Professional Documents
Culture Documents
Mukavemet2013 Makina
Mukavemet2013 Makina
Makina elemanlarında
1- Bir elemanın üzerindeki kuvveti veya 2- İmal edilmiş bir elemanın hangi
momenti; kuvvet veya momenti;
istenen süre boyunca emniyetli bir şekilde emniyet sınırların aşmadan NE
taşıyabilmesi için HANGİ MALZEMEDEN KADAR SÜRE taşıyabileceğinin
ve HANGİ BOYUTLARDA imal edilmesi belirlenmesidir.
gerektiğinin belirlenmesidir.
Dış zorlama
Basit Gerilmeler Kuvvet, Moment, Basınç Bileşik Gerilmeler
F F
ç B 2 4 2
A A Gerilme
B 2 3 2
M M
b b e e B ç e ; B b
W W
Mukavemet Şartı
emn em
Sürünme
Yüzey Gerilmeleri
Burkulma
Yüzey Gerilmeleri
1 1
Enine şekil değiştirme katsayısı
m boy / kesit
F .r
a 3 1,5.(1 2 ).
E
F .r
Çelik için ( 0,3) a 1,13 3
E
1 1 1
Eş değer yarıçap
r r1 r 2
2
F F2
Yassılaşma: 3 2,25.(1 v 2 ). 2 Çelik için : 1,23 3
E .r E 2 .r
1 1,5F .E 2 F .E 2
PH max 3 0,388 3
r (1 v )
2 2 2
r2
F .E F .E
PH max 3 Çelik için : PH max 0,418 3
2 rL(1 v 2 ) 2 rL
Burkulma
2 EI min
FBr
L2k
• Boyu uzun kesiti değişmeyen bir çubuğun bir ucu sabit
mafsallı diğer ucu kuvvet doğrultusunda hareketli kayıcı
mafsallı olarak eksenel kuvvetle basmaya zorlandığını
düşünelim.
• F basma kuvveti altında bu çubuğun herhangi bir sebeple şekildeki gibi
burkulduğunu ve bu durumda dengede durduğunu kabul edelim.
• N= F.cosφ Q=F.sinφ
d2y M
2
; M F.y
dx E.I
d2y 1
2
F.y
dx E.I
d2y
2
2
.y 0
dx
y A.Sin .x B.Cos .x
2 FBr 2 EI
2
FBr Euler burkulma yükü
“kritik yük”
Lk Lk E.I L2k
I min
2 EI min E
2
I min
FBr 2
Br A i
2 i: atalet yarıçapı
L k L2k A
2E Lk
Br 2
Narinlik katsayısı
Lk i
i
E 2
E
Br 2 E
E
• Euler formülü elastik bölgede geçerlidir. Gerilmeler elastiklik sınırını
geçtiği takdirde Tetmayer veya Johnson formülleri kullanılmaktadır.
Tetmayer Euler Tetmayer bağıntısı
Sınırları Sınırları
Ahşap 1,8<λ<100 λ ≥ 100 σBr=293-1,94 λ
Br Ak . . Br Ak K0 .2
2 E
Ko
İki bölgenin birleşme noktasında her iki formül geçerlidir. Bu noktadaki narinlik
katsayısı λ0 olduğuna göre
2 .E 1 2 2 E
2
Ak Ak . .2 0
0 2
2 E Ak
F Ak
Br
A e. ymax FBr
1 2 .Sec
i 4.E . A
b) Boyutlandırma yöntemi:
Bu safhada gerilme ile şekil değiştirme hızı arasındaki bağıntı aşağıdaki denklem
ile gösterilir.
.
min K n
o 0 olduğundan D
Tam değişken zorlamalarda s ; em D
g s
1
Genel değişken zorlanmada emniyet katsayısı s
o g
Ak D
Emniyet Gerilmeleri
• Her malzemenin zorlamalara karşı bir dayanma sınırı vardır. Hiçbir zaman
zorlamanın bu sınırlara ulaşması istenmez.
• Statik zorlanmada akma veya kopma gerilmesi bir emniyet katsayısına (s>1)
bölünerek emniyet gerilmeleri denilen gerilmeler elde edilir.
• Statik zorlanmada emniyet katsayısının ve emniyet gerilmesinin ifadesi:
meydana gelir.
