Scribd Logo
Upload

Welcome to Scribd!

  • 3 Jozwiak-Dadela Historia I Wybrane Aspekty

    Uploaded by

    Vex
    370 views10 pages

    Original Title

    3 Jozwiak-Dadela Historia i Wybrane Aspekty

    Copyright

    © © All Rights Reserved

    Available Formats

    PDF or read online from Scribd

    Did you find this document useful?

    Is this content inappropriate?

    Report this Document

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    370 views10 pages

    3 Jozwiak-Dadela Historia I Wybrane Aspekty

    Uploaded by

    Vex

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    of 10
    PRACE NAUKOWE Akademii im. Jana Dlugosza w Czestochowie Setar STUDIA NEOFILOLOGICZNE 20062 Aleksandra Jé/wiak-Dadela Historia i wybrane aspekty badan nad frazeologia Streszezenie Aryl stanowi kati ys historycany bad nad frazsogia pre okzesleniafunkej fazologi w ery oraz zadah faroolpi ako dyeypliny naukowe W arykule wwzpledsiono zagadnienie wsplyeh Pebdel frazclogi curopeskiej oraz problematyke temminologiczna okzeslesfnzologizm i frezeologia, Zusammenfassung, Der volgende Artikel stellt sich die Aufeab, den Uberblick aber die Geschichte der Phrasologetor. chung darzustclin, die Verwendung des Tenminus ,Phrseologic" und ,Phrascologismus" 7 erluter und au? die aupiprobleme phrascologischer Sprachwissenschaf cinzigshen, Es wurde auch cin Versuch unterommen, ‘ieFunktion der Prascologe in der Sprache und die Quellen der praseologischen Einheiten in den euopsischen Sprachen ins Blickfeld det Forschung 2s rcken. 1, Praeglad historii badaf nad frazeologig 2, Usycie terminow frazeologia i frazeologizm 3. Wspélne érédla frazcologii jgzykéw curopejskich 4, Funkeja frazeologii w jezyku 5, Frazeologia jako dyscyplina jezykozmaweza i jej zadania 1. Przeglad historii badai nad frazeologig Praca wiele lat frazeologia, a w szezegéinoSi idiomatyka, byly w pordwnaniu z inny- ri dyscyplinami lingwistycznymi tymi obszarami wiedzy, ktdre nie budzity szezegélnego zainteresowania jgzykoznawebw. Zagadnienia frazeologit uwrglgdniano co. prawda wslownikach, zbiorach frazeologicenych ikrdtkich atykulach, nie opisywano jednak tego fenomenu jgzykowego w sposbb zadowalajgcy. Stale zwigzki wyrazowe byly wyrézniane sposrad innych zwigzkéw,lecz weigé niedostatecznie lingwistycznie opracowane. Poczatkowo uvvaga lingwist6w odnoSnie do zwiazk6w wyrazowych koncentrowala sig prawie wylacznie na przyslowiach. Po kilku mnie) obszemych zbiorach praystéw uka- zalo sig 3-tomowe dzielo MF. Petersa (1604/1605), ktre dzié wnawane jest a pierwsry ‘bogaty zbidr przysléw jgzyka niemieckiego. W pézniejszych pracach m.in, H. Sebradera (1886) i W. Borchardia (1888) zostaly wytyczone bardzej precyzyjne granice migézy przyslowiami a wyrazeniami (por. Fleischer 1982: 17) 18 Aleksandra Stik Dydela Ju w drugiej polowie XIX wicku rosyjscy lingwisei rozpoczli docickaniateoretyez- ne nad okresleniem stausu frazeologizmu,tworzae w ten sposdb podwaliny teorifraze- ologiczne} Tstotne wyniki analiz, majgce wazne znaczenie dla rozwoju frazcologii,zawdzigeza sig Ch, Balyemu (1909), ktérego osiagnigeia w tej dziedzinie dlug czas nie znaidowaly uznania wét6d innych badaezy. Bally po raz pierwszy wyodrebnilfrazeologie jako dziat leksykologit i stat sig prekursorem fazcologii synchronicane). Jego teoria stanowila ogromny krok naprzad