You are on page 1of 30
TCVN TIEU CHUAN VIET NAM TCVN 6165 : 1996 VIM : 1993 DO LUONG HOC — THUAT NGU CHUNG VA CO BAN Metrology — Vocabulary of basic and general terms HA NOI - 1996 TIEU CHUAN VIET NAM TCVN 6165 : 1996 Do ludng hoc — Thuat ngi chung va co ban Metrology — Vocabulary of basic and general terms 1 Pham vi 4p dung Tiéu chudn nay qui dinh céc thuat ngiz chung va thuat ngi og ban trong do luting hoc va dua ra dinh nghia hoc gidi thich cae thuat ngir d6. 2 Thuat ngir ‘Thuat ngir chung va ca bain trong do luting hc duve trinh bay trong bang 1. Bang 1- Thuat ngi chung va co ban trong do Iutmg hoc Thuat nga Dinh nghia va gial thich 4 Bai luong va don vi A. Quantities and Units P. Grandeurs et Unités Thudc tinh cla mét hién tung, vat thé hod chat c6 thé phan biét duc vé mat dinh tinh va xc dinh duce vé mat dinh luong Chi thich 4.1. Dai lugng (do duye) A. (measurable) quantity P grandeur {mesurabie) | Twat ngi “dal iuons 3u | a) hoac mot dal lugng riéng bigt vi du 5) viou @ Cac dai iuong theo nghia chung. d6 dav, thot gian. kh6i luong, nhiét 46. didn 1, mat dO lugng chat ‘I Cac dai luong riéng biét: = 0 6ai met cai gay cu thé + 6i6n teG ota mat doan gidy kim joa cy thé; Ae 76k dau !urang theo ghia chung (vi ~ mat dO iuong_chét eda ethano| trong mot mau rugu cu thé TOVN 6165 : 1996 ‘Thuat nga Bang 1 (tiép theo) Dinh nghia va gidi thich 1.2 Hé dai lugng ‘A. system of quantities P. systeme de grandeurs 4.3. Dal lugng co ban A. base quantity P. gra ideur de base 1.4 Bal lugng dan xuat A. derived quantity P. grandeur dérivée 1.5 Vi aguyén cia dal lugng a of aquantity uinension dune grandeur 2) Nnimg dai luong o6 thé x8p thi tu theo 66 lan tuong di so: véi nhau le Inhiing dei tugng cing og! 3) Nniing dai iuong cing loai c6 thé nhém lai véi nhau thanh ede loal dai lupgng, Vi dy — cong, nhit lzang, nang vung; — db day, chu vi, 66 dai song 4) Ky higu céc dal lurgng cho trong 1S 31 ‘Tap hop cac dai luong, theo nghia chung, gitta chung t6n tai nhimg méi lién hé xdc dinh Mot trong cac dai lugng cila hé dai |uong duye thira nhan theo quy utc la doc lap vé mat ham s6 véi dai lugng khac. Vi du : ai lang 46 dai, khGi iuang va thoi gian thubng duoc iy lam dai luong 69 ban trong finh vuc ox. Cho thich Cc dai uong co ban Ung voi cdc don vi co ban cla Hé dan vi quéc té (SI) cho trong chu thich 1.12, Dai lugng trong mét hé dai lung duve xac dinh la ham cla cac dai luong co ban cila hé dé. ‘Vi dU : Trong he dai luong 6 c&e dai luong oo ban la 66 dai, kh6i Iuong va thot {ian th) tO dé la mot dai luong dn xuét duoc dinh nghia 1& 40 dai chia cho then gian ‘Su dién ta d&c trung cho dai iuong cla mét hé dai lugng, 1a tich luy thia ac yéu t6 dac trung cho céc dai lugng co ban clla hé. Vi du J Trong mét_h@ dai luong co cc daj iuong oa ban ia. d6 dai, kh6i wang, thei ian thi thy nguyén cla dai ivong luc fa LMT“ trong d6L.M.7 bau thi thar Inguy®n cc dai luong oo ban d6 dai, Khi iuong va thor gkan by Ging trong hé dai ivong trén, ML a thir nguyBn aia kh lvong ribng va iia mat 66 kh6i kaon Chi thich 1) fc y6u t0 dac trung cho céc dai lung co ban gol I&thir nguyBn" cla (4c dai huang nay 2) Xem hing chi tiét tuong ing v8 mat dai s6 trong ISO 31-0. 16 mot; al luyng khéng thurnguyén ‘A. quantity of dimension one; dimensionless quantity P. grandeur de dimension un; grandeur sans dimension 1.7 Don v| (cla phép do) A. unit (of measurement) P. unité (de mesure) 1.8 Ky higu don vi (cla phép do) A. symbol of a unit (of measurement) P. symbole dune unité (de mesure) 1.9. H@ don vj (cla phép do) A. system of units (of measurement) P. systeme dunités d= mesure) | 4.10. Don vi (dan xudt) | nhat quan (cua phép do) | A. coherent (derived) unit (of measurement) P. unité (de mesure) (dérivée) cohérente ‘Dei lugng thi nguyén TCVN 6165 : 1996 Bang 1 (tiép theo) Dinh ngha va gidithich ‘Dai lugng ma trong biéu thie thé nguyén cla né tat ca s6 md thé nguyén tia cdc dai lugng og ban rit gon t6i "khong". Vi dy: Su bi6n dang tuyén tinh, hé s6 ma sét, s6 Mach, chiét sua, ty suat mole (ty suat tuoing vat chat), ty suat Khoi Ivang, Dai lugng riéhg biét dugc xdc dinh va ch4p nhan theo quy utc ma cac dai lugng khac cing loai dugc so sénh vei né dé din ta d6 Ién tuung d6i cia ching theo dai Ivgng nay. ChG thich 1) Tan va ky hiBu céc don vi duge ain inh theo quy usc. 2), Bon vi ca cde dai luong cing this nquyén od thé co tén va ky higu nhs nnhau ¢ khi cc dai lvong dd knéng cing loa Dau hiéu quy utc cho mét don vi Vidu af ma ky hiéu oda dan vi mét b/ Ala ky higu cia don vi ampe. ‘Tap hop cae don vi co ban va don vi dan xuat duoc xac dinh theo nhing < , i Aguyén tac nhat dinh ung voi mot hé dai luong d& cho vidu a) H@ don vi quéc 18 Si. | 2) Hé don wi CaS Don vi dan xuat duge ign ta 561 tich cac uy thua cla don vi cg ban vot | he s6 ti 16 bang 1 | Chu thich ~ Tinn nhat quan duse xac inn ch trong méi quan ne vor cae dan vt sg ban cla mét hé ng biel. Mot dan vi co thd nhAt quan ver ha nay nung ce | ‘thé khdng nhat quan vai hé Khas. TCVN 6165 : 1996 Bang 1 (tiép tneo) Thuat ngi 1.11 Hé don vi nhét quan {cliaphép do) ‘A. coherent system of units (of measurement) P. systéme cohérent d'unités (de mesure) 112 Hé don vi quéc té, S! A. International System of units, SI P. Systéme international dunités, SI 1.13 Don vi co ban (cla phép do) init (of measurement) + woite (de mesure) de base 1.14. Bon vi dan xuat (cba rap do) i xf unit (of jsestroment) P. unité (de mesure) dérivée pe ‘Dinh nghia va giai thich Hé don vi trong do tat ca cac don vi in xudt la nhat quan. Vidy Ce don vi sau day (didn ta bang ky hiéu cla chung) la mét phan cda né don vi innit quin thude finh vue oa trong hé dan vi quéic 16 SI mig, 8 m?, m®, Hz = s*; m.s”: kg.m?; N= kg.m.s?, Pazkg.m".s%J=kg.m?. s? Waekg.m? .s® ms® He don vi nhat quan duvc Dai h6i_ can do toan thé (CGPM) chép nhan va khuyén nghi Chi thich ~ Hién tai Si dua trén 7 don