WIDZIEC, MYSLEC, BY TECHNOLOGIE MEDIOW wyBR WSTEP | OPRACOWANIE ANDRZEJ GWOZDZ 1G evict co jersytetu Gdariskiego “ai”.Dominique Cheng LITERATURA, nyorora.ss (1978), dowodach sfletyznyeh, w dem, Topi. O do woah sofistyesnych, ras. K Lasik, Warseawe ‘AUMON, J. (1979), Montage Bienstein, Pass DBeaaaumy, W. (1972, Drilo tu w epoce reprodubgji, pracl. K Kroemies, w: Holman Waresawa. ‘Bexaaus, W, (1997), Uc Hor? 80 Betrayed Women, New York 00, U. (1998), Dzilo otwart wapétccanye, ta, aborowe, Warszawa Taco LABARHE, Ph, NANCY, da (1978), 7Absat litraire Th de bitamature du romantione allemand, Pai Mticuny, PH (1950), De Pythagore & Butide, Contribution & "stir lidienner, Paes 12.218), Collected Papers of Charles Sanders TA ee) Estey fl, jetnokicrunbous, pret. A. Kopaeki, Wat nuass, Ch. (1994), Who Stole Feminism? How Women Hace Forma i nicohretonosé we potyhach des mathématiqus pre IPemce, Cn} (1931 Peirce, Cambridg, Mass Teaver, N. (1962), Wprowadeeie do gramatyki generatyune), rad joe rancasiego Me Weoblowaka-Wiater, Wroclaw-Warsuawn-Irakiw (Gdaike- Lode ‘Sonannan, R (1090), fpaténd et Tebhna. tude sur les notions deco aicennee ot dvd dHmdre & Platon, MBeom. Maszyna widzenia Paul Virilio oraz praedmioty mnie postreegaa’, napsal malarz Paul ce w bwyeh Dsienniach. "Too najmniejdumiewajace trier rene of niedavina siaje sig obiektywne, wiarygodne. Czy nic te sg nadchodeace) produkelgmaszyay wideeia’, juz ie ty fo roapuznejacezarysy frm, ale calkowicie interpretajge) pol wruelne, mise en scne,dalkieIub bikie slzone otczenie? Cry Tir mow sig nadtoo ove) nowe)dyseyplinietechniane)~ ywsjon- {2,0 motliwotc widzenia ben patrzena, gsie kamorastorowana fon prace komputer, atenostatn prjmuje ~ w imienfu maszyay, fabio tolevidea ~idolnosénnalny taczajqceg Srodowiska, ato psi yeveapsowe,srendsanin, ok v sebotee miierae??— W hvwill gly staje_ past naiti sutomatyzacin postrzogani, ynalazek setuctnego widvenia, delegowanie analiycbiektjwne) frecywistatel do maseyny analiyezne,nalezalehy ponownie 2076 tie sic hu naturze obraai wirtalnegy,owego swiata cbrazowego ‘bx widocznego noi, Ktrego isintenieoparte jst wylqcanie na Fetalng} badd instrumentalne)pamige wimalne. Jes mow! sig Gas rorwoju mediGw audiowiaualayeh, to nie jest to jus mealiwe hee tefl nad rozwojom wirtalinegoawita obeazowego nad jeso wolywem na spostby zachowad, bea wakazywanin nadto na hove upreemyotawienle widzenla, powstanie refularnego roku spntetyemnogpontrenganin, Wynikay ogo problemy eye, do- tjeace ie flke kontrol nadzor, lect rownietawigean) 2 nimi40 Past Virin manii preeéladowezs, ale praede wsaystikim pojawiaja sig ~ po do. TKonaniu sig podaialu postraegania srodowiska na to, co otywione, ‘yjacy podmiot, i to, 20 niea2ywione, przedmiot, maszyng widzenia filozofcane problemy podwojenia punktu widzenia, ‘agadnienia te wprovadzajq faktycznie problem ,satuezne inte ligengji", bo nie pojawi sig juz éndna nowa supersoftware do ro wigzywania probleméy szczogélowyeh, ani Komputer plate) gene agi, ktdry nie’ bylby wstanie objaé otacrajqoego srodowiska i postrzegat je. ‘Ostatecanie porbawwione bezpasrednie} cay posrednic) obserwaci obrazy syntotycane wytwarzane pracx maszyng dla maszyny, ve instrumentalne obrazy wirtualne, beda dla nas ekwiwalentem te io, co juz reprezentiyja obraay mentalne abcogo intorlokutora.. 2 sada, ‘Skoro nie istieje jut wyratanie grafiezne ani wideografiezne, ta automatycany aparat postrzegania bedzie funkejonowal jako rodzaj fantazji maszynowe), 2 ktdre} zostaniomy calkowicie wykluezeni “Jak zatem odr2ucé faktyemny chavalter naszych wlasnych ob razéw mentalnych, jeéli od tej chwili musimy odwolywaé sig do nich, by odlerye i w prayblidenia oconié to, co postraega mastyna. widzenia? W ten spos6b ta prayseta mutacia kamery rejestraei kinemato araficenej lub wideograficrnej do maszyny widzenia infografieznego prowadzi nas ka dyskusii nad subiektywnym lub obiektywnym: tharakterem produkeii obrazéw mentalnych. ‘Odsuwane stopniowo w daiedzing idealizmu lub subioktywizmu, a wige irracjonalnoge, obrazy mentalne dtugo — jak widzilismy nie byly uwaeledniane przez nauke, nawot weedy, kiedy rozwj f fografi i kinematografii prowadsit ku bezprecedensowema namo Jeni nowych obrazéw wapélaawodniczgeych 2 nasza codzienna, ‘wyobrainig, Trzeba byto poerekaé na lata sxeéédziesiate i prace had opto-elektronilea 1 infografia, aby saeroko, 2wlasacaa w Sta nach Zjednoczonych, zainteresowano sig psychologia postrzeganis winualnego, Prave nad nourofigjologia doprowadrily we Frangii do modyfika ji maezenia mentalnego swiata obrazovego, tal it JP. Changeux {W niedawno opablikowane) pracy piszo wrgce 0 praedmiotach men talnych miast 0 obrazach, welazujqe rOwniet na to, 2 whrétce be oseynawidsonia gn one widocune na ckranach. W ciqgu dveéch stuleet debata filozo passa i naukowa pracniosla sig wige 2 zagadnien oblektywnogel Areaaéw montalnych na zagadaionia ich aktualnoici. Nie chodai Jur atom wylacanie © mentalne obrazy Swindomote, leez race) im iaualne, wybworzone w sposéb instrumentalny obrazy nauk {ith paradoksalnie faktyeany charaktor Moim zdaniom, to jeden 2 najwadniejszyeh aspektow rozwoju owyeh technologit produkeji obrazéw numeryeanych i ayntetye iyo aposobu widzenia umoeliwionego przez optyke elektroniczna Felatywistyeana fuzja/konfazja tego, eo faktycane (albo — jesli kto Moll operaeyine) i togo, eo wirtualne; wy2szaé¢ ,efektn rzeczywi Mei nad asada raeceywistoei,jux nroszta szoroko kontestowa: tp, zvlaszeua w fizyee "Jak motna bylo nie zauwatyé, it odlrycic beavladu siathéwki, Itére umotliwito reewd) ehronofotografii Mareya i kinematografi Tnmiéectv, wprowadzi nas w now dziedzing mentalnego trwania obras? Tale mokna bylo nie dostree faktyeenego charaktoru fotogramu J aapreeceat obiektywne) resezywistosei obrazu wirtualnego w wi ttn Slmovym? To wizualne trwanie nie jest powodowane, jak daw hij sadzono, przez sama tylka siatkévwke, ale przez system ner: dry, Ktdry relestruje optycane postrzezenia. Co wiges, jak moana Ilo akceptowae zasadg, wedle ktére)siatkowka zatrzymuje obra: ay, nie akceptujae zarazom roli utrwalania w_pereepdji bezpo- frednicj? TW intocle of pocaathu fotografi migawkowe), ktéra umosliwita eolizacj filmu kinowego, staviano problem paradoksalnie aktual ego charaktera produkeji obraza ,wirtualnego" “Kaide postrzeganie obrazn (mentalne ezy instrumentalne) sta howi zarazem takes postrreyenie ezasu, nievaleénio od tepo, jake Tadtki to moment. Ten efas eksporycji prowadzi do éwiadomego lub nieswiadomego utrwalania (W zaleznosci od pradkoset za) na tym oparta jest owa motliwose wplywania na to, €0 podwia- domo, jolt fotogram lub wideogram prackracza 60 obrazéw na sekunde, Problem obiektywizagi obrazu wystepuje zatem jut nie tyle W stosunku do jakiegos nosnika-powierzehnl papiort lub celuoi th, to znaczy w stosunk do materialne) przestrzeni odniesienis,42 Paul Visti tale racrej w stosunku do czasu, do tego ezasu okspozyai, ktsry po ‘wala widzicé, albo ktdry ju nle pozwala zobacryé Akt widzenia staje sig wige alktom preed akcja, rodzajem pre akeji, ktdra w eagée wyjagnity nam prace Soarle'a na temat inten, sjonalnofe”. Jesli widzieé oznacza praewideiet, to lepie} mosha zra zumieé, dlaczogo przewidyvanio staje sig od niedawna ealym sob ‘nym przemyslem, 2 rozwojem profesjonalne} symulagi, organiza exine) antyeypaeji, az do nadejéein ,maszyn widzenia” preetnacaa nych do tego, hy widdies, by praewidzieé 2a nas samych, wigczniey ‘maseyn do syntetycznego postrzogania, keére maja hye w stanie tapié nas w pewnych zakresach, w niektéryeh ultrasiybkich operarjach, gdzio nasze adolnosei wizualne sa niewystarezaiace, nie fyle jut 2 powodu ograniczone) glebi ostrosei naszych. organdy waroiu jak w praypadku teleskopu exy mikroskopt), eo zbyt mate slebi ezasu nasze} fixjlogicene} percepeji obraza. coro fizyey wyniniaja zwykle dwa aspekty energi: energie po tencjalna jako moc i energie Kinetyeena, jako te, ktéra wyewala ruch, to by€ mote nalezaloby doreucis dai do tego jl trace rade tnergie kinematyczna, oparta na oddzialywaniu ruchu wraz 2 Jeo wwicks2q lub mniejsza predkote w obrebie postraet optyeznyeh i opto-elektronicenych. Zreszta ~ praypomnijmy sobie — ,widzenie nieruchomo" nie iat higj, a fijologia spojrzenia opiera sig na ruchach galld gcane), chach 2aréwno nieswiadomyeh i nicustannych (ruchomasd), jake i éwiadomych oraz stalych (ruchliwai). Pruypomnijmy tea, 26 na bardzigjinstynktowny, nawet najmnie) kontrolowany rau oka jest priede wszystkim ezymé w rodzaju 2windu kontrolnego, obejmow nia dotykiem pelnego pola widzenia, wiodgcego do wyboru pret spojrzenie okreslonego preedmiota Rudolf Amheim rozpoznal, 2e widzenie praychodei 2 dalcka, te jest rodzajem travellingu, aktywnoseia postracteniowa, ktora ‘po chodaqe 2 praestlose, oswietla tarudnie}s2086, aby objnt praediot nnaszego bezposredniego pastzzetenia, Pruestrzet spojrzenia nie jest wige preestrzenia Newtona, pr strzenia absolutna, ale praestrzoniq, Minkowskiego, praestraenia. relatywna, Istnigje zatom jedynie mrocmna jasnose gwiaid pocho agca 2 odleglych mrolow przasztogi,slabe Swiatlo kéGre pozwala ‘nam uchwyci¢ rzecaywistoés, zobaceyé, ztzumieé nasze obeene ot 4 winwalnyeh, teenie pochodzqce 2 odleglej paige’ wizualne), bea ktére) nie ma plete spoirzenia Po obrazach ryntezowanyeh — praduktach