Zidani objekti u seizmički

aktivnim područjima
UVOD
• U seizmički aktivna područja treba primeniti posebna pravila za
konstruisanje zidanih zgrada.
• U proteklim potresima do rušenja zidanih zgrada najčešće je
dolazilo usled sledećeg:
– Materijal koji se koristi za zidanje je krt, a degradacija njegove čvrstoće
usled cikličnog opterećenja zemljotresa je znatna,
– Elementi koji se koriste za zidanje imaju veliku težinu,
– Primenjeni materijali za zidanje objekta imaju neujednačene
karakteristike – čvrstoću.
• Ponašanje zidanih zgrada u seizmički aktivnim područjima je
ograničeno zbog, male čvrstoća pri zatezanju kao i mala duktilnost
nearmiranih zidova.
• Odgovarajući stepen duktilnosti postiže se kombinacijom zidanih
zidova sa armiranobetonskim elementima (stubovi, grede) ili
armiranjem zidanih zidova
• Da bi se jedan zidani objekat koji je izgrađen u seizmički aktivnim
područjima adekvatno osigurao na dejstvo seizmičkih sila, a
moguća oštećenja svela na minimum potrebno je zadovoljiti sledeće
uslove:
– Da bi se osiguralo ponašanje zidane konstrukcije kao celine, potrebno
je obezbediti adekvatne veze između samih zidova, kao i zida i
međuspratne konstrukcije,
– Da bi se sleganje objekta smanjilo na najmanju moguću meru, potrebno
je da objekat ima krute i međusobno povezane temelje.
Materijali
• Da ne bi došlo do krtog loma, potrebno je izbegavati elemente sa
velikim procentom šupljina, pri čemu on ne bi trebalo da prelazi 50%
zapremine zidnog elementa.
• zidni elementi proizvedeni od gline, betona ili prirodnog kamena
treba da imaju najmanju normalizovanu čvrstoću pri pritisku zidnih
elemenata za oba smera, vertikalan i horizontalan, ne manju od:
– U vertikalnom pravcu fb,min=5,0 N/mm2,
– U horizontalnom smeru u ravni zida fbh,mib=2,0 N/mm2.
• Zahteva se da se ostvari potpuna popunjenost, kako horizontalnih
tako i vertikalnih spojnica osim u područjima gde je računsko
ubrzanje tla manje ili jednako od 0,2 g.
• Primenjeni malter mora da osigura dovoljnu čvrstoću prianjanja
zidnih elemenata kako za smičuće naprezanje u ravni zida, tako i za
savijanje van ravni zida.
• Preporučene minimalne vrednosti maltera fm,min, za nearmirane
zidove i zidove sa serklažima iznosi 5 N/mm2, odnosno za armirane
zidove 10 N/mm2.
• U seizmički aktivnim područjima potrebno je u procesu izgradnje
objekta ispoštovati i određene konstrukcijske pojedinosti, koje se
tiču savijanja unutar i van ravni zida:
– Slojevi zidnih elemenata u zidu moraju biti horizontalni,
– Vertikalne spojnice moraju biti potpuno ispunjene malterom, osim za
područje u kom je ubrzanje tla manje od 0,1g,
– Mesta sučeljavanja dva međusobno upravna noseća zida, moraju biti
potpuo povezana, odgovarajućim zidnim vezom,
– Kada se zahteva više od jednog zidnog elementa u debljini zida, preklop
gornjeg zidnog elementa preko vertikalne spojnice maltera donjih zidnih
elemenata mora biti najmanje jedna trećina zidnog elementa,
Kriterijumi za projektovanje i pravila
građenja
• Pravila za aseizmičko projektovanje objekata u seizmički aktivnim
područjima nalažu da izvedeni objekat ima određen stepen
otpornosti na dejstvo seizmičkih sila u dva ortogonalna pravca, da bi
se ovo postiglo potrebno je ispoštovati sledeća pravila:
– Međuspratne konstukcije moraju da imaju dovoljnu krutost da prenesu
horizontalno dejstvo seizmičkih sila, na zidove,
– Može se koristiti bilo koji tip tavanice ako su ispunjeni opšti uslovi za
kontinuitet i efektivno delovanje dijafragme,
– Spoj između međuspratnih tavanica i nosećih zidova mora se
adekvatno obezbediti čeličnim zategama-ankerima (sponama) ili
armiranobetonskim prstenastim gredama (horizontalni serklaži),
– Noseći zidovi (smičući) moraju se prostirati u dva međusobno
ortogonalna pravca,
– Da bi se osigurala dovoljna krutost međuspratne armiranobetonske
tavanice potrebno je da ona bude armirana u dva međusobno
