e stro
g e n ." Nal Neurosci 9(2): 155-56.
Puts, D. A ., C . L. Jo rd an , vd. (2006b). " O brother, w here art thou ? T h e
fratern al b irth -o rd er e ffe ct o n m ale sexu al o rie n ta tio n ." Proc Null
A cnl Set USA 103(28): 10531-32.
P u ls, D. A ., M . A. M cD an iel, v d. (2008). "S p atial ability and prenatal
an d ro g en s: M eta-an aly ses o f con genital ad renal hy p erp lasia and
d ig it ratio (2D :4D ) s tu d ie s ." Arch Sex Beluw 37(1): 100-111.
Q ian, S. Z., Y. C h en g Xu, vd. (2000). "H o rm o n al d eficien cy in eld erly
m a les." hit lAndrol 23, su p p l. 2:1-3.
Q u aiser-i’o h l, C, and W . L eh m an n (2002). "G irls' sp atial abilities: C h ar
ting the con trib u tio n s o f ex p e rie n ce s and attitu d es in d ifferen t aca
d em ic g ro u p s ." Br I Eriuc Psychol 72(2): 245-60.
Q u igley, C . A. (2002). "E d ito rial: T h e postnatal go n ad otrop in and sex
steroid surge— in sig h ts from the and rogen in sen sitiv ity sy n d ro m e ."
J Clin Endocrinol Metab 87(1): 24-28.
302
Kaynakça
Q u inn , I’. C , and I,. S. l.ib en (2008). "A sex d ifferen ce in m ental rotation
in you ng in fan ts." Psi/chol Sci 1 9 (1 1): 1067-70.
R aggenbass, M. (2008). "O v erv iew o f cellu lar e lectro p h y sio lo g ical acti
o n s o f v aso p ressin ." Eur / Pharmacol 583(2-3): 243-54.
R ahm an, Q ., D. A nd ersso n , vd. (2005). "A sp e cific sexu al o rien tatio n -
related d ifferen ce in navigation stra te g y ." Behav Nt’itrosct 119(1):
311-16.
R ah m an, Q ., A. C ockb u rn , vd. (2008). "A co m p arativ e analysis o f fu n c
tional cerebral asym m etry in lesbian w om en , h etero sexu al w om en,
and h eterosexu al m e n ." Arch Sex Behnv 37(4): 566-71.
R ain ey , W . E., v e Y. N akam u ra (2008). "R e g u la tio n o f th e ad renal
a n d ro g en b io sy n th e sis ." / Steroid Biochem M ol Biol 108(3-5): 281-
86 .
Rajend er, S ., G . P and u , vd. (2008). "R ed u ced G A G rep eats length in
and rogen re ce p to r gen e is associated w ith violent crim inal beh av i
o r." hit I Legal Med 122(5): 367-72.
R ajp ert-D e M eyts, E., N. Jo rg en sen , vd. (1999). "E x p re ssio n o f anti-
M u llerian h o rm on e d uring norm al and p athological gon ad al d ev e
lopm ent: A ssociation w ith d ifferen tiation o f Sertoli and granulosa
c e lls." / Clin Endocrinol Metnh 84(10): 3836-44.
Reber, S. O ., ve I. D. N eum ann (2008). "D e fen siv e beh av ioral strategies
and en h an ced state an xiety d u rin g ch ro n ic su b o rd in ate colony h o u
sin g are accom p anied by reduced h y p o th alam ic v asop ressin , but
not o xy to cin , ex p re ssio n ." Ann N Y Acad Sci 1148:184—95.
R eburn, C . J., ve K. E. W yn n e-E d w ard s (1999). "H o rm o n a l chang es in
m ales o f a natu rally biparental and a un ip arental m a m m a l." Harm
Behnv 35(2): 163-76.
R ed eker, G . (2008). "G en d ered d isco u rse p ractices in instan t m essa
g in g ." T alk giv en at U niversity o f G ro n in g en , N ov. 15, 2008.
R ed oute, )., S. S to leru , vd. (2005). "B ra in p rocessin g o f visual sexual
stim uli in treated and untreated h y p o g on ad al p atie n ts." Ps}/cho)ie-
uroendocri-notog}/ 30(5): 461-82.
R ed oute, J., S. S to leru , vd. (2000). "B ra in p rocessing o f visual sexual sti
muli in hu m an m ales." Hum Brain M app 11(3): 162-77.
303
Erkek Beyni
304
Kaynak^a
305
Erkek Beyni
Rosip, J.C .l I., ve A. Ju d ith (2004). "K n o w led g e o f nonv erb al cues, g e n
der, and n on v erb al d eco d in g a c cu ra cy ." Journal o f Nonverbal Behavi
or, special, Interpersonal Sensitivity, pt. 2. 28(4): 267-86.
