ZARAZNE I

PARAZITNE BOLESTI
• Herpes zoster
• Najčešće osipne bolesti kod djece
Zarazne i parazitne bolesti

NAJČEŠĆE OSIPNE
BOLESTI KOD DJECE
Sadržaj
Klasifikacija............................................................................................................................................. 5
Scarlatina (šarlah)............................................................................................................................... 5
Varicella (vodene ospice)................................................................................................................. 8
Morbilli (ospice, male boginje)...................................................................................................... 10
Rubeola (crvenka) .............................................................................................................................. 12
Egzantema subitum (trodnevna groznica) ........................................................................... 14
Erythema infectiosum (peta bolest, zarazno crvenilo) . ................................................ 16
Hand, foot and mouth syndrome (bolest ruku, stopala i usta).................................... 18
Dermatitis atopica (atopijski dermatitis)................................................................................ 19
Prilozi......................................................................................................................................................... 21
Klasifikacija preporuka.................................................................................................................... 36
Literatura................................................................................................................................................. 37

NAJČEŠĆE OSIPNE BOLESTI KOD DJECE 3

4 KLINIČKI VODIČ
Najčešće osipne bolesti kod djece
CILJ ovog vodiča je pružanje osnovnih informacija o osipima kod djece,
kako bi se promjene na koži pouzdano mogle opisati, pravovremeno pre-
poznati uzrok pojave, a time i ispravno pristupiti njihovom rješavanju.
Namijenjen je svakodnevnom radu porodičnog ljekara sa djecom.

Klasifikacija
Klasifikacija osipa prema etiologiji:
• Bakterijski:
• Scarlatina - Šarlah

• Virusni:
• Varicella - Vodene ospice
• Morbilli - Ospice
• Rubeola - Crvenka
• Egzanthema subitum – Roseola infantum – Trodnevna groznica
• Eritema infekciozum – Peta bolest
• Hand foot mouth syndrom – Bolest ruku, stopala i usta

• Alergijski (ostali):
• Dermatitis atopica - Atopijski dermatitis

Scarlatina (šarlah)
A38 Scarlatina Šarlah

Definicija
Sindrom čiji je uzrok toksin iz streptokoka grupe A.

Etiologija i epidemiologija
• Uzročnik je beta-hemolitički streptokok grupe A.
• Izvor infekcije je bolesnik ili kliconoša.
• Prenosi se kapljičnim putem.
Bolest se najčešće pojavljuje u jesen, zimu i proljeće. Stepen
Najčešća je u dobi od 5-15 godina. dokaza IA

NAJČEŠĆE OSIPNE BOLESTI KOD DJECE 5

Klinička slika
• Osnovna obilježja: opšti simptomi, angina i osip.
• Inkubacija traje 3 – 5 dana.
• Bolest počinje naglo, povišenom temperaturom, bolnim grlom,
povraćanjem i malaksalošću.
• Angina: ždrijelo i tonzile žarko crvene, u lakunama eksudat, na mekom
nepcu tačkast crven enantem, jezik obložen, 4 dana malinasto crvene boje
(malinast jezik).
• Osip: izbija 1. i 2. dana, prvo na vratu, trupu potom i ekstremitetima.
• Osip je sitnotačkast, crven, najgušći u predjelu pektoralnih mišića, u
aksilama, na donjem trbuhu i na ekstremitetima (izraženiji na fleksornim
stranama).
• Na licu samo crvenilo obraza i perioralno bljedilo (Filatovljev trougao).
• Koža kao suncem opaljena i hrapava, moguće sitne petehije (aksile, lak-
tovi), tzv. Pastijin znak.
• Poslije 3 dana bolesti osip blijedi, a oko 7. dana dolazi do ljuštenja kože
(dlanovi, tabani).
• DIJAGNOZA
• Dijagnoza se postavlja na osnovu karakteristične kliničke slike.

Diferencijalna dijagnoza
• Eksfolijativni dermatitis,
• Erythema multiforme,
• Mononucleosis,
• Erythema infectiosum (peta bolest),
• Rubeola,
• Pharyngitis,
• Morbili,
• Pityriasis rosea,
• Scabies,
• Nespecifični virusni egzantem.