vi co ban sau day: ‘Dan vj co ban SI 86 dai Khoi Ivong, ko Thai gian s Ccutng 6 dong én INnigt 06 niet kdng ye K wong vat chat mol Cutng 46 sang ‘Don vi do cila dai lugng co ban thude mot hé dai long da cho Chi thich - chi co mot don vi oo ban ‘Trong bait ou mot hé don vi nhat quan nao, mdi dai luong oo ban ‘Don vi do clia dai lugng dan xuat thudc mét hé dai lugng da cho. Cha thich — Met s6 don vi dn xuat 06 tén va ky hidu ring, vi dy trong Si Bon vi din xuét SI ws igu Fe Ban vi ngoai hé (cua TCVN 6165 : 1996 Bang 1 (tiép theo) Thuat nga [nh nghia va gial thich phép do) A. off - system unit (ot measurement) P. unité (de mesure) hors systéme 1.16 Don vi béi (cla phép do) A. multiple of a unit (of measurement) P. multiple d'une unité (de mesure) 1.17 Don vi ude (cla phép do) A. submultiple of a unit (of measurement) P. sous - multiple d'une unite (de mesure} 1.18 Gia tri (cua dai lugng) A. value (of a quantity) Pp. valeur (d'une grandeur) | 4.49 Giatrithyc (cladai | lugng) A. true value (ot aquantity) | © valeur vraie {une grandeur) | | ‘Don vj khéng thudc hé dan vi da cho. Vi du a/ Blectronvon (khodng 1,602 18 x 10° J) I& don vi nang lugng ngoai hd 6 lin he voi SI b/ ngay, 9i6, phut la nhing don vi thai gian ngoai hé oé lidn hé véi SI. Bon vi do in hon dugc tao thanh tir mot dan vi da cho theo nhimg ti 18 auy usc Vidu a Mét trong nhdng di thap phan cla met la kilémet, b/ Mét trong nhiing bd! khong thap phan cila gidy [a gid. Dan vi do nhé hon duuc tao thanh tir mét don vi da cho theo nhing ti 16 quy utc. Vi du Mot trong nhing ude thap phan cla mét la milimet Dé én cla mot dai luong riéng biét thutng duc dién ta bang mét dan vi do nhan vai mat sé Vi du ay 8 dai cla mét cai gay 5,34 m node 534 om. oF Kei luong Ga met vat ' 0,152 kg noae 152 Luong vat cnat oda mot mau nuac 1H:C), 9.012 mot heae +2 mmol Chu thich *) Gia cla mel dai iyong co :né ia cuong, am noac ‘non Gate cua me Jong co thé 2i€n ta theo amie caen Gain cua nquyén not ‘shgng $6 inuan 1uy 19 khong thé cién '@ bang me dan vw nan vcr met $6 tnt co ths pang cnuyén sang mét thang thé hién ‘neo ouy ude neac ong mot :nutuc do hoae nang = Gia tri phu hep voi dinh nghia ca mét dai luvng riéng biét da cho. Chi thich 1) Gia tn thuc ta gid tn dat duoc bang met chép do hoan hao. 2) Cac gid tn thur khong xac din duce trong the 18 ' TCVN 6165 : 1996 Bang 1 (tiép theo) ‘Thuat ng 4.20 Gia tr] thye quy wee (ciia dai lugng) A. conventional true value (of a quantity) P. valeur conventionnel - ement vraie (d'une grandeur) 1.21. Tri sé (cua dal lugng) ‘A. numerical value (of a quantity) P. valeur numérique (dune grandeur) 1.22. Thang chudn quy ude; thang gia tri chudn A. conventional reference scale reference - value scale P. échelle de repérage 2 Phép do A. Measurements P. Mesurages 24 Phépdo A. measurement P. mesurage Dinh nghia va giai thich Gia tri quy cho mét dai lugng riéng biét va dune chép nhan, doi khi bang thoa utc, cé dé khong dam bao phil hgp véi muc dich da dinh, Vidy a Gi tri duoc thé hign bang mot chudn chinh 6 mot dia diém xc dinh c6 thé ugc lay lam gid ti thye quy ube. by CODATA (1986) da kin nghi gid trihding s6 Avogadro Ns I& 6,022 1267 10% mo!" Chui thich 1) °Gid ti thus quy usc" d6i khi dugc goi la gid tr] én dinh, use lugng tét hs cia gié tri, “gia tri quy usc” hoae * gi tri tibu chudin”, “Gid tr teu chuéin” theo ¥ nghia nay khdng duoc dn véi “gid tri tibu chudn" theo y nghia dung trong chi thich §.7 2) Nhi6u K8t qua do cia mot dai lugng thutng duac dung 48 thidt lap gid te thuc quy vee Thuong s6 git gia tri cla dai lugng va don vi dung dé biéu thi no Vidu Trong vi du & 1.18, cactri s6 ta a/ 5,34, 834 by 0,182; 162; 0,012, 12 Mat day cac gia tri duoc sép xép lién tuc hoa gian doan cho céc dai lugng riéng biét cia mot loai d& cho, duoc xAc dinh bang thoa ube lam chudn mut dé sip xép cac dai lugng thudc loai 46 theo thu tu d6 lén vidu 19 Mons bi Thang pH trong hod hoc, cf Thang cac 56 octane che xang dau Tap hop céc thao tac dé xée dinh gid tri cua dai lugng. Chi thich — Cac thao tac co thé dugc thuc hién mot céch ty dong. ‘Thuét ngd 2.2 Do luting hoc ‘A. metrology P. métrologie 2.3 Nguyén ly do a. principle of measurement P. principe de mesure 2.4 Phuong phap do A. method of measurement P. méthode de mesure 2.5 Thitye do ‘A. measurement procedure P. mode opératoire (de mesure) 2.6 Dai lugng do A. measurand P. mesurande 2.7 Bai lugng anh hung | A influence quantity P grandeur dintivence 2.8 Tin higu do ‘A, measurement signal P. signal de mesure TCVN 6165 : 1996 Bang 1 (tiép theo) ‘Dinh nghia va giai thich Khoa hoc vé phép do. Cha thich — Bo lutng hoc bao gém tat ca cac khia canh ly thuyét va thyc tiBn €6 lidn quan dn phép do, véi bat Kj 6 khOng dam béo nao cla né va ‘trong bat ky finh vyc khoa hoc heac cing nghé nao ma né xuat hign. Co sd khoa hoc cia phép do. Vidy a) Hidu ing nhidt dién 46 do nhidt 45; bi Hidu ing Josephson dé do hidu dién thé; &/ Higu ing Doppler 48 do van téc: d) Higu ung Raman 46 do sé séng clia cac dao dong phan ti Trinh ty logic cla cc thao tac dugc mé ta mot cach téng quat dé thuc hién phép do, Chi thich — Cac phuong php do ob thé phan loai theo nhimg céch khdc hau nh + phuwng phép thé; + phuong phép hiéu; = phuong phap chi khéng... Tap hgp cae thao tac duge mé ta chi tiét dé thuc hién phép do cu thé theo mét phuung phap da cho. Chu thich — Thi tue do thutng duoc ghi trong mét tai liéu, chinh tai lidu nay i khi duye go! la hd tue do" (hoa phugng phép do) va thuing la di chi lidt 48 ngui thao téc c6 thé tién hanh phép do khong cén thém thong tin kha Bai luong riéng biét duvc do Vi dU Ap suat hoi nude cua mot mau nude xc dinh Chu thich — Ban ké dac dim kj thuat cla dai Iuong do cé thé dua ra yeu cu d6i vei cac dar juong nnutnor gran, nniét do va ap suat Dai long khéng onai |a dai jvong do nhung ann hung dén ket qua do. vi du | a Nniét d6 cua micremet d8 