PENGERTIAN dan HAKIKAT SASTRA

Mata kuliah : Teori Sastra

Di Susun Oleh.

Ghina Inayati (195223027)

PROGRAM STUDI
PENDIDIKAN BAHASA DAN SASTRA DAERAH

SEKOLAH TINGGI KEGURUAN DAN ILMU PENDIDIKAN (STKIP)

MUHAMMADIYAH
KABUPATEN KUNINGAN
2020
 DAFTAR ISI

KATA PENGANTAR
DAFTAR ISI
BAB. I PENDAHULUAN
A. Latar Belakang . .......................................................................... 1
B. Rumusan Masalah ........................................................................... 1
C. Tujuan Penulisan ........................................................................... 2
BAB. II PEMBAHASAN
A. Harti Sastra ....................................................................................... 3
B. Hakikat Sastra ................................................. ................................ 3
C. Sastra Salaku Ilmu .................................. ........................................ 4
D. Sastra Salaku Proses Kreatif ............................................................ 5
E. Sastra Salaku Karya Seni ............................................................... 6
BAB. III PENUTUP
A. Kacindekan ..................................................................................... 7
B. Suktulun .......................................................................................... 7
DAFTAR PUSTAKA
 KATA PENGANTAR

            Alhamdulillah Puji doa kami ka payuneun Gusti Nu Maha Kawasa, kusabab izin-Na
sareng kurnia anu ngalaporkeun laporan ieu tiasa diputuskeun kalayan leres.
            Sareng urang hoyong hatur nuhun ka pengawas urang anu parantos suksés
ngabimbing kami dina nyiapkeun laporan tugas ngadamel makalah ngeunaan "Pengertian dan
Hakikat Sastra".
Kami henteu hilap hatur nuhun saloba mungkin - sadaya pihak anu parantos
ngabantosan kami pikeun ngalengkepan laporan ieu.
            Sapertos jalma biasa, urang henteu bébas tina kasalahan sareng kalemahan. Ku sabab
kitu, urang naroskeun ka anu maca pikeun masihan kritik sareng saran supados ningkatkeun
laporan ieu.
            Tungtungna, kuring ngarepkeun tulisan ieu tiasa mangpaat sareng mangpaat pikeun
urang, pikeun sadayana pamiarsa sareng saha waé anu nganggo.

Kuningan, 10 Maret 2020

Pangarang
 BAB I
PENDAHULUAN

A. Latar Belakang
Basa mangrupikeun hal anu universal, anu tiasa ngahubungkeun manusa hiji anu
lain. Kukituna, tiasa nyebatkeun yén kamampuan manusa nyiptakeun basa salaku sistem
simbol atanapi simbol anu dianggo pikeun alat komunikasi mangrupikeun hal anu luar biasa
anu ngajantenkeun manusa janten mahluk anu béda anu béda ti makhluk sanés. Basa anu
dianggo ku manusa sanés ngan ukur basa anu biasa dianggo dina kahirupan sapopoé. Conto
nyata nyaéta karya sastra. Basa anu dianggo dina karya sastra mangrupikeun konotatif sareng
ngan ngarujuk kana hiji hal anu khusus.
Unsur basa mangrupikeun ciri anu ngabédakeun anu ngabédakeun karya sastra tina
karya seni anu sanés. Ku sabab kitu tiasa disebatkeun yén panggih karya sastra mangrupikeun
karya seni anu ngagaduhan média atanapi utamina didamel tina basa. Basa literatur pinuh ku
kekabuan sareng kecap homonim (kecap anu sami tapi hartos anu béda), sareng ngagaduhan
kategori anu henteu teratur sareng teu rasional. Basa sastra ogé pinuh ku asosiasi, ngarujuk
kana ungkapan atanapi karya anu sateuacanna dilakukeun.
Sastra salaku produk budaya manusa ngandung nilai-nilai anu hirup sareng
dilarapkeun di masarakat. Sastra salaku hasil pangolahan jiwa panulisna, ngahasilkeun
ngaliwatan prosés anu panjang dina réfléksi hakékat hirup sareng kahirupan. Sastra ditulis
kalayan ngan ukur pinuh ku nyabak sareng nyabak jiwa anu dibungkus imajinasi anu jero.
Ngaliwatan karya sastra, tiasa ngémutan pandangan dirina ngeunaan kahirupan di
sabudeureun anjeunna. Kukituna, ngahargaan karya sastra hartosna urang narékahan pikeun
némutan nilai-nilai kahirupan anu dicerminkeun dina karya sastra, ku kituna tiasa ngartos
pinuh dina karya satra meryogikeun ilmu dasar. Pangetahuan dasar sapertos kieu kalebet sipat
sastra, fungsina sareng mangpaat literatur dina kahirupan sapopoé.

