PENGENALAN

Pemilihan penggunaan dan penjagaan mata kisar adalah satu amalan yang perlu
dipraktikkan oleh seorang jurumesin supaya dapat menghasilkan kerja yang baik
daripada mesin kisar. Terdapat belbagai jenis dan saiz mata kisar.

1. Mata Kisar Biasa (Plain Milling Cutters)

Rajah 1.1 Mata Kisar Biasa

D L d Jumlah
(j16) (j16) (H7) mata
mm mm mm pemotong
40
50 63 22 8
80
50
63 27 8
70
63
80 32 10
100
70
100 40 12
125

Jadual 1.1 Saiz Mata Kisar Biasa

Berbentuk silinder dengan mempunyai mata-mata pemotong pada lilitan sahaja.
Jenis kasar mempunyai sudut heliks antara 45° - 60°. Dibuat daripada keluli dan
digunakan untuk mengisar permukaan rata.

2. Mata Kisar Jenis Shell (Shell End Mill)

Rajah 1.2 Mata Kisar Shell

D L d Jumlah
(j16) (j16) (H7) mata
mm mm mm pemotong
40 32 16 8
50 36 22 8
63 40 27 8
80 45 27 10
100 50 32 12
125 56 40 14
160 63 50 16

Jadual 1.2 Saiz Mata Kisar Jenis Shell

 Mata kisar jenis shell adalah sejenis pengisar muka. Mata kisar ini adalah
jenis padu dan mempunyai mata-mata pemotong pada muka dan lilitanya.
Mata kisar ini dipasang kepada mesin kisar dengan penyesuai. Mata kisar ini
lebih ekonomi kerana lebih murah jika dibandingkan dengan mata kisar
hujung.

3. Mata Kisar Tepi (Side & Face Center)

Rajah 1.2 Mata Kisar Tepi

Jumlah mata
D L d
pemotong
4
5
6
8
63 10 22 18
12
14
16
80 5 27 20
6
8
10
12
14
 16
18
20
6
8
10
100 12 32 22
14
16
18
20
8
10
12
14
16
125 32 24
18
20
22
25
28

Jadual 1.3 Saiz Mata Kisar Tepi

Mata-mata pemotong terdapat pada muka lilitan, di sebelah sahaja ataupun di

kedua-dua belahnya. Satu lagi jenis mata kisar ini mempunyai mata-mata tepi
tak serentak. Mata kisar ini dgunakan untuk operasi mengisar lurah dan muka
serta untuk melakukan operasi mengisar mengangkang (straddle milling).
 4. Mata Kisar Muka (Face Milling Cutters)

Rajah 1.4 Mata Kisar Muka

Dimensi dalam mm Bilangan gigi

D A H a
80 90 50 9 6
100 110 50 9 8
125 135 63 9 8
160 170 63 9 10
200 210 63 9 12
250 260 63 9 16
315 325 80 9 20
400 410 80 9 26
500 510 80 9 34

Jadual 1.4 Saiz Mata Kisar Muka

Mata kisar muka digunakan untuk mengisar permukaan yang luas secara potongan
kasar atau potongan sudahan. Kebiasaanya mata kisar ini mempunyai diameter
melebihi 150 mm dan mempunyai mata tumpeng jenis keluli alat atau karbida.
Penghujung mata kisar ini adalah serong dan pada bahagian inilah kebanyakkan
pemotongan berlaku.

5. Mata Kisar Bersudut (Angular Cutters)

Rajah 1.5 Mata Kisar Mata Tunggal

Rajah 1.6 Mata Kisar Mata Kembar

 2 JENIS MATA KISAR
BERSUDUT

Mata tunggal ini mempunyai Mata kembar mempunyai kedua-dua

satu permukaan bersudut permukaan bersudut dan sudut
45°, 50° atau 60°. kandungannya adalah 45°, 60° atau
90°

Kedua-dua mata kisar ini digunakan untuk mengisar bersudut atau

Sudut serong. D L D Jumlah mata
α (js16) (k16) (H7) pemotong
mm mm mm
40 13 10 14
+25’ 50 16 13 16
63 20 16 18
60° 80 25 22 20
100 32 27 22
+20’ 125 40 32 24
160 50 40 30
40 13 10 14
+25’ 50 16 13 16
63 20 16 18
50° 80 25 22 20
100 32 27 22
+20’ 125 40 32 24
160 50 40 30

Jadual 1.5 Saiz Mata Kisar Tunggal

Sudut D L D Jumlah mata

α (js16) (k16) (H7) pemotong
mm mm mm
50 8 16 20
63 10 22 22
45°
80 12 27 24
100 18 32 26
 50 10 16 18
63 14 22 20
60°
80 18 27 22
100 25 32 24
50 14 16 16
90° 63 20 22 18
80 22 27 20
100 32 32 22

Jadual 1.6 Saiz Mata Kisar Kembar

6. Mata Kisar Hujung (End Mill)
Rajah 1.7 Pelbagai Jenis Mata Kisar Hujung
 Mata kisar hujung mempunyai mata pemotong pada lilitan serta hujungnya
dan dipasang pada spindal mesin dengan penyesuai. Mata kisar ini dibuat
dengan tangkai jenis tirus atau lurus serta mempunyai dua atau lebih flut jenis
lurus atau heliks. Jenis dua flut ini digunakan untuk mengerudi lubang di
mesin kisar serta memulakan alur di tengah-tengah bahan kerja, bukan
seperti untuk jenis biasa yang mempunyai empat flut dan perlu dimulakan dari
tepi bahan kerja.

