Παιδαγωγικοί και κοινωνικοί στόχοι

του σημερινού δημοτικού σχολείου

 
Ράνια Χιουρέα 
 Υπ. Δρ Παν/μίου Γενεύης 
 Σχολική Σύμβουλος  
1ης Περιφέρειας Π.Ε. Ανατ. Αττικής 
 

Ο  ρόλος  του  σύγχρονου  δημοτικού  σχολείου  έχει  έντονο  εκπαιδευτικό  και 

κοινωνικό χαρακτήρα. Σχεδιάστηκε για να εξυπηρετήσει υψηλούς παιδαγωγικούς 
στόχους,  όπως  είναι  η  παιδαγωγική  αξιοποίηση  τόσο  του  πρωινού  όσο  και  του 
απογευματινού  χρόνου  παραμονής  των  παιδιών  στο  σχολείο,  με  την  πλήρη 
ευθύνη και εποπτεία των εκπαιδευτικών.  

Σημαντική  προτεραιότητα  του  σχολείου  είναι  η  βελτίωση  της  παρεχόμενης 

εκπαίδευσης.  Η  βελτίωση  αυτή  οδηγεί  στην  αναθεώρηση  του  περιεχομένου  της 
εκπαίδευσης και των διδακτικών προσεγγίσεων, με στόχο να ωθηθούν τα παιδιά 
στην κατάκτηση της γνώσης, αλλά και στην ανάπτυξη πολύτιμων δεξιοτήτων.  

Άλλος στόχος είναι η σύνδεση της σχολικής γνώσης με την καθημερινή ζωή και τις 
εμπειρίες  των  παιδιών,  η  ανάπτυξη  της  κριτικής  και  δημιουργικής  τους  σκέψης, 
καθώς  και  η  δημιουργία  κατάλληλων  προϋποθέσεων  για  την  καλλιέργεια 
πρωτοβουλιακής, συνεργατικής, διερευνητικής και διαθεματικής προσέγγισης της 
μάθησης. 

Στα πλαίσια της προσπάθειας αξιοποίησης με όσο το δυνατό πιο εποικοδομητικό 
τρόπο του σχολικού χρόνου σε σχέση με τους εκπαιδευτικούς στόχους:  

 Το  Παιδαγωγικό  Ινστιτούτο  διατύπωσε  την  ιδέα  και  εισηγήθηκε  να 

δημιουργηθεί  «Ευέλικτη  Ζώνη»  διαθεματικής  προσέγγισης  της  γνώσης  και 
δημιουργικών  δραστηριοτήτων,  μέσα  στο  ωρολόγιο  πρόγραμμα  του 
σχολείου.  Η  καινοτομία  της  Ευέλικτης  Ζώνης  έγκειται  στα  θέματα  που 

ΡΑΝΙΑ ΧΙΟΥΡΕΑ    «Παιδαγωγικοί και κοινωνικοί στόχοι του σημερινού δημοτικού σχολείου»  1
 εξετάζει  και  στη  μεθοδολογία  που  ακολουθεί.  Ο  σχολικός  χρόνος 
αναμορφώνεται  έτσι  ώστε  να  διατίθεται  μια  χρονική  ζώνη  τουλάχιστον  δυο 
ωρών  από  το  εβδομαδιαίο  ωρολόγιο  πρόγραμμα  κάθε  τάξης,  για  τη  μελέτη 
διαφόρων  θεμάτων  γενικότερου  ενδιαφέροντος,  που  επιλέγουν  κυρίως  οι 
μαθητές,  μαζί  με  τους  δασκάλους  τους.  Στα  πλαίσιά  της  δε,  μπορούν  να 
ενταχθούν  και  διάφορα  επικουρικά  προγράμματα,  όπως:  Περιβαλλοντική 
Εκπαίδευση,  Αγωγή  Υγείας,  Κυκλοφοριακή  Αγωγή  και  Πολιτιστικά 
Προγράμματα.  

 Διαμορφώθηκε  το  Διαθεματικό  Ενιαίο  Πλαίσιο  Προγραμμάτων  Σπουδών 

(ΔΕΠΠΣ) και τα νέα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών (ΑΠΣ) των επιμέρους 
μαθημάτων, όπου το ενδιαφέρον δεν εστιάζεται πλέον στην αποσπασματική 
προσέγγιση της γνώσης και στη στείρα απομνημόνευση, αλλά επιχειρείται η 
διαθεματική προσέγγιση δηλ. η διασύνδεση και η επεξεργασία θεμάτων των 
επιμέρους  ΑΠΣ  από  πολλές  οππτικές  γωνίες.  Επίσης  ένα  30%  του  χρόνου 
διδακαλίας  διατείθεται  για  διαθεματικές  δραστηριότητες  σύμφωνα  με  τα 
πρότυπα της Ευέλικτης Ζώνης.  