Rumusan Masalah
1. Naon sipat sastra?
2. Naon definisi sastra numutkeun para ahli?
3. Naon hartosna literatur salaku prosés kreatif?
4. Naon hartosna literatur salaku sistem?
5. Naon hartos karya sastra salaku karya seni?
C. TUJUAN
1. pikeun terangkeun hakekat sastra
2. Pikeun maluruh definisi satra numutkeun para ahli
3. Nyaho literatur salaku prosés kreatif
4. Néang literatur salaku sistem
5. Nyaho karya sastra salaku karya seni
 BAB II
PEMBAHASAN
A. Harti Sastra
Sastra, Sanskerta: shastra mangrupikeun kecap serapan ti basa Sansekerta, anu
ngagaduhan hartos "téks anu ngandung petunjuk" atanapi "pedoman", tina kecap dasar śās-
anu hartosna "instruksi" atanapi "ajar". Di Indonesia kecap ieu biasana dianggo pikeun
ngarujuk kana "literatur" atanapi tulisan anu ngagaduhan makna atanapi kaéndahan anu
tangtu.
Sastra Numutkeun kana Esten Mursal
Sastra atanapi Sastra mangrupikeun ekspresi fakta artistik sareng imajinatif salaku
wujud pikeun kahirupan manusa. sareng masarakat ngalangkungan basa salaku médium
sareng gaduh pangaruh anu hadé dina kahirupan manusa.
Sastra Numutkeun kana Semi Sastra mangrupikeun wujud sareng hasil karya seni
kréatif anu tujuanna nyaéta manusa sareng kahirupanna nganggo basa salaku médiumna.
Sastra Numutkeun ka Panuti Sudjiman. Sastra salaku karya lisan atanapi tinulis anu
gaduh sababaraha ciri kaunggulan sapertos kaaslian, seni, kaéndahan dina eusi, sareng
ungkapan.
Sastra Numutkeun ka Ahmad Badrun. Sastra mangrupikeun kagiatan seni anu
ngagunakeun basa sareng simbol sanésna minangka saluran, sareng imajinatif.
Sastra Numutkeun kana Eagleton. Sastra mangrupikeun karya panulisan anu alus (huruf
belle) nyaéta karya anu nyatakeun wangun basa. sapopoé ku sababaraha cara nganggo basa
anu condénsor, diselapkeun, bengkong, dipanjangkeun sareng dibalikkeun, didamel kelas.

