Γραφεία: Aριστογείτονος 11-13, Αθήνα Τ.Κ. 105 52 • Τηλ.

: 210 3250 354

www.agiathimia.com • e-mail:info@agiathimia.com

ΠΕΡΙΟΔΟΣ Β • ΕΤΟΣ 30ο • ΑΡ. ΦΥΛΛΟΥ 116 • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2020

9 Áðñéëßïõ 1943...
Η αποφράδα ημέρα για την Αγία Ευθυμία

Η οικογένεια Ευθυμίου Ηλιόπουλου

Κουβαλώντας τον σταυρό του μαρτυρίου… μπροστά στο πυρπολημένο σπίτι τους

Η Παρασκευή 9 Απριλίου 1943 ήταν μια «μαύρη Παρασκευή» για τον τόπο
μας. Φέτος, συμπληρώνονται 77 χρόνια από την αποφράδα εκείνη ημέρα που
τα ιταλικά στρατεύματα κατοχής κατέστρεψαν ολοσχερώς την Αγία Ευθυμία
και την άλλη ημέρα τη γειτονική Βουνιχώρα, ως αντίποινα για το χτύπημα των
ανταρτών σε ιταλική φάλαγγα αυτοκινήτων λίγο έξω από το χωριό μας, στην
τοποθεσία που έκτοτε ονομάσθηκε «Καμένα αυτοκίνητα».
Η εκδικητική μανία των ιταλών εκδηλώθηκε με απίστευτη θηριωδία. Το μέ-
γεθος της συμφοράς που βρήκε το χωριό μας το δείχνουν εύγλωττα οι αριθ-
μοί: από τα 423 σπίτια της Αγίας Ευθυμίας τα 365 καταστράφηκαν ολοσχερώς
και άλλα 20 έπαθαν πολύ σοβαρές ζημιές. Ελάχιστα γλίτωσαν με μικρότερες
ζημιές κι αυτά κατά τύχη. Τα ανθρώπινα θύματα, το τριήμερο 8-10 Απριλίου,
έφτασαν τα δεκαπέντε (15). Ασφαλώς, πολύ βαρύ το τίμημα που πλήρωσε ο
τόπος μας...
Η Πολιτεία, αναγνωρίζοντας τις θυσίες των δυο χωριών, τα χαρακτήρισε
«ΜΑΡΤΥΡΙΚΑ», με το Π. Δ. 99 της 10-3-2000, που δημοσιεύτηκε στο Φ.Ε.Κ. υπ’
αρ.97/13-3-2000, τεύχος Α’. Ήταν μια απολύτως δίκαιη αναγνώριση. Το μνημείο της Εθνικής Αντίστασης
Το 2006, μετά από συνεργασία του Συλλόγου μας με το πριν και το τότε Κοι-
νοτικό Συμβούλιο, στην είσοδο του χωριού μας από την Άμφισσα και σε χώρο
που πρόσφεραν η Βίκη Αθ. Καραμέρη και ο Ευθύμιος Νικ. Ποντίκης, εγκαι-
νιάσθηκε το υπάρχον μνημείο της Εθνικής Αντίστασης προκειμένου να μας
θυμίζει την θυσία των συγχωριανών μας κατά την περίοδο 1940-44. Από τότε
κάθε χρόνο, σε Κυριακή που είναι κοντά στην ημέρα της Θυσίας ή τη Δευτέρα
του Πάσχα, πραγματοποιείται εκδήλωση μνήμης.
Φέτος η εκδήλωση έχει προγραμματιστεί για την Κυριακή 5 Απριλίου, μιας
κι αυτή είναι η πιο κοντινή στην 9η Απριλίου. Αναγνωρίζουμε ότι είναι δύσκολο
να βρεθούμε όλοι στο χωριό αυτή την ημέρα, αλλά ας προσπαθήσουμε να
είμαστε εκεί όσο το δυνατόν πιο πολλοί για να τιμήσουμε την θυσία των συγ-
χωριανών μας. Είναι το ελάχιστο που μπορούμε να κάνουμε για Εκείνους που
έχασαν την ζωή τους για να απολαμβάνουμε εμείς σήμερα την ελευθερία.
Οι δυο παλιές φωτογραφίες, λίγο μετά την απελευθέρωση, είναι του αει-
μνήστου Αγιαθυμιώτη φωτογράφου Στάθη Στελίγκου (από το αρχείο του Συλ-
λόγου Αγιοευθυμιωτών). To Δ.Σ. του Συλλόγου Αγιοευθυμιωτών σας εύχεται
Καλό Πάσχα φυσικά στην Αγία Ευθυμία!

Κυριακή 5 Απριλίου η εκδήλωση μνήμης για την πυρπόληση της Αγίας Ευθυμίας (9-4-1943)
14 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2020

Τα ΣΚΑΡΙΜΠΕΙΑ και οι εναρκτήριες βραδιές τους, οι αφιερωμέ-
νες στον Γιάννη Σκαρίμπα, έχουν συντελέσει τα μέγιστα στο να
έχει αποκτήσει ο τόπος μας πολλούς και σημαντικούς φίλους. Ένας
από τους πιο σημαντικούς φίλους είναι και ο Λάμπρος Βαρελάς
(συγγραφέας και Αναπλ. Καθηγητής του τμήματος Φιλολογίας του
Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης). Ο Λάμπρος Βαρε-
λάς προέτρεψε την Παναγιώτα Τρυπάνη, μεταπτυχιακή φοιτήτρια
Νεοελληνικής Φιλολογίας στο ΑΠΘ, να αποστείλει στα «Α.Ν.» την
εργασία της για τον Γιάννη Σκαρίμπα που δημοσιεύουμε. Όπως
λέει η ίδια «Κατά τη διάρκεια μιας πρωτογενούς έρευνας στο πλαί-
σιο ενός μεταπτυχιακού μου μαθήματος βρήκα άγνωστο υλικό για
τον Γ. Σκαρίμπα, για μια σειρά διαλέξεων που έδωσε στη Θεσσα-
λία, άγνωστα αποσπάσματα της διάλεξής του, εντυπώσεις, αναγ-
γελίες και αφιερώσεις από τον Τύπο της εποχής. Το συνέλεξα σε
ένα κείμενο και ο καθηγητής μου Λάμπρος Βαρελάς μου πρότεινε
να σας το στείλω, μήπως σας ενδιαφέρει για δημοσίευση στα
Αγιαθυμιώτικα Νέα».
Ευχαριστούμε πολύ την Παναγιώτα Τρυπάνη για το πολύ ενδια-
φέρον κείμενό της το οποίο με ιδιαίτερη χαρά δημοσιεύουμε και
το οποίο έρχεται να προσθέσει στην ακόμη καλύτερη γνώση του
κεφαλαίου που λέγεται Γιάννης Σκαρίμπας.
Ιδιαίτερα ευχαριστούμε τον Λάμπρο Βαρελά που θεώρησε ότι
τα «Α.Ν.» είναι το κατάλληλο έντυπο για την δημοσίευση του κει-
μένου αυτού.

Περιοδεύοντας στη Θεσσαλία:

Οι διαλέξεις του Γιάννη Σκαρίμπα τον Μάιο του 1938
κι ένα αθησαύριστο απόσπασμα
Στο αρχείο του Αλκιβιάδη Γιαννόπουλου,1 που ανήκει σήμερα και
φυλάσσεται στο Αρχείο Νεοελληνικής Λογοτεχνίας του Τμήματος
Φιλολογίας του ΑΠΘ, σώζονται –μεταξύ άλλων–επιστολές του
Γιάννη Σκαρίμπα. Σε επιστολή του στις 15.5.1938 ο Σκαρίμπας ενη-
μερώνει τον φίλο του Γιαννόπουλο ότι προγραμματίζει διάλεξη στις
29 Μαΐου στη Θεσσαλονίκη και του ζητά να αναγγείλει το γεγονός
στις εφημερίδες, στους φίλους και συναδέλφους της πόλης. Σημει-
ώνει ότι ο τίτλος της διάλεξης θα είναι «Η ποίηση στη ζωή μας» ή,
για να μην δημιουργηθεί σύγχυση με το ομότιτλο βιβλίο του Γ. Απο-
στολάκη, «Η ποιητική δίχως ψέμμα» ή «Η ζωή μεσ’ στην ποίηση».2
Τέλος, στην ίδια επιστολή ενημερώνει ότι θα καταφτάσει στη Θεσ-
σαλονίκη την Παρασκευή 27 ή το Σάββατο 28 του ίδιου μήνα με την
κόρη του.3
Με έναυσμα την επιστολή αυτή επιχειρήθηκε μια περιδιάβαση
στον θεσσαλονικιώτικο Τύπο της εποχής, για να επιβεβαιωθούν οι
πληροφορίες που υπάρχουν σε αυτή. Ωστόσο, σε καμία εφημερίδα
ή περιοδικό της πόλης δεν καταγράφεται η εν λόγω διάλεξη του
Σκαρίμπα στις 29 Μαΐου ούτε και η άφιξή του στην πόλη.4 Αντίθετα
στην εφημερίδα Μακεδονία καταγράφεται για την ίδια ημέρα άλλη
διάλεξη, ενώ στο Φως, στη στήλη «Το Καρνέ μας» καταγράφονται
τα σημαντικά συμβάντα της ημέρας στη Θεσσαλονίκη χωρίς καμία
σχετική αναφορά.5 Θα περίμενε κανείς να αναγγελθεί στα έντυπα
της πόλης η άφιξη και η δράση ενός συγγραφέα, όπως ο Σκαρίμπας,
ο οποίος είχε εμφανιστεί ήδη στα ελληνικά γράμματα και ήταν γνω-
στός κυρίως χάρη στη συλλογή διηγημάτων του με τίτλο Το Θείο
Τραγί (1933), το μυθιστόρημα Μαριάμπας (1935) και την πρώτη του
ποιητική συλλογή Ουλαλούμ (1936).6 Συμπεραίνουμε, λοιπόν, ότι η
εν λόγω διάλεξη δεν δόθηκε ποτέ στη Θεσσαλονίκη ή τουλάχιστον
όχι στις 29.5.1938 για άγνωστους μέχρι στιγμής λόγους.
Για την άνοιξη του 1938 ο Σκαρίμπας είχε δηλώσει (σε συνέντευξή
του στα Νεοελληνικά Γράμματα, στις 16.10.1937) πως θα ασχοληθεί
με το θέατρο και θα τυπώσει το μυθιστόρημα ΤοΒατερλώ δυο γε-
λοίων. Τελικά, για ποικίλους λόγους επιλέγει να ασχοληθεί με το θέ-
ατρο, στρέφεται στη συγγραφή του Σόλο του Φίγκαρω -που θα
εκδώσει στις αρχές του 1939- και οργανώνει διαλέξεις ανά την Ελ-
λάδα συνεχίζοντας προφανώς το μεγαλόπνοο έργο για την πνευμα-
τική αφύπνιση της ελληνικής επαρχίας, με το οποίο είχε καταπιαστεί
καθ’ όλη τη διάρκεια του 1937 μαζί με τον Νίκο Παππά.7
Όπως μας πληροφόρησε το 2012 -μάλλον για πρώτη φορά- ο φι-
λόλογος Συμεών Σταμπουλού, στις 7.5.1938 αναγγέλλεται στην ευ-
βοϊκή εφημερίδα Εύριπος διάλεξη του Σκαρίμπα στη Χαλκίδα με
τίτλο «Ποίηση και Ζωή». Στην ίδια εφημερίδα στις 29.5. η αξιοση-