R ow e, R., B. M aughan, vd. (2004). "T esto ste ro n e, antisocial behav ior,
and social d o m in an ce in boys: P u bertal d ev elo p m en t and biosocial
in teractio n ." Biol Psychiatn/ 55(5): 546-52.
Rubin, K. H ., ve D. W . Pfaff. (2009). Hormone/Behavior Relations o f C lini
Saku m a, Y. (2009). "G o n ad al steroid action and brain sex d ifferen tiation
in the ra t." j Neuroendocrinal 21(4): 410-14.
306
Kaynakça
.307
Erkek Beyni
Sap o lsky , К. М ., J. Н. V ogelm an, vd. (1943). "Sen escen t d eclin e in serum
d eh y d ro ep ian d ro slero n e su lfate con cen tration s in a popu lation of
wild b a b o o n s." I Gerontol 48(5): B 1 9 6 B 2 ( 10.
Snrkadi, A., R. K ristiansson , vd. (2008). "F a th e rs' involvem ent and c h il
d re n 's d ev elo p m ental o u tco m es: A sy stem atic review o f longitud i
nal stu d ie s." At'tu Paeilintr 97(2): 153-58.
Sato, S. М ., К. M . Sch u lz, vd. (2008). "A d o lescen ts and and rogen s,
receptors and re w ard s." f lorin Behav 53(5): 647-58.
Savic, I. (2001a). "P ro ce ssin g o f o d oro u s sig n als in h u m an s." Bruin Re s
Bull 54(3): 307-12.
Savic, 1., 11. B erglun d, vd. (2005). "B ra in response to p u tative phero-m o-
nes in hom osexu al m e n ." Pror Natl Acad Sri US A 102(20): 7356-61.
Savic, 1., 1 1. Berglund, vd. (2001b). "S m e llin g o f od oro u s sex horm o n e
like com p o u n d s cau ses sex-d ifferen tiated hy p oth alam ic activ ation s
in h u m an s." Neuron 31(4): 661-68.
Savic, I., E. 1 led en -B lom q v ist, vd. (2004). "P h ero m o n e signal tran sd u cti
on in hu m ans: W hat can be learned from o lfactory lo ss." Hum Brain
Mayti 30(9): 3057-65.
Savic, 1., ve P. L indstrom (2008). "P E T and MKI show d ifferen ces in
cerebral asym m etry and fun ctional con n ectiv ity betw een hom o-
and hetero sexu al s u b je cts." Proe Natl Acutl Sci USA 105(27): 9403-8.
S av u lescu , J., ve A. San d berg (2008). "N eu ro en h an cem en t o f love and
m arriage: T h e ch em icals betw een u s ." Neuroethics 1(1): 31-44.
S axton, Т . K„ A. I.yndon, vd. (2008). "E v id e n ce that and rostad ienone,
a p u tative hu m an ch em o sig n al, m od u lates w o m en 's attribu tio n s o f
m en 's attractiv e n e ss." Ilon n Behav 54(5): 597-601.
S ch ach t, A., ve W. S o m m e r (2009). "E m o tio n s in w ord and faqe p roces
sing: Early and late cortical resp o n ses." Brain Cogn 69(3): 538-50.
S ch irm e r, A., N. E sc o ffie r, vd. (2 0 0 8 ). "W h a t g rab s h is a tte n tio n but
not h e rs? E stro g e n c o r re la te s w ith n e u ro p h y sio lo g ic a l m e a su res
o f v ocal ch a n g e d e te c tio n ." Psyclm neuroendoerm ology 33(6): 7 1 8 -
27.
Sch irm er, A., ve S. A. K otz (2003). "E R P ev id en ce for a sex -sp ecific S tro
up effect in em o tio n al sp e e c h ." / Co%n Neurosa 15(8): 1135-48.
308
Kaynakça
309
Erkek Beyni
310
Kaynakça
311
Erkek Beyni
Sergean t, M. J., T. E. D ickins, vd. (2007). "W o m e n 's hed onic ratings o f
body o d o r o f hetero sexu al and hom osexu al m e n ." Arch Sex Behav
36(3): 395-401.
Serv in , A., A. N ord en strom , vd. (2003). "P ren atal and rogen s and gen
d er-typed behavior: A stu d y o f g irls w ith m ild and sev ere form s o f
con genital ad renal h y p e rp lasia." Dev Psychol 39(3): 440-50.
Sh ackelfo rd , T. K ., ve A. T . G oetz, edl. (2006a). Predicting Violence Aga
inst Women from Men's M ate-Retentum Behaviors. N ew York: C a m
brid ge U niversity Press.
