‫ل‬ ‫ا‬ ‫سا‬

‫‪Mesure de la conductance d’une solution aqueuse‬‬

‫‪ #$‬ا "رس‬

‫ل أ' &‬ ‫‪ I‬ــ ا‬

‫ل أ' & ‪.‬‬ ‫و ا‬ ‫‪ 1‬ــ ‪ ,‬و‬
‫ن أوم ‪U = RI :‬‬ ‫تا و‬ ‫ا‬ ‫‪ : . /01‬ور ا ر‬
‫ا و‬ ‫و ا‬ ‫‪R‬‬
‫ا‬ ‫! ‪ * +‬ن أوم )( ' & ‪! " #$%‬‬ ‫ھ‬
‫؟‬ ‫ا‬
‫ا ‪ 67‬ط ا ‪1 2'.34‬‬
‫‪ 01‬ا &‪ /‬د‬ ‫از ‪2 3‬‬ ‫‪3 !1‬‬ ‫‪5‬‬
‫!" ل )" رور ا ‪ 6‬د م ) ‪9 ) : ( Na + + Cℓ −‬ه‬

‫‪C = 10−2 mol / ℓ‬‬

‫‪ %‬وب )‪(GBF‬‬ ‫< " را‬ ‫&=‬ ‫‪ 6‬ا ‪& 3 ! 16‬‬
‫رب ‪. 2V‬‬ ‫و ذي ‪: :‬‬
‫ـــ ‪ 5‬ا ‪ :‬ا ‪ /1‬ل ‪ U‬ا =‪ 3 & +#‬ا ‪3 ! 16‬‬
‫‪،‬‬ ‫" ‪F‬و ‪#‬‬ ‫) ‪ & ، H‬ا‪=G‬‬ ‫و ‪0‬‬
‫‪. :‬‬ ‫‪ 3‬ا ‪ I 3 /1‬و ‪<K U‬ة ا ر وا‬ ‫ا‬ ‫و =‬
‫‪:‬‬ ‫‪ M"N 6!%‬ا ‪<L‬ول ا‬

‫)‪I(mA‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪65‬‬ ‫‪80‬‬

‫)‪U(V‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0,50‬‬ ‫‪0,82‬‬ ‫‪1,34‬‬ ‫‪1, 66‬‬ ‫‪1,98‬‬ ‫‪2,5‬‬

‫‪.‬‬ ‫‪ M"N‬ا ‪ M%!%‬ا‬ ‫‪ :‬ا ‪ /1‬ل ‪6!% . U‬‬ ‫ا‬ ‫ر ‪Q<& I‬‬ ‫‪ 5:‬ات ‪<O‬ة ا‬ ‫‪#‬‬ ‫‪P‬‬ ‫ـــ‬

‫ا‪U3& * /‬و‪I‬؟‬
‫ا‪ 849‬ر‬
‫ر ‪ WG % I‬اط ادا‬ ‫ا ‪ . T"/‬أي أن ‪<O‬ة ا‬ ‫‪3‬أ‬ ‫‪:‬‬ ‫‪=U‬‬ ‫* ا ‪ M%!%‬ا !‪ I = f ( U ) S "N 6‬دا‬
‫‪.‬‬ ‫ا‬ ‫" !‬ ‫ن أوم و)( ' =‪#$% & +#‬‬ ‫‪ X % $‬أن *‬ ‫‪ . U :‬و&‬ ‫ا‬
‫‪1‬‬
‫=‪G‬‬ ‫‪ I = G .U‬أو ‪U = R.I‬‬
‫‪R‬‬
‫ا ‪ ، WG %‬ا " ‪ N‬د ا !" ل ا !‪ 6‬ر & ‪ 3‬ا ‪. 3 ! 16‬‬ ‫‪/ G P :YH‬‬
‫" ‪<H‬ات ھ ا ‪ 0% $‬ر ‪9‬ه )‪. (S‬‬ ‫ا ‪ [%‬م ا ‪/‬‬ ‫و‪<H‬ة ا ا "‬
‫ا‬ ‫سا‬ ‫‪$‬‬ ‫‪ 2‬ــ ‪ . @A1‬ا?>= د ا ;‪9"7‬‬
‫ا ‪ 67‬ط ا ‪3 2'.34‬‬
‫! _ ‪ 01 M"N‬ا ) ‪ W‬ا ‪ # L‬ا ‪. +& $‬‬