logistyki infogratie ye) — #0 Preetworzeniu obrazéw numeryeznyeh 2a pomoca, kom- ulerowego planowania i dalseego roawijania nadestly oto czasy fridzenia syntotyemogo, czasy automatyzacii postreogania, Jakic fg teoretyeme i praktyezne efakty, Konsekwencje nasze) wiasne} Givi swinta” aktunliajqc! inte Paula Klee? Seybka, prayna) faniej od dziesiqciu Int, proliferacja kamer nadzora w miejscach Za Sciang nie widze juz plakatu; przed éciang plakat mi sig na- ave, jogo obrax mnie spostreoga "To odwrocenie postrzegania, te sugestig fotografi reklamowe) ‘inajdujemy na wsaystkieh posiomach, zardwno na bllboardach, jal iw dziennikach czy magnzynach, Weayatkie te odwaorowania maja GW .sugestywny" charalter, od kt6rego zaleay racja byta reklamy, Graficana lub fotograficana jakosé tego obrazu, jogo ~ jak sig mévi wysoka definieja, nie 84 tu gwarancig 2adne estetyki pre fyali, ostrosci fotograficznej, leex jedynic poszukiwaniem glebi Dpriosrzeni, trzeciego wymiary, kiérym bylaby sama projekcja DPrickazu, przokaru reklamowego dazaqcogo do zatrzymania praez Iusze spojrzenia toj gebi i sty sensu, ktérych okutnie mu bral: je. Nio miejmy wige juz ahudeet co do bohaterskich ezyndw fotogra fii reklamowe}. Obraz fatyemy, ktory narzuca sig uwadze i absor Duje spojrzenie, nie jest juz obrazem skutecenym, leez rodzajem IaSladownictwa, ktsre na w26r fologramu kinematograficznego“4 Paul Vir, probuje wpisaé sig w biog ezasu, w kidrym optyka i kinematyka gq/ otgd 20 soba zlgezone. W séwiecie transparencii i wirtualnate, w Ktorym reprezentacia ‘oraz bardziej wypierana bywa przez autentyczng prezentacje pub. ema, powierzchniowa fotografia reklamowa wlagnie wskutel’ sswogo rodkladu uezestnicey w owym upadka pelni i aktualnosch Pozbawiona ayeia, pomimo kilku preestarzalych satuezek, fotogra fia ogtoazeniowa nie obwieszeen juz niezego poza swym wlasnym ‘upadiem w stosunie do bohaterskich eaynw teleobecnaéci pres rmiot6w w ceasie rzeczywistym, jak to juz ma migjsee w praypadky) telezakupéw. Caye nie dostreegamy owych ypreyjaenyeh reklamie® cigearéwek, sungeych w qestych azeregach niczym automobilne spoty reklamowe, ktére szyderezo dopelniajg zwyklych spotsw au dioveizvalnych? Fotografia roklamowa, ktérej utytocanoéé publicana zagwaran: towana zostala abyt slaba definicjg obrazu wideo,ciagle zdolna jest oddzialywaé na exytelnikéw, preechodniow, prawdopodabnio je nak ta praewaga zniknio wrat 2 telowiziq wysolie) defini, wras 2 olwarciem witryny, ktére} traneparencia Katodowa whrdtes 2a pi efekty transparencii klasycenoj wystawy. Daleki jednak je stem od odmawiania fotngrafii wartosei estetycane, itieje prze let jeszeze logika,logistyka obrazu i ezaséw jogo rozpowszochnia. nia, ktdre — jake widzielismy ~ okesily jego histori ‘Bpoka Jogi formalne} obrazu, to znaczy malarstwa, grawiury, nechitektury, alkoteayla aig wraz 2 wieldem XVII. ‘Bpoka logiki dialektyezne} obrazu, to byl czas fotografi, kine matografit lub ~ jak Kto woli ~ fologramu w wioku XIX. Bpoka lo iki paradokeslne) obrazu rozpoczyna sig wraz 2 wynalezieniem wideogvafl, holografit i infografi.. tak, jakby w kofesqeym sig wioku XX konice modernizmt mini zostaé podkreslony 2a pomoca korea logiki publicene) reprezentaci. Podezas guy wystarczajgco dobrze znamy rzoeaywistogé Logik formalng} tradyeyine} reprezentacii obrazovee i, w mnicjsoym sto piu, aktualnosé logiki dialektyeme’, ktéra okeila reprezentacie fotockinematografieang (patrz np. Dslouzo 1983, 1985, Schaolfor 1988), to x trudem prayjdie nam docenié wirtualnosé owe} logiki paradoksalne) wideogramu, holograma albo numeryeanej produlec obrazn 45 esaya widonia Stanowi to prawdopodobnie powéd dziennikarskiogo obledu interpretacyinego, ktsry i dzis jeszeze towarzyazy owym technolo Hom, ink rownie prolifera i szybkiogo stargenia sig rozmaitych fompaterdw 4 sprzetu audiowizualneg. Paradoks logiceny stancwri wige 0 logiee obrazu w ezasle x20 exywistym, ktory dominyje nad r2cezq reprezontowang ~ {0 czas Gorajo odtad nad prestraenia rzecrywista. To wirbual Fiwata aktualnoée, niszezge samo pojgeie raecxywistosci finays tradyeyjnych reprezentacit publieznych (graficanych, foto fificenych, kinematografcanych..) na korayéé prezentagi, parse {foksaine) obecnoéci,tele-obecnofel przedmiotu albo podmiotu, lt ya zastepuje nawet swa egzystencig, ti teraz W resultacie oznacta to ,wssok definiejg", no tylojednak obra- au (otograficenego lub telewienalnege), co same} reeesywistosc, Wraz 2 logika paradoksalng mamy oto istotnie do caynfenia mulowaniom reeczywiste) obecnoéci przedmiotu w ezasle rzecry- Avistym,pocczas gy w poprzednie] epace — log dialektyczne) obra {ii byla to sama obeennsé w innym czasie, dboenoséproeszlosc, Ko ana state utrwalita sig na Kiszach lub filmach, W ten sposbb obraz peradoksalny 2yskuje znaeczenie portwnywalne x niespodzianka, do Hiadnie) mévwige ~ 2 zaldéeeniem obrazu", wypadkiem transmis Aktualnoset obraza preedmiota ujmowanego pruvz obiektyw sparatu zijgciowego odpowiada ta wirtualnose jego oboenosci, uj fmowana przez aparat, ktéry rejestruje obrary lub dwight w ezasie recrywrintym, sprawiaine :niespodziank", i ktéry pozwala mio ty ko na telespektakt adjetych preedmiotdw, lovz take na teleakeje, telozaméwienie i zakupy w dome. ‘Wrééiny jednak do fotografi, Jeslistereotyp fotografi reklamo ve} wraa 2 obrazem fatyeanym zapocaathowuje radykalne odwréee hie zviqrkow migdy tym, kto postraoga a tym, kto jest postrzega- hy, éwietnie ilustrujge tdanie Paula Kleo (,terax przedmioty mnie povirzeraia’), to jest to motliwe dlatego, ze fotografia roklamowa pie ubwierdza jud nawel pamigci krétkiogo trwania, pamiatli bar- Aig} lub mnie} odlegte) praeszlosei, loce racee) woe, take i tu juz uuwzglednienia praysclosi, a'nie tylko przedstawionin prze seloécl, Ta wola zacugla uuewngtraniaé sig w kovicu ubieghego stale ta w fotogramie, a wige macanie wezeéniej nim wideogram osta tocznie jg urzocaywistil0 anit pois ig fotografia dokumentalna, ftograia rekamova ustanowita witepny etap autiowisuainoge bras fa tyemego! ~ obraz publiczny, Ktory zal dalé micjace dave) prea Stent pues jg Komanika sacema, publ ca tablicgoplsze, oczliwaniy na rychte ureceyrstniente ovye snaszyn widzonia’, tbr sq w stanie widzie 1 postrzara 2a na Zresztg od pewnego exaau istnigie we Fran nowy MOTIVAG sluiney pomiarowi lcsby tlewizOw.” Chodal 0 raz) sceamel shreynk podigczone do odbiorikw, tira nie zalowala sie ju jak Jo popraednicak, wskazywaniem moment wlacemnia stagh ale tym razem miery fuklycang obecnose ast pret ekranem Oczywiscie to dopiero watepny etap maszyny widzena, ale wska zuje on wystarczajqen dobtnietendencje w dedzinie Kontrol! mo diamotryeane} wobec niedawnychblgdow popelnionyeh w zwige + zappingiom w atasunk do reczywist) publcenasl reklam Od chili, gdy przestrooh publlezna ustapila micsca obrasbw 2a sig ull! placow ka domowen terminalowl powlerachal re iKlamowe, ktiryzastapimiejski, wskutel eo sfera prywatna Jo ‘ae bari) ntact nt we elatyone) autonome NNiedawne aainsialowanie tlewizoréw w celach wigriennych ~ jut nie tylko we wapolnych salach ~ powinno nas byl zaalarme wat. Ontatecanie ta mato praemyslana decyaia waksauje jednak charaktorystyezna zmiane w evolu shyeesjaw w daedtinte wi lennictwa, Od Benthama vigeienie praywykto identyicowee 9 2 panopiykonem, inace mowing, prayzwyezajono sig do centrale g nadzoru~ skeazani snajdu sig 2awseo pod e2yjad obserwach W pola widzenia eras Drié natomiast wigéniowic moga nadzorowaéaktualnos, obser vwowaé wydarzenia trnsmnitowane preet tlewizi «tm samy dwrécié dawn rlasg; w chwll gy widzowie Winczaa swe Od biomiki, ajc sig oni ~ oxy wigdniam, ery fet nie pal wideenia telewia, w abszarze, na ktbry nie maja jednak Dadnogo wolywe 47 asaya widenia Nadzorowaé i keraé® ida ze sobq w parze, napisal kiedys Mi vl Foucault. O jakq karg w tym pozornym poszerzeniu wolnosei fla wigini6w chodsi, jest nie o typowg karg reldamy: pozadtiwosé. Miytlumnaczyt to pewien wigaien zapytany © powyzsze zmiany: Te Jawizia cayni wigzienic cigaszym. Widai sig wszystko, co sig traci Warystko to, do czego nie ma sig prawa’. Ta nowa sytuacja dotyczy pie tylko uWigzionia katodowozo, alo w révme} miorzo kiorownie {wa preedsigbiorstw oraz postindustrialne) urbanizag ‘Od miasta — teatra aktywnofei Iudzkich, 2 jogo daiedziicamt osciolnymi, placami targowyini zaludnionymi w te) samej mierze fabecnymi aktorami, co i wideami ~ do CINECKTTA, i dale} do TE. TECITTA, minsta zamicsckalego przez nieobecnyeh telewidz6w ~ fal wynalazku okma micjskiego(witeyny, w kthre) przedmioty i oso hy Kladzie sig pod szklem, co spawodowalo narastajqca w ostatnich (risigciolociach transparoncj, i w kosieu doprowadaito do optyki flcktronicenei, po drugie) stronie optyki foto-kinematograficane)) byt jue tylko maly krok do opty elektroniczne) modidw transtaish felewizyine), ktéra nie tylko potrafistworayé budynek 2 witrynami, fle takze witryny-miasta i witryny-narody, pravidaiwe megelopole, Itdre, paradoksalnie, sq w stanie polaezyé ze soba na odleglosé jecnoathi woke zestandaryzowanych opinii i zachowat, ‘Mozna proskonac Inds 0 wszystl fikwjne detale” dekdarowa (preypomnijmy sobie) Bradbury. Recezywiseic, na webr polaladacay, ktéray praywigauj sig jadynie do sugestywnyeh dota- Ew obrarie publiesnym nie bada sig jut rorciqglose, preestreeni brazu, lecz Kieruje uwage praede