A ΦIEPΩMA

KYPIAKH 28 MAΪOY 1995

2-32 AΦIEPΩMA
O ακρίτας της Θρά-

κης. H Aλεξανδρούπο-
λη 75 χρνια μετά...
 Δεδέ-Aγάτς και Aλε-
ξανδρούπολη. O μικρς
οικισμς ψαράδων του
περασμένου αιώνα γίνε-
ται μία σύγχρονη πλη.
 Aρχαιτητα και Bυζά-
ντιο. H περιοχή της Aλε-
ξανδρούπολης και τα
μνημεία της, αρχαία και
νεώτερα.
 Πνευματική και εκδο-
τική κίνηση. H έντονη
εκδοτική δραστηριτη-
τα, εκφράζει τις πνευμα-
τικές ανησυχίες της Aλε-
ξανδρούπολης,
 Στο Δέλτα του Eβρου.
O δρμος των πουλιών
περνάει απ το Δέλτα,
τον επί γης παράδεισο.
 Hμερολγιο Aλεξαν-
δρούπολης, 1974. Eίκοσι
Aεροφωτογραφία της Aλεξανδρούπολης. Σύγχρονη μεγαλούπολη, κτισμένη στα παράλια του Θρακικού πελάγους, υπήρξε
ένα χρνια πριν, με την για πολλά χρνια σταυροδρμι χι μνο διαφρων πολιτισμών αλλά και επίκεντρο πολεμικών συγκρούσεων. (Φωτ: Γ. Aλεξ.
απειλή του πολέμου προ Παναγιώτου).
των πυλών...
 O ρλος της Eκκλη-
σίας. Zωνταν κύτταρο
της πλης η Eκκλησία,
καλλιεργεί επί χρνια το
πνεύμα εντητας και συ-
νεργασίας.
O ακρίτας της Θράκης
 Eλένη Φιλιππίδη.
Oρσημο μιας πλης.
H Aλεξανδρούπολη 75 χρνια μετά...
Aναδείχθηκε σε αληθινή
μητέρα της Θράκης, δια- ΠPIN AΠO δύο εβδομάδες γιορτάστηκαν τα 75 χρνια της α- πους τους. Aπ τα τέλη της δεκαετίας του ’60 και τις αρχές του
σώζοντας τον πολιτισμ πελευθέρωσης της Aλεξανδρούπολης απ τους Bούλγαρους. ’70 θα πληγεί απ την αντιπαροχή, πως άλλωστε και η υπ-
Στην πλη, ταυτχρονα με τη γιορταστική ατμσφαιρα συνυ- λοιπη Eλλάδα. Tο τοπίο αλλάζει. Πολυκατοικίες ξεφυτρώ-
της περιοχής. πάρχει το ερώτημα, αν θα γίνει τελικά ο πετρελαιαγωγς νουν παντού. Tαυτχρονα, μως, αλλάζει και η σύνθεση του
 Δημοκρίτειο Πανεπι- (συμμετοχή των χωρών: Pωσία, Bουλγαρία, Eλλάδα), που αφ’ πληθυσμού. Mετανάστες απ την υπλοιπη Θράκη, μετοι-
στήμιο Θράκης. Mειονε- ενς θα βοηθήσει στην οικονομική ανάπτυξή της και αφ’ ετέ- κούν στην Aλεξανδρούπολη. Σήμερα, η πλη μαστίζεται απ
κτεί οικονομικοαναπτυ- ρου πιθανν να καταστρέψει το φυσικ περιβάλλον της. τα ίδια προβλήματα με τις άλλες επαρχιακές πλεις, επιβαρη-
ξιακά, ενώ θα έπρεπε να H Aλεξανδρούπολη, πρωτεύουσα του νομού Eβρου, έχει μένη ίσως περισστερο, λγω της θέσης της στον ακριτικ
αποτελεί το νέο «ραμα» τύχει της κρατικής αδιαφορίας πως και ολκληρη η Θράκη. Eβρο.
ανάπτυξης και εκσυγ- Ωστσο, είναι μια εντελώς σύγχρονη πλη, με κοσμοπολίτικο Oι «Eπτά Hμέρες» αφιερώνουν αυτ το τεύχος τους στην
χαρακτήρα και αρκετ τουρισμ. Yπήρ- Aλεξανδρούπολη. O ιστορικς Γιώργος
χρονισμού. ξε, απ την εποχή της ίδρυσής της έως Παναγιώτου γράφει για την ιστορία της
 Πετρελαιαγωγς: Y-
Eπιμέλεια αφιερώματος:
πρσφατα, σταυροδρμι χι μνο πολιτι- πλης, ο αρχαιολγος Διαμαντής Tρια-
πέρ και κατά. H πρκλη- στικ αλλά και επίκεντρο έντονων πολε- ΠEΓKY KOYNENAKH ντάφυλλος για τα μνημεία της, αρχαία και
ση είναι μεγάλη, ωστσο μικών συγκρούσεων. νεώτερα. O λογοτέχνης Mσχος Kούκος
οι συζητήσεις των υπο- Γύρω στα 1850 ήταν μνο ένας μικρς οικισμς ψαράδων α- ιχνηλατεί την πνευματική και εκδοτική κίνηση, ενώ ο Δημή-
στηρικτών και μη, συνε- π τις περιοχές της Mαρώνειας, της Mάκρης και της Aίνου, ε- τρης Kαλαϊτζίδης αναφέρεται στο Δέλτα του Eβρου, εναπο-
χίζονται... νώ μια δεκαετία αργτερα αρχίζει η ανοικοδμησή της και η μείναντα παράδεισο επί της γης. Eμβλιμα, ο συγγραφέας
δημιουργία ενς μικρού λιμανιού. Oνομάζεται Δεδέ-Aγατς, Mήτσος Kασλας στο «Hμερολγιο Aλεξανδρούπολης, 1974»
 Tο μπλε που δεν ξέχα-
μετά Nεάπολη κι αργτερα Aλεξανδρούπολη, ταν θα φτάσει θυμάται την εποχή της πτώσης της δικτατορίας, ταν η Eλλά-
σα. Eνα ταξίδι στο χώ- εκεί ο βασιλιάς Aλέξανδρος (1920), με προορισμ να απελευ- δα βρισκταν σε κατάσταση πολεμικού πυρετού· κείμενο που
ρο και το χρνο της ε- θερώσει την Aνδριανούπολη. H πλη εποικίστηκε κυρίως απ δίνει το στίγμα της περιοχής και των ανθρώπων της.
φηβείας. αστούς πρσφυγες, οι οποίοι προέρχονταν απ την Aνατολι- O Σεβασμιώτατος Mητροπολίτης Aλεξανδρουπλεως
κή Θράκη και την Kωνσταντινούπολη. Eίναι η εποχή που Aνθιμος γράφει για το ρλο της Eκκλησίας στη σύγχρονη π-
Eξώφυλλο: Aλεξανδρούπολη. H παρα- συμβιώνουν εκεί Eλληνες, Aρμένιοι, Eβραίοι, Φραγκολεβα- λη, ενώ ο πρύτανις του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης
λιακή λεωφρος με τον Φάρο. (φωτ.: ντίνοι καθολικοί, λίγοι Tούρκοι και Bούλγαροι. Γιάννης Πανούσης, αναφέρεται στο ρλο του περιφερειακού
Kιάρρης Xρήστος) Mετά την απελευθέρωσή της κατοικείται κυρίως απ εμπ- πανεπιστημίου και ειδικτερα της ιατρικής σχολής που έχει
ρους και βιοτέχνες. Aποκτά ένα θαυμάσιο ρημοτομικ σχέδιο την έδρα της εκεί. O αντιδήμαρχος Aνδρέας Kαφετζής γράφει
Yπεύθυνος «Eπτά Hμερών»: –κάτι που χαρακτηρίζει την πλη ακμη και σήμερα– η περιο- για τα υπέρ και τα κατά του πετρελαιαγωγού, ενώ ο συγγρα-
BHΣ. ΣTAYPAKAΣ χή κοντά και γύρω απ την παραλία καλύπτεται απ θαυμά- φέας Γιάννης Ξανθούλης μας μεταφέρει στην Aλεξανδρούπο-
σια νεοκλασικά αρχοντικά σπίτια με τις αυλές και τους κή- λη των εφηβικών του χρνων...

2 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 28 MAΪOY 1995

Δεδέ - Aγάτς και Aλεξανδρούπολη
O μικρς οικισμς ψαράδων του περασμένου αιώνα γίνεται μία σύγχρονη πλη
Mερική άποψη της Aλεξανδρούπολης απ τη θάλασσα. O Φάρος είναι το σήμα κατατεθέν της πλης. (Φωτ: Γ.A. Παναγιώτου)
Tου Γεωργίου Παναγιώτου
Iστορικού - φωτογράφου
EINAI δύσκολο να γραφεί, σε λίγο
χώρο, η ζωή και η δράση μιας πλης.
H ιστορία μιας μικρής ανθρώπινης
κοιντητας είναι ,τι η μνήμη το αν-
θρώπου. Aπειρα τα περιστατικά της
ζωής, ελάχιστες μως οι σημαντικές
στιγμές.
Στα ντια της μεγάλης θρακικής
γης, στα παράλια του Θρακικού Πε-
λάγους και κοντά στο Δέλτα του με-
γάλου ποταμού της Bαλκανικής
Eβρου, είναι κτισμένη η πλη. Στα
πανάρχαια χρνια κατοικούσε στην
περιοχή η θρακική φυλή των Kικ-
νων. O Hρδοτος αναφέρει τα «Σα-
μοθράκεια τείχη» που πέρασε ο Ξέρ-
ξης κατά την πορεία του. Kάποια απ
τις πλεις Σάλη ή Δρυς είναι θαμμέ-
νη στα χώματά μας.
Oι διάφορες πολεμικές συγκρού-
σεις, στο σταυροδρμι αυτ των
λαών, εξαφάνισαν τα δείγματα ζω-
ής, στο διάβα των αιώνων. Mνο
δάση απ αγριδεντρα και πουρνά-
ρια κάλυψαν τον τπο που του έδω-
σαν το τοπωνύμιο «Δεδέ - Aγάτς»
που σε ελεύθερη μετάφραση ση-
μαίνει «Παλι δένδρο» ή «Δένδρο
του Eρημίτη».
Γύρω στα 1850, ένας μικρς οικι-
σμς ψαράδων απ τις περιοχές της
Mαρώνειας, της Mάκρης και της Aί-
νου ξεφύτρωσε εδώ.
H απφαση της κατασκευής των
Aνατολικών Σιδηροδρμων, Bιέννης
- Kωνσταντινουπλεως, προέβλεπε
και ένα σιδηροδρομικ παρακλάδι
προς το Aιγαίο και τερματικς σταθ-
μς ορίσθηκε το Δεδέ - Aγάτς, στην
πρώτη φάση του έργου.
H ανάπτυξη του οικισμού άρχισε
περίπου στα 1860. Eίναι γνωστ τι
το 1870 κυκλοφορεί το τρένο. Ως αρ-
χή του οικοδομικού οργασμού κατα-
σκευάζεται ένα μικρ λιμανάκι, γιατί
η θάλασσα είναι ο κύριος δρμος με-
ταφοράς των σιδηροκατασκευών,
αλλά και των πλούσιων εμπορευμά-
των της ενδοχώρας. Aκολουθούν τα
κτίρια στεγάσεως και υπηρεσιακών
αναγκών.
Kατά το Pωσοτουρκικ Πλεμο
του 1877-78, τα ρωσικά στρατεύματα
καταλαμβάνουν την πλη. Mένουν
περίπου εννέα μήνες σ’ αυτή, μέχρι
τις συνθήκες του Aγίου Στεφάνου
και του Bερολίνου και κατά την απο-
χώρησή τους αφήνουν το σχέδιο π-
λεως, που επάνω σ’ αυτ αναπτύ-
χθηκε η πλη.
Στη δεκαετία του 1880 η πλη γί-
νεται γνωστή ως κέντρο διαμετακο-
μιστικού εμπορίου του Θρακικού
Πελάγους και τα διάφορα ευρωπαϊ-
κά κράτη εγκαθιστούν προξενικά
πρακτορεία. Mέχρι το 1912, οκτώ
προξενεία υπάρχουν στην πλη. Tην
ίδια δεκαετία, μεταφέρονται απ
την Aίνο η πολιτική διοίκηση και η
Mητρπολη.
Στο τέλος του 19ου αιώνα γίνεται
η σύνδεση, σιδηροδρομικώς, με τη
Θεσσαλονίκη. H γρήγορη ανάπτυξη
είναι φανερή. O 20ς αιώνας αρχίζει
με τις καλύτερες προϋποθέσεις.
H επανάσταση των Nεοτούρκων
του 1908 είναι ένα χρονικ ορσημο.
Στρατιωτικές μονάδες έρχονται
στην πλη και αλλάζει η σύνθεση του
πληθυσμού. Nέος οικοδομικς οργα-
σμς για τις στεγαστικές ανάγκες
τσων ατμων. Ως ττε, το 85% ή-
ταν Eλληνες και οι υπλοιποι Φραγ-
γολεβαντίνοι, Aρμένηδες, Eβραίοι
και Tούρκοι, κυρίως χωροφύλακες
και υπάλληλοι.
H δεκαπενταετία 1908-1923, βρίσει
την πλη στο επίκεντρο πολεμικών
συγκρούσεων. Tο 1912, στον A΄ Bαλ-
κανικ Πλεμο, καταλαμβάνεται απ
τα βουλγαρικά στρατεύματα. Tο
1913 με τη συνθήκη του Bουκουρε-
στίου ο ελληνικς πληθυσμς εγκα-
ταλείπει τις εστίες του και φεύγει για
την ελεύθερη Eλλάδα ως πρσφυ-
γας, γιατί η βουλγαρική κατοχή είναι
επώδυνη.
Tον Oκτώβριο του 1915 (A΄ Παγκ-
μιος Πλεμος) δέχεται τον βομβαρ-
δισμ πολεμικών πλοίων των συμμά-
χων της Aντάντ. Oλη η παραλιακή
ζώνη –λιμάνι, σιδηροδρομικές εγκα-
ταστάσεις, εργοστάσια, οικήματα–
γίνονται σωροί απ πέτρες, ξύλα και
κεραμίδια.
Mε το τέλος των εχθροπραξιών
(1918) και τη συνθήκη του Nεϊγί, αγ-
γλικές και γαλλικές μονάδες φθά-
Συνέχεια στην 4η σελίδα
KYPIAKH 28 MAΪOY 1995 - H KAΘHMEPINH 3
Συνέχεια απ την 3η σελίδα
νουν στην πλη, ενώ οι βουλγαρικές
την εγκαταλείπουν.

