SÓNG- Xuân Quỳnh

I. TIỂU DẪN:
1. TÁC GIẢ:

- Nhà thơ của hạnh phúc đời thường: tiếng thơ khao khát tình yêu, hạnh phúc đời thường bình
dị.

- Hồn thơ: giàu vẻ đẹp nữ tính, thành thật, giàu đức hi sinh và lòng vị tha, khát vọng yêu chân
thành, mãnh liệt gắn với cảm thức lo âu về sự phai tàn, đổ vỡ., cùng những dự cảm bất trắc.

2. ĐẠI Ý TÁC PHẨM:

- Vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ trong tình yêu hiện lên qua hình tượng sóng.

- Đó là tình yêu thiết tha, nồng nàn, đầy khát vọng và sắt son chung thủy, vượt lên mọi giới
hạn của đời người.

II. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN:

1/ 6 KHỔ THƠ ĐẦU: SÓNG VÀ EM NHỮNG NÉT TƯƠNG ĐỒNG:
a/ Khổ 1: những cung bậc của sóng và cũng là cung bậc tình yêu của người phụ nữ

Dữ dội và dịu êm
- Nghệ thuật:Tiểu đối hiện rõ lên sự tương phản.
- Trạng thái của sóng cũng là đặc tính của người phụ nữ khi yêu.
Ồn ào và lặng lẽ

Sông không hiểu nổi mình
Sóng tìm ra tận bể
- Nghệ thuật: Nhân hóa kết hợp với ẩn dụ.
- Sông: chật hẹp bể: rộng lớn
- Sóng: kháo khát phá tan giới hạn.
- Tình yêu của người phụ nữ cũng thế, khao khát tình yêu cao cả, rộng lớn.
Quan niệm mới mẻ,tiến bộ.

b/ Khổ 2: Tình yêu mãi là khát vọng của tuổi trẻ:

Ôi con sóng ngày xưa
Và ngày sau vẫn thế
- Nghệ thuật: đối lập, sử dụng thán từ.
- Thán từ “Ôi”: sự thổ thức của con tim nhận ra phép màu nhiệm của tình
yêu.
- NT đối lập“Ngày xưa- ngày sau”: sóng muôn đờ vẫn thế (vẫn dữ dội và dịu
êm, vẫn ồn ào và lặng lẽ)
 Liên hệ: Có những khi vô cớ/ Sóng ào ạt xô thuyền/ Bởi tình yêu muôn thuở/
Có bao giờ đứng yên (Xuân Quỳnh)

Nỗi khát vọng tình yêu
Bồi hồi trong ngực trẻ
- Tính từ “”khát vọng- bồi hồi”: sự bồi hồi, thổn thức trong tình yêu tuổi trẻ.
 Liên hệ: Làm sao sống mà không yêu/ không nhớ không thương một kẻ nào
(Xuân Diệu)
- Tình yêu là khát vọng, là ước mơ của bào người.
 Liên hệ: Nếu phải cách xa anh/ em chỉ còn bão tố (Xuân Quỳnh)

Biên soạn: Lê Thanh Tuân

 c/ Khổ 3+4: Nhu cầu lý giải cội nguồn tình yêu

Trước muôn trùng sóng bể

- Nghệ thuật: Câu hỏi liên hoàn, điệp từ (em nghĩ).

Em nghĩ về anh, em
Em nghĩ về biển lớn
Từ nơi nào sóng lên?
- Điệp từ “Em nghĩ”: thể hiện nỗi băn khoăn của thi sĩ.
- “Nghĩ về biển lớn”: nghĩ về nguồn gốc bí ẩn lớn lao của tự nhiên.
- “Nghĩ về anh, em”: nghĩ về cội nguồn của tình yêu thương cháy bổng.
- “Từ nơi nào sóng lên”: câu hỏi làm tiền đề cho bao nhiêu suy tư, cũng là tiền
đề cho những dòng thơ tiếp theo.

- Nghệ thuật: Câu thơ vắt dòng hiện đại (Câu thơ “Em cũng không biết nữa” kết
nối/ trả lời cho cả câu thơ trước và sau nó).
Sóng bắt đầu từ gió - “Sóng bắt đầu từ gió”: lý giải nguồn gốc của sóng một cách dễ dàng.
- Lý trí vận động“Em nghĩ” – “em cũng không biết nữa”: không biết nguồn gốc của
sóng và nguồn gốc của tình yêu.
Gió bắt đầu từ đâu?  Người ta gọi là cái lắc đầu đầy nữ tính.
 Khái quát một điều sâu kín trong tình yêu: tình yêu gắn với đức tin, với cảm xúc
Em cũng không biết nữa mà lí trí bất lực.
 Liên hệ: “Đố ai định nghĩa được tình yêu/ Có nghĩa gì đâu một buổi chiều/ Nó
chiếm hồn ta bằng nắng nhạt/ Bằng mây nhè nhẹ gió hiu hiu…” (Xuân Diệu)
Khi nào ta yêu nhau

d/ Khổ 5+6: Sự nhớ thương và chung thủy:

- Nghệ thuật: về hình thức thì dai hơn các khổ thơ khác (phù hợp với việc diễn tả nỗi
nhơ trong tình yêu), điệp từ “con sóng” 3 lần, nhân hóa “sóng nhớ bờ”- “không ngủ
Con sóng dưới lòng sâu
được”, đối lập “dưới lòng sâu”>< “trên mặt nước”, cách nói phi logic “trong mơ còn
thức”, lặp cấu trúc “con sóng dưới lòng sâu- con sóng trên mặt nước”
- Lặp cấu trúc “con sóng dưới lòng sâu- con sóng trên mặt nước”: Sóng hiện diện cả
Con sóng trên mặt nước trên mặt nước (chiều rộng) lẫn dưới lòng sâu (chiều sâu), hiện diện khắp mọi nới.
- Nhân hóa “sóng nhớ bờ- không ngủ được”: bờ là đích đến cuối cùng của sóng. Nỗi
nhớ ấy bao trùm lên cả không gian (mặt nước- lòng sâu), thời gian (ngày- đêm).
Ôi con sóng nhớ bờ - Hai câu thơ cuối:
+ Sự tương đồng đồng kì lạ giữa hiện tượng tự nhiên với trạng thái cảm xúc của tình
yêu.
Ngày đêm không ngủ được
+ Nếu “sóng nhớ bờ” thì “em nhớ anh”-đó là quy luật muôn thuở của t/y.
+ Cách nói phi logic “trong mơ còn thức”: Nỗi nhớ thường trực trong ý thức và tiềm
thức.
Lòng em nhớ đến anh
 Liên hệ:
+ Ca dao 1: Đêm năm lưng chẳng tới giường/ cứ mong trời sáng ra đường gặp anh
+ Ca dao 2: Nhớ ai bổi hổi bồi hồi/ như đứng đống lửa hư ngồi đống than
Cả trong mơ còn thức

Biên soạn: Lê Thanh Tuân

Dẫu xuôi về phương bắc - Nghệ thuật: Cặp từ trái nghĩa, điệp từ,…
- Những cặp từ trái nghĩa “dẫu xuôi- dẫu ngược, phương bắc- phương
nam” là những từ cụ thể nói lên độ dài và những cách trở trong tình yêu.
Dẫu ngược về phương nam Cách nói của tg ngược với dân gian nhằm khẳng định trời đất dù có quay
cuồng thì em vẫn hướng về anh một phương.
 Liên hệ: Chỉ còn em và anh/cùng tình yêu trở lại (Thơ tình cuối mùa
Nơi nào em cũng nghĩ thu- Xuân Quỳnh)
- “Hướng về anh một phương”- câu thơ như một lời thề. Dẫu khôn gian
có bốn phương tám hướng nhưng lòng em chỉ có một hướng- đó là
Hướng về anh - một phương hướng về em.
 Quan niệm tình yêu đậm chất phuj nữ phương đông: tình yêu phải
gắn với lòng chung thủy.

Biên soạn: Lê Thanh Tuân

 2/ BA KHỔ THƠ CUỐI: NHỮNG SUY TƯ, LO ÂU, TRĂN TRỞ TRƯỚC CUỘC ĐỜI VÀ KHÁT
VỌNG TÌNH YÊU

a/ Khổ thơ đầu: Niềm tin vào tình yêu đích thực

Ở ngoài kia đại dương - Nghệ thuật: Ẩn dụ (sóng- em)

Trăm nghìn con sóng đó
Con nào chẳng tới bờ
Dù muôn vời cách trở
- “Trăm nghìn con sóng- con nào chẳng tới bờ”: Những con sóng đang hướng vào
bờ dù muôn vàn cách trở cũng là ẩn dụ nghệ thuật để chỉ tình yêu mãnh liệt của
người con gái.
 Liên hệ: Yêu nhau mấy núi cũng trèo/ mấy sông cũng lội mấy đèo cũng qua(Ca
dao)
- Có gian nan thử thách thì tình yêu mới vững bền.
 Liên hệ: Tình ta như hàng cây/ đã qua mùa bão gió/tình ta như dòng sông/đã
yên ngày thác lũ (Thơ tình cuối mùa thu- Xuân Quỳnh)

b/ Khổ thơ thứ 2: Những suy tư, lo âu, trăn trở trước cuộc đời

Cuộc đời tuy dài thế - Nghệ thuật: ẩn dụ, so sánh, cặp từ quan hệ,..
- Phép so sánh (biển rộng ví như năm tháng): lấy cái không gian để nói cái thời
gian, cho thấy rõ dự cảm của chị và băn khoăn về thời gian.
Năm tháng vẫn đi qua - Những từ “tuy dài thế- vẫn đi qua- dẫu rộng”: chứa đựng sự ngậm ngùi. Cuộc đời
thì vô hạn, đời người nhất là tuổi trẻ thì hữu hạn.
 Liên hệ: Lòng tôi rộng nhưng lượng trời cứ chật/ không cho dài thời trẻ của
Như biển kia dẫu rộng nhân gian/ nói làm chi rằng xuân vẫn tuần hoàn/ nếu tuổi trẻ chẳng hai lần thắm
lại/còn trời đất nhưng chẳng còn tôi mãi/nên bâng khuân tôi tiếc cả đất trời (Vội
vàng- Xuân Diệu)
Mây vẫn bay về xa