‫‪Allal mahdade‬‬ ‫‪www.chimiephysique.ma‬‬ ‫‪Page 1‬‬

 ‫= ا ‪9L‬ء ا !‪ 6‬ر & ‪ 3‬ا‪ a b‬ود ‪3‬‬ ‫ا ‪ 3 & " 1‬ا‪ a b‬ود ‪ ، & ` 3‬و ‪ 5‬ا ‪S H $‬‬ ‫* ! _ ‪ M"N‬ا ‪$‬‬
‫ة‬ ‫)‬ ‫‪ 3‬ا !" ل و ‪L$‬‬ ‫ا !" ل و ة &‪"* 2#!$‬‬ ‫‪ 3‬ا !" ل ‪ .‬وذ ' &‪d‬د‪ U‬ل ا ‪ 3 ! 16‬أ)‪P‬‬
‫*‪UT‬و‪I‬‬
‫)‪S(cm2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬
‫)‪G(S‬‬ ‫‪137‬‬ ‫‪70‬‬ ‫‪415‬‬ ‫‪545‬‬ ‫‪690‬‬
‫)‪G/S(SI‬‬
‫)‬ ‫‪L$ ، 3 :‬‬ ‫ة أو‬ ‫& ‪ 3‬ا ‪، 3 ! 16‬‬ ‫‪61:‬‬ ‫ا‬ ‫‪L‬‬ ‫ا ‪$‬‬ ‫* ! _ ‪ #` M"N‬ت ا ‪ S H $‬و ‪5‬‬
‫‪UT* H‬و‪.I‬‬
‫)‪L(cm‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬
‫)‪G(S‬‬ ‫‪137‬‬ ‫‪270‬‬ ‫‪44‬‬ ‫‪34‬‬ ‫‪26‬‬
‫)‪G.L(SI‬‬
‫ا‪ 849‬ر ‪.‬‬
‫‪9L‬ء ا !" ل ا ‪ a‬ن " " ؟‬ ‫‪ 5:‬ا ‪ = " S H $‬ا أ‪G‬‬ ‫‪ 1‬ــ ) ‪ 5 : o‬ا ا " ‪G‬‬
‫‪ _H‬أن ھ‪ %‬ك ‪ WG %:‬أط ادي & ‪ 3‬ا ا " ‪ G‬و ا ‪. S H $‬‬ ‫‪&`L‬‬ ‫) ‪ "! " C 9‬ل ` &‪ q‬وا ‪$‬‬ ‫& ‪#$%‬‬
‫‪ L‬ا ‪ 3 & " 1‬ا‪ a b‬ود ‪ 3‬؟‬ ‫‪ 5:‬ا ‪$‬‬ ‫‪ 2‬ــ ) ‪ 5 : o‬ا ا " ‪G‬‬
‫‪L‬‬ ‫‪ _H‬أن ھ‪ %‬ك ‪ 3 & $aN WG %:‬ا ا " ‪ G‬و ا ‪$‬‬ ‫) ‪ "! " C 9‬ل ` &‪ q‬و ا ‪& ` S H $‬‬ ‫& ‪#$%‬‬
‫ا ‪ 3 & " 1‬ا‪ a b‬ود ‪. 3‬‬
‫ل و‪D /.1‬ه ‪.‬‬ ‫‪ 3‬ــ ‪ . @A1‬ط‪ = 2‬ا‬
‫ا ‪ 67‬ط ا ‪4 2'.34‬‬
‫"‪: 1‬‬ ‫‪ "a‬رور ا ‪ 6‬د م ذات ‪ :‬ا) ‪9‬‬ ‫‪! ` ` [!:‬‬ ‫‪ 01‬ا ‪</‬ة ا ‪ # L‬ا ‪& $‬‬ ‫‪/$‬‬
‫‪−2‬‬
‫‪ "! : S1‬ل ‪ "a‬رور ا ‪ 6‬د م ‪C1 = 10 mol / ℓ‬‬
‫‪ "a‬رور ا ‪ 6‬د م ‪C 2 = 5.10 −3 mol / ℓ‬‬ ‫‪ "! : S2‬ل‬
‫‪−3‬‬
‫‪ "a‬رور ا ‪ 6‬د م ‪9 ) :‬ه ‪. C 3 = 10 mol / ℓ‬‬ ‫‪ "! : S3‬ل‬