Eπιστροφή
των προσφύγων
Στα 1919 αρχίζουν να επιστρέφουν
οι πρσφυγες στην πατρίδα τους.
Aντικρίζουν ένα οικτρ θέαμα απ
την ψη των σπιτιών τους. Aποξηλω-
μένα πρτες, παράθυρα, πατώματα.
Oλα τα πήραν μαζί τους οι πρώην κα-
τακτητές. Tρομερς ο αγώνας για τη
στέγαση και την επιβίωση.
O αντιπρσωπος της Eλλάδας
στη διασυμμαχική διοίκηση, Xαρί-
σιος Bαμβακάς, αγωνίζεται νύκτα
και μέρα για να αποκαταστήσει τις
μεγάλες πληγές του τπου.
Tον Mάιο του 1920 το στρατηγείο
των συμμάχων έδωσε εντολή σε
δύο ελληνικές μεραρχίες να προω-
θηθούν προς τον ποταμ Eβρο, με
σκοπ να αντικαταστήσουν τις γαλ-
λικές φρουρές της σιδηροδρομικής
γραμμής και να προετοιμασθούν
για να καταλάβουν την Aδριανού-
πολη και την Aνατολική Θράκη.
Tο πρωί της 14ης Mαΐου του 1920,
νηοπομπή απ 22 φορτηγά πλοία με
συνοδεία ελληνικών πολεμικών κα-
τέπλευσαν στον ρμο του Δεδέ-
Aγάτς. Tα πλοία μετέφεραν τη Mε- Σταθμς τρένου στην Aλεξανδρούπολη. H απφαση της κατασκευής των Aνατολικών Σιδηροδρμων Bιέννης - Kωνσταντι-
ραρχία Ξάνθης με το στρατηγ νουπλεως προέβλεπε και ένα σιδηροδρομικ παρακλάδι προς το Aιγαίο. Tερματικς σταθμς ορίστηκε το Δεδέ - Aγάτς. Tο
Kωνσταντίνο Mαζαράκη - Aινειάν. 1870 κυκλοφορεί το τρένο και αρχίζει να αναπτύσσεται ο οικισμς. (Φωτ: Mιχ. Mπολιάκης)
Tην ίδια μέρα η Mεραρχία Σερρών
με το στρατηγ Eπαμεινώνδα Zυμ-
βρακάκη κινήθηκε σιδηροδρομικώς
προς τον ίδιο σκοπ.
O λας έτρεξε κάτω στο λιμάνι
για να βοηθήσει την απβαση του
ελληνικού στρατού. Στιγμές ανεξί-
τηλες στη μνήμη και στην ιστορία
του τπου. Aδελφωμένοι, λας και
στρατς, για ένα κοιν σκοπ.
Eγινε η υποστολή της γαλλικής
σημαίας και η έπαρση της ελληνι-
κής. Δοξολογία στον ιερ να του
Aγίου Nικολάου μέσα σε ατμσφαι-
ρα συγκινήσεως, μέσα σε μια παρα-
ζάλη του κσμου στην αγκαλιά της
Eλλάδας.
Kατπιν αποφάσεων των τοπικών
αρχών η πλη άλλαξε νομα. Aπ
Δεδέ-Aγάτς σε Nεάπολη, μέχρι τον
Iούνιο, και μετά σε Aλεξανδρούπο-
λη ταν στην πλη έφτασε ο βασι-
λιάς Aλέξανδρος για να προωθηθεί
σιδηροδρομικώς προς την Aδρια-
νούπολη και να μπει σ’ αυτή ως ε-
λευθερωτής. Στο διάστημα 1920-
1923 άλλα προβλήματα δημιουργή-
θηκαν, στέγασης και επιβίωσης.
Kαι σαν να μην έφταναν αυτά, ήρθε
σε λίγο και η καταστροφή της Aνα-
τολικής Θράκης και της Mικράς
Aσίας. Oι αποφάσεις των Mεγάλων
Δυνάμεων που συνέταξαν τη Συν-
θήκη της Λωζάννης ήταν κατά του
Eλληνισμού. Tο «Πασσαλίκι», ένα κτίριο που δεν υπάρχει σήμερα. H ξύλινη κατασκευή του, με τον περίεργο ρυθμ της ήταν πραγματικά
Πατρογονικές εστίες και τάφοι, έξοχη. Kτίστηκε επί Tουρκοκρατίας ως θερινή κατοικία στρατιωτικού διοικητή - Πασσά, απ τα χρήματα μιας ειδικής προ-
περιουσίες και κτήματα έμειναν σφοράς του Tούρκου δημάρχου. Tο κτίριο ντας στην κυριτητα του Δήμου Aλεξανδρούπολης χρησιμοποιήθηκε για πολ-
στο έλεος των πρώην ηττημένων. λούς σκοπούς. Tο 1968 παραχωρήθηκε στη στρατιωτική διοίκηση και κατεδαφίστηκε για να κτισθεί στη θέση του το Στρατη-
Xιλιάδες άτομα έφτασαν στην πλη γείο. (Φωτ: Aλεξ. Παναγιώτου, απ το αρχείο του Δήμου)
κατατρεγμένοι και βασανισμένοι.
Aλλοι ρίζωσαν εδώ και άλλοι πο- πικοινωνιακ κέντρο, δρμοι, καθα- Πλεμος διέλυσε τα οράματα. Πάλι αυλές και τα μπαλκνια. Στένεψαν
ρεύτηκαν στην υπλοιπη Eλλάδα ριτητα, ιχθυαγορά, πυροσβεστική, βουλγαρική κατοχή, πάλι προσφυ- οι δρμοι απ το ύψος των σπιτιών
ψάχνοντας για αποκούμπι. φιλαρμονική και τσα άλλα. Oλα τα γιά, πάλι αγώνας για την εγκατά- και κρύφτηκε ο ουρανς. Γέμισαν
H πρώτη αιρετή δημοτική αρχή έργα παρέσυραν και την ιδιωτική σταση και την επιβίωση. οι δρμοι με τα καυσαέρια. Xάθη-
μετά το 1925 μελέτησε τις ανάγκες πρωτοβουλία που συμβάδισε σε κα- Aπ το 1950 και μετά η πλη ανα- καν οι αλάνες που έπαιζαν τα παι-
της πλης και καταπιάστηκε με πε- τασκευές. πτύσσεται, πως και οι άλλες ελλη- διά. Mπήκαν ξενικές ονομασίες και
νιχρά μέσα να τα υλοποιήσει. Tο 1940 βρήκε την Aλεξανδρού- νικές, με τσιμέντο και πολυκατοι- συνήθειες στη ζωή.
Yδρευση, ηλεκτροφωτισμς, τηλε- πολη πανέμορφη. O B΄ Παγκσμιος κίες. Xάθηκαν τα λουλούδια στις Eίναι άραγε προδος αυτά;

4 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 28 MAΪOY 1995

H μετέπειτα παραλιακή λεωφρος της Aλεξανδρούπολης, αμέσως μετά το σχεδιασμ της πλης, στις αρχές του αιώνα. (Φωτ: Aλεξ. Παναγιώτου)

H παραλία του Φλοίσβου, μπροστά απ το φάρο που έκαναν τα μπάνια τους προπολεμικά, αλλά και ως πολύ αργτερα οι Aλεξανδρουπολίτες. (Φωτ: Aλεξ. Παναγιώτου)

KYPIAKH 28 MAΪOY 1995 - H KAΘHMEPINH 5

 Aρχαιτητα και Bυζάντιο
H περιοχή της Aλεξανδρουπλεως και τα μνημεία της, αρχαία και νεώτερα
Mεσημβρία - Zώνη. Aσημένιο πλακίδιο με επίχρυση την επιφάνεια της ψης. Φέρει παράσταση της Kυβέλης μεταξύ της Eκάτης και του Eρμή (4ος αιών. π.X.).
Tου Διαμαντή Tριανταφύλλου
Aρχαιολγου
H ΠAPAΛIAKH περιοχή μεταξύ του
Iσμάρου ρους και του Eβρου ποτα-
μού αποτελεί το ανατολικ τμήμα
της θρακικής Iωνίας που φτάνει δυ-
τικά ώς τις εκβολές του Nέστου πο-
ταμού. Στις ακτές αυτές του Bορεί-
ου Aιγαίου διαδραματίστηκαν σημα-
ντικά ιστορικά γεγοντα που επηρέ-
ασαν αποφασιστικά την ιστορική πο-
ρεία του θρακικού ελληνισμού. Eδώ
ξανασυναντήθηκαν μετά αιώνες τα
συγγενικά φύλα των Θρακών και των
Eλλήνων. Aπ το χώρο αυτ, πως
και απ τις ακτές του Eυξείνου Π-
ντου, άρχισε η διάδοση της ελληνι-
κής γλώσσας, της ελληνικής παιδεί-
ας, της ελληνικής τέχνης και του ελ-
ληνικού πολιτισμού σε λες τις πε-
ριοχές της Θράκης.
6 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 28 MAΪOY 1995
Tον 7ο αι. π.X., Eλληνες άποικοι α-
π τη Σαμοθράκη για να αυξήσουν
τους οικονομικούς πρους του νησι-
ού τους, ίδρυσαν στη θρακική ακτή
της χώρας των Kικνων γεωργικούς
και εμπορικούς σταθμούς, που γρή-
γορα αναπτύχθηκαν σε πλεις και έ-
φτασαν σε μεγάλη ακμή τον 5ο και
4ο αι. π.X. Aπ τους αρχαίους συγ-
γραφείς αναφέρονται η Mεσημβρία,
η Δρυς, η Zώνη, η Σάλη, η Tέμπυρα
και το Xαράκωμα που χαρακτηρίζο-
νται ως πλεις, εμπρια, πολίχνια ή
τείχεα και αποτέλεσαν την Περαία
της Σαμοθράκης.
H Σάλη είναι γνωστή απ τον Hρ-
δοτο (5ος αι. π.X.), τους φορολογι-
κούς καταλγους των Aθηνών (425-
413 π.X.), τον Tίτο Λίβιο (188 π.X.) και
το Iεροσολυμιτικ οδοιπορικ (4ος
αι. μ.X.). Oλοι οι ερευνητές ώς τώρα
την τοποθετούν, σύμφωνα με τις αρ-
χαίες πηγές, στη θέση της Aλεξαν-
δρούπολης. Tυχαία ευρήματα που
προέρχονται απ την παραλία της
σύγχρονης πλης, πως μια οροθε-
τική επιγραφή και τμήματα γλυπτών
και αναγλύφων, καθώς επίσης οι τά-
φοι που αποκαλύφθηκαν σε οικπε-
δα στο ντιο τμήμα της πλης και
χρονολογούνται απ τον 1ο ώς τον
4ο αι. μ.X. μαρτυρούν για τη ζωή της
Σάλης στους αυτοκρατορικούς χρ-
νους. H θέση της αρχαίας πλης δεν
έχει ακμα εντοπιστεί. Πρέπει μως
να βρίσκεται κοντά στο νεκροτα-
φείο, ίσως στις βρειες συνοικίες
της Aλεξανδρούπολης και βέβαια
κάτω απ τους γκους των οικοδο-
μών της.
Zώνη-Mεσημβρία
H δυτικτερη αποικία της Περαίας,
σύμφωνα με τον Hρδοτο, ήταν η
Mεσημβρία, 20 χλμ. δυτικά της Aλε-
ξανδρούπολης, που ενεργούνται α-
νασκαφές απ το 1966. Tα ευρήματα
των τελευταίων ετών οδήγησαν
στην άποψη τι εδώ πρέπει να τοπο-
θετηθεί η Zώνη. Tο πρώτο νομα,
που ανήκει ασφαλώς σε θρακικ οι-
κισμ, διατηρήθηκε ώς τα χρνια
του Hροδτου, ενώ αργτερα αντι-
καταστάθηκε το νέο νομα Zώνη.
Aνάλογο φαινμενο είναι γνωστ
στη γειτονική πλη της Θράκης Aίνο
(Πολτυμβρία-Aίνος). Oι ανασκαφές
έχουν αποκαλύψει τμήματα των τει-
χών δύο περιβλων, μια περιτειχι-
σμένη συνοικία, κατοικίες, δρμους,
δημσια κτίρια και τάφους που χρο-
νολογούνται στα αρχαϊκά και κλασι-
κά χρνια. Στο ιερ της Δήμητρας
βρέθηκαν τα επίχρυσα και ασημένια
Συνέχεια στην 8η σελίδα
Mάκρη: νεολιθικ ανθρωπμορφο αγγείο του τέλους της 5ης χιλιετίας π.X.

KYPIAKH 28 MAΪOY 1995 - H KAΘHMEPINH 7

Mεσημβρία-Zώνη. Tμήμα της αρχαίας πλης, που διενεργούνται ανασκαφές απ το 1966. Oι ανασκαφές έχουν αποκαλύψει τμήματα των τειχών, μια περιτειχισμένη
συνοικία με κατοικίες, δρμους, δημσια κτίρια και τάφους που χρονολογούνται στα αρχαϊκά και κλασικά χρνια.
Συνέχεια απ την 6η σελίδα
πλακίδια με παραστάσεις της θεάς
και των πιστών. Πρσφατα επίσης α-
ποκαλύφθηκαν τα θεμέλια ναού του
Aπλλωνα, θεού προστάτη της π-
λης, του οποίου η μορφή εικονίζεται
στα νομίσματα της Zώνης, ενώ το -
νομά του υπάρχει χαραγμένο σε δε-
κάδες θραύσματα αγγείων που ήταν
αφιερώματα στο να του. Tα πλού-
σια ευρήματα των ανασκαφών στο
χώρο της πλης και των νεκροταφεί-
ων, πως γλυπτά, αγγεία, ειδώλια,
νομίσματα, κοσμήματα κ.ά., δεί-
χνουν το υψηλ οικονομικ και πολι-
τιστικ επίπεδο των κατοίκων της
αρχαίας πλης.
Nεολιθικς οικισμς
Oι περισστεροι ερευνητές τοπο-
θετούσαν τη Zώνη και το ακρωτήριο
Σέρρειο στον αρχαιολογικ χώρο
Mάκρης που απλώνεται πάνω απ το
σπήλαιο του «Kύκλωπα». Σήμερα, το
Σέρρειο έχει ταυτιστεί με το ακρω-
τήριο της Mαρώνειας και η Zώνη με
τα ερείπια της Mεσημβρίας. Tα αρχι-
τεκτονικά λείψανα, ένα τμήμα τεί-
χους, λίγα σπίτια, και αποθέτες μαζί
με τα κινητά ευρήματα των ανασκα-
φών Kλασικής, ελληνιστικής και ρω-
μαϊκής περιδου αποδεικνύουν τι
πρκειται για εγκαταστάσεις ενς
μικρού εμπορικού σταθμού, ενς «ε-
μπορείου» που δεν είχε την τύχη να
εξελιχθεί σε μεγάλη πλη. Σημαντι-
κή είναι η αποκάλυψη στον ίδιο χώρο
8 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 28 MAΪOY 1995
των αρχιτεκτονικών κατασκευών ε-
νς νεολιθικού οικισμού. Πρκειται
για έναν απ τους πιο σημαντικούς
οικισμούς της χερσονήσου του Aί-
μου. Πρώτη φορά στο χώρο της Θρά-
κης του Aιγαίου, ήρθαν στο φως τε-
τράπλευρα σπίτια κατασκευασμένα
με πασσάλους, κλαδιά και πηλ, τα
οποία είχαν πήλινα δάπεδα, εστίες
για φωτισμ και θέρμανση, καθώς ε-
πίσης φούρνους και λάκκους για την
αποθήκευση τροφών. Tα πήλινα αγ-
γεία, πολλά διακοσμημένα με εγχά-
ρακτα σχέδια και γραφίτη, τα λίθινα
και οστέινα εργαλεία, τα υφαντικά
βάρη, τα σφοντύλια και τα ειδώλια
χρονολογούνται στη 5η χιλιετία π.X.
και μας δίνουν πολύτιμες πληροφο-
ρίες για τη ζωή και τις δραστηριτη-
τες των κατοίκων εκείνης της μακρι-
νής εποχής.
Aρχαίος Δορίσκος
H θέση Σαράγια κοντά στο χωρι
Δορίσκος, 21 χλμ. ανατολικά της
Aλεξανδρούπολης, έχει ταυτιστεί με
τον αρχαίο Δορίσκο. O Hρδοτος
τον ονομάζει «τείχος» και αναφέρει
τι ο Δαρείος, την περίοδο της εκ-
στρατείας του εναντίον των Σκυθών,
είχε εγκαταστήσει σ’ αυτν φρουρά.
O Ξέρξης επίσης εκστρατεύοντας
κατά της Eλλάδος στρατοπέδευσε ε-
δώ και καταμέτρησε το στρατ του.
Tα επιφανειακά ευρήματα μαρτυ-
ρούν για την ύπαρξη ενς σημαντι- Tραϊανούπολη: χάλκινος λυχνοστάτης απ ταφικ τύμβο με παραστάσεις ερωτι-
Συνέχεια στην 10η σελίδα δέων σε σκηνή κυνηγιού (1ος αιών. μ.X.).
Tραϊανούπολη: το κτίριο του Ξενώνα, η γνωστή «Xάνα» (1375-1385 μ.X.).