c/ Khổ thơ cuối: Khát vọng sống hết mình trong tình yêu

Làm sao được tan ra
Thành trăm con sóng nhỏ
Giữa biển lớn tình yêu
Để ngàn năm còn vỗ
- Nghệ thuật: ẩn dụ, từ ngữ giàu hình ảnh (biển lớn tình yêu), câu hỏi tu từ (làm
sao được tan ra),..
- Câu hỏi tư từ “Làm sao”: gợi lên niềm mong ước cháy bỏng trong tâm hồn em.
- “Tan ra-thành trăm con sống nhỏ- ngàn năm còn vỗ”: yêu là để tan ra để trường
tồn mãi mãi với không gian và thời gian. Đó là khát vọng mãnh liệt, ước vọng bất
tử hóa tình yêu.
 Liên hệ: Em trở về đúng nghĩa trái tim em/Là máu thịt đời thường ai chẳng có/
vẫn ngừng đập khi cuộc đời không còn nữa/ nhưng biết yêu anh cả khi chết đi rồi
(Tự hát- Xuân Quỳnh)

Biên soạn: Lê Thanh Tuân

III. ĐỊNH HƯỚNG LIÊN HỆ VÀ TRÍCH DẪN MỘT SỐ Ý KIẾN
1/ ĐỊNH HƯỚNG LIÊN HỆ:
a/ Liên hệ với bài thơ “Đây thôn Vĩ Dạ”- HMT
– Cả hai bài thơ, dù ra đời trong những hoàn cảnh khác nhau, vẫn gặp nhau ở những điểm
chung: đều thể hiện vẻ đẹp tâm hồn của người viết. Những suy tư, trăn trở khao khát được
thể hiện trong hai bài thơ đều xuất phát từ những tấm lòng chân thật, từ tình yêu sâu sắc
và giàu tính nhân văn…
b/ Liên hệ với bài thơ “Vội vàng”- Xuân Diệu
– Cả hai bài thơ đều bộc lộ cái tôi cá nhân trước cuộc sống và tình yêu, đều thể hiện cái
tôi giàu cảm xúc, giàu khát vọng mãnh liệt về tình yêu và cuộc đời.

– Khát vọng trong “Sóng” là khát vọng của tình yêu lứa đôi, là khao khát dâng hiến đến
tận cùng, khát vọng bất tử hoá tình yêu. Còn trong “Vội Vàng” – Xuân Diệu thể hiện một
quan niệm sống: sống vội vàng, sống giục giã, cuống quýt, phải tận hưởng vì thời gian đi
qua tuổi trẻ sẽ không còn.

– Sóng của Xuân Quỳnh là vẻ đẹp của cái tôi dịu dàng mà mãnh liệt khao khát được tan
ra, được hiến dâng cho cuộc đời, muốn vượt qua sự hữu hạn của đời người để hoá thân
vào biển lớn tình yêu; thì Vội Vàng của Xuân Diệu lại bộc lộ một cái tôi sôi nổi, vồ vập và
khát vọng chiếm lĩnh bởi “tuổi trẻ chẳng hai lần thắm lại”.

c/ Liên hệ với bài Tôi yêu em của Puskin.

d/ Liên hệ với đoạn thơ trong bài thơ “Vì sao”_Xuân Diệu (Làm sao cắt nghĩa được tình
yêu!/ Có nghĩa gì đâu, một buổi chiều/ Nó chiếm hồn ta bằng nắng nhạt,/ Bằng mây nhè
nhẹ, gió hiu hiu...)
e/ Liên hệ với một số bài ca dao:
- Nhớ ai hổi hổi bồi hồi/ Như đứng đống lửa như ngồi đống than
- Nhớ ai như điếu thuốc lào/ Đã chôn điều xuống lại đào điếu lên
- Đêm nằm lưng chẳng tới giường/ Trông cho mau sáng ra đường gặp em
2/ ĐỊNH HƯỚNG TRÍCH DẪN Ý KIẾN:

a/ Viết về cảm xúc trong thơ, nhà phê bình Hoài Thanh từng có ý kiến: Dòng cảm xúc quá
chừng sôi nổi khiến cho câu chữ không thể đi theo những đường viền có sẵn, ý thơ xô đẩy
làm cho khuôn khổ câu thơ cũng phải lung lay.-->Bài thơ sóng quả đã minh chứng cho
điều đó.
b/ Có ý kiến cho rằng: “Sóng của Xuân Quỳnh đã thể hiện được một tình yêu có tính chất
truyền thống như tình yêu muôn đời”
c/ Có ý kiến cho rằng: “Tình yêu mà Xuân Quỳnh thể hiện trong bài thơ mang tính chất
hiện đại như tình yêu hôm nay”.
d/ Nhận xét về bài thơ Sóng của Xuân Quỳnh, có ý kiến cho rằng: “Sóng là hình tượng
trung tâm của bài thơ và là một hình tượng ẩn dụ” (Tuyển chọn và giới thiệu đề thi đại
học và cao đẳng môn Ngữ văn, tr.155-156, Nxb Giáo dục Việt Nam, 2007).
e/Bàn về bài thơ “Sóng”, có ý kiến cho rằng: Đó là cái tôi có khát vọng sống, khát vọng
yêu chân thành mãnh liệt.