ortogonalna pravca, a armatura usidrena u horizontalne serklaže koji su
izrađeni od armiranog betona na vrhu nosećih zidova u ravni
međuspratne tavanice. Minimalna debljina međuspratne tavanice iznosi
4 cm,
– Kada je međuspratna tavanica izrađena kao polumontažna (TM, LMT),
preporučljivo je da se kod međuspratnih tavanica raspona do 6,0 m
postavi jedno rebro za ukrućenje, odnosno za raspone preko 6,0 m, dva
rebra. Rebra za armiranje armiraju se sa najmanje 412 koja je
usidrena u serklaže i 6/25.
– Kod prefabrikovanih međuspratnih tavanica zahteva se da one budu
armirane u dva ortogonalna pravca, a armatura povezana sa gredama
na koje se oslanjaju – serklaže. Da bi cela ploča koja je izražena od
prefabrikovanih elemenata „radila“ kao celina potrebno je da njihove
međusobne veze budu obezbeđene na smicanje,
– Smičući zidovi treba da ispune i određene geometrijske zahteve:
• Efektivna debljina zidova (tef) ne sme biti manja od minimalne (tef,min),
• Odnos (hef/t) efektivne visine zida prema njegovoj efektivnoj debljini, ne sme
da prelaziti maksimalnu vrednost (hef/t)max,
• Odnos dužine zida (l) i veće čiste visine otvora (h) pored zida, ne sme biti
manja od minimalne (l/h)min
• Da bi nearmirani zidovi dostigli dovoljan stepen duktilnosti i održali
svoj integritet nakon pojave prslina, kao i da bi se osigurala njihova
sigurnost od loma van njihove ravni potrebno je zadovoljiti sledeće
uslove:
– Horizontalne betonske grede ili, alternativno, čelične zatege se moraju postaviti u
ravni zida u nivou svake tavanice, a njihov razmak ni u kom slučaju ne sme biti
veći od 4,0 m. Ove grede ili zatege moraju formirati kontinualne obodne
elemente koji su fizički povezani,
– Horizontalne armiranobetonske serklaže treba izvesti u ravni zida za svaku
međuspratnu konstrukciju. Prema Eurocodu 8 minimalna površina armature ne
sme biti manja od 2 cm2, pri čemu je preporučeno da to bude barem 410(12).
• Kod uokvirenih zidova vertikalni i horizontalni serklaži moraju biti
međusobno dobro povezani, i usidreni za glavne elemente
konstukcijskog sistema, tako da ograniče veličinu pukotina. Njihov
zadatak je da obezbede integritet zida nakon pojave prslina kao i
bolje ponašanje zida za vreme potresa, što uključuje:
– Pretpostavljeni stepen duktinosti,
– Malo smanjenje čvrstoće zida nakon potresa,
– Nisku osetljivost na oštećenja.
• Armiranje zidova vrši se da bi se obezbedila odgovarajuća
duktilnost i celovitost zida Na osnovu Eurocoda 8, potrebno je da se
ipune sledeći uslovi:
– Prilikom armiranja zidova armatura se postavlja u horizontalne spojnice
ispunjene malterom ili ako se koriste posebni elementi za zidanje onda
u već pripremljene žljebove. Armatura mora biti obavijena malterom ili
betonom. Vertikalni razmak između armature ne sme da pređe
rastojanje veće od 60 cm.
– Najmanja horizontalna armatura koja se postavlja u armirane zidove
iznosi 0,05% površine vertikalnog preseka zida. Prema Eurocodu 6
minimalna armatura iznosi od 0,03% do 0,10%.
– Minimalni procenat vertikalne armature u zidu, u odnosu na celu
površinu preseka, ne sme biti manja od 0,08%,
– Vertikalna armatura smešta se u udubljenja ili šupljine zidnih elemenata,
pri čemu se šupljine naknadno ispunjavaju betonom. Na kraju i početku
svakog zida kao i na mestima ukršanja i sučeljavanja zidova, kao i na
razmaku ne većem od 5,0 m.
– Minimalna površina vertikalne armature poprečnog preseka 2,0 cm2
(412=4,52 cm2),
– Vertikalnu armaturu na krajevima zida treba povezati uzengijama
prečnika ne manjeg od 5,0 mm,
– Preklop podužne armature u serklažima mora da se obavi na dužini od
60 prečnika šipki,
– Parapetne grede i nadvoji se moraju pravilno povezati sa zidanim
delovima susednih zidova i pričvrstiti za njih horizontalnom armaturom.
Posebna pravila za jednostavne
objekte
• Dozvoljeni broj spratova iznad tla i minimalne površine smičućih zidova
za „jednostavne zidane zgrade“ [EC 6]