B. Hakikat Sastra
Sastra asal tina basa Sanskerta shastra anu hartosna "tulisan anu ngandung
petunjuk" atanapi "pedoman". Tina asal anu asli, literatur ngalangkungan sadaya wujud
sareng jinis tulisan anu ditulis ku manusa, sapertos catetan ilmiah, buku suci, surat, hukum,
sareng anu sanésna. Sastra dina rasa khusus anu dianggo dina kontéks budaya, mangrupikeun
ungkapan tina ideu sareng perasaan manusa. Janten, anggapan sastra salaku hasil kabudayaan
tiasa diinterpretasi salaku wujud usaha manusa pikeun ngémutan ideu ngalangkungan basa
anu lahir tina raos sareng pikiran.
Dina basa Indonesia istilah "literatur" dikenal. Kecap literatur mangrupikeun wujud
konfigurasi sareng sastra. Numutkeun ka Teeuw (1988: 23) kecap literatur asalna tina
wangun su + literatur. Kecap literatur tiasa diinterpretasi salaku alat pikeun ngajar, manual,
buku instruksi, atanapi ajar. Rarangkén su-sui hartosna "saé, geulis" sahingga literatur
hartosna alat pikeun ngajar, buku ajar, atanapi ajar anu saé sareng saé. Kecap literatur
mangrupikeun ciptaan basa Jawa atanapi Melayu sabab kecap literatur teu kapendak dina
basa Sansakerta sareng Basa Kuna.
Indonesia nyangkut ngarujuk kana "koléksi" atanapi "perkawis anu aya
hubunganana". Étimologis istilah pustaka tiasa diinterpretasi salaku koléksi atanapi perkawis
anu aya hubunganana sareng alat pikeun ngajar, manual, buku ajar atanapi ajar, anu saé
sareng éndah. Bagian anu "alus sareng geulis" dina artos literatur duanana ngarujuk kana eusi
anu aya anu dikirimkeun (hal-hal anu alus; nunjukkeun kana hal anu saé) ogé kana hartos
pikeun ngahubungkeun, nyaéta basa (hal anu dikirimkeun dina basa anu éndah).
Seueur larangan ngeunaan watesan literatur, kalebet:
1. Sastra nyaéta seni
2. Sastra mangrupikeun ungkapan perasaan spontan
3. Sastra mangrupikeun ungkapan tina pikiran dina basa Sunda, sedengkeun naon anu
dimaksud ku pikiran nyaéta pandangan, ideu, perasaan, pikiran, sareng sagala kagiatan
mental manusa.
4. Sastra mangrupikeun inspirasi tina kahirupan anu disegel (manéh) dina wujud kaéndahan
5. Sastra mangrupikeun sadaya buku anu ngandung parasaan jero manusa sareng kakuatan
moral sareng sentuhan kasucian kabébasan tempoan sareng bentuk anu pikaresepeun.

C. Sastra salaku Ilmu

Karya sastra salaku objék sains sastra, tangtosna, kedahna disaksian siga kitu,
saluyu sareng sipatna, sareng mangrupikeun obyék empiris. Karya sastra henteu ngan ukur
dibaca atanapi dinikmati, tapi diajar ngaliwatan nganalisa anu tangtu. Salaku obyék empiris
kedah kacatet sareng faktual sahingga tiasa ditelusuri saha anu terlibat dina élmuna. Ku sabab
kitu, karya sastra tinulis nampi perhatian anu langkung penting tibatan karya sastra lisan,
sabab karya sastra tinulis memang langkung gampang dikesan (ngalacak, dicandak) tokohna.
Upami aya jalma hoyong ngulik karya sastra lisan, tungtungna ogé kedah sumping
dina tulisan (transkrip). Janten, langkung écés yén ngan ukur naskah-naskah tinulis sastra anu
bakal dibahas dina pangajaran sastra ieu. Nanging, kedah dicatet yén buku-buku literatur
mangrupikeun tempat (wadah), sedengkeun tokoh sastra kedah direbut di luar buku anu
relevan. Contona, asmara Siti Nurbaya (Marah Rusli) munggaran dikaluarkeun atanapi
diterbitkeun dina 1922, teras dicitak dumasar kana édisi. Sababaraha édisi ieu bénten dina
tipeu kertas, format, tipip, sareng sajabana, tapi masing-masing nunjukkeun asmara Siti
Nurbaya sami. Anu dicandak ka luar buku éta nyaéta naon anu disebut téks sastra. Janten,
objék pangajaran pasti sanés buku, tapi téks, hartosna henteu ngan ukur diserat, tapi naon anu
diturunkeun ku tulisan.