Pretrage
Laboratorijske analize
• Leukociti (LE), diferencijalna krvna slika (DKS),
• Nalaz: u početku neutrofilna leukocitoza, a 8. dana porast eozinofila.
Ostale pretrage
• Bris grla: izolacija beta-hemolitičkog streptokoka je relativan nalaz,
• Brzi antigen test, uz napomenu da negativan test ne isključuje prisustvo
bakterijske infekcije,
• Antistreptolizinska antitijela.

6 KLINIČKI VODIČ
Liječenje
Cilj liječenja
• Eradikacija infekcije,
• Prevencija komplikacija,
• Prevencija širenja/prenošenja infekcije.

Tretman bez medikamenata

• Mirovanje,
• Hidracija.

Medikamentni tretman1
Antipiretici npr. paracetamol 10-15 mg/kg p.o. / 4-6h
Antibiotici: Nivo
benzatin-fenoksimetilpenicilin 25.000-100.000 ij/kg u tri doze, 10 preporuke
dana per os A
prokain-benzilpenicilin
• predškolska djeca 400.000 ij 1-2 x dnevno im./10 dana
• školska djeca 800.000 ij 1-2x dnevno im./10 dana
benzatin-benzilpenicilin jednokratno 600.000 -1.200.000 ij. i.m.
eritromicin 40 mg/kg/dan u 3–4 doze/10 dana per os
azitromicin 10 mg/kg/dan 1x dnevno /5 dana per os

Praćenje pacijenta
Kontrolni pregled za 1 do 2 dana. Provjeriti postojanje zna- Nivo
kova komplikacija. preporuke A

Prognoza i profilaksa
• Vrlo dobra prognoza - rano uvođenje antibiotika.
• Ispravna terapija je najbolja profilaksa.

Indikacije za upućivanje specijalisti

(infektologu ili u zavisnosti od vrste komplikacije)
U slučaju pojave komplikacija, koje mogu biti:
Rane:
• Toksične: artritis, miokarditis,
• Septičke: otitis media, sinusitis, artritis, endokarditis, meningitis.

1
Fabrički nazivi lijekova navedeni su u “Registru lijekova Republike Srpske sa osnovama farmakotera-
pije“

NAJČEŠĆE OSIPNE BOLESTI KOD DJECE 7

Kasne:
• Akutni glomerulonefritis,
• Reumatska groznica.

Dobro je znati
Djeci treba obezbijediti kućnu njegu bar prva 24 sata od početka uzimanja
terapije. Nakon 48 sati od uvođenja antibiotika, dijete nije zarazno.
Liječenje kliconoštva poslije terapije se ne preporučuje.

Preporuke za pacijenta
Djeca treba da dobiju kompletnu terapiju u trajanju od 10 dana, bez obzira
što se simptomi mogu povući ubrzo nakon započinjanja tretmana.
Informisati roditelje da generalizovano ljuštenje (eksfolijacija) kože može
trajati i duže od 2 nedjelje.
Ukazati na upozoravajuće znake komplikacija npr. konstantna groznica,
uporan bol u grlu i generalizovani otok.

Varicella (vodene ospice)

B01 Varicella Vodene ospice

Definicija
Vodene ospice su vrlo kontagiozna, blaža dječija infektivna bolest, uzro-
kovana primarnom infekcijom varicella-zoster virusom iz porodice herpes
virusa.

Etiologija i epidemiologija
• Varicella-zoster virus.
• Najveća incidenca je u dobi 2. do 8. godine života.
• Često se javlja u manjim epidemijama.
• Prenosi se kapljičnim putem ili kontaktom.
• Ulazno mjesto je sluznica gornjih disajnih puteva.
• Bolesnik je infekciozan 1 dan prije osipa i dok kruste ne postanu suhe (6 –
10 dana).

Klinička slika
Osnovno obilježje bolesti je vezikulozni osip na koži i sluznici. Inkubacija traje
10 – 20 dana. Bolest počinje laganom temperaturom i malaksalošću.

8 KLINIČKI VODIČ
• Osip se javlja prvo na trupu, potom na vratu, glavi, ekstremitetima.
• Razvoj promjene od makule do kruste traje 2-3 dana.
• Tipična varičelozna eflorescenca je vezikula.
• Osip izbija na mahove (istovremeno sve faze)
• Mogu biti zahvaćene i sluznice (vezikule)
• Izbijanje osipa traje oko 5 dana.

Dijagnoza
Dijagnoza se postavlja na osnovu tipične kliničke slike.

Diferencijalna dijagnoza
Impetigo kontagioza,
• Generalizovani oblik herpes simpleksa,
• Herpetizirani ekcem,
• Strofulus,
• Scabies.

