Tehničko crtanje sa kompjuterskom grafikom PRIKAZIVANJE MAŠINSKIH DELOVA

TEHNIČKO CRTANJE SA
KOMPJUTERSKOM GRAFIKOM
Predavanja – Lekcija 6

Mašinski fakultet u Kragujevcu 1

Tehničko crtanje sa kompjuterskom grafikom PRIKAZIVANJE MAŠINSKIH DELOVA

NAVOJNE VEZE
Ako se pravougli trougao, čija je visina P, a osnova dužine πd ,
obmotava oko oblice prečnika d, hipotenuza tog trougla opisuje
zavojnicu

Mašinski fakultet u Kragujevcu 2

Tehničko crtanje sa kompjuterskom grafikom PRIKAZIVANJE MAŠINSKIH DELOVA

NAVOJNE VEZE
Kada bi hipotenuza trougla koji se obmotava bila idealno savitljiva
šipka sa poprečnim presekom u vidu trougla, trapeza ili nekog drugog
profila dobio bi se navoj

Mašinski fakultet u Kragujevcu 3

Tehničko crtanje sa kompjuterskom grafikom PRIKAZIVANJE MAŠINSKIH DELOVA

NAVOJNE VEZE

Višestruki navoj

Istovremenim namotavanjem više navoja sa simetrično

raspoređenim počecima po obimu osnovne oblice, dobija se
dvostruki, trostruki ili višestruki navoj

Mašinski fakultet u Kragujevcu 4

Tehničko crtanje sa kompjuterskom grafikom PRIKAZIVANJE MAŠINSKIH DELOVA

NAVOJNE VEZE

• Praktično navoj se dobija rezanjem na strugu,

valjanjem ili narezivanjem nareznicom
• Oblica na kojoj se izrađuje navoj naziva se stablo
• Stablo sa navojem naziva se vijak

Mašinski fakultet u Kragujevcu 5

Tehničko crtanje sa kompjuterskom grafikom PRIKAZIVANJE MAŠINSKIH DELOVA

NAVOJNE VEZE
Postupak izrade i osnovne veličine unutrašnjeg navoja

• Dubina navoja
označava se
tankom punom
linijom.

Mašinski fakultet u Kragujevcu 6

Tehničko crtanje sa kompjuterskom grafikom PRIKAZIVANJE MAŠINSKIH DELOVA

NAVOJNE VEZE
Crtanje, kotiranje i označavanje navoja

• Kod standardnih
vijaka kotira se
nazivni prečnik,
aktivna dužina
navoja i dužina
stabla vijka
• Kod slepih otvora
sa navojem kotiraju
se nazivni prečnik
navoja, dužina
navoja sa punim
profilom i dubina
rupe
• Prečnik rupe se
ne kotira

Mašinski fakultet u Kragujevcu 7

Tehničko crtanje sa kompjuterskom grafikom PRIKAZIVANJE MAŠINSKIH DELOVA

NAVOJNE VEZE
Crtanje, kotiranje i označavanje navoja

• Ispred nazivnog
prečnika stavlja se
oznaka vrste
navoja:
M – metrički
R – cevni
Rd – obli
Tr – trapezni
• Kada je reč o
sitnom navoju
označava se i
veličina koraka P

Mašinski fakultet u Kragujevcu 8

Tehničko crtanje sa kompjuterskom grafikom PRIKAZIVANJE MAŠINSKIH DELOVA

NAVOJNE VEZE
Označavanje kvaliteta navoja

Kod označavanje kvaliteta navoja kukica se stavlja na

konturu nazivnog prečnika.

N7
N7
N7

Mašinski fakultet u Kragujevcu 9

Tehničko crtanje sa kompjuterskom grafikom PRIKAZIVANJE MAŠINSKIH DELOVA

NAVOJNE VEZE

Čvrsta razdvojiva veza vijcima

Mašinski fakultet u Kragujevcu 10

Tehničko crtanje sa kompjuterskom grafikom PRIKAZIVANJE MAŠINSKIH DELOVA

NAVOJNE VEZE

Uprošćeno crtanje veza limova vijcima sa šestougaonom,

sfernom i konusnom upuštenom glavom

Mašinski fakultet u Kragujevcu 11

Tehničko crtanje sa kompjuterskom grafikom PRIKAZIVANJE MAŠINSKIH DELOVA

ČVRSTA NERAZDVOJIVA VEZA ZAKIVCIMA

Različiti oblici zakivaka

Zakivanje
Da bi se ostvarila veza, zakivak se stavlja u otvore delova koji se
spajaju i udarcima ili pritiskom formira se druga glava

Mašinski fakultet u Kragujevcu 12

Tehničko crtanje sa kompjuterskom grafikom PRIKAZIVANJE MAŠINSKIH DELOVA

VEZA GLAVČINE I VRATILA UZDUŽNIM KLINOM

Uzdužnim klinovima može se ostvariti razdvojiva veza vratila (a i b) i

glavčine zupčanika (c), pužnog točka, glodala, zamajca itd.