wszystkim na intensywne det Je, na sama intensywnode preckazs, preeciwieristwie do kina ~ mawial take Hitcheock — w te ‘wisi nie ma ceasu na suspens, mozna w nic) zobaczyt jodynio nie sporiianke,” To jest wlasnie paradoksaina logika wideogramu, Lo gika, kisra woli praypadek, niespodzianke, ze srkoda dla trwate) substangj przckazu, ktéra dawniei, w opoce logiki dialoktyezno} togeamt, spreyjaigcc)trwalos oraz ekstensii reprezentaeii,wiodta pom. Stgd_éw nagly udzial urzgdzoi do transmisji boxposredniej Ww micécie, w pracy Iw ayeiu prywatnym, Ow telenadeér w ctasi rzeezywistym, ktoty niestrudenie exyha na cos niespodaiewanezo, Diepraygotowanego, na eos, eo moglaby adarzyé sig niespodiewanic48 Paul Vii ta lub tam, tago lub innego dnis, w bankach, w supermarketach albo na boiskach, gdzie kamera wideo praeimuje od niedawna rolg sedziegs q Oto industralizacja prowenei, praewidywania, rdaaj panicznej antyeypacii angadujgce) prayszloée | preedtutajaca ,industrialive, éig symulaci”~ symulaca, Rtéra dotyezy najeagéeej awa, praw dlopodobnych defektow aystemdu. Powtrzmy: wzmoenienie kontro Iii nadzoru wakazyje tendencie w ramach reprezentacit publicane, zmiang, ktdra nie dotyezy wylacznie spraw eywilnych exy policy nych, ale take militarnyeh i strategicnych aspeltéw abrony Podejmowa¢ drialanie praeciwko rywalowi, to cagsto podime waé kontréode w stosunku do grégb, W praeciwiesistwie do stot kéw defensywnych, widocznych i ostentaeyjnyeh fortyfikacii, kontr Srodki stanowig praedmiot tajemnicy, najwigksze 2 moliwych za. {ajenie (dysymulacig). W ton sposdb skutecanosé kontrsrodkw ko raysta zasadniczo ¢ ich pozomego niebyti, Pierwsay fortel wojenny nie jest wige mniej lub bardziej zmysl tng zasadzka, ale, po picrwaze, zniesieniem ajawiania sie fakisw, Jkontynuaca togo, na eo wekszywal Kipling, kiedy twierdzt,,Pierw 29 ofa wojny jest prawda’. Nie tyle chedti o wprowadzenie ma ‘ewru, oryginalnej taktyki jako innowagji, 0 wiele bard) o stra tegicane “ukrycio informacii wekutek proces dezinformadi, W-mnigjszym stopnin polegajqce na fatszowaniu, dowiedzionym Ktamstwvie, o wiele bardzicj za8 na zniesieniu zasady prawdy. Jes relatywizm moralny dlugo mégl szokowaé swiadomose, to dlateg,, ‘e byl czeScia togo fonomenu. To ezyaty fenomen reprezentagji, bo rwlatywizm ten istotnie zawaze daje znaé o sobie pray pojawianiu sig wydarzes Iub recery, juz chothy ze wagledu tia nicuchronnie subiektywng interpretacjg w trakeio roapoznawania form, praed ‘miotw i seen, ktorych jestagmy éwiadkami ‘To tu rozgrywa sig odtad ,atratogia odstraszania’,strategia ma newr6w zwodniczych, oloktranicanych i innych kontrérodkéw. Pra ‘da ju nie maskowana, ale obalona, oto prawda obrazu recczyi cane eure (tctronins) ~ ented w terminal militar) chet alot ala procedur porwalalgeeh na preatyywann om radieitenee ‘yc nepal, ch ska throng email een (yp. a 49 giog> — obras rzcczywista} pracstrzeni praedmfotu, postrzeyene|50 Scczegtinie charakterystyeae aressta jest to, #¢ brof odstra szajaca par excellence, bomba atomowa, opiera ‘sig nit nych odkayeiach w fizyee, ktéra wszystko albo prawie wszy, Wedzigeza teori wrglednosci Rinsteina, Nawetjesli Albert Sinstaig 2 pownoicig nie jest winny wynalesienia bomby, jak sqdai opinig Dabliczna, to jest jednym x gléwnych odpowielzialnyeh 24 ups Wseechnienie teorii wapleinosei. Koniee ,absolutnegd” charakterg Maaycanych pojgé przestraon i cas edpowinda pod wesledem na uukowym takze zwodzoniu ze waged na raceaywistoté obser wows yeh fat Oto i istotne wydarzenio, ktére posastato ukryte preed oczami ‘pinii publicznej, majgce wpiyw na strategig, jak filozofie, chon mig oraz setul Mikro ery ,makrofizyka” —éwiat tue po wajnie rzeceywistogel falktow nio byl juz pewny 2adne) prawdy. Po upadku prawdy obj wiongj nastapil nagle upadek pravwdy naukowe), a ezzystencjaliom Jasno wyrazit ten zamet. Ostatecanie réwnownga strachu oplcrata sig wlasnie na owe) niepewnoéei i nieokreslonosei. Kryys determ ‘nizmu dotknal vige nfo tylko mechaniki kwantowe, ale takoo ck nomii polityezne), i stad wlasnie wzigh sig to szaletistwo interpre tneyjne migdzy Wechodem a Zachodem, owa wielka gra adstrasea 1© praet adpowiedzialnych za. prays szlosé w Pentagonie, na Kromlu i w innych miejscach, -Naledy lugasié nadmiar raczej niz potar’, napisal kiedyé Herallit. Za skeeptowana przez protagonistow zasada odstraszania odwrécila te relasjg: ugaazenie potaru nuklearnego ulatwito roewd) nadmiar aukowego i technicznogo nieumiarkowania. Nieumiarkowanto, Kktére ma 2a cel stalo podwytazanie stawki kontrontacyind) pod Sselachetnym pozorem zapobiegania konfrontagi, uczynienia je} na zawsze niemoaliwa, 2e wagledu na dyskretne pozbawienie zaufania praestezeni te sytorialne), wynikajgce 2 podboju przestrzeni okolosiomkie), gon stratogia i geopolityka zlaczyly sig w pozér sfalszowane) ezasowo. fei, gdaio PRAWDA i FALSZ zostaly uniewamnione, stopniowo taj ‘muja migjsco tego, co aktualne i togo, co wirtualne, x wielka s2ko 4a dla Swintowe) gospodarki, jak to rreszt4 doskonale pokazat moz a oti aly, ae ivy dul technologit kompatorowsj krach gieldowy na Wall Street feo 198 * Derywiae praylos w ultrakrétkichckresach bexposredniodct iipnotycen), cvs intonoy way, unoliviaacy ziknigto prsacio fet altakrdtkim trwaniu transmit bespodredniejw telekom ita, zastepie can akstenaywny, W Kidrym praealos sala je eres do dyepoeyei w dtogim trwaniu tygodn,mlesigey TInt, Pr Bary poiotynek migdzy bronig a rynsztunkiem, migday napestat Het obrota trai wige na swe) aktualnoél,jadno 1 drugie by fie odtad slgczone w vtecnologicenym podwajonix", owym para hicsalasm prewtiniocic w Ktorym mane awodnire, Kontrod Beiedn caraz bardse!rozwijane, preyimnge whrSize charakter fdownie obvonny. Obraz stanie sig amuniga bards] skutecena ni fis ora wiatcivie mialodewicreledla! rey kf presni og vnowasne ora, ove ang} presentagi | ekranowe) reprezentag, manowry zwodnier Gestraszania. Ronflikt interpreta recnywislosl ostraszania "Tadjeyne pytanie:edstraca exy sig bronté? ostae wigs 2 Aaron pre lena trends ny dementia at wlarygoinsel rodksw sti ie chocindby owa stynna amerykasska In i, Keg) prasad ni jest yeh do dvsporyci? tatyrea Obrony Stratogiezne) (S absolutnie pewna r lowne typy broni: Praypomnijmy, 22 w rezultacieistnicjg tray glowne typ Dros, ktérg okresla ce bros, ktéra finkeja i bros poten Gjalna, zapowiadsjgea’ wepomniane wy2ej _manewry zwodnicze ‘contest Tesi edatraszanie nuklearne pierwseej generac prowadazilo do ‘oraz wigks2ogo doskonalania systeméw broni (wighs2y zasieg i preeyzja, miniaturyzacia ladunk6w, inteligencja.J, to x drugic) strony prowadzilo ano poirednio do udoskonalsnia manewrow ‘wodniczych i inngeh kontrérodkéw. Stad znaezenio szybkiogo ro2~ rWiniania cel6w ~ jut nie tyle prawdriwych od falszywych rakiet, to raczej prawdzivieh od sztueznych sygnaléw radarowych, prawdopodsbnych od nieprawdopodabnyeh ,obraz6w” akustyeznych, op tycanych exy termieznyeh, W ten sposdb w epoce ,powszechne) eymulaci” akefi woise. wych (adowryeh, morskich, povietraych) duzymi krokami weh. dtimy w wick’ integraing} dysymulagli. Oi wojna obrazéw 4 déwigkéw, ktéra dazy do zastapienia wojny pociskow 2 arsenaly ‘atomoweugo udstraszania, ‘Jedli lack rdzeslowa ,sckret”(secemnere) anacay ,alikwid, wae’, ,traymaé sig na uboezw rozumienis”, to owo susunigeie” ma’ dais W mnicjszym stopnin charakter preestrzenny nit czasowy, Unytecenicjsze stato sig oszukiwanie ze wegledu na cans trwa nia i zatajanie obrazu kanalu powietranogo, niteli kamuflowa: rio samolotéw cay rakict, ktére maja transportowaé material wy) bbuchowy; dlatego powstaje nova dyseyplina balstyczna ~ trnjekto. sratia Wadniejse stato sig zmylenie przeciwnika co do okreslonogo ka rnalu powietranogo lotu rakiety albo nawet e0 wiarygednose je) tbecnotel w ogéle iz zmylenie go co do je iatnienia w reecxywisto fi, Stad dw nagly roaw6j bombowesw STEALTH, owych yniewidocs. rych” broni noényeh, ktdre w ogtle albo prawie w ogéle nie mon bye wykryte, Po prehistoryemym okresie broni, ktdra byla okreslona .preet Je) cel" i okresie historyeznym broni okreélone} przez funkcj ‘ajdujemy sig na progu treeciej epoki usbrojenia: rozpocayna si posthistorycana epoka arsenala broni potencjalne) aleatoryezne); ‘wnj niswidainine) broni, tra oddaiatyje jedynia wakutele ota tecznogo rozdarcia tego, co r2ecaywiste i jogo abrazowego przedstae wienia. Obicktywne Klamstwo, nicsidentyfikowany, wirtualny: przedmiot mora byé w rdwnym stopnin Klaayeznymi érodkami fransportu, nie do wylrycia dzil ieh formie Tub eloktroniczne po ‘wloce ochronnej; pociaki na energie kinetyemna (KV) wymagalace jedynie wlasnej predkofei uderzenis, albo inaces) ~ bros « energiq Kinematyezna, clektronicene manewry 2wodniceo, yobraty pock skéw", amunija nowego rodzaju, ktéra potrafi niebexpieccmie fi seynowaé i ospukiwaé prasciwnila, w octekiwanin bront promi nlotwéreze, operujace) sama predkoseig éyiatla ‘Material zwodzenia, arsenal dysymulacfi, ktdry wykraeza dale ko ponad arsenal odstraszania, poniewaz ten ostatni oddzialujo jo wideonia 59 dynie wskutok informacji rogpowrsechniania destrukeyjnych wy fzynow, poniewa2 nieznany system uzbrajenia nie adstraszylby prascivmika/parinera w gree strategican, w ktérej koniecrna jest apowieds, opis publicystyezny dostgpnyeh materialow. Stad zy feemoié militarno} autoprezentaeji 1 