1
Ο Αλκιβιάδης Γιαννόπουλος (Αθήνα 1896-
1981) ήταν γνωστός πεζογράφος, ποιητής, θεατρι-
κός συγγραφέας και μεταφραστής. Κάποια από τα
πιο γνωστά έργα του είναι η συλλογή διηγημάτων
Κεφάλια στη σειρά (1934) και το μυθιστόρημα Η
σαλαμάντρα (1957). Το έργο του θεωρείται πολύ
κοντά στις αναζητήσεις του ευρωπαϊκού πεζογρα-
φικού μοντερνισμού και ο ίδιος ένας από τους βα-
σικούς εκπροσώπους που μετουσίωσαν γόνιμα τη
νεωτερική τεχνική της ροής της συνείδησης (Λε-
ξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Πατάκη, Αθήνα
2008, σ. 394-395). Ευχαριστώ την Επιτροπή του
Αρχείου για την άδεια μελέτης του υλικού.
2
Βλ. Γιάννη Αποστολάκη, Η ποίηση στη ζωή μας,
Αθήνα 1923. Ο Γιάννης Αποστολάκης (1886-1947)
υπήρξε φιλόλογος, κριτικός, ερευνητής της νεοελ-
ληνικής ποίησης και ο πρώτος καθηγητής της νε-
οελληνικής φιλολογίας στο ΑΠΘ. Το φιλόδοξο
βιβλίο του Γ. Αποστολάκη τάραξε τα λιμνάζοντα
νερά της πνευματικής διανόησης της χώρας. Στα
1938 που γράφεται η επιστολή Σκαρίμπα φαίνε-
ται πως η απήχηση του βιβλίου δεν έχει ξεχαστεί,
γι’ αυτό ο συγγραφέας προτείνει εναλλακτικά δύο
ακόμη πιθανούς τίτλους, ώστε να αποφύγει πι-
θανή σύγχυση με το θέμα της διάλεξής του.
3
Από το γάμο του με την Ελένη Κεφαληνίτη
απέκτησε πέντε παιδιά. Εδώ μάλλον αναφέρεται
στη βιολογική του κόρη Μάχη Σκαρίμπα, φωτο-
γραφία της οποίας σώζεται στο φωτογραφικό
αρχείο του ΕΛΙΑ.
4
Η έρευνα έγινε στις εφημερίδες Μακεδονία
και Φως που είναι διαθέσιμες ψηφιακά στην ιστο-
σελίδα της ψηφιακής Βιβλιοθήκης της Βουλής
των Ελλήνων, στο περιοδικό Μακεδονικές Ημέρες
και στην Εφημερίδα των Βαλκανίων που σώζεται
στο Μορφωτικό Ίδρυμα της Ένωσης Συντακτών
Ημερησίων Εφημερίδων Μακεδονίας-Θράκης και
ευχαριστώ τους υπευθύνους που μου επέτρεψαν
να την ελέγξω. Ευχαριστώ επίσης τον βιβλιοθηκο-
νόμο της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Θεσσαλονίκης
Σπύρο Πιέρρο για τη βοήθειά του και το ενδιαφέ-
ρον του για την πορεία της έρευνας.
5
«Διαλέξεις», Μακεδονία, 29.5.1938, σ. 2. και
«Το καρνέ σας. Πώς θα περάσετε την ημέρα σας»,
Φως, 29.5.1938, σ. 2.
6
Για την πρόσληψη του Γ. Σκαρίμπα βλ. Κατε-
ρίνα Κωστίου (επιμ.) Για τον Σκαρίμπα. Εισαγωγή
- ανθολόγηση κειμένων - επιμέλεια. Εκδόσεις Αι-
γαίον. Λευκωσία 1994. Στο βιβλίο αυτό η Κ. Κω-
στίου παραθέτει τεκμήρια, που δείχνουν ότι η
φιλολογική κριτική ασχολείται συστηματικά με
τον Σκαρίμπα ήδη από τη δεκαετία του 1930.
7
Λάμπρος Βαρελάς, «Το Βατερλώ δύο γελοίων
του Γιάννη Σκαρίμπα - Μια άγνωστη θεατρική
μορφή του έργου», Περίπλους 44 (καλοκαίρι 1997)
53-67. Βλ. και το «Επίμετρο του Επιμελητή», στον
τόμο: Γιάννης Σκαρίμπας, Το Βατερλώ δυο Γε-
λοίων. Δράμα σε τρεις πράξεις (1939). Φιλολογική
επιμέλεια: Λάμπρος Βαρελάς. Νεφέλη, Αθήνα
2017. Για την πνευματική αφύπνιση της επαρχίας
και τη δράση των Σκαρίμπα και Παππά βλ. την
ανέκδοτη διδ. διατριβή του Λ. Βαρελά, Η αντιμε-
τώπιση λογοτεχνικών και πνευματικών κινήσεων
στην ελληνική επαρχία (1929-1940). Θέματα ιστο-
ρίας και βιβλιογραφίας της νεοελληνικής λογοτε-
χνίας, Τμήμα Φιλολογίας ΑΠΘ, 1997.
 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2020 15