izachowala swa wartosé do dnia dzisiejszego (por. Podracki 1968 113). W pOéniejseych ltach prace Ch, Bally’ego Kontynuowal V. Vinogradov (1946), To \lasnic dzigki badaniom V. Vinogradova fiazcologia uzyskala w jgzykoznawstwie rosyj- skim status samodzielne} dyscypliny naukowej. Zashuga tego naukowca jest proba opisu relagj aczliwosci w obrebie zwigzk6w frazeologicanych (por. Fleicher 1982: 11) oraz 2a- ppoczatkowanie kicrunku taki} frazeologii, w centrum kre) znajduje sig wyraz usyluowa- ny w okreslonym kontekicie syntaktyeznym i stylistyezaym (por, Podracki 1968: 113). Ten spossb definiowania frazeologizméw na wile lat ominowal naukowe rozwa- ‘ania jezykomawesw, Stanowisko Vonogradova podzielil niemiecki uezony R. Klappen- bach (1961, 1968), ktry zapoczatkowal pierwsze prace teoretyeane, gdzie problem fraze ologiirozpatrywany byl w odniesieniu do jezyka niemieckiego, Znaczace byty tu rownie? badania E, Agricoli (1962), kl6re Koncentrowaly sig na Klasyfikacji frazeologizmow ‘wedlug kryterium semantycznego i zaowocowaly opracowaniem slownika frazeologicz: nego, Stworzona przez rosyjskich naukowedw samodrielna dyseyplina jerykomawera, Za na frazeologia, zaimowala sig zagadnieniami rozgraniczenia aspekt6w frazeologicenych ood nauki o 2daniu i leksykologi. Preedstawiata klasyfikace jednostek frazeologicanych, zmiany semantyezne w obrebie frazeologizméw rbimych jgzykbw oraz zwigzki frazcolo- sgizméw zinnyms subsystemami jezyka (por. Burger, Jaksche 1973: 61). Prace lingwistéw rosyjskich, powstajace w drugiej potowie lat 60, stanowity wartosciowy material badaw- ezy ibyly fre wielu cennych wniaskw. W tym okresie pace badaweze nad istoa fra zeologizmu prowadzono réwnied poza obsearem jezyka rosyjskiego i niemieckiego. ‘Od poczatku lat 70, ponownie wzrosto zainteresowanie tematyka frazeologicana j dgzono nawet do ,polgezenia sit” na polu frazeologi i gramalyki generatywne Pierwsze opracowanie niemieckie)srazeologii przez Tosyjskich lingwistéw preypisuje sig LI. CemySeve) (1970). Oprécz kwestiklasyfikaci zwigzksw frazeologicznych Cemy- Seva okresita réwnie? zagadnienia synonimit i polisemii, jako relacji migdzy jednostkami fiazcologicanymi. Trzeba jednak nadmienis,ié niemieckojgzycana germanistyka szybko ppodjela to wyzwanie, Nalezy tu wskazaé na badania U, Weinreicha (1972), analizujacego zagadnienie idiomatyki w ramach semantyki generatywnej,Interesuje byly takie rozwa- ania angielskiego uczonego A. Makkaiego (1972) oparte na teori stratyikacji, Pod ‘wagledei objetose i romorodnosci ujmowania problem, prace te nie doréwnywaly jed- nake opracowaniom naukowe6w rosyjskich (por. Fleischer 1982: 22) Biorgc pod uwage zaréwno spossb ujgeia tematu, jak i wnioski odnosnie do idiomaty ki niemieckiej, duze znaczenie miata monografia H, Burgera iH. Jaksche (1973), Role i funkejg frazcologizmow w tekScie okreslt W. Koller (1977), co zaowocowalo wyezer- ppujacym opracowaniem tego zagadnienia, Natomas hstoryceny przeglad rozwoju badai had frazeologia przedstawili K. Daniels (1979, 1976) iK.D, Pilz (1978), W roku 1982 uka- zala sig obszerna i preejrzysta praca autorstwa W, Fleischera (1982), kldry swe rozwazania Historia i wybraneaspekty bad nad frazeologiy 9 precprowadzi na bazie jezyka wspolezesnego. Aspekt ten znalazl takze odzwierciedlenie \we wspélne| dysertacji H. Burgera, A. Buhofera iA. Sialma (1982) oraz