ÖLÇME TEKNİĞİ Kaplan, Yılmaz

1
 ÖLÇME TEKNİĞİ
BÖLÜM 1
Kaplan, Yılmaz

İŞ GÜVENLİĞİ
Dünya, endüstriyel ve teknolojik gelişmenin son derece hızlandığı bir yüzyılda
bulunmaktadır. Hemen her toplum, geleceğini ve sosyal güvenliğini endüstrileşmekte
aramakta, bu yönde çaba harcamaktadır. Böyle bir çağda insan gücü, yerini her ne
kadar makineye bırakmakta ise de insanın değeri azalmamakta, yaratıcı ve yapıcı
işgücü sebebiyle gittikçe artmaktadır. Günümüzde, insan bir makine olarak değil,
düşünen, heyecanlanan, sevinen, üzülen maddi ve manevi problemleri olan bir varlık
olarak kabul edilmektedir.

Günümüzde üretim araçları her geçen gün yeni şekiller almakta, insanlar tarafından
gelişen endüstri ile sürekli değişen, gelişen ve karmaşıklaşan çok çeşitli iş makineleri,
el aletleri, araç ve gereçler kullanılmaktadır. Bu da aletlerle çalışan üreticilerin yaşamını
etkilemektedir. Bugün üretim için gerek duyulan bilgi düzeyi hızla yükselmekte,
dolayısıyla karşılaşılan tehlikeler de artmaktadır.

Türkiye, gerek iş kazaları, gerekse iş kazaları sonucu ölümlerin çokluğu bakımından

Dünyada önde gelen ülkelerden biridir. Dünya sıralamasından ülkemizin iş kazaları
bakımından bu derece başta yer almasının genelde ülkemize özgü bazı sebepleri
vardır. Sanayileşmeye yöneldiğimiz planlı kalkınma döneminde toplum refahını
etkileyen bir önemli problem daha karşı çıkmaktadır. Bu da işyerlerinde meydana
gelen iş kazaları ve meslek hastalıkları problemidir.

Tarım ekonomisinden sınai ekonomiye geçiş döneminde iş kazalarının artması bir

anlamda doğal kabul edilebilirse de, bu durumun sosyal ve ekonomik açıdan arz ettiği
önem, daha dikkat ve titizlikle üzerinde eğilmeyi gerektirir niteliktedir.

Sanayi geliştikçe konu ülkemiz için daha fazla önem kazanmakta, iş kazaları ve
meslek hastalıkları sonucu meydana gelen maddi ve manevi kayıpları önlemek için ileri
ülkelerdeki metotlarla çalışma mecburiyeti kendisini önemle hissettirmektedir.

Ülkemizde iş kazaları ve meslek hastalıklarının yüksek olması sonucunda aktif nüfus

olumsuz yönde etkilenmekte, yetişmiş işgücü azalmakta, bundan da milli ekonomimiz
büyük zararlar görmektedir.

Sanayileşmiş ülkelerde yıllık iş kazası oranı yaklaşık % 2-3 olmasına karşılık, 1975-
1985 yılları arası ortalama yıllık iş kazası oranı ülkemizde yaklaşık % 8"dir ve bu oran
çok yüksektir.

Türkiye’de iş kazası oranlarının yıllara göre dağılımında, yıllık iş kazası oranı %11
lerden %5 lere düşmesine rağmen hala çok yüksektir.

2
 ÖLÇME TEKNİĞİ Kaplan, Yılmaz

iş kazalarının boyut ve niteliklerini ortaya koyan bir gösterge de ölüm oranlarıdır.

Buna göre ülkemizde 1975-1985 yılları arası ortalamasına göre, yılda 1131 , günde
4,5 - 5 ölüm olayı meydana gelmektedir.

Yıllar Sigortalı işçi sayısı iş kazası sayısı iş kazası oranı

1981 2.228.439 165.674 % 7.4

1982 2.264.788 147.669 % 6.5

1983 2.327.245 145.882 % 6.2

1984 2.439.016 153.249 % 6.3

1985 2.607.865 148.680 % 5.3

Ülkemizde yıllara göre iş kazası sayı ve oranları

iş kazalarının yoğunluğu konusunda bir diğer gösterge de kazaların yol açtığı iş

görmezlik sürelerinin grevlerin sebep olduğu kayıp iş günleriyle karşılaştırılmasıdır. iş
kazalarının grevlerden çok daha fazla kayıp iş gününe yolaçtığı görülmektedir.