 Το  Παιδαγωγικό  Ινστιτούτο  προχώρησε  στην  αλλαγή  των  σχολικών 

εγχειριδίων. Τα νέα σχολικά βιβλία των οποίων η εισαγωγή σηματοδοτεί τη 
φετινή σχολική χρονιά, είναι γραμμένα σύμφωνα με το νέο  ΔΕΠΠΣ και ΑΠΣ 
 
Όμως  πέρα  από  τους  εκπαιδευτικούς  στόχους,  το  δημοτικό  σχολείο  με  τις 
σημερινές  συνθήκες  έχει  ως  πρώτο  κοινωνικό  στόχο  την  ικανοποίηση  των 
αναγκών  των  εργαζόμενων  γονέων και  των  σύγχρονων  οικογενειών,  παρέχοντας 
συγχρόνως ασφαλή προστασία στους μαθητές, στο φυσικό τους χώρο. 

Εδώ  γίνεται  φανερό  ότι  απαντά  το  ολοήμερο  στους  γονείς  που  θέλουν  ένα 
οργανωμένο  σχολείο,  στηρίζει  και  μορφώνει  το  παιδί  και  στέκεται  δίπλα  στην 
εργαζόμενη  οικογένεια,  της  οποίας  προστατεύει  το  εισόδημα  αφού  την 
απαλλάσσει  από  την  οικονομική  επιβάρυνση  και  τη  φροντίδα  αναζήτησης  εκτός 
σχολείου πρόσθετου εκπαιδευτικού έργου. 

ΡΑΝΙΑ ΧΙΟΥΡΕΑ    «Παιδαγωγικοί και κοινωνικοί στόχοι του σημερινού δημοτικού σχολείου»  2
      Συμπερασματικά  λοιπόν,  θα  λέγαμε  ότι  το  σύγχρονο  δημοτικό  σχολείο 
επιδιώκει:  

 Να  γίνει  το  σχολείο  ο  χώρος  όπου  οι  μαθητές  θα  αναπτύσσουν  δεξιότητες 
γνωστικές,  ερευνητικές,  κατασκευαστικές,  πολιτιστικές.  Ταυτόχρονα  θα 
αναπτύσσουν  την  προσωπικότητα,  το  χαρακτήρα  τους,  αλλά  και  τις  γνώσεις 
τους, «μαθαίνοντας πώς να μαθαίνουν», «πώς να αποδέχονται τους άλλους» 
και «πώς να είναι υπεύθυνοι και δημιουργικοί». 

 Να  δομήσει  με  «νέα»  στοιχεία  την  εξελικτική  πορεία  των  μαθητών,  ώστε 
αυτοί  να  ανταποκριθούν  στις  ανάγκες  και  τις  επιταγές  της  σύγχρονης 
κοινωνίας της γνώσης.   

 Να  συμβάλλει  στην  εξυπηρέτηση  της  οικογένειας  του  μαθητή  και  στην 
απαλλαγή  της  από  τη  φροντίδα  και  το  κόστος  για  αναζήτηση  πρόσθετης 
απασχόλησης του μαθητή εκτός σχολείου. 

 Να  ευαισθητοποιήσει  τους  γονείς  και  να  ενεργοποιήσει  τους  φορείς  της 
τοπικής κοινωνίας, επιτυγχάνοντας το «άνοιγμα του σχολείου στην κοινωνία». 

 Να  διατηρήσει  το  δημόσιο  χαρακτήρα  της  εκπαίδευσης,  μέσα  από  τη 
συνεργασία  ολόκληρης  της  εκπαιδευτικής  κοινότητας  (μαθητές, 
εκπαιδευτικοί, γονείς, τοπική κοινωνία). 
 

Στο  Σχολείο  επομένως,  πραγματοποιούνται  μεγάλες  αλλαγές,  δηλαδή  νέες 

εργασιακές  σχέσεις  των  εκπαιδευτικών,  νέες  ευρύτερες  απαιτήσεις  για  τη 
μόρφωση των εκπαιδευτικών, με τις ευρύτερες ευθύνες τους.  
   
   Οι νέες όμως αυτές συνθήκες, απαιτούν: 

    α)  Συνεχή  επιμόρφωση  των  εκπαιδευτικών  και  βέβαια  καλύτερες 

μισθολογικές  προϋποθέσεις,  διότι  τελικά,  ο  εκπαιδευτικός  λειτουργός  επιτελεί 
βασικό  κοινωνικό  λειτούργημα  υπηρετώντας  την  Παιδεία,  η  οποία  κατά  γενική 
ομολογία είναι βασικός παράγοντας ανάπτυξης και ευημερίας και συνεπώς αξίζει 

ΡΑΝΙΑ ΧΙΟΥΡΕΑ    «Παιδαγωγικοί και κοινωνικοί στόχοι του σημερινού δημοτικού σχολείου»  3
να  έχει  προτεραιότητα  για  τα  ενδιαφέροντα  της  Πολιτείας,  ώστε  να  μπορεί  να 
αφοσιωθεί στο βαρύ έργο του. 

