–

TÜRK EDEBİYATI Tanzimat Edebiyatı Sanatçıları

Özet

I. Dönem Tanzimat Edebiyatı Sanatçıları

Şemsettin Sami (1850 – 1904)

 İlk yerli roman Taaşşuk–ı Talat ve Fıtnat’ın yazarıdır.
 Orhun Abideleri ve Kutadgu Bilig’i Türkiye Türkçesine çeviren ilk kişidir.
 Kamûs–ı Türkî önemli bir sözlük çalışmasıdır.

Şemsettin Sami’nin Bazı Eserleri

 Türkçe, Arapça, Fransızca sözlüklerin yanı sıra 6 ciltlik Kamusû’l – Alâm
sözlüğünü çıkarmıştır.
 Tiyatro: Seydi Yahya, Besa yahut Ahde Vefa, Gave
 Çeviri: Sefiller, Robinson Crusoe

Ahmet Mithat Efendi (1844 – 1912)

 Romantizm akımının etkisindedir.
 200’ü aşkın eseri ile Tanzimat’ın en üretken yazarıdır. “Yazı Makinesi” lakabını
almıştır.
 Romanlarında olay akışını keserek okuyucuya bilgi verir.

Namık Kemal (1840 – 1888)

 Romantizm akımının etkisindedir.
 “Toplum için sanat” anlayışındadır.
 Encümen–i Şuara adlı şairler topluluğunda yer almıştır.
 1862’de Şinasi ile tanışınca sanatında değişikliğe gitmiş, eski edebiyat
çevresinden kopmuştur.
 1868 yılında Londra’da Ziya Paşa ile Hürriyet gazetesini çıkarır.
 1872’de İbret gazetesini çıkarır.
 1873’te Vatan Yahut Silistre’nin oynanması üzerine Magosa’ya sürülür.
 Yenileşme dönemi Türk şiirine vatan, millet, hak, hürriyet, eşitlik gibi kavramları
getiren şairdir.
 Biçimde eski, içerikte yeni şiirler yazmıştır.
 Çoğunlukla aruzu kullanmıştır.
 İlk edebî roman İntibah ve ilk tarihi roman Cezmi’yi yazmıştır.

1/5
 –
TÜRK EDEBİYATI Tanzimat Edebiyatı Sanatçıları
Özet
Namık Kemal’in Bazı Eserleri
 Şiir: Hürriyet Kasidesi, Vatan Şarkısı, Vatan Türküsü, Murabba, Vaveyla
 Roman: İntibah, Cezmi
 Tiyatro: Vatan Yahut Silistre, Zavallı Çocuk, Gülnihal, Akif Bey, Celaleddin
Harzemşah, Karabela
 Eleştiri: Tahrib–i Harâbât, Takip, Renan Müdafaanamesi, Mukaddime–i
Celal, İrfan Paşa’ya Mektup
 Tarih: Kanije, Silistre Muhasarası, Osmanlı Tarihi, Büyük İslam Tarihi, Devr–i
İstila, Barika–i Zafer, Evrak–ı Perişan
 Mektup: Magosa Mektupları
 Anı: Magosa Hatıraları

Ahmet Vefik Paşa (1823 – 1891)

 Klasisizm etkisindedir.
 Büyükelçilik, valilik, sadrazamlık yapmıştır.
 Tiyatro çevirileri ve uyarlamalarıyla tanınmıştır.
 Moliére’den çok sayıda eser çevirmiştir.

Ahmet Vefik Paşa’nın Bazı Eserleri

 Uyarlama: Zor Nikâhı, Zoraki Tabip, Tabib–i Aşk, Dekbazlık (Hilekârlık),
Azarya
 Moliére Çevirileri: Kocalar Mektebi, Kadınlar Mektebi, Tartüf, Okumuş
Kadınlar, İnfial–i Aşk
 Tarih: Şecere–i Türk, Fezleke–i Tarih–i Osmanî, Hikmet–i Tarih
 Sözlük: Lehçe–i Osmanî, Müntehabât–ı Durub–ı Emsal

Ziya Paşa (1825 – 1880)

 Hece ile yazdığı az sayıda şiiri dışında teknik bakımından divan şiirine bağlıdır.
 Beyitlerinin çoğu özdeyiş niteliği kazanmıştır.
 Sürekli eski - yeni ikilemi içinde kalmıştır.

Ziya Paşa’nın Bazı Eserleri

 Şiir: Eş’ar–ı Ziya, Harabat, Terci–i Bent, Terkib–i Bent
 Anı: Defter–i Âmâl
 Eleştiri: Zafernâme, Rüya
 Makale: Şiir ve İnşa
 Çeviri: Endülüs Tarihi, Engizisyon Tarihi, Emil, Tartüf

2/5
 –
TÜRK EDEBİYATI Tanzimat Edebiyatı Sanatçıları
Özet
İbrahim Şinasi (1826 – 1871)
 Klasisizm etkisindedir.
 Tanzimat edebiyatının kurucusu, ilk sanatçısıdır
 Şiirlerinde halk dilini kullanmaya özen göstermiştir.
 Akıl, kanun, adalet, devlet, hak… gibi kavramlar şiire onunla girmiştir.