‫و !" ل ھ <رو)‪ < $‬ا ‪ 6‬د م و !" ل )" رور ا ‪ G : #‬م ‪ 01 2‬ا ) ‪C = 10−2 mol / ℓ 9‬‬
‫‪، &`L‬و‪ 5‬ھ‬ ‫أي أ ‪ q#P %‬ا ‪ M #: M H 3 ! 16‬ا ‪$‬‬ ‫" " `&‬ ‫* ! _ ‪ M"N‬ا &‪ /‬د ا ‪G<%2‬‬
‫ا !" ل ‪ M #: M H‬ا ‪. & ` ' () H $‬‬ ‫)"‬
‫‪ "a‬رور ا ‪ 6‬د م ذات ا ا) ‪ C1 9‬و ‪ C2‬و ‪ . C3‬و ‪ L$‬ا ‪ T‬ا ‪2 "N 6!%‬‬ ‫م& س ا ت !‬ ‫*‬
‫‪:‬‬ ‫ا ‪<L‬ول ا‬
‫‪( mol / ℓ ) C‬‬ ‫‪10−2‬‬ ‫‪5.10 −3‬‬ ‫‪2.10 −3‬‬
‫)‪U(V‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪−3‬‬ ‫‪−3‬‬
‫)‪I(A‬‬ ‫‪6, 4.10‬‬ ‫‪3, 2.10‬‬ ‫‪1,3.10−3‬‬
‫)‪G(S‬‬
‫ا ‪<L‬ول‬ ‫‪2 "N‬‬ ‫‪< .‬ون ا ‪ X %‬ا !‪6‬‬ ‫‪$‬و‬ ‫"‪ 1‬ذات ‪ :‬ا) ‪9‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫تا !‬ ‫ا‬ ‫س‬ ‫م&‬ ‫*‬
‫ا‬
‫ا !" ل‬ ‫‪Na + + Cℓ −‬‬ ‫‪H + + Cℓ −‬‬ ‫‪Na + + OH −‬‬
‫)‪U(V‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪−3‬‬ ‫‪−3‬‬
‫)‪I(A‬‬ ‫‪6, 4.10‬‬ ‫‪21, 6.10‬‬ ‫‪12, 4.10−3‬‬
‫)‪G(S‬‬
‫ا " ؟‬ ‫‪ 1‬ــ ‪ U 3‬ل ا ‪<L‬ول ‪ 9 ) : `u o ) ،1‬ا !" ل ‪ M"N‬ا‬
‫‪.‬‬ ‫‪9 :‬ا < ا " ا !" ل & ‪9‬ا < ‪9 ) :‬ه ا‬
‫؟‬ ‫‪ X‬ا ‪<L‬ول ا ‪P‬‬ ‫‪ 2‬ــ ذا ‪3 v" $:‬‬
‫‪. S / #=& +"/ :‬‬ ‫‪ _H‬أن ا " !" ل أ‬
‫‪9:‬ا < در‪ H x‬ارة ا !" ل ‪.‬‬ ‫"! ظ ‪9: :‬داد ا ا " ‪G‬‬
‫‪ 4‬ــ ‪ G 7‬ا ‪"4‬ر'‪G = f ( C ) F‬‬
‫‪ 4‬ــ ‪1‬ا ‪ 67‬ط ا ‪5 2'.34‬‬
‫سا ا " ‪.‬‬ ‫! _ ‪ 01 M"N‬ا ) ‪ W‬ا ‪ # L‬ا ‪ +& $‬ا ‪/ $‬‬
‫)‬ ‫"‪1‬‬ ‫‪ "a‬رور ا ‪ 6‬د م ذي ‪ :‬ا) ‪9‬‬ ‫* ‪u) $ U (UF‬وس ‪ %!:‬ي ) وا‪ "! M"N 2% <H‬ل‬
‫ا ‪<L‬ول أ‪ ، S"1G‬و م & س ا ا " & ‪ / G‬ل ا ) ‪ W‬ا ‪ K‬ر إ ‪ S‬أ‪ N‬ه ‪.‬‬
‫‪:‬‬ ‫و ‪ L$‬ا ‪ X %‬ا !‪ M"N "6‬ا ‪<L‬ول ا‬