   β)  Η  πρόοδος  των  επιστημών,  της  παιδαγωγικής  και  της  τεχνολογίας, 

υποχρεώνει να αναπροσαρμοστεί το διδακτικό περιεχόμενο του Σχολείου καθώς 
και  η  υλικοτεχνική  υποδομή  του  (διδακτήρια,  εργαστήρια,  γήπεδα,  εποπτικά 
μέσα κλπ), ενώ η άνοδος του βιοτικού επιπέδου του λαού, απαιτεί διδακτήρια με 
θέρμανση, καθαρούς χώρους αιθουσών, τουαλετών κλπ. 

Από τα παραπάνω προκύπτει ότι η εισαγωγή του θεσμού του ολοήμερου και των 
νέων  καινοτόμων προγραμμάτων και μεθοδολογικών/διδακτικών προσεγγίσεων, 
συνιστά  μια  ριζική  αλλαγή  στον  τρόπο  με  τον  οποίον  βλέπουμε  και 
αντιλαμβανόμαστε  το  ρόλο  του  σύγχρονου  σχολείου.  Εισάγει  νέο  τρόπο 
οργάνωσης  της  σχολικής  μονάδας  και  συνεπάγεται  αλλαγή  όσον  αφορά  τη 
διεύρυνση  και  ουσιαστικοποίηση  του  ρόλου  και  της  προσφοράς  των 
εκπαιδευτικών, αλλά και των προσδοκιών των μαθητών και των γονέων τους. 

Όλες  αυτές  οι  σημαντικές  αλλαγές  προσαρμογής  στα  νέα  δεδομένα,  για  να  μη 
μείνουν στα χαρτιά και να ευδοκιμήσουν ώστε το Σχολείο να επιτελέσει το έργο 
του, απαιτούν αντίστοιχα ως υποχρέωση της Πολιτείας: 

 την παροχή άρτιας υλικοτεχνικής υποδομής σύμφωνα με τις παιδαγωγικές 
ανάγκες σε ετοιμότητα λειτουργίας   

 την  πληρότητα  σε  εκπαιδευτικό  προσωπικό,  το  οποίο  θα  είναι  καλά 
εκπαιδευμένο  και  καλά  αμοιβόμενο,  για  να  μπορεί  άνετα  να  επιτελεί  το 
βαρύ έργο του 

 όταν προγραμματίζεται ένας παιδαγωγικός θεσμός να συνοδεύεται και με 
το κόστος λειτουργίας. 
 
 
 
 
 

ΡΑΝΙΑ ΧΙΟΥΡΕΑ    «Παιδαγωγικοί και κοινωνικοί στόχοι του σημερινού δημοτικού σχολείου»  4
Βιβλιογραφία 
 
Αγγελίδης, Π. και Μαυροειδής, Γ. (επιμ.) (2004). Εκπαιδευτικές Καινοτομίες για το 
Σχολείο του Μέλλοντος. Αθήνα: Τυποθήτω. 
Καρατζιά‐Σταυλιώτη,  Ε.  (2002).  Η  Διαθεματικότητα  στα  ΑΠΣ:  Παραδείγματα  από 
την  Ευρωπαϊκή  Εμπειρία  και  Πρακτική,  Επιθεώρηση  Εκπαιδευτικών 
θεμάτων, 7: 52‐65. 
Ματσαγγούρας, Η. Γ. (2001). Ανέκδοτη εισήγηση προς τις συντακτικές επιτροπές 
των  ΑΠΣ.  Κριτήρια  και  παραδείγματα  αυτοαξιολόγησης  και  αυτοβελτίωσης 
των ΑΠΣ. Ακράτα. 
Ματσαγγούρας,  Η.  Γ.  (2003).  Η  Διαθεματικότητα  στη  Σχολική  Γνώση: 
Εννοιοκεντρική Αναπλαισίωση και Σχέδια Εργασίας. Αθήνα: Γρηγόρης. 
Σκαλιάπας, Γ. (2004). Τελική Έκθεση για την Αξιολόγηση της Ευέλικτης Ζώνης στην 
Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση. Αθήνα: Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. 
ΥΠΕΠΘ‐  Παιδαγωγικό  Ινστιτούτο.:  Διαθεματικό  Ενιαίο  Πλαίσιο  Προγραμμάτων 
Σπουδών, ΦΕΚ τεύχος Β΄, 304/13‐3‐2003 
Χιουρέα, Ο. (2005). Ευέλικτη Ζώνη Διαθεματικών Προσεγγίσεων και Δημιουργικών 
Δραστηριοτήτων:  Διδακτικές  εφαρμογές  στα  Δημοτικά  Σχολεία  της  1ης 
Περιφέρειας Π.Ε. Ανατολ. Αττικής. Αθήνα: Ζαχαρόπουλος. 
 
 
 
 
Πηγή:  «Εκ‐παιδεύω  μικρούς  και  μεγάλους»,  τρίμηνη  περιοδική  έκδοση  για  τη 
στήριξη παιδιών, γονέων και δασκάλων. (Ιαν.‐Φεβρ.‐Μάρτιος 2007) 

ΡΑΝΙΑ ΧΙΟΥΡΕΑ    «Παιδαγωγικοί και κοινωνικοί στόχοι του σημερινού δημοτικού σχολείου»  5