KYPIAKH 28 MAΪOY 1995 - H KAΘHMEPINH 9

Aβαντας: μοναστήρι σε λφο. H ανασκαφή έφερε στο φως βραχώδη βωμ υπαίθριου ιερού του Pήσου.
Συνέχεια απ την 8η σελίδα
κού οικισμού, η ανασκαφή του οποί-
ου δεν έχει αρχίσει ακμη. Mικρή α-
νασκαφική έρευνα πριν απ 25 χρ-
νια αποκάλυψε τμήμα του τείχους
της πλης και θεμέλια κτισμάτων
που χρονολογούνται στον 4 αι. π.X. H
κατάκτηση του Δορίσκου απ τον Φί-
λιππο B΄ της Mακεδονίας, για την ο-
ποία διαμαρτυρήθηκαν οι Aθηναίοι,
φαίνεται πως έφερε το τέλος της ζω-
ής της αρχαίας πλης.
Eποχή των Pωμαίων -
Bυζάντιο
Yστερα απ μακρά περίοδο συνε-
χών επεμβάσεων της Pώμης στη δια-
κυβέρνηση του θρακικού κράτους, η
Θράκη κηρύχθηκε επισήμως το 46
μ.X. ρωμαϊκή επαρχία. Oι Pωμαίοι αυ-
τοκράτορες και μάλιστα ο Tραϊανς
και ο Aδριανς ενδιαφέρθηκαν ιδιαί-
τερα για τις περιοχές της Θράκης και
κυρίως για την αστικοποίηση της ε-
παρχίας, την αναδιοργάνωση των
πλεων, την ίδρυση νέων πλεων και
τη βελτίωση του οδικού δικτύου.
Aποτέλεσμα της πολιτικής αυτής υ-
πήρξε η οικονομική ανάπτυξη λων
των περιοχών της Θράκης. Tην ίδια
περίοδο σε λες τις πλεις και τις
κώμες της Θράκης επικράτησαν οι
ελληνικοί θεσμοί, η ελληνική γλώσ-
σα και η ελληνική θρησκεία. H Tραϊα-
10 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 28 MAΪOY 1995
νούπολη ιδρύθηκε κοντά στις γνω-
στές ιαματικές πηγές και πάνω στον
άξονα της Eγνατίας οδού απ τον
αυτοκράτορα Tραϊαν (98-117 μ.X)
στην περιοχή του σημερινού χωριού
Λουτρς, που πρκειται σύντομα να
πάρει το νομα της ρωμαϊκής πλης.
H πλη είχε τείχη και ακρπολη στο
ύψωμα Aγιος Γεώργιος που δεσπζει
στην περιοχή. Yπήρξε πάντοτε
σπουδαίο διοικητικ, στρατιωτικ
και εκκλησιαστικ κέντρο της Θρά-
κης. Tην εποχή του Iουστινιανού
(527-565 μ.X) επισκευάστηκαν τα τεί-
χη της πλης. Tο 1076 μ.X. ανακηρύ-
χθηκε εδώ αυτοκράτωρ ο Nικηφρος
Bρυένιος. Oι επιδρομές του Bούλγα-
ρου τσάρου Iωανίτζη (1197-1207 μ.X)
και των Λατίνων είχαν ως αποτέλε-
σμα την παρακμή της πλης και την
εγκατάλειψή της το 1347 μ.X. Στα
χρνια της πρώιμης Tουρκοκρατίας
(1375-1385) χτίστηκε ένα καμαρο-
σκέπαστο κτίριο κοντά στις πηγές με
εντολή του Γαζή Eβρενς πασά. Tο
κτίριο αυτ, που λειτούργησε σαν
ξενώνας, σώζεται ώς σήμερα και ο-
νομάζεται Xάνα. Στην κορυφή του υ-
ψώματος της ακρπολης, που υ-
πάρχει ναΐσκος των Aγίων Γεωργίου
και Kωνσταντίνου, υπήρχε μουσουλ-
μανικς τεκές ώς την εποχή του
Eβλιγιά Tσελεμπή (1668). Eπιγραφές,
νομίσματα, αρχιτεκτονικά μέλη, πι-
θάρια, ένα ηλιακ ρολι, μαρμάρινες
ανάγλυφες εικνες κ.ά., είναι τα μο-
ναδικά τυχαία ευρήματα απ το χώ-
ρο της πλης. Eνας ταφικς τύμβος
BΔ της Tραϊανούπολης που ανασκά-
φηκε πριν απ τρία χρνια, περιείχε
δύο καύσεις νεκρών με πλούσια κτε-
ρίσματα, χάλκινα αγγεία, χάλκινους
λυχνοστάτες και λυχνάρια, χρυσά ε-
λάσματα και δαχτυλίδια, σιδερένια
ξίφη και άλλα μικροαντικείμενα που
χρονολογούνται τον 1ο αι. μ.X., την
εποχή του αυτοκράτορα Δομιτιανού
(81-96 μ.X.).
Bρεια της Aλεξανδρούπολης
μπορεί να επισκεφθεί κανείς τους ε-
πιβλητικούς πύργους της βυζαντι-
νής οχύρωσης του Ποταμού ή τα ε-
ρείπια του βυζαντινού φρουρίου του
Aβαντα που χτίστηκαν για να ελέγ-
χουν στρατηγικές άλλοτε διαβάσεις.
Eνα απ τα σπήλαια της κοιλάδας
που την διασχίζει η σιδηροδρομική
γραμμή Kομοτηνής - Aλεξανδρούπο-
λης είχε μεταβληθεί σε εκκλησία
των Aγίων Θεοδώρων. Στα τοιχώμα-
τα και το τέμπλο του ναού διατηρή-
θηκαν ώς σήμερα σπάνιες τοιχογρα-
φίες του 11ου-13ου αι. μ.X.
H χώρα
του μυθικού Pήσου
Πιο βρεια στο ύψωμα Mοναστήρι
Λφος, διατηρούνται μνημεία μιας
άλλης πανάρχαιας λατρείας. Eνας
πολυγωνικς τοίχος, κτίσματα, κοι-
λτητες σε βράχους που σχηματί-
ζουν αστερισμούς, λαξευτά πιθάρια,
ηλιακοί δίσκοι, κγχες, βραχώδης
βωμς με βαθμίδες, μαρτυρούν τι
πρκειται για έναν εκταταμένο χώ-
ρο υπαίθριας λατρείας, για ένα ιερ
του θεού της ορεινής Pοδπης Pή-
σου, μυθικού βασιλιά των Θρακών
που σκοτώθηκε απ τον Διομήδη
στην Tροία. O Φιλστρατος αναφέ-
ρει τι ο Pήσος κατοικούσε στη Pο-
δπη και τι οι αγριχοιροι, τα ζαρ-
κάδια και τα άλλα άγρια θηρία πήγαι-
ναν μνα τους στο βωμ του για να
θυσιαστούν.
H περιοχή της Aλεξανδρούπολης
ανάμεσα στα Zωναία ρη, τον Iσμα-
ρο, τον Eβρο και τη Pοδπη ανήκει
στη χώρα των Kικνων, που ως χώρα
του λυρωδού Oρφέα υμνήθηκε απ
πολλούς αρχαίους Eλληνες και Λατί-
νους ποιητές, πως στα Aργοναυτι-
κά του κύκλου «Oρφικά»: Oρφεύ,
Kαλλιπης τε και Oιάγρου φίλε κού-
ρε, Bιστονίη Kικνεσσι πολυρρήνοι-
σιν ανάσσων, χαίρ’ επεί Aιμονίους ο-
χέας πρώτιστον ικάνω, Στρυμονίας
τε ροάς, Pοδπης τ’ αιπεινά προς ά-
γκη. (Oρφέα, αγαπητέ γιε της Kαλ-
λιπης και του Oιάγρου, που στη Bι-
στονία είσαι βασιλιάς των Kικνων
με τα πολλά κοπάδια, σε χαιρετώ, α-
φού για πρώτη φορά φθάνω στις κο-
ρυφές του Aίμου, στις ρεματιές του
Στρυμνα και στις ψηλές κοιλάδες
της Pοδπης).
 Πνευματική και εκδοτική κίνηση
H έντονη εκδοτική δραστηριτητα εκφράζει τις πνευματικές ανησυχίες της Aλεξανδρούπολης
Tου Mσχου Kούκου
Λογοτέχνη
NEA πλη με ζωή μλις 150 περίπου
ετών είναι η Aλεξανδρούπολη, στε-
ρείται μως αρχειακού υλικού γύρω
απ την ιστορία της. Tα αρχεία της
καταστράφηκαν κατά τη βουλγαρική
κατοχή του 1912-1919 και 1941-1944
και οι λίγες πληροφορίες για την
πνευματική κι εκδοτική κίνηση των
παλιτερων χρνων στηρίζονται σε
προφορικές μαρτυρίες.
Tο 1890 ο μητροπολίτης Aίνου με-
ταφέρει την έδρα του στο Δεδέ-
Aγάτς και απ ττε πρέπει ν’ άρχισε
κάποια μνιμη πνευματική κίνηση
στην πλη, και κυρίως με την ίδρυση
του Γυμνασίου που το 1909 αποκτά
μεγαλοπρεπές διδακτήριο, τη Λεο-
νταρίδειο Σχολή.
Στην κίνηση αυτή πρέπει να με-
τείχε και ο Iων Δραγούμης ως Πρ-
ξενος της Eλλάδας (1905-1906).
Eδώ εξέδωσε φυλλάδια για να ανυ-
ψώσει το πνεύμα των Θρακών και
άρχισε να γράφει το βιβλίο του για
τη Σαμοθράκη, που πήγε τον Iού-
λιο του 1906.
O κοσμοπολίτικος χαρακτήρας
της πλης διευκολύνει τη ζύμωση
και διακίνηση των ιδεών μια και
συμβιώνουν εδώ Eλληνες, Aρμένι-
οι, Eβραίοι, Φραγκολεβαντίνοι κα-
θολικοί και λίγοι Tούρκοι και Bούλ-
γαροι και υπάρχουν 7 προξενεία.
Kαταφανής η δυτικτροπη επίδρα-
ση των Kαθολικών, με την εκκλησία
και τη σχολή των καλογραιών που
φοιτούν πολλά κορίτσια Eλλήνων
μέχρι το 1941.
Oι πρώτοι σύλλογοι
Oι περιπέτειες των Bαλκανικών
και του A΄ Παγκοσμίου Πολέμου διώ-
χνουν το ελληνικ στοιχείο. Θα επα-
νέλθει το 1919 με τη λήξη της βουλ-
γαρικής κατοχής οπτε ξαναρχίζει η
λειτουργία των σχολείων. Tαυτχρο-
να, δημιουργούνται και οι πρώτοι
σύλλογοι, πως ο Σύλλογος Kυριών
και Δεσποινίδων και ο Σύλλογος Nέ-
ων Δεδέ-Aγάτς. Διευθυντής στο ξα-
ναϊδρυμένο Γυμνάσιο ο μετέπειτα
Eκπαιδευτικς Σύμβουλος Γεώργιος
Zομπανάκης, θα προτείνει μαζί με
άλλους παράγοντες τη μετονομασία
της πλης σε Aλεξανδρούπολη μετά
την επίσκεψη του βασιλιά Aλέξαν-
δρου τον Iούλιο του 1920.
Oι πρσφυγες που φτάνουν μετά
τη Mικρασιατική καταστροφή, και ι-
δίως οι καλλιεργημένοι Aινίτες και
Aδριανουπολίτες, θα επιδράσουν και
στην πολιτιστική της ανάπτυξη, κυ-
ρίως μως το Διδασκαλείο, που με-
ταφέρεται εδώ απ τους Eπιβάτες
της Aνατολικής Θράκης. Για μισν
αιώνα το Διδασκαλείο και μετά η Zα-
ρίφειος Παιδαγωγική Aκαδημία θα
είναι το ανώτερο πνευματικ ίδρυμα
στη Θράκη (μέχρι την ίδρυση του πα-
νεπιστημίου το 1974). Mε τους καθη-
γητές και σπουδαστές παίζει καθορι-
στικ ρλο στη γενικτερη πολιτι-
στική ανάπτυξη της Θράκης.
Eταιρεία Διανοουμένων
Γύρω τους και άλλοι Aλεξανδρου-
πολίτες με πνευματικές ανησυχίες.
Tο 1925 ιδρύεται η «Eταιρεία Διανο-
ουμένων». Mέλη ο διευθυντής του
Διδασκαλείου Kάστανος, οι μετέπει-
τα πανεπιστημιακοί δάσκαλοι Kων.
Bουρβέρης και Bασ. Iωαννίδης, ο φι-
λλογος και γλαφυρς ομιλητής Γ.
Mαμέλης και ο ιατροφιλσοφος και ι-
στορικς Aχιλλέας Σαμοθράκης.
Eπίσης ο «Mορφωτικς Σύλλογος
Aλεξανδρούπολης», με έργο του τη
σύσταση βιβλιοθήκης, τις πρώτες
θεατρικές παραστάσεις και την πρώ-
τη προσπάθεια για την έκδοση πε-
ριοδικού.
Oι πνευματικές εκδηλώσεις, δια-
λέξεις κυρίως με μουσική συνο-
δεία πιάνου και απαγγελίες, άφη-
σαν εποχή.
Mεγάλη στάθηκε η επίδραση στην
κίνηση αυτή του Eυ. Παπανούτσου
απ το 1934 που ήρθε ως διευθυντής
της νεοσύστατης Παιδαγωγικής
Aκαδημίας.
Eκδοτικές προσπάθειες
Oι πρώτες εκδοτικές προσπάθειες
(πως θυμάται ο παλαίμαχος δημο-
σιογράφος Aθαν. Aθανασιάδης) ξεκί-
νησαν απ το 1924 με την εφημερίδα
«Φάρος», με λιγμηνη ζωή. Aκολού-
θησε η έκδοση του περιοδικού «Xρο-
νικά» απ τη Nομαρχία Eβρου και
των εφημερίδων «Φωνή της Θρά-
κης» του Xρ. Xρηστίδη, «Δυτική
Θράκη» του Aπ. Aντωνιάδη, «Προ-
δος» του Aθ. Zαρδαλίδη, «Aγών» του
Bασ. Mαλατάκη, «Θρακικά Nέα» του
K. Kαρυωτάκη και «Aδιάλλακτος»
του Aθ. Aθανασιάδη.
O πλεμος του 1940 και η βουλγα-
ρική κατοχή νέκρωσαν κάθε πνευ-
ματική κίνηση, που ξανάρχισε το
1945. Tτε αρχίζει η έκδοση των ε-
φημερίδων «O Tύπος της Θράκης»
του Aθ. Aθανασιάδη και «Eλεύθερη
Θράκη» του Γιώργου Kονδύλη που
έρχεται απ τη Mυτιλήνη που είχε
μαθητεύσει κοντά στον Στρατή Mυ-
ριβήλη. Oι δύο αυτοί θα εκδώσουν
απ κοινού το 1953 και την ημερήσια
«Πανθρακική», εβδομαδιαία σήμερα
του N. Bασιλείου.
O Aθανασιάδης σταματά το 1967
κλείνοντας 34 χρνια δημοσιογρα-
φικής παρουσίας. Tο 1994 τιμήθηκε
με διάκριση στο Γ΄ Πανελλήνιο Δη-
μοσιογραφικ Συνέδριο της Σαμο-
θράκης.
KYPIAKH 28 MAΪOY 1995 - H KAΘHMEPINH
O Γιώργος Kονδύλης συνέχισε με
την «Eλεύθερη Θράκη». Στις 29
Aπριλίου συμπλήρωσε 50 χρνια συ-
νεχούς κυκλοφορίας. O Γ. Kονδύ-
λης, που αποκλήθηκε «Πατριάρχης
του Eπαρχιακού Tύπου» γιατί με τη
συνεργασία του αδερφού του Nίκου
κατάφερε να διευρύνει την κυκλο-
φορία της τοπικής εφημερίδας σ’ -
λα τα χωριά και να ελκύσει το ενδια-
φέρον των αγροτών για τα κοινά, πέ-
θανε πλήρης ημερών το 1993 και το
έργο συνεχίζει ο γιος του Σταύρος
Kονδύλης.
Στη δεκαετία του 1950 κυκλοφ-
ρησαν για λίγο «Tο Bήμα του Eβρου»
του Γ. Kουραντζή και «Tα Nέα του
Eβρου» του M. Πρινιά, καθώς και ο
«Kήρυξ της Θράκης» του K. Φανφά-
νη, ενώ απ το 1959 κυκλοφορεί συ-
νεχώς ο «Eπαρχιακς Tύπος» του
Aνδρέα Δάγκα και απ το 1981 «H
Γνώμη», με εκδτη και διευθυντή
σήμερα τον Γιάννη Λασκαράκη.
Oι τρεις ημερήσιες εφημερίδες,
πολυσέλιδες και με ποικιλία ύλης, ι-
κανοποιούν κατά μέγα μέρος τα δια-
φέροντα του αναγνωστικού κοινού.
Nετερες οι εβδομαδιαίες «Mαχη-
τής», «Θάρρος» και «Δημοκρατικς
Eβρος», ργανο της τοπικής επιτρο-
πής του K.K.E.
Aπ τις στήλες τους εκφράστηκαν
οι απψεις εκατοντάδων ανθρώπων,
και οι ίδιες έγιναν το φυτώριο πολ-
λών νέων δημοσιογράφων, αρκετοί
απ τους οποίους εκφράζονται σή-
μερα απ τους 7 τοπικούς ραδιοφω-
Συνέχεια στη 12η σελίδα
11
Συνέχεια απ την 11η σελίδα
νικούς και δύο τηλεοπτικούς σταθ-
μούς.
Πλούσια και η άλλη πνευματική και
καλλιτεχνική ζωή στη μεταπολεμική
Aλεξανδρούπολη, που για μακρ
χρνο και σε μέγα μέρος κυριαρχεί-
ται απ την πληθωρική προσωπικ-
τητα της Eλένης Φιλιππίδου, που
δρα μέσω πολλών φορέων. Θρακικ
Kέντρο, Παράρτημα της «Tέχνης»
Θεσσαλονίκης, Eρευνητικ Kέντρο
Aλεξανδρούπολης, Σύλλογος Kυ-
ριών και Δεσποινίδων, Ωδείο Aλε-
ξανδρούπολης κ.ά. Γύρω της πολλοί
12 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 28 MAΪOY 1995
άνθρωποι που αναλώθηκαν υπηρε-
τώντας με ανιδιοτέλεια την πολιτι-
στική κίνηση και δεν επαρκεί ο χώ-
ρος για την αναφορά τους. Ξεχώρισε
ο Xριστφορος Παπαδπουλος με τη
μουσική προσφορά του. Mε συντο-
μία θα αναφερθούν οι εκδοτικές α-
ππειρες τοπικών περιοδικών που ε-
πιχείρησαν να εκφράσουν τις πνευ-
ματικές ανησυχίες του τοπικού δυ-
ναμικού.
Πρώτη προσπάθεια η «Aνασυ-
γκρτησις», περιοδική έκδοση της
Nομαρχίας, που εκτς απ το έργο
των δημοσίων υπηρεσιών φιλοξε-
νούσε και άρθρα γενικτερου ενδια-
φέροντος.
Aκολούθησε το περιοδικ «H Zωή
μας» απ το 1956, των καθηγητών
και σπουδαστών της Παιδαγωγικής
Aκαδημίας, που μετονομάστηκε αρ-
γτερα σε «Φάρος - Nέος Δάσκα-
λος» ώς το 1958.
Tο 1979 με πολλές φιλοδοξίες ξε-
κινά η «Θρακική Eστία» με φιλολογι-
κ περιεχμενο και τη συνεργασία
των περισστερων πνευματικών δυ-
νάμεων της περιοχής. Διευθυντής ο
Tάσος Λυμππουλος. Bγήκαν μνο 3
τεύχη.
Tο 1985 ο Bασίλης Kάργας και ο
Δημοσθένης Δούκας εκδίδουν την
«Eνέδρα. Περιοδική έκδοση για τη
σύλληψη του ενεδρεύοντος πθου».
Στα 7 τεύχη που εκδθηκαν βρήκαν
την ευκαιρία να εκφραστούν ανήσυ-
χα πνεύματα απ τον θρακικ και
τον ευρύτερο ελληνικ χώρο.
Λιγτερη διάρκεια ζωής (μέσα στο
1985) είχε και η «Παραμεθριος» μη-
νιαία «εκδοτική αππειρα» του Δη-
μοσθένη Δούκα, χειργραφη και φω-
τοτυπημένη, που ο εκδτης και μο-
ναδικς συντάκτης σχολιάζει με
πνεύμα «αιρετικ» δηλ. μέχρι εν-
χλησης ανεξάρτητο, τα γεγοντα
της εποχής.

Προβάλλοντας
τη Θράκη
Tην ίδια τύχη είχε και το «Θάρρος»
του Γεράσιμου Δάγκα, περιοδικ
ποικίλης ύλης με 11 τεύχη το 1987-
1988, ενώ το παρμοιο περιοδικ
«Eυρωπροβολές» του Πάρι Aδάμου
ήταν μακροβιτερο. Ξεκίνησε το
1987 ως «Eυρωπροβολές», μετατρά-
πηκε σε «Προβολές της Θράκης» και
μετά «Προβολές του Bορρά» και α-
ποτύπωσε τη ζωή της περιοχής μέχρι
το Σεπτέμβριο του 1994.
Δεκάξι χρνια συνεχούς εκδοτι-
κής ζωντάνιας κλείνει και το «Διμη-
νιαίον Δελτίον ενημερώσεως και
πνευματικής οικοδομής» «Γνωρι-
μία» που εκδίδεται απ την Iερά Mη-
τρπολη Aλεξανδρουπλεως. Tο χα-
ρακτηρίζουν η μαχητικτητα για την
υπεράσπιση της ορθδοξης πίστης
και παράδοσης και η νηφαλιτητα
με την οποία κρίνονται τα σύγχρονα
γεγοντα.
Στον 7ο χρνο ζωής βρίσκεται και
η «Eνδοχώρα» που ξεκίνησε το 1988
μικρ φυλλάδιο, απ τον Γιάννη
Kουριαννίδη που αγκαλιάστηκε απ
το κοιν, αύξησε τις σελίδες και βελ-
τίωσε την εμφάνισή της κυκλοφορώ-
ντας σ’ λη την Eλλάδα, φθάνοντας
και στο εξωτερικ. Tη διακρίνει ποι-
κιλία κειμένων, σύγχρονος κοινωνι-
κς προβληματισμς και ευαισθησία
στα εθνικά θέματα της περιοχής.
Συνέχεια στη 14η σελίδα H Zαρίφειος Παιδαγωγική Aκαδημία στην Aλεξανδρούπολη.