1963-1980 yılları arasında iş kazaları sonucu kaybolan işgünü 44.727.130"dur.

Ortalama olarak bir işkazası 15 kayıp işgücüne yol açmaktadır

Türkiye de 1981-1985 yılları arasındaki kazaların yaklaşık % 70 i 15 - 34 yaş grubu

işçilerde, yine iş kazalarının % 75 i 1 yıl ile 5 yıl kıdemi olan işçilerde görülmektedir. Bu
da gençlerin ve iş deneyimi az olan işçilerin iş kazalarına uğrama ihtimalinin daha
yüksek olduğunu göstermektedir.

iSTATiSTiKSEL VERiLERE GÖRE :

1) Türkiye de her gün ortalama 594 iş kazası olmaktadır.

2) Her gün ortalama 4,5 kişi iş kazası sonucu hayatını
3) kaybetmektedir.
4) Her gün 16 kişiden biri iş kazasına uğramaktadır.
5) Her bin iş kazasının 6 sı ölümle sonuçlanmaktadır.
6) Yılda iş kazaları sonucu 2.361.651 işgünü kaybolmaktadır.
7) Bir iş kazası 15 kayıp iş gününe yol açmaktadır.
8) iş kazalarının % 75 i genç ve tecrübesi az olan işçilerde görülmektedir.
9) 8. iş kazası oranının en yüksek olduğu iş kolu, kömür madenci- liğidir.

3
 ÖLÇME TEKNİĞİ Kaplan, Yılmaz

10) Her 5 iş kazasından biri marinalardan kaynaklanmaktadır.

11) Bir iş kazasının SSK ya maliyeti 1985 yılında 144.900 TL dir.
12) Türkiye'de her on bin işçiden ikisi meslek hastalığına yakalanmaktadır.
13) Meslek hastalıkları sonucunda yılda ortalama 26.559 işgünü kaybolmaktadır.
14) Bir meslek hastalığı ortalama 60 işgünü iş görmezliğe yol açmaktadır.
15) Kurşun ve kurşun tuzlarının sebep olduğu hastalıklar ve solunum sistemi
hastalıkları en sık görülen meslek hastalıklarıdır.

Görüldüğü gibi işyerlerinde adeta bir savaş durumu yaşanmaktadır. Oysa başka
ülkelerin deneyleri iş kazalarını önleyebileceği, en aza indirilebileceğini göstermektedir.
ABD de 1912 - 1970 yılları arasındaki 60 yılda işgücünün iki kat , üretimin yedi kat
artmasına karşın iş kazaları sonucu ölümler yılda 18.000 den 14.000 dolayına inmiştir.
SSCB de 1966-1976 yılları arasında ki on yıllık dönemde iş kazası oranı iki kat
azalmıştır.

Başka ülkelerle kıyaslandığında Türkiye iş kazaları oranının yüksekliği bakımından

en ön sıralarda yer almaktadır. Milletler arası çalışma teşkilatı (ILO) verilerine göre,
ölümle sonuçlanan iş kazası oranı bakımından kömür madenciliğinde ülkemiz dünya
birincisidir. Kömür dışı maden ve taş ocaklarında Güney Kore’nin ardından dünya
ikincisi ve Avrupa birincisiyiz. imalat sanayiindeki kaza oranında Türkiye, Uganda,
Tanzanya, Haiti gibi ülkelerin bile önündedir. Avusturya ile Malta’nın ardından Avrupa
üçüncüsüdür. inşaat iş kolunda Avrupa birinciliği Türkiye’dedir.

Sonuç olarak yukarıda sıralanan gerçekler ışığında iş kazaları ve meslek

hastalıklarında önde gelen problemlerimizden biri olduğu ve üzerinde önemle
durulması gerektiğidir.

işçi sağlığı ve güvenliği; işçilerin, iş kazalarına uğramalarını ve meslek hastalıklarına

yakalanmalarını önlemek için, iş yerinde işveren tarafından alınması işçi tarafından
uyulması gerekli olan tedbirler dizisine denir.

A- İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI

1. İŞ KAZALARI :

1) İnsanın işi onun fizik ve zihni kapasitesinin üstünde düzenlenmişse,

2) İş düzeni insanın dalgınlık ve dikkatsizliğine sebep olacak şekilde monoton
özelikleri gösteriyorsa,

4
 ÖLÇME TEKNİĞİ Kaplan, Yılmaz

3) Görevlendirdiği iş için yeterli eğitim görmemesi ya da beceri kazanmamış

olması,
4) Yapacağı işin gerektirdiği zeka düzeyi dikkate alınmamışsa, ( Burayı
tıklayınız. Şekil 3)
5) İşçinin dikkatini gereksiz ve ani olarak kaybettiren olaylar önlenemiyorsa,
6) Görevi iyi tarif edilmemiş ve sorumluluğu açıkca gösterilmemişse,
7) iİi onun duyu organlarından belli ölçülerde duyarlık istediği halde, bazı
sebeplerle duyarlılığını kaybetmişse,
8) 8) Sağlık problemlerine yeteri kadar ilği gösterilmiyor, kişinin açık ya da
gizli bir takım rahatsızlıkları tedavi edilmeden işe devamı öngörülüyorsa,

Kaza sebeplerini bu açılardan dikkatle incelemek gerekir.

işyerinde; toz, duman, zehirli gaz, zehirli maddeler işçilerin sağlığını tehtit ediyor,
aşırı titreşim, yüksek düzeyde gürültü, aşırı veya çok düşük ısı değerleri, rutubet,
radyasyon tehlikeleri söz konusu ise,

insan - makine sisteminde, makinelerin önemli kazalara sebep olan koruyucuları

düşünülmemişse, makinelerin bakımları kontrollü bir şekilde yapılmıyor veya çalışır
durumda bulundurması sorumluluğu oraya çıkıyorsa, insan - makine sistemlerinin
kapasitesi aşılarak, aşırı yorgunluk ve yıpranmanın meydana gelmesi söz konusu ise
iş kazalarında bu etkenleri de göz önünde tutmak gerekir.

Yukarıda değinilen konularla ilgilenmemiş ise mutlaka iş kazaları ve meslek

hastalıkları meydana gelir. Buna göre iş kazası;

506 sayılı kanunun 11.maddesinin (A) bendinde, iş kazası, aşağıda yazılı hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıya hemen veya sonradan "bedence"
veya "ruhça" arızaya uğratan "olay" olarak tanımlanmış bulunmaktadır.

a) Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,

b) işveren tarafından yürütülmekte olan iş dolayısıyla,
c) Sigortalının, işveren tarafından görev ile başka bir yere gönderilmesi yüzünden
asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda.
d) Emzikli kadın sigortalının çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda
e) Sigortalının, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere toplu olarak
götürülüp getirilmeleri sırasında, meydana gelen kazalara iş kazası denir.

5
 ÖLÇME TEKNİĞİ Kaplan, Yılmaz

KAZA ; Önceden dikkate alınmamış, planlanmamış, insanın, malzemenin, makina

veya aletlerin yada bütün bir sistemin zarar görmesi ile sonuçlanan;güvensiz hareket
ve şartlardan meydana gelen , bir faliyeti ve veya çabayı kesintiye uğratan, durduran
önceden planlanmamış bir olaydır.

KAZANIN TEMEL SEBEPLERİ (KAZA ZİNCİRİ)

Bir kaza, 5 temel sebebin arka arkaya dizilmesi sonucu meydana gelir. Bunlardan
biri olmadıkça bir sonraki meydana gelmez ve dizi tamamlanmadıkça kaza ve
yaralanma olmaz. Bu 5 faktöre "kaza zinciri" denir.

1. insanın tabiat ya da sosyal evrim karşısındaki zayıflığı :

insan tabiat karşısındaki bünyevi ve sosyal yapısından meydana gelen zayıflığı

kazanın ilk sebebidir. Eğer insanların tabiat karşısında bu zayıf durumu olmasaydı
kaza olmazdı. Şu halde tüm kazaların ilk sebebi budur ve tabiatta kaza yapısal bir
olaydır, tüm olarak kesinlikle önlenemez.