owyeh slymnych ,satelitow fapiegowskich", ewarantujgeych révwnowage odstraszania, Celybym w jednym adaniu mia! podsumowaé aktualna dysku- sip n2 temat rakiet precyzyjnych i broni o wysokiej sile ratenia tevwiadczy! byly amerykatisi podseleretarn stanu do spraw obrony We. Porry ~ powiedziatbym tak: jesli widaé cel, to motna wyise glotenia, ik da sig go anisecaye Cyiat ten méwi niejedno 0 nowe) sytuacii i wyjamia ponickad powvedy aktualnego procesu rozbrojenia, Jeli rzcezywiseie jest tak, to, 00 2ostalo postrzetone, juz jest stracone, to nalezy inwesto Waé toraz w strategie zatajania, jak wezesnie) inwestowano wy Iyemnie w uxbrojenie, Od tej chili badanie i rozwdj manewndw awodnicaych w kompleksie wojskowo-preemyslowym zajmie mig fs:0 eksponowane, ale zarazem ulayte, poniewaz cenzura ,tachnik wodnicayeh” przewyasza daleko to, 9 dawnisj w praypadicu bom- by atomowej stanowilo tajemnicg wojskowa, Odwrécenie strategii odatraszania jest wyraéne: w_praeciwien stove do uzbrojenia, ktéro musi byé znane, aby resezywiscie odstr S206, urzadzenia ,potajemne" funkejonuja jedynie walutele masko- Wwania ich egzystencsi. Oto inwersja wprowadzaigea klopotiwa 20 gadky w stratogii Wechéd.Zachéd, podwatnjgen anima uasade od straszania nuklearnego na rzecz ezegos w rodzaju ,lniciatywy Obrony Strategicang)’, w mniejszym stopniu polegajace! Gak utr2y ‘mywal prezydent Reagan) na uayciu nowej broni w praestraeni rosmicanej, raczej na zasadzie nieokreslonotei,nieanajomose rela fywistycanego systemu broni, ktérego winrygodnose jest réwnie Biepewna, co i jego widzialnosé Latwie) teraz zrozumicé nowe, istotne znacrenie ove ,logistyki pstreyania’ i tajemnicg, ktéra nadal ja otacra CVirilo 1984). Wojna hraxéw i déwigk6u, tira zastepuje waing przedmiotow i rzeczy iby kde), by wygraé, wystarezy nie stracé sg jut 2 oeza, Pragnionie widzenia wazystkiego, pornania wazystkiogo, W katdym momencie, W katde} okolicmoée, wola ogélnego rozpoznania, inna naukowawera oka Boga, dig kta katda neepodaink, katy reypa {nk kane nepreewitiane wiargigio zstlyhy na zawze wy ‘Obnk preenysloworo raj Joni mapaxynowe pots bron automatycone,isnige satom (akio rorwd) sbresow maghrynoy toch, isryeh poceattiom byt ftogram. Poni syznaly wideo Crap spay alow wien mine rmviae tel recnilivoscr dnlatkowe wibogtenne je masltwae lend ora A claio rece} fo zarowno w did, jc w nec. Ostatnie Stadinm te) orate sapewntw Koc maneyna widvenia (percep. tron), aulomatyernie rozpanajqeaaymtstyeane obray i fem, i nie same tylko kontry sylwetki. Dries tal, jl gy cro nologia wala Kinematografa powtirala sig w moss Kstrea ny {pola Inara magicanutapowala nn nowo pred epak Ke mmery wideo, po Kr) mata holografia numetyszna ‘Wohee polobnych ckscssw praedstawieniafilozticme kwesti prawdopadobiodcbwa i nigprawopdobifatra nya proowage had kweotianiprawdy i flo, Praesunigieofrodka anintereso. nu natychmiasiowase, doprowadr nas w kof do sastapioni Ka Towne) alterna rvectywitos allo odworowani,akernatyw bande rolatygyaktalne abo wistaln ‘Chyba.. chyba 0 dtyjemy powetania misszank,fzjonfug awech puig, poraloksanogo nndajciaracerywiseé!jednopl Wj, potadobrem isl fin razem jednak ze welgd na kre ni hatogora preosran| cen | ich slaty wymiary, ok Tewantiw i nadperewodaikéw Wystarcey prajtze sip choGoy najnowszem roxwejow owe straint awodnicag iody stab generale movin 0 Srodow wlaseiva. tangy kontrsredkéw na terytorium preccivaika, jasno wakarun nn miangsamego pojgeiafroowisha, jak | 2s sci wydarzef, Ke tm maja mice. haraterniepowmote i sable cvacla fenomendw atmos ryeanyeh lacey ip ts fyi samy cochams, ale tym razom 28 Wrorlgdu na zachowanio fal elektromagmetyeznyeh, owyeh konte Srodktw umoiivioieyeh obrong trytorum, Horsyna wide 6s ‘Admiral Gorszkow stwiordzit: ,Zwycigzeq nastepne} wojny be. rie ten, kto najlepie) wykoraysta spektrum elektromagnetyeze fall tal jst, to trecba zauwaaye, ix prawdzivym srodowiskiem ji wojskowe; nie jest jus dostepne érodawisko optyeane i akius iyczne, lect otocaonie elektro-optyeane, poniewae pewne operacie jut teraz, dzigkt zdjgciom radioelektryeanym, majq miejsea w e2- fe srcezywistym poza zasiagiom optyeanym (oudela de la portie pptique ~ APO), jake sig to méwi w targonie wojskowym. ‘Aby dobrae chwyeié te praemiang pola akeji, naledy ponownie powolaé sig na zasade relatywistyeznego reapoznania, Jesh kat fae proestrzoni i czasu stay sig wagledne (krytyezne), to dlatego, 26 tharakter tego, co absokutne preemiescil sig 2 materii do éwialla, fr aaszcza do predkosei graniczne), W ten sposdb to, co sluzy wi eonin, slyszeniu, pomiarowi, a wige postrzeganin rzeczywistagc, nie jest prede weayetkim éwiatlem, leez predkoécin. Odtad pred rosé nie tyle juz sluty do latwogo preemiesxceania sg, ile do mnie Jub bardaiej jasnego widzenia i zrozumienia, Ceasowa exestotliwosé swiatla stala sig cxynnikiem okreélaj tym apercepele fenomendw ze stkoda dla ezestotliwose! prec Mrrenne. Stad moaliwosé owych niebywalych. zwod aecrywistym, owe manewry zwodnicze, ktore mnie) dotycea same go przedmiota (na prayklad rakioty) niz obrazu jogo obeenosel W nioskoticzenio krdtkig) chwili, w ktore} dokonuje sig ich wirtual- nei aktualne wymieszanie dla detektara lub obserwatora Istnioja wige na prayklad manewry zwodnicze x efektami cen- téryeh delalanie pologa slownie na nalotoniu ax radarowy, ktory ,widei" rakiote, obraza callewricie zhudnego, obraz, ktdry dyspontje ailnicjeeq sitq prayeiqgania nig, rzeceywi- sty obraz stat, ale dla nieprayjacilakie) rakiety jest rownie wie xygodny. Kiedy ta pierwsza faza awodzenia powiedsie sig, samokie owanie pocisku zamyka sig na érodku eigakoéel catogel, na obra sic-uludzie", ,obrazie-stateu"; nie pozostaje wige jut nic, jak wypr wadui¢ jedynic oszukang rakiete noza okret, a wszystko sprowadza sie do itu ulamkéw sekund, Jak niedawno wskagal Henri Mar tte, odpowiedzialny za francuskie lotnictwo i podréze kosmiezne JRozwej skladnikew podstawowych oraz mininturyzacia zdecydyig ‘© materiale jutra. Dzigki elektronioe niezawodaose brani moze 20W ten to spossb po jadrosrym roesuezepieniu praostrzent mate wii, ktory doprowadeit do strategit planetarnogo odstraszania, na dlesela wreszcie dezintegracja ezass éwiatla; bardzo prawdopodob- ne, te wproweds ona dalsze zmiany w grze wojenne), w ktGre awodaenis rwycigty odstraszanio. ‘Ceas katensyomy”, Kory dist do paglebienia ogélnogo carale teru nieskofieone} wielkossi czasu, zastapiony zostal dzié przez czas ,intensywny", zglebiajgey nieskoriczenie mals ereSé trwania, tewanie ezasu mileoskopowego, ostatnig) postaci odnalezione) na’ nowo wieeznoéci, poza imaginatywna ekstensywna wieeznoscig mi nionych stulec (Prigogine, Stengers 1988) "To intensywna wieeanoés, w ktérej momentalnasé transmis ob razéw, umoZliwiona praet najnoweee technologie, zawiera odpo ‘wiednik tego, co ravwiera nicskoiceenic mala czastka przestrzeni materi, Centrum ezasu, czasowy atom usytuowany w ketdym fktualnym momencie, nikly punk! postrzegania, od ktrego rozciag Tose i trwanie postrzegane aq inaced); ta wagledna rééniea ulcaraje rowa generate tego, co racexywite, rzecrywistosé zdegenerowana, ww Ktdrej predkosé goruje nad ezasem i przcstrzonia, podabnie jak Swiatlo nad materia, a energia nad tym, co nieotywione ‘Skoro wazyatko, 60 jaw sig w Swietle,jawi sig w swe) predkosel owe} uniwersalne) stale), jéli predkosé nie stuzy jus, jak do tej pory sadzono, ruchowi i zmianie miejsea, leez praode ws2ystkim te mm, by widaiee i rozumieé r2ecaywistos€ zdarzen, wtody beawsrun- keowo naledy ,wydabyé na fwintls” trwanie, podobnie jak rozciag tose. Katde tewanie, od najmniejszego do maksymalnego, prayezy nia sig zatem do ujawniania bliskoéei obrazu wobec preedmioty praestrzeni i wyobragenia etasu, eo proponuje obecnie fi yk, ktGra binarne dotad pojgcie interwatw chee uczynié pojgciem. tréjelementowym: interwal w przestrzeni (znak minus), interwel ‘Ww czasie (anak plus) ~ to jest znane; i wresacie cof nowogo: inter W sfuwletl” (znak zerowy). Swietnie iustraje Gw trzeci typ in terwata interfeis aparaty telewiryjnego podczas transmisii bezpo redniej albo monitora wySwietiacza infograficanego (Cohen-Ta: ‘nudii, Spiro 1986, 115, 116, 117), ‘Poniewai ezasowa’ ergstotliwoéé éwiatla stala sig exynnikiem: doterminujaeym relatywistyezng apercepsje fenomendw, a tym sa: Moneyan wide on58 Peal Vir jeszeze, mimo postepsw w dziedzinie élepoty psychicane) lub fio Togicane), nierorstreygnigta redleasé éwintla albo sviatlo pr twarte, mimo wspomnian juz mozliwasei trzeciej formy energil encrgii kinematycanej, energl-obraz, fuji optyki fal swietlnyeh i relatywistyeane) kinematyli, ktéra zajmowalaby miejsce obol’ ‘hydra ofiialnie uenanych form - energil potencfalne| i enorgi Ii netycznel; ta energia ,w obrszach” moglaby rozjasnié dyskusyine peigeie energii abserwowane} Energia obverwowana czy encrgia obserwacii? Kwestia ta stanie sig whrétee aktualna wrax x rozwojom liemych wspomaganych komputerowo protez postrzegenia, ktérych logiczng konsekwong, hot agodnie 2 logika patadoksalng — musialby by PERCER, "TRON, gdy2 to ,obiektywne postrzeyanio” bytoby dla nas na zawsze niedastepne, ‘Wobec faktu ove} ostatniej automatyzaej tradyeyine kategorie rueczywistosed energetyeane} faktycenie juz nie wystarcza: jel caas rascaywisty rwycigaa reecaywista przestrzes, jdli obraz 2¥ cigea priedmiot, a