μείωτη επιτυχία της διάλεξης σχολιάζεται από τον χρονικογράφο
και γνώριμο στα ευβοϊκά γράμματα Θωμά Λ. Θανασέκο, που υπο-
γράφει με το ψευδώνυμο Ὁ δέ. Στη συνέχεια, ο Σταμπουλού παρα-
θέτει άγνωστα μέχρι τότε αποσπάσματα από τη διάλεξη.8 Κρίνοντας
από τον τίτλο προφανώς την ίδια διάλεξη που έδωσε στη Χαλκίδα
θα δώσει σε πόλεις της Θεσσαλίας και συγκεκριμένα στον Αλμυρό
Μαγνησίας, τον Βόλο, τη Λάρισα, τα Τρίκαλα και την Καρδίτσα, τον
Μάιο του 1938.
Ειδικότερα, στις 19.5. ο Σκαρίμπας δίνει διάλεξη στον Αλμυρό,
στις 20.5. στον Βόλο στους Φίλους των Γραμμάτων, στις 22.5. στο
Τμήμα Γραμμάτων και Τεχνών του Ομίλου Εκδρομέων Λαρίσης, την
Πέμπτη 26.5. στον Μορφωτικό Σύλλογο Τρικάλων και στις 27.5. στην
Καρδίτσα. Σχετικές καταγραφές, αναγγελίες, αποσπάσματα της διά-
λεξης και εντυπώσεις αναφέρονται στα έντυπα της Θεσσαλίας. Ο
θεσσαλικός τύπος υποδέχεται με τιμές την άφιξη και τις διαλέξεις
του Σκαρίμπα και τονίζει την επιτυχία τους και την μεγάλη προσέ-
λευση.
Για τη διάλεξη στον Αλμυρό δεν έχουμε εντοπίσει περαιτέρω πλη-
ροφορίες, διότι οι εφημερίδες της πόλης δεν έχουν ψηφιοποιηθεί.
Πάντως, στην εφημερίδα του Βόλου Θεσσαλία διαβάζουμε ότι μετά
τη διάλεξη δημοσιεύεται στην Πρόοδο Αλμυρού ποίημα του Σκα-
ρίμπα.9
Τη διάλεξη στον Βόλο η εφημερίδα της πόλης Θεσσαλία την προ-
αναγγέλλει στο φύλλο της 18ης και της 19ης Μαΐου 1938. Συγκεκρι-
μένα, αναφέρεται ότι την Κυριακή 20.5. ο Γιάννης Σκαρίμπας θα
μιλήσει στους Φίλους των Γραμμάτων στην αίθουσα Ελληνικού
Ωδείου με θέμα «Ποίηση και Ζωή» και ότι η είσοδος θα είναι ελεύ-
θερη.10 Την επομένη της διάλεξης γράφεται στην ίδια εφημερίδα
ότι η διάλεξη δόθηκε ενώπιον πυκνού και εκλεκτού ακροατηρίου,
ότι τον ομιλητή παρουσίασε ο διδάσκαλος Στ. Στανίτσας και ότι ο
Σκαρίμπας ανέπτυξε με τρόπο αριστοτεχνικό το θέμα του, με απο-
τέλεσμα να αποσπάσει το θερμό χειροκρότημα του ακροατηρίου
του.11 Στις 6 και 20 Ιουνίου η ίδια εφημερίδα αποφασίζει να παρα-
θέσει τα αποσπάσματα της διάλεξης, που αναδημοσιεύονται στη
συνέχεια.12
Για τη διάλεξη του Σκαρίμπα στη Λάρισα αντλήθηκε υλικό από τις
ψηφιοποιημένες εφημερίδες της πόλης Ελευθερία και Κήρυξ. Ειδι-
κότερα, στα φύλλα της εφημερίδας Ελευθερία προεξαγγέλλεται η
διάλεξη που θα δώσει ο Σκαρίμπας στο Τμήμα Γραμμάτων και Τε-
χνών του Ομίλου Εκδρομέων Λαρίσης την Κυριακή 22.5., στην αί-
θουσα του κινηματοθεάτρου «Πάλλας». Πρόκειται για την έκτη και
τελευταία διάλεξη της περιόδου που διοργάνωσε ο εν λόγω όμι-
λος.13 Στις 21.5. η αναγγελία της διάλεξης στο πρωτοσέλιδο είναι
αρκετά θερμότερη, αφού δηλώνεται ότι το σπουδαιότερο γεγονός
της επόμενης ημέρας θα είναι χωρίς αμφιβολία η διάλεξη του εκλε-
κτού λογοτέχνη Γιάννη Σκαρίμπα και ότι η επιτυχία της θα υπερβεί
κάθε πρόβλεψη, ενώ υπάρχει και μια δεύτερη αναγγελία σε επό-
μενη σελίδα που δίνει πληροφορίες για τον τόπο και την ώρα διε-
ξαγωγής της.14 Πράγματι, η πρόβλεψη της εφημερίδας φαίνεται να
επαληθεύτηκε, αφού σε επόμενο φύλλο διαβάζουμε ότι η διάλεξη
δόθηκε τελικά ενώπιον πυκνού και εκλεκτού ακροατηρίου και ότι ο
γνωστός καλλιτέχνης απέσπασε τα συγχαρητήρια των ακροατών
του.15
Ομοίως και η εφημερίδα Κήρυξ της Λάρισας αναγγέλλει τον τόπο,
τον χρόνο και το θέμα της διάλεξης του Σκαρίμπα και προβλέπει ότι
η επιτυχία της θα υπερβεί όλες τις προηγούμενες λόγω της μεγάλης
συμπάθειας που απολαμβάνει ο ομιλητής αλλά και της σοβαρότη-
τας του θέματος.16 Το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας στις 22 Μαΐου
κοσμεί φωτογραφία του Σκαρίμπα –ίσως να τραβήχτηκε κατά τη
διάρκεια της περιοδείας του– συνοδευόμενη από το εξής εξυμνη-
τικό κείμενο:
Την πνευματική Λάρισα έρχεται να τιμήση σήμερον ένας Βετερά-
νος της πνευματικής Επαρχίας. Ο Χαλκιδαίος ποιητής και πεζο-
γράφος κ. Γιάννης Σκαρίμπας, ο οποίος σήμερον το πρωί από τη
σκηνή του κινηματοθεάτρου «Πάλλας» θα μιλήση για την «Ποίησι
και τη ζωή». Ο εκλεκτός διανοούμενος είναι ο αντιπροσωπευτικός
τύπος της σύγχρονης ζωής. Έχει όλες τις ανησυχίες και τους παλ-
μούς, τις έγνοιες και τις φροντίδες που δημιουργεί στους ανθρώ-
πους η μεταπολεμική εποχή. Και τα αισθήματα αυτά που
κυριαρχούν στην ψυχή του Σκαρίμπα εκδηλώνονται στην πλούσια
πνευματική παραγωγή. Ο συγγραφέας του Μαριάμπα και ο ποι-
ητής του Ουλαλούμ αποτελεί την φωτεινή συνισταμένη δυο
γερών ταλέντων που επεβλήθηκαν και ανεγνωρίσθηκαν πανηγυ-
ρικά από τον πνευματικό μας κόσμο. Αυτός είναι ο φιλοξενούμε-
νός μας. Οι Λαρισαίοι θα επωφεληθούν της ευκαιρίας να τον
γνωρίσουν καλλίτερα σήμερα. Το “Τμήμα Γραμμάτων και Τεχνών
του Ο.Ε.Λ.” τους περιμένει, για να τους τον συστήση.17
Σε φύλλο της ίδιας εφημερίδας την ημέρα της διάλεξης (22.5.1938)
αναφέρεται ότι ο πανελληνίως γνωστός λογοτέχνης, ποιητής και δι-
ευθυντής του λογοτεχνικού περιοδικού Νεοελληνικά Σημειώματα Γ.
Σκαρίμπας κατέφθασε στην πόλη της Λάρισας μετά τις περισπούδα-
στες διαλέξεις του ενώπιον πολυπληθούς ακροατηρίου στον Βόλο
και τον Αλμυρό.18 Μάλιστα σημειώνεται ότι στη διάλεξη αναμένεται
να παραστούν οι αρχές της πόλης, ο επιστημονικός, διανοούμενος
και εκπαιδευτικός κόσμος και εν γένει όλη η πολιτεία της Λάρισας,
ενώ τη διάλεξη γράφεται ότι θα τιμήσουν και εκδρομείς από την Κα-
τερίνη.19
Στο φύλλο της 24ης Μαΐου σχολιάζεται η επιτυχία της διάλεξης. Ει-
δικότερα, αναφέρεται ότι το ακροατήριο ήταν πυκνό και εκλεκτό, ότι
ο λογοτέχνης μίλησε πάνω από μία ώρα, ότι ανέλυσε εμπεριστατω-
μένα και με πολλή ευφράδεια το θέμα του, ότι κράτησε αμείωτη την
προσοχή του ακροατηρίου και ότι χειροκροτήθηκε ενθουσιωδώς.20
Για τη διάλεξη του Σκαρίμπα στα Τρίκαλα αντλούμε υλικό από τις
εφημερίδες Αναγέννησις και Θάρρος Τρικάλων. Συγκεκριμένα, στην
Αναγέννηση Τρικάλων διαβάζουμε ότι μετά τις θριαμβευτικές ομι-
λίες στον Αλμυρό, τον Βόλο και τη Λάρισα ο Σκαρίμπας κατέφθασε
στα Τρίκαλα έπειτα από παρακλήσεις των θαυμαστών του. Η διά-
λεξη θα δοθεί στον κινηματογράφο «Ρεξ» στις 7.30 το απόγευμα
και θα οργανωθεί από τον Μορφωτικό Σύλλογο. Πρόκειται για την
8η διάλεξη της περιόδου που επιμελήθηκε ο Μορφωτικός Σύλλογος
Τρικάλων. Τέλος, αναφέρεται ότι μετά τη διάλεξη αυτή ο Σκαρίμπας
θα μεταβεί στη Θεσσαλονίκη, όπου θα μιλήσει για την ελληνική

8
Για περισσότερα βλ. Συμεών Σταμπουλού,
«“Ποίηση και ζωή” Μια λανθάνουσα (;) ομιλία
του Γ. Σκαρίμπα στη Χαλκίδα του 1938», Αγιαθυ-
μιώτικα Νέα 84 (Ιανουάριος - Φεβρουάριος -
Μάρτιος 2012) 4-5: https://agiathimia.com/wp-
content/uploads/2014/07/agiathimia84.pdf
9
«Περιοδικά που λάβαμε», Θεσσαλία, 23.5.1938,
σ.2.
10
«Μια ενδιαφέρουσα διάλεξις», Θεσσαλία,
18.5.1938, σ. 3 και «Η αυριανή διάλεξις», Θεσσα-
λία, 19.5.1938, σ. 3.
11
«Η χθεσινή διάλεξις», Θεσσαλία, 21.5.1938, σ. 4.
12
«Διαλέξεις. Ποίηση και Ζωή», Θεσσαλία,
6.6.1938, σ. 2 και «Διαλέξεις. Ποίηση και Ζωή»,
Θεσσαλία, 20.6.1938, σ. 2.
13
«Διάλεξις», Ελευθερία Λάρισας, 17.5.1938, σ.
3 και «Διάλεξις», Ελευθερία Λάρισας, 18.5.1938,
σ. 3 και «Διάλεξις», Ελευθερία Λάρισας, σ. 3.
14
«Η διάλεξις του Σκαρίμπα», Ελευθερία Λά-
ρισας, 21.5.1938, σ. 1.
15
«Της ημέρας. Με λίγα λόγια». Ελευθερία Λά-
ρισας, 24.5.1938, σ. 2.
16
«Η αυριανή διάλεξις», Κήρυξ, 21.5.1938, σ. 3.
17
«Ο Σκαρίμπας», Κήρυξ, 22.5.1938. Μεταγρά-
φουμε πιστά το πρωτότυπο κείμενο μονοτονί-
ζοντάς το και δεν επεμβαίνουμε παρά μόνο σε
εμφανή τυπογραφικά σφάλματα και διακριτικά
στη στίξη. Το ίδιο ισχύει και για όσα κείμενα θα
παραθέσουμε στη συνέχεια.
18
Να σημειώσουμε ότι το περιοδικό που διηύ-
θυνε ο Σκαρίμπας δεν κυκλοφορούσε πλέον,όταν
γράφεται το άρθρο. Τα πέντε μόλις τεύχη των Νε-
οελληνικών Σημειωμάτων κυκλοφόρησαν από
τον Μάρτη του 1937 ως τον Ιούλιο-Αύγουστο του
ίδιου έτους.
19
«Πνευματική ζωή. Ο Σκαρίμπας εις την πόλιν μας.
Η σημερινή διάλεξίς του», Κήρυξ, 22.5.1938, σ. 2.
20
«Η διάλεξις του κ. Σκαρίμπα», Κήρυξ, 25.5.1938,
σ. 4.
16 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2020