Ubrzanje na lokacij agS  0,07 kg  0,10 kg  0,15 kg  0,20 kg

Br.spratov
način gradnje minimmalna površina smičućih zidova za svaki pravac, kao procenat p A,min od ukupne površine sprata
(n)

1 2,0 % 2,0 % 3,5 % nije dozvoljeno

nearmirani 2 2,0 % 2,5 % 5,0 % nije dozvoljeno
zidovi 3 3,0 % 5,0 % nije dozvoljeno nije dozvoljeno
4 5,0 % nije dozvoljeno nije dozvoljeno nije dozvoljeno

2 2,0 % 2,5 % 3,0 % 3,5 %

uokvireni 3 2,0 % 3,0 % 4,0 % nije dozvoljeno
zidovi 4 4,0 % 5,0 % nije dozvoljeno nije dozvoljeno
5 6,0 % nije dozvoljeno nije dozvoljeno nije dozvoljeno

2 2,0 % 2,0 % 2,0 % 3,5 %

armirani 3 2,0 % 2,0 % 3,0 % 5,0 %
zidovi 4 3,0 % 4,0 % 5,0 % nije dozvoljeno
5 4,0 % 5,0 % nije dozvoljeno nije dozvoljeno
• Konfiguracija zgrade u osnovi treba da ispuni sledeće uslove:
– Osnova objekta treba da je približno pravougaona,
– Odnos između dužine kraće i duže strane u osnovi nije manji od
minimalne vrednosti min koja iznosi 0,25,
– Površina projekcije odstupanja od pravougaonog oblika u vidu ispada ili
udubljenja nije veća od vrednosti pmax izražene u procentima od
ukupne površine sprata iznad posmatranog nivoa, preporučena
vrednost iznosi 15%.
• Noseći zidovi koji treba da prihvate dejstvo smičućih sila moraju da
zadovolje sledeće uslove:
– Posmatrano u osnovi objekta zgrada je ukrućena smičućim zidovima
koji su postavljeni skoro simetrično u dva ortogonalna pravca,
– Najmanje dva paralelna zida su postavljena u dva ortogonalna pravca, a
dužina svakog zida je veća od 30% dužine zgrade u pravcu pružanja
zidova,
– Rastojanje između ovih zidova je veće od 75% dužine zgrade u drugom
pravcu,
– Smičući zidovi prihvataju najmanje 75% vertikalnog opterećenja,
– Smičući zidovi se moraju kontinualno pružati od vrha do dna zgrade.