Pretrage
Laboratorijske analize
• Leukociti i diferencijalna krvna slika,
• Nalaz: leukopenija sa limfocitozom, ali nalaz može biti i uredan.
Ostale pretrage
• Serološki testovi (vezivanje komplementa i hemaglutinacija – u domenu
konsultanta).

Liječenje
Cilj liječenja
• Suportivna njega.

Tretman bez medikamenata

• Kod nekomplikovanih slučajeva ne treba nikakvo liječenje.
• Održavati čistoću okoline i odjeće kao i ličnu higijenu djeteta.

Medikamentni tretman
• Kod jačeg svrbeža - oralni antihistaminici.
• Kod piodermije - antibiotik prema brisu lezije.
• Kod imunodeficijentnih slučajeva daje se aciklovir 30-45 mg/kg/dan, 8
-10 dana i.v.infuzija.

NAJČEŠĆE OSIPNE BOLESTI KOD DJECE 9

Praćenje pacijenta
Kontrolni pregled je potrebno obaviti nakon 7 dana. Nivo
preporuke A

Indikacije za upućivanje specijalisti

• Sekundarna bakterijska infekcija kožnih lezija (impetigo, flegmona,
erizipel),
• Pneumonia (kod imunodeficijentnih pacijenata),
• Encefalitis (vrlo rijetko).

Prevencija
Imunokompromitovana djeca treba da prime varicella zoster imunoglobu-
lin (VZIG) unutar 24 sata od izlaganja virusu. Imunoglobulin se takođe
preporučuje kod novorođenčadi i porodilja kod kojih su se pojavile ospice
unutar 5 dana prije i 48 sati poslije poroda.

Morbilli (ospice, male boginje)

B05 Morbilli Ospice, Male boginje

Definicija
Ospice su akutna, vrlo zarazna bolest, uzrokovana virusom ospica (morbil-
livirus), koji pripada porodici paramiksovirusa.

Etiologija i epidemiologija
• Uzročnik virus ospica – morbilli virus.
• Izvor infekcije je bolestan čovjek.
• Prenosi se kapljičnim putem, rjeđe indirektno.
• Dijete je najinfektivnije prvih 4 - 5 dana bolesti.
• Najčešće javljanje u pretškolskoj dobi.
• Ostavljaju doživotni imunitet.

Klinička slika
Osnovna obilježja bolesti su: kataralna upala disajnih puteva, konjunktivitis i
osip uz karakterističan enantem bukalne sluznice - Koplikove pjege. Inku-
bacija traje 10 – 12 dana.
• Bolest započinje povišenom temperaturom, malaksalošću, gubitkom
apetita i respiratornim kataralnim simptomima (kataralni ili prodro-
malni stadijum).

10 KLINIČKI VODIČ
• Mrljasti enantem i Koplikove pjege na sluznici ždrijela i obraza pojavljuju
se 1-2 dana prije osipa.
• Četvrtog ili petog dana bolesti se javlja osip (egzantemski stadijum).
• Osip nastaje prvo iza uški, na čelu, potom se širi na lice, vrat, trup, ekstre-
mitete.
• Osip je gust, makulopapulozan, svjetlocrven, konfluirajući.
• Izbijanjem osipa temperatura dostigne vrhunac (39-40°C) uz najjače
izražene kataralne znakove.
• Nakon 3-4 dana osip blijedi istim redoslijedom kako je izbijao.
• Tada uslijedi lagano perutanje kože na trupu i licu (ne na dlanovima i taba-
nima).
• Poslije osipa pada temperatura i povlače se kataralni simptomi.
Prognoza bolesti je dobra.

Dijagnoza
Dijagnoza se postavlja na osnovu kliničke slike.

Diferencijalna dijagnoza
• Rubeola,
• Egzantema subitum,
• Infektivna mononukleoza,
• Toksoalergijski osip.

Pretrage
Laboratorijske analize
• Leukociti i diferencijalna krvna slika,
• Nalaz: leukopenija sa sa pomakom u lijevo.
Ostale pretrage
• Hemaglutinacija i imunofluoroscentna metoda (u domenu konsultanta
infektologa).

Liječenje
Tretman bez medikamenata
• Simptomatski tretman.

Medikamentni tretman
• Bakterijske komplikacije se liječe antibioticima.