Sh ackelfo rd , T. K„ A. T. G o etz, vd. (2006b). "M a te gu ard in g and fre
qu en t in-p air cop u latio n in hu m ans: C on cu rrent o r com p ensato ry
anti-cu ck old ry tactics?" Human Nature, Special Issue: Human sperm
competition 17(3): 239-52.
S h ackelfo rd , T. K., A. T. G o etz, vd. (2005a). "M a te retention in m arriage:
Fu rth er ev id en ce o f the reliab ility o f the M ate R etention In v en to ry ."
Personality and Individual Differences 39(2): 415-25.
S h ackelfo rd , T. K., A. T. G oetz, vd. (2005b). "W h en w e hurt the on es we
love: P redicting violence again st w om en from m en 's m ate retenti
o n ." Personal Relationships 12(4): 447-63.
S h ackelford , T. K ., A. T. G oetz, vd. (2004). "S e x d ifferen ces in sexual
psychology prod uce sex -sim ilar p references for a sho rt-term m ate ."
Archixvs o f Sexual Behavior 33(4): 405-12.
S h ackelford , T. K., D. P. S ch m itt, vd. (2005c). "M a te preferences o f m ar
ried persons in the new lyw ed y e a r and th ree years later." Cognition
& Emotion 19(8): 1262-70.
S h ackelford , T. K ., D. P. S ch m itt, vd. (2005d ). "U n iv ersal d im ensions
o f hum an m ate p referen ces." Personality and Individual Differences
39(2): 447-58.
Shank, A. (1998). "T h e m echanism o f ejacu latio n : T h e glan s-v asal and
u reth ro m u scu lar refle x e s." Arch Androl 41(2): 71-78.
Shank , A., A. A. S h afik , vd. (2009). "E lectro m y o g rap h ic stu d y o f ejacu -
latory m e ch an ism ." Ini j Androl 32(3): 212-17.
Shafik, A., I. A. Sh afik, vd. (2007). "T h e effect o f external urethral
sp h in cter con traction on the cav ern o su s m u scles and its role in the
sexual a ct." hit Urol Nephrol 39(2): 541-46.
312
Kaynaki;a
S h all, J., ve N . C h risto p h e r (2002). "C a n sh o e siz e pred ict p en ile length?"
B I U h it 90(6): 586-87.
Sh ah , N. M ., ve S. M. B reed love (2007). "B e h a v io u ra l neu robiology:
Fem ales can also be from M ars." Nature 448(7157): 999-1000.
Sh ah , N. M ., D. J. l’isap ia, vd. (2004). "V isu alizin g sexual d im orphism
in the b ra in ." Neuron 43(3): 313-19.
S h am ay -T so o ry , S. (■., J. A h aro n -P eretz, vd. (2009). "T w o system s for
em p ath y: A d o u b le d isso ciatio n betw een em o tio n al and cog nitiv e
e m p ath y in in terio r frontal gy ru s v ersu s v en tro m ed ial prefrontal
le sio n s." Brain 132(3): 617-27.
Shane, M. S., M. Stevens, vd. (2(X)9). "D ou ble dissociation betw een pers
pective-inking and em pathic-concem as predictors o f hem odynam ic
response to another's m istakes." Six' Cogn Affect Neurost'i 4(2): 111-18.
Sharm n, V., ve P. P erros (2009). "T h e m an agem en t o f hy p ogon ad ism in
aging m ale p a tie n ts." Postgrad M ed 121(1): 113-21.
Shaw , P., D. G reeostein, vd. (2006). "Intellectual ability and cortical d eve
lopm ent in children and adolescents." NiUure 440(7084): 676-79.
S h aw , P., N. J. K abani, vd. (2008). "N eu ro d ev elo p m en tal trajecto ries o f
the hu m an cereb ral c o rte x ." / Neurosci 28(14): 3586-94.
Sh ayw itz, B. A., S. B. Shay w itz, vd. (1995). "S e x d ifferen ces in the fu n c
tional o rg an izatio n o f the brain for lan g u ag e." Nature 373(6515):
607-9.
S h eld o n , A., ve L K ohleder, ed l. (1996). Sharing the Same World, Telling
Different Stories: D eader Differences in Co-constructed Pretend Narrati
ves. 1 lillsd ale, N J: L aw rence Lrlbaum A ssociates.
S h ep ard , K. N ., V. M ichopou los, vd. (2010). "G e n e tic, ep ig en etic and
en v iro n m en tal im pact on sex d ifferen ces in social b e h a v io r." Physiol
Behav 97(2): 157-70.
Sh ou p , M. 1.., ve G . G . G allu p Jr. (2008). "M e n ’s faces con v ey in fo rm ati
on ab ou t th e ir bo d ies and their behav ior. W hat you see is w hat you
g e l." Evolutionary Psychology 6(3): 469-79.