D. Sastra salaku Proses Kreatif

Pikeun janten panulis anu hadé urang kedah kreatif. Ieu "prosés kreatif" bakal
ngahasilkeun kualitas "karya sastra" anu hadé. Pikeun ngaléngkah kana prosés kreatif ieu
urang diperyogikeun ngagaduhan sifat positip, wani cobian, kabuka sareng hoyong terang.
Mémang, unggal panulis gaduh prosés nyeratna nyalira. Sareng saha waé anu hoyong janten
panulis atanapi pangarang anu saé kedah tiasa ngawasa prosés kreatif dina panyipta, sabab
prosés kreatif ieu bakal ngabantosan damel dina nyerat, bahkan prosés kreatif ieu tiasa janten
uji kritik pikeun sukses dina nyusun karya.
Aya seueur cara panulis tiasa ngalaksanakeun prosés nyerat. Diantara nyaéta nyaéta
saperti kieu: kahiji, nyayogikeun atanapi nyiapkeun bahan pikeun ditulis ogé diangkat ti jalan
ménak. Kadua, prosés matéri bahan, koncretizing sareng nguatkeun pikiran, ngamajukeun
karakter sareng milarian jalanna anu luyu. Katilu, catetan bahanna anu disebatkeun di luhur
atanapi keretas. Catetan ieu bakal terus dimekarkeun supaya sampurna. Kaopat, nyerat daptar
anu bakal dilereskeun ti jaman ka waktos. Jeung léngkah kalima atanapi ahir nyaéta prosés
nulis. Dina prosés nyerat di dieu, ulah hilap ningkatkeun aspék moral.
Tapi tetep émut, ogé yén cara anu nyerat batur henteu sami. Sarerea ngagaduhan
jalan masing-masing. Sababaraha ngan ukur nyerat sakumaha anu tiasa kalayan bahan pikeun
ditulis, aya anu dipasrahkeun diri di rohangan, sawaréh bade ka tempat anu sepi kanggo
milarian inspirasi sareng seueur deui.
Karya sastra anu ngahontal pamaca nyaéta nyiptakeun lengkep. Jarang pisan
pamaca mikirkeun kumaha padamelanna parantos ngajantenkeun prosés nyieun atanapi
ngadamelna. Proses nyiptakeun hubungan anu gedé pisan sareng kasuksésan hiji karya sastra.
Proses nyiptakeun anu dimimitian ku pangjurung nyerat, mecenghulna inspirasi,
pembentukan pikiran, matapan sareng budidaya méré gambaran karya anu ditulis. Sabenerna
aya seueur teuing aspék anu ngadorong batur nyusun. Tapi anjeun kudu sadar, basa unggal
jelema gaduh alesan anu sanés pikeun janten panulis.
Ieu "tujuan nyusun" saleresna mangrupikeun masalah utama dina "prosés kreatif" sahingga
didieu motivasi atanapi motivasi pikeun damel. Sacara umum aya dua kelompok tujuan anu
diserat ku batur. Mimiti, tujuan anu pola pola fisik (anu henteu disumputkeun), anu lahir
sareng tiasa ditanggung ku pagawéan, urang bakal tiasa nangkep maksud panulis atanapi
motifna. Kadua, tujuan anu spiritual (bertudung), anu disumputkeun tukangeun hiji
padamelan. Nalika maca pagawéan. Tujuan anu disumputkeun ieu tiasa dirasa tapi sakapeung
motipna béda ti anu dirasa ku pamaca.
Salian ti dua kelompok tujuan di luhur, aya ogé panulis anu ngan ukur milari nami,
hoyong nyaritakeun carita sareng supaya pamiarsa dihibur ku carita, aya anu ngan saukur
matak seneng-senang kusabab hobi, aya anu ngusahakeun artos bahkan sababaraha anu
henteu tiasa ngajelaskeun naon tujuan nyata . Di sagigireun éta, aya ogé anu disababkeun
sabab sakadar hoyong dicobian, teras lebetkeun dunya tulisan sabab dipangaruhan ku
babaturan atanapi lingkungan.
Pakarang panulis nyaéta pikeun nanggung jawab salaku warga anu peka kana
kajadian. Janten tujuan anu mulya timbul sapertos hoyong ngawujudkeun pamikiran jalma,
ngabantosan pikeun ngajantenkeun bangsa sareng nagara ogé ningkatkeun literatur nagara,
sareng ampir dimana urang nampi ilmu anu paling penting pikeun ngawangun jati.