2. Kişisel özürler ;

Dikkatsizlik, pervazsızlık, önemsemezlik, sinirlilik, ihmal gibi kişisel özürler kazaların

ikinci sebebidir. Bu kusurlar insanın tabiat karşısında zayıflığının kişisel yönüdür.
Yanlış ve gereksiz bir hareket yapıp kaza olması için böyle bir sebebin bulunması
şarttır. insanların bu beşeri zayıflıkları eğitim ve disiplinle kısmen düzeltilebilir.

3. Güvensiz Hareketler ve şartlar :

insanın kişisel özürleri olması her zaman için kazaya uğramasını gerektirmez. Bir
insanın dikkatsiz çalışma alışkanlığının bir kazaya sebep olabilmesi için çalışması
sırasında dikkatsiz bir hareket yapmış olması gerekir ve kazanın asıl sebebi de iş
başın- da yaptığı bu yanlış davranışıdır.

Diğer taraftan çalıştığı makinede koruyucu elemanların bulun- mayışı işyerinde

güvensiz şarttır. Bu da kaza sebebi olabilir. işçi yanlış bir hareket yapmasa veya
işyerinde güvensiz bir durum olmasa, çalışanın dikkatsiz tabiatta oluşu bir kazanın
olması için yeterli olmaz, şu halde kaza olayının meydana gelmesi bu üçüncü sebepte
bulunmalıdır.

4. Kaza Olayı :

Belirtilen üç unsurun arka arkaya dizilmesi de kazanın olması için yeterli olmaz.
Önceden planlanmayan ve bilinmeyen, zarar vermesi muhtemel bir olayın da meydana
gelmesi gereklidir. Şu halde yaralanma ya da zararın meydana gelmesi, yani bütün
unsurları ile gerçekleşebilmesi için bir "kaza olayı"da mevcut olmalıdır.

6
 ÖLÇME TEKNİĞİ Kaplan, Yılmaz

5. Yaralanma (zarar ve hasar) :

Kaza zincirinin son halkasıdır. Bir kaza olayının özellikle Kanun"daki kaza tarifindeki
duruma gelebilmesi için bu safhanın da tamamlanması gerekir.

ÖRNEK OLAY : ( Burayı tıklayınız şekil 2 )

Bir atölyede asma katın parmaklığı yanında bırakılan bir anahtar, oradan geçen bir
işçinin ayağına çarparak o anda alt katta çalışmakta olan diğer bir işçinin üzerine
düşüp yaralanmasına sebep olmuştur.

Bu olayda 5 temel sebep şu şekilde sıralanır.

1. Tabii Durum :

Yaralanan işçinin anahtardan daha zayıf bünyevi yapıya sahip olmasıdır. ( Kafasına
pamuk düşseydi yaralanmazdı )

2. Kişisel Özür :

iki işçininde dikkatsizliği vardır. Birinin anahtarı kenara yakın şekilde bırakması, diğer
bir işçinin de buna çarpmasıdır. Olaya benliklerinde bulunan dikkatsizlik kusuru sebep
olmuştur.

3. Güvensiz Hareketler ve şartlar :

Güvensiz Hareketler ;

* işçinin anahtarı düşecek yerde bırakmış olması,

* Diğer işçinin çarpmış olması,

* Yaralanan işçinin baret giymemiş olması,

Güvensiz şartlar:

* Asma kat parmaklığının altında "Etek" bulunmaması,

* Alt kattaki işçiye baret verilmemiş olması.

4. Kaza Olayı:

Anahtarın üst kattan aşağı düşmesidir.

7
 ÖLÇME TEKNİĞİ Kaplan, Yılmaz

5. Yaralanma:

Anahtarın alt katta bukunan bir kimseye isabet etmesi.

Kazaların temel sebeplerini açıklayan bu beş faktör şu gerçekleri ortaya

çıkarmaktadır.

1) 1. insanın tabiat karşısındaki zayıflığı ortadan kaldırılamaz,

yani KAZALARDAN KESiNLiKLE KURTULMAK iMKANSIZDIR.