KYPIAKH 28 MAΪOY 1995 - H KAΘHMEPINH 13

Συνέχεια απ την 13η σελίδα
H νετερη προσπάθεια είναι πρ-
σφατη και αφορά το «περιοδικ λ-
γου και τέχνης» «Eξώπολις», που
παρουσιάστηκε το φθινπωρο του
1994 «ένας... συναγερμς των εντο-
πίων δυνάμεων... που προσβλέπει σε
μια αμφικτυονία... τον μορων βαλ-
κανικών χωρών». Eκφράζονται εδώ
πολλοί απ τον κύκλο της «Eνέ-
δρας» και γνωστές φωνές της Aθή-
νας και της Θεσσαλονίκης.
Tοπικά τυπογραφεία
Oλη αυτή η εκδοτική κίνηση υπο-
βοηθήθηκε απ την ύπαρξη και
δραστηριτητα των τοπικών τυπο-
γραφείων και απ τα 15 βιβλιοπω-
14 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 28 MAΪOY 1995
λεία της πλης, πολλά απ τα οποία
οργανώνουν παρουσίαση νέων βι-
βλίων και των συγγραφέων τους,
βρίσκοντας ανταπκριση απ το
κοιν και απ τους νέους (φοιτη-
τές-στρατιώτες).
Πνευματικοί άνθρωποι
Στους τοπικούς πνευματικούς αν-
θρώπους, ξεκινώντας απ τα παλιά
(και παραλείποντας την εκτς Aλε-
ξανδρούπολης κίνηση στον υπλοι-
πο νομ Eβρου) πρέπει ν’ αναφέ-
ρουμε τον Kώστα Θρακιώτη, ποιητή
και δοκιμιογράφο που γεννήθηκε ε-
δώ το 1909 και πέθανε πρσφατα
στην Aθήνα, την Kαλλιπη Παπαθα-
νάση Mουσιοπούλου ιστορικ και
λαογράφο, το Nίκο Πρωτπαπα, τον
Tάκη Aκρίτα, την Eλένη Φιλιππίδου
που με τα κείμενα και τις ομιλίες της
παρουσίασε τον κσμο των Σαρακα-
τσάνων, τον Aγγελο Ποιμενίδη με τα
αρχαιολογικά του κείμενα και τον
ιατροφιλσοφο Aχιλλέα Σαμοθράκη
που έγραψε το μοναδικ «Λεξικν
Iστορικν και Γεωγραφικν της
Θράκης».
Στους επιζώντες (και νετερους)
ανήκουν η Σοφία Kλήμη Παναγιωτο-
πούλου (που τώρα ζει στην Πάτρα)
που τιμήθηκε για την εξαιρετική α-
φήγησή της· ο Θανάσης Tζούλης
παιδαγωγς και ποιητής με μεγάλη
ευαισθησία· ο Γιάννης Ξανθούλης
τσο γνωστς που δεν χρειάζεται
παρουσίαση· ο Γιώργος Σταυρίδης,
παλις ναυτικς, ποιητής και διηγη-
ματογράφος που άνοιξε καφενείο-
καλλιτεχνικ στέκι και φιλοξενεί εκ-
θέσεις ζωγραφικής· ο δικηγρος
Φοίβος Mάλαμας με τέσσερα μυθι-
στορήματα που με διεισδυτικ
βλέμμα παρουσιάζει την ψυχολογία
των ηρώων του· ο Θανάσης Aποστο-
λίδης με κείμενα γύρω απ την ιστο-
ρία της Aλεξανδρούπολης καθώς
και ο Mσχος Kούκος, η Δέσπω Kα-
ρούσου που ζει στην Aθήνα, με αφή-
γηση και ποιητικές συλλογές και ο
καθηγητής Θδωρος Mουσίκας με
τρεις ποιητικές συλλογές, και μια
πλειάδα νετερων ανθρώπων που
βρίσκονται στα πρώτα τους πετάγ-
ματα και η παρουσίασή τους θα είναι
έργο του μέλλοντος.
 Στο Δέλτα του Eβρου
O δρμος των πουλιών περνάει απ το Δέλτα, τον επί γης παράδεισο
Tου Δημήτρη Kαλαϊτζίδη
Yπευθύνου Περιβαλλοντικής Eκπαίδευσης
Nομού Eβρου

AKPIBΩΣ πάνω σε έναν απ τους

κυριτερους άξονες μετακίνησης
των πουλιών της Bρειας Eυρώπης
και Σιβηρίας βρίσκεται το Δέλτα
του Eβρου· πάνω στο δρμο των
πουλιών.
Eκεί τα ταλαιπωρημένα και εξα-
ντλημένα απ το μακρύ ταξίδι της
μετανάστευσης πουλιά, βρίσκουν
καταφύγιο, τροφή και ξεκουράζονται
αναλαμβάνοντας δυνάμεις για να
συνεχίσουν προς τις ζεστές αφρικα-
νικές και μεσανατολικές περιοχές.
Mια στη μετάβαση και μια στην ε-
πιστροφή, το Δέλτα του Eβρου σκε-
πάζεται απ τις φτερούγες τους. Oι
λίμενες και λιμνοθάλασσές του
«μαυρίζουν» απ τα εκατοντάδες χι-
λιάδες πουλιά.
Oσο για είδη; Tα 307 διαφορετικά
είδη πουλιών που παρατηρήθηκαν
κατά καιρούς στο Δέλτα, είναι ένας
αριθμς εκπληκτικς, αν σκεφτεί κα-
νείς τι το σύνολο των ειδών της
Eλλάδας αριθμεί 405 είδη πουλιών.
Mνο σε μια μέρα ένας Γερμανς
Oρνιθολγος παρατήρησε τον περα-
σμένο Oκτώβριο (1994) 126 είδη.
O ποταμς Eβρος κυλάει ήσυχα τα
νερά του απ τη Bουλγαρία προς το
Θρακικ Πέλαγος. Στις εκβολές του
σχημάτισε μέσα σε διάστημα κάποι- Tα ήσυχα νερά του Eβρου και τα κλαδιά που υπάρχουν εκεί είναι το καταφύγιο για εκατοντάδες χιλιάδες αποδημητικά που-
ων χιλιάδων χρνων ένα τεράστιο λιά που ξεκουράζονται για να συνεχίσουν προς τις ζεστές αφρικανικές και μεσανατολικές περιοχές. (φωτ: Nτ. Mηναΐδη)
Δέλτα (έκταση 100.000 στρέμματα),
με δύο βραχίονες. O ανατολικς εί-
ναι το σύνορο με τη γειτονική Tουρ-
κία και δέχεται λη την ποστητα
των νερών του ποταμού, ενώ ο δυτι-
κς, μετά την «έμφραξη», τροφοδο-
τείται με τα νερά ενς χειμάρρου.

Eιδυλλιακ τοπίο
Eνα τεράστιο παρέβριο δάσος με
πολλά είδη δένδρων υπήρχε μέχρι
τα τέλη της δεκαετίας του ’50, ταν
άρχισαν τα αποστραγγιστικά έργα,
που έδωσαν στη γεωργική καλλιέρ-
γεια μεγάλες εκτάσεις εύφορης γης.
Bαμβάκι, τεύτλα, σιτηρά καλλιερ-
γούνται και δίνουν εισοδήματα
στους αγρτες των Φερών και άλλων
κοινοτήτων, ενώ έχει διατηρηθεί
στην κοίτη πλημμυρών του ποταμού
ένα εκτεταμένο δάσος απ αρμυρί-
κια (Tamarix), που πολλά είδη που-
λιών φτιάχνουν τις φωλιές τους.
H άνοιξη γεμίζει τα αρμυρίκια με
κκκινα και ροζ άνθη ενώ το
Ranunculus, ένα φυτ υδροχαρές,
που μοιάζει με χαμομήλι, σκορπίζει
μια υπέροχη ευωδιά σε λη την έ-
κταση του Δέλτα. Eκσταση είναι η
λέξη που ταιριάζει στο συναίσθημα
του επισκέπτη του Δέλτα αυτή την ε-
ποχή του χρνου. Aνάμεσα στα επι-
πλέοντα λευκά άνθη και στα ροζ -
κκκινα των αρμυρικιών, τα πράσινα
χρώματα των καλαμιών και βούρλων
Συνέχεια στην 18η σελίδα Tαύροι που ζουν ελεύθεροι στις πράσινες νησίδες του Δέλτα του Eβρου. (φωτ: Nτ. Mηναΐδη)

KYPIAKH 28 MAΪOY 1995 - H KAΘHMEPINH 15

 Ξύλινα παραπήγματα $που ελλιμε-
νίζουν τις βάρκες τους οι ψαράδες
του Δέλτα. (φωτ: Nτ. Mηναΐδη)

16 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 28 MAΪOY 1995

KYPIAKH 28 MAΪOY 1995 - H KAΘHMEPINH 17
Mετά την κατασκευή του χωμάτινου φράγματος στην ευθυγράμμιση, στη διάρκεια του χειμώνα μεγάλες εκτάσεις πλημμυρίζουν με γλυκ$ νερ$ ξαναδημιουργώντας
μια εικ$να με βλάστηση, νερά και πουλιά, τυπική εικ$να του υγροβι$τοπου του Δέλτα.
Συνέχεια απ$ την 15η σελίδα
που βγάζουν νέους βλαστούς, μαυ-
ρκοτες και κύκνοι κολυμπούν νω-
χελικά, ενώ οι πλάβες με τους ψαρά-
δες κβουν βλτες στα κανάλια και
στους βάλτους. Kρυμμένα μέσα στα
καλάμια και στα αρμυρίκια πουλιά
φτιάχνουν φωλιές, τρέφονται, ορι-
σμένα κελαηδούν. Eίναι μια εποχή -
που το μάτι δεν χορταίνει το χρώμα,
η σφρηση δεν χορταίνει την ευω-
διά, η ακοή τους ήχους.
Eίναι η εποχή της έκστασης. Tα με-
ταναστευτικά πουλιά έχουν ήδη φύ-
γει απ το Mάρτιο και το πορτοκαλί ε-
ξγκωμα πάνω στη μύτη της αρσενι-
κής βαρβάρας φουσκώνει δίνοντας
κύρος και επιβλητικτητα. Tα ερω-
τευμένα ζευγάρια κβουν βλτες στα
νερά, ετοιμάζοντας τη φωλιά που θα
κλωσσήσουν τα... βαρβαράκια. Oι ε-
ρωδιοί (5-6 είδη) πετάγονται αλαφια-
σμένοι σε κάθε θρυβο και το μακρύ
γαμήλιο πτέρωμά τους κυματίζει στο
δροσερ ανοιξιάτικο αεράκι.
Eνας κραυγαετς περιπολεί ανε-
μοπορώντας στα ψηλά, ενώ χαμηλ-
τερα γερακίνες και κίρκοι κυνηγούν.
Tα τραυματισμένα απ τους κυνη-
γούς παπιά έχουν τελειώσει, καθώς
η κυνηγετική περίοδος έκλεισε μ-
λις μπήκε ο Mάρτης και έτσι θα πρέ-
πει να φεύγουν στους γύρω λφους
για τροφή.
Tο καλοκαίρι το τοποίο αλλάζει. «H
ιεροτελεστία της άνοιξης» έχει ολο-
18 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 28 MAΪOY 1995
κληρωθεί και την αναπαραγωγική και
αναζωογονητική έξαρση ακολουθεί
η νωχελική ηρεμία του κιτρινοπράσι-
νου καλοκαιριού. Oι μεγάλες επίπε-
δες εκτάσεις προς τη θάλασσα αρχί-
ζουν ν’ ασπρίζουν απ’ τ’ αλάτι, ενώ
τα Limonium δίνουν το δικ τους
μωβ χρώμα στο τοπίο.
Tο νερ ανάμεσα στο κεντρικ α-
νάχωμα και στο ποτάμι έχει σχεδν
εξατμιστεί και οι γελάδες (οι ευτυχι-
σμένες, ανεξάρτητες, ελεύθερες γε-
λάδες του Δέλτα) βσκουν στο χορ-
τάρι. Tα μοσχαράκια τους, γεννημέ-
να μέσα στο Mάρτη, τις ακολουθούν
λο και λιγτερο, παίρνοντας το δικ
τους μερίδιο στην ανεξαρτησία.
Oι ψαράδες στην ευθυγράμμιση
και στη θάλασσα κάτω απ’ τις εκβο-
λές μαζεύουν τα νταουλάκια και τις
καλαμωτές. Xέλια, κυπρίνοι (σαζά-
νια) ποταμολαύρακα, «βουλγάρες»,
κεφάλια, παίρνουν το δρμο προς
την Aλεξανδρούπολη, ενώ οι πλάβες
δένουν στα αυτοσχέδια ντοκ της ευ-
θυγράμμισης. Kάτω, στις εκβολές
και πάνω στα γυμνά ξερά κλαδιά των
τεράστιων κορμών που κατεβάζει με
ορμή το ποτάμι στη διάρκεια του χει-
μώνα, οι κορμοράνοι έχτισαν τις φω-
λιές τους και έβγαλαν τα μικρά τους,
ενώ οι γλάροι μαζεμένοι σε μεγάλες
παρέες γυροφέρνουν. Tα φλαμίγκος
τεντώνουν με ανησυχία το χαριτω-
μένο λαιμ τους, έτοιμα να πετάξουν
με τη μικρτερη απειλή, ενώ οι πελε-
κάνοι στη νησίδα μέσα στη Mονολί-
μνη τεμπελιάζουν. Kάπου - κάπου
κάνουν κανένα γύρο της λιμνοθά-
λασσας ακουμπώντας σχεδν την ε-
πιφάνεια με τα τεράστια φτερά τους.
Oι μετανάστες
Tο φθινπωρο πλησιάζει και οι
πρώτοι μετανάστες εμφανίζονται, ε-
νώ οι πελαργοί άσπροι και μαύροι (οι
σπάνιοι), ετοιμάζονται να αφήσουν
τις φωλιές τους (19 φωλιές μνο στο
χωρι Προς), για την Aφρική.
Aρχίζει το κυνήγι και οι έρημοι
δρμοι του Δέλτα παίρνουν... ζωή
και κίνηση. Aπ’ λο τον κσμο σπεύ-
δουν, με την τελευταία λέξη της τε-
χνολογίας πλαβο - και εξωλεμβιοκί-
νητοι κυνηγοί. Oι (παράνομες και αυ-
θαίρετες) καλύβες τους περιμένουν,
για ωραίες ημέρες και ακμη καλύ-
τερες νύχτες.
Oι λιμνοθάλασσες (Δράνα, Mονο-
λίμνη, Λακκί) και οι λίμνες (Nυμφών)
γεμίζουν πουλιά. H επιφάνειά τους
είναι κατάστικτη. Πολλά είδη πα-
πιών, παρυδάτια, κύκνοι, φλαμίγκος,
πελεκάνοι, κορμοράνοι, γλάροι, ε-
ρωδιοί, συνωστίζονται στα καταφύ-
για των πουλιών («καταφύγια θηρα-
μάτων» τα λένε), ενώ απ πάνω τους
κβουν βλτες οι άρχοντες των αι-
θέρων, τα αρπακτικά.
H Σαλικρνια έχει στρώσει το κκ-
κινο χαλί της σε λο σχεδν το Δέλ-
τα, δίνοντας μια σουρεαλιστική ντα
στον φτερωτ ρεαλισμ του σπου-
δαίου υγροβιτοπου.
Δώρο της φύσης
Oσο πλησιάζει ο χειμώνας, τσο
περισσεύουν οι φτερωτοί επισκέ-
πτες. Eνα καλ τηλεσκπιο, ζεστά
ρούχα, καμιά σοκολάτα και τσάι στο
θερμς, είναι ,τι χρειάζεται κανείς
για να περάσει ατέλειωτες και ορι-
στικά αξέχαστες μέρες αυτή την ε-
ποχή. Kαι χι μνο σε μια περιοχή.
Aπ την παραλία του Aπαλού στα δυ-
τικά μέχρι την Aίνο στα ανατολικά,
το τηλεσκπιο και τα κυάλια παίρ-
νουν φωτιά απ τους τεράστιους
πληθυσμούς ενς επίσης τεράστιου
αριθμού ειδών απ πουλιά.
Oι κάτοικοι αργά αλλά ενθαρρυντι-
κά αρχίζουν να συνειδητοποιούν τι
είναι γι’ αυτούς το Δέλτα του Eβρου
και τι μπορεί ακμη στο άμεσο μέλ-
λον να σημαίνει.
Oι πρώην (νυν νομάρχης Eβρου)
και νυν δήμαρχοι Φερών είναι απο-
φασισμένοι να προστατεύσουν, να
βελτιώσουν και να αποκαταστήσουν
,τι μπορεί να αποκατασταθεί στο
Δέλτα και να το παραδώσουν στους
ανθρώπους λου του κσμου για α-
πλαυση. Eνα τέτοιο δώρο της φύ-
σης ανήκει στην κληρονομιά λων
των ανθρώπων, σημερινών και ερχο-
μένων και έτσι πρέπει να αντιμετω-
πίζεται:
Σαν ένας παράδεισος στη γη.
Aργά το φθιν$πωρο, το Δέλτα παίρνει ένα λαμπρ$ πορφυρ$ χρώμα, καθώς το αλ$φυτο Σαλικ$ρνια κοκκινίζει. Eνα απέραντο κ$κκινο χαλί και άλλα μικρ$τερα φτιάχνουν
μια υπέροχη εικ$να που αιχμαλωτίζει το βλέμμα. (φωτ: Δ. Kαλαϊτζίδης)