Biên soạn: Lê Thanh Tuân

f/Bàn về bài thơ “Sóng”, Bài thơ đã thể hiện một cái tôi nhạy cảm, day dứt về giới hạn
của tình yêu và sự hữu hạn của kiếp người.
g/Có người nhận xét: Sóng của Xuân Quỳnh không chỉ là Hoa dọc chiến hào mà còn
là bài thơ đi cùng năm tháng.
h/ Một số đánh giá về tác phẩm và tác giả này:
- “… Sóng là một bài thơ về tình yêu. Có hàng tram dáng vẻ của thơ tình yêu. Thơ tỏ tình,
thơ mong nhớ, thơ hoài niệm, thơ đau khổ vì thất tình… Sóng là bài thơ giãi bày và chiêm
nghiệm…” (Trần Đình Sử, in trong Đọc văn học văn).
-.“… Sóng là một bài thơ xinh xắn, trong sáng…” (Nguyễn Đăng Mạnh).

Biên soạn: Lê Thanh Tuân

IV. MỘT SỐ ĐỀ PHỔ BIẾN VÀ ĐỊNH HƯỚNG
1. Có ý kiến cho rằng: Sóng đã thể hiện được một tình yêu có tính chất truyền thống
như tình yêu muôn đời. Người khác lại cho rằng: Tình yêu mà Xuân Quỳnh thể hiện
trong bài thơ mang tính chất hiện đại như tình yêu hôm nay.
ĐỊNH HƯỚNG
1 .Giải thích 2 ý kiến và sự thống nhất của 2 ý kiến
Người xưa quan niệm “Thơ là tiếng lòng” Thơ là điệu hồn đi tìm những tâm hồn đồng
điệu” (Tố Hữu). Nhà thơ Nguyễn đình Thi đặt câu hỏi khi giãi bày mấy ý nghĩ về thơ:
Đầu mối của thơ có lẽ ta đi tìm bên trong tâm hồn con người chăng?… bài thơ là sợi dây
truyền tình cảm cho người đọc. Thơ là sự thể hiện tâm hồn một cách mãnh liệt nhất. Sóng
của Xuân Quỳnh là bài thơ có sức sống bền bỉ theo thời gian bởi bài thơ đã tìm được sự
đồng điệu từ trái tim độc giả nhất là tuổi trẻ.
– Ý kiến 1: Ở bài thơ, Xuân Quỳnh đã diễn tả được những cung bậc cảm xúc có tính
truyền thống, có tính phổ biến, những quy luật tình cảm muôn đời của con người trong
tình yêu
– Ý kiến 2: Sự mới mẻ, hiện đại của cách cảm, trong quan niệm về tình yêu của Xuân
Quỳnh
– 2 ý kiến bổ sung cho nhau giúp ta nhận ra sự độc đáo của bài thơ cũng như vẻ đẹp của
tâm hồn Xuân Quỳnh
2. Cảm nhận bài thơ và bàn luận 2 ý kiến
Ý kiến 1 : “Sóng” thể hiện một tình yêu “có tính chất truyền thống như tình yêu muôn
đời”:
Mượn hình tượng “sóng” trong tự nhiên, nhà thơ đã diễn tả được những cung bậc cảm xúc
phổ biến, những quy luật tình cảm muôn đời của con người trong tình yêu:
+ Đó là những trạng thái cảm xúc đối lập mà thống nhất trong lòng người đang yêu: “dữ
dội” – “dịu êm”, “ồn ào” – “lặng lẽ”.
+ Đó là khát vọng vươn tới cái cao cả, lớn lao trong tình yêu: “Sông không hiểu nổi mình/
Sóng tìm ra tận bể”
+ Con sóng bất biến trong dòng chảy thời gian cũng như tình yêu luôn là điều khao khát
trong trái tim tuổi trẻ.
+ Những bí ẩn về cội nguồn của “sóng” cũng như bí ẩn của tình yêu
+ Tình yêu luôn song hành cùng nỗi nhớ
+ Muốn tình yêu bền vững, con người cần biết vượt qua những thách thức, giới hạn và
biết hoà nhập, hiến dâng, hi sinh…
Ý kiến 2 : “Sóng” mang “tính chất hiện đại của tình yêu hôm nay”.
– Qua hình tượng “sóng”, ta cảm nhận được tư thế và tâm thế nhân vật trữ tình. Đó là
người con gái chủ động bày tỏ những khát khao yêu đương mãnh liệt và những rung động
rạo rực của lòng mình. Không còn sự thụ động, cam chịu, yên phận của người phụ nữ
truyền thống, nhân vật nữ trong bài thơ rất táo bạo chủ động trên hành trình tìm kiếm
hạnh phúc: Nếu “sông không hiểu nổi mình” thì “sóng tìm ra tận bể”. Nghĩa là dứt khoát
từ bỏ cái nhỏ bé, tầm thường để tìm đến với cái bao la khoáng đạt đủ sức bao dung và
mang chứa. Cũng rất mãnh liệt và hiện đại là lới thú nhận chân thành: tình yêu đã phá vỡ
mọi giới hạn không gian, thời gian, chiếm lĩnh trọn vẹn tâm hồn người con gái thậm chí
lặn sâu cả vào tiềm thức. Đó còn là một tình yêu được cảm nhận toàn diện với mọi cung
bậc cảm xúc có khi đối lập nhưng vẫn thống nhất.
– Khát vọng được dâng hiến hết mình cho tình yêu gắn liền với khát vọng được hưởng
một tình yêu đích thực, trường tồn: “Làm sao được tan ra…Để ngàn năm còn vỗ”
3. Bàn luận chung
2 ý kiến tưởng trái chiều nhưng góp phần bổ sung cho nhau để làm nổi bật nét độc đáo
của hồn thơ Xuân Quỳnh qua bài thơ “Sóng”. Mang trong mình vẻ đẹp truyền thống và
Biên soạn: Lê Thanh Tuân
 hiện đại của tình yêu khiến “Sóng” trở nên bất tử trong lòng độc giả bao thế hệ, trở thành
lời “tự hát” của biết bao trái tim tha thiết yêu đương.