w latach pésicj- szych rbwnie? w monografiach J Husermanna (1987), H. Schemanna (1993) iB. Sandiga (1994), a dzicta te wniosly wartoSciowy wKiad w dalszy rozw6j badati nad frazeologiaj¢- zzyka niemieckicgo. W ieznych pracach, kre powstaly w latach 90, ubiegtego wieku, skoncentrowano sig na zagadnieniu sprecyzowania kryteridw, umozliwiajgeych rozrSénienie tech rodzaj6w zviazkow wyrazowych, {.: fazeologizmow, kolokacji' (jako zviazk6w wyrazowych © zmaczne} laczliwosei element6w) i wolnych zwigek6w wyrazowyeh, Problemowi badah nad frazeologizmem i kolokacjg poswigcano zardwno monografi (np. B. Kiig 1998), jak ilicane artykuly w periodykach jezykozmawezych i dydaktyemych (np. J. Bahns 1993, LM. Barrios 1997, E. Donalies 1994, A.L. Kjaer 1992, A. Lehr 1993). 'W jgzykozmawstwie polskim termin idiom zostal uzyty po raz pierwszy w XIX wiekw ‘w ,Slowniku wileiskim” (1861) oraz w ,Stowniku jezyka polskiego” zw. warszawskim (1920-1927) wspdtautorstwa J. Karlowieza, A. Kryfiskiego i W. Niedawiedzkiego. Ob- sveme monografie dotyczace polskie) Irazeologit ukazywaly sig w latach 70. i 80. XX wie- ku. Niekwestionowane zastugi dla rozwoju wspélezesnej polskie) frazeologii nalezy przy pisaé takim jezykozoaweom, jak. S. Baba, S, Skorupka, A.M, Lewicki, D. Buttler, A. Paj- Aziiska, S. Baba jest autorem slownik6w frazeologicmych jezyka polskiego, ponadto sprecyzowal terminy min. sabilnoSci, innowacji i parafrazy zwiazku frazeologicencgo ‘wkontekicie poprawnose jego uzycia, 8, Skorupka prowadzil badania w zakresie struktu- 1y, skladni i stylistyki fazeotogizmu, A.M, Lewieki zajmowal sig frazeologia syatak- tyczna,staloscig i zmiennoscig zwigzkéw fazeologicanych oraz frazeologizmem jako 7a. gadnieniem leksykografi, Preedmiotem badas D. Butler byly min, derywacja frazeolo- gicna, odzaje bledéw frazcologicmych, frazeologia jako element doweipu jezykowego {jel powiazania 2 jezykiem potocanym. Natomiast A. Pojdzifiska zglbila problem frazeo logizmu jako narzedzia w poe Aspekt frazeologicany widoceny jest take obecnie w licmych artykutach i opracowa- niach naukowych, w ktérych autorzy przedstawiaja réémorodnosé koncepeji, a co za tym idzie, wnoszq sw6j wklad w dalszy rozw6j frazeotogii jako dyscypliny jezykoznawere} 2. Usycie terminéw frazeologia i frazeologizm Frazeologia jako nauka o zlozonych strukturach jezykowych operuje wlasnym apara- tem pojgciowym. Na przestrzeni lat stosowano rozmaite okreSlenia dla opisania zjawiska frazeologizmu, stad zasadne jest przesledzenie rozwoju precyzowania terminologii fraze- ologiczne}. ‘Wedtug stownika ,New English Dictionary om historical principles” (1888-1928) ter- min frazeologizm utworzony zostal w XVI wicku. W swe) greckie) postaci ppaazonoyia i lacifiskim odpowiedniku phraseologia pojawit sig w tytule grecko-laciiskiego stownika autorstwa M. Neandra w roku 1558 (Kurkowska, Skorupka 1959: 151). Poczalkowo uZy- cic tego terminu ograniczalo sig do zaczenia: ,zbiér wyrazeh jezykowych i zwrot6w", " Pojese kolokacé x. eollocati— loszene) jest podsaw te, ear kolokai, opracawane| prez bry shiegolingwise JR. Finks 20 Aleksandra Stik Dydela pOéniej oznaczalo takée ,charakterystycany dla autora kazdego dzieta sposob wyrazania sig”. Pierwotne znaczenie tego terminu nacechowane byto jednak pejoratywnie. W XVIL wieku prejeto z jgzyka francuskiego okreslenie phrase, kibre optécz. znaczenia ,zwrot", uuzywane bylo réwnicz w nowym kontekécie: ,nie nie méwigce, puste tresciowo wyraze- nie” (por. Fleischer 1982: 8). Tak#e w péénicjszych slownikach terminem frazeologizm okreslano ,pusta treGciowo, piekna mow” oraz. ,sklonnosé do takowej” (np. F-L-K. Wei- gandt 1909-1910), WPolsce termin frazeologia pojawit sig w drugiej potowie XIX wieku. ,Stownik; ka polskiego” Orgelbranda, zw. wilefiskim (Wilno 1861), notuje go w dwu znaczeniac! 