do do car Tn s6 trong phép do bién dé hieu din the xoay chau ci Nong 0 oiiruimn trong pnép da néng dd haemoglobin aia me: mdu nuyet ‘ong mau ngutn | ai luong dai dién cho dai luong do va lién hé véi no theo tinh chat ham. vidy ay Tin hidu dién 6 du ra cia bb chuyén dBi Ap Sut TCVN 6165 : 1996 Bang 1 (tiép theo) Thuat noc 2.9 Giatri chuyén d6éi (cua dal lugng do) A. transformed value (of a measurand) P. valeur transtormée (d'un mesurande) 3 Két qua do A. Measurement results P. Résultats de mesure 3.1. Két qua cla phép do A. result of a measurement P. résultat d'un mesurage 3.2 S6 chi (cua phuong tién do) A. indication (of a measuring instrument) P. indication (d'un instrument de mesure) 3.3 K6t qua chua higu chinh A. uncorrected result | Pe résettat brut Dinh nghia va gial thich b) Tén 86 ra tt: b6 bién d6i dign ap - tn sé) cd Luc dién déng cla mot pin ndng do dién hod dung dé do su kha biét vé néng 66. Chu thich — Tin higu vao he théng do 66 thé goi lé kich thieh, tin higu ra ¢6 thé goi la hung tng. Gia tri cla tin hiéu do dai dién cho mét dai luong do da cho. Gia tri quy cho dai luung do nhan duye tir phép do. Chi thich 1) Kh cho bi8t kBt qué do pha lam 16 n6 c6 lién quan én — s6chi = k6t qua chua higu chinh = K8t qua a8 hidu chinh AMOI $6 oi ts duoc lay trung bin hay Khong 2) Su trinh bay dy dui k8t qua do bao gém thdng tn vé dé kh6ng dam bao cba phép do Gi tri ca dai lugng do phuong tién do cung cap Chu thich 1) Gia tr doc tu co tu chi thi 6 thé gol a "s6 chi truc tip", nd duge nhiin vék hang 36 ca phuong tién do dé cho sé chi 2) Dai lugng 66 thé ta dai luong do, tin hu do, hoae dai luang kha dune sit dung trong tinh toan gia tri ata dai luang do 3) DOi véi vat do, s& chi la gid tr 2n dinh cho no. Két qua cla phép do trudc khi hiéu chinh sai s6 hé théng, Thuat ngtr Dinh nghia va glal thich 3.4 Két qua da higu chinh A. corested result P. résuttat corrigé 3.5 6 chinh xéc cua phép do ‘A. accuracy of measurement P. exactitude de mesure 3.6 D6 lap lai (cuia két qua cae phép do) A. repeatability (of results of Measurements) P. répétabilite (des résultats de mesurage) 3.7 D6 tai lap (cua két qua ac phep do) reproducibility (ot results of measurements) reproductibilité ‘des résultats | ce mesurage TCVN 6165 : 1996 Bang 1 (tiép theo) Két qua cia phép do sau khi higu chinh sai sé hé théng. ‘Mute dé gan nhau gitta két qua do va gia tri thye cua dai lugng do, Cha thich 1) "BO chin x40" la mot khainigm dinh tinh 2) Thuakngit“d6 tp trung” khéng ding cho “A chinn xc" Mac dé gn nhau gia két qua cia cdc phép do lién tiép cung mét dai lugng do tién hanh trong céc diéu kién do nhy nhau. Chu thich 1) Cac digu kién do nhu nhau goi la diéu kign lap lai 2) Dibu kién lap lai bao gém ~ ating mot thistuc do: cong mot nguts quan sat; — ching mét phuong tién do, siz dung trong cing mét didu kién cong més! dia dim: sulap lai trong khong thai gian ngan, 3) BO lap lai co thé duoc didn ta met cAch dinh Iuang bang cac dic trung phan tan cua két qua do. | Me dé gan nhau giita kat qua cla cac chép do cling mét dai !veng do tién hann trong cae di6u kién do thay dé Chu thien ‘Su céng D6 co hey Avo ve GO tal aD can cna co Guy dinh aj thuat cro sax 2) Didu mén thay doi bao gem — nguyen ly co onuong prap guia quan sat ohuong ten do i chuain chinn | da adm i6u kien su ung: thas gia TCVN 6165 : 1996 Bang 1 (tiép theo) Thugt not Dinh nghia va giai thich 3.8 D6 léch chun thyc nghigm A. experimental standard deviation P. écart- type expérimental 3.9 D6 khong dam bao do A. uncertainty of measurement P. incertitude de mesure 3.10 Sai s6 (clta phép do) ‘A. error (of measurement) P. erreur (de mesure} 8) 86 tai lap 6 thé duc cién ta mot cach dinh \uong bang cdc dac trung phan tan cla két qua do 4) C&ckét qué do 6 day duoc hi8u la céc két qua da hiéu chinh, ‘D6i voi mot day n phép do cing mét dai luong do, dai lugng s dac tung cho suphén tan cla cdc két qua do va duc cho béi céng thitc: trong dé x, la két qua olla phép do thir iva x a trung binh cong cla n két qua duc xem xét. ‘Chu thich 1) Co) day n git nhs la mBu ca phan B5 thi x UB luoNg Khong chéch cla trung binh va s® ka usc lugng Khong chéch oda phuong sai a? alka phn b6 db 2) Bi6U thus s/-V 1& ude lvang cho ¢6 léch chutin cla phan bé x va goi|& 6 léch chuéin thuc nghigm cua trung binh. 3) "BO léch chutin thus nghiém oda trung binh" 46% Khi dug goi Khéng ding la sal s6 chuéin cil trung binh. Théng s6 gan véi két qua ctia phép do, dac trmg cho su phan tn cla ac gid tri c6 thé quy cho dai luong do mét cach hop lj. Cha thich 1) Thong s6 co thé ta do Iéch chuéin (hoe boi ca n6), hoac la 1/2 ela khong vo. mise tin cay da dinh 2) _N6i chung, 6 khéng dm bao do g6m nhiéu thank ohiin M6t s6 thar phn 66 thé duge dénh gia bing phan bs thdng ké céc Ket qua cla mot day [phép do va co thé duue dac tung bang d& I8ch chudin thus aghiém. Cae then phd kha, cling 06 thé dude dc trung bang do Iéch chivdin, duge danh gid tt cic andr bE xas xual -°6 ohéng tren co sé thue nghiém noac cae thOng tin kiac 3), KAt qua do due hidu fa ute tung tét nha vé gi 1 ctia dai iuong do va tat A céc thanh prin cla 0 khong dim bao do, bao gém ca nhang thanh phén do cc anh huting hé théng nhu cc thanh phén gan véi nhimg sv higu chinh va gan v6i céc chuan uy chiéu gay ra, du gép phn vao d6 phan tan. Két qua cla phép do trir di gid tri thye ca dai lugng do. Chi thich 1) Vigid tr thuc 1& khong thé xc dinh duge nén trong thue t& dung “gid tr thye ‘uy ude" (xem 1.19 va 1.20). Thuat nga Binh nghia va gial thich 3.11 D6 léch A. deviation P. écart 4.12 Sal sé tuong déi A. relative error P. erreur relative 3.13 Sai sé ngu nhién A. random error P. erreur aléatoire 3.14 Sal sé hé théng Ac systematic error P. erreur systématique 3.15 S6 higu chinh A. correction P. correction 3.16 Hé sé higu chinh A. Correction tactor P. Facteur de correction TCVN 6165 : 1996 Bang 1 (tiép