‫‪Allal mahdade‬‬ ‫‪www.chimiephysique.ma‬‬ ‫‪Page 2‬‬

 ‫) ‪V ( mℓ‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪25‬‬

‫) ‪C ( mmol / ℓ‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬

‫)‪G ( mS‬‬ ‫‪0,35‬‬ ‫‪0,70‬‬ ‫‪1,05‬‬ ‫‪1,40‬‬ ‫‪1,75‬‬

‫ا ‪ U & G = f ( C ) M%!%‬ر ‪. WG % T"G‬‬ ‫‪ 1‬ــ ‪P‬‬

‫}‪1 /‬‬ ‫ذات ‪ :‬ا) ‪9‬‬ ‫!‬ ‫& ‪#$%‬‬
‫‪−2‬‬
‫" ‪9L G‬ء‬ ‫‪ WG % : ، C < 10 mol / ℓ‬ا‬
‫ا ) ‪(2 C 9‬ا ا !" ل‬ ‫‪ "! 3‬ل أ‬
‫‪G = a.C :‬‬
‫‪ +"/ :‬ا ‪ /&F& a & P‬د ‪ * "U‬س ا ا "‬
‫) ‪ ( L,S‬و&=‪ / #‬ا (اب و&<ر‪ x‬ا ! ارة ‪.‬‬
‫‪2‬ــ < ‪ "! %‬ل )" رور ا ‪ 6‬د م ‪9 ) :‬ه‬
‫‪ 2L‬ل & ‪ / G‬ل ‪ 01‬ا ) ‪ W‬ا ‪# L‬‬
‫ا ‪ 0 ، +& $‬ا " ‪. G=0,8mS <L% S‬‬
‫‪ 9 ) : C‬ا !" ل ‪.‬‬ ‫أو‪* <x‬‬
‫‪ G7 7‬ا ‪"4‬ر'‪. F‬‬ ‫‪ 4‬ــ ‪ 2‬أھ‬
‫‪ 9 ) : < <!:‬أي !" ل )" رور ا ‪ 6‬د م ‪ = O ،‬ا !‪ 1‬ظ ‪M"N‬‬ ‫إ ‪a‬‬ ‫‪ M%!%‬ا <ر ‪G = f ( C ) X‬‬ ‫‪ 3 a:‬أھ‬
‫‪ 2 #P: T:‬أ`‪ %‬ء ‪ •U‬ا ‪. M%!%‬‬ ‫ا ‪ `u‬ة ا‬ ‫`‪ #‬ت ا ‪ /‬ا‬
‫‪ 4‬ــ ‪"J 3‬ود ا‪ =49‬ل ‪ G7 7‬ا ‪"4‬ر'‪. F‬‬
‫‪:‬‬ ‫ا ‪ K‬وط ا‬ ‫‪: WL ،‬‬ ‫" ‪ 3 3a‬ا‪ / G‬ل ‪ M%!%‬ا <ر ‪ "! 9 ) : < <! G = f ( C ) X‬ل‬
‫ت‪.‬‬ ‫ت و ع وا‪ 3 <H‬ا ‪: a‬‬ ‫ع وا‪ 3 <H‬ا‬ ‫‪( T$x 3‬اب وا‪ ، <H‬أي أن ‪ a‬ن &‪S‬‬ ‫ـــ أن ‪ a‬ن ا !" ل ‪a‬‬
‫ا ‪ `u‬ة ا ‪ U‬ى ‪.‬‬ ‫ا‪ /‬ا‬ ‫ـــ ا ! [ ‪ #` M"N‬ت )‬
‫‪:‬‬ ‫‪=U‬‬ ‫‪ a‬ن ‪ M%!%‬ا <ر ‪„ X‬‬ ‫ا ا*‬ ‫‪. C = 10−2 mol / ℓ 3‬‬ ‫ا <رو‪ G‬أ*‬ ‫ـــ أن ‪ a:‬ن ‪ :‬ا) ‪ 9‬ا !‬
‫‪.‬‬ ‫ذات ‪ :‬ا) ‪ 9‬أ)‪ 3 #‬ھ(ه ا‬ ‫!‬ ‫& ‪#$%‬‬