2. Về bài thơ “Sóng” của Xuân Quỳnh, có ý kiến cho rằng: “Tình yêu của người phụ nữ
trong bài thơ vẫn vẹn nguyên những biểu hiện muôn đời của tình yêu truyền thống”. Ý
kiến khác lại cho rằng: “Tình yêu ấy mang tính chất hiện đại của tình yêu hôm nay”.
Bằng cảm nhận về tình yêu của người phụ nữ trong bài thơ “Sóng” , anh/chị hãy bình
luận các ý kiến trên, từ đó liện hệ tình yêu của tuổi trẻ hiện nay.
ĐỊNH HƯỚNG
1. KHÁI QUÁT CHUNG:
- Xuân Quỳnh là một trong những gương mặt tiêu biểu của thế hệ thơ trẻ thời chống Mĩ cứu
nước. Thơ Xuân Quỳnh in đậm vẻ đẹp nữ tính, vẻ đẹp tâm hồn người phụ nữ nhiều trắc ẩn, hồn
nhiên, chân thành, đằm thắm, da diết trong khát vọng đời thường.
- Bài thơ “Sóng” được sáng tác năm 1967, trong chuyến đi thực tế ở vùng biển Diêm Điền (Thái
Bình), là bài thơ tiêu biểu cho phong cách thơ Xuân Quỳnh, đồng thời là một trong những bài
thơ tình hay nhất trong nền văn học Việt Nam.
2. CỤ THỂ
2.1. Giải thích ý kiến
- Giải thích:
+ “Tính chất truyền thống của tình yêu muôn đời”: có từ xưa, được bảo tồn trong cuộc sống
hiện đại, trở thành nét đặc trưng về tinh thần, văn hóa của cộng đồng, dân tộc…
+ “Tính hiện đại như tình yêu hôm nay”: thời đại ngày nay, con người có đời sống văn hóa, tinh
thần tự do, dân chủ, không bị ràng buộc bởi những hệ tư tưởng phong kiến.
- Hai ý kiến đề bài đưa ra đều đúng, bổ sung cho nhau, làm nên vẻ đẹp hoàn thiện của tình yêu
mà Xuân Quỳnh muốn thể hiện.
2.2. Phân tích ý kiến:
a. “Tình yêu của người phụ nữ trong bài thơ vẫn vẹn nguyên những biểu hiện muôn đời của
tình yêu truyền thống”
- Tình yêu gắn liền với nỗi nhớ khi xa cách: (nỗi nhớ tràn ngập không gian, thời gian; cả ý thức
lẫn vô thức: “cả trong mơ còn thức”)
- Tình yêu gắn liền với sự chung thủy: Với em không chỉ có phương Bắc, phương Nam mà
còn có cả “phương anh”. Đó là phương của tình yêu đôi lứa, là không gian của tương tư.
- Tình yêu gắn với khát vọng về một mái ấm gia đình hạnh phúc: Cũng như sóng, dù muôn
vàn cách trở rồi cuối cùng cũng đến được bờ, người phụ nữ trên hành trình đi tìm hạnh phúc
cho dù lắm chông gai nhưng vẫn tin tưởng sẽ cập bến.
b. “Tình yêu mà Xuân Quỳnh thể hiện trong bài thơ mang tính hiện đại như tình yêu hôm
nay”
- Tình yêu là trạng thái tâm lí phong phú, đa dạng, luôn chứa đựng những biến động, thao thức
thất thường, vừa nồng nàn, táo bạo, tha thiết, vừa tỉnh táo, đắm say "Dữ dội và dịu êm/ Ồn ào
và lặng lẽ..."
- Trong tình yêu người phụ nữ không cam chịu, nhẫn nhục mà luôn chủ động, khao khát kiếm
tìm một tình yêu mãnh liệt, đồng cảm, bao dung "Sông không hiểu nổi mình/ Sóng tìm ra tận
bể"
- Dám sống hết mình cho tình yêu, hòa nhập tình yêu cá nhân vào tình yêu rộng lớn của cuộc
đời "Làm sao được tan ra/.../ Để ngàn năm còn vỗ"
c. Nghệ thuật thơ:
- Bài thơ có âm hưởng vừa dạt dào, sôi nổi, vừa êm dịu, lắng sâu. Kết cấu song trùng hai hình
tượng sóng và em giúp người phụ nữ biểu hiện vẻ đẹp tâm hồn và những quan niệm về tình yêu
vừa mới mẻ, hiện đại, vừa sâu sắc, mang tính truyền thống.