theo) 2) Bi khi "sai sO" dugc goi la sal 86 tuyét dél cla phép do dé phan bist vdi "sai ‘86 tuong di". Khong duvc lan "sai sO luyét doi" voi gid tr] tuy#t dél cla sai sé. Gif tr tuyét 66) la modul ofa sai 6. Gi tr trirdi gia tri chudn cia né. ‘Sai s6 cla phép do chia cho gid tri thyc oa dai luzing do. Chu thich — Wi gié tri thye khOng thé xéc dinh duga, nén trong thuc té six dung glé tri thyc quy utic (xem 1.19 va 1.20). Két qua oa mot phép do tris di Két qu trung binh tir mdt sé vo han cde phép do cling mot dai lugng do trong diéu kién lap lai. Cha thich 1) Sai sé ngdu nhigén bang sai s6 tri di sai s8 hd thdng 2) Vichi cd thé thus hin mdi s6 hau han cdc phép do, nén chi co thé xc dinh met wee lyong ola sai s6 ngdu nhién. Két qua trung binh tw mét s6 vé han cdc phép do cling mét dai lung do trong digu kién lap lai trir di gia tr thye cua dai lugng do. Chu thich 1) Sai s6 he théng bang sal sé tir di sa’ s ngdu nhien 2}. Gi6ng nhu gia tri thus, sai s6 hd théng va nguyén nhan cla nd khdng thé bit duge mét céch hoan toa. 3) BEi vei phuong tién co xem 5.25. Gia tri cong dat 36 vao ket qua chu méu cninn cla phép do dé bu ~a: he théng Chu thich $6 mau chinn bang a sa! s8 n8 héng da duce ude won Vi sat son jong khng thé bist duoc mot cach day du nen wi duoc. cong khong thé noan cr Hé s6 bang 36 dé nhan vci két qua cnua hiéu chinh cua phép do dé bu sai 36 he thong Chu thich — Vi sai sO hé thdng ndag thd bit duce met cach dy dit nén viée OU né cng khéng thé hoan chinh duoc. TCVN 6165 : 1996 Bang 1 (tiép theo) Thuat not 4 Phuong tién do é. siwasuring instruments P. Instruments de mesure 4.1. Phuong tien do ‘A. measuring instrument P. instruments de mesure 4.2 vatdo ‘A. material measure P. mesure matérialisée 4.3 BO chuyén dél do A. measuring transducer P. transducteur de mesure 4.4 Chudi do ‘A. measuring chain P chaine de mesure 45 Héthéng do ‘A measuring system vysteme de mesure Dinh nghia va giai thich Thiét bj dugc ding déc lép ho&e cling véi cc thiét bj phu dé thuc hién phép do. ‘Thiét bi duge ding theo mét cach 6 dinh trong khi sir dung né dé tai tao, hoac cung cap mét hoac nhiéu gia tri da biét cla mot dai lugng da cho. Vi du: a) Qua oan ) Binh dong dung tich (6 moi hay mot $6 gid tri, c6 hoae khong cb thang 60) ©). 8880 tra chug, ¢) 6 can chusin e) May tao tin hiéu chudin, f) Mau chug. Thiét bi cung cap dai lugng 6 déu ra ob méi lién hé xdc dinh v6i dai lugng 6 dau vao. Vi dy a) Cap nhiet dign; b) Bilge dong: ¢) Duong do bin dang d) Bién cuc pH Day cc phan ty cla mot phuong tién do ho&c hé théng do tao thanh duong di cilia tin higu do tir dau vao dén dau ra. Vi du: Chuéi do dign thanh gém microphone, b xuy gar 00 10e. 96 knuyéen dat va vonmet ‘Tap hop day dis cdc phuong tién do va thiét bi khac dugc lién két lai dé thut hién nhing phép do nhat dinh. Vi dy a) Thi6t bi d8 60 49 din dién cla vat igu ban dain. b) Thiét bi 6 hidu chun nhiét ké y hoo. Chi thich — H@ théng do oé thé bao g6m vat do va thus thir hod hoc. TCVN 6165 :1996 Bang 1 (tiép theo) + Thust ngcr ‘Binh nghia va gial thich 4.6 Phuong tin do hién thi A. displaying (measuring) instrument ; indicating (measuring) instrument appareil (de mesure) afficheur ; appareil (de mesure) indicateur 4.7, Phuzng tign do ty ghi A. recording (measuring) instrument P. appareil (de mesure) enregistreur 4.8 Phuong tign do téng A. totalizing (measuring) instrument. © appareil (de mesure’ totalisateur 4.3 Phuong tign do tich phan A. integrating (measuring) instrument P. appareil (de mesure) intégrateur Phuong tién do biéu thi ra s6 chi Vidy a) Vonmét chi thi tuong ty, b)_ May do tan s6 hign $6; ¢) . Micromét. (Chi thich 1) Su bigu thi cf thé la tuemg ty (lin tue hoa khong lién tuc) hod hign 38. 2) Gid tr cla nhi6u dai lugng 06 thé bidu thi ra déng thes, 3) Phuong tign do hién thi cing c6 thé o6 bd phan ghi ai Phutong tién do 6 ghi lai 36 chi Vi dy a) Knit p by; )._ Liu Iuong ké phat quang nhit ©) PhOké tu ghi Chi thich 1) Su ghi lai (hién thi) co thé ta tung ty (lién tuc hoae khéng lin tuc) hod la hon 86, 2) Gid tri ca nhiéu dai lugng 06 thé duce ghi lai (hign thi) dng thei 3) Phuong tién do tu ghi ciing 66 thé biéu thi ra sé chi Phuong tién do xac dinh gid tri cua dai lung do bang cach c6ng céc gia ‘ri thanh phén cua dai lveng do nhan duc déng thdi hoac ké tiép nhau tu | ‘mét nguén hoac nhiéu nguén. Vi au a) Cn toa xe tinn tang, 2) B6ng hs do téng cong sual cién Phuong tién do xac dinh gid tri cua dai luong do bang cach tich han mot | dai lung déi vdi dai luung khac. Vi du : 86ng hé do dién nang TCVN 6165 : 1996 Bang 1 (tiép theo) Thuat nga Dinh nghia va giai thich Phuong tien do tuong ty oque measuring instrument :@ indicating instrument P. upvareil de mesure (@ altichage) analogique 4.11 Phung tign do hign sé ‘A digital measuring instrument; digital indicating instrument Pa -reilde mesure (aattichage) numérique 4.12 Co cau hién thi A. displaying device ; indicating device P. dispositit d’atfichage ; dispositit indicateur 4413 Co cau ghi A. recording device P. dispsitif enregistreur 4.14 BO cam bién A. sansor P capteur 16 Phuong tién do trong d6 tin higu ra hoae_hién thi la mét ham lién tuc cua dai luong do hoac tin higu vao. Cho thich — Thuat agi nay tién quan toi dang bi8u thi cla tin hiéu ra hoac cla hign th: kn6ng lign quan dén nguyén ly hoat dong cua phuong tién do Phuong tién do co dau ra hoae chi thi hién sé. Chi thich — Thust ngi nay lién quan dén dang bi8u thi cia dau ra hoac olka cchi thi, khéng lién quan dén nguyén ly hoat dong cla phuong tién do. 86 phan cia phuong tién do dé biéu thi ra sé chi. Chi thich 1) Thuat ngi nay co thé bao gém ca co cau ma nhd né gid tri do vat do tao ra uae biu thi hoac duce thst ap 2) Co cau chi thi tung ty tao rahi th] tung ty’ co cau chi thi hign $6 tac ra chi thi hign sé. 3) Dang bigu thi cdka hidn thi dugc gol la chi th] ban hign $6 khi chi thi hién 38 