Basit Gerilmeler
B 2 32
Maksimum Biçim Değiştirme Enerjisi Varsayımı
B 2 42
YÜKLEME zaman içinde değişip değişmediğine göre iki şekildedir
max min
zaman a
2
max min
g
2
-σ a 0 ;
max min g
• Belirli bir gerilme değişim sayısı için malzemenin hiç kırılmaksızın devamlı olarak
dayanabileceği bir minimum gerilme genliği vardır. Bu gerilme genliğine o
malzemenin sürekli mukavemet sınırı (σD) ve buna karşılık gelen yük değişme
(çevrim) sayısına (N0) sonsuz (sürekli) ömür sınırı denir. Bu değer çeliklerde
N0=106 ÷ 107 çevrim arasındadır.
Logaritmik eğri iki kısımdan oluşmaktadır. Dik olan
kısımdaki mukavemet değerine zaman mukavemeti,
eğrinin yatay kısmındaki değerlere ise sürekli
mukavemet değerleri adı verilir.
Yorulma kırılması istatistiki bir değer olduğundan
sonuçlar geniş bir saçılma gösterir, bu değerleri iki sınır
eğri arasında toplamak mümkündür. Sınır eğriler
kırılmama olayının deney parçalarının % kaçında
meydana geldiğini bir başka deyişle güvenilirliği ifade
etmektedir.
• Çelik ve dökme demir olmayan malzemeler için Wöhler eğrisinin yatay
kısmı yoktur. Böyle bir malzemenin sürekli mukavemet sınırının
belirlenmesinde değişik bir yol izlenir. Öncelikle deneylere dayanarak
malzemenin sonsuz ömrünü tarif eden bir No değeri belirlenir, ve buna
karşı gelen değişken mukavemet değeri sürekli mukavemet sınırı olarak
kabul edilir.
• Wöhler eğrisi sabit bir ortalama gerilmede değişken
gerilme genliğinde çizilmektedir.
D k y k b k g k d k e k f
ı
D
D k y k b k g k d k e k f
ı
D
• Yüzey düzgünlüğü faktörü (ky): Standart deney çubuklarının
yüzeyi çok iyi bir şekilde parlatılmıştır. Uygulamada
kullanılan hiç bir makina elemanının yüzeyi bu kadar yüksek
kalitede işlenmez. Yüzey kalitesindeki azalmanın sürekli
mukavemet üzerindeki olumsuz etkisini gösteren bu faktör
Şekil 1 deki diyagramda elemanın üretim şekline ve
malzemenin kopma mukavemetine bağlı olarak verilmiştir.
• Büyüklük faktörü (kb): Deneyler, büyüklüğün artması ile
sürekli mukavemetin azaldığını göstermiştir. kb faktörünün
değeri cetvel 12 de verilmektedir.
• Güvenirlik faktörü (kg): sürekli mukavemet deneyleri
sonucunda elde edilen mukavemet değerleri büyük bir
saçılma gösterirler. Başka bir değişle deneye katılan grubun
belli bir yüzdesi işe yaramaz hale gelmekte kalanı ise
sağlamlığını korumaktadır. İşe yarama ihtimali güvenirliği
ifade etmektedir. (Cetvel-13 )
• Sıcaklık faktörü (kd): yüksek sıcaklıklar dislokasyonları
harekete geçirir ve bir çok malzemenin yorulma direncini
azaltır. (Cetvel 14)
T (oC) kd
T≤350 1
350<T ≤ 500 0,5
• Gerilme yığılması faktörü (ke): Basit gerilmelerin yayılışı ancak sabit ve
sürekli kesitler için geçerlidir. Eleman üzerindeki ani kesit değişikliği,
çentik veya delik gibi kuvvet akışını değiştiren noktalarda ve bu noktalar
civarında nominal gerilmeye göre ani gerilme artışları meydana gelir. Bu
artış; max Kt . ve max Kt şeklinde ifade edilebilir.
Me F
Burada y veya şeklindeki nominal gerilmeyi,
I A
Mb F
veya şeklindeki kayma gerilmesini
Ip A
Kt ise teorik gerilme yığılması (geometrik veya form ) faktörünü
tarif edilmiştir.
Çentiksiz deney numunesi sürekli mukavemet sıınır
Kç
Çentikli deney numunesi sürekli mukavemet sıınır
Buna göre yük tekrar sayısına bağlı olarak mukavemet hesabının esasları
belirlenebilir.
göre yapılır
• İstatistik değerlere göre sürekli mukavemet bölgesi için statik
mukavemet sınırları ile sürekli mukavemet sınırları arasında şu
bağıntılar verilebilir:
• Eğilme: D 0,4 K
1 K
log zD m log N b ; m log 0,9
3 D
(0,9 K ) 2
b log ;
D
10b
zD m 103 N 106 ;
N
b
m
10
N 1
zDm