1) ,budowa okres6w, zdai, szykowanie wyrazéw" i 2),,sposob gladkiego wyslawiania sig przy ubéstwie mysli" (Kurkowska, Skorupka 1959: 151-152), W najnowszych stownikach jgzyka niemieckiego termin frazeologia funkejonuje juz tylko w znaczeniu ,staly zwigzek wyrazowy, 2wr0l”: Phrascologie (auch: Idiomatik) 1, Gesamtheit der Phrascologismien einer Sprache, 2, Wissenschaft oder Lchre von den Phrascologismen, dic sich mit der Bestimmung, Abgrenzung, Beschreibung, Exkliring und Klassfizierung von Phraseologisms beschiftgt sowie ihrer Herkunf, Struktur, Bedeutung und Funktion. Bisweilen wird die Phraseologie als Teildszipln der Lexikologie, bisweilen als selbstindige inguis- tische Teildisziplin angesehen” (Metzler 2000: 529) Thum. pol .Frazcologia (lake idiomatyka) 1, og6! frazeologizméw danego jeryk 2. nauka 6 frazeologizmach, zajmujgca sie okreSleniem statusu frazeologizmu, odgranicz niem od innyeh zwigzk6w wyrazowych, opisem, objasnieniem i klasyfkacj faz ologizmu oraz jego pochodzeniem, strukture, znaczeniem i funkeja. Frazeologia uwzmawana jest czasem za jedng 2 dyscyplin Icksykologi,nickiedy za8 za odrgbna Adziedring lingwistyema” (por. Metzler 2000: 529). Najnowszy stownik jgzyka polskicgo podaje dokladna definicje, odzwierciedlajaca, obecny stan badaé nad ta dziedzing wiedzy. Jednak w przeciwieristwie do slownika jezyka niemieckiego zachowane zostaje tu takze pierwotne zaczenie tego terminu: ‘Prazeologia jez. a) ,zas0b wyrazet, zwrotow i faz zwigzk6w frazcologicznych wlasciwych danemu jezyowi,b) ,zialjezykomawstwa badajacy wyrazenia, zwzoly i rary Zwiazkéw frazeologicznych wystepujace w danym jezyku, charakterystyezne dla danego jezyka. 2. kslazk lekcem. .ozdebne wyrazenia lub -wroty pozbawione ghgbsze) tresei" (Dubisz 2003: 945), Termin idiom funkejonuje w jezyku niemieckim od kofica XVII wieku, jako ,cig- en-tiimliche Mundart” (Weigand 1909-1910: 914), natomiast w jezyku polskim od wiekw XIX (stownik Orgelbranda 1861 i, Slownik jezyka polskiego” pod red. Karlowicza, Kryf- skiego, Nied¢wiedzkiego 1920-1927). W wieku XVIII uzywano zapomnianego di okres lenia Idiotismus, wprowadzonego przez J.Chr. Gottscheda (por. 1970; 538), ktdry wyjatko- ‘wo8 i niepowtarzalnosé frazeologizméw upatrywat min, w tym, iz sprawiaja one znaczng, trudnosé przy prébie przethumaczenia na jezyk obcy, a ich odzwierciedlenie dostowne rvadko praynosi pozadany efekt. W tym ezasie stowniki wyrazéw obeyeh notowaly termin idiomatologia takze w znaczeniu nauki o osobliwoseiach jgzyka (por. Heyse 1906: 428), Termin ten stal sie podstawa dla uzywanego dzis okreslenia idiomatyka, Natomiast terminy Redensart (pol, wyraienie) i Redewendung (pol. zwrat) odnotowano leksykograficzne ju w roku 1691 (por. Pilz 1978: 7300). Historia i wybraneaspekty bad nad frazeologiy 2 Terminologii frazcologicznej na obszarze niemieckim poswigcono szezegélnie duzo rmiejsca w latach 70. Od