E. Sastra Sebagai Karya Seni

Kasenian Sastra. Sastra mangrupikeun salah sahiji cabang seni sanés ngalukis, jogét
sareng musik. Minangka salah sahiji cabang seni, karya sastra mangrupikeun produk budaya
anu ogé prioritas kaéndahan, ogé karya seni anu sanés.
Bédana antara seni literatur sareng seni sanésna aya dina ngagunakeun basa salaku médium
anu teras disusun sareng dipayunkeun dina cara sapertos pikeun minuhan unsur seni
kaendahan. Sastra ogé janten hiji hal anu imajinatif anu disajikan ngalangkungan kecap anu
bakal tiasa nyiptakeun pesona pikeun pamiarsa.
Étimologis, istilah sastra janten bagian tina istilah sastra anu asalna tina istilah dina
basa Sanskerta nyaéta karya sastra. "Su" hartosna saé atanapi geulis, sedengkeun "literatur"
ngagambarkeun buku, tulisan atanapi aksara. Dumasar susunan kecap-kecap ieu, karya sastra
tiasa diinterpretasi salaku tulisan atanapi téks anu saé sareng éndah.
Salian tina hartos di luhur, kamekaran literatur ogé parantos naékkeun bentuk-
bentuk karya oral atanapi disebut Sastra Lisan. Ningali pamekaran ieu, Pamanggih sastra
janten langkung lega anu kalebet naskah lisan sareng tulisan kalayan karakteristik kaéndahan
basa.
 BAB. III
PENUTUP
A. Kacindekan
Sastra asal tina basa Sanskerta shastra anu hartosna "tulisan anu ngandung
petunjuk" atanapi "pedoman". Janten, anggapan sastra mangrupikeun wujud usaha manusa
pikeun ngémutan ideu ngalangkungan basa anu lahir tina parasaan sareng pikiran. Tina asal
anu asli, literatur ngalangkungan sadaya wujud sareng jinis tulisan anu ditulis ku manusa,
sapertos catetan ilmiah, buku suci, surat, hukum, sareng anu sanésna. Sastra dina rasa khusus
anu dianggo dina kontéks budaya, mangrupikeun ungkapan tina ideu sareng perasaan
manusa. Janten, anggapan sastra salaku hasil kabudayaan tiasa diinterpretasi salaku wujud
usaha manusa pikeun ngémutan ideu ngalangkungan basa anu lahir tina raos sareng pikiran.

B. Suktulun
1. Sastra penting pisan pikeun masarakat Indonésia, pikeun ngawétkeun kabudayaan sareng
basa kamampuan di Indonesia. Ku sabab éta, literatur penting pisan pikeun diajar
2. Sastra penting pisan pikeun pendidikan, janten unggal tingkat pendidikan kedah aya atikan
anu aya hubunganana sareng sastra
 Daftar Pustaka

Barthes, Roland. 2012.Elemen-elemen Semiologi.Yogyakarta:

Jalasutra.
Wellek, Rene dan Austin Warren. 1993.Teori Kesusastraan.Jakarta:
Gramedia.
Teeuw, A. 1984. Sastra dan Ilmu Sastra: Pengantar Teori Sastra.
Jakarta: Pustaka Jaya.
Danandjaya, James.1991. Folklor Indonesia: Ilmu Gosip, Dongeng,
dan Lain-lain. Jakarta:
Grafiti Press.
Hartoko, Dick. 1991. Manusia dan Seni. Yogyakarta: Kanisius.