DERS 1

TOPRAK SU MUHAFAZASI

TOPRAK VE SU MUHAFAZASI NEDİR?

Tarımda üzerinde önemle durulması gereken konulardan birisi

toprak ve su kaynaklarının korunmasıdır. Toprak ve su kaybını önlemek
ve birim alandan en yüksek verimi alabilmek için gerekli olan tüm
işlemlere toprak ve su muhafazası denir.

Toprak ve su muhafazasının amacı esaslı tedbirler alarak,

toprak-bitki ve su ilişkisini düzenlemek ve geliştirmek, erozyona mani
olmak, meydana gelen erozyonun zararlarını gidermeye çalışmak ve
böylece amaçlanan en iyi verimi elde etmektir. Toprak su muhafazası
denilince: arazi kullanımı, arazi ıslahı, erozyona karşı alınan önlemler,
su muhafazası, tarımsal drenaj, sulama, verimlilik artırma gibi tarımsal
işlemler anlaşılmaktadır.

Toprak ve su muhafazası tarımsal toprakların korunmasında

olduğu kadar; orman ve diğer tarım dışı arazilerin korunmasında da
önemle üzerinde durulması gereken bir konudur.

1
 TOPRAK VE SU MUHAFAZASI NEDEN ÖNEMLİDİR?

Toprak ve su insanların hizmetine sunulmuş en önemli

kaynaklardır. İçerisinde geniş bir canlılar âlemi barındıran toprak ve
canlılara hayat veren su, insanların vazgeçemeyeceği temel
kaynaklardır. İnsanların gıda ihtiyaçlarının karşılanmasında rol oynayan
bu kaynaklar oldukça sınırlıdır ve genişletme veya arttırma imkânı da
yoktur.

Resim 1. Tarıma elverişli olmayan arazilerin ağaçlandırılması.

Dünya nüfusu çoğaldıkça besin maddelerine olan ihtiyaçta

artmaktadır. Beslenmede kullanılan besin maddeleri, bitkisel ve
hayvansal yağlar, giyeceklerin üretiminde kullanılan lifler ve deriler ya
doğrudan veya dolaylı olarak topraktan gelmektedir.

Dünya üzerindeki tarım ve tarım dışı araziler, ormanlar ile içme,

sulama ve endüstride kullanılan su kaynakları artırılamayacağına göre

2
yapılması gereken şey; bu kaynakları verimli ve sürdürülebilir bir şekilde
kullanmaktır.
Kaynakların sürdürülebilir kullanımı bu kaynaklardan gelecek
nesillerinde yararlanmasını sağlayacak şekilde kullanılması demektir.
Şu anda kullandığımız toprak ve su kaynaklarında gelecek nesillerin de
hakkı bulunmaktadır.

Bize düşen toprak ve su varlığımızı randımanlı bir şekilde

kullanmak, bizden sonra gelecek olanlara temiz güvenilir, verimli
kaynaklar bırakmaktır.

Resim 2. Sel suları tarım arazilerini tahrip eder.

Ülkemizde her yıl binlerce dönüm tarım arazisi, yanlış toprak

işleme ve hatalı sulama gibi tarımsal uygulamalardan dolayı
kullanılamaz hale gelmektedir. Orman yangınları ile de, orman
varlığımız yok olmakta, toprak ve meralar zarar görmektedir.

Su kaynakları ise bilinçsiz sulama nedeni ile israf olmakta,

topraklar tuzlulaşmakta, erozyon meydana gelmekte ve drenaj sorunu
ortaya çıkmaktadır. Tarımsal, endüstriyel ve evsel atıklar nedeni ile hem

3
içme hem de sulama suyu kirletilmekte, büyük bir çevre sorunu ile yüz
yüze gelinmektedir.
Bütün bu sorunlara yol açmamak, meydana gelebilecek
olumsuzlukları ortadan kaldırmak, toprak ve su kaynaklarını verimli bir
şekilde kullanarak gelecek nesillere de ulaşmasını sağlamak ancak
toprak ve su kaynaklarının muhafazası ile mümkündür.

TOPRAK VE SU MUHAFAZASI ÜLKEMİZDE NE ZAMAN

BAŞLAMIŞTIR, NELER YAPILMIŞTIR?

Türkiye'de erozyon ile mücadele konusuna ilk defa 1937 yılında

kabul edilen "Orman Kanunu"nda yer verilmiştir. Kanun, Devlet
Ormanları sınırları içindeki ırmak ve çay kenarlarını ve bunların
kaynaklarını tanzim etmeyi, sellerin oluşumunu ve heyelanları önleyerek
her türlü tedbiri almayı kapsamaktadır; ancak 1937–1950 yıllarında
erozyonu önleyici bir çalışma yoktur. Bu tarihlerde erozyonla
mücadelede ülke genelinde herhangi bir çalışmaya rastlanmıyor. Ancak
bölgesel bazı çalışmalara rastlanmaktadır. Mesela, 1955 yılında Tokat
ilini yağıştan sonra tehdit eden "Behzat" deresinin ıslahı için bazı
çalışmalar yapılmıştır.

1956 yılında D.S.İ. Genel Müdürlüğü bünyesinde, akarsuların

ıslahını yapmak, taşkınları önlemek, sedimantasyon (tortu, çöküntü) ve
erozyon sorununu en az düzeye indirmek amacı ile Erozyon ve
Rüsubat Kontrolü Fen Heyeti Müdürlüğü oluşturulmuştur.

Tarla ve havzalarda erozyon kontrolü çalışmalarına Tarım

Bakanlığı bünyesinde, 1952 yılında "Sulama ve Kurutma İşleri Şubesi"

4
olarak kurulan 1957 yılında "Toprak Muhafaza ve Zirai Sulama İşleri
Genel Müdürlüğüne dönüştürülen kuruluşla ağırlıklı olarak başlanmıştır.
ÖĞRENDİKLERİNİZİ KONTROL EDİNİZ

SORULAR

1) Toprak ve su muhafazası nedir?

a) Dere yataklarını ıslah etmek.

b) Teraslama yapmak.
c) Tarım alanlarında toprak ve su kaybını önlemek.
d) Birim alandan en yüksek verimi alabilmek.
e) Hepsi.

2) Toprak ve su muhafazası denilince hangi işlemler akla gelir?

a) Arazi ıslahı.
b) Erozyona karşı alınan önlemler.
c) Tarımsal drenaj ve sulama.
d) Verimi artırıcı toprak işleme.
e) Hepsi.

3) Ülkemizde her yıl binlerce dekar tarım arazisi neden

kullanılamaz hale gelmektedir?

a) Aşırı yağışlardan dolayı.

b) Aşırı kuraklıktan dolayı.
c) Yanlış toprak işleme ve hatalı sulama gibi tarımsal
uygulamalardan dolayı.

5
 d) Aşırı otlatmadan dolayı.
e) Çığ ve depremden dolayı.
4) Ülkemizde toprak ve su muhafazası ne zaman başlamıştır?

a) 1925
b) 1937
c) 1960
d) 1975
e) 2001

5) Toprak ve su muhafazası neden önemlidir?

a) Toprak ve su kaynakları sınırsız olduğu için.

b) İnsanların gıda ihtiyaçlarının karşılanmasında önemli bir yere
sahip olduğu için.
c) Canlılar için bir önemi olmadığı için.
d) Sanayinin gelişmesini hızlandırdığı için.
e) Hiç biri.