Tον Mάιο το Δέλτα ντύνεται στα πράσινα, στα κ$κκινα, στα ροζ και στα άσπρα. Tα αρμυρίκια ανθίζουν, τα καλάμια δίνουν το πράσινο φ$ντο, οι νεραγκούλες ανθίζουν
μέσα στο νερ$ και ευωδιάζει $λη η περιοχή. (φωτ: Δ. Kαλαϊτζίδης)

KYPIAKH 28 MAΪOY 1995 - H KAΘHMEPINH 19

O νομς Eβρου, με την πρωτεύουσά του την Aλεξανδρούπολη, βρίσκεται τριάντα χιλιμετρα απ τα σύνορα με την Tουρκία... (Φωτ: Γαβριήλ Tεκτονίδης)

Hμερολγιο Aλεξανδρούπολης, 1974

Eίκοσι ένα χρνια πριν, με την απειλή του πολέμου προ των πυλών...
Tου Mήτσου Kασλα
Συγγραφέα
AΛEΞANΔPOYΠOΛH. Eίκοσι ένα
χρνια πριν. Mέρες Aυγούστου 1974.
Eχει προηγηθεί το πραξικπημα της
Xούντας στην Kύπρο στις 15 Iουλίου.
Aκολούθησε η τραγελαφική επι-
στράτευση του Iωαννίδη και η πτώση
των Aπριλιανών στις 24 Iουλίου. Eπι-
στρέφει ο Kαραμανλής στην Aθήνα
απ το Παρίσι, σχηματίζει «Eθνική
Kυβέρνηση» και σε λίγες μέρες ο
«Aττίλας» κβει την Kύπρο στη μέ-
ση. H απειλή του πολέμου επικρέμα-
ται. Kι εγώ βρίσκομαι, πως κάθε
χρνο τον Aύγουστο στην Aλεξαν-
δρούπολη, για διακοπές με την οικο-
γένειά μου. Oλη η Eλλάδα ζει στην α-
γωνία κι ο Eβρος ιδιαίτερα με την
πρωτεύουσά του την Aλεξανδρού-
πολη, τριάντα χιλιμετρα απ τα σύ-
νορά μας με την Tουρκία.
Γυρίζω μέσα στην πλη (που λίγες
μέρες νωρίτερα την είχαν εγκατα-
λείψει πολλοί χουντικοί αξιωματικοί
με τις οικογένειές τους) και στη γύ-
ρω περιοχή. Kουβεντιάζω με τον κ-
σμο και κρατώ σημειώσεις. Πολλές
20 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 28 MAΪOY 1995
είδαν το φως της δημοσιτητας και
άλλες χι.
Πριν αναχωρήσουν για την Aλε-
ξανδρούπολη, πολλοί μου λέγανε:
«Πού παίρνεις την οικογένειά σου
και πας στον Eβρο; Kι ο κσμος εκεί
μαθαίνουμε φεύγει». Δεν τους ά-
κουσα. H πολεμική μηχανή είχε αρχί-
σει να δουλεύει βέβαια και στην
Eλλάδα και στην Tουρκία. H μηχανή
μαρσάριζε, μούγκριζε, μα το χειρ-
φρενο ήταν ακμα στη θέση του. O
διάλογος στη Γενεύη είχε αρχίσει.
Tο αδιέξοδο ανάμεσα στις δύο χώ-
ρες μπορεί να μην ξεπερνιταν.
Oμως, ο διάλογος θα έπαιρνε χρνο
και σ’ αυτ το διάστημα ο πλεμος
δεν θα γινταν. Kαι πήγα.
Στη θάλασσα
2-8-74: Bρίσκομαι στο συνοικισμ
της Aλεξανδρούπολης, στα «Eργατι-
κά» πως τα λένε. Mπροστά μου ο
δρμος που έρχεται απ τη Δύση και
τραβάει ως τα βάθη της Aσίας. Πίσω
απ’ το δρμο πάφλαζε η θάλασσα.
Oλη τη μέρα και λη τη νύχτα περνά-
νε καμινια γεμάτα στρατιώτες, τζιπ,
τανκ, νταλίκες. H θάλασσα δεν ξέρει
απ’ αυτά. Eπιμένει να ’ναι μορφη -
πως πάντα! Mέσα σ’ αυτή κολυμπάνε
νέοι και πιτσιρικάδες φωνάζοντας
«Δη-μο-κρα-τί-α, Δη-μο-κρα-τί-α».
Γελάνε και παίζουν.
Kοιτάω τα βαριά καμινια και την
αγωνία στα μάτια γνωστών μου Aλε-
ξανδρουπολιτών και άγνωστων και
ψιθυρίζω κάποιους στίχους που δεν
ξέρω σε ποιον ανήκουν: «Kαι να ’τα-
νε, Θεέ μου, να πέθαινα την πρώτη
μέρα του πολέμου».
O Γιώργος, ένας φίλος δίπλα μου,
με ποίηση α λα Kαββαδία, μου λέει:
«Aδελφέ, αυτς ο πλεμος αν γίνει
δεν θα ’ναι δικς μου. Kι μως ταν
πολλοί Aλεξανδρουπολίτες παρα-
τούσαν την πλη τους απ τις εξυ-
πνάδες του δίωρου τελεσίγραφου
της χούντας προς την Tουρκία και
του ...σαρανταοκταώρου ύστερα,
πήγα στο Λιμεναρχείο και ζήτησα να
μου δώσουνε πλο».
Πλάι του η μαυροφορεμένη μάνα
του, τον κοιτάει. «Eσείς δεν φύγατε
εκείνες τις πρώτες μέρες;». «Xωρίς
ετούτον πού να πάω για; Tι νημα θα
είχε να έσωνα εγώ το κεφάλι μου;»
μου απαντάει και φεύγει για να πάει
στην εκκλησία μ’ άλλες γυναίκες να
προσευχηθεί μη γίνει πλεμος. Tην
έβλεπα να φεύγει και αναρωτιμουν
αν ήταν μια μάνα Tουρκάλα, το ίδιο
δεν θα έκανε μπροστά στο δικ της
Mωάμεθ;
O «Γερο-θανάσης», ένας συμπα-
θητικς ναυτικς με μια μεγάλη κα-
πελαδούρα για τον ήλιο, είχε έρθει
στα «Eργατικά» για να βάλει στο βυ-
τίο του νερ, απ ένα πηγάδι εδώ,
για το περιβλι του. «Aμα γίνει πλε-
μος οι Eλληνες θα νικήσουν. Oι
Tούρκοι είναι ψφιοι. Zημιά μως θα
γίνει και απ’ τις δυο μεριές. Παλιά ή-
μουνα επίτακτος με το καϊκάκι μου,
στην καταδίωξη. Kαι μια μέρα που
βγήκα μ’ έναν δικ μου στο πέλαγος,
απ’ τη μεριά της Tουρκίας, έρχονται
έξι οπλισμένοι Tούρκοι και μ’ αγριέ-
ψανε. Tι ζητάτε μου λένε, εδώ στα
τούρκικα μέρη; Eσείς, τους λέω, τι
ζητάτε στα χωρικά μας; Θα σας δέσω
πίσω στο καΐκι μου και θα σας πάω
στην Aλεξανδρούπολη. Kαι έτσι και
κουνηθείτε εδώ γύρω είναι τα ελλη-
νικά καράβια και θα σας κάνουνε κ-
σκινο». O «Γερο-Θανάσης» γελάει
και συνεχίζει: «Kι έκατσαν και τους
έσειρα. Eξι αυτοί, δυο εμείς». «Kαι
απ’ αυτ συμπεραίνετε πως είναι ψ-
φιοι;». «Ψφιοι είναι αλλά έχουν γε-
ρές πλάτες τους Aμερικανούς και
του Aγγλους». «Aμα θα γίνει πλε-
μος εσείς θα πολεμήσετε;». «Kάτι θα
κάνω και εγώ. Στα πδια σαν τους
χουντικούς αξιωματικούς δεν θα το
βάλω. Kαλά είναι μως να μη γίνει.
Oύτε εμείς να χαλάσουμε τα σπίτια
μας, ούτε αυτοί να χαλάσουνε τα δι-
κά μας».

Στη γιορτή του κρασιού

Πιο πέρα στο Πηγάδι ένας άλλος
Aλεξανδρουπολίτης, ο Aνέστης,
φωνάζει το «Γερο-Θανάση» να του
γεμίσει το βυτίο νερ. Oι δυο ά-
ντρες μιλάνε ο ένας για το αμπέλι
του και ο άλλος για το περιβλι του.
«Δε θα το πιστέψεις, Θανάση, παρ’
λο που έχω αυτοκίνητο και θα μπο-
ρούσα να φύγω απ’ τους πρώτους
απ’ την πλη, δεν έφυγα για τούτο
το αμπέλι μου».
Πίσω απ’ τον εθνικ δρμο, αντί-
κρυ μου κι πως βραδιάζει, ανάβουν
τα φώτα της «Γιορτής του Kρασιού»,
που γίνεται κάθε χρνο στην
Aλεξ/πολη, δίπλα απ’ τη θάλασσα. Tα
μεγάφωνα: «Eλάτε λοι απψε στη
Γιορτή του Kρασιού, να διασκεδά-
σουμε». H μουσική: αμερικανικοί
ρυθμοί ροκ, στη διαπασών. Aυτοί
που μπαίνουν στο χώρο της Γιορτής
λίγοι τουρίστες και πιτσιρικάδες. O
κσμος ο πολύς, προτιμάει να κάνει
τις βλτες του στη Λεωφρο μπρο-
στά απ’ το Φάρο του λιμανιού, κου-
βεντιάζοντας με τους φαντάρους για
τη μοίρα που ενδεχομένως τους
μέλλεται αν ξεσπάσει ο πλεμος.
Tα καμινια συνεχίζουν να πηγαί-
νουν και να ’ρχονται, μπροστά απ’
τις χουντικές ταμπέλες του δρμου
με τη «φωτιά» και το «πουλί...», που
οι χουντικοί αξιωματικοί σπέρνουν
το φβο να μην τις κατεβάσει ή τις
καταστρέψει κανένας. Δύο εκατομ-
μύρια ταμπέλες, λένε, έστησε η δι-
κτατορία σ’ λη την Eλλάδα, για να
μας πείσει για το «εθνοσωτήριο» έρ-
γο της...

Σύρριζα στο ποτάμι

3.8.74: O δρμος που οδηγεί έξω
απ’ την Aλεξανδρούπολη, γρήγορα
μας φέρνει σε διάφορα χωριά και
στη Mάντρα του Eβρου, μισή ώρα με
τα πδια απ’ το ποτάμι, αυτ το χω-
ρι, σύνορο με την Tουρκία.
Tο αυτοκίνητο περνάει άλλοτε
σύρριζα απ’ το ποτάμι κι άλλοτε, πιο
μακριά.
Aγρτες Eλληνες σκύφτουν στα
χωράφια απ’ την απ δω μεριά του
ποταμού, Tούρκοι απ’ την άλλη.
Kι μως λίγο έλειψε να σμίξουνε
στη μέση κι η Mαρίτσα, (ο Eβρος), να
κατεβάσει στη θάλασσα αίμα και
κορμιά. Oμως ο κίνδυνος για κάτι τέ-
τοιο ελοχεύει. Kι αυτ είναι φανερ
στα πρσωπα των ανθρώπων, χι μ-
νο των στρατιωτών αλλά και των α-
πλών πολιτών αντρών και γυναικών.
O φάρος, στην παραλία της Aλεξανδρούπολης, βρίσκεται στο κεντρικτερο σημείο της. (Φωτ. Γαβριήλ Tεκτονίδης)
με υποδέχονται. Λίγες μέρες νωρί-
τερα αυτές οι γυναίκες με τα μικρά
τους παιδιά τρέχανε να μπουν στη
Bουλγαρία για να γλιτώσουν τη σφα-
γή του πολέμου.
«Tρώμε ψωμί», μου λέει μια απ
αυτές τις γυναίκες «και τ’ αυτί μας
τεντωμένο προς το ποτάμι, μην α-
κούσουμε ξαφνικά ντουφεκιές».
«Eτσι κι ακουστούνε», σχολιάζει μια
δεύτερη, «οι πρώτες γυναίκες που
θα κλάψουνε στην Eλλάδα εμείς θα
’μαστε. Oλες τις νύχτες οι άντρες
μας και τα παιδιά μας μες στα κου-
νούπια, τους σκορπιούς και τις νάρ-
κες φυλάνε σκοποί. Eκεί φυλάνε
σκοπιές κι απ ’δω μέσα στα διάφο-
ρα στρατπεδά μας, που χουντοκρα-
Kαταφαρμακωμένος. Tι να σου πω,
ρε μάνα; Nομίζεις μνο πέρα απ’ τη
Mαρίτσα πως έχει Tούρκους;».
«Στέγνωσα στα ποδάρια μου», λέει
μια άλλη απ’ τις αγρτισσες, «να
τρέχω πίσω απ τα πρβατα και τα
γελάδια. Δεν έχω νου ούτε να φάω
ούτε να κοιμηθώ. Kαι τώρα τα παρά-
τησα λα και ήρθα εδώ μην ακούσω
τίποτα νέα. Δεν τα ’χω εγώ με τους
Tούρκους. Kι αυτοί αντίκρυ παράτη-
σαν τα σπίτια τους και τρέχανε κατά
μέσα. Oλος ο κσμος περιμένουμε
να ακούσουμε νέα απ’ τη Γενεύη.
Bγήκε μια φήμη τι σκοτώσανε αυ-
τν τον καταραμένο τον Kίσιγκερ, α-
ληθεύει;»
στην Kύπρο, λοι οι χουντικοί αξιω-
ματικοί είχαν εξαφανιστεί. Mνοι
μας εμείς οι αγρτες κατεβαίναμε
στο ποτάμι για σκοπιές και κανένας
αξιωματικς δεν φαίνοταν να μας πει
τι θα κάνουμε...»
— Tώρα που έχουμε πολιτική κυ-
βέρνηση, αν γίνει πλεμος με τους
Tούρκους θα πολεμήσει ο στρατς
μας;
«Kι ο στρατς θα πολεμήσει κι ο
λας θα πολεμήσει, αλλά με χουντι-
κούς στο στρατ καπετανάτο καλύ-
τερα να μη γίνει...».
Tο βράδυ στη Γιορτή του κρασιού»
είχε κάμποσο κσμο και κάποιοι χ-
ρευαν στην πίστα. Oταν μως τα ρ-
Aντρες μέχρι πενήντα χρονων οπλι-
σμένοι διασκορπίζονται απ’ τα καμι-
νια λη την ώρα κατά μήκος του πο-
ταμού για σκοπιές.
Oταν το αυτοκίνητ μου σταματά
σε μια αγροτική αυλή καμιά δεκαριά
γυναίκες σηκώνονται με απορία και
τούνται, οι στρατιώτες μας ίσα που
είναι η ψυχή τους μέσα. Φυλάνε την
πατρίδα και φοβούμαι την προδοσία,
πως στην Kύπρο».
«Πήγα και είδα το γιο μου, στο
Nτεμίραλη», επεμβαίνει μια τρίτη γυ-
ναίκα. «Tα χείλη του δεν τ’ άνοιξε.
O ποντιακς χορς...
Στα Λάβορα, σε ένα άλλο χωρι
του Eβρου, δίπλα κι αυτ στο ποτάμι,
και σ’ ένα καφενείο λίγοι άντρες.
Πιάνω κουβέντα μαζί τους: «Tις πρώ-
τες μέρες, μετά το πραξικπημα
γανα άρχισαν να βαράνε σκοπούς
θρακικούς ξεσηκώθηκε λος ο κ-
σμος. Kι η πίστα γέμισε, ιδιαίτερα, ο-
λκληρη, απ έναν ποντιακ κυκλω-
τερ χορ λο νεύρο και δύναμη.
«Eναν χορ μάχης που έφτανε βαθιά
μέσα απ τους αιώνες...».

KYPIAKH 28 MAΪOY 1995 - H KAΘHMEPINH 21

Tο μοναστήρι της Παναγίας του Eβρου με 35 μοναχές και οι παρακείμενες εγκαταστάσεις των μαθητικών κατασκηνώσεων της Mητρπολης.

O ρλος της Eκκλησίας

Zωνταν κύτταρο της πλης η εκκλησία, καλλιεργεί επί χρνια το πνεύμα εντητας και συνεργασίας
Tου Σεβ. Mητροπολίτη
Aλεξανδρουπλεως Aνθίμου

H AΛEΞANΔPOYΠOΛH, η μορφη
παραλιακή πλη του BA Aιγαίου, με
τις εντυπωσιακές εκκλησίες και τα
ψηλά κωδωνοστάσια, παρέχει σήμε-
ρα στον επισκέπτη τον έκδηλο χρι-
στιανικ χαρακτήρα της. Tο πρώτο
κύτταρο για τη δημιουργία αυτής
της πλεως ήταν ένας μικρς νας
του Aγίου Nικολάου. Kτίστηκε περί
το 1850 απ τους λίγους αλιείς και
ναυτικούς του πρώτου παραλιακού
οικισμού, που ήθελαν προστάτη
τους τον άγιο των θαλασσινών στη
δύσκολη ζωή τους. Tο 1895 κατεδα-
φίστηκε ο παλαις νας και στη θέση
του κτίστηκε νέος μεγαλοπρεπής
νας που εγκαινιάστηκε το 1901, σε
εποχή τουρκοκρατίας. Tο 1908 με
δωρεά του Σαμίου Bλασίου Σούχορ,
προξένου της Aυστροουγγαρίας
στην Aλεξανδρούπολη, έγινε η ανύ-
ψωση των δύο κωδωνοστασίων, -
πως είναι στη σημερινή τους μορφή.
Pιζική ανακαίνιση και βελτίωση του ι-
στορικού αυτού ναού έγινε στα έτη
1975-1985.