επαρχία, πράγμα που σημαίνει ότι η ακύρωση της διάλεξής του εκεί ετούτο σημείωμα. Μαζύ μ’ εμένα, που για πρώτη φορά θα τον
μάλλον προέκυψε την τελευταία στιγμή.21 ακούσω ομιλούντα απόψε στις 7½το βραδάκι στο «Ρεξ» πολλά
Στις 23 του μήνα καταγράφεται η άφιξη του Σκαρίμπα στην Καρ- θα ακούσουν και θα καταλάβουν για το μεγάλο μου φίλο…25
δίτσα μαζί με την κόρη του και η αναχώρησή του εντός της ίδιας Και η εφημερίδα Θάρρος Τρικάλων χαιρετίζει την άφιξη του Σκα-
ημέρας για την πόλη των Τρικάλων συνοδευόμενος από πλήθος επι- ρίμπα με ενθουσιασμό, καθότι στο φύλλο της 25ης Μαΐου επαινείται
στημόνων και φίλων των γραμμάτων. Με αφορμή το γεγονός αυτό το ποιόν των δημιουργημάτων του, το άφθαστο ύφος του,το ασύγ-
σημειώνεται ότι ο Σκαρίμπας είναι από τους πιο ζωντανούς και πρω- κριτο μεγαλείο του έργου του, η φαντασία, ο παλμός και η ψυχική
τότυπους συγγραφείς και ότι καταβάλλει μαζί με τον τρικαλινό ποι- ρώμη κάθε γραμμής που χαράσσει. Ο Σκαρίμπας χαρακτηρίζεται ως
ητή Νίκο Παππά υπεράνθρωπες προσπάθειες για την πνευματική αφάνταστα μεγάλος ποιητής και ως φιλόσοφος που μάχεται να
αφύπνιση της επαρχίας,22 ενώ γίνεται αναφορά και στις διαλέξεις εξευγενίσει, να εκλεπτύνει, να υψώσει, να ομορφύνει και να εξαν-
που προηγήθηκαν.23 Παρόμοια δημοσιεύματα βρίσκουμε και στα θρωπίσει τη ζωή και τον άνθρωπο. Στο συγκεκριμένο κείμενο υπερ-
φύλλα της 25ης και 26ης Μαΐου, όπου προεξαγγέλλεται διθυραμβικά τονίζεται η αξία του ως ποιητή.26
η διάλεξη.24 Την ημέρα της διάλεξης το πρωτοσέλιδο του Θάρρους κοσμεί ποί-
Στο φύλλο της 26ης Μαΐου η ίδια εφημερίδα φιλοξενεί κείμενο του ημα αφιερωμένο στον Γιάννη Σκαρίμπα του Μίμη Θ. Νακόπουλου,
Ν. Παππά, που υποδέχεται με ιδιαιτέρως κολακευτικά σχόλια τον πνευματικού ανθρώπου των Τρικάλων, γνωστού για τη σύνθεση του
λογοτέχνη και προαναγγέλλει τη διάλεξή του. Το παραθέτουμε εδώ, «Ύμνου της πόλεως Τρίκκης» και θαυμαστή του Σκαρίμπα. Ο Νακό-
αφού είναι αβιβλιογράφητο: πουλος αποτίει φόρο τιμής στον Χαλκιδαίο λογοτέχνη με ανέκδοτο
Ο Σκαρίμπας στα Τρίκαλα! Το γεγονός αυτό, για τον υποφαινό- ποίημά του γραμμένο σε παραδοσιακή φόρμα, με θέμα, γλώσσα
μενο, που τον συνδέουν με τον απαράμιλλο συγγραφέα δεσμοί και ύφος που απέχουν αισθητά από αυτά του Σκαρίμπα. Πρόκειται
αγάπης και αγώνων, όσο μέγα κι αν ήταν, θα εμειώνετο πάντα, για ένα ερωτικό ποίημα που περισσότερο μας παραπέμπει στο δη-
αν δεν ήταν συνδυασμένο με το γενικώτερο πνευματικό συνα- μοτικό τραγούδι και τη γενιά του 1880, παρά στην ποίηση του κλαυ-
γερμό της επαρχίας. Γιατί σήμερα, ο Σκαρίμπας εκπροσωπεί σίγελου, της βουβής ερωτικής στέρησης, της εξπρεσιονιστικής
εκτός από την υψηλότερη κορυφή της νέας μας πεζογραφίας φαντασίας και του απελπισμένου μηδενισμού που υπηρέτησε ο
και τον αρχηγό, τον πρωτοστάτη της αναδείξεως της πνευματι- Σκαρίμπας. Το παραθέτουμε εδώ, αφού και αυτό είναι ακατάγραφο
κής επαρχίας. στη σκαριμπική βιβλιογραφία:
Το παρουσίασμά του στα γράμματα υπήρξε κεραυνοβόλο. Ανύ-
ποπτοι όλοι, στην ώριμη ηλικία των 30 ετών έστειλε ένα διή- ΑΝΟΙΞΙΑΤΙΚΕΣ ΘΛΙΨΕΣ
γημά του στα 1928 στο περιοδικό Ελληνικά Γράμματα,που
διηύθυνε τότε ο σημερινός γενικός διευθυντής του Βασιλικού Στον ποιητή Γ. Σκαρίμπα
Θεάτρου Κ. Μπαστιάς. Αυτό ήταν όλο. Η πυρκαγιά τού νέου - Του Μάη γλυκοχάραμα
συγγραφέα, το πάθος του, η ποίησίς του, έκαμε και ετύφλωσε μη σ’ έφερε μαζί του,
τους πάντας. Βραβεύτηκε θριαμβευτικά κι ο Κόντογλου, με τον και τόση έχεις ομορφιά,
Καρθαίο και τον Μπαστιά, είπανε πως δημιούργησε ο Σκαρίμ- τόση δροσιά και χάρη;
πας ένα νέο είδος διηγήματος, ίσως ανώτερο κι απ’ του Παπα- Κι έχεις χρυσάφι στα μαλλιά,
διαμάντη. Επηκολούθησαν τα βιβλία του Καημοί στο Γριπονήσι, και σα μαργαριτάρι
Θείο Τραγί, Μαριάμπας, Ουλαλούμ, το ένα συγκλονιστικότερο κυλά στα ροδομάγουλα
από το άλλο, κι ο συγγραφέας των διήγειρε θαυμασμούς και αγνή δροσοσταλίδα;
συζητήσεις όσο κανένας άλλος συνάδελφός του. Σήμερα θεω-
ρείται ένας απ’ τους πρώτους (για μένα ο πρώτος!) πεζογρά- Κι έχεις στα μάτια όταν γελάς
φους μας. Σ’ όλους τους πνευματικούς αγώνες βρίσκεται στην τον ήλιο π’ ανατέλλει,
πρώτη γραμμή. Ζωηρός, ηφαιστειώδης τύπος, φλέγεται πάντα τ’ αηδόνια που χαρούμενα
από την ιερή φωτιά των σπάνιων αγώνων. Τίμιος, ευγενής δια- ξυπνούν και τερετίζουν;
νοούμενος, σταματά με τρομερό ενθουσιασμό σε κάθε άξιο Και Μάη μοσκοβόλημα
πνευματικό ζήτημα. σκορπάς όταν ροδίζουν
Ζει στην Χαλκίδα. Όπως έγραφε ο Σπύρος Μελάς κάποτε, μοι- στα χείλια σου γλυκόλογα;
άζει τον περίφημο εκείνο Μαρσεγιέζο συγγραφέα τον Πανιόλ. Κάποια αυγούλα του Μαγιού
Ιδιόρρυθμος, απλοϊκός με τους θαλασσινούς τύπους του, μη σ’ έφερε μαζί της,
αθώα δοσμένος στην παρθενικότητα του ανθρώπου, θαρρεί κι έχεις την χάρη της διπλή,
κανένας ότι ο άνθρωπος αυτός ξέφυγε από μια κοινωνία αλ- περίσσεια τη δροσιά της;
λοιώτικων ανθρώπων. Πολλές φορές που τον κυτάζω κοντό- Αυτά τα συλλογίζομαι
σωμο, απλό, μικροσκοπικό, μου γεννιέται η απορία, πού στο κάποιο πρωί κοντά της…
καλό βγαίνει από το λιτό και μικρούτσικο αυτό σαρκίο, τόση Κι έλεγα, να ’τανε, ποτέ
φλόγα, τόσος οίστρος, τόσος θείος παλμός. να μη περάσ’ η μέρα,
Πολλοί θα τον γνωρίζουν τον Σκαρίμπα και στα Τρίκαλα. Όσοι το δείλι να μην έρχονταν
δεν τον ξέρουν, ας μην περιμένουν περισσότερα στο σύντομο μελάγχολο, μουντό.

21
«Ο κ. Γιάννης Σκαρίμπας», Αναγέννησις Τρικάλων, 24.5.1938, σ. 1 και χία (1931-1932).
«Μορφωτικός Σύλλογος Τρικάλων. Τμήμα Μορφωτικόν. 8η διάλεξις», Ανα- 23
Δ. Παπαγεωργίου, «Ο κ. Γιάννης Σκαρίμπας εις Καρδίτσαν», Αναγέννησις
γέννησις Τρικάλων, 24.5.1938, σ. 1. Τρικάλων, 24.5.1938, σ. 4.
22
O Νίκος Παππάς (Τρίκαλα Θεσσαλίας 1906-Αθήνα 1997) ήταν Έλληνας 24
«Η αυριανή διάλεξις», Αναγέννησις Τρικάλων, 25 Μαΐου 1938, σ. 4 και
ποιητής, χρονογράφος, κριτικός και ιστορικός της νεοελληνικής λογοτεχνίας. «Μορφωτικός Σύλλογος Τρικάλων. Τμήμα Μορφωτικόν. 8η διάλεξις», Ανα-
Το πλούσιο έργο του περιλαμβάνει 20 ποιητικές συλλογές που μεταφράστη- γέννησις Τρικάλων, 26.5.1938, σ. 1.
καν σε πολλές γλώσσες, δοκίμια, μελέτες και μεταφράσεις. Κινητοποιήθηκε 25
Ν. Δ.Παππάς, «Σημειώματα. Γιάννης Σκαρίμπας», Αναγέννησις Τρικά-
για την πνευματική αφύπνιση της επαρχίας σε συνεργασία και με τον Γιάννη λων, 26.5.1938, σ. 1.
Σκαρίμπα. Είχε εκδώσει στα Τρίκαλα το λογοτεχνικό περιοδικό με τίτλο Επαρ- 26
«Από ημέρας εις ημέρα», Θάρρος Τρικάλων, 25.5.1938, σ. 1.