tego ezasu funkejonuje w jgzyku niemieckim prawdziwa r5ino- rodnose okreslef zjawiska stalosei polgczet wyrazowyeh. A. Rothkegel (1973: 5) wymie- nia w swe} monografiiterminy, kt6re uwazane sq za synonimiczne dla proponowancgo przez nig okreslenia festes Syntagma: Redewendung, stehende Redewendung, Wendung, Jeste Wendung,feste Verbindung, Wortverbindung, mehr oder weniger fesistehende Reden- ‘art, ganclich erstarrte Wortfigung, syntaktische Gruppe, Syntagma, Wortgruppenlexen idiomatische Phrase, idiomatische Redewendung idiom. K.D. Piz (1978) kolei nazywa ten fenomen leksemem frazeologicanym (niem, Phraseolexem) i przedstawia kolejne sy- nonimy dla tego terminu: komplexe Einket, Fertighauteil, Formel, erstarre Fiigung. Ge- brauchsmetapher, Idiotismus, phraseologische Einkeit, Phrascologismus, Redeweise, Vor- geformte Sprachwendung, autonomes Syntagma, geformter Wortblack i Wortsusammen- stellung. Spotykane sq takze inne subterminy w nieeo bardzieodleglym maczeniu: Sprich- wort, Merkspruch, sprachlicher Schematismus (Daniels 1979: 71, 1976: 257), wesenhaf- te Bedeutungsheziehung (Porzig, 1934: 70-97), lexikalische Solodaritat (Coseriu 1967 293-303), Kookurens, Kollokation (Firth 1934-1951: 195) i Verknipfungsrelation (Vieh= ‘woger 1982: 234) Mnogosé terminéw, ktére maja precyzowaé zjawisko wystepowania stalych zwiaz- kéw wyrazowyeh i porzadkowaé wynikajacy z tego faktu terminologiczny chaos, podda- ‘wane sq ezesto krytyce autoréw publikacji na ten temat 3. Wspélne érédla frazeologii jezykéw europejskich Wewnetrzne reguly kazdego jezyka nie powstaly od razu, lecz ksztaltowaly sig \w trwajgeym setki lat skomplikowanym procesie, w ktérym stykaly sig i przenikaly waa- Jemnie rozmaite wplywy réénych kultur i wydarzeh spoleczno-historyeznych (por. Kur- kowska, Skorupka 1959: 163). Z tego wzgledu rownie? frazeologia jezykéw europejskich wykazuje wiele cech wspélnych, Szezegdlnie wideczny wplyw na zas6b frazeologiczny czykéw curopejskich miata kultura grecko-lacifiska, Wskazuja na to obecne nieomal Ww kazdym jezyku wyrazenia izwroty, kiorych éréde! upatrywaé mozna w mitologi, litera- turze i historii Swiata starozytnego: Prayklady 1 Jgzyka polsklego Prayklady 2 jzyka nlemlecklego ‘wayfowa praca Suyplasarbet ijn Agiassa Augiassal Mitologia | peti Tanala antausguaten plea achillesowa Aehilesferse persone sepcestew Provinssog storia | weet gonbjte gortischer Koen drakoishi preps /srodek drakonische Yorschit /Massnalme provkroczyéRubikon den Rubikonierschreiten Titeratura | W70t Banyiscke Basiliskenblick labedetspiew Schwanengesang Praytoczone zwroty ilustrajg zjawisko naszej zaleznosei od kultury starozytnej w dzie- Adzinie jezykozmaweze), aka jest frazeologia: 2 Aleksandra Stik Dydela Gay chodei o sposoby wyragania ezymnoiei i stanéw umyslowyeh, praceséw psy Chicenyeh i zwigeana 2 ym frazeologig, to jezyki europejskie spotykaja sig ze soba, u Zrbdet lacifiskich lub grecko-taciiskich”, wige ,pigtoo laciny w dziedzinie poi ‘umystowyeh na wszystkich jezykach europejskich jest fate niespomym i bardzo ‘wyrazmym, i wyprzoé sie tego dzicdzictwa nie moze Zaden kalturalny Europejczyk” (oroszewski 1951: 1440, Kolejnym érédtem pochodzenia licznych zwrot6w frazeologieznych jest Biblia, np. ciemnosci egipskie — dgyptische Finsternis, wolaé 0 pomste do nieba ~ zum Himmel nach Rache schreien, chodzié jak bledna