zatem to, eo teradniieze, jedi wirtualnosé zwy cigta aktualnosé, wtedy nalety zbadaé alti ove) logiki ezasn, tensywnege” wywierane na rozmaite fizykalne preedstavionia Podezas gay w epoce czasu yekstensywnego” uzasadniona byla jesz cae logika dialektyeana, w obrebie kidre| wyrainie odrézaiano win tualnodé od aktualnosei, to w epoze czasu intensywnogo wymaga ne jest epaze rozwikanie zasady rzecxywistoel, 2a pomoe kt6re faino pojgele wirbualnosel iogloby sostaé prabadane 1 sory igowane. ‘Stad nasea propozysja akeoptagi paradoksw logicznego prawd vie} ,energii obserwaci, zapoceatkowane} prees toorig weglednosel, iktora ustalila predkosé éwiatla jako nowy absolut i wprowadzila aioli niomu trzeci, obok Klasycanych interwal6w w przestraeni | w cease typ interwaiu ~ interwat w éwitle. Jesli trajoktoria foriatla jost absolutna, jak wekazuje na to jogo tna zerowy, to Ariejo sig tak dlatago, zo zasada blyskaviezne) komutaefi emisilre: ‘opel zajgta juz miejsce zasady komunikaci, kiGra wymagala jose ze powng) rwloki Unezglednienie traeciego typu energli' mogloby doprowadsié da odyfikacii definigi tego, co raccaywiste i tego, co praedstawione, niowat pytanie © RZECZYWISTOSC byloby pytaniem o TRAJBK- Poray interwatu Swiatla, juz nie o PRZEDMIOT oraz interwaly pesoatrzeni i czas TInterwat W Swietle jako niecrasowe preekroczenie ,cbicktywno sui" po bycie podmiotu i bycie preedmiotu ~ ujawnilby byt trae fMoril Dzigki tomu moana by zdofiniowaé zjawisko, albo ~ doktad- Mie) méwige — preeswietlié to, eo jest, Pytanie Blozoficane niv ramialaby jue: W jakie) pracstrzenne} i ezasowe) odleglodel znay ajo sig obserwowana reeezywistass?, lees: ,W jakie) potonesi lub SMréwie inacze} — w jakiej predkosci znajduje sig postrzegany mit Tnlerwal trzeeiego rodzaju prowadai wige nicuchronnie do ener sit trzeciogo typu: do kinematycane} energii optyki relatywnosc esl predkodé granicena gwiatla jest absolutem, z jakim mamy do fezyienia po Newtonowskich absolutach czasu i przestrzeni, tre fan w ten sposdh zrelatywizowane, to trajektorla spycha przed- fot na drugi plan. Jak inacze) motna by okresli¢ to, eo yreeeeywi Mu? to, co ,preedstawione, eli nie za pomoca guprzastracnnienia’, Lore winze sie 2 yocwitleniem"? Rozsunigeio czasopraestraenne bo dla uwazmego obserwatora jedymie szczegélng forma, ujawnia- hia sig Swiatla, albo ~_méwige doktadnie} ~ ewiatla predkodel esti predkose nie jest fenomenem, lec rackej relagia micdzy fe- pomenai (sama waglednosei), to na pytanie dotyezace odleglosei pderas obserwaci fenomendw moina odpowiedzieé pytaniom {6 (mentaing lub instrumentalna) sile percepeji, Stad koniecznosé tivelednienia eygnatéw swictinysh.raaazywistosel_postrzegania wich natezeniu, to znacay w .predkosei” bardziej nit w ,jasnosei Fciemnotei, w odbiciu, abo’ w innyeh, uniowaénionyeh tora, ‘kresleniach. Kiedy fizyey méwig dzié nieustannie 0 energil obserwowane), hod raczej o nieparoaumienie, pomieszanie pojeé, ktore nie pozo Staje bez wplywu na eksperyment naukowy, poniewat mniej chodzi 0 Siviatlo nit © predkose shubgey do widzenia rzeceywistode, do jej mierzenia, a tym samym i pojmowania, ‘Takié ceas tamu ezasopismo ,Raison présente” zapytalo: .Cry swspétezesna fizyka obala reeczywistase?” Z pewnoscig nil Zasty ‘ie ja, zapewne, ale w zaczeniu, w jakim mow sig dzis 0 lopszej sroxdaielezoéei obraau". Paktyeznie, od ezas6w Binsteina, Niclsa= Paw vr co rzecaywiste dokonyrwal sig w coraz tzybeaym temple! 8 Fraypomniny w tym misjecu, 20 ber relatywinseene opty Coty flow) ohsermatara ne imote Takeonowne ae re ‘atlednote co zeta podninge Finstenon! yl acre 9 donnie = 'eavisieny fu apgh 1 noma anya ghrsleniem ove ore tang pu, My oro dla Seal kena 2 (wizualny lub déwiekowy) jest manifestacia enorgii, zapoznane cy, lady odkryie hezwlad siatkowkowes4 naczyloby cof wige| nit tylko postraeganie opséaiente talon baru na siatk6wee) chodilby o ofkryeie mtraymania wa cbr He, daighiczomu doviadujemy sig exeges © rachis» ton eee tory sig nie zatrzymuje’, o ktorym méwil Rodin, to macay o in| tensywnym crasi lndkicjpreenklivose). deal w okredeagen menciespejraenia utrwalene faktycanie ma miejce te deters sa intnieje energetyka optyki, ova yenergetyka kinematyeana, Peigeg estatacnio tylko manifstagiq trace} formy mogy, bes Marg ne dopodebnie dystans i elgia ostrode! nie inane, Bo, era ten nie mépiby istniot bee wok, ponicwas xiystaarowe soap sie widialne jodynic drighi naswieteniu wakwtel postecgects Jak to wyobraal obie na awd) apes starutyal myRicnde fay ‘Simon 1988), z ae Powrdémy na konioe raz jesaceo do kryzvsu wiary w postrsora ae, do owe) automatyzagi postrzegania zagradajace) reseed Poza optyica wideograficang maszyna widzenia usywa, Ww ecle ola twionia rozpoznawania form, takte eyfrowege kodowania abreva Zuursémy jednak wage, ze obraz syntetyeeny, jak wake na to Jego nazwa, w rzsczywistosi jest tylko yobrazam satystyeena., Powstajacym wylacnie dzihi saybkiej kalkulagi PIKSELZ tweey sych kod reprezentacji numeryeane Stad w praypadke dekedoe Tia Kntogo pojadynezego PIKSELA istngje konicematé analay ‘akde tyeh piksel, ktire go bezposrednio poprtedzaja allo ve acy nastepuja, Tradyeyjna lrytyka myélonia statystyeaneyo, wyéwarze Jacog racjonalne ituje,odwoluje sig wige nieuchronaie do topes o moana w tym praypadiu nazwaé myéleniem obraaowym komo panera wide Foferuiac swym eaves oe oe obie ktm 1a" inti Heda cbecrwowanych fenomendw, maszyna widzenia gresi tym, 26 Meriach numerycenych edpowicdsialnych za zastqpowanie: Kl2 Paul Vile czenin, To 89 fakty; baja jest to, £0 moje élepe pidro zapisze dla ciebie, Czytelnileu, ostatni linjki tej ksigzki, Wyobrad sobie pracy chwile, i aby napisaé te ksigtke, wypotyeeam sobie pisro pr2ysalo ‘ci eaytajacy dlugopis. Co wysvictlloby sig Twoim zdaniom na) ccranie: obelgi ery komplementy? Ale exy2 slyszano kiedykolwiek: ‘tym, by pisarz pisal dla swojego dlugepisu 2 jgayka francuskiogo praeloayla Barbara Kita LITERATURA Coway-Taxps, G, SPIRO, M (1986), La matiireespace-lemps, Pari Drxxvze, G. (1988), Cinéma £ Limage-mouwement, Pais. Dosw, G. (1985), Cinéma 2 Limage ferns, Pats, PriGoants, 1, SYENGERS, I. (1988), Bntre Roguns, G, 1989), Magritte e a publi ScuABEPER, J.-B. (1988), image préeaire, Paris np et Terni, Pavia, 1, Paris ‘Sno, ©. (1988), Ze regard, Fare et Tapparence dans Poptique de FAnt it, Pars ‘VRILIO, . (1984), Gere et cinéma 1. Lgitigue de la preption, Paria Porzadek symulakréw Jean Baudrillard ‘TRZY PORZADKI SYMULAKROW Rownolegle 20 amianami prawa wartoéci nastepowaly po sobs ~ poezqwszy od renesansu ~ tray porzadi symulakréw Imitagja jest hematem dominujaeym w epoce ,llasyezne, od renisansi co rewolueji preemystowres PProdukeja jest schematem dominujaeym w epoce praemyslowe) Symulacjajost schematem dominujeym Ww alktualnej fazie, op powanej praes kod. Symulakrum pierwszego porsadku finkcjonuje na podstavrie aturalnego prawa wartosei, drugiego — na podstawie rynkowego prawa wartosct, natomianttreeet porsgdel uymulalsrum party jest ne strukturalnym prawi wartoél TAKTYLNOSC I CYPROWOSC Kontrole sprawowana pracz model kodu genetycenega nie ogra: nicza sig weale do skutkéw Iaboratoryjaych ani do egzaltowanyeh >virji teoretykw. To najbanalniejae 2ycie poddalo sig wladzy tyeh Iodli. Cyirowos¢ jest wérdd nas, To ona nawiedza wszysthie wia domossi, wszystkie znaki naszego spoteczeistiva; najbardzis) kon- Iretng forma, pod jaka mozna ja wysledaie, jest forma test, pyta- nielodpowieds, bodtiee/roakcja. Wezystkie tresei neutraliauje usta6 oan Banrilard wicana procedura ukierunkowanego odpytywania, werdyltow i ul timatévr, kesre treeba dekodowaé, ym rezam nio pochodzqeych jug 1 glebi kody gonetyernego, loer eawierajgeych to samo taktycang skracanego w nieskoricronosé eyklu sensu dg do itu albo do drobnej ceaathi energifinfor niczdoeydowanio pytania/odpowieds, ‘magi, wracajqcs} do swego wlasnogo punktu wy/seia, 6w cyl sen. su opisuje jedynie ciggla reaktualizacie tych samych modeli. Odpo ‘wiednikiem totalne} neutralizaci signifigs 2a pomoca kod jost nhatychmiastowosé werdykts mody albo kazdego przekazu relat ‘wogo i medialnego, Tak jest wazedzie, gdzie poda2 potera popyt irluie pytanie pozera adpowiedd albo wehlania ja i awraca w formig dlajges sie dekodowaé, bald wymyéla.jq i wyobraza w praewidywal- hej formic, Weeedzie ten sam yacenariney”, scenarius prob i Bgdéw (lerdlika doswiadezalnego w testach Iaboratoryjnych), scenariusa powszechnie oferowanego wachlaraa wyboru (sprawdlicie swoja ‘sobowose") — wsredaie tet jako podstawowa spoleczna forma kon: troli, dzieki nieograniczone) podtielnosei praktyk i odpowiedsz Zyjemy w trybie referendum, dokladnie dlatego, 20 nic istnice jut refereneyjnoss, Kaidy anak, katdy praokaz (céwnie dobrao! praedmioty uaytkw ,funkejonalnego”, jak dany praejaw mody cay tlowolna informacja telewizyina, sondae exy konsultacja wyboreaal preventuje sig nam jako pytanielodpowieds. Caly system komani agi pracszed! od zlozone} syntaktyezne} struktury jezyka do sy stemu binarnego i sygnalowego pytanielodpowied# ~ wiocznego te: Stu ‘Test zai referendum aq ~ jake wiadomo ~ doskonslymi forma ‘ni oymulagi: odpowieds wprowadaana jast 2a pom eat od-wzorco-wana Wezesnie}. Referendum jest wige zawsze (yIka ‘llimatum: jednostronnogeig py'tania, ktdre nie jest juz wlasciwie tawianiem kwrestii, narzuceniem sensu, w