Indikacije za upućivanje specijalisti

U slučaju pojave komplikacija:
• Otitis media,

NAJČEŠĆE OSIPNE BOLESTI KOD DJECE 11

• Pneumonia,
• Neurološke komplikacije.

Prevencija
• Aktivna imunizacija – vakcina (živa ateniuirana),
• Pasivna imunizacija – imunoglobulin.

Dobro je znati
Širenje infekcije sprječava se strogom izolacijom bolesnika od neimunih oso-
ba tokom kataralnog stadija i prva dva dana egzantemskog stadija bolesti.

Rubeola (crvenka)
B06 Rubeola Crvenka

Definicija
Rubeola je akutna infektivna bolest uzrokovana virusom rubele iz porodice
togaviridae.
Bolest nije teška, ali je medicinski značajna. Ukoliko trudnica oboli od rube-
ole moguća je infekcija ploda (konatalna rubeola).

Etiologija i epidemiologija
• Uzročnik: virus rubele.
• Izvor infekcije je bolesnik.
• Prenosi se kapljičnim putem.
• Imunizacija je znatno smanjila učestalost obolijevanja.
• Virus ulazi kroz disajne puteve i razmnožava se u limfnim čvorovima
vrata, odakle prodire u krv.

Klinička slika
• Osnovna obilježja bolesti su: otok limfnih čvorova i osip.
• Inkubacija traje 16 -18 dana. Bolest počinje pojavom osipa, a prodromalni
simptomi su neznatni.
• Sedam dana prije pojave osipa povećavaju se limfni čvorovi vrata (moguć
generalizovani limfadenitis).
• Osip se javi prvo na licu i vratu, a u toku nekoliko sati se proširi po cijelom
tijelu.
• Osip je makulozan, makulopapulozan, ružičast, sitniji, svjetliji nego kod
ospica i obično ne konfluira.

12 KLINIČKI VODIČ
• Nakon 1 - 4 dana osip blijedi istim redoslijedom kako se pojavio.
• Temperatura nije povišena ili je povišena neznatno.
• Imunost je doživotna (mali broj reinfekcija).
• Tok bolesti može biti atipičan (bez karakterističnih simptoma).

Dijagnoza
Dijagnoza se postavlja na osnovu kliničke slike.

Diferencijalna dijagnoza
• Morbili,
• Nespecifični virusni egzantem,
• Šarlah,
• Erythema infectiosum (peta bolest),
• Infektivna mononukleoza.

Pretrage
Laboratorijske analize
• Leukociti - nalaz normalan ili leukopenija, tzv. šarena krvna slika.

Ostale pretrage
• Serološki testovi: hemaglutinacija.

Liječenje
Cilj liječenja
• Tretirati simptome,
• Prevenirati širenje u okolini.

Tretman bez medikamenata

• Mirovanje,
• Hidracija.

Medikamentni tretman
Antipiretici npr. paracetamol 10-15 mg/kg p.o. / 4-6h.
Antibiotike treba koristiti samo u slučaju bakterijske infekcije. Nivo
preporuke A

Praćenje pacijenta
Kontrolni pregled je potrebno obaviti ukoliko postoje kom- Nivo
plikacije. preporuke A

NAJČEŠĆE OSIPNE BOLESTI KOD DJECE 13

Neophodno je savjetovati roditelje da je kontrola obavezna ukoliko se pojave
komplikacije.
Potpuni oporavak uslijedi nakon jednu do dvije nedjelje. Nivo
preporuke A

Indikacije za upućivanje specijalisti

U slučaju pojave komplikacija:
• Encefalitis,
• Artritis,
• Purpura.

Prevencija
• Aktivna imunizacija (živa atenuirana vakcina).

Preporuke za pacijenta
Ograničiti društvene kontakte, posebno sa trudnicama tokom 14 dana od
pojave osipa.

Egzantema subitum (trodnevna groznica)

B08.2 Egzantema subitum, Roseola infantum Trodnevna groznica

Definicija
Akutna benigna bolest, koju karakteriše povišena temperatura u trajanju od
3 dana, a nakon pada temperature nastaje osip.
Može izgledati kao akutno febrilno stanje udruženo sa respiratornim ili
gastrointestinalnim simptomima.

Etiologija i epidemiologija
• Uzročnik: humani herpes virus 6.
• Izvor infekcije je čovjek,
Starosna dob u kojoj se najčešće javlja bolest je do 2 godine, a Stepen
pik javljanja je između 7 i 13 mjeseci. dokaza IA
Godišnje doba obolijevanja: proljeće i jesen.