owea ~ wie ein verirrtes Schaf umhergeken. Elementami wskazujqeymi na istnienie frazeologicznych podabieistw sq ezesto eyta- ty zwybitnych dziet literatury Swiatowe) Z biegiem czasu wiele zwrot6w stracilo swoje pierwotne znaczenie, inne staly sig komponentemi jezyka potocznego: ani na jote (nie odstapié od swojego zdania) ~ um kein Jota (von seiner Meinung abweichen). Szczegdlnie jezyk potocany wyrbinia sig duza czes- totliwoscia wystepowania w nim zwrot6w frazeologicanych. Sq one obecne w codzienne} komunikaeji migdzy ludémi, Zwroty te pochodza z réznych driedzin Zycia, Wiele odnosi sig do warunkéw bytowych, zwyczajéw, czy tez wyobrazeé o minionych stuleciach, ktire staly signam obce, poniewaz zmienity sig stosunki kulturalne i spoteczne (por. Duden in 12 Banden (Band 11) 1998: 6). Do driedrin tych zaliczymy np: rycerstwo, tumigje, wojsko, polowania, rzemioslo, prawo itd, Prayklady x jezyka niemieckiego Spieraten len harch cine Gasse von 100-300 Soldatenlanfen tind sich von jedem mit der Spie?rte auf den na ‘Wojsko colton Ricken sehagen lassen (her als mil tirsehe Sta) Potowanie | aufden Busch Mopfen ith auszuhorchenversuchen TRecmionto_| Dav eohligt dim Fass den Bodin as, | Das st mehr als man sch gefalon lassen kann Rycerstwo _ | eras im Soild fkren inagehein ets boabsichtigen Prawo | den Stab ber ie Brecon ‘ji verwreen Prayklady z jezyka polskiego Wolsko | sralié a soba mony aniemallivié sobiepowrit do hogok xegat Rremloslo | elenko pra Ew niedstale Uprawa ziemt | siaénexgode doprowadeaé do ieporceumich W niekt6rych frazcologizmach odnaleéé moéna elementy baGniowe, watki z legend, ba- jek i opowiadai. Frazeologizmy odzwierciedlaja takze wydarzenia spoleczno-kulturalne, ‘anawet dokumentuja stynne sformulowania polityk6w, poetow i myslicieli, Mezna je zatem okreslié Swiadectwem ducha czasu, Ktbry zostaje zachowany w jezyku dzieki trafnosei ujgcia danego zjawiska oraz nadania mu obrazowosci (por. Wotjak, Richter 1994: 89). Zwigzki frazeologiczne rejestruja nie tylko przemiany historyezne wiekéw minio- nych, lecz dokumentuja takée wspélezesna rzeczywistosé, Poprzez rozwéj techniki po- ‘wstajq nowe awigzki frazeologiczne, ktorych tresé sta sig zrozumiata na podstawie prze. Historia i wybraneaspekty bad nad frazeologiy 23 nnosnego znaczenia poszezegélnych komponentéw leksykalnych. Zaréwno jgzyk polski, jak i niemiecki dysponuja znaczna liczba takich frazeologizméw, ktérych ilosé stale ros- nie: Bahnhof verstehen ~ nicht verstehen knnen bzw. wollen, eine lange Leitung haben — ‘schwer begreifen, griines Licht geben — Handlungsfreiheit geben, weiskaé kit wmawiaé cos komus, skupié sie jak na soczewce ~ skoncentrowaé sig, staé sig reprezentantem cze- ‘gas, mieé cos na swoim koncie — mieé cos w swoim dorobku, byt sprawea czegot, Znaczna czeSé polskich i niemieckich zwigzkéw frazcologicznych pochodzi 2 XV i XVI wieku, wiele jest jeszcze starszych. Odpowiedziq na pytanie, dlaczego mimo wielu przemian w jezyku weig? exzystuje tak duda liezba frazeologizmow, jest ich ezgste i chetne uuzywanie, co ma z kolei swoje podloze w ich funkejonalnosci Stwierdzone w jgzykach polskim i niemieckim podobieristwa na polu frazeologicz- rym sa nie tylko wynikiem ezerpania ze wspélnych érddel, leez takze skutkiem state} i in= tensywnej wymiany débr kultury mied7y narodami, Ustalenie drég zapozyezania poszeze- golnych