Aρχαιτατες ρίζες
Oι αρχαιτατες χριστιανικές ρίζες
O Mητροπολιτικς νας του Aγ. Nικολάου με τα εκκλησιαστικά οικοδομήματα στην πλατεία Mητροπλεως. της πλεως και της περιοχής, ανάγο-

22 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 28 MAΪOY 1995

νται στους πρώτους χρνους της
διαδσεως της χριστιανικής πίστε-
ως, με έδρα την Tραϊανούπολη, της
οποίας τα ερείπια σώζονται σήμερα
γύρω απ τις ομώνυμες ιαματικές
πηγές, σε απσταση 12 χλμ. BA της
Aλεξανδρούπολης.
Tο 161 μ.X. έγινε στην Tραϊανού-
πολη το επιστημονικ παραδεκτ
μαρτύριο της αγίας Γλυκερίας, ενώ η
πλη αναδεικνύεται προ του μεγά-
λου διωγμού του Διοκλητιανού (3ος
αι.) σε έδρα επισκοπής. Kατά την πα-
ράδοση, ο πρώτος επίσκοπος της
Tραϊανουπλεως ονομαζταν Aλέ-
ξανδρος, ενώ ο πρώτος επίσημα α-
ναφερμενος επίσκοπος αυτής ήταν
ο Θεδουλος, πολέμιος των Aρεια-
νών, ο οποίος χαρακτηρίστηκε απ
τον Mέγα Aθανάσιο «ανήρ αγαθς
και ορθδοξος».
Aίνος
Aλλη γειτονική ελληνική πλη της
Aλεξανδρουπλεως, γνωστή και απ
τον Oμηρο, που αναδείχθηκε σε αρ-
χιεπισκοπή και Iουστινιανού (527) και
σε μητρπολη επί των Kομνηνών
(1118) είναι η Aίνος. Στην πύλη αυτή,
ως έδρα Mητροπλεως, υπαγταν
εκκλησιαστικώς, το μικρ παραλιακ
χωρι Δεδέαγατς (η σημερινή Aλε-
ξανδρούπολη) και άλλα δέκα τρία
χωριά γύρω απ αυτ.
Λγω των γνωστών περιπετειών
της περιδου 1920-22 οπτε η Aίνος
παρέμεινε στην Tουρκία, η Aλεξαν-
δρούπολη ανακηρύχθηκε σε μητρ-
πολη το 1922. Oυσιαστικά, η Aλεξαν-
δρούπολη είναι η κληρονμος της
Tραϊανουπλεως και της Aίνου.
H Aλεξανδρούπολη σήμερα, εκτς
απ έδρα του νομού Eβρου, είναι έ-
δρα της ομωνύμου Mητροπλεως.
Aπ το 1922 εποίμαναν την Mητρ-
πολη Aλεξανδρουπλεως τρεις μα-
καριστοί Mητροπολίτες, O Γερβά-
σιος Σαρασίτης, ο Iωακείμ Kαβύρης
και ο Kωνστάντιος Xρνης. Στους
προκατχους Aρχιερείς προσμε-
τρούμε και τον τελευταίο Mητροπο-
λίτη Aίνου και Δεδέαγατς Iωακείμ
Γεωργιάδη, ο οποίος προσέφερε πο-
λύτιμες πνευματικές και εθνικές υ-
πηρεσίες στους ορθοδξους Eλλη-
Tο νεκτιστο Σταυρίδειο Eκκλησιαστικ Iδρυμα χρονίως πασχντων «O Aγιος Kυ-
πριανς», νοσηλεύει και άτομα με ειδικές ανάγκες απ’ λη τη Θράκη.
Tο μαθητικ εκκλησιαστικ οικοτροφείο Aρρένων στην Aλεξανδρούπολη.
νες της περιοχής σε πολύ δύσκο-
λους καιρούς.
Σχολή
Bυζαντινής Mουσικής
H πλη μας διαθέτει έξη ενορίες
με ισάριθμους μεγάλους ναούς και
ένα προσκυνηματικ να, ενώ τρία
προάστια και τρία περίχωρα που α-
νήκουν στο δήμο Aλεξανδρουπλε-
ως έχουν το καθένα δικ του ενορια-
κ να. H πνευματική κίνηση στην
πλη είναι ικανοποιητική· σύνολο ε-
νοριακών ναών 55. Eπί συνλου 75
ιερέων οι 16 είναι πτυχιούχοι των
Θεολογικών Σχολών και 6 παιδαγω-
γικών Aκαδημιών. Στο Δημοτικ
Ωδείο λειτουργεί Σχολή Bυζαντινής
Mουσικής, που ενισχύει η Mητρπο-
λη και ο δήμος. H Mητρπολη Aλε-
ξανδρουπλεως διαθέτει απ το
1974 δικ της Πνευματικ Kέντρο,
με μια μεγάλη και πολυτελή αίθουσα
ομιλιών, χωρητικτητας εξακοσίων
καθισμάτων. Aνάμεσα στις προσωπι-
κτητες που φιλοξενήθηκαν στην αί-
θουσα αυτή είναι οι πρεδροι της
Δημοκρατίας Kων. Tσάτσος και Xρή-
στος Σαρτζετάκης, ενώ και ο Kων.
Kαραμανλής και ο Aνδρέας Παπαν-
δρέου φιλοξενήθηκαν στο παρακεί-
μενο Eπισκοπείο. Πολιτιστική μονά-
δα ξεχωριστής καλλιτεχνικής και ε-
θνικής σημασίας είναι το Eκκλησια-
στικ Mουσείο της Mητροπλεως με
οκτώ αίθουσες εκθεμάτων.
Tο περιοδικ «Γνωριμία» της Mη-
τροπλεως που κυκλοφορεί επί εί-
κοσι χρνια, εκτς απ έντυπο ενη-
μερώσεως και πνευματικής οικοδο-
μής, είναι ένας καλς πρεσβευτής
της Aλεξανδρουπλεως στην Eλλά-
δα και στο εξωτερικ.
Eκκλησιαστικές
τέχνες - Iδρύματα
Kατά την τελευταία εικοσαετία
1975 - 1995 εχτίστηκαν στην Aλε-
ξανδρούπολη και στην περιοχή της
είκοσι μία καινούργιες εκκλησίες.
Tο αξιοσημείωτο είναι τι εθεμελιώ-
θηκαν, αποπερατώθηκαν και λει-
τουργούν δύο καινούργια Mονα-
στήρια. Tο γνωστ Mοναστήρι της
«Παναγίας του Eβρου» που εγκα-
ταβιώνουν 35 μοναχές και ασχολού-
νται, εκτς απ την μοναχική ζωή,
με λες τις παλιές εκκλησιαστικές
τέχνες. Kαι το ανδρικ Mοναστήρι
του Aγίου Iωάννου του Θεολγου
στο Aετοχώρι με εγγεγραμμένους
10 ιερομονάχους κληρικούς. Aκμη
στην πολυαγαπητή μας Σαμοθράκη
αναπαλαιώθηκε και λειτουργεί με
την ευθύνη της Mητροπλεως το ι-
στορικ Mοναστήρι του Aγίου Aθα-
νασίου, που ανήκει ως Mετχιο στη
KYPIAKH 28 MAΪOY 1995 - H KAΘHMEPINH
Mονή Iβήρων του Aγίου Oρους.
Στην Aλεξανδρούπολη λειτουρ-
γούν με ευθύνη της Mητροπλεως
κανονικά τα εξής εκκλησιαστικά ι-
δρύματα. Tο Iωακείμειο Γηροκομείο
με 70 θέσεις υπερηλίκων και 12 άτο-
μα προσωπικ. Tο Σταυρίδειο Iδρυμα
χρονίως πασχντων και ατμων με
ειδικές ανάγκες δυνάμεως 70 κλινών
και 16 άτομα νοσηλευτικ προσωπι-
κ. Tο Σταυρίδειο Mαθητικ Oικο-
τροφείο Aρρένων με 68 μαθητές οι-
κοτρφους. Tο Tαμείο Eυποιίας για
έκτακτες ανάγκες πολιτών της πε-
ριοχής. Oι Mαθητικές Kατασκηνώ-
σεις με μνιμες παραθαλάσσιες ε-
γκαταστάσεις, που φιλοξενούνται
απ 450-500 παιδιά. Kτίζεται επί πλέ-
ον ειδικ ίδρυμα για τα ανάπηρα παι-
διά και προγραμματίζεται απ την Iε-
ρά Mητρπολη Aλεξανδρουπλεως
η ανέγερση ιδρύματος περιθάλψεως
βρεφονηπίων και υποδοχής αγάμων
μητέρων. Ξεχωριστή είναι η προσφο-
ρά της Eκκλησίας στις πανεπιστημια-
κές Σχολές Aλεξανδρουπλεως και
στις πνευματικές ανάγκες της 12ης
Mεραρχίας, της 23ης Tεθωρακισμέ-
νης Tαξιαρχίας και στην Aστυνομία.
Πνεύμα εντητας
H τοπική Eκκλησία στην Aλεξαν-
δρούπολη καλλιεργεί επί χρνια το
πνεύμα της εντητας, της συνεργα-
σίας και της ομνοιας με λους τους
παράγοντες της δημσιας και της ι-
διωτικής ζωής των ανθρώπων του
τπου μας. Πριν απ λίγες ημέρες -
λοι μαζί εορτάσαμε επίσημα τα
«Eλευθέρια» της Aλεξανδρουπλε-
ως με Λειτουργία και επίσημη Δοξο-
λογία στο μητροπολιτικ να του
Aγίου Nικολάου, στον ίδιο δηλαδή ιε-
ρ τπο, που την ίδια ημέρα του
1920 οι ελληνικές αρχές με επικεφα-
λής την Eκκλησία έψαλαν τη Δοξο-
λογία για την απελευθέρωση της π-
λεως και της Θράκης μας.
23
 Eλένη Φιλιππίδη:
Oρσημο μιας πλης
Aναδείχθηκε σε αληθινή μητέρα της Θράκης, διασώζοντας τον πολιτισμ της περιοχής
Tου Δημοσθένη Π. Δούκα
Διευθυντή Eπιχείρησης Πολιτιστικής Aνάπτυξης
Δήμου Aλεξανδρούπολης

H EΛENH Φιλιππίδη (1917-1994), υ-

πήρξε ένα ορσημο στην προσωπική
μας ζωή και στη ζωή της Θράκης· μία
κιβωτς στην οποία διασώθηκε η
συλλογική μας μνήμη και ιστορία·
μία δασκάλα πάσης αρετής· μία φυ-
σιογνωμία λαμπρά και αποστολική,
που με την υψηλή πολιτεία, την αγα-
θοεργία, την ευγένεια ψυχής, την
πρωττυπη και βαθύριζα ελληνική
λαογραφική έρευνα, το φωτισμένο
πνευματικ σθένος, την πολυσχιδή
δραστηριτητα και προσφορά της,
αναδείχθηκε σε αληθινή Mητέρα
της Θράκης.
H σύγχρονη ιστορία και ζωή της
Aλεξανδρούπολης είναι ποτισμένες
με την παρουσία και το έργο της. H
λαογραφική επιστήμη και η έρευνα
της παράδοσης, της οφείλουν τα
μέγιστα.
Γεννήθηκε, το 1917, στη Θεσσαλο-
νίκη που και σπούδασε. Aνθρωπος
της πνευματικής δράσης και ζωής,
ρούφηξε τα ζωντανά πνευματικά και
επιστημονικά στοιχεία, τα ζύμωσε
στη θερμή ψυχή της και τα μετου-
σίωσε σε αρχοντιά, ανοιχτκαρδη
καταβατική στάση ζωής, δημιουργία
και προσφορά. Φοίτησε στην Παιδα-
γωγική Aκαδημία Θεσσαλονίκης, πα-
ρακολούθησε λο τον κύκλο των μα-
θημάτων της λαογραφίας με καθη-
γητή τον Στίλπωνα Kυριακίδη, διδά-
χθηκε ζωγραφική απ τον Xρήστο
Λεφάκη και τον Πολύκλειτο Pέγκο
και πήρε πτυχίο στο βιολί το 1939 α-
π το Mακεδονικ Ωδείο.
Tο 1940 παντρεύτηκε τον Γεώργιο
Φιλιππίδη και ττε πρωτοήρθε στην
Aλεξανδρούπολη, που και εγκατα-
στάθηκε οριστικά μετά τον πλεμο.
Δεσπζουσα μορφή της πλης για
σαράντα περίπου έτη, αναδείχθηκε
σε ποτάμι ζωής και διακονίας που τα
νερά του έδωσαν πνοή και πλούσι-
ους καρπούς στην πρωτεύουσα του
ακριτικού Eβρου.
H πλη της χρωστάει χάριτες για
το μεγάλο και θαυμαστ έργο της,
για τους ορίζοντες που άνοιξε στις
τέχνες, στη σκέψη, στο ήθος και τα
ήθη, για τα ιδανικά που ενέπνευσε
στην κοινωνία. Hρεμη, εγκάρδια, λε-
πτή, χαρούμενη, ζεστή, έντιμη και δί-
καιη, ειρηνική και ειρηνοποις, εμ-
ψύχωσε την οργάνωση και θεμελίω-
ση της ζωής της Aλεξανδρούπολης.
Προκισμένη με εξαιρετικά χαρίσμα-
τα, με βάθος σκέψης, πλάτος γνώσε-
ων, ακάματη σωματικά και ασυμβίβα-
στη πνευματικά, έγινε ο έμψυχος α-
Eλένη Φιλιππίδη (1917 - 1994). Δεσπζουσα μορφή της Aλεξανδρούπολης για περίπου σαράνταέτη, έγινε ο έμψυχος ακρο- κρογωνιαίος λίθος πάνω στον οποίο
γωνιαίος λίθος πάνω στον οποίο κτίσθηκε η σύγχρονη πλη. κτίσθηκε η σύγχρονη πλη.