2) 2. Her kazada muhakkak " iNSAN UNSURUNUN KUSURU" vardır. Bundan

kaçınılma

3) 3. iş güvenliğinin çalışma alanı GüVENSiZ HAREKETLERiN VE ŞARTLARIN

AZALTILMASI ya da ORTADAN KALDIRILMASI"dır

DOĞRUDAN VEYA DOLAYLI KAZA NEDENLERi

KiŞiNiN GÜVENSiZ DAVRANIŞLAR

1) Sorumsuz biçimde (görev verilmeden ya da uyarılara aldırmadan), güvensiz

çalışmak.
2) Tehlikeli hızda çalışma yada alet kullanmak,
3) Güvenlik donanımını kullanılmaz duruma sokmak,
4) Tehlikeli cihazlar kullanmak ya da donanımı güvensiz biçimde yönetmek,
5) Güvensiz yükleme, istif, karıştırma, yerleştirme ve benzeri davranışlar,
6) Hareketli ya da tehlikeli yerlerde çalışmak,
7) _aşırmak, kızgınlık, suistimal, ürkme gibi davranışlar,
8) Güvenliği önemsememek ya da kişisel koruyucu malzemeyi kullanmamak.

8
 ÖLÇME TEKNİĞİ Kaplan, Yılmaz

GÜVENSiZ MEKANiK VEYA FiZiKSEL DURUMLAR

1) işyerinde kötü koruyucu yapılmış olması,

2) Koruyucunun hiç yapılmamış olması,
3) Kusurlu, pürüzlü, sivri, kaygan, eskimiş çatlak aletler,
4) Güvensiz yapılmış makina, alet, tesis, ve benzerleri,
5) Güvensiz düzen, yetersiz bakım , tıkanıklıklar, kapanmış geçitler,
6) Yetersiz aydınlatma, göz kamaştıran ışık kaynakları, stroboskobik olayın
önlenmemiş olması,
7) Güvensiz iş elbisesi ya da gözlük, eldiven ve maske vermemek, yorucu yüksek
topuk ve benzeri şeyler,
8) Yetersiz havalandırma, kirli hava kaynakları vb.
9) Güvensiz yöntemler ve mekanik, kimyevi, elektiriksel, nükler koşullar.
10) işyeri güvenliği ile ilgili uyarı levhalarının ve eğitiminin olmaması.

SONUÇ

Kazalar

% 2 önlenemez

% 50 kolaylıkla önlenebilir

% 98 önlenebilir

MESLEK HASTALIKLARI

isminden de anlaşılacağı gibi, bir insanın sağlığının yaptığı işten zarar görmesi
sonucu meydana gelen hastalığa "Meslek hasta- lığı" denir. Yani hastalık ile yapılan iş
arasında bir ilişkinin bulunması gerekir.

Genel anlamda bir iş kazası da, yaralanma ile sonuçlandığına göre, sağlığa zarar
verme biçimindeki farklılığa dikkat etmek gerekir. Kötü şartların belirli bir süre içinde o
işte çalışan kimsenin sağlığını bozması, bedenen veya ruhen sürekli ya da geçici bir
arızaya maruz bırakılması hali meslek hastalığının en belirgin niteliğidir.

9
 ÖLÇME TEKNİĞİ Kaplan, Yılmaz

Sosyal Sigortalar Kanunu"un 11/B maddesinde yapılan tarif:

"Meslek Hastalığı, sigortalının çalışdığı işin niteliğine göre tekrarlanan bir

sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, sakatlık veya ruhi halleridir"

Bu Kanuna göre tesbit edilmiş olan hastalıklar listesi dışında herhangi bir hastalığın
meslek hastalığı sayılıp sayılmaması üzerinde çıkabilecek uyuşmazlıklar, Sosyal
Sigortalar Yüksek Sağlık Kurulunca karara bağlanır.

Meslek hastalıklarının iş yerindeki çeşitli sebeplerden doğduğu bilinmektedir. Bu

yüzden meslek hastalıklarının önemli özelliği önlenebilir olmalarıdır.