S h u lm an , S., L C . M ayes, vd. (2008). "R o m a n tic attractio n and conflict
negotiation am o n g late ad o lescen t and early ad u lt rom antic co u p
les." I Adolesc 31(6): 729-45.
313
Erkek Beyni
Shu ltz, S., ve R. 1. D u n b ar (2 1)07). "T h e ev olu tio n o f the social brain:
A nthropoid p rim ates con trast w ith o th er v erteb rates." Pror Biol Sci
274(1624): 2429-36.
S h u ster, S. (2007). "S e x , ag g ressio n , and hum our: R esp on ses to unicy-
d in g ." BM J 335(763 3): 1320-22.
Siak alu k, P. D., P. M. P cxm an , vd. (2008). "E v id e n ce fo r the activ ation
o f sen so rim o to r info rm atio n d u rin g visual w ord recognition : T h e
body-object in teractio n e ffe ct." Cognition 106(1): 433-43.
S ieg el, L. A ., v e R. M . Sieg el (2007). "S e x u a l ch a n g es in the aging
m a le ." için d e: A. F. O w e n s and M . S. T ep p er, od l., Sexual Health,
vol 2: Physical Foundations. W estp o rt, C T : P rn eg er/ G reen w o o d ,
223-55.
Sieg el, M ., T. H. D orm er, vd. (2008). "N eu ro n al sy n ch ro n izatio n along
the d orsal visual pathw ay reflects the focus o f sp atial atte n tio n ."
Neuron 60(4): 709-19.
Silk, J. B„ J. C. B eeh ner, v d. (2009). "T h e ben efits o f social cap ital: C lo se
social b ond s am on g fem ale b ab o o n s en h an ce o ffsp rin g su rv iv a l."
Proc Biol Sci 276(1670): 3099-3104.
S ilv erstein , M., ve A . M aren co (2001). "H o w A m erican s en act the
gran d p aren t role a cro ss the fam ily life c o u rse ." Journal o f Family
Issues 22(4): 493-522.
S im o n , N. G ., A . C o lo g er-C liffo rd , v d . (1998). "T esto ste ro n e and its
m etab o lites m o d u late 5H T 1A and 5I1T1H agon ist e ffects on in ter
m ale ag g re ssio n ." Neurosci Biobehav R ei’ 23(2): 325-36.
S im o n , N . G ., Q . M o, vd. (2006). "H o rm o n al p ath w ay s reg u latin g in te r
m ale and in terfem ale a g g re ssio n ." lnt Ren Neurobiol 73: 99-123.
S in g er, T ., v e C . L am m (2009). " T h e so cial n eu ro scien ce o f e m p a th y ."
Ann N Y Acad Sci 1156:81-96.
Sin gh , D. (2002). "F e m a le m ate v alu e at aglance: R elatio n sh ip o f w aist-
to-hip ratio to health , fecu n d ity and attractiv e n e ss." Neuro Endocri
nol Lett 2 3 S u p p l 4: 81-91.
S m iler, A . P. (2008). "'1 w anted to g et to kn ow h e r b e tte r': A d olescen t
bo y s' d atin g m otiv es, m ascu lin ity id eolo gy, and sexu al b e h a v io r." /
Ado-lesc 31(1): 17-32.
314
K aynakça
S m ith , L. J., J. P. M ulhall, vd. (2007). "S e x after sev en ty : A p ilo t stu d y o f
sexu al fu n ction in o ld er p erso n s." J Sex M ed 4(5): 1247-53.
S m ith , T. W ., B. N. U chino, vd. (2009). "C o n flic t and collabo ratio n in
m id dle-aged and o ld er cou p les, pt. 2: C a rd io v a scu la r reactivity
d u rin g m arital in teractio n ." Psychol Aging 24(2): 274-86.
S n o w d o n , C. T , T. E. Z iegler, vd. (2006). "S o cial o d o u rs, sexu al arou
sal and p airbo n d in g in prim ates." Philos T ram R Sac Land B Biol Sci
3 61(1476): 2079-89.
Snyd er, J. K., (.. A. K irkp atrick, vd. (2008). "T h e d o m in an ce d ilem m a:
D o w om en really p refer d om in an t m a te s?" Personal Relationships
15(4): 425-44.
S nyd er, P. J. (2008a). "D e cre a sin g testostero n e w ith in creasin g age: M ore
factors, m o re q u e stio n s." / Clin Endocrinol M etah 93(7): 2477-78.
Snyd er, P. J. (2008b). "M ig h t testosterone actu ally red u ce m o rta lity ?" /
Clin Endocrinol Metah 93(1): 32-33.