Klinička slika
Osnovne karakteristike bolesti su: trodnevna temperatura, a potom osip koji
brzo (subitum) nestane. Inkubacija traje 7–17 dana. Bolest počinje naglo po-

14 KLINIČKI VODIČ
višenom temperaturom od 39–40°C, koja traje 3 dana, potom kritički pada i
pojavi se osip.
• Osip se javlja prvo na trupu, potom na vratu, licu i ekstremitetima.
• Po izgledu je makulozan, makulopapulozan, svijetloružičast
(sličan rubeoli).
• Osip nestaje nakon 1-2 dana i ne ostavlja nikakve tragove.
• Mogući su: lagani kataralni znaci, konvulzije (6%-15% slučajeva), diareja
(68% slučajeva).

Dijagnoza
Dijagnoza se postavlja na osnovu kliničke slike.

Diferencijalna dijagnoza
• Mononukleoza,
• Febrilne konvulzije,
• Erythema infectiosum (Peta bolest),
• Rubeola,
• Meningitis ili encephalitis,
• Morbili,
• Neželjena dejstva lijekova.

Pretrage
Ne preporučuju se. Nivo
preporuke A

Liječenje
Cilj liječenja
Suportivna terapija.

Tretman bez medikamenata

Simptomatsko liječenje uključuje: Nivo
Mirovanje, preporuke A
Hidraciju,
Objasniti pacijentu da je bolest benigne prirode.

Medikamentni tretman
Paracetamol u dozi od 10-15 mg/kg TT / 4-6 sati. Nivo
preporuke A

Prognoza bolesti je dobra.

NAJČEŠĆE OSIPNE BOLESTI KOD DJECE 15

Indikacije za upućivanje specijalisti
Ukoliko se pojave komplikacije:
• Konvulzije,
• Encephalitis,
• Meningitis,
• Hepatitis.

Erythema infectiosum
(peta bolest, zarazno crvenilo)
B08.3 Erythema infectiosum Peta bolest, Zarazno crvenilo

Definicija
Benigna virusna dječija bolest, nazvana bolest “išamaranih obraza”.

Etiologija i epidemiologija
• Uzročnik: parvovirus B19.
• Prenosi se kapljičnim putem.
• Nije previše kontagiozna.
• Najčešće se javlja kod djece u dobi 5–14 godina.
Pik pojave oboljenja je zima i rano proljeće. Stepen
Epidemije se javljaju ciklično, svakih 4-7 godina. dokaza IA

Klinička slika
Osnovna obilježja bolesti su: lagan klinički tok i karakterističan osip. Inku-
bacija je obično 7-10 dana, ali moguća i u rasponu od 4 do 21 dan. Prvi znak
bolesti je osip na koži lica.
• Osip je makulopapulozan, kao jače rumenilo obraza.
• Nakon 1–4 dana osip izblijedi i nestane.
• Isti osip se javlja na ekstremitetima, potom i na trupu.
• Osip u središtu blijedi, na periferiji se širi (liči na geografsku kartu).
• Nakon nekoliko dana izblijedi, a onda se ponovno javi na isti način.
• Ponekad se ponavlja u toku 2 – 4 nedjelje.
• Ostali simptomi mogu biti: glavobolja, groznica, bol u grlu, pruritus, prehla-
da, abdominalni bol, artritis, koji zahvata metakarpofalangealne i interfa-
langealne zglobove, koljena, ručne zglobove, skočne zglobove.

Dijagnoza
Dijagnoza se postavlja na osnovu kliničke slike.

16 KLINIČKI VODIČ
Diferencijalna dijagnoza
• Bolest ruku, stopala i usta
• Morbili,
• Parotitis,
• Roseola infantum,
• Rubeola,
• Šarlah,
• Alergijski osip,
• Nespecifični virusni egzantem.

Pretrage
Laboratorijske analize
• Leukociti i diferencijalna krvna slika,
• Nalaz: leukopenija sa relativnom limfocitozom.