İbrahim Şinasi’nin Bazı Eserleri

 Tiyatro: Şair Evlenmesi
 Şiir: Müntehabat–ı Eş’ar, Tercüme–i Manzume
 Atasözü: Durub–ı Emsal–i Osmaniye

II. Dönem Tanzimat Edebiyatı Sanatçıları

Samipaşazâde Sezai (1859 – 1936)

 Gerçekçi yazarlardandır.
 “Sanat için sanat” anlayışını benimser.
 Sergüzeşt romanı romantizmden realizme geçişin başarılı örneğidir.
 Küçük Şeyler adlı eseri Batılı anlamda ilk öykü olarak kabul edilir.

Samipaşazâde Sezai’nin Bazı Eserleri

 Roman: Sergüzeşt
 Hikâye: Küçük Şeyler
 Tiyatro: Şîr
 Anı: Rumuzu’l – Edep, İclâl, Anı

Abdülhak Hamit Tarhan (1852 – 1937)

 Romantizm etkisindedir.
 Şair–i Azam olarak tanınmıştır. Tanzimat’ın en büyük ve verimli şairidir.
 Klasik şiir geleneğini yıkmaya başlamış, Fransız şiirinin de etkisiyle yeni biçimler
kullanmıştır.
 Şiirimize metafizik ürpertiyi getiren şair olarak tanınır.
 “Sanat için sanat” anlayışını benimser.
 Uyaksız ilk şiir Validem, ilk pastoral şiir Sahra, aruzla yazılan ilk tiyatro Eşber ve
heceyle yazılan ilk tiyatro Nesteren, sanatçının kaleminden çıkmıştır.

3/5
 –
TÜRK EDEBİYATI Tanzimat Edebiyatı Sanatçıları
Özet
Abdülhak Hamit Tarhan'ın Bazı Eserleri:
 Şiir: Tayflar Geçidi, Bâlâdan Bir Ses, Belde, Divaneliklerim, Garam, Bunlar
O’dur.
 Tiyatro: Macera–yı Aşk, Sabr ü Sebat, İçli Kız, Duhter–i Hindu, Tarık, Finten,
Tezer, Liberte, Nazife, İlhan, Turhan, Hakan

Recaizâde Mahmut Ekrem (1847 – 1914)

 Realizmin etkisindedir.
 “Sanat, sanat içindir.” anlayışını benimser.
 “Her güzel şey şiirdir.” anlayışıyla şiirde tema ve konu zenginliğine yol açar.
 Şiirlerinde romantizmin izleri görülür.
 Talim–i Edebiyat adlı eseri Servetifünuncuları yetiştirmiş, bu nedenle “Üstat
Ekrem” olarak anılmıştır.
 Şiirde romantik, romanda realist, tiyatroda klasiktir.
 Realist ilk roman Araba Sevdası’nı yazmıştır.

Recaizâde Mahmut Ekrem’in Bazı Eserleri:

 Hikâye: Muhsin Bey, Şemsa
 Şiir: Zemzeme I – II – III, Nağme–i Seher, Yâdigâr–ı Şebâb Pejmürde, Nijad
Ekrem
 Tiyatro: Afife Anjelik, Vuslat, Atala, Çok Bilen Çok Yanılır
 Eleştiri:Takdir–i Elhan

Muallim Naci (1850 – 1893)

 Eski edebiyat taraftarlarının lideri olarak ün yapmıştır.
 “Kafiye göz içindir.” anlayışını savunur.
 Köyden söz eden ilk şiir olan Köylü Kızların Şarkısı’nı yazmıştır.

Muallim Naci’nin Bazı Eserleri

 Şiir: Ateşpâre, Şerâre, Fürûzan, Sünbüle
 Eleştiri: Demdeme, Istılahat–ı Edebiyye
 Anı: Ömer’in Çocukluğu
 Sözlük: Lugat–i Naci

4/5
 –
TÜRK EDEBİYATI Tanzimat Edebiyatı Sanatçıları
Özet
Nabizâde Nazım (1862 – 1893)
 Realizm ve natüralizm etkisindedir.
 Karabibik adlı eseri edebiyatımızın ilk köy romanı olarak kabul edilir.
 Zehra adlı romanında psikolojik tahliller ağır basar ve bu eser edebiyatımızın ilk
tezli romanıdır.

Nabizâde Nazım’ın Bazı Eserleri

 Hikâye: Zavallı Kız, Bir Hatıra, Yadigârlarım, Hâlâ Güzel, Haspa
 Roman: Karabibik
 Şiir: Heves Ettim

Ali Bey (Direktör) (1844 – 1899)

 Tiyatro ve mizah alanında ünlüdür.
 Fransız edebiyatından komedi çevirileri ve uyarlamaları vardır.
 İlk mizah gazetesi Diyojen’i çıkarmıştır.
 Seyahat Jurnali adlı eseri edebiyatımızın günlük türündeki ilk eserdir.

Direktör Ali Bey’in Bazı Eserleri

 Tiyatro: Kokona Yatıyor, Ayyar Hamza, Letafet, Tosun Ağa
 Gezi yazısı: Seyahat Jurnali
 Sözlük: Lehçetü’l Hakayık

5/5