10.11.

2020

YENİLEBİLİR MANTARLAR
ve
Ülkemizdeki Durumu

Prof. Dr. Gölgen Bahar ÖZTEKİN

Bahçe Bitkileri Bölümü
1

MANTARLAR

Yenilebilir Zehirli
Mantarlar Mantarlar

Doğadan Kültüre
toplananlar alınanlar

1
 10.11.2020

Beyaz şapkalı mantar

(Agaricus bisporus) Kayın (istiridye) mantarı Domalan mantarı

Çıntar mantarı Kuzu göbeği (Morchella) mantarı Şhiitake (Şitaki) mantarı

Reishi mantarı Kanlıca mantarı Tirmit mantarı -sütlü

Yenilebilir Kültüre Alınan Mantarlar

Beyaz Şapkalı Mantar Kestane Mantarı

Kayın (İstiridye) Mantarı Shiitake (Meşe) Mantarı 4

2
 10.11.2020

İstatistiklere geçmiyor !!!

Yenilebilir Doğadan Toplanan Mantarlar

Çintar Trüf

Kuzu göbeği
Yenilebilir şapkalı
mantarların doğadan taze
olarak toplanması,
sporlarının toprağa
dökülme şansını yok
etmekte; bu nedenle doğal
mantar popülasyonları
azalmaktadı
5

Kuzugöbeği Mantarı
Çin
Yaş : 100 TL/kg
Kuru: 600 TL/kg

3
 10.11.2020

100 g
55.45 TL+KDV
(2019)

Siyah Trüf Mantarı (Kara Elmas)

50 g
130 TL+KDV
(2019)

4
 10.11.2020

Kuru mantarlı-Pirinç (İtalya, 2019)

Sihirli Mantarlar (Magic Mushroom)

Psilocybin 200’den fazla mantar türünde bulunan, bilinç üzerinde değişikliğe sebep
olabilen ve bunun sonucunda beyindeki nöral bağlantıları değiştirerek veya yeni bağlantılar
ekleyerek beyni tekrar düzenleyebilen bir maddedir.
Psilocybin alan kişiler de o an ki ruh hallerini rüya görmek olarak tarif ediyorlar.

5
 10.11.2020

ZEHİRLİ MANTARLAR

Amanita muscaria Amanita verna

(sinek mantarı)

Amanita pantherina
Amanita phalloides

•II. Claudius ve Papa VII. Clement’in düşmanları tarafından zehirli bir mantar
türü olan Amanita’yla zehirlendiği yazılmıştır.
•Bir efsaneye göre de Buddha, bir köylünün ona sunduğu, toprak altında
yetişen bir mantarı yediği için ölmüştür.

ZEHİRLENME PROBLEMİ
 Mantar alerjisi: kişisel durum
 Gıda zehirlenmesi : bozulmuş mantarla
yapılan yemekten
 Üretimde bilinçsiz ilaç kullanımı: tarım
ilacı kalıntısı ve ağır metal birikimi

Diğer Problemler…
• Pleurotus türü mantarlar lamelleri açık
olduğundan çalışanlarda üst solunum yolu
rahatsızlıklarına neden olabilmektedir.

• Sporlar klimaları tıkayabilmektedir. 12

6
 10.11.2020

DÜNYA MANTAR ÜRETİMİ

7868782 2017 Yılı Dünya Mantar Üretimi

8000000
7000000 16.sırada
6000000
5000000
4000000
3000000
421208

302916

300000

2000000
159018

132556

99652

99096

98246

76893

73454

69558

66500

65428

46326

40874

37020

31002

28000

26103
1000000
0

2017 Dünya mantar üretimi 10 255 622 ton (FAOSTAT, 2019)

 Türkiye dünya mantar üretiminin %0.40'ını karşılamaktadır.

Dünyada Mantar Ticareti

Sıra Ülke İhracat (ton)

1 Polonya 205000

2 Hollanda 69000

3 Çin 47000

Türkiye 301 ton ile 48. sırada yer almaktadır (FAO, 2019).

14

7
 10.11.2020

Ülkemiz Mantar Üretimi

Kaynak: *TÜİK, 2017 II. Tahmin

40.272 ton

• Yaklaşık 50 yıllık bir geçmişe sahip

• Akla gelen ilk mantar: Agaricus bisporus
• İlk çalışmalar 1960 Kişi başı mantar tüketimimiz 671.2 g
• İlk üretim 1973 (80 ton) Yurt dışında bu değer 2.5-3 kg 15

16

8
 Antalya; 21533
Burdur; 5822

Konya; 4519

Aksu
Kocaeli; 3142

Elmalı
Korkuteli
Isparta; 882

Konyaaltı
Döşemealtı
Karabük; 840

Ankara; 640

İzmir; 500

Malatya; 360

Denizli; 327

Kütahya; 316

Düzce; 250

Çorum; 174

Hatay; 160

İstanbul; 150

Eskişehir; 140

Afyon; 131

Sakarya; 112

Balıkesir; 83

Samsun; 55

İllerdeki Mantar Üretimi

Kırşehir; 52

Kayseri; 41

Muğla; 18

İSTATİSTİKSEL VERİLERDE DÜZENSİZLİK MEVCUTUR.

Mersin; 15

Bartın; 5
Ülkemizde Mantar Üretimi Yoğun Olan İller

Aydın; 3

18
17

Bursa; 2
10.11.2020

9
 10.11.2020

Korkuteli
 Yaklaşık 30 yıl önce kuraklık nedeni ile yeni üretim yöntemleri aranmış…
 Türkiye’deki kültür mantarının %53’ü,
kompostun ise %70’i üretiliyor.