Liječenje
Cilj liječenja
Suportivna njega.
Tretman bez medikamenata
• Izbjegavati toplotu ili sunčanje,
• Temeljito prati ruke.
Medikamentni tretman
Antipiretici i analgetici npr. paracetamol, 10-15 mg/kg TT Nivo
preporuke A

Praćenje pacijenta
Kontrola je obavezna ukoliko se pojave komplikacije ili bolest Nivo
ne prođe za 20 ili više dana. preporuke A

Indikacije za upućivanje specijalisti

Ukoliko se pojave komplikacije:
• Kod djece sa hroničnom hemolitičkom anemijom ili kongenitalnom ili
stečenom imunodeficijencijom.
• Artralgija ili artropatija se javljaju u 10% slučajeva.
• Aplastična anemija.

Prevencija
Mjere izolacije školske djece nisu potrebne, priroda bolesti je Nivo
lagana, djeca su zarazna prije osipa. preporuke A

NAJČEŠĆE OSIPNE BOLESTI KOD DJECE 17

Hand, foot and mouth syndrome
(bolest ruku, stopala i usta)
B33.8 Hand, Foot and Mouth Syndrome Bolest ruku, stopala i usta

Definicija
Hand foot and mouth disease (HFMD) – bolest ruku, stopala i usta je be-
nigna i česta bolest kod djece, koju karakteriše vezikulozni osip koji ubrzo
ulcerira.

Etiologija i epidemiologija
• Uzročnik je Coxsackie virus, tipovi 5,10,16.
• Obično se javlja u pretškolskoj dobi.
• Širi se direktnim kontaktom (sekrecija iz nosa, pljuvačka, stolica).
• Prognoza je sasvim dobra, nema komplikacija i nema rizika za druge u
okruženju (trudnice).

Klinička slika
Osnovna obilježja bolesti su: lagani simptomi gornjeg respiratornog trakta i
karakteristične lezije na koži šaka, stopala i sluznici usne duplje. Inkubacija
traje 4–6 dana. Početak bolesti karakterišu blagi simptomi gornjeg respira-
tornog trakta.
• Lezije su prisutne na šakama, stopalima, usnoj duplji.
• Crvene makule postaju blijede, potom nastaju ovalne vezikule, blijedosive
na crvenoj podlozi, ne svrbe, ne bole.
• Lezije su prisutne oko sedam dana.

Dijagnoza
Dijagnoza se postavlja na osnovu kliničke slike.

Diferencijalna dijagnoza
• Peta bolest (Erythema infectiosum)

Pretrage
Laboratorijske analize
Nalaz krvne slike je uredan, a u nekim slučajevima je prisutan lagano
povišen broj eozinofila.

18 KLINIČKI VODIČ
Liječenje
Cilj liječenja
Suportivna terapija

Preporuke za pacijenta
Zbog lagane prirode bolesti, nisu potrebne mjere izolacije.

Dermatitis atopica (atopijski dermatitis)

L20 Dermatitis atopica Atopijski dermatitis, Dojenački ekcem

Definicija
Atopijski dermatitis je alergijska hronična upala kože sa povremenim
pogoršanjima. To je ujedno i najčešća hronična kožna bolest dječije dobi.

Etiologija i epidemiologija
• Javlja se u 3–5 % djece do pete godine života.
• Nasljedna dispozicija za atopijske bolesti.
• Pozitivna porodična anamneza.
• U 30-50% slučajeva javi se astma ili alergijski rinitis.
• Karakteriše se porastom imunoglobulina E.

Klinička slika
• Prvi simptom je svrbež, a potom se javlja osip.
• Ogrebotine nastaju kao tragovi češanja.
• Bolest kod dojenčadi nastaje u dobi 2–6 mjeseci.
• Lokalizacija promjena: obrazi, čelo, ekstenzorne strane ekstremiteta.
• Promjene su: svrbež, eritem, papule, vezikule, kraste, ogrebotine.
• Kod pretškolske i školske djece u dobi 4-10 godina.
• Fleksorne strane velikih zglobova (koljena, laktovi).
• Koža suha, hrapava, lihenificirana, papule i kraste.
• Epizode egzacerbacija i remisija.

Dijagnoza
Dijagnoza se u tipičnim slučajevima postavlja na osnovu anamneze i kliničke
slike.

Diferencijalna dijagnoza
• Seboroični dermatitis,
• Akrodermatitis enteropatica,

NAJČEŠĆE OSIPNE BOLESTI KOD DJECE 19

• Kandidijaza kože,
• Skabijes,
• Kontaktni alergijski dermatitis.

Pretrage
Laboratorijske analize
• Diferencijalna krvna slika,
• Nalaz: porast eozinofila.