MESLEK HASTALIKLARI ÇEŞiTLERi:

1) Madensel cisimlerden meydana gelenler,

2) Organik cisimlerden meydana gelenler,
3) Fizik ve Mekanik etkilerden meydana gelenler,
4) Tozlardan ileri gelen meslek hastalıkları,
5) Bulaşıcı hastalıklardan meydana gelenler.

YARALANMA

Bir kazanın niteliği hakkında yanlış hükümlere varılmaktadır. "Büyük ve küçük iş

kazası" deyimleri yanıltıcıdır. Yaralanma,iş kazasi sonucu meydana gelir, iş kazası
kontrol edilebilir, bununla beraber bir kaza sonucu meydana gelen yaralanmanın
kotrolü zordur. Bundan dolayı iş güvenliği çalışmaları, yaralanmalardan çok, kazaları
önlemeye yöneltilmelidir.

şiddet: Güvensiz hareket ve şartların şiddet derecesi yaralanmanın şiddet

derecesini etkiler. Yaralanmanın şiddeti üç bölümde toplana bilir.

1- Geçici Yaralanma:

Yaralanmanın oluşundan bir süre sonra işyerine dönen kişinin vucudunda görülen
veya görülmeyen hiç bir izin bulunmamasıdır.

2- Daimi Yaralanma:

Bu tip yaralanmaya "Kalıcı Yaralanma" denir. Yaralanmanın oluşundan bir müddet

sonra işyerine dönen kişinin vucudunda görülen ve görülmeyen izlerin
bulunmamasıdır. Bir parmağın kopması gibi.

10
 ÖLÇME TEKNİĞİ Kaplan, Yılmaz

3- Ölüm :

Kaza sonunda çalışanın hayatını kaybetmesidir.

iŞ KAZALALARI VE ZARARLARI

iş kazaları ve meslek hastalıklarının getirdiği kayıpların büyüklüğünü ve derecesini

çoğunlukla zihnimizde gerektiği gibi canlandıramayız. ilk bakışta kazaya bir insan , bir
makine, ya da bir gereç uğramış ise; kayıpları, işçinin tedavisinden, makinelerin ya da
gereçlein yerine yenisinin satın alınması gibi görülür. Gerçekte olayı incelediğimizde
kayıpların birkaç unsurdan olmadığını kolayca anlarız.

KAYIPLAR iKi GRUPTA TOPLANIR.

1) Doğrudan (Direkt, Görünen) Kayıplar.

2) Dolaylı (Endirekt, Görünmeyen) Kayıplar

1. DOĞRUDAN KAYIPLAR :

A. Tıbbi Masraflar:

Doktor masrafları

ilaç masrafları

Bakım masrafları vb.

B. Kazalı sigortalıya ödenen maluliyet aylığının peşin tutarı.

C. Kaza sonucu gereken istirahat süresi için yapılan ücret

ödemeleri

2. DOLAYLI KAYIPLAR:

A. işgücü kayıpları :

1) Kazazedenin bir süre, ya da sürekli çalışmaması,

2) Kazalıya işyerinde yapılan ilk yardım çalışmaları,
3) Kazayı gören, işiten kişilerin bir süre çalışamaz duruma girmesi
4) Kısım amirinin ve diğer yöneticilerin kaza ile uğraşma sırasında kontrol
görevlerinin aksaması sebebiyle meydana gelen kayıplar.

11
 ÖLÇME TEKNİĞİ Kaplan, Yılmaz

5) Kaza yerinin temizlenmesi, düzenlenmesi için yapılan fazla mesai masrafları

B. Üretim kayıpları :

1) işin durması süresince yapılmayan üretim.

2) Üretimin, makina ve cihazlarda meydana gelen hasar sonucu azalması
3) Kazada bozulan, tahrip olan sarf malzemesinden meydana gelen üretim
azalması
4) Kaza sebebiyle üretim azalması ile orantılı olarak meydana gelecek
aksamalardan doğan zincirleme kayıplar.
5) Adli makamlar ve yetkililerce yapılan tahkikat sebebiyle hemen işe
başlayamamaktan meydana gelen üretim kayıpları
6) Siparişlerin gerekli sürede karşılanmaması sebebiyle ortaya çıkan kayıplar.
7) Geciken teslim yüzünden ödenecek tazminatlar
8) Erken teslsim halinde alınabilecek pirimler.
9) işyeri itibarının azalması

C. Toplumun uğradığı kayıplar:

1) Yaralanan kimsenin bir süre içinde ya da sürekli olarak üretici olmaktan çıkıp
tüketici olması.
2) Kazalının eğitimi için yapılmış olan eğitim masraflarından yeteri kadar
yararlanılmamış olması.