 İlçede 2560 üretim deposu ile yaklaşık 4000 kişi üretime doğrudan veya
dolaylı olarak katılmaktadır.
 ÇİFTÇİ KATIT SİSTEMİ (ÇKS) kayıtlarına göre;
2017 Yılında 699 üretici, 908 dekar alan
 Hasat öncesi ve hasat sonrası numune alımlarında bulunan kalıntı oranı
%85.

Hijyen yok
Sağlık önlemi yok
Standart yok
Modernizasyon yok
Kalıntı sorunu !!!
19

Taze/Soğutulmuş Mantar İhracatı Yapılan Ülkeler

Ülke adı İhracat İhracat Ülke adı İhracat İhracat

(ton) ($) (ton) ($)
1 İtalya 63.2 741060 10 Japonya 4.5 83924
2 Almanya 61.4 388181 11 Hollanda 2.8 54400
3 Fransa 42.4 1004255 12 İngiltere 1.8 74068
4 Bulgaristan 29.0 152149 13 ABD 1.1 41850
5 İsviçre 20.8 894979 14 Irak 0.5 107
6 İspanya 16.0 233541 15 Kuveyt 0.5 881
7 Romanya 9.7 135842 16 Gürcistan 0.4 126
8 KKTC 5.7 4302 17 İsveç 0.3 12459
9 Belçika 5.2 239551 18 Suriye 0.1 653

Toplam 265.3 4062328

*2017 yılı 10 aylık TÜİK dış ticaret verileri 20

10
 10.11.2020

İşlenmiş Mantar İthalatı Yapılan Ülkeler

Ülke adı İthalat (ton) İthalat ($)

1 Çin 98 797534
2 Polonya 39 58724
3 Malezya 5 577756
4 Hindistan 3 134046
5 İngiltere 2 26115
6 İtalya 1 39093
7 Makedonya 1 6323
8 Şili 0 6124
TOPLAM 148 1645715

*2017 yılı 10 aylık TÜİK dış ticaret verileri 21

İşlenmiş Mantar İhracatı Yapılan Ülkeler

Ülke adı İhracat İhracat Ülke adı İhracat İhracat
Miktar (ton) ($) Miktar (ton) ($)

1 KKTC 115.5 164060 15 Moritanya 0.8 1203

*2017 yılı 10 aylık TÜİK dış ticaret verileri

2 Suriye 44.3 79587 16 Gürcistan 0.7 5136

3 Irak 16.9 35064 17 İngiltere 0.7 36624
4 Türkmenistan 9.2 18657 18 Libya 0.6 1607
5 Almanya 5.9 133531 19 Belçika 0.4 16763
6 Kazakistan 5.6 9409 20 Hollanda 0.3 12285
7 Fransa 3.2 180658 21 Finlandiya 0.2 662
8 Etiyopya 3.0 5365 22 Bangladeş 0.1 491
9 Somali 2.8 16257 23 İran 0.1 627
10 İsviçre 2.1 412998 24 ABD 0.1 4110
11 Lübnan 1.7 2098 25 Senegal 0.1 350
12 İspanya 1.4 27139 26 Kanada 0.1 199
13 Azerbeycan 1.0 1923 27 İtalya 0.1 12466
14 Moğolistan 0.9 1350 28 Singapur 0.03 101
TOPLAM İŞLENMİŞ MANTAR İHRACATI 217.7 1180720
22

11
 10.11.2020

Değerlendirme Şekilleri

Kırmızı reishi mantar, çayı, hapı ve ürünleri

Japonya’da Japon Sağlık Bakanlığı’nın kanserin tek

doğal ilacı olarak kabul ettiği “Tanrının Bitkisi” Reishi
ganoderma Lucidum Çin’de gençlik pınarının, uzun
yaşamın kaynağı olarak kabul edilir “Mucize Mantar” , “
Ölümsüzlük mantarı ” adıyla anılır.

12
 10.11.2020

 Günümüzde bazı mantarlardan elde edilen alkaloitler çeşitli ilaçların yapımında

kullanılmaktadır. Özellikle Uzakdoğu ülkelerinde romatizma, kalp hastalığı,
kanser gibi birçok hastalığın tedavisinde mantarlara mucize ilaç gözüyle
bakılmaktadır. Son yıllarda Lentinula edodes (Shiitake mantarı) adlı mantarın
bağışıklık sistemini teşvik eden bir bileşik içerdiği belirlenmiş ve bunun AIDS
hastalığının tedavisine yönelik araştırmalarda bir basamak olabileceği
düşünülmüştür.

• Mantarlar kültür bitkilerinde verimi düşüren bazı zararlılar, hastalık etmenleri ve

yabancı otlara karşı biyolojik mücadele etmeni olarak da başarıyla
kullanılmaktadırlar. Böylece doğa ve çevre üzerindeki olumsuz yan etkileri bilinen
pestisitlerin kullanımı azaltılabilmektedir.

• Ayrıca bazı mantarların laboratuar koşullarında ucuz ve kolay bir şekilde üretilebilmeleri,
onları genetik ve moleküler biyoloji alanlarındaki araştırmaların önemli bir unsuru
haline getirmiştir.

Mantarın Besin Değeri ve Beslenmede Yeri

% 92 oranında su içeren taze mantann esas olarak besin değeri açısından diğer
sebzelerden pek farkı yoktur.

13
10.11.2020

14