Μη τα ματάκια που γελούν,
γενούν σκοτεινιασμένα,
και γύρω μήπως απλωθούν
βαρειά τα πέπλα –ωιμένα–
μιας νύχτας που την ζώνουνε
ενθύμησες παληές.
Μίμης Θ. Νακόπουλος27
Την επομένη της διάλεξης σχολιάζεται ο απόηχός της. Συγκεκρι-
μένα αναφέρεται ότι πολύς και εκλεκτός κόσμος παρακολούθησε
και καταχειροκρότησε τον εκ Χαλκίδας αφιχθέντα λογοτέχνη.28 Αξί-
ζει να σημειωθεί κι ένα περιπαικτικό σχόλιο της ίδιας εφημερίδας
για τη διάλεξη, που αφορούσε μέρος του κοινού της διάλεξης. Κά-
ποιος Αίας –μάλλον πρόκειται για ψευδώνυμο– υπογράφει το εξής
σχόλιο-ανέκδοτο:
Και ο διάλογος του δρόμου: Μετά την προχθεσινή διάλεξη του
Σκαρίμπα, όσοι βρισκόταν κοντά στην πόρτα της εξόδου του
«Ρεξ» πολλάπαράξενα ακούσανε:
- Πώς σου φάνηκε η διάλεξη; ρώτησε ένα δεσποινίδιο κάποιο
άλλο.
- Μα για ποιο ζήτημα μίλησε αυτός ο άνθρωπος;
- ……………………
- Δεν πάμε καλύτερα να φάμε ένα παγωτό;
Κατηυθύνθησαν προς το απέναντι ζαχαροπλαστείο. Καλός ο
Σκαρίμπας, αδελφέ μου, αλλά όχι για το σκαρί – μας.29
Η Φιλολογική σελίδα της εφημερίδας Θεσσαλική Φωνή στην Καρ-
δίτσα μετά τη μεγάλη επιτυχία των παραπάνω διαλέξεων απηύθυνε
πρόσκληση στον Γιάννη Σκαρίμπα, ενόσω αυτός φιλοξενούνταν στο
σπίτι του Νίκου Παππά στα Τρίκαλα. Αυτό σημαίνει ότι η διάλεξη
στην Καρδίτσα δεν ήταν προγραμματισμένη πριν από τις 23.5.
Έχουμε, λοιπόν, αλλαγή στα σχέδιά του που πιθανόν να σχετίζεται
με την ακύρωση της διάλεξης στη Θεσσαλονίκη. Στο πρωτοσέλιδο
της εφημερίδας προεξαγγέλλεται η επικείμενη διάλεξη, η οποία πι-
στεύεται ότι θα αποτελέσει σημαντικό σταθμό προόδου στα χρο-
νικά της πνευματικής ζωής της Καρδίτσας. Μάλιστα επισημαίνεται
ότι η προσέλευση στην προηγούμενη διάλεξη στη Λάρισα ξεπέρασε
τους 1500 παρευρισκομένους, αριθμός εντυπωσιακός για τα δεδο-
μένα της εποχής.30
Στο φύλλο της επόμενης μέρας έχουν οριστικοποιηθεί και γνωστο-
ποιούνται η ώρα (10:15μ.μ.) και ο χώρος της διάλεξης (αίθουσα
«Άρνη»). Επιπλέον, αποκαλύπτεται η ενδιαφέρουσα πληροφορία ότι
η τηλεφωνική πρόσκληση της Φιλολογικής σελίδας της Θεσσαλικής
Φωνής έγινε από τον επίσης λογοτέχνη και ομιλητή της προηγούμε-
νης διάλεξης Μενέλαο Λουντέμη.31 Στο ίδιο φύλλο προεξαγγέλλεται
διάλεξη του Νίκου Παππά από τη Λαϊκή Βιβλιοθήκη την Κυριακή
29.5.1938 με θέμα «Η πνευματική αφύπνιση της επαρχίας».32
Η επικείμενη διάλεξη του Σκαρίμπα, όπως και οι προηγούμενες,
γίνεται δεκτή με ενθουσιασμό από την εφημερίδα της Καρδίτσας,
στο πρωτοσέλιδο της οποίας διαβάζουμε ότι η επιτυχία της είναι
δεδομένη και ότι το κοινό ανυπομονεί για τη διεξαγωγή της. Μάλι-
στα γράφεται ότι με αφορμή την άφιξή του συζητήθηκε ευρέως το
έργο του Σκαρίμπα μεταξύ των πνευματικών κύκλων της πόλης. Ση-
μειώνεται, ακόμα, ότι θα συνοδευτεί από τον ποιητή Ν. Παππά και
τη σύζυγό του Ρίτα Μπούμη, από τον ποιητή και κριτικό Γιάννη Χον-
27
Μίμης Θ. Νακόπουλος, «Ανοιξιάτικες θλίψες», Θάρρος Τρικάλων,
26.5.1938, σ. 1.
28
«Τα νέα. Η χθεσινή διάλεξις». Θάρρος Τρικάλων, 27.5.1938, σ. 4.
29
Αίας, [Άτιτλο], Θάρρος Τρικάλων, 28.5.1938, σ. 1.
30
«Η Β΄ διάλεξις της Φιλολογικής σελίδος. Ομιλητής ο κ. Γιάννης Σκαρίμ-
πας. Θέμα: Ποίηση και ζωή», Θεσσαλική φωνή, 24.5.1938, σ. 1.
31
«Η διάλεξις του Γ. Σκαρίμπα», Θεσσαλική Φωνή, 25.5.1938, σ. 1.
32
«Η διάλεξις του Ν. Παπά», Θεσσαλική Φωνή, 25.5.1938, σ. 1.
33
Γιάννης Χονδρογιάννης (Αθήνα 1903-1987). Ποιητής και πεζογράφος.
ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2020 17
δρογιάννη (δικαστικό τότε στα Τρίκαλα)33 και τη σύζυγό του και τον
πρωτοδίκη Καραμάνο επίσης με τη σύζυγό του.34
Η ίδια εφημερίδα κατέγραψε και τον παλμό της διάλεξης. Ειδικό-
τερα, διαβάζουμε ότι το πολυπληθές ακροατήριο -μεταξύ του οποίου
βρισκόταν μεγάλος μέρος της πνευματικής διανόησης της πόλης- κα-
ταχειροκρότησε τον ποιητή και συγγραφέα. Η αίθουσα ήταν κατάμε-
στη, ενώ παρευρέθηκαν και πολλές γυναίκες. Τον ομιλητή παρουσίασε
ο Άγγελος Παπαϊωάννου με την παρακάτω εισήγηση:
Η γενόμενη προσφώνησις υπό του κ. Άγγελου Παπαϊωάννου.
Κυρίες και κύριοι!
Η πνευματική Καρδίτσα έχει την τιμή και την ευκαιρία απόψε να
ακούση το μεγαλύτερο νεοέλληνα ποιητή, το Γιάννη Σκαρίμπα.
Ποιος είναι ο Σκαρίμπας, ομολογώ ότι αισθάνομαι αδύνατους
τους ώμους μου να σας τον παρουσιάσω.
Λογοτέχνης, πεζογράφος και ποιητής εξαίρετος με ταλέντο και
δύναμη δημιουργού τέτοια, που να εμπνέει κοινή την πεποί-
θηση της επιβολής του σαν αρχηγού Σχολής στα νεοελληνικά
γράμματα.
Αγωνιστής για την πνευματική της επαρχίας αφύπνισι και πα-
νελλήνια αναγνωρισμένος ηγέτης της κινήσεως αυτής.
Άνθρωπος, ανθρώπινος τόσο, που να διακηρύσση πως, αν ξα-
ναγεννιότανε θα επιθυμούσε να επαναλάβη τα πλήθη των
λαθών του των τόσων ανθρώπινων…
Τι άλλο μπορώ να σας πω εγώ για το Σκαρίμπα, εκτός από
τούτο το επιγραμματικό ότι δηλαδή:
Ο Σκαρίμπας είναι αυτός που έχω την τιμή να σας παρουσιάσω
απόψε;
Αν εγώ τον παρανόησα, νοιώστε τον εσείς καλύτερα…
Γι’ αυτό ήρθε κοντά μας, για να μας γνωρίσει και να τον γνωρί-
σωμε.
Κύριε Σκαρίμπα, ανυπόμονοι όλοι θέλουν να σας ακούσουν…35
Την ημέρα της διάλεξης το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας φιλοξε-
νεί μια ενδιαφέρουσα ανυπόγραφη παρουσίαση του Γ. Σκαρίμπα,
την οποία παραθέτουμε:
Ο Γιάννης Σκαρίμπας θα μιλήσει απόψε στις 10 στο κοινό της
Καρδίτσης. Θα πρέπει να έχει κανείς αισθανθεί βαθιά τον ποι-
ητή και πεζογράφο, για να καταλάβει τη σημασία της παρου-
σίας αυτής. Ο Σκαρίμπας είναι ένα ηφαίστειο που με την
έκδοση κάθε καινούριου βιβλίου του εξαπολύει τους μύδρους
της συγγραφικής του ιδιοφυίας. Μέσα σε μια δεκαετία έγινε
ο βάρδος της νέας πεζογραφίας μας.
Καημοί στο Γριπονήσι, Θείο Τραγί, Μαριάμπας. Τα βιβλία του
τα πεζά. Μέσ’ στις σελίδες τους παρακολουθεί κανείς την αγω-
νιώδη πάλη μιας ιδιοσυγκρασίας πυρετικής και παλμώδους για
τη λύτρωση την ποθητή. Η φαντασία του έξαλλη και ασυγκρά-
τητη πολεμάει να τη βρει «έξω από τα όρια του Κόσμου». Από με-
τάπτωση σε μετάπτωση, ανάμεσα σ’ αντιθέσεις και τραγικές
συγκρούσεις, υψώνεται μια ψυχή όλη φλόγα. Αλλού διανοητικός
-στυγνός ρασιοναλιστής, ανθρωπιστής, που τον απασχολούν τα
πιο πρακτικά προβλήματα της ζωής, αλλού ένας ουτοπιστής δο-
σμένος στις μεταφυσικές του ανησυχίες κι αλλού ένας βαριεστη-
μένος δέσμιος των παθών του που δεν ποθεί παρά ένα «καράβι
με γυάλινα πανιά» να τόνε πάει από την τρικυμία του Κόσμου.
Ο Σκαρίμπας, περισσότερο από κάθε άλλον Έλληνα συγγραφέα,
Αρχικά κινείται στο νεορομαντικό και νεοσυμβολιστικό κλίμα του Μεσοπο-
λέμου επηρεασμένος από τον Κ. Καρυωτάκη και τη Μ. Πολυδούρη, με την
οποία τον ένωνε προσωπική σχέση, ενώ στη συνέχεια υπάρχει στα ποιήματά
του ρητή έκφραση της αριστερής ιδεολογίας και του κοινωνικού προβλημα-
τισμού (Λεξικό νεοελληνικής λογοτεχνίας, Πατάκης, Αθήνα 2008, σ. 2369-
2370).
34
«Πνευματική κίνησης. Η αυριανή διάλεξις του λογοτέχνου Γ. Σκαρίμπα.
Ποίηση και Ζωή», Θεσσαλική Φωνή, 26.5.1938, σ. 1.
35
«Η διάλεξις του Γ. Σκαρίμπα», Θεσσαλική Φωνή, 28.5.1938, σ. 4.
18 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2020
κατώρθωσε να παραστήσει και να υψώσει σε σύμβολο τη ση-
μερινή συνείδηση του ανθρώπου, την ανήσυχη, την ταραγμένη
σαν την εποχή μας. Οι σκέψεις κι οι πράξεις των ηρώων του-
πάντα ιδιότυπες,αποδίδονται με το ύφος το ιδιότυπο -αυτό το
Σκαριμπικό, το εθελημένα ατημέλητο πολλές φορές με τις
ασύλληπτες κι ακατανόητες σκέψεις. Μα τί μπορεί να πει κα-
νείς για το Σκαρίμπα στις πρόχειρες αυτές γραμμές;
(Κήρυξ Λάρισας, 22.5.1938)
Πεζογράφος απαράμιλλος με τη μοναδική του ποιητική συλλογή
-την Ουλαλούμ- καθιερώθηκε σαν ένας από τους καλύτερους Ποι-
ητές μας. Δεν θα ξεχάσω ποτέ την πρώτη αποκάλυψη απ’ τους
ολίγους στίχους του. Μα τί ποιητικό άρωμα εξαίσιο! Την ποιητική
του ατμόσφαιρα πληροί κυρίως η παρουσία μιας γυναίκας. Μια
μορφή άυλη, εξιδανικευμένη, «περίεργη κι ιδανική» «άγνωστη»,
στολισμένη με τα επίθετα τα Σκαριμπικά τραγουδιέται απ’ τον
Ποιητή με τέτοια λεπτότητα αισθηματική, με τέτοια τρυφερή
αβρότητα, μουσικότητα και πρωτοτυπία, που πρώτη φορά αγροι-
κιέται στην ελληνική Ποίηση. Το ίνδαλμά του αυτό μένει πάντα
μακριά απ’ τον Ποιητή αφήνοντάς του «Πάνα το δρόμο ερωτικό»
να συνθέτει τις θαυμάσιες ελεγείες του. Ήδη με το έργο του -το
ακόμα ατελείωτο-, που ξεσήκωσε με την ιδιορρυθμία του τόση
θύελλα επαίνων και κατακρίσεων, ο Σκαρίμπας αρχίζει να δημι-
ουργεί Σχολή! Πασίγνωστος πια κι απ’ τους αγώνες του τους ειλι-
κρινείς κι αγνούς για την αφύπνιση της ελληνικής επαρχίας γίνεται
ο αγαπημένος συγγραφέας ολόκληρης της Ελλάδος.
36
«Γιάννης Σκαρίμπας», Θεσσαλική φωνή, 27.5.1938, σ. 1. Στο ίδιο
φύλλο αναδημοσιεύεται και το ποίημα «Η άγνωστη» από τη συλλογή Ου-
Η πνευματική Καρδίτσα έχει την τιμή να υποδεχθεί σήμερα και
ν’ ακούσει αυτόν τον μεγάλο συγγραφέα, το Γιάννη Σκαρίμπα.36
Πιθανότατα μετά την Καρδίτσα ο Σκαρίμπας θα ακύρωσε την επί-
σκεψη στη Θεσσαλονίκη και θα γύρισε στη Χαλκίδα, από όπου
έστειλε αυτοδιαφημιστική επιστολή στο περιοδικό Νεοελληνικά
Γράμματα. Στην επιστολή αυτή διαβάζουμε τη διαπίστωση του Σκα-
ρίμπα πως στις θεσσαλικές πόλεις που επισκέφθηκε όλο και μεγα-
λώνει το ενδιαφέρον και η αγάπη του κοινού για τα γράμματα.
Μια ευχάριστη διαπίστωση.
Ο συνάδελφος κ. Γιάννης Σκαρίμπας μας πληροφορεί με φιλικό
γράμμα του, πως από τον Βόλο, Αλμυρό, Λάρισα, Τρίκαλα και
Καρδίτσα, όπου μίλησε για διάφορα πνευματικά και καλλιτε-
χνικά ζητήματα, διαπίστωσε πως στις παραπάνω πόλεις όλο και
μεγαλώνει το ενδιαφέρον και η αγάπη του κοινού για τα γράμ-
ματα. Η παραπάνω διαπίστωση δεν μπορεί παρά να γεμίζει από
χαρά κ’ αισιοδοξία κάθε πνευματικόν εργάτη του τόπου μας.37
Η διάλεξη στη συμπρωτεύουσα θα πρέπει να ακυρώθηκε για λό-
γους που δεν ξέρουμε, γι’ αυτό και δεν καταγράφεται τουλάχιστον
στις εφημερίδες της εποχής. Μάλλον δεν πρέπει να πήγε εκεί τελικά,
αν και μέχρι την τελευταία στιγμή το πρόγραμμά του περιλάμβανε
και διάλεξη στη Θεσσαλονίκη, την Κυριακή 29 Μαΐου. Ή κάποια πα-
ρεξήγηση ανέκυψε ή χόρτασε δόξα και τιμές στη Θεσσαλία.
Στο φύλλο της 29ης Μαΐου η εφημερίδα της Καρδίτσας Θεσσαλική
Φωνή, έπειτα από παράκληση του κοινού παρουσιάζει ένα απόσπα-
σμα της διάλεξης, που επέλεξε ο ίδιος ο Σκαρίμπας ως το πιο ενδια-
φέρον μέρος και το παραχώρησε για δημοσίευση. Μέρος του
κειμένου παρουσίασε και ο Σ. Σταμπουλού, όπως ήδη αναφέραμε
παραπάνω, στα Αγιαθυμιώτικα Νέα.38Θα παραθέσουμε εδώ το κεί-
μενο αυτό και έπειτα θα το συμπληρώσουμε με άγνωστα αποσπά-
σματα της διάλεξης που δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα Θεσσαλία
Βόλου στις 6 και 20 Ιουνίου 1938. Το κείμενο είναι κατά βάση ένα
δοκίμιο αισθητικής και έχει ως θέμα του τον τρόπο με τον οποίο ο
ποιητής αντιλαμβάνεται τη σχέση πραγματικότητας και τέχνης, τη
διαφορά της ποίησης από τις επιστήμες και τον ιδιαίτερο ρόλο του
καλλιτέχνη. Χωρίς να το δηλώνει ρητά και χωρίς ίσως να το συνει-
δητοποιεί, ο Σκαρίμπας στο κείμενο αυτό εκφράζει ρομαντικές αν-
τιλήψεις για τον ρόλο του καλλιτέχνη, που τον φέρνουν όμως κοντά
και σε πεποιθήσεις των υπερρεαλιστών που πηγάζουν από τον ίδια
παράδοση. Παραθέτουμε παρακάτω τα αποσπάσματα ενωμένα με
τη σειρά που εικάζουμε ότι ειπώθηκαν:
1. «Ποίηση και ζωή»
Τα ανθρώπινα πράγματα είναι πολύ σχετικά και ανέφιχτη η
απόλυτη αλήθεια. Η μοίρα, έτσι το θέλησε. Η φύση μέσα στην
οποία βρεθήκαμε, είναι άπειρη σε ονόματα, σε μορφές και σε
όψεις. Ο άνθρωπος μέσα σ’ αυτήν είναι κι αυτός πολύ σχετικός
και μόνο ένα μέρος –ένα μέρος μικρό– μπορεί να ιδεί ή να αι-
σθανθεί ή να μάθει. Υπάρχουν κόσμοι που ποτέ δεν υποπτευ-
θήκαμε, υπάρχουν πράγματα που ξεπερνούν τη γνώση μας.
Υπάρχουν χρώματα που εμείς δεν ξέρουμε, υπάρχουν ακτίνες
που ποτέ δεν θα ιδούμε. Ο κόσμος αυτός που βρεθήκαμε, μοι-
άζει σαν ένα πιάνο τεράστιο. Τα πλήκτρα του είναι περίπου
αμέτρητα. Στο πιάνο αυτό η ανθρώπινη γνώμη παίζει μονάχα
ένα πλήκτρο. Στην απέραντη ορχήστρα της φυσικής μουσικής
παίζουμε εμείς μονάχα μια νότα. Τις άλλες μήτε ποτές τις ακού-
σαμε μήτε θα τις γευθούμε ποτέ μας.
«Η φύση μέσα στην οποία βρισκόμαστε -λέει ο Ζαν Πυρέν-
εκτυλίσσει την ίδια απεριόριστη αίγλη μέσα στο άτολμο ή
μέσα στο νεφέλωμα (μέσα στο ασήμαντο ή μέσα στο παμ-
μέγιστο - από την πτώση ενός φύλλου στο έδαφος, έως την
κίνηση ενός γιγάντιου ήλιου), ώστε κάθε νέον μέσον γνώ-
λαλούμ.
37
«Μια ευχάριστη διαπίστωση», Νεοελληνικά Γράμματα, 4.6.1938, σ. 15.