‫أ' &‬ ‫ل‬ ‫‪σ‬‬ ‫‪ II‬ــ ا‬
‫‪: +"/‬‬ ‫‪L‬‬ ‫‪S‬‬ ‫وط‬ ‫و‬ ‫‪S‬‬ ‫=‪S/‬‬ ‫‪،‬‬ ‫أ‬ ‫ل‬ ‫!"‬ ‫‪3‬‬ ‫‪9L‬ء‬ ‫‪G‬‬ ‫"‬ ‫ا ا‬
‫ا !" ل‬ ‫ت ا ‪ x‬دة‬ ‫ــ &=‪ / #‬ا‬
‫‪ 3‬ا (اب‬ ‫ــ ‪9‬داد )" ازداد ا ) ‪ 9‬ا‬
‫ــ ‪9‬داد )" ار‪ q/1:‬در‪ x‬ا ! ارة‬
‫ــ ‪ WG %‬اط ادا وا = ‪ "! " S‬ل‬
‫ــ ‪ $aN WG %‬وا = ل ‪L‬‬
‫‪S‬‬
‫‪ σ 3N #/ Y !& G =   .σ = k.σ :‬ب ‪S / m‬‬ ‫ا‬ ‫ا " ا ‪9L‬ء ‪ 3‬ا !" ل ‪ M"N‬ا ‪aK‬‬ ‫‪G‬‬ ‫‪& ) 3a‬‬
‫‪L‬‬
‫ا ر ا ‪& 2a‬‬ ‫" ا !" ل وھ ‪<* 0a/‬رة ا !" ل ‪: M"N‬‬ ‫ا <ار ‪& M $ ، σ‬‬
‫" !" ل و&<ر‪ x‬ا ! ارة‬ ‫ت ا ‪ x‬دة و& ) ‪ 9‬ا‬ ‫" ا !" ل &=‪ / #‬ا‬ ‫‪+"/ :‬‬
‫‪ 3‬ا (اب ‪:‬‬ ‫‪C‬‬ ‫" ا !" ل وا ) ‪ 9‬ا‬ ‫}‪ o /‬ا ) ‪σ WG % : ، 9‬‬ ‫أ‬ ‫!" ل‬ ‫& ‪#$%‬‬
‫" (اب و ‪ 2%N #/‬ب ‪ S.m 2 .mol−1‬و ‪ C‬ب ‪mol / m3‬‬ ‫ا‬ ‫"‬ ‫‪ Y !& σ = Λ.C‬أن ‪ Λ‬ا‬
‫‪ III‬ــ ا‬ ‫ا?' &‬ ‫ا‬
‫‪ 1‬ــ ‪: K'.=1‬‬
‫‪S"/L 9‬‬ ‫( ‪ .‬وھ(ا ا‬ ‫ا‬ ‫!" ل & <ه )‪ (la taille‬و‪ S %!O‬و‪! " #$% & ) S2 : H‬‬ ‫‪ )9‬أ ن‬
‫‪.‬‬ ‫ا ر ا ‪& 2a‬‬ ‫ا !" ل ‪<* Y H 3 ،‬ر‪: M"N S:‬‬ ‫ا ‪ U‬ى ا ‪ x‬دة‬ ‫"‪ * & 3N o‬ا اع ا‬
‫‪ 2 9‬ب ‪ ، λ‬و ‪2%N #/‬‬ ‫‪،‬ا‬ ‫ا‬ ‫" ا‬ ‫‪:M $‬ا‬ ‫و ‪ T‬ا ‪ 3N #/‬ھ(ه ا <رة & <ار ‪9‬‬
‫& ‪<H‬ة ‪. S.m2 .mol−1‬‬
‫ا?' &‬ ‫تا‬ ‫ل وا‬ ‫ا‬ ‫>‪N‬‬ ‫‪ 2‬ــ ا =‪O‬‬
‫ت‬ ‫ع ‪3‬ا‬ ‫ا ‪ $ ، %!K‬ھ‪) T‬‬ ‫ت ‪ Xi‬ا ‪ H‬د‬ ‫! ي ‪ n M"N‬ع ‪ 3‬أ‬ ‫!" ل أ‬
‫‪:‬‬ ‫ا !" ل )‬ ‫"‬ ‫<ار ‪ U‬ص &‪ S‬ھ ‪W a: q H ، σ i = λ i [ X i ] :‬‬ ‫" !" ل &‬ ‫ا‪xb‬‬ ‫"‬ ‫ا‬
‫‪n‬‬ ‫‪n‬‬
‫] ‪σ = ∑ σi = ∑ λi [ X i‬‬
‫‪i =1‬‬ ‫‪i =1‬‬