S okh i, D. S ., M . D. H unter, vd. (2005). "M a le and fem a le v o ices activate
d istin ct reg io n s in the m ale b rain ." Neuroimage 27(3): 572-78.
Sold in, O . P., E. G . H offm an, vd. (2005). "P e d ia tric referen ce intervals
for FSH , EH , e strad io l, T 3 , free T 3, C o rtiso l, and grow th horm on e on
the D P C I M M U LITE 1 000." Clin Chim Acta 355(1-2 ): 205-10.
Som a, K. K., M. A. Scotti, vd. (2008). "N ov el m echanism s for neuroendocri
ne regulation o f aggression." Front Neuroendocrinal 29(4): 476-89.
S o n n b y -B o rg strom , M ., P. Jo n sso n , vd. (2008). "G e n d e r d ifferen ces in
facial im itatio n and v erbally reported em otion al con tagio n from
sp o n tan eo u s to em otionally regulated p ro cessin g levels/' Scand ]
Psychol 49(2): 111-22.
S o u lliere, D. M . (2006). "W re stlin g w ith m ascu lin ity : M essages .about
m an hood in the W W E ." Sex Roles 55(1-2): 1-11.
S p ear, L. P. (2004). "A d o lescen t brain d ev elo p m en t and anim al m o d els."
Ann N Y Acad Sci 1021: 23-26.
Spelk e, E. (2005). "T h e scien ce o f g en d er and s cie n c e ." Edge, M ay 15,
2005.
S p elk e, E. S. (2005). "S e x d ifferen ces in in trin sic ap titu d e for m ath em a
tics and scien ce? A critical re v ie w ." Am Psychol 60(9): 950-58.
315
Erki'k Beyni
316
Kaynakça
S teers, W. D. (20IK)). "N eu ral p athw ay s and cen tral sites involved in
p en ile erectio n : N euroanatom y and clinical im p licatio n s." Neurosci
Biohehav Rev 24(5): 507-16.
S tein , D. J., J. v an H onk, vd. (2007). "O p io id s: From physical pain to the
pain o f social iso latio n ." CN S Spectr 12(9): 669-74.
S tein b erg , L. (2007). "R isk taking in ad o lescen ce: N ew perspectives
from brain and behavioral scie n ce." Current Directions tn Psychologi
cal Science 16(2): 55-59.
Stein berg, 1,., ed . (2004a). Risk Taking in Adolescence: What Changes, and
W hy? N ew Y ork : N ew Y ork A cad em y o f Sciences.
Stein berg. I,., ve R. M. L erner (2004b). "T h e scien tific stu d y o f ad o les
cen ce: A b rie f h isto ry ." lournal o f Early Adolescence, special issue,
Adolescence: The Legacy ofHershel and Ellen Thornburg 24( 1): 45-54.
S tein er, M ., ve E. A. Y ou n g (2008). "H o rm o n e s and m o o d ." içind e: J.
II. Ilecker, K. B erkley, N. G eary, E. H am pson, J. P. I lerm an, and E.
A. Y ou n g, ed l.. Sex Differences in the Brain: From Genes to Behavior.
O xfo rd , UK: O xford U niversity Press.
S to leru , S., J. K edoute, vd. (2003). "B rain p ro cessin g o f visual sexual
stim uli in m en with h y p oactiv e sexu al d esire d iso rd e r." Psychiatry
Res 124(2): 67-86.
Storey, A. E., C. J. Walsh, vd. (2000). "1 lormonal correlates o f paternal res-
pm siven ess in new and expectant fathers." Evol Hunt Behav 21(2): 79-95.
S trath earn , L., P. Fonagy, vd. (2(X)9). "A d u lt attach m en t pred icts m ater
nal brain and o xytocin response to infant cu e s." Neuroysychoyharma-
cology 34(13): 2655-66.
S trian o , T , V. M. Reid. vd. (2IKI6). "N e u ra l m ech an ism s o f joint attention
in in fan cy ." Eur I Neurosci 23(10): 2819-23.
S tro u d , I,. R., G . D. P ap and onatos, vd. (2004). "S e x d ifferences in the
e ffe cts o f pubertal d ev elop m en t on resp onses to a co rticotrop in -re
leasin g horm o n e challeng e: T h e P ittsburgh p sych o biolo gic stu d ies."
Ann N Y Acad Sci 1021: 348-51.
S tro u d , I,. R„ P. Salov ey, vd. (2002). "S e x d ifferen ces in stress respon
ses: So cial rejection v ersu s achiev em en t s tre ss." Biol Psychiatry 52(4):
318-27.
.317
Erkek Beyni
318
K ay n akça
319
Erkek Beyni
320
Kaynakça
321
Erkek Beyni
T rainor, 15. C , I. M. B ird, vd. (2003). "V ariatio n in arom atase activ ity in
the m edial p reoptic area and plasm a prog estero n e is associated with
the on set o f paternal b eh av io r." Neuroendocrinolog 1/ 78(1): 36-44.