ktérym eykl zostaje ni tychimiast zamknigty. Katy proekaz jest werdyktom, jal ton, kts ry obnita statystyki sondau, Symulakrum odlegiosei (cli sprzece noéci) migdzy divoma biegunami stanowi, nicaym realnoS€ w sa mym wngtrau anaes, jedynie taktyezng halueynacie Benjamin daje konkretna, utrzymana na poziomie aparatu tec nicunego analizg togo dzialania te } Osiggnigeia aktora fil rmowago priedstawia publicznosei sparatura, a skutki tego sq dwo Jjkic. Aparatura, kt6ra pokazuje publieznosei gre aktora flmowe Hp, nie jest obowiazana do respektowania niepodzielnej ealoéei jogo reacji. Kamera operatora zmionia nicustannie eva poaysie Wo fer wykonavey. Dopicro szereg uigé, tire montazysta Wybiera otrzymanego material, sklada sig na film. [J W ten sposob lre- fejn aktoreka poddana zostaje wield tostom aptyeznym. [.] Nastep ta Tkonsekwencjal pologa na tym, te (..] publicanogé prayimuje po- awe eksperta, na ktorego oceny nie ma wplywu jakikolwick oso fist) kontake 2 aktorem. Widownia weruwa sie w aktora tylko ay ej mierze, w jake) weauwa sig w aparature. Prayimuje wige ie postive: praeprovadza test” (Benjamin 1972, 161), Praypis: ,Roz Giagnigcie i na aktora testujace funkeji aparatu odpowiada nie- uyklem rozazerneni pola wartoéci testowyeh, wobee ktrego, na Skatek warunkéw ekonomicznych, znalazla sig jednostia ludzka, (Oprae wiskszogo znaczenia nabierajg testy spravwnodei zawodowel Pry egzaminie sprawdzaiqeym praydatnosé zawodawa bada sig ‘yeinki pracy jednostki. Ujgcie filmowe i testy praydatnoéet do za wrod z0staja preediozone Komisji ckspertéw. Retyser 2ajmuje studio doldadnie take mijsce jake praeviodnicaaey komisji bad Jace) praydatnosé zawodows kandydatsw" (Benjamin 1972, 179). ZZ wabigcogo pozara ezy zniewalajacego twora dévwigkoweRo da aiéei prosksztalcli drieto sztuki w bros. Atakowalo ono widea, ttayskalo jakosé zaczepnosci, Dzigki temu sprayjato zapatrachowa. ni na film, w ktérym clement odejécia od normy polega preede ‘pazystkim na owe) zaczepnoée, a mianowiele na zmianach obrazs Hnestroju, ktére sariami atalewig widea’ (Bonjamin 1972, 170) Kontomplagja ni jost medliwa, obrazy fragmentaryujg porcop- ‘jg na koleine sekwencie, na boddoo, na ktére odpowiedaleé moana tylko natychmiastowym tale lub nie ~ reakeja zostaje skrécona do ‘akeimum. Film nie porwala juz na to, byéeie w zwviqrks nim stavialisobie pytania, to an was bezposrednio pyta. To w tym sen sie media wspélezesne wymagaig, wedlug MeLuhana, maksymal- ogo borposredniogo uczestaietwa t,nieustanne) odpostieds, eal6 nt vite} plastyemnosei (Benjamin poréwnuje operacio kamerzyaty a ‘operaciichirurga: taktylnogé i manipulacja). Rola preckazu nie je jua informacja, alo testowanie i sondowanio, a w Kofen kontrola (Gkontr-rola" w sensi, w Ktdrym wazellcie wasze odpowiedzi a jug \pisane w ,role", w rejestr wyprzedzajqcy kod), Wiaseiwie manta i kadowanie wymagaja, by adbiorea demontowal i dekodowat we. dlug togo samogo procesu. Katda lektura presen jest w ten spe sab tylko nie kofexaeym sig egzaminowaniom kod, Katdy obraz, kaady preckaz medialny (ale rownie dabras katy praedmiot funksjonalny) jest testem - to macay, w Seistym rozu ‘mieniu terminu, wyzwala mechanizmy odpowiedsi wedle stereot. p6w i modell analitycenyeh. Daia praedmiot nie jest juk funkejo, nalny” w tradyeyjnym macteniu, on wam nie shidy, on was teat je. Nie ma jut nic wspélnego 2 wezeéniajseym przedmiotem, nie bardzie) nit amediatyzowana informacia x ,rzcceywistosela” fak tow. Zaréwno przodmioty, jak i informacje £4 wylqcenie efektem selekeji, montazu, fllmowania, one jua preetestowaly ,reecrywi tase’, zadajge joj tylko te pytania, ktdre im yodpowiadaly”, Rotloy 2yly roecaywistoSé na proste slomenty, ktdre zostaly prezkompon ‘wane w seonariusz ustalonyeh opoayei dokladnie tak, jak fotogral zaklada dla swego tomatu kontrasty, éwiatlo, ustawienia kamery (eazdy fotograf powie to samo: wsuystko modna arobié, wystarezy wywolaé oryginal w odpowiedni spos6b, w odpowiednie] chwili lub modulacji, ktére uezyniq 2 niogo wlaseiwa odpowieds na nicustan: ry tost aparatu i jogo kodu). Dokladnie jak test lub referendum! fHlumaey jakié konfliet badd problem w gree pytaivodpowidst 8 reeczywistos¢ tak testowana testuje w zamian was wedlug po dobnego schomatu, z kolei wy dekodujecio iq wedle tego samego kod wpisanego w nia, w kazdy przckas, w knedy preedmiot, jak sminiaturyzowany kod genetyeeny. Fakt, ze wszystko prezentuje sig obeenie jako wachlars exy ga ma, fakt ten juz was testuj, poniowaz zmusza do wyboru, Praybl 4 to globalne uéyeio, ktére poayskujemy 2 atnczajqcego éuviata Teke try i selektywnezo deszyfrowania ~ 2yjemy mnie} jako uaytkownt dale ,Obras tlie domagn si lace ‘atyaomye sharatras (Melton 1906 360) Beers ac vatbne {crates not are hed noo ‘ye) manipula Weare sig schemata binamego pytanielodpowiedt ma nicabli falne konsokwencje: dezartykuluje kaddy dyskurs, wiera wszyst- fo, co w minionym alotym wicku stanowilo dialektyke signifiant iisgnifié, roprozontujgcogo i roprezentawanego. Koniee preedmi- AG, ktsryeh signfié bytoby funkcja, koniee z opiniami, w ktérych inanie stloby do ,reprezentatywnych” praedstawicieli, koniec wreszcic 2 reoczywistymi pytaniami, na Kktére odpowinda odpo- Wwiodé (a zwlaszeza koniec z pytaniami, na ktdre nie ma odpowie- fa). Caly ton proces jest dezartykulowany: spreecmy proces pra- Twiy i falaza, roalnogo i wyobrazonego 2oetajo obaloay w owe) Hiperrealne} logice montatu. Michel Tort w swe} ksigice Tote gensquotienten bardzo dobrae to analizuje: ,To, en whrétee adeter minuje odpowied? na pytanie, to nie pytanie jako takie, w formic, ‘Winkiej zcotalo zadane, to sens, jaki nada tem pytania ten, kom azstalo ono aaddane, to take wyobragenie, ktére tworzy sam pod- Iaiot pytany, dotyeaqee zastosowania najodpowiedniejsae) taktylci, Dy odposviedsice w zaleenoéci od wlasnego pojmowania aczekiwan wiqzanych z pytaniom”. I dale: ,Artofakt jest rzocza calkowicio Gimionng nit Kontrolowana transformacia praedmiotn na koscu Wiedzy: to brutalna interwencja w raecaywistose, w tym sensio, it hiemotlive staje sig wydzilenie togo, co w rzeczywistasei nalezy to wiedzy obiektywne] i wehodsi w zakres interweneji tochnicune|sos Baer (medium). LQ. jest artefaktem”, Jue nie prawda i nie false, loos bardzie} oznaccalne odehylenie miedzy pytaniem odpowiedzig, W Swietle testa intligencja, jalko opinia, i bardziej ogélnie ~ kazdy proces oznaczania — redukuje sig do ,2dolnogsi produkowania re kei przeciwnych do warastajqee) gamy odpowiednich bodie6w. Cala ta analiza odsyla berposrednio do texy MeLuhana: Pree Ikuénik jest preckazem”, W istocie medium, sam spossb montatu, cigela, interpelag, prodby, nakazs proce medium, roguluje proces fmaczania. Roxumiemy teraz, dlaezogo MeLuhan widzial w erzg Wwielkich medi6w elektronieenyeh ere Komunikacfitaktylng). W ef Ikcic, blitszym jest sig w tym procesie uniwersum taktylnego nit wizualnego, gdzie dystansowanie jest wigkste, refleksja zawsze ‘motliwa W momeneie kiedy je dotimaé, trac swoja wartosé senso: rycana, sensualna ~ (..] W dzialaniu 2myslu dotyku zawiera sig rddzialywanie wsuysthich zmyst6w, nie 2a8 sam wyodrebnio: hy kontalet skéry 2 jakims przedmiotem" (MeLuhan 1975, 167) ~ mozliwe, 2e powrée! sehemat évwiata Komunikacfi ~ ale jako pole Symulacji taktylne) | taktyeanes, w ktérym prackaz (message) st nie. sig_sinasazem” (massage), ceafkowym werwaniom, testem, Woagdaie was testuja, obmacuja, metoda jest ,taktycana’, afera ko rmunikagi~ ,taktylna”, Bex méwienia o ideologit kontakt’, try wwe wsaystiich formach smierza do zastapicnia idei stosunk6w spo lecanych, Istnieje cala konfiguracia strategicana, ktéra Kroc sig wokét testu (komérkea pytanie/edpowied) jak wok! kodu moleku Tamnego praykazania, tel Diaczego istnicig awe wise World ‘Trade Center w Nowym Jorlcu®? Wazysthie duze wietowee Manhattanu zawsze zadowalaly big Scieraniem sig w konlcureneyjne} wertykalnoée, sad pochodz farchitektoniezna panorama w obrazic systomu Kapitalistyeanego piramidalna daungla, weaystkie gmachy w starciu jednych z inny nysowaje sig w slynnym widoku, jaki mamy mi, Sam system 2 systyemych na Seng ootmoene pay.) orsieksymolae ee 69 shlitaie sig od morza do Nowego Jorku, Ten abrax kompletnie sig fy ciags Iilku lat zmienil, Wizeraneke aystema kapitalistyeznego Pusel x piramidy na perforowang karte, Wiezowce nie sa obelisk thi, ale zaezepialg sig jedne o drugie, jut bea wyzywania sie na po jeynok, jako kolumny statystyeanego grafu, Ta nowa architetara frmawia system jud nie Konkurencyjny, ale rachunkowy, gdzie Konksrencja znilda na korzyse korelagj. (Nowy dork jest jedynym na fvviecie miastem, Ktore wyznacza w swe} historii 2 niezwykla Wriernoscig i w calej swe) rozciggloéei aktualng forme systema Iapitalistyeznego - zmienia sig nioustannie w jego funkeje wlasnie dadne miasto europejskie tego nie zroblo). Ten architektoniemy harakier pisma jest z gatunku monopolu: dwie wiege W. T. C., do skonale réwnolegloseiany wysokie na 400 metrow na podstawie Jovadratu, naczynia polgczone, perfekeyjnie wywatone i slepe — falt, 20 istnlejg dwa identyezne, eznaeza koniesjakiejkolwiele kon. kkurencj, konice kaze) oryginalne) referenci, Paradoksalnie, jes byfby tyiko jeden, monopol nie zostalby wanowiony, poniewad wi- dailismy, 20 ustanawia sig on na formie dualng). Zeby anak byt tayaty, taba, by sig