zwigzk6w frazeologicznych 2 réznych jezykw jest zadaniem niezwykle trud: ym, ezgsto niemoaliwym do wykonania, 4, Funkeja frazeologii w jezyku ‘Wyjatkowosé zwrot6w frazeologicznych powoduje, Ze ich uzycie uzaleznione jest od rozmaitych czynnikéw komunikacyjnych. NaleZa do nich: sytuacja komunikacyjna, inten- ja mowigcego, jego stosunek do rozméwey oraz rodzaj komunikagji (ustna lub pisemna), Jak réwnie? przedmiot rozmowy oraz jej rodzaj (mowa publiczna, wydarzenic sportowe, rozmowa osobista). Nie bez znaczenia jest w tym przypadku takze styl wypowiedzi, ktére- ‘mu mozna preyporzadkowaé kazdy zwrot frazeologiczny. Frazeologizmy shia wige uzys- kaniu rozmaitych celow komunikacyjnych, w zalednosei od rodzaju tekstu, w jakim zo- stang uiyte. Frazeologizmy moga sprawié, Ze tekst nabierze nieco mnie} oficjalnego lub naukowego charakteru, ato 2a sprawg budowania w wypowiedzi ekspresjiinadawania mu obrazowosci. Zagadnienie to formuluig trainie W. Kochasiski, B. Klebanowska, A. Mar- kowski (1989: 298): Frazeologizmy oZywiaiq bowiem tekst, urozmaicaja go i uplastyczniaia, Czasem ‘imujg-zwigéle tose, ktéra w innym preypadku trzeba by wyrazié dluzszym omé- ‘wieniem, Kiedy indi) przckazaja ja w sposbb emocjonalny i pominigce frazeolo- gizmu byloby réwnomaczne z zatarciem tej emosjonalnosei Istotng funkeja frazeologizméw jest ich zdolnosé do ukazywania i wyrazania stanu psy- chicenego méwiacego. Zwroly frazeologiczne moga te? shizyé obudzeniu lub podtrzymaniu zainteresowania shuchaczy lub wytworzeniu glebszego i lepszego kontaktu migdzy nadawea ‘a odbiorea oraz podkresleniu przynaleznosei do okreslone} grupy spolecene}, W niektérych gatunkach prozy (prasa, publicystyka, beletrystyka) wykorzystuje sig zdolnos¢ frazeologiz~ méw do tworzenia struktur odbiegajacych od pierwowzoru (por. Fleischer 1982: 30), co jest zabiegiem celowym, ulatwiajacym przekazanie w okreslony spossb zamierzone tres. 5. Frazeologia jako dyscyplina jezykoznaweza i jej zadania Wspdlczesna frazcologia zajmuje sig nastepujacymi zagadnieniami: wyznaczaniem zakresu swoich badaii, Klasyfikacja frazeologizméw wedlug kryteriéw formalnych i se- 24 Aleksandra Stik Dydela mantycznych, ziawiskiem wystepowania frazeologizméw w réimego rodzaju tekstach, funkeja frazeologizméw w rozmaitych sytuacjach komunikacyjnych i kontekstach jezyko- wwych (por. Metzler 2000: 529). Z powyszych rozwazai wynika, iz frazeologii przypada bardzo wadne micjsce wsrdd innych dyseyplin lingwistyeznych, Szezegélne zwigzki Incza frazeologig ze stowotwor- stwem, Ieksykologia, stylistyka i nauk o zdaniu, Jedna z podstawowych trudnosci, na jakie napotyka wspétezesna frazeologia, jest zagadnienie metod i zakresu jej badai. Obic te kwestie sa przedmiotem licznych dyskusji \wsr6d jezykoznawebw. Niezwykle trudno jest preeyzyjnie okreslié np. zakres badan fraze- ologii, edyé material frazcologiczny jest bardzo zrdénicowany ze wagledu na swa struktu- rei somantyke, plaszezyzng slowotworeza, funkcje obrazowo-ckspresyjng, bogata synoni- mike i r6zmorodne modliwosei modyfikacji (por. Fleischer 1982: 32), Iezykomawey postuluja obecnie rozwinigcie te dyscypliny naukowej na wz6r lingwi- styki konfrontatywnej, czyli powstanie frazeologii konfrontatywne}. Przedmiotem badat frazeologii konfiontatywne} bylaby analiza porownaweza systemow frazeologicznych

    You might also like