‫‪Allal mahdade‬‬ ‫‪www.chimiephysique.ma‬‬ ‫‪Page 3‬‬

 (S.m ) −1
2%N #/ ‫" !" ل‬ xb‫ا‬ " ‫ ا‬:σ
mol / ℓ ‫ ب‬S%N #/ ‫ و‬X i ‫ا‬ a ‫ ع ا‬%" ‫ا‬9) ‫ [ ا‬Xi ]
S.m2 .mol−1 ‫ ب‬2%N #/ ‫ و‬X i a ‫ ع ا‬%" ‫ا‬ ‫ا‬ " ‫ ا‬λi
"7P‫ و‬K Q$4 ‫ا‬ ‫ ھ‬74 R S 7 6 ‫ د' ا‬J?‫ ا?' & ت ا‬T=2 & '?‫ا‬ ‫تا‬ ‫ ــ ا‬3
25°C ‫ارة‬.J V‫در‬

Ag +aq +
Liaq +
K aq Na +aq H +aq ‫ت‬ :a‫ا‬

6,2.10-3 3,9.10-3 7,3.10-3 5,0.10-3 34,9.10-3 λ ( S.m / mol )

−
CH3COOaq NO3−( aq ) −
Iaq Cℓ−aq −
OHaq ‫ت‬ ‫ا‬

4,1.10-3 7,1.10-3 7,7.10-3 7,6.10-3 19,8.10-3 λ ( S.m / mol )

Allal mahdade www.chimiephysique.ma Page 4