24 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 28 MAΪOY 1995

Zευγάρι Σαρακατσάνων. H πλούσια συλλογή που κατάρτισε η Eλένη Φιλιππίδη περιλαμβάνει κυρίως σαρακατσάνικο ενδυματολογικ υλικ, προερχμενο απ τα τσε-
λιγκάτα του Eβρου και της Pοδπης.
Διετέλεσε πρεδρος του Συλλ-
γου Kυριών και Δεσποινίδων και ένα
απ ζωογνα έργα της ήταν η ίδρυση
και λειτουργία το 1959, της Tαπη-
τουργικής Σχολής, με σκοπ την α-
ναβίωση της καλλιτεχνικής παράδο-
σης της Θράκης σε υφαντά, κεντή-
ματα και κυρίως τάπητες κμβων.
Eξήντα οικτροφες μαθήτριες και
άλλες τσες καλλιτέχνιδες, με την
καλλιτεχνική καθοδήγηση της Eλέ-
νης Φιλιππίδη, εργάζονταν με βάση
το παραδοσιακ μοτίβο –σαρακατσά-
νικο ή θρακιώτικο– και λάμβαναν μέ-
ρος σε πανελλήνιες και διεθνείς εκ-
θέσεις χειροτεχνίας και ταπήτων, -
που οι τάπητες «τύπου Θράκης» α-
ποσπούσαν χι μνο βραβεία αλλά
και την ευαρέσκεια των ειδικών. H υ-
ποδειγματική αυτή σχολή λεηλατή-
θηκε κατά τρπο απελπιστικ απ
ανθρώπους της δικτατορίας και το
1968, με απφαση του στρατηγού I.
Σορκου, απολύθηκε το Διοικητικ
Συμβούλι της, για «λγους τάξεως
και συμφέροντος του τπου».
H καταλυτική και ζωογνος πα-
ρουσία της στην Aλεξανδρούπολη,
δεν μπορεί να καταγραφεί επαρκώς
και να εκτιμηθεί σήμερα. Oι ιστορικοί
KYPIAKH 28 MAΪOY 1995 - H KAΘHMEPINH
του μέλλοντος θα έχουν τεράστιο
έργο να επιτελέσουν στην αππειρά
τους να γράψουν την ιστορία της π-
λης, με βάση τη ζωή και το έργο της
Eλένης Φιλιππίδη. Πρεδρος των πα-
ραρτημάτων Aλεξανδρούπολης της
«Tέχνης» και του «Θρακικού Kέ-
ντρου». Διευθύντρια για 15 χρνια
του Δημοτικού Ωδείου. Πρεδρος
Συνέχεια στην 24η σελίδα
25
Aπ την επίδειξη παραδοσιακής φορεσιάς, στην οποία υπάρχει πλήθος απ διακοσμητικά μοτίβα, δείγματα της πλούσιας κεντητικής παράδοσης της Θράκης, που έχει
τις ρίζες της στη βυζαντινή ενδυματολογία και διακοσμητική.
Συνέχεια απ την 25η σελίδα
του Σώματος Eλληνίδων Oδηγών,
του Eρυθρού Σταυρού, της Nοση-
λευτικής Σχολής του Nοσοκομείου,
του Γυναικείου Συλλγου «Aγιος
Eλευθέριος» (που συνέβαλε αποφα-
σιστικά στην αποπεράτωση της με-
γάλης τρίκλιτης βασιλικής με περι-
στήλιο εκκλησίας), ίδρυσε το Σύλλο-
γο Γονέων και Kηδεμνων Γυμνασί-
ου και Eμπορικής Σχολής, διετέλεσε
σύμβουλος του Γηροκομείου και της
Eταιρίας Προστασίας Aνηλίκων, γε-
νικς γραμματέας της Eταιρίας Aπο-
φυλακιζομένων.
Tο 1977 πρωτοστάτησε στην ίδρυ-
ση του «Eρευνητικού Kέντρου Aλε-
ξανδρούπολης», το οποίο έδωσε
πλούσιους επιστημονικούς καρπούς.
Oι Σαρακατσάνοι
της Θράκης
Σε ευθεία διαδοχή της Aγγελικής
Xατζημιχάλη, με την οποία συνδε-
ταν φιλικά και ύστερα απ προτροπή
της, άρχισε απ το 1948 να συγκε-
ντρώνει λαογραφικ υλικ, το οποίο
κινδύνευσε να χαθεί. Tο τιμιτατο
έργο της ήταν η παθολογική της α-
γάπη για τη λαογραφία και ο αγώνας
της να σώσει και να κοινοποιήσει το
σωτήριο πλούτο της παράδοσης.
Oλοκληρωτικά αφιερωμένη στη
συλλογή υλικού, πλήρως αφοσιωμέ-
νη στην έρευνα με ιεραποστολικ
Ποδιά που φορούσαν οι Σαρακατσάνες στις μεγάλες ανοιξιάτικες μετακινήσεις πάθος, ασχολήθηκε με έργα για τα
των καραβανιών (Aγίου Γεωργίου). οποία υπεύθυνη είναι η πολιτεία.
26 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 28 MAΪOY 1995
H πλούσια συλλογή που κατάρτισε,
περιλαμβάνει κυρίως σαρακατσάνι-
κο ενδυματολογικ υλικ, προερχ-
μενο απ τα τσελιγκάτα του Eβρου
και της Pοδπης. H λαογραφική της
έρευνα κατέγραψε και διέσωσε σα-
ρακατσάνικα ήθη και έθιμα, «βίωσε
σο ελάχιστοι τα μυστικά του παρα-
δοσιακού πολιτισμού και ειδικτερα
το μαγικ κσμο των Σαρακατσάνων
της Θράκης» (A. Δεληβοριάς).
Για τη λαογραφική, κοινωφελή,
πνευματική και εκπολιτιστική της
δράση, για τη συμβολή της στην α-
ναβίωση της λαϊκής καλλιτεχνικής
παράδοσης της Θράκης και στην έ-
ρευνα του βίου και της τέχνης των
Σαρακατσάνων, η Eλένη Φιλιππίδη
βραβεύτηκε το 1988 απ το υπουρ-
γείο Mακεδονίας – Θράκης και το
1962 απ το Pοταριαν Oμιλο Θεσ-
σαλονίκης. Tης απονεμήθηκε μαζί
με τον Eιρηναίο Kρήτης και την
Aννα Σικελιανού, το βραβείο εις
μνήμην Aγγελικής Xατζημιχάλη.
Eίχε κάνει πάμπολλες διαλέξεις
στην Eλλάδα και το εξωτερικ και εί-
χε λάβει μέρος σε πολλά λαογραφι-
κά συμπσια και συνέδρια. Mεγάλη
είναι η αξία των ερευνητικών εργα-
σιών της, πως αυτές που παρου-
σιάσθηκαν στο Διεθνές Aνθρωπολο-
γικ και Eθνολογικ Συνέδριο του
Σικάγο, με θέμα «H λατρευτική αφε-
τηρία της Θρακιώτικης Σαρακατσά-
νικης ποδιάς», στα συμπσια λαο-
γραφίας του Bορειοελλαδικού χώ-
ρου του I.M.X.A. κ.ά.
Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
Mειονεκτεί οικονομικοαναπτυξιακά, ενώ θα έπρεπε να αποτελεί το νέο «ραμα» ανάπτυξης και εκσυγχρονισμού
H Λεονταρίδειος Eλληνική Σχολή Aρρένων της Aλεξανδρούπολης που σήμερα λειτουργεί ως Eκκλησιαστικ Mουσείο (Φωτ: Γαβριήλ Tεκτονίδης)
Tου Γιάννη Πανούση
Kαθηγητή, πρύτανη του Δημοκρίτειου Πανεπι-
στημίου Θράκης
TO «περιφερειακ πανεπιστήμιο»
δανείζεται το νομά του απ το γε-
γον ς τι έχει ιδρυθεί και λειτουργεί
σε περιφερειακή π λη, χαρακτηρι-
στικά της οποίας είναι: άναρχη αστι-
κοποίηση, πληθυσμ ς γύρω στις
30.000 κατοίκους, εύθραυστη κοινω-
νική συνοχή, απουσία διοικητικής
αυτονομίας, ανομοιογενής οικονομι-
κή ανάπτυξη.
H μικροαστική και ετερ φωτη ελ-
ληνική περιφέρεια δεν έχει μ νο γε-
ωγραφική απ σταση απ το Kέντρο,
αλλά μειονεκτεί και οικονομικοανα-
πτυξιακά. Eτσι, παρ λο που δεν αμ-
φισβητείται η πολιτικής φύσης εθνι-
κή επιλογή της ίδρυσης AEI στην ελ-
ληνική επαρχία ή και σε ακριτικές
περιοχές, δεν είναι δυνατ ν να μην
επισημάνουμε ορισμένες αδυναμίες:
 H οικονομική εξάρτηση εν ς περι-
φερειακού πανεπιστημίου, κρατικού
και κεντρικά επιχορηγούμενου, πρέ-
πει να συνδυαστεί με την –αποκεντρω-
τικού χαρακτήρα– τοπική ανάπτυξη.
 H αποκατάσταση της δημογρα-
φικής ισορροπίας και της ζωτικ τη-
τας μιας περιφέρειας εξαρτάται τ -
σο απ την ορθολογική οργάνωση ε-
ν ς AEI σο και απ την ορθολογική
του σύνδεση με άλλα AEI, φαιν μενο
χι συνηθισμένο στην Eλλάδα, που
η χωροθέτηση και η μορφή των AEI
έχουν ad hoc χαρακτήρα, καθώς ε-
πηρεάζονται απ αστάθμητους πα-
ράγοντες.
Tα λουλούδια για να ανθίσουν
χρειάζονται εκτ ς απ την άνοιξη
και να μην τα κ βουμε.
 Δεν μπορεί να ξεπεραστεί μια ε-
θνική οικονομική κρίση ή μια έλλει-
ψη σχεδιασμού απ την (ακ μη και
θετική) τοπική οικονομική δράση ε-
ν ς AEI.
 Oι ιστορικές αναφορές και οι το-
πικές ιδιομορφίες του χώρου πρέπει
να λαμβάνονται σοβαρά υπ ψη, γιατί
ακ μα και η σχέση προσφοράς-ζήτη-
σης σε ειδικ τητες που προσφέρει
το περιφερειακ AEI επηρεάζονται
απ τον παράγοντα αυτ .
 Tο Local University κινδυνεύει
να χάσει τον Universal χαρακτήρα
του και σίγουρα διακινδυνεύει τον
International εάν δεν μπολιαστεί με
νέο αίμα.
Δομικές δυσχέρειες
Tο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο
Θράκης (Δ.Π.Θ.), άρχισε να λειτουρ-
γεί το 1974 κι έχει ήδη 11 Tμήματα
διασκορπισμένα στις τρεις πρωτεύ-
ουσες των νομών της Θράκης.
H διάσπαση αυτή του Πανεπιστημί-
ου, σε σώρευση με τον περιφερειακ λαλος», πως στις μεγάλες π λεις)
χαρακτήρα του, ενέχει ορισμένες
δομικές δυσχέρειες, πως:
 Aδυναμία να ενταχθεί το Πανε-
πιστήμιο (και οι φοιτητές του) στον
κοινωνικ ιστ .
 Aποξένωση (μέχρι και αποκέ-
ντρωση) των πανεπιστημιακών δα-
σκάλων απ τις δραστηρι τητες (ε-
πιστημονικές, ερευνητικές, κοινωνι-
κές κ.λπ.) του Kέντρου.
 Aυξαν μενη γεωμετρικά αναντι-
στοιχία ανάμεσα στον αριθμ φοιτη-
τών και στις αντικειμενικές δυνατ -
τητες των επαρχιακών π λεων να
στεγάσουν ή και να σιτίσουν τους
φοιτητές.
 Δυσλειτουργία και γραφειοκρα-
τία στη διοίκηση, ταν το Πανεπιστή-
KYPIAKH 28 MAΪOY 1995 - H KAΘHMEPINH
μιο έχει τμήματα με έδρα διαφορετι-
κή π λη (π.χ. Nομική Kομοτηνής, Iα-
τρική Aλεξανδρούπολης, Πολυτεχνι-
κή Ξάνθης).
 Aπρογραμμάτιστη εκπαιδευτική
πολιτική (αντί να αυξάνεται ο αριθ-
μ ς των μελών ΔEΠ και να μειώνεται
ο αριθμ ς των εισακτέων γίνεται το
αντίστροφο).
 Mεταφορά (άμεση και χι «αντί-
των ρήξεων και εντάσεων της ζωής
του κοινωνικού περίγυρου στην εύ-
ρυθμη λειτουργία του A.E.I.
 «Eσωστρέφεια» της πανεπιστη-
μιακής ζωής με αποτέλεσμα τις ιδι -
μορφες αμφιθυμικές σχέσεις «φι-
λίας - έχθρας» των ατ μων και φο-
ρέων.
Kέντρο Oρθοδοξίας
Aπ την άλλη πλευρά, η ιστορική
ευκαιρία που δίνεται αυτή τη στιγμή
στη Θράκη ώστε να παίξει ένα σημα-
ντικ ρ λο στα Bαλκάνια, στις Πα-
ρευξείνιες Xώρες ή ακ μα και στο
Aιγαίο - Mεσ γειο δημιουργεί στο
Συνέχεια στην 29η σελίδα
27
Tο Γενικ Kρατικ Nοσοκομείο Aλεξανδρούπολης στο οποίο στεγάζονται τα εργαστήρια της Iατρικής Σχολής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης (Aρχείο «K»)

Oι εγκαταστάσεις της Iατρικής Σχολής Aλεξανδρουπλεως του ΔΠΘ

28 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 28 MAΪOY 1995

Tο κτίριο του παλαιού νοσοκομείου στέγαζε πριν απ την απελευθέρωση της πλης το τουρκικ δημοτικ σχολείο. Aπ τον Σεπτέμβριο του 1922 στέγασε κατά και-
ρούς το Nοσοκομείο του Eλληνικού Στρατού, έγινε προσφυγικ νοσοκομείο και το 1976 εγκαταλείφθηκε. Aπ το 1978 άρχισε σταδιακά η λειτουργία μέσα σ’ αυτ έξι
πανεπιστημιακών κλινικών για την εκπαίδευση των φοιτητών της Iατρικής.
Συνέχεια απ την 27η σελίδα
Δ.Π.Θ. νέα καθήκοντα. Bγαίνοντας
απ το «ακριτικ τους κάστρο», οι ε-
πιστήμονες - ερευνητές του Iδρύμα-
τος πρέπει να συγκροτήσουν «πανε-
πιστημιακ / πολιτιστικ εκστρατευ-
τικ σώμα», το οποίο θα απλωθεί -
που Eλληνες (ή Eλλήνων παίδες) ζη-
τούν να μάθουν για την Iστορία τους,
την Παιδεία τους, τα Γράμματα και
τις Tέχνες, τα Eπιστημονικά Eπι-
τεύγματα κ.λπ.
Oι αντιστάσεις της Θράκης, στις
οποίες καλείται να συμμετάσχει το
Δημοκρίτειο, και οι οποίες πρέπει
να ισχυροποιηθούν, είναι κατά τη
γνώμη μου ένα Kέντρο Oρθοδοξίας
και μια σειρά δομών και θεσμών
Aνάπτυξης.
Mε τις σπουδές Oρθοδοξίας θα το-
νώσουμε και θα συσπειρώσουμε τις
δυνάμεις του Xριστιανισμού στην
ευρύτερη περιοχή (καθώς ο ισλαμι-
κ ς φονταμενταλισμ ς είναι έτοιμος
να χτυπήσει – χι την π ρτα αλλά–
την εν τητα της Eυρώπης) και με μια
σειρά επιστημονικών Iνστιτούτων,
ειδικών Tμημάτων, διεθνών σεμινα-
ρίων που θα ενισχύουν, θα επιμορ-
φώνουν και θα εκσυγχρονίζουν τις
πρωτοβουλίες των επενδυτών, θα
δώσουμε στη Θράκη τη φυσιογνωμία
και το πρ σωπο εν ς forum (και χι
εν ς «φ βου»).
Kαθώς βασικές αρχές της διοίκη-
σης του Δ.Π.Θ. συνιστούν αφ’ εν ς η
ισ ρροπη ανάπτυξη στις τρεις π -
λεις και αφ’ ετέρου η κατά το δυνα-
τ ν εν τητα των γνωστικών αντικει-
μένων (κι χι η άναρχη ίδρυση σκ ρ-
πιων μονάδων) εκτιμούμε τι ο
Eβρος και ειδικ τερα η Aλεξανδρού-
πολη έχει δυστυχώς τύχει δυσμε-
νούς προνομίου. Oφείλουμε συνε-
πώς να ρίξουμε μεγαλύτερο βάρος
στα Tμήματα αυτής της π λης, χωρίς
αυτή η πράξη δικαιοσύνης να σημαί-
νει κάποια έξαρση τοπικισμού ή λαϊ-
κιστικής ισοπέδωσης.
Προγραμματίζοντας
το μέλλον
Πρώτο μέλημά μας η υποδομή. H
Aλεξανδρούπολη στερείται μονίμων
πανεπιστημιακών εγκαταστάσεων,
νοσοκομείου, συνεδριακού κέντρου,
φοιτητικών εστιών κ.λπ.
Για το 1995 σχεδιάζουμε τα εξής:
1) Kτιριολογικ πρ γραμμα κατοι-
κιών φοιτητών Aλεξανδρούπολης
(600) κλίνες.
2) Kτιριολογικ πρ γραμμα Παιδα-
γωγικών Tμημάτων στην Πανεπιστη-
μιούπολη Aλεξανδρούπολης, 13.000
τ.μ.
2) Kτιριολογικ πρ γραμμα εστια-
τορίου φοιτητών 550 θέσεων.
4) Δημοπράτηση έργου περίφρα-
ξης Πανεπιστημιούπολης Aλεξαν-
δρούπολης προϋπολογισμού
60.000.000 δρχ.
5) Eργο συντήρησης κτιρίων ΔΠΘ
στην Aλεξανδρούπολη προϋπ.
90.860.000 δρχ.
6) Συνέχιση εκτέλεσης έργου Προ-
σθήκης Παιδαγωγικών Tμημάτων
του ΔΠΘ.
7) Συνέχιση εκτέλεσης έργου
«Eργα υποδομής Πανεπιστημιούπο-
λης Aλεξανδρούπολης».
8) Συνέχιση εκπ νησης μελέτης
κτιρίων Iατρικής.
9) Oλοκλήρωση τμήματος της με-
λέτης κατασκευής του κτιρίου των
προκλινικών της Iατρικής Σχολής
στην Aλεξανδρούπολη (33.000 τ.μ.
περίπου) και εξασφάλιση πίστωσης 5
δισ. για τη δημοπράτηση του Tμήμα-
τος αυτού πολύ σύντομα.
Eμπλουτισμς
των σχολών
Στο ακαδημαϊκ επίπεδο κατά τη
γνώμη μου –δεδομένου τι η Σύ-
γκλητος του ΔΠΘ δεν έχει ακ μα ε-
πιληφθεί του θέματος–, η Aλεξαν-
δρούπολη πρέπει να διατηρήσει και
να εμπλουτίσει το διττ ακαδημαϊκ
της χαρακτήρα, με τους εξής τρ -
πους:
Tο Tμήμα Iατρικής να δημιουργή-
σει σχολή με την ίδρυση εν ς συγγε-
νούς τμήματος Eπιστημών Yγείας (ή
του παλαιού τύπου π.χ. Φαρμακευτι-
κής ή πιο σύγχρονης μορφής π.χ.
Mοριακής Bιολογίας). Πέριξ της σχο-
λής να αναπτυχθούν κέντρα-αστερι-
σμοί, πως Oφθαλμολογικ Laser,
Kαρδιοχειρουργικ , Mεταμ σχευ-
σης Nεφρού, Aιματολογικ , Eιδικές
Mονάδες προηγμένης Tεχνολογίας
(Tηλεϊατρικής, Πυρηνικής Iατρικής)
ή κινητές μονάδες Ψυχικής υγείας.
Στα δύο Παιδαγωγικά Tμήματα
(Δημοτικής Eκπαίδευσης και Nηπια-
γωγών) να προστεθεί Tμήμα Eκπαι-
δευτικής Πολιτικής και να συγκροτη-
θεί Σχολή Eπιστημών Aγωγής. Πέριξ
της σχολής να αναπτυχθεί δίκτυο
Iνστιτούτων Διαπολιτιστικής αγωγής
(ήδη εγκρίνεται), Παιδαγωγικής Tεκ-
μηρίωσης ή και Πειραματικών Σχολι-
κών Mονάδων.
Tρεις θεσμοί που θα ωφελούσαν ι-
διαίτερα την ακαδημαϊκή ολοκλήρω-
ση του συστήματος ώστε ν’ ανταπο-
κριθεί στον ειδικ ρ λο που έχει παί-
ξει σε μια πολυπολιτισμική ακριτική
KYPIAKH 28 MAΪOY 1995 - H KAΘHMEPINH
περιοχή, είναι: α) Tο Aνοικτ Πανεπι-
στήμιο και η εξ αποστάσεως διδα-
σκαλία, β) Tο Kέντρο Bαλκανικών
Γλωσσών και γ) Tο Summer School
(στη Σαμοθράκη) για νέους απ την
περιοχή και απ λο τον απ δημο
Eλληνισμ .
Στις παραπάνω ακαδημαϊκές προ-
τάσεις αν προσθέσει κανείς πρωτο-
βουλίες πως «Γιατροί λης της
Θράκης» (δηλ. καθηγητές της Iα-
τρικής που δωρεάν κάθε μήνα περι-
διαβαίνουν λα τα νοσοκομεία και
τα κέντρα υγείας) και «Πανεκπαι-
δευτικ Oμιλο Θράκης» (δηλ. κοινή
προσπάθεια των δασκάλων λων
των βαθμίδων για τη βελτίωση των
ρων παροχής παιδείας), διαπιστώ-
νουμε τι υπάρχουν περιθώρια πα-
ρέμβασης.
Δεν θα ’θελα να επεκτείνω περισ-
σ τερο τις σκέψεις μου για το ΔΠΘ
και για την άνθηση της εκπαίδευσης,
της ανάπτυξης, της νοσηλευτικής
περίθαλψης, της εφαρμογής σύγ-
χρονων και πρωτοποριακών θεσμών.
Oύτε κρίνω σκ πιμο ν’ αρχίσει ακ μα
ο διάλογος για την επέκταση του
ΔΠΘ σε άλλες π λεις της Θράκης οι
οποίες διψούν για Παιδεία και δεν
τους έχει ακ μα αγγίξει η αύρα του
πανεπιστημιακού ανέμου. Θέλω -
μως να επιμείνω στην άποψή μου τι
η ποια αδιαφορούσα Πολιτεία, η -
ποια δυσπιστούσα τοπική κοινωνία
και οι ποιοι αδικαιολ γητα «ιπτάμε-
νοι καθηγητές» δεν πρ κειται να α-
ναχαιτίσουν την ελπίδα μιας χού-
φτας πραγματικών πανεπιστημιακών
δασκάλων που έχουν υιοθετήσει ως
«στάση ζωής» το να δώσουν στο
ΔΠΘ μια νέα ηθική, μια νέα αισθητι-
κή και μια νέα πρ ταση ζωής και στη
Θράκη ένα νέο « ραμα».
29
H Aλεξανδρούπολη καλείται σήμερα να παίξει ένα σημαντικ ρλο, αυτν που της επιτάσσει η γεωγραφική της θέση και η πολιτισμική της πολυμορφία. Kαλείται να λει-
τουργήσει ως κέντρο που θα συνδέει τη Δύση με τα Bαλκάνια και τις παρευξείνιες χώρες.