vOi cht st co nghia bé nhl thay dBi tia tus cho phép n6i dung hode khi ‘hi thihign $6 6 phu tem met thang doc vat kim ch’ 86 phan cila phuong tién do dé thuc hién vige ghi s6 chi Ph&n td cla phuong tién do ho&e cla chudi do chiu tac déng true tiép cua dai luong do vidu a) MOI nO: do cua niet ké niet ibn 1b) Rdto alka dng h6 uu iuong tua bin 2) Ong Bourdon ca aéng hé do ap suai ©) Phao cla phuong tien do muc: @) 8 bao quang din ca ph’ quang ké Chi thich ~ Trong mét_s6 tinh we thuat ngu"b6 dO" duce str dung cho khéi nib nay. TCVN 6165 : 1996 Bang 1 (tiép theo) Thuat ng Binh nghia va giai thich 4.15 B6do Co cau hoac chat dé phat hién su od mat cla mét hién tugng ma khong A. detector cn cung cp gia tri ctia dai lung lién quan P. détecteur Vidu a) BO dd sulot kni halogen; b) Gidy quy Chi thich 4.16 Bé phan chi A. index P. index 417 Thang do (cua phuong tign do) ‘A. scale (of a measuring instrument) P. échelle (d'un appareil de mesure) 4.18 Chiéu dal thang do A. scale length P. tongueur déchelle 4.19 Phamvichi A. range of indication P. étendue des indications 1) Su phdt hign 6 thé oni duos tao thanh Khi gi tri cde dai luang dat te: ngubng, doi khi ducc goi Ia giét han phat hign cua bo do 2) Trong mét s6 finh vuc thuat nga "bo dd" duse ding cho Khai niém cla “bo cam big Phan ti 66 dinh hoac di dang ca oo cau chi ma vi tri clia né so voi dau higu cla thang do cho phép xc dinh gid tri duye chi. Vidu a) Kim chi b) Vel sting ©) BE mat chét Iéng, 3d) Nadi bat ghi ‘Tap hop cao dau hiéu duce sap xép this tu véi cach danh sé nao dé tao thanh mét b6 phan thudc eg cau chi thi ca phuong tién do Chi thich ~ Mi dau hiéu duac go’ la dé higu cua thang do, D6 dai cla dutng tron gitta déu hiéu dau va cuéi thang va di qua diém gira ctia tat c4 cac dau hieu thang ngan nhait ca mot thang do d& cho. | Chi thich | ‘ugg on thé a thie hoac ting tuaAg, cong hoe thang | 2}, Chiu. dai thang do bi thi theo don vi d8 di, khOng phu thud don vi cts ai lueng 40 hoae don vi ghi kde ten thang, ‘Tap hgp cac gid tri gisi han béi cdc s6 chi cue tri. Chi thich 1) V6i chi thi tuong ty “pham vi chi" c6 thé goi la "pham vi thang do”. 7 TCVN 6165 : 1996 Bang 1 (tiép theo) Thuat ng ‘Dinh nghia va glial thich 4.20 6 chia thang do A. scale division P. division 4.21. Chiéu dal dé chia ‘A. scale spacing P. longueur dune division (échelle) 4.22 Gla tri dé chia A. scale interval P. échelon ; valeur d'une division (d'échelle) 4.23 Thang do tuyén tinh A. linear scale P. échelle linéaire 4.24 Thang do khéng tuyén tinh A. nonlinear scale P_ échelle non-linéaire 4.25 Thang do én “khong” A suppressed - zero scale echelle lecale | 4.26 Thang do mo r6ng A. expanded scale ©. echelle dilatee 4.27 Mat so A. dial P cadran 2) Pham vi chi duge din td theo don vi ghi khdc trén bo phan chi thi, khong phy thudc dan vj cia dai lugng do va thutng dugc bigu thi trong khoang gidi han dui va tr8n cla nd. Vi dy: 100°C dn 200°C. 3) Xem chi thich 6.2. Phén thang do gitra hai du hidu thang lién tigip bat ky. Khodng cach gitta hai d&u higu lién tiép ca thang do duyc do doc theo dugg tron nhu chiéu dai thang do. Chil thich —Chiéu dai d6 chia duoc di8n t theo don vi db oi, khong phu thudc don vi ala dai lung do noac don vi ghi kha teén thang, Higu gidta cdc gid tri tuang ting voi hai d&u hidu lién tiép cla thang do. ‘Chi thich — Gia tr 66 chia due bidu thi theo don vi ghi khéc tran thang do, khong phu thudc don vi cla dai luting do ‘Thang do trong d6 mdi chiéu dai d6 chia lién hé véi gid tri dd chia tuong mg bang mét hé 36 ti 18 khéng déi trén toan thang do. Chu thich — Thang do tuyéin tinh €6 gia tr! d6 chia khdng 8: goi la thang do déu. Thang do trong dé méi chiéu dai dé chia lién hé vai gia tri dO chia tuong tng bang mét hé sé ty 1é thay déi trén toan thang do. Chu thich — Mat sé thang do khong tuyén tinh cé én dng hu thang logarit, thang binh phuung ‘Thang do cd pham vi thang khong co gia tri “khong” Vi du Thang do cua nhiét ké y hoc Thang do trong 6 mét phan cua pram vi thang chiém chiéu dat lon hen cac phan khac khong theo cung ty !é. Phan cé dinh hoae i déng cia co céiu chi thi co mang thang do hoas céc thang do, Chi thich — G mat 6 co cfu chi thi mat $8 co dang hinn trdng hoae hinh la mang cav so va cnuyan dSny so vii 06 pnan chi hoae cua $6 68 dinh TCVN 6165 : 1996 Bang 1 (tiép theo) Thuat ngir 4.28 Danh sé thang do ‘A. scaie numbering P. chitiraison dune échelle 4.29 Dinh c& (phuong tien do) A. gauging (ot a measuring instrument) P. calibrage (dun instrument de mesure) 4.30 Higu chinh (phuong tign do) A. adjustment (of a measuring instrument) P._ ajustage (d'un instrument de mesure} 4.31 Higu chinh (phuong tlgn do) cua nguti sir dung a. user adjustment (of a measuring instrument) P. réglage (d'un instrument de mesure) 5 Cac dac trumg cua Phuong tién do A. Characteristics of measuring instruments P Caractéristiques des instruments de mesure 5.1 Pham vi danh dinh A. nominal range P. calibre: ‘Dinh nghia va giai thich ‘Tap hop 6 thir ty cdc $6 gan véi cac dau higu thang do. ‘Thao tac 66 c6 dinh vi tri cdc dau higu thang do clia mét phutng tién do (rong mét sé trubng hop chi la nhimg dau higu chu yéu nhat din) lien quan dén cdc gid tri tuong ung cia dai lugng do Thao tac dé dua phuong tién do vé tinh trang hoat dong phu hgp vai viéc sir dung no. Chi thich — Viec higu chinh ¢6 thé la tu dong, ban tu dong hay béing tay \Viéc hiu chinh chi danh cho nguti sis dung phuong tién do. Pham vi chi thi nhan dugc bing cach dat cu thé cc co cau diéu khién cua phuong tién do, ‘Cha thich — Pham vi danh dinh thutng duoc thé hign bing gift han tr8n va dudi cla né, vi dy "100°C én 200°C”. Néu gidi han duti [4 "khdng”, pham vi danh dinh thubng dugc thé hign bang gidi han trén cla n6. Vi dy: Pham vi anh dinh: "0 ¥ din 100 V" duge trinh bay 1a "100 Vv" I TCVN 6165 : 1996 ‘Bang 1 (tiép theo) Thuat nga ‘BInh nghia va gial thich 5.2 