Mašinski fakultet u Kragujevcu 13

Tehničko crtanje sa kompjuterskom grafikom PRIKAZIVANJE MAŠINSKIH DELOVA

ELASTIČNA VEZA OPRUGAMA

Oprugama se ostvaruje elastična veza mašinskih delova

Naziv Izgled Presek Uprošćeno

Cilindrična
navojna opruga
koja se
opterećuje na
istezanje

Cilindrična
navojna opruga
koja se
opterećuje na
sabijanje

Mašinski fakultet u Kragujevcu 14

Tehničko crtanje sa kompjuterskom grafikom PRIKAZIVANJE MAŠINSKIH DELOVA

ELASTIČNA VEZA OPRUGAMA

Naziv Izgled Presek Uprošćeno

Konusna
navojna
opruga koja
se opterećuje
na sabijanje

Cilindrična
navojna
opruga koja
se opterećuje
na uvijanje

Tanjirasta
opruga

Mašinski fakultet u Kragujevcu 15

Tehničko crtanje sa kompjuterskom grafikom PRIKAZIVANJE MAŠINSKIH DELOVA

ELASTIČNA VEZA OPRUGAMA

Naziv Izgled Uprošćeno

Lisnata
opruga

Spiralna
opruga

Mašinski fakultet u Kragujevcu 16

Tehničko crtanje sa kompjuterskom grafikom PRIKAZIVANJE MAŠINSKIH DELOVA

ELASTIČNA VEZA OPRUGAMA

Cilindrična navojna opruga koja se opterećuje na sabijanje

Mašinski fakultet u Kragujevcu 17

Tehničko crtanje sa kompjuterskom grafikom PRIKAZIVANJE MAŠINSKIH DELOVA

ELASTIČNA VEZA OPRUGAMA

Cilindrična navojna opruga koja se opterećuje na sabijanje

• L – dužina opruge u
slobodnom stanju
• Ln - dužina opruge u
motažnom stanju
• D – srednji prečnik opruge
• e – korak opruge
N9

• d – prečnik žice
• Fn – sila u montažnom
stanju
• Fmax – najveća sila pri
kojoj dolazi do blokiranog
stanja opruge

Mašinski fakultet u Kragujevcu 18

Tehničko crtanje sa kompjuterskom grafikom PRIKAZIVANJE MAŠINSKIH DELOVA

ZUPČASTI PAROVI
Zupčasti prenos se primenjuje kada se traži tačan odnos obimnih
brzina u toku rada zupčastih parova , u slučaju manjih rastojanja
izmađu pogonske i radne mašine

Vrste zupčastih parova

a. Cilindrični zupčasti par
b. Zupčanik i zupčasta letva
c. Konusni zupčasti par
d. Pužni zupčasti par

Mašinski fakultet u Kragujevcu 19

Tehničko crtanje sa kompjuterskom grafikom PRIKAZIVANJE MAŠINSKIH DELOVA

ZUPČASTI PAROVI

• Zupčanik se sastoji iz tela

zupčanika i ozubljenog
venca
• Profil zupca može da bude
evolventni i cikloidni
• Na ozubljenom vencu
cilindričnog zupčanika
uočavaju se podeona,
temena i podnožna
kružnica, pa prema tome i
njihovi prečnici do, dk, df

Mašinski fakultet u Kragujevcu 20

Tehničko crtanje sa kompjuterskom grafikom PRIKAZIVANJE MAŠINSKIH DELOVA

ZUPČASTI PAROVI

Prikaz simbola zupca različitog oblika Uprošćeni prikaz cilindričnih

zupčanika sa pravim (a), kosim (b) i
strelastim zupcima (c)