σεως την δείχνει πιο αχανή και ποικίλη, πιο γόνιμη και απρό-
σιτη και πιο αβυθομέτρητα ωραία».
Όλοι, όσοι είμαστε απόψε τώρα εδώ, οι άλλοι που δεν τους
βλέπουμε εμείς, όσοι πέρασαν πριν από εμάς κι όσοι θα γεν-
νηθούν το κατόπι μας, θα σταθούν διστακτικοί μπρος στα
πράγματα, θα σκύψουν αναπάντητοι πάνω από το μυστήριο
της ύλης. Επ’ αυτοφώρω αυτήν δεν θα την συλλάβει κανείς.
Είναι μια σφίγγα. Στα ανθρώπινα λόγια δεν θα χωρέσει ποτέ το
αληθινόν όνομά τους.
Μολαταύτα ο ανθρώπινος ρόλος δεν είναι κι έτσι μικρός. Αν
πάνω μας υψώνεται η απροσμέτρητη κορυφή του ασύλλη-
πτου, κάτω απ’ τα πόδια μας χάσκει το βάραθρο μιας δίχως
όρια πτώσης. Αν δεν έχουμε μεν τα χρυσά φτερά των αρχάγ-
γελων, δεν δαγκώνουμε όμως το έδαφος στον πυθμένα του
σκότους. Ποιος θα υπολογίσει ποτέ το τραγικό χάος της ζωικής
ιεραρχίας, που μας χωρίζει λόγου χάριν απ’ το βάτραχο που
πηγαίνει έτσι κωμικά αναπηδώντας ή από το φείδι ή τον σκώ-
ληκα που περπατάν με το στήθος; Αμ οι πέτρες; Το κούτσουρο;
Ποιος δεν λυπάται τα άψυχα πράγματα που δεν μπορούν να
αισθάνονται; Όχι, ο άνθρωπος δεν είναι αδικημένος στη φύση.
Σ’ αυτήν την μονόχορδη βιόλα, που του δόθηκε, θα παίζει
πάντα το ανθρώπινό του τραγούδι, της ζωής του την παθητική
σερενάτα. Το μοναδικό πλήχτρο της γνώσης του θα αφίνει
πάντα ένα μουσικό τόνο βαθύφωνο και το πέρασμά του από
εδώ θα είναι ο μαθηματικός εξαγνισμός του! Θα κατακτά πάντα
την ουτοπία της ύλης. Ο φυσικός με το μικροσκόπιο του θα μας
φανερώνει τους κόσμους τού απείρως μικρού και με το τηλε-
σκόπιό του ο αστρονόμος τους κόσμους τού απείρως μεγάλου.
Με τους αριθμούς ο Μαθηματικός θα υπολογίζει τις κινήσεις
των άστρων και με τα μαθηματικά του θ’ ανακαλύπτει τους
φλογερούς κραδασμούς νέων ήλιων; Και θα ’ναι όλοι αυτοί
πάντα σοφοί και ωραίοι! Και μαζί μ’ αυτούς -και καμιά φορά
πάνω απ’ αυτούς- ο ποιητής.
Αυτός ο εξισωτής των ανωτέρων μαθηματικών της ζωής, ο μα-
γικός αυτός ιριδιστής του αισθηματικού μας αδάμα.
Αυτός που μας έκανε την εξίσωση τη μαθηματική του αισθή-
ματος και μας οδήγησε από το Δικαστήριο στο θέατρο για να
μας πείσει επί τόπου.
Τί λέω; Για να μας κατακτήσει ο εξαίσιος! Αυτός μόνον ήξερε
πώς να μας αποκαλύψει τους μυστικούς ρυθμούς της ζωής, τις
αναλογίες τις γοητευτικές των πραγμάτων. Πώς μάζεψε το
πρωτόγονο φως του ενστίκτου μας και μας το ανάλυσε σε λαμ-
πρές κεραίες χρωμάτων. Δίχως τον μύστη αυτόν ο στραγγαλι-
σμός της αθώας εκείνης θα ’χε μείνει απλώς το δυστύχημα, και
η πράξη του άλλου απλώς το ανθρώπινο λάθος.
Κι εμείς αθώοι και βέβαιοι, ανύποπτοι, λογικοί και ωραίοι «δύο
και δύο –θα λέγαμε– γίνονται τέσσερα» και δε θα ’ταν μήτε δύο
και δύο αυτό που θα λέγαμε, μήτε και τέσσερα αυτό που θα γι-
νόταν. Θα ’ταν απλώς η μία όψη του πράγματος και όχι ακριβώς
η ποιο αληθινή απ’ τες δυό. Εκείνη η γυναίκα θα ’χε μείνει μόνο
στον πόνο μας και θα ’χε υψωθεί στο εξιλαστήριο βάθρο. Ο
άλλος θα ’τανε ένας δυστυχής, ένας ερωτευμένος, ζηλότυπος
και όχι ο θριαμβευτής του αισθητικού πεπρωμένου. Κι εμείς θα
’μαστε ίσως οι δίκαιοι και αλάθητοί του κριτές, οι συνάνθρωποι
«Από τη διάλεξη του κ. Σκαρίμπα. Ποίηση και ζωή. Ένα απόσπασμα»,
39
Θεσσαλική Φωνή, 29.5.1938, σ. 1-2. Το παραπάνω απόσπασμα συνοδεύ-
τηκε από την εξής εισαγωγή: «Η φιλολογική μας σελίδα, χάριν του ευρύ-
τερου αναγνωστικού της κοινού και για κείνους, που δεν μπόρεσαν για τον
ένα ή τον άλλο λόγο να παρακολουθήσουν τη διάλεξη του κ. Γιάννη Σκα-
ρίμπα, είχε την έμπνευση να παρακαλέσει τον εκλεκτόν λογοτέχνη να πα-
ραχωρήσει ό,τι ο ίδιος νόμιζε ως το πιο ενδιαφέρον μέρος της διάλεξής
του έχοντας κιόλας και τη σχετική αυτοτέλεια. Ο κ. Σκαρίμπας με την ευ-
γένεια που τον χαρακτηρίζει μας παραχώρησε το παρακάτω απόσπασμα
από τη διάλεξή του, που είναι αλήθεια χαρακτηριστικό και με ξεχωριστή
ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2020 19
επικλητές του ελέους, είτε σαν συνήγοροι, όταν τον υπερασπί-
σουμ’ εκεί, είτε σαν εκδικητές όταν είχαμε φωνάξει: κρεμάλα
(δηλαδή οι ευσυνείδητοι διεκπεραιωτές της αλληλουχίας της
ζωής) αλλά δεν θα ’μαστε οι εκλεπτυσμένοι κλητοί της ποιητικής
αρμονίας, οι βαθυστόχαστοι Φάουστ του «σώζοντος λόγου». Σ’
αυτόν τον σώζονταλόγον –όπως π.χ. μας τον δίνει ένα ποίημα–
θα υπάρχει σκλαβωμένος για πάντα ο φειδιακός ρυθμός του αι-
σθήματος, οι αναλογίες οι γλυπτικές των πραγμάτων.
Σε μια θετική επιστήμη την απ’ αυτές θετικότερη, τη γεωμετρία
–ας πούμε– η ευθεία προσδιωρίστηκε ως η συντομότερη
γραμμή κάθε άλλης ή ότι οι γωνίες κάθε τριγώνου ισούνται
πάντα με δύο ορθές. Ποια όμως απ’ τις επιστήμες –κι απ’ αυτή
τη γεωμετρία ακόμα– θα προσδιώριζε έτσι ακριβώς τι συνέ-
βαινε: όταν ένας αμαξάς –μεσημέρι– καθάριζε με την βούρτσα
την άμαξα;… «ο ίσκιος ενός αμαξά με τον ίσκιο μιας βούρτσας
έσβηνε τον ίσκιο μιας άμαξας» (Ντοστογιέφσκυ).
Εκεί που η γεωμετρία θα εδίσταζε, ο ποιητής επροχώρησε, εκεί που
η λογική θ’ αντιστέκονταν, επάτησε αυτός με προσοχή και με
τόλμη. Στη γεωμετρία, εκείνη αλήθεια που ώρισε έτσι ή αλλιώς ένα
πράγμα, εμείς δεν είχαμε αντίρρηση. Στεκόμαστε «πεπεισμένοι»
και πράοι. Στην άλλη όμως αλήθεια εκείνη (την ποιητική δηλαδή)
δεν πεισθήκαμε απλώς και δεν μείναμε ήσυχοι. Πλειοδοτήσαμε
και κατακτηθήκαμε ευθύς. Τόσο πολύ αληθινώτερη στάθηκε η μια
αλήθεια απ’ την άλλη, τόσο «γεωμετρικώτερη» θα ’λεγα.39
2.
[…] 40Ο ποιητής είναι μέσ’ την ιδιότητά του αγνός και τα προ-
ϊόντα του καλλιτεχνικώς αγνά και ωραία. Δεν τον σκανδαλίζει
το θέμα του. Τον εμπνέει μονάχα. Στα θέματά του που θα του
δώσουν τις καλλιτεχνικές αφορμές θα μείνη πάνω από αδυνα-
μίες και πάθη. Θα είναι μπρος σ’ αυτά, περίπου, ό,τιο γιατρός
μπρος των ασθενών του τα φύλα –που δεν είναι μήτε σερνικός
μήτε θηλυκός παρά λες ανήκει στο ουδέτερο γένος των Αγγέ-
λων. Δεν υπάρχει γι’ αυτόν το καλό ή το κακό παρά μόνο το καλ-
λιτεχνικό νόημά της. Όπως στη φύση και στην τέχνη δεν
υπάρχει το φυσικά ωραίο ή άσχημο, το φυσικά ηθικό ή ανή-
θικο, το ταπεινό ή το γενναίο, δηλαδή δεν υπάρχει τέχνη καλή
ή κακή, ηθική ή ανήθικη, ταπεινή ή γενναία. Υπάρχει μόνο η
καλλιτεχνική αντίληψη αυτών, καθώς στη φύση υπάρχει μόνο
η φυσική υπόστασή τους. «Το καλλιτεχνικά ωραίο –λέει κι
αυτός ακόμα ο Καντ– δεν είναι ένα ωραίο πράγμα παρά μια
ωραία αναπαράσταση ενός πράγματος».
Γιατί ο ποιητής δεν μιμείται το θέμα του. Αν αυτό έκαμνε -να μι-
μείται δηλ. ό,τι γράφει- λόγου χάριν τον ηρωισμό ενός ήρωά του
ή το αίσχος του, τη δειλία ή την ωραία πράξη ενός άλλου, τότε
αυτός -σαν ποιητής- θα ’ταν άχρηστος και θα μας ήταν περιττή η
μίμησή του. Θα μας αρκούσε ό,τι μια φορά τέλος έγινε και θα ’ταν
η επανάληψή του. Ίσως και άσχημη. Δεν είναι λοιπόν μιμητής. Ό,τι
τον ενδιαφέρει -εκεί δεν είναι η μίμηση αλλά το αντικείμενο της
μίμησης. «Οὐ γάρ ὅμοιον τό καλόν εἶναι καί καλῶς τιμιμεῖσθαι»
ένας λέει για το ίδιο πράγμα ο Πλούταρχος. Είναι ο λεπτός σεισμο-
γράφος της υποσυνείδητης χώρας μας που στην πάμφωτη πλάκα
του πνεύματος σημειώνει τις υπεδαφικές μας κυμάνσεις.
Όχι, δεν υπάρχει ποιητική ηθική ή ανήθικη μικρή ή μεγάλη.41
χαρά το δίνουμε σήμερα στους αναγνώστες μας». Το παραπάνω απόσπα-
σμα αναδημοσιεύτηκε από την εφημερίδα στο περιοδικό Οροπέδιο. Βλ.
«Ποίηση και Ζωή (απόσπασμα)», Οροπέδιο 12 (Καλοκαίρι 2012) 1002-
1004.
40
Παραλείπουμε τα τμήματα που είχαν δημοσιευτεί στη Θεσσαλική
φωνή και τα δημοσιεύσαμε πιο πάνω.
41
«Διαλέξεις. Ποίηση και ζωή», Θεσσαλία Βόλου, 6.6.1938, σ. 2. Το κεί-
μενο δημοσιεύτηκε με την εξής εισαγωγή: «Δημοσιεύουμε πιο κάτω μερικά
αποσπάσματα από την ωραία ομιλία του εκλεκτού λογοτέχνη κ. Γιάννη Σκα-
ρίμπα που δόθηκε στις 20 Μαΐου στους Φίλους των Γραμμάτων».
20 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2020