Khoang do A. span P. intervalle de mesure 5.3. Glé tri danh dinh A. nominal value P. valeur nominale 5.4 Pham vido A. measuring range ; working range P. étendue de mesure 5.5 Diéu kin van hanh quy dinh A. tated operating conditions P. conditions assignés de fonctionnement 5.6 Dieu kién gidi han A. limiting conditions P conditions limites Dieu kién chuan A rsterence conditions conditions ae retérence 3.3. Hang sé phucng tign do A. instrument constant P. constante (d'un instrument) dure diing cho viée st dung nd, Vidu xem la nam trong giéi han quy dinh. Diéu ki tin do nam trong gidi han da cho. trong diéu kién van han quy dinh. Chu thich khéc nau | dé so sanh lan nhau cac két qua do. Chu thick dai lugng do 8) Gia tr 100. ghi khde tran mos dig tre chudn | 1) Cae did ade gici nan cho wnée bao quan, van cnuyén va van nar | 2) Cac du kién gia) han co thé bao gom aya Dieu kien cnudn thuung oae adm ede gis Gi tri tuyét d6i cla higu gira hai gidi han cla pham vi danh dinh. Vi du: Khong do ung vei pham vi danh dinh -10 V é8n +10 V 14 20 V. Gia tri lam tron hoae g&n ding cla mét dac trung cila phuung tign do 1b) Gid.to 1 Lghi kha tr8n Binh dung tion met mue: ©} 0,1 mol. 1& mat d luong chat ala dung dich axit clohydn, HC! d} 25°C ta ciém dat ova moe binh diy nhiét Tap hop cac gia tri cla dai lugng do ma sai sé cla phutng tién do duoc Chi thich — Sai sé duoe xac dinh so voi gia tr thu quy ube str dung ma cdc dac trung do luting da quy dinh cua phuong Chi thich — Biéu kién van hanh quy dinh néi chung xac dinh cée pham vi hoac gia tr] quy dinh cia dai izong do va ¢ai luang anh hung hoc va sai léch cac dac trung do luting da quy dinh khi hoat dong 1r6 lai 1 gigi han cua dav luong do | Diéu kien sis aung dé this nghiém cac dc ‘rung cua phuong tién do hoac pham vi chudin di voi oc dai iuong ann hung t&s déng d8n ohucng tide do He s6 ma so chi truc tiép ctla phuong tién do phai nhan véi nd dé cho gid ti chi ca dai lugng do hode cia dai wong ding dé tinh gia tri cua Cac diéu kién cue tr ma phucng tién do phai chiu nhung khéng bi héng | TCVN 6165 : 1996 Bang 1 (tiép theo) Thu@t nga Binh nghia va gial thich Chu thich 1) Cc phucng tién do nhi6u thang do vai b6 chi thi dan co mét $6 hang $6 huang tién 8 phi hgp v6), vi dy, c&c vi tri khé&c nhau eda b6 chon 2) _N&u hang s6 phuong tién la 1 thi né thueng khong duoc trinh pay ren phuong tién do. 5.9 D&ctrung hudng img —| Méi lién quan gitra kich thich va huting ung tuong Umg trong nhimg déu a. response characteristic kign xac dinh, P. caractéristique de transfert Vi du: emt (sic didn dong) cia cap nist dn la mot ham cla nhit 46 Cha thich * 1) MBi lién hé 66 thé due dién tA dudi dang mét biéu thic ton hoc, mot boing s6 hod 46 th 2) Khi kich thich thay d6i theo ham cUa thdi gian thi mét dang cua dac trung fusing Ung la ham truyén (phép bién 66 Laplace ca hudng (mg chia cho phép bin di dd cua kich thich). 5.10 D6 nhay Ty 86 git sy thay déi v8 hung img cua phuong tién do va su thay doi A. sensitivity tuong img cia kich thich P. sensibilite (Chi thich — 86 nhay 06 thé phu thuge vio gid tri eda. Kich thich, 5.11 D6 déng Su thay d6i tirtir va déu dan 16n nhat ola yéu 16 kich thich tao nén su ‘A. discrimination (threshold) | thay déi chua nhén thay duge vé phan héi ciia phuong tién do . P. (seul de} mobilité Chi thich — Nguéng phan biat c6 thé phu thude vao, vi du, tap Am (vén trong hoac bén ngoai) hoac ma sé. NO cing o6 thé phy thudc vao gia tri cla kich thich 5.12 Bo phan gial (cuaco ‘Su khac nhau nhé nhat gitfa cdc sé chi cla co c&u chi thi cd thé phan eu chi thi ) biét duoc mét cach 1d rang | A. resolution (of a displaying Cha thich device) 1) V6i oo cau chi thi hién s6, dé phan gia la su thay d6i s6 chi kni chu sé co P resolution (dun dispositi ghia oud: cung thay d6: m6t Dac atficheur) 2) Khai niém nay cing dung cho co cau ghi 5.13 Ving chét Khoang cyt dai trong dé kich thich c6 thé thay d6i vé ca hai phia ma A. dead band khéng tao nén sy thay di hugng img cua phuong tién do P. zone morte Chu thich 1) Ving chét cé thé phy thuéc vao misc thay dBi. 2). Ving chét di Kni dug of ¥ lam rong ra o han ché sy thay 61 huéng ing 166i voi cc thay di nhé cla kich thich. 21 TCVN 6165 : 1996 Bang 1 (tiép theo) 5.15 6 khéng gay nhiéu A. transparency P. discrétion 516 D6 trdi A. drift P. dérive 5.17 Thal gian hudng ung ‘A. response time temps de réponse 5.18 D6 chinh xe cua phuong ti¢n do 1A accuracy of a measuring instrument = exactitude aun instrument ce mesure | 5.19. Cap chinh xac | A. accuracy class P. class dexactitude 29 Thuat nga ‘Dinh nghia va gial thich 5.14 86 6ndinh Kha nang cla phuong tién do giit khéng d6i cac dac trung do lutng cla A. stability 16 theo thai gian. P. constance a Chi thich 1) 6 day 6 én dinh duge xem xé1 dBi vi dai long hon IA véi thét gian. Didu nay phai dugc thong bao mot cch 16 rang. 2). BO 6n dinh o6 thé dug dinh lang theo mét $6 cdch, vi du: ~ Theo khodng thot gian trong 6 dac trung do lutng thay ati mét Iuong xac inti ~ Theo mic d6 thay 061 ca dac trung do luéng trong mét khong thei gian xac dinh viv, Kha nang cua phuong tién do khéng lam thay déi dai lung do. Vi du a) C&i c&n 48 do kn6i luong la khong gay nhibu. b)_Nhi6t ké didn tré lam néng moi trutng ma nhiat dO cua mdi trusng do can do la gay nhigu, ‘Su thay di tu ti dae trung do lubng cla phuong tién do. Khodng thi gian gida thei diém ma kich thich phai chiu mét su thay déi | d6t_ngot da dinh va théi diém ma hutng Ug dat dén va nam trong gic! han da dinh quanh gia tr én dinh cudi ciing cia no Kha nang cla phuong tién do tao ra huong img sat vdi gia tri thu (Chi thich — “4 chinn xac la met knai mém ann tinh Nhém phuung tien ¢o dép img nhimg yéu cau dé iutng nhat dinn dé dam bao cho sai sé nam trong gidi han da dinh i | | Chu thich — Cap chinn xdc thuing duce biéu thi bag met sd heac ky higu | theo quy udc va go la chi sé cio chinh xdc ! TCVN 6165 : 1996 Bang 1 (tiép theo) Thuat ngir Dinh nghia va giai thich 5.20 Sai sé (cla sé chi) cla phuong tien do ‘A. error (of indication) of @ measuring instrument P. erreur (dindication) dun instrument de mesure 5.21 Sai sé cho phép lén nhat (ca phuong tign do); giéi han sai sé cho phép (cua phuong tign do) A. maximum permissible errors (ot a measuring instrument) limits of permissible errors (ot a measuring instrument) P. erreurs maximales tolérées (dun instrument de mesure) ; limites dlerreur tolérées (d'un instrument de mesure) 5.22 Sai sé méc (cla phuong tién do) A. datum error (of a measuring instrument) P. erreur au point de controle (dun instrument de mesure) 5.23. Sal s6 diém "khong" (cua phuong tién do) A. zerro error (of a measuring instrument) P. erreur a zéro (d'un instrument de mesure) ‘$6 chi cua phuong tién do trir di gid tri thyc cla dai lung vao tuong ung Chu thich 1) Vi gid tei thus kh6ng thé xac dinh duoc nén trong thuc té dung gia tri quy ude (xem 1.19 va 1.20) 2). Khéi nigm nay duce ding chi yeu lé Khi phuong tién do duge so sénh v6 cchuéin quy chisi 3) D6i voi mot vat do, s6 chi 1a gia tri danh dinn cua nd, Cc gid tri cue tri cua sai sé dugc cho phép bang quy dinh ky thuat, luat 1é..v.v di voi mot phuong tién do di cho Sai s6 cla phuong tién do 6 s6 chi hode 6 gia tri d& dinh ca dai lugng do duge chon dé kiém tra phuung tién do Sai s6 mc 6 gia tri "kéng’ ca dai lugng do 23 TCVN 6165 : 1996 Thuat ng 5.24 Sal sé co ban (cla phuwng tign do) intrinsic error (of a measuring instrument) P._ erreur intrineque (d'un instrument de mesure) A 5.25 Sal sé d6 dung (cua phusng tin do) ‘A. bias (of a measuring instrument) P. erreur de justesse (d'un instrument de mesure) 5.26 D6 diing (cla phuong tien do) A. freedom from bias (of a measuring instrument) P. justesse (dun instrument de mesure) 5.27 6 lap lai (cla phuong tien do) ‘A. repeatability (ot a measuring instrument) P. fidelts (d'un instrument | de mesure) a. Bang 1 (tiép theo) Dinh nghia va giai thich Sai s6 cia phuong tién do x4c dinh trong céc diéu kién tiéu chudn. Sai sé hé théng cua sé chi cla phuong tién do. Chi thicH — Sai s6 60 dung ota phuong tign do thutmg dugc x4c dinh bang lay trung binh sai s6 $6 chi qua mot 6 phép do lép Iai thich hop Khd ning cua phutng tién do cho cae sé chi khong cé sai s6 hé théng. Kha nang cla phuong tién do cho céc s6 chi gan nhau khi do [ap Jai cling mét dai Iveng do trong cing diéu kién do, Chu thich Nntng digu kién do nay bao gom = gid dn mic t0i thiéu nhang thay déi do ngutt quan sat gay ra — Gung met thi tue do sung ag ~ cng enuong tidn do, cing diéu kién st aung: oung dia diém do — lap iar trong khoang thai gan ngan | 10 lap ia co th8 duos dn La inh lvang_ bing cée dac tung pnan tén ota | so chi TCVN 6165 : 1996 Bang 1 (tiép theo) Thuat nga 5.28 Sal s6 quy doi (cua phuung tien do) A. fiducial error (of a measuring instrument) P. erreur réduite conventionnelle (d'un instrument de mesure} 6 Chuan (do Iuéng) A. Measurement standards ; Etalons P. Etalons 6.1 Chuan (do luéng) A. (measurement) standard ; etalon P. étalon 6.2 Chudin (do luting) quéc té A. international (measurement) standard P. étalon international 4 Dinh nghia va giai thich | Sai S6 ca phung tién do chia cho mét gia tri d& dugc quy dinh d6i voi phuong tién do. Chu thich — Gid tri duce quy dinh thudng goi la gid tri quy 461, vi du cd iné la knoang 60 hoae giéi han trén cia pham vi danh dinh cia phuong 1i6n do. Vat do, phuong tién do, mau chudn hoac hé théng do dé dinh nghia, thé ign, duy tri hoac tai tao don vi hoac mot hay nhiéu gid tri cua dai Ivong 48 dung lam méc so sanh. Vidy 2) Chuéin kh6i luong 1 kg, b) Chudn dign tre 100 ©; ©) Ampe mét chun d) Chuén tan sé x8dium, e). Bién cuc hydrogen chutin 1) Dung dich chudn cortisol trong huyét thanh ngudi co néng dd da duoc ching nhan Chu thich 1} Tap hop ede vat do tung ty hoae eéc phuang tidn do su dung két hap vor rihau dé tao thanh méi chun duc got la chudin nhom. 2) Tap hop cac chun véi nhing gid tr duoc chon mét c&ch riéng biét hoac ‘nor nap vel nha dé cung cdo mét day gid tn cia cae das van cung ioay duct gorla b@ chuén Chuan dune mot hiép dinh quéc té céng nhan dé lam co sé an dinh gia tri cho cae chun khdc cia dai lugng cé lién quan trén pham vi quéc te TCVN 6165 : 1996 A. A Pp lp A Pp Bang 1 (tiép theo) ‘Dinh nghia va glal thich 6.3 Chudn (do iuémg) quéc gla A. national (measurement) standard P. étalon national 6.4 Chudn déu A P. primary standard étalon primaire 6.5 Chudn thi A. secondary standard P. étalon secondaire 6.6 Chudn chinh reterence standard P. étalon de référence 6.7 Chuan céng tac working standard étalon de travail 6.8 Chuan so sann transter standard talon de transtert |69 Chuan ivy dong traveiling standard etalon voyageur | Chuan duwc st duna nhu a mét chung tién Chuén dupe médt quyét dinh cé tinh chat quéc gia céng nhan dé lam co 86 in dinh gid tri cho cdc chudn khéc 06 lién quan trong mot nuic. Chuan duge chi dinh hay duge thir nhan réng rai 1A c6 chat lugng vé mat do lutng cao nhat va gia tri ca nd duyc chap nhan khong dya vao cdc chudn khac cia cling dai lucng. Cha thich — Khai nigm chudn du ¢6 gid tri nh nhau di ver da lugng co ban va dai lvong dan xuat. ‘Chuan ma gia tri cUa.né duye 4n dinh bang cach so sanh vdi chudn déu c¥a cing dai lugng. Chuan thuting cé chat lugng cao nhat vé mat do luting c6 thé c6 & mat dia phuong ho&e mét 18 chic xac dinh ma cdc phép do 4 dé déu duuc dan xuat tir chudn nay. Chuan duce ding thutng xuyén dé higu chudn hoac kiém tra vat do, phuong tién do hoac mau chuan. Chi thich 1) Chudn ong tac tnutng xuyén duve nigu chudn so. vor chug cninh 2) Chuan céng téc duc sit cung thugng xuyeén 68 dm ego cho ca ohéo do dang duoc thuc hién mét cach ding dan duoc got 'a_chuén klém tra hudn Chu thicn ~ “huat ogi thiét bi sae truyén duce tung «hi ohuong “én ‘snong pray ta chun