Bütün bu kayıplar hesaplandığında görülecektir ki, bir kaza o işyerine ilk bakıştaki
oranlamanın çok üstünde pahalıya malolur.

Dolaylı kayıplar, doğrudan kayıplardan 5 kat fazla olabilir.

12
 ÖLÇME TEKNİĞİ Kaplan, Yılmaz

İŞ GüVENLiĞiNDE SORUMLULUK

Genel iş güvenliği organizasyonunda sorumluluk bir kişiye aitmiş gibi düşünülmez.

Bir işyerinde sorumluluk açısından incelenmesi gereken, sevk ve idare kademesi, iş
güvenliği bürosu veya iş güveliği kurulu, sendikalar, nezaretçiler (usta başı, monitör,
usta öğrenci), işçi, ilgili kuruluş ve Bakanlıklar elele vererek iş güvenliğini sağlamalıdır.

1. Sevk ve idare Kademesi:

Makina koruyucularını, Güvenli çalışma metotlarını, takım ve avadanlıklarını, Gerekli

parayı, Ustabaşı ve işçilerin eğitimini sağlamalıdır.

2. iş Güvenliği bürosu:

iş güvenliği programını hazırlamalı, yürütüp kontrol etmeli

nezaretçi ve işçilere programı benimsetmeli, iş güvenliği ekiplerini kurmalı, Sevk ve

idare kademesiyle işbirliği yapmalıdır.

3. Nezaretçi:

iş güvenliği eğitimini ve sürekli kontrolünü yapmalı, Bölümün-deki güvensiz hareket ve

durumları ortadan kaldırmalı işçilerle işbirliği yapmalı, iş kazalarını haber verip gerekli
raporları doldurmalıdır.

4. işçiler :

a) iş güvenlüğü kurallarını benimsemeli,

b) Emniyetsiz durumları rapor etmeli,
c) Kaza ihtimalerini ve yaralanmasız kazaları rapor etmeli,
d) Hafif de olsa yaralanmaları bildirmeli ,
e) iş güvenliği ekiplerinde görev almalı,
f) Tavsiyelerde bulunmalıdır.
g) Yeni işçileri himayelerine almalıdır.

5. Sendika :

a) işgüvenliği bürosu çalışmalarını teşvik etmeli ve bu büro çalışmalarında görev

almalı,
b) işgüvenliği programından beklenenleri işçilere benimsetip, kendilerine ve işyerine
yararlı olmalarını sağlamalıdır.

13
 ÖLÇME TEKNİĞİ Kaplan, Yılmaz

C. İŞ GüVENLiĞi EĞiTiMi

iş güvenliği eğitiminden amaç, işçiye yeni davranış, bilgi aktarılması ve

kazandırılmasıdır. Eğitim çalışmalarındaki amacımız iş kazalarını ve meslek
hastalıklarını en aza indirmektir. işi yapmak önemli değildir, iş güvenlik içerisinde
yapmak önemlidir.

1. EĞiTiM METOTLARI

iş güvenliği eğitiminde, önem yönünden iki metot vardır.

1. Aktif Metot:

iş kazalarının olmaması için alınacak tedbirlerin tesbit edilmesi için yapılan

çalışmalardır. Aktif metotta önemle üzerinde durulan iki husus, güvensiz hareket ve
durumların düzeltilmesidir.

a) Güvensiz hareketlerin düzeltilmesi için;

* Çalışanı durdurun,

* Yapılan iş inceleyin,

* Anlatarak, göstererek, yaparak öğretin.

* işi ve öğreneni izleyin. Öğrenen öğretiğinizi yapsın.

* Eğer yapmazsa zorlayın, gerekiyorsa cezalandırın.

b) Güvensiz durumların düzeltilmesi için

* Güvensiz durumu ortadan kaldırın.

* Güvensiz yeri muhafaza altına alın.