3.
Αν ο ποιητής, εκλέγοντας ένα θέμα αισχρό ή ανήθικο δεν δώσει
την καλλιτεχνική του ανήθικου αντίληψη αλλά θέσει μονάχα
αυτό το αισχρό, τούτ’ αυτότο ανήθικο -εκεί- αυτός δε θα ’ναι
καλός ποιητής, δηλαδή δεν θα ’ναι διόλου. Θα είναι απλώς ένας
αισχρογράφος κοινός, ίσως κι είναι ο ίδιος ανήθικος. Τότε η
Αφροδίτη του Πιερ Λουί [= Λοτί] ή του Σολομώντα το Άσμα
Ασμάτων δεν θα ήταν η αναγωγή του γυμνού ή του έρωτα –δη-
λαδή δυο εξαγνισμένες μέσα στην καλλιτεχνική τους υπόσταση
έννοιες–παρά θα ήσαν δυο πορνογραφήματα απλώς και οι συγ-
γραφείς τους δυο παραλυμένοι και λάγνοι. Απλώς δυο γελοίοι.
Ο ποιητής, όπως όλοι οι σοφοί, ερευνά. Όπως κάτω από την
απροσδιόριστη παράσταση των αριθμών και των μαθηματικών
εξισώσεων, ο μαθηματικός θα υποτάξη τη λύση, δηλαδή θα
προσδιορίση με ακρίβεια λόγου χάριν την κίνηση ενός άστρου
ή θα ανακαλύψη πρώτα από το γραφείο του κι ύστερα θα δια-
πιστώσει την ύπαρξή του στο στερέωμα ενός νέου πλανήτη,
έτσι κάτω από τη σοφή επεξεργασία του ο ποιητής θα κάμει τις
αισθητικές του εξισώσεις, θα συλλάβει επ’ αυτοφώρω τους
φευγαλέους ρυθμούς και τις μυστικές αρμονίες του κόσμου
του, και θα μας παρουσιάση μπρος στα έκπληκτα μάτια μας,
το ίδιο εκτυφλωτικά και ωραίο σαν μια μαγική λύση του αισθη-
ματικού γρίφου των πόνων μας, σαν ένα θρίαμβο γεμάτον αν-
θρώπινο θάμβος και δόξα. «Ο Θεός –λέει ο Ουάιλντ– έπλασε
τον κόσμο, μα ο ποιητής τον διορθώνει». Η δημιουργία του έρ-
χεται από τα κέντρα βάρους μας και η σοφία αντλεί από την
καταβολή των πραγμάτων. Στο έργο του κλείνονται θησαυροί
σοφίας αλάθευτης, αλήθειας βαθειάς και αιωνίας.
Η σοφία του ξεπερνάει την αίσθηση του υποκειμενικά μας
κακού –όπως λόγου χάριν στον στραγγαλισμό της αθώας– και
μπορεί να μας το παρουσιάσει αυτό και αντικειμενικά μας
ωραίο. Ανάγει εξ ίσου σε πράξη ορατή και εκπλήσσουσα –στη
καλλιτεχνική του δικαίωση– τόσο εκείνο που αντικειμενικά μας
μαγεύει, όσο και εκείνο που υποκειμενικά μας πτοεί. Τόσο πολύ
αυτός ξέρει να είναι ρεαλιστής και σοφός, ώστε ακόμα κι εκεί
όπου εμείς είμαστε τοποθετημένοι αντίθετα –όπως λόγου
χάριν σε μια πράξη χυδαία– να βρίσκει αυτός τους μίτους και
τις συνθετικές μορφές της ζωής και να μας φέρνει αν-φας της.
Να μας τοποθετεί σε μια μαζύ της αντιδικία εξαίσια, σε μια επι-
κίνδυνα γοητευτική συζυγία! Τί μετατόπισε; Εμάς ή τα πράγ-
ματα; Τί γύρω εστράφη; Η ζωή ή η φύση;
Ανεβαίνοντας μια ιεραρχία εκπλήσσουσα από το υποσυνείδητο στην
αίσθηση, απ’ αυτή προς το αίσθημα κι απ’ αυτό προς το πνεύμα, κά-
μνει χτήμα ανθρώπινο τη βαθύτερη γνώση. Το έργο του είναι προ-
νομιούχο και τέλειο. Ξεπερνάει την απλή διαπίστωση και φτάνει
στης δημιουργίας τη σφαίρα και τότε δεν είναι πλέον σοφός, γιατί
δεν μας φέρνει μόνο τη γνώση και δεν είναι επίσης φιλόσοφος, γιατί
δεν την ερμηνεύει αυτός. Είναι δημιουργός πια εκεί, γιατί την πλάθει
και της δίνει όνομα και όψη. Στην εργασία του αυτή – την συνειδητά
τεχνική – τα δάχτυλα του λαμπιρίζουν φώσφορο τόσο είναι φωτεινό
το υλικό που αυτός κατεργάζεται, τόσο ευγενικιά η μορφή που απ’
την πλάση του αυτή θα προβάλει.
Η ποίηση λοιπόν δεν είναι απλώς μια, και μάλιστα σχολάζουσα
μορφή της ζωής (μια μάταιη δάφνη της αισθητικής πολυτέλειας) και
ο ποιητής, ο ασύδοτος που ροφά το εύκολο μέλι του κόσμου ή ο εκ-
βαυχευμένος εταίρος της εύθυμης συντροφιάς του Διόνυσου. Αλλά
προ πάντων δεν είναι ο φιλάρεσκος Δαρείος των λόγων μας, ο ιδα-
νικός και αμέριμνος Δον Ζουάν της ζωής που «φέρεται επί πτερύγων
ανέμου». Η ποίηση είναι τα ανώτεραμαθηματικά μέσ’ τα πράγματα,
και ο εργάτης της –ο ποιητής δηλαδή– ο βαθύς ιερουργός τους και
μύστης. Η πρώτη είναι άκαπνη –σαν χρυσή–φλόγα της γνώσεως,η
«πυρός φλόγα και πνεύμα» και αυτός η ελκυομένη από τις αρμονίες
ψυχή, που θα κάψει σ’ αυτήν τα φτερά της.
Ο Τειρεσίας, ιδόντας την Παλλάδα γυμνή ετυφλώθηκε (πόσο πρέ-
πει να ’ταν ωραία). Ο ποιητής υψώνοντας μια μικρή πτυχή της
άφθαστης ωμορφιάς της ζωής γίνεται ο παθητικός εραστής της, ο
ομολογητής και προσήλυτος μιας εκτυφλωτικής οπτασίας. Στο
πάθος του αυτό, της αυτοδαπανικήςασωτείας του –ένα όπιο ρυθ-
μών και αρμονίας– αυτός αναφλέγεται και γίνεται η χρυσή
αστραπή των αιώνων. Η Κυρία του αυτή –η ποιητική δηλαδή–
είναι η καταστροφική ερωμένη του κι αυτός ο παθολογικός χαρ-
τοπαίκτης του μεθυστικού έρωτά της. Και είναι ποιητής όχι γιατί
είναι σοφός αλλά είναι σοφός γιατί είναι αυτός ποιητής.42
Τι αποκομίζουμε από την παραπάνω περιήγηση στις θεσσαλικές
εφημερίδες; Ότι ο Σκαρίμπας στα 1938 δεν ήταν απλώς ένας πολύ
γνωστός συγγραφέας, αλλά και μία πνευματική προσωπικότητα με
μεγάλη απήχηση στον επαρχιακό χώρο. Η δράση του, μαζί με τον
Νίκο Παππά, τον προηγούμενο χρόνο για την πνευματική αφύπνιση
της επαρχίας, η έκδοση του μαχητικού περιοδικού Νεοελληνικά Ση-
μειώματα, σε συνδυασμό με τη μεγάλη συγγραφική παραγωγή του
και τη νεοτερική γραφή του, τον είχαν μεταβάλει σε σταρ των νε-
οελληνικών γραμμάτων, που απολάμβανε τιμές και δόξες κατά την
περιοδεία του στη θεσσαλική επαρχία.
Ευχαριστώ τον καθηγητή μου Λάμπρο Βαρελά για τη βοήθειά του.
Παναγιώτα Τυρπάνη
Μεταπτυχιακή φοιτήτρια. Τμήμα Φιλολογίας, ΑΠΘ
42
«Διαλέξεις. Ποίηση και ζωή», Θεσσαλία Βόλου, 20.6.1938, σ. 2.