Mašinski fakultet u Kragujevcu 21

Tehničko crtanje sa kompjuterskom grafikom PRIKAZIVANJE MAŠINSKIH DELOVA

UPROŠĆENO PRIKAZIVANJE ZUPČANIKA

Cilindrični zupčasti par

Mašinski fakultet u Kragujevcu 22

Tehničko crtanje sa kompjuterskom grafikom PRIKAZIVANJE MAŠINSKIH DELOVA

UPROŠĆENO PRIKAZIVANJE ZUPČANIKA

Konični zupčasti par

Mašinski fakultet u Kragujevcu 23

Tehničko crtanje sa kompjuterskom grafikom PRIKAZIVANJE MAŠINSKIH DELOVA

UPROŠĆENO PRIKAZIVANJE ZUPČANIKA

Pužni zupčasti par

Mašinski fakultet u Kragujevcu 24

Tehničko crtanje sa kompjuterskom grafikom PRIKAZIVANJE MAŠINSKIH DELOVA

SHEMATSKO PRIKAZIVANJE ZUPČASTIH PRENOSNIKA

a. Cilindrični zupčasti par

b. Zupčanik i zupčasta letva
c. Cilindrični zupčasti par sa
unutrašnjim ozubljenjem
d. Konusni zupčasti par
e. Pužni zupčasti par

Mašinski fakultet u Kragujevcu 25

Tehničko crtanje sa kompjuterskom grafikom PRIKAZIVANJE MAŠINSKIH DELOVA

UPROŠĆENO CRTANJE LANČANOG PRENOSNIKA

Lančani prenosnik čine lančanici koje u međusobnu spregu dovodi

lanac kao posredni element

Uprošćeni prikaz Shematski prikaz

Mašinski fakultet u Kragujevcu 26

Tehničko crtanje sa kompjuterskom grafikom PRIKAZIVANJE MAŠINSKIH DELOVA

KOTRLJAJNA LEŽIŠTA

• Shematski prikaz kotrljajnih

ležišta se koristi tamo gde je
takav prikaz dovoljan, u
skicama uz proračune i
izveštaje
• Tela za kotrljanje se
predstavljaju u shematskom
prikazu kružnim oblikom bez
obzira na vrstu ležišta
• U zavisnosti od konstrukcije i
načina ugradnje ležište može
da prenosi različite sile

Mašinski fakultet u Kragujevcu 27

Tehničko crtanje sa kompjuterskom grafikom PRIKAZIVANJE MAŠINSKIH DELOVA

KOTRLJAJNA LEŽIŠTA
Uprošćeno i shematsko prikazivanje kotrljajnih ležišta

Mašinski fakultet u Kragujevcu 28

Tehničko crtanje sa kompjuterskom grafikom PRIKAZIVANJE ZAVARENIH SPOJEVA

ZAVARENI SPOJEVI

OPŠTI POJMOVI

• Zavarivanje je postupak izrade nerazdvojivih spojeva

između istih ili različitih materijala u topljenom ili
omekšanom stanju
• Zavareni spoj se sastoji iz osnovnog materijala, šava i
zone uticaja toplote
• Šav se obrazuje očvšćavanjem mešavine osnovnog i
dodatnog materijala na mestu spoja
• Različite vrste šavova predstavljaju se oznakama koje
su, u osnovi, po obliku slične šavu koji se izvodi

Mašinski fakultet u Kragujevcu 29

Tehničko crtanje sa kompjuterskom grafikom PRIKAZIVANJE ZAVARENIH SPOJEVA

OZNAKE VRSTA ŠAVOVA

Mašinski fakultet u Kragujevcu 30

Tehničko crtanje sa kompjuterskom grafikom PRIKAZIVANJE ZAVARENIH SPOJEVA

OZNAKE VRSTA ŠAVOVA

Mašinski fakultet u Kragujevcu 31

Tehničko crtanje sa kompjuterskom grafikom PRIKAZIVANJE ZAVARENIH SPOJEVA

OZNAKA ŠAVOVA NA CRTEŽIMA

Elementi oznake
1 - Strelica
2a - Pokazna linija
(neprekidna)
2b - Pokazna linija
(isprekidana)
3 - Oznaka vrste šava i
Oznaka brojne
vrednosti mera

Isprekidana linija 2b može biti iznad ili ispod neprekidne linije i služi za
određivanje da li je lice šava na strani strelice ili na suprotnoj strani

Mašinski fakultet u Kragujevcu 32

Tehničko crtanje sa kompjuterskom grafikom PRIKAZIVANJE ZAVARENIH SPOJEVA

OZNAKA ŠAVOVA NA CRTEŽIMA

Položaj strelice u odnosu na spoj

Položaj pokazne linije i mesto oznake u odnosu na pokaznu liniju

Mašinski fakultet u Kragujevcu 33

Tehničko crtanje sa kompjuterskom grafikom PRIKAZIVANJE ZAVARENIH SPOJEVA

OZNAKA ŠAVOVA NA CRTEŽIMA

Glavne mere poprečnog preseka šava pišu se na levoj strani, a

dužine šava i koraka na desnoj strani oznake za šav

Upisivanje i određivanje mera ugaonih šavova

Mašinski fakultet u Kragujevcu 34