* Güvensiz yere uyarı işareti koyun. (lamba, uyarı levhası çizgi vb.)

2. Pasif Metod:

iş kazası meydana geldikten sonra, aynı veya benzeri bir iş kazasının tekrar
olmaması için ne gibi tedbirlerin alınması gerektiği konularında yapılan çalışmaların
tümüdür. Pasif metot içerisinde kaza raporlarının düzenlenmesi önem kazanmıştır.

14
 ÖLÇME TEKNİĞİ Kaplan, Yılmaz

Kaza raporları:

iş güvenliginde kaza raporları, kaza soruşturması, sebep analizi yapmak, aynı tip
veya benzer kaza ve yaralanmanın tekrar- ını önlemek için hazırlanan formlardır. Kaza
raporlarında çeşitli bilgiler bulunur. Bu bilgilerin çeşitliği değişebilirse de, ekte verilen
kaza raporu formundaki bilgilerin bulunması gerklidir.

Önleyici tedbirler:

işinde verimli ve güvenli olmak isteyen her kişinin, sadece işi iyi anlaması yeterli
olmayıp, aynı zamanda işinde karşılaşa bileceği tehlikeleride iyi tanıması ve iş
güvenliği konusunda bilgi ve beceriye sahip olması gerekir. Bu da ancak eğitimle olur.
Kişiye işini güvenle nasıl yapacağı öğretilmelidir.

Bu amaç için yalnız anlatma yeterli değildir. Aynı zamanda işin verimli ve güvenle
nasıl yapılabileceği gösterilmelidir. Bundan sora, kişi kontrol altında çalıştırılmalı ve
periyodik olarak uyarmaları anladığı ve işi yanlış yaptığı kontrol edıl- melıdır. Kışının
normal şartlar altında iş görmesınden başka olağan üstü ve acil durumlarda ne
yapması (hangi hareketlerden çekinmesı) gerektiğide öğretilmelidir.

D. KANUN VE TüZüKLER

1. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası:

1982 tarihi Türküye Cumhuriyeti Anayasası"nın 48, 49, 50 ve 56. maddelerinden iş

güvenliği ve işçi sağlığına ilişkin hükümler yer almaktadır.

2. 1475 Sayılı iş Kanunu:

iş güvenliği ve işçi sağlığı ile ilgili kanunlar 1475 Sayılı iş Kanunu"nun 5.bölümünde
düzenlenmiştir (1971)

3. Umimi Hıfzısıhha Kanunu:

iş güvenliği ve işçi sağlığı açısından en önemli yönü, sağlığa uygun olmayan

işletmelerin kurulurken alınması gereken izin ile ilgili hükümler taşımasıdır (1930)

4. Sosyal Sigortalar Kanunu:

506 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanun"nun ikinci bölümü iş kazaları ve meslek

hastalıkları sigortası hakkında hükümleri kapsamaktadır.

15
 ÖLÇME TEKNİĞİ Kaplan, Yılmaz

5. Borçlar Kanunu:

Borçlar Kanun"nun 332. maddesine göre işveren, işçiyi iş kazası ve meslek

hastalıklarından koruma zorunluluğu ile yükümlüdür. (1926)

6. Belediyeler Kanunu:

iş güvenlıği ve işçı sağlıgı ile ilgili hükümler 1580 Sayılı belediyeler kanununda da
bulunmaktadır.(1930).

TÜZÜKLER

iş güvenliği ve işçi sağlığı ile ilgili yukarıda sayılan kanununlardan başka ,bu
kanunların çeşitli maddelerine göre çıkartılmış 10 adet tüzük bulunmaktadır.

Bu tüzüklerden bazıları ise:

1) işçi Sağlığı ve iş Güvenliği Tüzüğü

2) Ağır ve Tehlikeli işler Tüzüğü
3) Parlayıcı, tehlikeli ve zararlı maddelerle çalışan işyerinde alınacak tedbirler
hakkında tüzük
4) Maden işyerlerinde alınacak emniyet tedbirleri hakkında tüzük.
5) Sağlık kuralları bakımından günde ancak sekiz saat veya daha az çalıştırılması
gereken işler hakkında tüzüktür.

16