Biên soạn: Lê Thanh Tuân

- Ngôn ngữ giản dị, trong sáng, cách ngắt nhịp linh hoạt, nghệ thuật so sánh, nhân hóa, ẩn dụ
được sử dụng sáng tạo, tài hoa.

2.3. Liên hệ tình yêu của tuổi trẻ hiện nay:

- Tuổi trẻ hôm nay vẫn phát huy được những vẻ đẹp của tình yêu trong bài thơ như :
+ Sự thuỷ chung trong tình yêu
+ Niềm khát khao, tin tưởng vào một tình yêu đích thực
+ Chủ động vươn tới một tình yêu tốt đẹp
- Bên cạnh đó, một bộ phận nhỏ các bạn trẻ có quan niệm sai lầm trong tình yêu. Họ sống thực
dụng, không trân trọng những giá trị truyền thống đẹp đẽ của tình yêu. Cần phải phê phán hiện
tượng này.
( Học sinh lấy dẫn chứng thực tế và phân tích để làm sáng tỏ luận điểm)
- Rút ra được bài học cho bản thân
3. Đánh giá:
- Hai ý kiến đều đúng, thể hiện những vẻ đẹp , những khía cạnh khác nhau trong tâm hồn người
phụ nữ khi yêu, thể hiện rõ những quan niệm mang tính mới mẻ, hiện đại, thậm chí táo bạo,
chân thực, mãnh liệt, nồng nàn, đắm say của Xuân Quỳnh về tình yêu. Nhưng mặt khác. Quan
niệm về tình yêu của Xuân Quỳnh có cốt rễ sâu xa trong tâm thức dân tộc vì thế thơ Xuân
quỳnh nói chung và bài thơ “Sóng”nói riêng tạo sự đồng điệu trong nhiều thế hệ độc giả
- Hai ý kiến không đối lập mà bổ sung cho nhau, giúp người đọc cảm nhận bài thơ ở cả bề mặt,
chiều sâu và có những phát hiện thú vị, mới mẻ trong mĩ cảm. "Sóng" xứng đáng là một trong
những bài thơ hay nhất của của Xuân Quỳnh nói riêng và thơ tình hiện đại Việt Nam nói
chung.

3. Từ cảm nhận về cái “tôi” trong bài thơ Sóng của Xuân Quỳnh hãy bình luận về ý kiến:
"Đó là cái tôi giàu khát vọng sống, khát vọng yêu chân thành" - Ngữ Văn 12