T rain o r, B. C , H. I I. K yom en , vd. (2006). "E stro g e n ic en cou n ters: 1 low
interactio n s betw een arom atase and the env ironm en t m o d u late
ag g ressio n ." Front Neuroendocrinal 27(2): 170-79.
Train or, B. C, and C. A. M arler (2002). "T esto ste ro n e p rom otes paternal
b ehav iou r in a m o n og am o u s m am m al via con version to o e stro g en ."
Proc Biol Sci 269(1493): 823-29.
T rainor, B. C, and C. A. M arler (2001). "T esto stero n e, paternal behav ior,
and aggression in the m on og am o u s C alifornia m ou se (Peroiuyscits
califar-nicus." Norm Behav 40(1): 32-42.
T riv ers, K., J. M anning, vd. (2006). "A longitu d inal stu d y o f d igit ratio
(2D :4D ) and o th er finger ratios in Jam aican ch ild re n ." Hornt Behiw
49(2): 150-56.
T ru itt, W. A ., ve L. M . C o olen (2002). "Id e n tificatio n o f a potential e ja c u
lation g en erator in the spinal c o rd ." Science 297(5586): 1566-69.
Tru itt, W. A ., M. T . S h ip ley , vd. (2003). "A ctiv atio n o f a su bset o f lu m
bar sp in o th alam ic neu ro n s after cop ulatory beh av ior in m ale but
not fem ale rats." ] Neurosci 23(1): 325-31.
T su jim u ra, A ., Y. M iyagaw a, vd. (2009). ".Sex d ifferen ces in visual atte n
tion to sexu ally exp licit v id eos: A prelim inary s tu d y ." J Sex M ed 6(4):
1011-17.
T su jim u ra, A., Y. M iyagaw a, vd. (2006). "B rain p rocessing o f au d io v i
sual sexual stim uli in d u cin g p enile erection: A positron em issio n
tom o g rap h y s tu d y ." / Urol 176(2): 679-83.
T su n em atsu , T ., L Y. Eu, vd. (2008). "V asop ressin increases locom o tio n
throu gh a Via recep tor in o rexin / h y p o cretin neurons: Im plication s
fo r w ater h o m eo stasis." J Neurosci 28(1): 228-38.
T u ljap u rkar, S. (2009). "D e m o g ra p h y : Babies m ake a com eb ack ." Nature
460(7256): 693-94.
T u ljap u rk ar, S. D., C. O . P u lesto n, vd. (2007). "W h y m en m atter: M atin g
p atterns d rive ev olu tion o f hu m an lifesp an ." PLoS One 2(8): e 7 85.
T u m an , D. M . (1999a). "G e n d e r sty le as form and content in ch ild re n 's
d raw in g s." Studies in Art Education 41(1): 40-60.
32 2
Kaynakça
32 3
Erkek Beyni
324
Kaynakca
325
Erkek Beyni
3 26
Kaynakca
327
Erkek Beyni
W illiam s, M. A., ve J. 13. M attin giey (2006). "D o angry m en get n o ticed ?"
CurrBiol 16(11): K 402-K 404.
W illiam son, M ., ve V. Viau (2008). "S e le ctiv e con trib u tion s o f the m ed i
al preoptic nu cleu s to testosterone-d ep en d ent regulation of the
p arav en tricu lar nu cleu s o f the hy p othalam u s and the IIP A a x is."
Am I Physiol R egal InlegrComp Physiol 295(4): R I020-K 1030.
W illiam son, M ., ve V. Viau (2007). "A n d ro g en recep to r e xp ressin g neu
rons that project to the p arav en tricu lar nu cleus o f the hypothalam u s
in the m ale rat." f Comp Neurol 503(6): 717-40.
W inking, J., M . G u rv en, vd. (2010). "T h e goals o f d irect paternal care
am ong a South A m erind ian p o p u latio n ." Am / Phys Authropol
139(3): 295-304.
W inking, J., H. K aplan, vd. (2007). "W h y d o m en m arry and why do
they stra y ?" Proc Biol Sri 274(1618): 1643-49.
W inslow, J. X, N. H astings, vd. (1993). "A role for central vasopressin in
pair bonding in m onogam ous prairie v oles." Nature 365(6446): 545-48.
W irth, M. M ., ve O. C. S ch u lth eiss (2007). "B a sa l testosterone m od erates
responses to an g er faces in h u m an s." Physiol Behav 90(2-3): 496-505.
W iszew ska, A., P aw lo w ski, 13. B oothroyd (2007). "F ath e r-d au g h te r rela
tionship as a m o d erato r o f sexual im printing: A fac.ialm etric s tu d y ."