Ostale pretrage
• Pozitivni kožni testovi i povišena koncentracija ukupnih i specifičnih IgE
antitijela u serumu.

Liječenje
Tretman bez medikamenata
• Izbjegavanje fizičkih i hemijskih podražaja (jaka hladnoća, toplota, suh
vazduh, alkalni sapuni, deterdženti, sintetika i vuna).

Medikamentni tretman
• Lokalno: neutralne kreme; kod pogoršanja, na ograničene površine, u
ograničenom trajanju kortikosteroidne kreme slabog djelovanja (hidro-
kortizon), eventualno umjerenog (hidrokortizon butirat, alklometazon), a
rjeđe jakog djelovanja (betametazon, dezoksimetazon, fluocinolon acetonid,
metilprednizolon aceponat).

Prevencija
Dijete treba da nosi laganu pamučnu odjeću. Zbog suhe kože pranje tijela se
treba smanjiti na nužnu mjeru i to upotrebljavati sapune koji ne odmašćuju
previše kožu, a voditi računa i o redovnom podrezivanju noktiju zbog pruri-
tusa, ekskorijacija i posljedične sekundarne infekcije.

Preporuke za pacijenta
• Izbjegavanje fizičkih i hemijskih podražaja (jaka hladnoća, toplota, suh
vazduh, alkalni sapuni, deterdženti, sintetika i vuna).
• Izbjegavanje, ukoliko je moguće, uzročnog alergena: nutritivni alergen
(pogotovo jaja, narandže, ali i bilo koja druga hrana kao uzročni alergen),
inhalatorni alergeni (ako je moguće odstraniti ih iz djetetove okoline).

Dobro je znati
Dojenački ekcem može da iščezne do kraja druge ili treće godine života.
Za što ranije izlječenje bitna je dobra njega i lokalno liječenje kožnih lezija,

20 KLINIČKI VODIČ
a pogotovo ako je moguće eliminisanje uzročnog alergena. U slučajevima
juvenilnog ekcema promjene na koži mogu perzistirati ili recidivirati do
puberteta, a i kasnije.
U slučaju pogoršanja potrebno je dijete uputiti konsultantu.

Prilozi
Karakteristike i distribucija osipa - fotografije

NAJČEŠĆE OSIPNE BOLESTI KOD DJECE 21

 ŠARLAH

22 KLINIČKI VODIČ
ŠARLAH

NAJČEŠĆE OSIPNE BOLESTI KOD DJECE 23

 VODENE OSPICE

24 KLINIČKI VODIČ
VODENE OSPICE

NAJČEŠĆE OSIPNE BOLESTI KOD DJECE 25

 OSPICE

26 KLINIČKI VODIČ
CRVENKA

NAJČEŠĆE OSIPNE BOLESTI KOD DJECE 27

 CRVENKA

28 KLINIČKI VODIČ
TRODNEVNA GROZNICA

NAJČEŠĆE OSIPNE BOLESTI KOD DJECE 29

 PETA BOLEST

30 KLINIČKI VODIČ
PETA BOLEST

NAJČEŠĆE OSIPNE BOLESTI KOD DJECE 31

 BOLEST RUKU, STOPALA I USTA

32 KLINIČKI VODIČ
BOLEST RUKU, STOPALA I USTA

NAJČEŠĆE OSIPNE BOLESTI KOD DJECE 33

 ATOPIJSKI DERMATITIS

34 KLINIČKI VODIČ
ATOPIJSKI DERMATITIS

NAJČEŠĆE OSIPNE BOLESTI KOD DJECE 35

Klasifikacija preporuka
Pri pretrazi literature korištene su elektronske baze podataka i štampani
materijali relevantni za specifičnu oblast kojom se vodič bavi. Stepen dokaza
i nivo preporuke dati u kliničkim vodičima zasnivaju se na sljedećim kriteri-
jumima:

Stepen dokaza:
Ia: Meta-analize, sistematski pregledi randomiziranih studija.
Ib: Randomizirane kontrolisane studije (najmanje jedna).

IIa: Sistematski pregledi kohortnih studija.

IIb: Dobro dizajnirana kohortna studija i lošije dizajnirana randomizirana
studija.

IIIa: Sistematski pregledi “case control” studija.

IIIb: Dobro dizajnirana “case control” studija, “correlation” studija.

IV: Studije slučaja (“case-series”) i loše dizajnirane opservacione studije.