ΕΥΧΕΣ
Πολλοί ήταν και φέτος οι συγχωριανοί και οι φίλοι • ΝΟΔΕ ΝΔ Φωκίδας και ο Πρόεδρος Δημήτρης • Ιωάννα Κυρ. Γκομούζα
που μας έστειλαν τις ευχές τους, με διαφόρους τρό- Τζήμας • Ευθύμιος Κων. Γλυμής, τ. Πρόεδρος Συλλόγου
πους, για τις ημέρες των Χριστουγέννων και το Νέο • Ν. Ε. ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία Φωκίδας • Ελευθερία Αλεξ. Δρόλαπα
Έτος. Αρκετοί ήταν και οι φορείς που ένιωσαν την • Κέντρον Ερεύνης Ελληνικής Λαογραφίας της • Ευθυμία Δροσερού
ανάγκη να μας στείλουν τις ευχές τους με κάρτες ή με Ακαδημίας Αθηνών • Στάθης Ιωάν. Καλαμαράς
ηλεκτρονικά μηνύματα. Η περιοδικότητα του φύλλου • Πρόεδρος Ανδρέας Κούκος και μέλη Δ.Σ. Εται- • Γιώργος Καπέλας
(ανά τρίμηνο) μας αναγκάζει να δημοσιεύσουμε όλα τα ρείας Μελέτης και Έρευνας Νεότερης και Σύγχρονης • Θανάσης Κων. Καραμέρης
ονόματα με κάποια καθυστέρηση. Τις ευχές τους, λοι- Ιστορίας • Έφη Παν. Καρανάσου
πόν, μας έστειλαν οι: • Ένωση Αστυνομικών Υπαλλήλων Φωκίδας • Ευθύμιος Χαρ. Καραχάλιος
• Νίκος Γκελεστάθης, τ. Υπουργός • Πρόεδρος και μέλη Δ.Σ. Ένωσης Γυναικών Φω- • Σωσώ Νικ. Κυριακού
• Ιωάννης Μπούγας, Βουλευτής Φωκίδας-Αναπλ. κίδας
• Γεωργία Λαγκουράνη
Κοινοβουλευτικός Εκπρόσωπος ΝΔ • Δωρική Αδελφότητα
• Δημήτριος Ευθ. Λύτρας
• Θέμης Χειμάρας, Βουλευτής Φθιώτιδας ΝΔ • Σύλλογος Εθελοντών Αιμοδοτών Άμφισσας «Οι
• Παναγούλα Μακρυγιάννη-Κωστοπούλου
• Φάνης Σπανός, Περιφερειάρχης Στερεάς Ελλάδας Άγιοι Ανάργυροι»
• Αθανασία Μπαλή
• Γεώργιος Δελμούζος, Αντιπεριφερειάρχης Φωκίδας • Παλαίμαχοι Καλαθοσφαιριστές Άμφισσας
• Κώστας Καραγιάννης, Αντιπεριφερειάρχης Επι- • Αδελφότητα Αθανασίου Διάκου • Δημήτρης Παλούκης
χειρηματικότητας Στερεάς Ελλάδας • Πολιτιστικός Σύλλογος Γυναικών Κονιάκου • Συμεών Σταμπουλού
• Παναγιώτης Ταγκαλής, Δήμαρχος Δελφών • Πολιτιστικός Σύλλογος Τριζονίων «Τα Τριζονήσια» • Αριστείδης Δρ. Τσαβλής
• Δρόσος Παρασκευάς, Γραμματέας Περιφερειακού • Σύλλογος Διδασκόντων και μαθητές 3ου Δημοτι- • Ανθούλα Τσαρούχα
Συμβουλίου Στερεάς Ελλάδας κού Σχολείου Άμφισσας • Γεωργία Τσινταβή
• Πέγκυ Αραβαντινού, Επιστημονική Συνεργάτις • Timing 4s Ευχαριστούμε πολύ όλους για τις ευχές σας και αν-
Περιφερειάρχη Στερεάς Ελλάδας Και οι παρακάτω συγχωριανοί και φίλοι: ταποδίδουμε. Το ίδιο ισχύει και για όσους, εκ παρα-
• Θύμιος Κατσαρέλης, Πρόεδρος Κοινότητας Αγίας • Μίκα και Απόστολος Αξαρλής δρομής, δεν αναφέρουμε το όνομά τους. Και φυσικά
Ευθυμίας • Λάμπρος Βαρελάς για τους δεκάδες συγχωριανούς και φίλους που μας
• Παράταξη «Στερεά Υπεροχής» • Παναγιώτα Γεωργουσοπούλου ευχήθηκαν μέσω του Facebookτου Συλλόγου.