7. Mata Kisar Lurah T (T-Slot Cutter)

Rajah 1.8 Mata Kisar Lurah T

D l L D
Jumlah mata
(d11) (d11) (h8)
pemotong
mm mm mm mm
11 3,5 53,5 10 6
12,5 6 57 10 6
16 8 62 10 6
18 8 70 12 6
21 9 74 12 8
25 11 82 16 8
32 14 90 16 10
 40 18 108 25 10

Jadual 1.7 Saiz Mata Kisar Lurah T

Rajah 1.9 Mata Kisar Lurah T Jenis Tangkai Tirus

D l L
Tirusan Jumlah mata
(d11) (d11)
Morse pemotong
mm mm mm
18 8 82 1 6
21 9 98 8
25 11 103 2 8
32 14 111 10
40 18 138 3 10
50 22 173 4 12
60 28 188 12
72 35 229 12
85 40 240 5 12
95 44 251 12

Jadual 1.8 Saiz Mata Kisar Lurah T Jenis Tangkai Tirus

Mata kisar lurah digunakan untuk mengisar lurah bentuk T. Terlebih dahulu
satu lurah yang membolehkan batang mata kisar lalu dimesin dengan mata
kisar hujung atau mata kisar tepi dan hujung.
8. Mata Kisar Alur Kunci Woodruff (Woodruff Cutter)

Rajah 1.10 Mata Kisar Alur Kunci Woodruff

D l L d Jumlah
(h11) (e8) (h8) mata
mm mm mm mm pemotong
4,5 1 50 6 6
7,5 1,5 50 6 8
2 50 6 8
2 50 6 8
10,5 2,5 50 6 8
3 50 6 8
13,5 3 56 10 10
4 56 10 10
3 56 10 10
16,5 4 56 10 10
5 56 10 10
4 56 10 10
19,5 5 56 10 10
6 56 10 10
 22,5 5 56 10 12
6 56 10 12
8 56 10 12
25,5 6 56 10 12
6 56 10 14
28,5 8 56 10 14
10 63 10 14
7 56 10 16
32,5 8 56 10 16
10 63 12 16
45,5 10 63 12 20

Jadual 1.9 Saiz Mata Kisar Alur Kunci Woodruff

Rekabentuk mata kisar ini hampir sama dengan mata kisar tepi biasa. Digunakan
khusus untuk memesin alur kunci separa silinder dalam suatu aci.

9. Mata Kisar Lurah Bajang (Dovetail Cutter)

Rajah 1.11 Mata Kisar Lurah Bajang

D Sudut l L d Jumlah
(j16) α (h8) mata
mm mm mm mm pemotong
16 4 60 12 8
20 45° 5 63 12 10
 25 6.3 67 16 12
32 8 71 16 14
16 6,3 60 12 8
20 60° 8 63 12 10
25 10 67 16 12
32 12,5 71 16 14

Jadual 1.10 Saiz Mata Kisar Lurah Bajang

Mata kisar lurah bajang digunakan untuk memesin bajang luar dan dalam.
Reka bentuknya hampir sama dengan mata kisar sudut tunggal tetapi ia
mempunyai tangkai. Mata kisar ini boleh diperolehi dengan sudut-sudut
berikut 45°, 50°, 55° dan 60°.

10. Mata Kisar Berbentuk (Formed Cutter)

Rajah 1.12 Mata Kisar Cengkung

Jejari (R) D L d
Jumlah mata
(h11) (j16) (H7)
pemotong
mm mm mm mm
 1.6 50 3,2
2 50 4
2,5 56 5 12
3 56 6 22
4 63 8
5 63 10
6 70 12
8 70 16
10 90 20 27 14
12 90 24
16 110 32 32
18 110 36
20 125 40 40

Jadual 1.11 Saiz Mata Kisar Cengkung

Rajah 1.13 Mata Kisar Cembung

Jejari (R ) D L d Jumlah mata

(H11) (j16) (H7) pemotong
mm mm mm mm
1,5 8
1,6 56 8
2 9
2,5 10
3 12 22
3,5 63 14
4 16
5 20
 6 70 24
7 28 12
8 80 32
9 90 36
10 40
11 42 27
12 100 44
12,5 46
14 50
16 110 56
18 125 62 32
20 70

Jadual 1.12 Saiz Mata Kisar Cembung

Mata kisar berbentuk mempunyai bentuk yang perlu dimesinkan pada suatu
komponen. Bentuk itu mungkin cembung, cekung atau berbentuk gigi gear.
Setiap mata pemotong pada mata kisar ini mempunyai bentuk yang sama.