podwoit w samym sabie: to podwojenie znalc, tory reecaywigeie Kiadzie kres tem, co oznacza, Caly Andy War” hol tam jest: swielokrotnione repliki Wwarzy Marilyn sq wlainie jednoezesnio smioreig oryginalu i koricem reprezentadii. Dwie wie te W.'T. C. sq widoeanym znakiem zamykania systemu w szale po Awsjania, podezas gay inne drapneze chmur stanowia érelowy mo ment systemu praechodzacego cigle siebie w kayzysia i wyzwani Tatnisje zezogéina faroynagja w tej roduplikacji, Te dwie wieze, tak wysokie | wyzsze niz inne, onnaczaia jednak zerwanie z werty kealnoscig. Ignorujq inne gmacky, tamte nie xq tego samego redza ine ju ich nie wyzywaja, a takze nie pordwnujq sig 2 nimi, one od. hija sie jedne w drugich, siggaia szcayta w tym prestitu podo biotstw. To, do ezogo sig zwracaja, to iden modetu, jakim jedne sq dla drugich, a ich Blisniaeza wysokosé nie jest ju walorem prze Jraczania; canacza jedynie, it od tej chwili strategia modeli i wy. ‘iiennoéei w samym sercu systemu ~ a Nowy Jork jest naprawdg sercem systema ~ odnicala historyeane awycigstwo nad tradycying stratogiq Konkurencii, Wiezowoe Rockefeller Center jeszeze adbija: jn swe fasady 2e szkla i stali, jedne w innych, w nieskoriezonym bijaniu éwiatla w miescie, Wietesean Boris Cat ienie tamiestliwania, fasady jako twarzy, wnetraa, i zownetren, ktre momma jeszcze odnaledé w Chase Manhattan Bank lub w ginachachilustrach najbardzie) ekstrawaganckich 2 lat szeSéiziesiatych, zostalo wymazane, W tym samym ctasie, co eto ryka wertykalnosei, mila ted retoryka zwiersiadla. Zoctala jut tylko ceria zamkmigia na eyfrg dvva, podobnic architekturs, w odbi- cin system, pochod juz tylko 2 nieodmiennego kodu genetyezne 9, definitywnego model HIPERREALIZM SYMULACH To weaystko defininje preestrzad eyfrows, magnetyezne pole ko du, 2 polaryzacjami, dyfrakcjami, grawitacjami modoli i zawszo, ale to zawaze strumicniem najmniejsaych jednostek dyejunktyw riych (komérke pytanislodpowied#, Ktdra jest jake eybernetycany ftom sygnifikagi, Nalezy dobree porswnaé réznice togo pola kon. ‘oli z represying praastrzeniq tradyeying, praestrzonig polieyina, Korespondujaea dale} z przemocq amaczaea, Preeatroes reaktywne Tkondycjonowania, ktdra inspiruje sig ealym dyspozytywom Pa: wlowa, agresji programowanej, repetytywne}, i eo odnajduje sig W gwiclokrotnione) skali w reklamie ,udorzonia palka’ ‘quage) i w polityeene) propagandeie 2 lat traydaiestych. Praemoc Tzomiedhniezn i preemystowa dqiqea do wprowadvenia zachowai terrorystycensth i nwierzecego postuszesstea, To wszystko nie ma. juz sensu. Koncentragja totalitarna, biurokratyezna jest schem tem, ktéry datuje sig od handlowogo prawa wartosei, System r6w nowartosel zaktada w istocie forme ogslnego eksviwalentu, a zatom centralizacje globalnego procesu. Archaicana racjonalnosé w odio sioniu do racjonalnoéci symulaci: tu to nie jest juz tylko ekwiwa lent ogéiny, ale dyfrakeja modeli, ktdre odgrywaia role rogulatora ~ take nie forma ekwivealents ogdinego, ale opoxsli dystynktywne) Od nakaza preechodsi sig do dysjunkeji praex kod, od ultimatum. do nakdlaniania, od wymagane) pasywnotei do modeli konstruowae 2 Matreguage wel wane pode deraen rade eare a yeh od razu na sopovied altywnay" podmiat, na jego impliko Miu, jogo pargeypactsludyeeng Hd. ku tatalemr mowelowi Fowowiskowemss srobionéma x niopraerwanyeh, spontanieayeh tarowieds, 2 radosnych feedbackiw i promiennyth kontaktow. To fart onkrotyeaia oglu atmosfry” wedtuy Niclana Sehofera By ft wislic sviglo Ucrosinictwa: atworvonegn v miriad bolt ths, xninisterynowanych testow, pytavopowiedi,podsihnyeh fv leakoveronos, wszystko magneljvowane prec kilka wilkich tpdel w éwitingm pola hed Oto nadesela wien Kultura komunikacttnktying) pod ana ion preestrzni techno-wietineKinetyeane) | tatalnoge, toutes Spresttzennodynamicsnego . ‘Ta wyobraénia kontaktu, sensorycznego mimetyzmu, taktylnego nteyumy, 10 jot w grancio recy cla ekaogl, Ke dopicro Go rinrerpinsg'na evga eniwersum syrah opera, al Tiymulagh { multiodpowiedsi. Prayjdae naturallzowa ten nie alanny text dane) sdaptai aymiljae go do mimetyam ew eco! Adaptcja awirzat do Klorow i form ich oloceona fr Fennmenem waznymn dla tai” (N. Schiller, a nawel do Indian zich wrodeonym poezociem ekologi" Tropiamy, mimotyemy, em uli: can ckologcana ewangcinayatomov otwartych, 2 negayw ym lub posytywnym fdbackiem, praopadnic w tym yiomie tir 2idcologg gulag pre informace, kta jet tylko wate Tom, wedlvg bards} elastyerne ragonalnoss, odruchu Pawowe W tin sposth pravslismy od elektrosto do ekopreg korporalng Fake Londpajowania sirowia mentalnego, Waele dyopenytywy fly {praymosu wstepain micien dyspoaytywom atmosfory yop Tocjonslzaca pigepotrecy, persepsi, ania ied, Duchowa to. fplrionn ekolopa sinay"tkentekta,symulacaotoezenia ad do ‘entrar Reanimagi Estetyeang) 1 Kulturalng”, praewideinnoge We Vit Plane (come nie?) 1 do Contrum Romwek Saksvalnych Budowancgo w fami pirs, Kidre oeraje sierwyhin. eure diet planed Pracownicy waiystich las, beda Aol wilt do tychstymuluineyeh centrow”, Fascynacia ree flrzennodynamieena, podabnie jak ten feat tatalny sve listo dymponytywe hiperblicango krgeqcge aig welt Grlindrycenego wrzeiona ber seeny, bos dystansy, bez apa hla konie spctakls i spektakclarnos), ku etoceonintafainoma, ustalony2 dean Baris tgealiweme, taktylnemu, estezyeznemu (jut nic estetyeznemu) itd ‘Mozna tylko mysleé 2 czarnym humorem otatalaym toatrze Artaud 1 jego teatrze okeucienstwa, w kkérym ta praeatreennodynamiczng symilacja jst podla karylaturg, Tutaj olruciesstwo zastaje zastqpio ne praea, minimalny i makeymelay ,préy stymulacj’, przez inwencig “kalkalowanych pereepeyinych kodéw, pocaawaxy a progow nasyoe hia’, Naw stara dobra hathareis 2 Kasyezncgo teatru pas sta sg fis homeopatiq praez stymulage. Ta dzisla kreatywnos, (Oznacza to rowmiek eapadnigcie sig reecrywiatosei w hiperrall amie, w drobiagguwe) powtarzalnose rzeczywistosei, najchetnie) po ‘zqwsty of innego medium reprodukeyinego — rklamy, fotografi id =z medium na medium reecrywistnse ulatia sig, stale sig alogoriq fmiore, ale take zostaje wamocniona praca awa wiasng destrukei ajo sig rzecaywistadci dla reocaywistos) ftyszyzmem zgubionog praodmioi - juz nie preedmiotu reprezentafi, ale okstaza zaprzecee hia i avg wlaang rytualng eksterminacja: hiperrealnascia, ‘Juz realizm rapoceatkowal te tendenejg. Retoryka rzoczywisto {ei syjalizowala jut, 2e je) status zostal powaznie naruszony (ao ty wick jest wickiom niowinnoseljezyka, gdzie nie ma powtarzania tego, co méwi on o efekcie rzeceywistose). Surrealizm jest eiagle solidarny 2 realizmem, ktdry kontestyje, ale postarza go pracz swe zerwanie w wyobraéni, Hiperrealnosé reprezentuje duio bardeiq) zaawansowang faze, tak de nawet ta spraecmnosé migdzy raeeaywis ‘stodcig a vryobradnig zostaje tu wymazana, Irrealnosé nie pochodei jut 2e anu exy fantaai, x czegos paza lub exegos w, ale bierzo sig ‘Aby wy leryaysu reprerentacii, nalesy zamlgé reoceywistose ‘w eaystym powwtérzenin, Preed popadnigelem w pop-arti pletoral ny neorealiem tendeneja ta znalazta sig jue w nowe) poviesel, Sam projekt tworzy pustke woksl recezywisioss, zajmulje sig wyeepie riem calej peychologi, calej subiektywnosei, aby zwréeié joj exyst obioktywnoté, W rezultacie ta obioktywnasé jost tylko caystym: Spajrzeniem ~ obicktywnoseig wyzwolona wreszeie 2 praedmioty, Iktory jest jut tylko élepym preskadnikiom spojrzenia, ktGre go rox rasta, Okrgene uwiedzenie, gdaic tatwo moana podjgé nieuswia omione zadanie nicbycia jus widzianym. To jest wlafnie wratenie, jakie sprawia neopowios®: ta pasja wykluczenia sensu 2 racezywistose drobiasgowe) 4 slepej, Syntaksa oan syne 13 { semantyka znikly — nie ma jué sjawiania sig, ale stawienie sig Frarimiots, zajadte precpytywanie jogo rozrzuconyeh czgéei — ani Potafors, ani metonimia: sukcesywna immaneneja w polieying in Planei widzenis. Ta ,obiektywna® mikroskopia webucdya szal rea: oti, seat Smiorei na graniey reprozontacji dla reprezentae}i. Ko five ze starymi iluzjami relic, 2 porspokiywa i glebia (prze Tirnenna i peychologiczna), zwiqaanyms 2 percepeja preedmiotu: to lutte cala opty, skopiemoééstala sig operacyjna na powierzch i przudmictow, to spajrzenie stato sig molekularnym kodem ppradmiotu, stncje wicle modlivych modalnoéei tego szalu realistycene sy rslagi ‘Dekonstrukeja realnego w jego detalach ~ zamknigta deklinacja paradygmatyezna preedmiota — plaskoié, linearnosé i seryjnosé praediotow ezqatkowych ‘Wisja en abyme: wszystkie gry podziatu i podwajania przedmi ‘uw jego detalach, Taka redukeja dodaje sobie glgbi (np. w metaje syku krytyeanym), ito jest x pewnofeig prawda w refleksyjne} kon Figuracjiznaku, w dialcktyce luatra, Nieatety, ale ta nieskoficzona feltakcja to jut nie innego, jak inny typ soryinotci: rzeczywistads ju sig w nie} nie odbija, zwija sig w sobie ax do wyezerpania, Caysto seryjna forma (Andy Warbob. Tutaj obalony zostaje nie fytko wymiar syntagmatyczny, ale tz paradygmatycany, poniewas ie ma jue leks form, ani nawet wewngtrane} refleksfi, ale samo franiczenie ~ fleksja i reflekaja zerowa. Zopelnie jak die siostry Digniaceki na sein erotyeanym: amyetowa xzeezywistoss ich cial ostaje zniweczona przez to podobiefistwo. Jak zaangadowaé sig W cat, kiedy pigkno Jed zostaje beepasrednio podwojone preee te ruse? Spojrzenie mate