Evolution and Human Behavior 28(4): 248-52.
W itclson, S. I'-. (1991a). "N eu ral sexual m osaicism : Sexu al d ifferen tiation
of the hu m an tem poro-pnrietal region for functional asy m m etry ."
1’sych o -n eu roen d ocrin o log y 16(1-3): 131-53.
W itclson, S. F. (1991b). "S e x d ifferen ces in neu roan ato m ical ch an g es
with ag in g ." NEngl / Med 325(3): 211-12.
W itclson, S. F. (1989). "H an d and sex d ifferen ces in the isthm u s and
genu o f the hum an co rp u s callosu m : A postm ortem m orphological
study." Brum 112 (pt. 3): 799-835.
W itclson, S. F., 11. B eresh, vd. (2006). "In te llig e n ce and brain siz e in
100 postm ortem brains: S ex, lateralization and ag e (acto rs." Brum
129(pt. 2): 386-98.
W itclson, S. F., D. L K igar, vd. (2008). "C o rp u s callosu m anatom y in
light-handed hom osexu al and h eterosexu al m e n ." Arch Bex Be.htw
37(6): 857-63.
328
Kaynak?a
329
Erkck Beyni
W ylie, K. R., ve I. Bard ley (2007). 'T e n ile siz e and the 'sm all penis
sy n d ro m e.' " B/L/7nt99(6): 1449-55.
W yn ne-E d w ard s, K. E. (2001). ''H o rm o n al chang es in m am m alian fal-
h e rs." U orm Behav 40(2): 139-45.
W yn ne-E d w ard s, K. E., ve C. J. R eb u m (2000). "B eh av io ral en d o crin o
logy o f m am m alian fa th e rh o o d ." Trends Ecol Evol 15(11): 464-68.
X u e, G ., Z. Lu, vd. (2009). "F u n ctio n al d issociatio n s o f risk and rew ard
processing in the m edial p refro n tal' co rtex ." Cereb Cortex 19(5):
1019-27.
Y am ag iw a, J. (2001). "F a c to rs in flu en cin g the form ation o f ground nests
by eastern low land g o rillas in K ahu zi-B ieg a N ational Park: S o m e
ev olu tio nary im p lication s o f nestin g b eh av ior." / Hum Evol 40(2):
99-109.
Y am am o to , Y., B. S . C u sh in g , vd. (2004). "N eo n atal m an ip u latio n s o f
o xy to cin alter exp ression o f o xy to cin and vasop ressin im m u n o re
activ e cells in the p arav en tricu lar nu cleus o f the h y p o th alam u s in a
g en d er-sp ecific m an n er." Neuroscience 125(4): 947-55.
Yama/.aki, K., ve Cl. K. B eau ch am p (2007). "G e n e tic basis for M l IC -de-
pend ent m ate c h o ic e ." Adv Genet 59:129-45.
Y ang, C. F., C. K. H ooven, vd. (2007). "T esto stero n e levels and m ental
rotation p erform ance in C h in ese m e n ." Harm Beltnv 51(3): 373-78.
Y ang , C. Y., J. D ecety , vd. (2009). "G e n d e r d ifferen ces in the m u rhythm
d u rin g em p ath y for pain: A n electro en cep h alo g rap h ic s tu d y ." Bruin
Res 1251:170-84.
Y aniv, I., S. C h o sh en -H illel, vd. (2009). "S p u rio u s con sen su s and o p in i
on revision: W hy m ig h t p eop le be m ore confid ent in th eir less accu
rate ju d g m en ts?" / Exp Psychol Lcurn Mem Cogn 35(2): 558-63.
Y assin, A. A., F. Saad , vd. (2008). "M eta b o lic sy n d ro m e, testostero n e
d eficiency and erectile d ysfu n ctio n nev er com e alo n e ." Andrologia
40(4): 259-64.
Y eh, K. Y , H. F. Pu, vd. (2010). "D iffe re n t su b reg io n s o f the m edial
p reoptic area are sep arately involved in the reg u lation o f co p u lati
on and sexual in cen tiv e m o tiv ation in m ale rats: A beh av ioral and
m o rp ho log ical s tu d y ." Beluw Brain Res 205(1): 219-25.