Chuan, d6i khi co cau truc dac biét, dé van chuyén gita cac dia diém khac nhau. Vi du : Chuan tin $6 xécium hoat déng vai acauy kém theo. Thuat nor 6.10 Tinh lien két chuan ‘A. traceability P. tracebilité 6.11 Higu chuan A. calibration P. étalonnage 6.12 Duy tri chuan (do lutng) A. conservation of a (measurement) standard P. conservation dun étalon 6.13 Mau chuain ‘A. reference material (RM) matériau de réterence (MR) TCVN 6165 : 1996 Bang + (1iép theo) ‘Dinh nghia va gial thich Tinh chat cla két qua do hoa gia tri cia mot chuadn ma nhe do co the lién hé 16: nhimg chuan da dinh, thutmg la chudn quéc gia hay chuaén quéc té, théng qua mét chuéi so sanh khéng gidn doan véi nhing 6 khéng dam bao da dinh Chi thich — Ghubi so sénh khong gién doah duoc got la chubi Hien két chuéin. Tap hop cc thao tac trong diéu kién quy dinh dé thiét lap méi lién quan gifa cc gia tri ca dai luyng duge chi boi phuong tién do, hé théng do hoac gid tri duoc thé hién bang vat do hoac mau chudn va cac gid tri tuong img thé hién bang chudn Chu thich 1) K@t qua higu chuéin cho php hoac xée dinh gid tri cua dai lyong do rneo ‘sO chi hoac xac dinn su hidu chinh doi vai s6 ch! 2). Hidu chun cong 66 thé xe dinh cc tinh chat do iubng khc nhu tée dang code dai luong anh nuéing dn phugng tién do 3) K6t qua higu chudn c6 thé duge ghi trong mot ti ligu doi Khi duoc goi ia. gly chug nhén higu chun hodc théng béo higu chuén ‘Tap hgp cac hoat dong cn thiét dé git cho cac dac trung do luting cla mt chuan nam trong gidi han thich hop. Chi thich — Cac hoat déng en thi8t ba0 96m vide hiéu chudin dinh ky. kav gid trong nhung di6u Wién thich hop va bao dung trong su dung Vat ligu hoac chat cd mét hay nhiéu gid tri vé tinh chat cua n6 duce xac dinh du déng nhat va tot dé nigu chudn mot thiét bi, danh gid mor phuong phap do noac dé an dinh cac gia tri cua vat leu Chu thich — Mau chuén oo thé la mét chat kni don, khi hén hop. cnat Jang hoac chat rn Vi du nub 68 higu chudn nbét ké, sapphire dung lam vat bu chun nhigt dung trong nhiét iuong ké va cac dung dich dung a8 nieu chun trong phan tich hoa hoc TCVN 6165 : 1996 Thuat nga Bang 4 (két thc) inh nghia va glal thich 6.14 Mau chudn duge chimg nhan A. certi (CRM) P. matériau de rétérence certifié (MRC) reference material Mu chudn c6 kam theo gidy chimg nhan, trong dé mét hay nhiéu gid tri v6 tinh chat ca nd duge chimg nhan theo mét thi tuc nham thiét lap sy Nn két véi vide thé hién chinh xdc don vj ma theo 6 cdc gid tri vé tinh chat duge biéu thi ra va méi gid tri dugc chimg nhan co kam theo do khéng dm bao tuong img & mi tin cay quy dinh. Chu thich 1) Céc mau chudin 48 duge ching nhan thuéng duge chudn bi theo 1d, cc gid tri v6 tinh chat duuc xac dinh bang céc phép do 18n mau dai dién cho Id voi igi han khong dm bao da dinh 2) Cac tinh chat duge ching nha ata méu chuén di khi dupe thuc hign mot cach thuan igi va tin cay khi mu chudin duoc dua vao mat thigt bi ché tao dae bbiét, nhu mét chat c6 diém ba da biét trong mét binh diém ba, mét thu kinh co mat d6 quang hoc da biét trong mét bd loc truyén qua, mot mat cdu cé kich thuéc hat théng nhét dat trén mat kinh mang vat kinh hidn vi. Nhing thiét bi Inhu thé cing 06 thé dug coi a mu chun a chimg nan 3) MOt s6 mu chudn va mau chudn da.ching nhan cd cdc tinh chat khéng thé xac dinh duge bang céc phuong phap do vat Ij va hod hoc més céich chinh xc vi md Khéng thé 66 tueng quan véi mét cu truc hod hoc da thiét lap hoae vi cae nguyén nan khac. Nhing mau chudn 66 bao g6m cae mau chudn sinh hoc nhu c&e vaexin vei don vi quéc 18 do WHO An dinh Phu luc A (Tham khao) TCVN 6165 : 1996 Bang thuat ngiv sap xép theo ABC -—_4S SS Thugt nga Bo cam bién 414 Bé chuyén doi do 43 Bo do 415 6 phan chi 4.16 Cp chinh xac 5.19 Chiu dai 06 chia, 421 Chiéu dai thang do 4.18 Chuan 64 Chuan chinh 66 Chuén céng tac 67 Chuan déu 64 Chudn Inu déng 69 Chuan quéc gia 63 Chuan quéc 18 62 Chuan so sénh 68 ‘Chuan thir 65 Chudi do 44 Co cdiu ghi 413 Co cau hién thi 412 Duy tri chuan 612 Dai lugng uw ‘Dai lugng anh hung Bai luong co ban Dai luong dan xuat | 14 Dai lugng do 26 ‘ai lugng thir nguyén mot 16 ‘Danh s6 thang do 428 ‘Dac trung anh huéng 59 ‘Diéu kién chudn 57 S6 thirty trong bang 1 TCVN 6165 : 1996 SéTT 30 31 32 33 34 36 36 7 38 39 40 41 42 43a 44 ‘Thuat ng Diéu kién gi6i han ‘Diéu kin van hanh qui dinh Dinh od Bo luting hoc D9 chia thang do DO chinh xac cla phép do BO chinh xéc cla phuumg tign do 6 ding 86 dong DO khéng dém bao do BO khOng gay nhiu 9 lap lai cla két qua céc phép do 80 lap lai cua phuung tin do 6 léch 6 léch chudn thuc nghiém 86 nhay 6 én dinh 96 phan gidi 614i lap 6 tdi Don vi Dan vi boi Don vi co ban Don vi dan xuat Don vi dan xuat nhat quar Don wi ngoai ne Dan vi ude Gia tr id tri chuyen déi Gia wi danh dinh Gia tri dO chia Gid tri thuc Gid tri thuc qui ude 5.6 55 4.29 22 4.20 35 5.18 5.26 5.11 39 5.15 3.6 5.27 3.11 38 5.10 5.14 5.12 3.7 5.16 17 1.16 1.13 114 1.10 117 118 29 53 4.22 1.19 1.20 S86 thir ty trong bang 1 TCVN 6165 : 1991 sémT Thuat ng $6 thir tytrong bang 1 63 Hang s6 phuong tién do 58 64 | Hé dai luong 12 65 | Hé don vi 19 66 H@ don vi nhat quan i 67 | Hé don vi quécté, SI 142 68 | Hé s6higu chinh 3.16 68 | He thong do 45 70 | Higu chudin 61 71 Hiéu chinh 430 72 Hiéu chinh ‘cia ngudi st dung 431 73 | Két qua chu higu chinh 33 74 | Két qua da higu chinh 34 75 | Két qudctia phép do 34 76 | Khong do 52 77 | Ky higu don vi 18 78 | Mat sé 427 79 | Mauchuan 6.13 80 | Mau chudn dupe chimgnhan 6.14 81 | Nguyén ly do 23 82 | Pham vichi 4.19 83 | Pham vi danh dinh 5A 84 | Pham vido 54 85 | Phépdo 24 86 | Phuong phap do 24 87 | Phuong tién do at 88 Phuong tién do hién thi 46 Bo Phung tian do hidn 56 4 90 Phuong tien do tich phan 49 a1 Phuong tién do tong 48 92 | Phuong tien do tu ghi az 93 | Phuong tién do tuong ty 410 94 | Saisé 310 95 Sai sé cho phép Ién nhat 5.21 at

You might also like