V: Ekspertska mišljenja.

Nivo preporuka:
Nivo Na osnovu Obrazloženje:
preporuke stepena dokaza
A Ia i Ib Zahtijeva bar jednu randomiziranu kon-
trolisanu studiju kao dio literature koja
obrađuje određeno područje.
B IIa, IIb i III Zahtijeva dobro dizajniranu, ne nužno i ran-
domiziranu studiju iz određenog područja.
C IV i V Preporuka uprkos nedostatku direktno prim-
jenljivih kliničkih studija dobrog kvaliteta.

36 KLINIČKI VODIČ
Literatura
1. Australian Society of Pediatrician. Clinical Practice Guidelines. The Royal Chil-
dren’s Hospital. Melbourne, 2008.
2. Canadian Clinical Guidelines. Communicable disease emergencies. Health Canada
2006. Available from www.hc-sc.gc.ca
3. Chan PD: Pediatrics. Printed in USA, 2007.
4. Msika P, Belilovsky DC, Piccardi N, Chebassier N, Baudouin C, Chadoutaud B. New
Emollient with Topical Corticosteroid-Sparing Effect in Treatment of Childhood
Atopic Dermatitis: SCORAD and Quality of Life Improvement. Pediatric Derma-
tology Vol. 25 No. 6 606–612, 2008.
5. Nelson: Textbook of Pediatrics, 17th edition, W B Saunders Co., 2004.
6. Sarawak Health Department. Hand, Foot and Mouth Syndrome. Available from
www.sarawak.health.gov.my
7. Stoisavljević-Šatara S. urednik. Registar lijekova Republike Srpske sa osnovama
farmakoterapije 2008. Banja Luka: Agencija za lijekove Republike Srpske, 2008.

NAJČEŠĆE OSIPNE BOLESTI KOD DJECE 37

Klinički vodiči za primarnu zdravstvenu zaštitu

Klinički vodiči namijenjeni su prvenstveno specijalistima porodične medicine, ali i

svim ljekarima-praktičarima u primarnoj zdravstvenoj zaštiti.
Ažuriranje kliničkih vodiča vrši se svake tri godine saglasno najnovijim saznanjima
medicine zasnovane na dokazima, prema metodologiji opisanoj u “Smjernicama za
razvoj i reviziju kliničkih vodiča”. Na nivou primarne zdravstvene zaštite, nadležno
za ovu aktivnost je Udruženje ljekara porodične medicine Republike Srpske.
Klinički vodič pripremila je konsultantska kuća “Bonex inženjering” d.o.o. Beo-
grad, u okviru Projekta jačanja zdravstvenog sektora (HSEP) – projektni zadatak
“Revizija i unapređenje kliničkih vodiča za primarnu zdravstvenu zaštitu”, finansir-
anog iz kredita Svjetske banke2.
Na izradi vodiča radila je radna grupa3 u sastavu4:
dr Nataša Pilipović-Broćeta, specijalista porodične medicine, Dom zdravlja u
Banjaluci, Katedra za porodičnu medicinu Medicinskog fakulteta u Banjaluci,
prof. dr Svjetlana Stoisavljević-Šatara, specijalista kliničke farmakologije, šef
Katedre za farmakologiju, toksikologiju i kliničku farmakologiju Medicinskog
fakulteta u Banjaluci,
prim. dr Mladen Šukalo, specijalista porodične medicine, Dom zdravlja u Banjalu-
ci, Katedra za porodičnu medicinu Medicinskog fakulteta u Banjaluci,
prof. dr Gordana Tešanović, specijalista pedijatar, šef Katedre porodične medici-
ne Medicinskog fakulteta u Banjaluci i Medicinskog fakulteta u Foči, direktor Doma
zdravlja u Banjaluci.
Koordinator radne grupe: dr Đina Martinović, Bonex inženjering, Beograd.

2
Mišljenja i interesi organizacije koja je finansirala razvoj i reviziju kliničkih vodiča nisu imali uticaja
na konačne preporuke.
3
Članovi radne grupe izabrani su saglasno kriterijumima definisanim u “Smjernicama za razvoj i
revizi­ju kliničkih vodiča” i ne postoji sukob interesa.
4
Imena autora su navedena po abecednom redu.

38 KLINIČKI VODIČ
Štampanje ovog vodiča podržao je razvojni projekat
“Dijabetes mellitus u Republici Srpskoj”