ĐỊNH HƯỚNG

1. Vài nét về tác giả, tác phẩm:

- Xuân Quỳnh là một trong những gương mặt tiêu biểu của thế hệ các nhà thơ trẻ thời chống Mĩ.
Thơ Xuân Quỳnh là tiếng lòng của một tâm hồn phụ nữ nhiều trắc ẩn, vừa hồn nhiên tươi tắn
vừa chân thành, đằm thắm và luôn da diết trong khát vọng về hạnh phúc đời thường.
- “Sóng” là bài thơ tình đặc sắc được Xuân Quỳnh sáng tác nhân chuyến đi thực tế về vùng biển
Diêm Điền. Bài thơ thể hiện vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ trong tình yêu qua hình tượng
sóng: tình yêu thiết tha, nồng nàn, đầy khát vọng và sắt son chung thuỷ, vượt lên mọi giới hạn
của đời người nhưng cũng chất chứa nhiều day dứt, lo âu.
2. Cảm nhận về cái tôi trong bài “Sóng”:
2.1. Giải thích ý kiến:
- “Cái tôi” là cái bản ngã, là tâm trạng, cảm xúc, là thế giới tâm hồn riêng của nhà thơ trước hiện
thực khách quan. Qua “cái tôi”, ta có thể thấy được những suy nghĩ, thái độ, tư tưởng... của nhà
thơ trước cuộc đời.
- “Khát vọng sống, khát vọng yêu chân thành mãnh liệt”: là những mong muốn, khát khao trong
cuộc sống và tình yêu được đẩy lên đến cao độ, nồng nàn - biểu hiện của một con người trẻ
trung, say mê, đầy sức sống.
- “Cái tôi nhạy cảm, day dứt về giới hạn của tình yêu và sự hữu hạn của kiếp người”: là cái tôi
tinh tế trong cảm nhận, giàu trăn trở suy tư khi nhận ra sự ngắn ngủi của tình yêu và sự mong
manh của đời người.
=> Cả hai ý kiến trên đều đúng và bổ sung cho nhau, hoàn thiện ý nghĩa khái quát: thơ Xuân
Quỳnh tiêu biểu cho tiếng nói tâm tư, tình cảm của giới mình.
Biên soạn: Lê Thanh Tuân
2.2. Cảm nhận về cái tôi trong bài “Sóng”
a. Cái tôi có khát vọng sống, khát vọng yêu chân thành mãnh liệt:
- Cái tôi khát vọng được sống đúng với cá tính của mình, được thấu hiểu và được yêu thương
nên đã dấn thân vào hành trình gian truân tìm kiếm hạnh phúc: "Sông không hiểu nổi mình/ Sóng
tìm ra tận bể".
- Cái tôi còn khát vọng khám phá bản chất, nguồn gốc của tình yêu, để rồi nhận ra rằng tình yêu
là bí ẩn, thiêng liêng và không thể nào lí giải được “Em cũng không biết nữa/ Khi nào ta yêu
nhau"
- Cái tôi mang nỗi nhớ nồng nàn da diết, nỗi nhớ ấy vượt qua mọi khoảng cách không gian,
mọi giới hạn thời gian, không chỉ tồn tại trong ý thức mà còn len lỏi cả vào trong tiềm thức,
xâm nhập cả vào những giấc mơ: "Lòng em nhớ đến anh/ Cả trong mơ còn thức/ Dẫu xuôi về
phương Bắc/ Dẫu ngược về phương Nam/ Nơi nào em cũng nghĩ/ Hướng về anh một phương" -
Cái tôi khát vọng và tin tưởng tình yêu chung thuỷ sẽ vượt qua những biến động của cuộc sống,
những thăng trầm của cuộc đời để đến được bến bờ hạnh phúc: “Cuộc đời tuy dài thế/ Năm
tháng vẫn đi qua/ Như biển kia dẫu rộng/ Mây vẫn bay về xa”. Đó cũng chính là một nét đẹp
của cái tôi trữ tình hay chính nhà thơ.
b. Cái tôi nhạy cảm day dứt về giới hạn của tình yêu và sự hữu hạn của kiếp người:
- Bằng sự chiêm nghiệm của một trái tim đa cảm và sự từng trải, nhà thơ đã sớm nhận ra
nghịch lý: đời người là ngắn ngủi so với thời gian vô thuỷ vô chung; khát vọng tình yêu là khôn
cùng mà kiếp sống của mỗi người là hữu hạn.
- Cái tôi tìm cách hoá giải nghịch lý và nỗi day dứt ấy bằng khát vọng hoá thân vào sóng, hoà
nhập vào biển lớn tình yêu để mãi mãi được yêu thương và dâng hiến, để tình yêu vượt qua sự
hữu hạn của phận người: "Làm sao được tan ra/ Thành trăm con sóng nhỏ/ Giữa biển lớn tình
yêu/ Để ngàn năm còn vỗ"
c. Nghệ thuật thể hiện:
- Cái tôi trong “Sóng” được thể hiện bằng thể thơ ngũ ngôn với nhịp thơ linh hoạt, giọng điệu
chân thành, da diết, riêng khổ 5 là khổ duy nhất trong bài gồm 6 câu thơ, như một sự phá cách
để thể hiện một trái tim yêu tha thiết, nồng nàn.
- Ngôn ngữ bình dị với thủ pháp nhân hoá, ẩn dụ, các cặp từ tương phản, đối lập, các điệp từ;
cặp hình tượng sóng và em vừa sóng đôi, vừa bổ sung hoà quyện vào nhau cùng diễn tả vẻ đẹp
tâm hồn của cái tôi thi sĩ.
3. Bình luận, đánh giá hai ý kiến:
- Hai ý kiến trên đều đúng, cả hai đề cập đến những đặc điểm khác nhau của cái tôi Xuân
Quỳnh trong bài thơ Sóng. Ý kiến thứ nhất nhất mạnh đến khát vọng sống, khát vọng yêu, ý
kiến thứ hai khẳng định sự nhạy cảm, nỗi day dứt của cái tôi về giới hạn tình yêu và sự hữu hạn
của kiếp người.
- Hai ý kiến tuy khác nhau nhưng không đối lập mà bổ sung cho nhau, hợp thành sự nhìn nhận
toàn diện về cái tôi của thi sĩ; giúp người đọc có cái nhìn sâu sắc và thấu đáo hơn về vẻ đẹp
của tâm hồn người phụ nữ trong tình yêu.

Biên soạn: Lê Thanh Tuân

4/ Nói về sóng và em, trong bài thơ Sóng ở khổ đầu, Xuân Quỳnh cho thấy những sự phức
tạp:
“Dữ dội và dịu êm
Ồn ào và lặng lẽ
Sông không hiểu nổi mình
Sóng tìm ra tận bể”
Nhưng đến khổ 5, nhà thơ lại đề cập đến sự đồng nhất trong một nỗi niềm:
“Con sóng dưới lòng sâu
Con sóng trên mặt nước
Ôi con sóng nhớ bờ
Ngày đêm không ngủ được
Lòng em nhớ tới anh
Cả trong mơ còn thức”
Hãy phân tích những sự phức tạp và đồng nhất trong các khổ thơ trên, từ đó nhận
xét về vẻ đẹp tâm hồn người phụ nữ XQ trong tình yêu

ĐỊNH HƯỚNG

1.Khái quát về bài thơ:

-Sóng là bài thơ thuộc loại tiêu biểu nhất của XQ viết về đề tài tình yêu
-Xuyên suốt bài thơ là hai hình tượng: sóng và em vừa song hành vừa đan cài vào nhau.
Qua hai hình tượng đó, nhà thơ vừa bộc lộ khát vọng cháy bỏng về tình yêu, hạnh phúc,
vừa thể hiện những vẻ đẹp tâm hồn của mình
-Hai hình tượng sóng và em trong các khổ thơ đều được cảm nhận với những trạng thái
khác nhau và đầy thú vị.
2.Phân tích trạng thái của sóng và em trong các khổ thơ mà đề yêu cầu:
a.Trong khổ thơ đầu tác giả cho thấy những trạng thái phức tạp của sóng và tâm hồn
người phụ nữ đang yêu
*Hai câu đầu
-Là những trạng thái biểu hiện đối lập nhau của sóng: dữ dội>< dịu êm; ồn ào >< lặng lẽ.
Những trạng thái đó lại cùng tồn tại, chuyển hóa nhau trong một thể thống nhất là sóng
(kết cấu hai tính từ đối lập nhau trong một câu thơ ở hai câu đầu cho thấy rõ điều này)
-Cũng là những trạng thái phức tạp của tâm hồn người phụ nữ trong tình yêu. Cô gái đang
yêu cũng mang nhiều trạng thái cảm xúc phong phú, nhiều khi trái ngược nhưng lại thống
nhất bởi tất cả đều là những biểu hiện khác nhau của một tình yêu chân thành.
*Hai câu sau:
-Không chỉ tồn tại với nhiều trạng thái phức tạp, sóng còn mang tính cách mạnh mẽ, với
những khát vọng lớn lao, vĩnh cửu. Không tự bằng lòng với khuôn khổ chật hẹp, nó “tìm
ra tận bể” để đựoc hiểu đúng với tầm vóc và bản chất, để được biểu hiện mình với tất cả
những trạng thái phức tạp và mãnh liệt nhất. Phép nhân hóa giúp tác giả vừa diễn tả chính
xác đặc điểm tự nhiên của sóng, vừa như thổi hồn vào hình tượng khiến sóng hiện ra thật
sinh động. (Hs phân tích cụ thể từ các câu thơ)
-Khát vọng lớn lao của sóng cũng là khát vọng của tâm hồn con người trong tình yêu:
không chấp nhận sự tầm thường nhỏ hẹp, luôn khát khao, hướng tới cái cao cả, lớn lao,
vượt qua mọi rào cản để đếnvới những tâm hồn đồng điệu, tình yêu đích thực vững bền
b. Khổ thơ thứ năm của bài thơ chỉ tập trung diễn tả trạng thái đặc trưng nhất của tình
yêu: nỗi nhớ.
*Nhớ là đặc trưng của tình yêu, là thước đo mức độ của tình yêu. Trong sự cảm nhận của
XQ, cả sóng và em đều đang sống trong tình yêu nên cả hai đều ngập tràn nỗi nhớ trong
tâm hồn.
Biên soạn: Lê Thanh Tuân
 *Bốn câu đầu khổ thơ diễn tả nỗi nhớ bờ của sóng. Nỗi nhớ vô cùng mãnh liệt, ôm trùm
mọi giới hạn về thời gian, không gian. Sự liên tưởng của tác giả thật thú vị: từ hình ảnh
những con sóng vận động không ngừng nghỉ ngoài biển khơi, tác giả liên tưởng đến biểu
hiện nỗi nhớ vĩnh cửu của sóng. Sự vận động không ngừng nghỉ trong thực tế của sóng là
biểu hiện của nỗi nhớ, nỗi thao thức vì tình yêu trong mọi không gian, thời gian. Phép
điệp ngữ, phép đối, phép nhân hóa giúp tác giả diễn tả thật ấn tượng, sinh động nỗi nhớ
trong tình yêu của sóng. (Hs phân tích cụ thể từ các câu thơ)
*Mượn nỗi nhớ của sóng, so sánh với nỗi nhớ của sóng, tác giả diễn tả nỗi nhớ “anh”
của“em”
-Nỗi nhớ anh của em cũng mãnh liệt như sóng
-Nhưng có phần sâu sắc, mãnh liệt hơn: tràn từ cõi thực sang cõi mơ
Câu thơ “cả trong…thức” có vẻ phi lí, mà lại có lí, rất tài hoa. Bởi tình yêu có những quy
luật mà lí lẽ không thể lí giải nổi: khi thức em nhớ, khi mơ cũng nhớ. Nỗi nhớ không chỉ
tồn tại lúc không ngủ mà nhắc nhở em cả khi mơ…
3. Đánh giá, nhận xét
*So sánh hai khổ thơ:
– Điểm riêng; mỗi khổ là những biểu hiện khác nhau của tâm hồn người phụ nữ trong tình
yêu.
-Điểm chung: đều thể hiện những đặc trưng của tâm hồn tình yêu; đều cho thấy những vẻ
đẹp của người phụ nữ Xuân Quỳnh; đều có sự song hành của hai hình tượng sóng và em,
nhịp thơ đều mạnh mẽ, đều sử dụng thành công các phép tu từ nhân hóa, ẩn dụ..
-Đây là hai khổ thơ tiêu biểu nhất của bài thơ, đặc biệt khổ thứ năm có thể coi là khổ hay
nhất. Qua hai khổ thơ nói riêng, tác giả bộc lộ chân thực và sâu sắc vẻ đẹp tâm hồn:
phong phú, phức tạp; chân thành mà sâu sắc; khát vọng mãnh liệt về tình yêu, hạnh phúc
đời thường
-Liên hệ tới bài thơ khác của Xuân Quỳnh (Thuyền và biển…), của nhà thơ khác (Biển –
XD)

Biên soạn: Lê Thanh Tuân