İmparatorluğun içindeki birbirinden farklı halk kitlelerini eski gelenek ve usullere göre yönetmek

imkansızlaşmıştı. Bu durumda imparatorluğu hakim olan doğu anlayışına uygun bir yönetimin,
yani tek kişinin idareyi başka hiçbir kurumla paylaşmadığı mutlakiyetin gelmesi kaçınılmaz
olmuştu. Dominatus, dominus (efendi) denilen tek kişinin mutlak egemenliğine dayanan bir
rejimdir. Diocletianus, imparatorluğun yönetiminin batıdan doğuya alınmasının, istediği
merkeziyetçi ve mutlak idare için gerekli olduğunu anlamıştı. Bu nedenle imparatorluk Batı ve
Doğu olmak üzere iki idari bölgeye ayrıldı. Roma devleti idare bakımından fiilen ikiye ayrılmıştı,
hukuken ise imparatorluk yine bir bütün oluşturmaktaydı. Devlet idaresi Constantinus tarafından
tekrar bir merkezde toplandıktan sonra yine ikiye ayrıldı ve bu ayrılık kalıcı hale geldi. Doğu ve
batıyı tek elden yönetmeyi tercih eden Constantinus döneminde hristiyanlığa serbestlik
tanınmıştı. Bu hoşgörü içte birliğin sağlanmasında önemli rol oynadı. Büyük Theodosius ise
hristiyanlığı resmi din olarak kabul etti ve öldükten sonra imparatorluğun iki oğlu arasında doğu
ve batı olarak ikiye ayrılmasını vasiyet etti. Bu nedenle 395 yılında vasiyet yerine getirildi ve
Roma İmparatorluğu’ndan Doğu ve Batı Roma olmak üzere iki ayrı imparatorluk doğmuş oldu.
Yasama, yürütme ve yargı erkleri imparatorda toplanmıştı. İmparatorluğundan ikiye
ayrılmasından sonra doğuda veya batıda çıkarılan bir kanun kural olarak diğerinde de yürürlüğe
giriyordu. Bu devirde de imparatorlukta halefiyet kanunla düzenlenmiş değildi. Yeni imparator
önceki imparator tarafından belirlenmekle birlikte uygulamada ordular işe karışmakta ve
imparatorun belirlenmesi sırasında büyük karışıklıklar ortaya çıkmaktaydı. İmparatorluğun Sonu:
MS. 395 yılında imparatorluğun batı ve doğu şeklinde kesin olarak ikiye ayrılmasından sonra
batının varlığı uzun sürmemiştir. Hunlar ve Cermen kavimi olan Gotlar tarafından sürekli
saldırılara uğrayan Batı Roma bu saldırılara fazla karşı koyamadı ve 476 yılında yıkıldı. Doğu
Roma ise yıpranmasına karşın 10 asır daha yaşamayı başarmıştı. Batı Romanın sona ermesinden
sonra Latin kültürü ile bağları iyice kopan Doğu Roma Yunan kültürü hakimiyetine girmişti. Doğu
Roma İmparatorluğu’na da 1453 yılında Fatih Sultan Mehmet tarafından son verildi.