H κεντρική λεωφρος Δημοκρατίας στην Aλεξανδρούπολη (φωτ: Γ. A. Παναγιώτου).

30 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 28 MAΪOY 1995

Πετρελαιαγωγς: Yπέρ και κατά
H πρκληση είναι μεγάλη, ωστσο οι συζητήσεις των υποστηρικτών και μη, συνεχίζονται...
Tου Aνδρέα Kαφετζή
Aντιδημάρχου
EINAI γεγονς τι η Aλεξανδρούπο-
λη απ ττε που βαπτίσθηκε με το
ελληνικ της νομα, πριν απ εβδο-
μήντα πέντε χρνια, δεν είχε τύχει
τσο μεγάλης δημοσιτητας, σο
τους τελευταίους μήνες.
Δημοσιογράφοι, Eλληνες και ξέ-
νοι, του έντυπου και του ηλεκτρονι-
κού τύπου, αναφέρονται στα άρθρα
τους ή στα ρεπορτάζ τους, χωρίς να
γνωρίζουν ποια είναι αυτή η πλη
και απ ποιον Aλέξανδρο πήρε το -
νομά της. Eτσι το Δεδέαγατς, ένα
μικρ ψαροχώρι του τέλους του
19ου αιώνα, που ελευθερώνεται απ
τις ελληνικές δυνάμεις στις 14
Mαΐου του 1920, προσαρτείται στην
Eλλάδα ως αποτέλεσμα της νίκης
των συμμαχικών δυνάμεων στον A΄
Παγκσμιο Πλεμο. Tο μικρ επί-
νειο, η διακλάδωση της σιδηροδρο-
μικής γραμμής του Oριάν Eξπρές
Bιέννης - Kωνσταντινούπολης, που
μετά τη συνθήκη του Aγίου Στεφά-
νου αρχίζει να κατασκευάζεται, δεί-
χνει να επιβεβαιώνει τη στρατηγική
της θέση εκατν είκοσι χρνια μετά.
Mετά ογδντα χρνια απομνω-
σης και ψυχροπολεμικής απομά-
κρυνσης, η Aλεξανδρούπολη καλεί-
ται σήμερα να παίξει το ρλο της,
αυτν που της επιτάσσει η γεωγρα-
φική της θέση και η πολιτισμική της
πολυμορφία. Eνα κέντρο που θα
συνδέει τη Δύση με τα Bαλκάνια και
τις παρευξείνιες χώρες, συμπληρω-
ματικ προς την ηγέτιδα πλη, τη
Θεσσαλονίκη.
Aλλαγή ζωής
O αγωγς, πέρα απ το μαύρο
χρυσ, θα φέρνει μνήμες και παρα-
δσεις των πατεράδων μας απ τα
παλιά. Nοβοροσίσκ, Mπουργκάς,
Mαύρη Θάλασσα, Aνατολική Pωμυ-
λία, Θράκη, Aλεξανδρούπολη. Oι α-
κατάλυτες ανθρώπινες σχέσεις θα
αποτελέσουν και πάλι τη γέφυρα,
ώστε διαφορετικές φυλές και
γλώσσες και θρησκείες και πολιτι-
σμοί, να ξανανταμώσουν και να ζή-
σουν ειρηνικά.
Oμως τι γίνεται με το ίδιο το έργο
και τα προβλήματα που θα ανακύ-
ψουν; Tι θέση θα πάρουμε εμείς και
οι κάτοικοι αυτής της πλης, για ένα
έργο γιγαντιαίο που θα αλλάξει εντε-
λώς τη ζωή τη δική μας και των παι-
διών μας; Ποια λύση θα διαλέξουμε,
σε μια προοπτική που θα μετατρέψει
την Aλεξανδρούπολη των παιδικών
μας χρνων, σε μία πλη ενεργειακ
σταθμ της Eυρωπαϊκής Eνωσης και
τιμή αναφοράς στην πώληση του
μαύρου χρυσού; Aς απαριθμήσουμε
τα υπέρ και τα κατά, προσπαθώντας
να είμαστε ακριβείς.
Διασφαλίζονται τα εθνικά μας σύ-
νορα και επικυρώνονται με οικονο-
μικές συμφωνίες οι σχέσεις καλής
γειτονίας με τη Pωσία και τη Bουλ-
γαρία.
Aναστρέφεται το αρνητικ βιομη-
χανικ κλίμα που υπάρχει στην πε-
ριοχή και η Θράκη προσελκύει και
πάλι επενδυτές, λγω των υψηλών
κινήτρων που παρέχει η πολιτεία για
την περιφέρεια αυτή.
Aυξάνεται η απασχληση στην πε-
ριοχή και κατά την περίοδο κατα-
σκευής του έργου, οπτε και οι τε-
χνικές εταιρίες του τπου μας θα
πάρουν μεγάλο μερίδιο απ τα κον-
δύλια αυτά, ενώ παράλληλα θα εκ-
συγχρονισθούν τεχνολογικά και στε-
λεχιακά και κατά την περίοδο λει-
τουργίας του ενεργειακού σταθμού.
H πρκληση
Δημιουργούνται οικονομικά ευ-
εργετήματα, αφού πιστεύεται τι
μέσω της σωστής διεκδίκησης, θα
υπάρξουν για την Aλεξανδρούπολη
ανταποδοτικά οφέλη που δικαίως η
ελληνική κυβέρνηση θα δώσει, είτε
ως μια παραχώρηση ποσοστού των
τελών διέλευσης του αργού πετρε-
λαίου απ την πλη, είτε με την ά-
δεια πώλησης αδασμολγητου πε-
τρελαίου στην περιοχή, είτε πως
διαφορετικά κριθεί.
Kαι βέβαια τελευταίο αλλά χι έ-
σχατο, το θέμα των περιβαλλοντι-
κών επιπτώσεων απ την παρουσία
αυτής της δραστηριτητας. Στην
περιοχή υπάρχουν δύο προστατευ-
μενες εκτάσεις, το δάσος της Δα-
διάς και το Δέλτα του Eβρου, ενώ
πολύ κοντά βρίσκεται και η Σαμο-
KYPIAKH 28 MAΪOY 1995 - H KAΘHMEPINH
θράκη, ένα νησί με πολλές φυσικές
ομορφιές, χώροι που χρειάζονται
ειδική αντιμετώπιση.
Tα κύρια προβλήματα που θα δη-
μιουργηθούν, είναι απ την φρτω-
ση του αργού πετρελαίου και απ
την διάθεση του έρματος των πλοί-
ων, το οποίο είναι θαλασσιν νερ
απ το λιμάνι που ξεκίνησε το πλοίο
κενού φορτίου. Aπ τις συζητήσεις
που έχουν γίνει και τις εμπειρίες
που κατατέθηκαν, διαβεβαιώνεται
τι υπάρχουν οι τεχνολογικές εκεί-
νες λύσεις που μπορούν να κατοχυ-
ρώσουν την ασφαλή λειτουργία του
συστήματος. H Eυρωπαϊκή Eνωση
ως άμεση ενδιαφερμενη, είναι αυ-
στηρς παρατηρητής των τεκταιν-
μενων και θεματοφύλακας της πι-
στής εφαρμογής των κοινοτικών
κανονισμών που προβλέπονται για
τέτοιες οικολογικά επιβαρυντικές
επενδύσεις. H τοπική κοινωνία προ-
σπαθεί να κατανοήσει και να αποτι-
μήσει τα ευεργετήματα και τις βλά-
βες που θα προκληθούν απ αυτή
την παρουσία, ώστε να τοποθετη-
θεί αναλγως.
H πρκληση είναι μεγάλη. N’ αλ-
λάξουμε τον ρου της περιοχής, με-
ταβάλλοντάς την σε ένα πλο ενερ-
γειακ που θα προσελκύσει βιομη-
χανικές επενδύσεις ή να συνεχί-
σουμε να ζούμε ήσυχα, ως ένα μι-
κρ επαρχιακ κέντρο, τελευταία
κουκίδα στο χάρτη της ελληνικής ε-
πικράτειας; Tο δίλημμα πρέπει να ε-
πιλυθεί τώρα.
31
 Tο μπλε που δεν ξέχασα
O κ. Θεδωρος Xαραλαμπίδης με τους μαθητές της E΄ του Tρίτου Δημοτικού Σχολείου Aλεξανδρουπλεως τον Iούνιο του 1958.
Tου Γιάννη Ξανθούλη
Συγγραφέα
EΠIΣTPEΦΩ και ξαναεπιστρέφω.
Στην αρχή οποιαδήποτε επιστροφή
ήταν δύσκολη για μένα που έφυγα
με θολά συναισθήματα χωρίς να
ξέρω πως υπήρχε τρ!πος ν’ αποκα-
ταστήσω τις σχέσεις μου μ’ αυτ!
που άφηνα πίσω. Δεν θυμ!μουν
καν αν είχα προλάβει μέσα στη βια-
σύνη να κ!ψω, ν’ απαγκιστρωθώ α-
π! τον ομφάλιο λώρο που με ακο-
λουθούσε μπερδεμένος στην απει-
λητική αισθηματική πλεξούδα. Eλε-
γα κι άλλα πολλά – κι ας διέθετα
καλή μνήμη και στοκ μυρωδιών απ!
συρτάρια, ντουλάπια και καλοκαι-
ρινά απομεσήμερα.
Oταν ανακαλούσα κάτι βαθύτε-
ρο, ακολουθούσε πάντα η οργή για
την ασαφή νεανική μου εικ!να.
Eτσι πίστεψα !τι η αθηναϊκή ηλιο-
φάνεια (εξουθενωτική για μένα α-
κ!μη και σήμερα έπειτα απ! τριά-
ντα χρ!νια αδιάκοπης ηλιοθερα-
πείας - ηλιοτυραννίας) θα ισοπέδω-
νε τις γενετικές οδύνες κι !τι μ’ έ-
να χιουμοριστικ! πρωτάθλημα θα
ξεμπέρδευα απ! τα επώδυνα ρήμα-
τα των πρώτων δεκαοκτώ χρ!νων
που έζησα στην Aλεξανδρούπολη.
Kάποτε φάνηκε πως οριστικά
δραπέτευα απ! τα φαντάσματα
που στοίχειωναν επίμονα τη ζωή
32 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 28 MAΪOY 1995
Eνα ταξίδι στο χώρο και το χρνο της εφηβείας
μου έχοντας πλέον μια δεύτερη
βιαστική ζωή. Aκολούθησε μια πε-
ρίοδος «καριέρας» έπειτα απ! και-
ρ! κι απ! εξερευνήσεις ήρθαν οι ε-
ξομολογήσεις μου σε χρονογραφή-
ματα υποκατάστατα του αρχαίου
σπορ της αλληλογραφίας σε φί-
λους. M!νο που οι φίλοι είχαν χα-
θεί στο μεταξύ στα πέρατα των επι-
διώξεών τους αφήνοντας πίσω τη
στιφή γεύση της απουσίας. Kι εγώ
κέρδιζα έδαφος στη νοσταλγία.
Mια νοσταλγία, ήπειρος. Kάτι σαν
τη Γροιλανδία στο πιο θερμ! αλλά
το ίδιο ακατοίκητη. T!τε αποφάσι-
σα τον εποικισμ! αυτής της ιδι!-
μορφης ηπείρου με πρ!σωπα - ή-
ρωες της φαντασίας. Πρ!σωπα με
λογοτεχνικ! διαβατήριο και αξε-
σουάρ φτιαγμένα απ! το υλικ! των
εβρίτικων χρ!νων μου. Σκληρ! αλ-
λά αν!θευτο. Kαι μπήκα σε διαδι-
κασίες ανάγνωσης απ! την αρχή
για !,τι φοβ!μουν κι αρνι!μουν
πεισματικά να θυμηθώ νομίζοντας
πως υπάρχουν κλειστά κεφάλαια
στη ζωή μας.
Kι άρχισα να γράφω και να περι-
γράφω τις φοβίες μου και προπα-
ντ!ς τον έρωτα των φ!βων μου.
Kαι αναθεώρησα τη συναισθηματι-
κή μου γεωγραφία και βρέθηκα ξα-
νά με μητρική γη και οι ήρωές μου,
οι μυθιστορηματικοί, με πήραν να
με ταξιδέψουν σ’ !,τι ποτέ δεν τ!λ-
μησα να φανταστώ και να ομολογή-
σω π!σο με αφορούσε.
Στα βιβλία μου και σε ολ!τελα
μοναχικές διαδικασίες οφείλω τις
επιστροφές. Oλες τις επιστροφές.
Eπιστροφή άμυνα στου αφιλ!ξε-
νους τηλε-καιρούς και στα «κλισέ»
της μητριάς ηγεσίας. Γράφοντας
κατάλαβα σε ποιους χρωστούσα τις
ιδιαίτερες ευαισθησίες για την α-
κρίβεια των χρωματικών τ!νων και
την ερωτική αντίληψη των αναμνή-
σεων. Kαι δεν άντεξα την εξ Aθη-
νών «αναμνησιολογία» ή την ανα-
κύκλωση του παρελθ!ντος με την
ασφάλεια της φωτογραφίας. Iσως
γι’ αυτ! δεν παραιτήθηκα ποτέ του
δικαιώματος να είμαι δημ!της της
π!λης που γεννήθηκα και ας μου έ-
λειψε ο υπερ-πατριωτισμ!ς...
Mε τους φανταστικούς μου ήρω-
ες πορευ!μαστε πλέον σε πιο ου-
σιαστικές αλήθειες, έξω απ! τουρι-
στικές θερινές εντυπώσεις, και τα-
ξιδεύουμε προς Aνατολάς με υ-
περβ!ρειο ένστικτο έστω κι αν στα
μητρώα της οικογένειάς μου δηλώ-
νονται απουσίες αμετάκλητες. Kαι
ίσως να ’ναι μια παραπάνω αφορμή
κάθε ευγενικ!ς απών για ν’ ανα-
πληρώνω !σο γίνεται τη σκιά του,
τουλάχιστον αισθηματικά.
...Oλα αυτά τα γράφω αμήχανος -
πού ν’ αρχίσεις πού να τελειώσεις-
αποφασισμένος να τεκμηριώσω τα
δεκαοκτώ καλοκαίρια που έζησα
στην Aλεξανδρούπολη, πολύ πιο
δραστικά απ’ !σο υποψιάζομαι σή-
μερα με τα «αντικειμενικά κριτή-
ρια» του μεσήλικα.
Yποθέτω !τι αρκετοί συμπολίτες
θα έχουν κάνει ανάλογες ψυχο-
βγαλτικές διαδρομές επιστροφής,
αν και δεν είμαι σίγουρος !τι πρ!-
κειται για επιστροφή ή για ταξίδι ο-
νείρου μεσημεριάτικου. Oσο για το
«μπλε» που δεν ξέχασα, μπορεί να
είναι θάλασσα, μπορεί να είναι και
οι μαθητικές ποδιές του Tρίτου
Δημοτικού Σχολείου Aλεξανδρου-
π!λεως. Γι’ αυτ! επιτρέψτε μου να
θυμηθώ τους δασκάλους μου στο
Tρίτο –σαν επίλογο σ’ αυτ! το ση-
μείωμα– την περίοδο 1953-1959, α-
π!ντες και παρ!ντες: Λέλα Nικο-
λαΐδου, Xαρίκλεια Pήγα, Mαίρη
Aνδρέου, Θε!δωρος Xαραλαμπί-
δης και Aγγελος Ποιμενίδης που
στάθηκε η μεγάλη αιτία να ονει-
ρεύομαι τους μύθους μας με τρ!πο
καθημεριν!.