tylko przechodré z jedne} do drugie}, kat dda wizia zostaje w tym powracanin uwigziona, Subtelny spos6h limicrvenia oryginaty, ale takde suczogélne uwodzenie, w ktéry Jhazdly zaminr praedmiotu 2ostaje praechwycony przez jogo nieskot. zona dyfracce w nim samym (odwrécony see mitu plavot skiogo i polgezonia dwéch odseparowanyeh poldwok symbolu ~ tu ‘ak sig zmniejsea jak pierwotniak). To uwodzenie pochodsi bye mote ze émiere, w maczonin, jakim sq dla nas byty pleiowe, bye mote smieré weale nie jest nicaécia, ale po prostu sposobem weres- nisiszejreprodukeji w seksualnosel,Generacja przez model wedlug1m Jeon Badri nieskoficzoneyo taicuch Iaezy w istocie pokalenie pierwotniskiw i jest pracciwna waglgdam generacii plelowd), keira dla nas Iqcay Ale ta eaysta machinalnos¢ jest bes watpienia tylko paradoksa gran pramdivoté wytwarza gneraor, tak, Mr obj ‘wszystkie inne, i kidry stanowi w pewnym sensie ustalong form lkodu, to znaczy binarnoic, eyfrowosel ~ nie tylko exystego powti raenia, ale minimalne) rétniey, minimalnego odehglenia migday dwoma terminami, to znacey jnajmniejsze) wapélne) paradygmy} tora mote podtrzymaé fikeig sensu. Kombinatoryka wewengtrzng) dyferencjacji zastosowana tak do praedmiotn malarskiego, jak da przedmiotu. Konsumpeji, taka aymulacia zawera sig w stuce ‘wspélezesne a2 do bycia juz tylko nieaaczna réanica, oddzielaigeg nieustannie hiperrealnogé od hipermalarstira, To 4ada oslabienia’ at do ofiarnego usunigea sig przed raeeaywistos, ale windomo jak wsrystkio autorytety malarstwa odradzajq sig w te) nieznacang ‘anicy:cale malarstwo chroni si w rabku, ktGry oddsiela powierzoh. nig malarskg od mur. Aw sygnaturze: metafiaycany anak malar stvva i kaddo} metafizyl reprotentad)i, w granieach, w ktdryeh me tafizyka bierze sama sicbie za model (cayste spojtzenie’) | wrace do siebie same) w praymusowe) powtérve kod Sama definicja rzecrywistosci brami: to, eremu mona daé réw nowaina reprodukeje. Jest wspélezesna nate, tira postulje, 28 proces mote byé dokladnie repredukowany w danych warunksch, i przomyslowe) raejonalnoge, Ktére} ada tniversalny system rm (asyezna reprezentacia nie jeot skowiwslensa, ‘ranskrypeja, interprotacjg, komentarzem). W myél awogo proces reprodukeynoéei rzeczywistos jest nie tylko tym, eo moze bye re produkowane, ale tym, co jest juz od zawsze reprodukowane Hiporrealnosé ‘A wiee: koniee rzeczywistogei i Koniec sztuki wskutek totalng resorpeji jednego i drugiogo? Nic: hiperrealizm jest nadeiarem: scluki i nadmiarem reezywistogel preee weajemng wymiang — na poziomie symulakrum ~ praywilejow i preosydéw, ktéro jo buduia Hiperrealizm jest poza roprozentacia (por. Lyotard, L’Art Vivant, numer poswigeony hiperrealizmowi) tylko wtedy, kiedy znajduja sig calkowicio w symulacii. Kolowrét reprezentac staje sig szalo: ny, ale szalony szalesstwem implosyjnym, kt6re dalekie jest of ay i ‘tocie hiperrealizm naledy interpretowaé na odwrét: to samaJean Bastard nie ziemskie podniesione do rangi wartosei kosmicane}, absolutng, dokoragji— hipostazowanej w praostrzeni — to konice metafizyki take raezyna sig era hiperreainoset, Ale przestraenna transeenden. «ja banalnosei dwéch pokojéy jako joj chlodna i odruchowa figura ia w hiperrealnoéei® méwi tylko jedna reece: to, 2e ten modul, tak jaki jot, uezostnicey w hiperpracstrzeni roprezentaci, gdzio Katy jest jut technieanie w posiadaniu nieustanne) reprodukeji whasnegg ‘ycia, gazie piloci Tupolewa, ktérzy rorbili sig na Bourget, mol nna wlasnych kamerach widzieé w beaposrednim praekazie swojq Smioré. To nie innogo jake zwarcie odpowiedzi x pytaniom w teéci, proces nieustannego ddnaviiania, w kGrym reeceywistosé skalang’ jest bezposrednio praex swe symulakrumm. Kiedyé istniala specyficana Klasa praedmiotéw alegoryeanych { troche diabolicanych: Iustea, obrazy, deiela eztuki (koncopty?) symulakra, ale transparentne, ale zamanifestowane (nie nalety rmiesané wykonania i jogo kopi), take, ktére mialy sw6j sty i dys ponowaly charakterystyeznq umiejetnoscia postepowania, Prayjem: of polegata wige racte] na odkywani ynaturalnosei” w tym, 0 bylo aztueene i podrobione. Obeenie, kiedy to, eo reeczywiste ito ‘© wyobrazone zostaje wymieszane w jednq operacying totalnoss fascynacja estotycana jest wazedzie: to jst percepela podprogowa 4 Pegi eens jt proporcionan da etrwy wpbraa tra pragdne yeh kidy nie ma J swipe, ttn doth la Sybral teryony ny punks heyvenay uiaty ‘trata recent pets ako wegen Sg esc an ope etd pt al pean arya emu, consi ‘ame wong to umlrea ku edesaleniapeeeevn lak ob praskeania ) Ni late fade silo ki, ani Lon lacy, ani superar, fk ‘ doskony model esa mse fe nie ju ae daca sta wae ‘nw reel o vo waa) raw ons peacog aera Poradskeymulladw ” roizaj sz6stogo zmystu) trikow, montazy, seenatiusza, nadekspo on nie tylko przestrzoni frodukei, ale tasmy lektury, taimy kodowania i dekodowania, ta Emy magnetyzowane} proce znaki ~ rzeezywistosei estetyezne, jus pie przez namysl i dystans do sztuki, ale praex ja podniesienie do firusiege poriomu, do drugiej mocy, praez antyeypacjg | immanen. fig Kodu. Nad Katda rzeezq unosi sig rodzaj nierozmysine} parodii faletyezne) symulaci,nicrozstraygalnel gry, x ktérg wigte sie pray” jennoté estelycana, same} lektury i regul gry. Travelling znakew, Inedisw; mody I moWel, slepej i éwiceqce} atmosfery symulakrdw. tui dawno jut prefigurowala te zweoty, Ktore stanowig dais lement dnia powszodniego. Bardeo weaesnie drieto zostato powt mone w sobie jako manipulagja znakow setuki: nadznaezenie satu Jk, ,akadomizm signifiant, powiedzialby Lévi-Strauss, kt6ry go aprawdy wprowadzit do formy-2naku, To dlatego extuka wehodzi 4 sw nieskoezong reproduleeje: wszystko, co sig podvaja W £0 bie, co bylo rzcezywistadcig codzienna i banalng, za jednym ciosem podpada pod znak sztuki i staje sig eatetyeae. Podobnie jest W produkgi, 0 ktére} moana powiedsieé, ze snaiduje sig obecnic W fazio swe) powtarzalnogei estetyezne), w ta} fai, w Kore) wy- snucaine calg zawartosé i kazda harmonig, staje sig ona w jakims sonsic abstrakeyjna i niefiguratywna. Zatem wyraza czystq forme produl, a ona sama nabiera ~ podobnie jak satuka ~ wartosel ft ppalnosci bez korea. Sotuka i priemysl moga teruz wymienié swe anaki: sztuka mote zostaé maching repredukeyjng (Warhol) hez Aiaslego bycia aztulea, poniewas machina jest jus tylk zatdieun A produktcja mote stracié cala spolecana celowosé, hy sig spray. daaé i wychwalaé wreszcie w znakach oléniewajqeyeh, hiperbolicz nych, estotycznych, ktére sq wielkimi kombinatami preemyslowy- tm, sviezami eaterystumeteowymi lub zaszyfrowanym tajemnicami Driduktu krajowogo brutto. W ten sposdb sztuka istnicle weegdsie, poniewak satueanose lio! w sercu rzeczywistosei, W ten sposéb satuka umarla, ponie- ‘wat umarla nio tylko je) krytyeana transcendencja, ale sama rz xpwistos, ealkowicie impregnowana estotyka, ktéra trayma sig Se) strukturalnofci, pomieszala sig 2 wlasnym obrazem, Ona na: et njo ma ezasu, by nabraé efektu raeczywistotei, Ona jut nawet nie preekracea Mei: adobywa kaady sen zanim nabierze efektu cxywistosei w ofwietleniu modelisnu, Schizofrenicany saat tych seryjnych znakow, nie do podrubie a, bez mofliwaéei zaslapicnia, immanentnych w swe) repetycji ~ to powie, gdzie anajduje sig renlnosé, ktora symmuluja? One jut ni caego nie tlamin (to dlatego symulacia wehodzi do sfery psychory): hawet procesy prymame sq w nie} obalone. Chlodne uniwersum cyfrowaéei pochlania swiat metafory i metonimi. Zasada symulagi pricawycigha zasade raccaywistade i zasade pr2yjemnosci 2 jezyka francuskiogo pracloayla Barbara Kita LITERATURA ua, W. (1972), Deel etuki w epoce maslivose jag technicor) reprodubel, asi K. Krsomieniowa, w: Holman, A. (red), Beletyka i film IMoLUAN, M. (1975), Prokatnih, xp proadtudenie clowicka, prod 1K. Jakubowica, we deny Wybir pom. Prockaznil, cyl! preadtucene tech, Golakiyha Gultenberga. ‘Para punktem zbigu, wyboru. dokanal ‘J Foksiowies, pra. oryginalu angilkiogo KK. Jakubowics, wstepem: ‘pateayl KT, Poplte, Warez Dzielo kultury w epoce systemow cybern yeznych Bill Nichols Komputer stanowi co wigce| ni ytko przedmiot,stenowi wnit kong metafor, kira pdsuwva nam nowe sposdhy msl his o nas samych i nasty érodowiska, nowe apostiy tworzenta Ghresaeelowiska i tog, eo donacraZyce'w adekim swieie. Syste iy esboretjezno akdaia sig ila tozmaityeh massym oras Aparatsw reprezentujaeych moe cbliceniowg. Poiadait ane swela Grnsnn dynamite orez~ nat jal ograniceoy oraz intelgen Gi Sec teleonieme, stelity Komuntkaeyjne, rystemy radarewe, plyty proramowane 2 pomoty lasera, root, bogenelycenie Kon fireowane RomGrk, sysiny naprovadeanfa, acskoW rakes Weyh, sii wideotekau ~ wsaystkic one ukazaja nam motlwase prastwarzania iformaefi oraz prowadzenia dita, Sone xyber Botyezne" w tym sense, iz aq mechanizmami bad? systemern! Saiorequlijacyn sp w obrcbie okreilonych pranie ora w stow Iu do weaehiejokredlonyeh aaa. Podsbni jak kamore = czacem Zacreln symbolizowae wesyatkie procey Tlograficene 1 kinemate fralczne, komputer staje sig symbolem catego spektrum sie, Semone oraz urzqdzeh, ktéro stanowig prayad eyburnetyeencgo Id ,avtomatycanego, cho intligentnog™sachowania ‘Avigkul ten tawentuje problematyk, jaka wyenaeay? pieode tana Walter Beniomin w sost najbarscislskrupalaty pracy Delo stubi w epoce madtotes ago fechnicna) reproduheh