330
Kaynakça
331
Erkek Beyin
332
D İ Z İN
A m igd ala 14
E
A n d ro p o z 1 4 9 ,1 5 0 ,2 2 0
E rektil D isfo n k siy o n (E d ) 221
A n d ro sten ed ioıı 51, 176
Ergen E rkek Beyni 24
A nteriorSingul.it K o rteks(A cc) 97
E rkeğin Y ü zü 125
A şk 11, 18, 20, 26, 82, 84. 87, 90, E rkek Ç o cu k Beyni 31, 166
159, 1 8 5 ,1 9 7 ,1 9 8 ,2 1 6 ,2 2 5 E rk ek lerin D u ygu sal I layatları
A sp erg er Sem i rom u 168 1 2 1 ,2 0 7
lazi) 4 2
H
C in sel Y önelim 1 6 1 ,2 2 5
H ip erak tif 3 3 ,1 1 8
H ip otalaın u s 8 3 ,1 2 7 ,1 3 6 ,2 1 4
D
D atoga K abilesi 106 İ
D ed e Beyni 155 İltifat 7 8 ,1 5 4
D isiplin 1 1 5 ,1 1 7 ,2 0 7 insu la 2 0 2 ,2 7 6
333
Erkek Beı/ni
K S
S em p atik G eb elik 1 8 ,1 0 4 ,2 0 4
K orru gatör K aslar 126
Sep tu m 1 2 8 ,2 8 7 ,3 1 1
K ortizol 14, 57, 68, 129, 131, 135,
Sevg i 28, 110, 125, 142, 148, 154,
136
1 5 6 ,2 2 3
S o sy al 1 liy erarşi 136, 186
M
Sp in al E jakü lasyo n Jen eratö rü 9 8
M astü rbasyon 19, 21, 73, 95, 189,
S ry G eni 166
1 9 0 ,2 2 0 , 221
S u p rak iazm atik N ü k leu s 161
M ediyal P reo p tik A laıı 13
M ü lleriy an İnhib e Edici Faktörü
T
2 5 ,3 4 ,1 6 9
T alam u s 163
T a n siy o n 1 5 4 ,2 2 4
N
T esto stero n 20, 21, 24, 25, 32, 34,
N orepin efrin 97
3 5 ,3 6 ,4 7 , 55, 5 8 ,6 2 , 63, 64, 65,
N iikleu s A ku m b en s 95
68, 69, 80, 87, 90, 91, 92, 93, 94,
1 0 4 ,1 0 5 ,1 0 6 ,1 1 5 ,1 2 5 ,1 2 7 ,1 2 8 ,
o -ö 1 2 9 ,1 3 1 ,1 3 2 ,1 3 3 ,1 3 5 ,1 3 6 ,1 3 7 ,
Ö fk e 131,211
1 4 0 ,1 4 3 ,1 5 0 -1 5 3 ,1 6 9 , 1 7 0 ,1 7 7 ,
O ksitosin 1 4 ,2 5 ,6 2 ,8 5 ,8 7 ,9 7 ,1 0 0 ,
178-184, 186, 1 8 7 ,1 8 9 , 191, 192.
101, 1 0 7 ,1 0 8 ,1 1 8 ,1 2 7 ,1 4 0 ,1 5 4 ,
1 9 3 ,1 9 7 ,1 9 9 , 200, 203, 20 6 , 211
1 5 5 ,1 9 5 ,1 9 6 ,1 9 7 ,2 0 5 ,2 1 1 ,2 1 6 ,
Testostero n T ak v iy çsi T ed av isi
2 1 7 ,2 1 8 ,2 2 4
220, 223
Orgazm 1 8 ,9 7 ,9 8 , 9 9 ,1 0 1 ,2 0 1 ,2 0 2
T ü k ü rü k 80
Ö strojeıı 20, 2 5 ,3 2 , 62, 64, 8 7 ,1 2 7 ,
1 4 0 ,1 8 1 ,1 9 7 ,2 1 6 ,2 1 7
V
Ol izm 168
V azopressin 14, 21, 25, 56, 57, 58,
O to katalitik Ö fk e 131
6 2 ,6 3 , 64, 6 8 ,6 9 ,8 4 ,8 7 ,9 0 , 108,
115, 127, 131, 135, 136, 140,
P
155,168, 1 7 9 ,1 8 0 , 1 8 1 ,1 8 2 ,1 8 3 ,
P arasem p atik S in ir S istem i 100
1 9 5 ,1 9 6 ,1 9 7 ,2 0 5 ,2 0 6 ,2 1 4 ,2 1 5 ,
Pcrinkuad uktal G riş B ölge 14
216, 217
Prefrontal K orteks 15
V entral T eg m en tal A lan (V ta) 14
P rolak tin 18
Viagrn T ürü İlaçlar 203
R
Y
K ekabet 4 3 ,1 3 2 ,1 3 8 ,1 3 9
Y K rom ozom u 2 0 ,2 4 ,1 6 6
334
TÜM KADINLARIN ve ONLARI SEVEN TÜM ERKEKLERİN
MUTLAKA OKUMASI GEREKEN BİR KİTAP!
>
Dr. Louann Brizendine