οι εγκλίσεις

Οι μορφές που παίρνει το ρήμα για να φανερώσει πώς παρουσιάζεται το νόημα του από
εκείνον που μιλάει λέγονται εγκλίσεις.

Ποιες είναι οι εγκλίσεις;

Οι εγκλίσεις είναι τρεις: η οριστική, η υποτακτική και η προστακτική.

1. Η οριστική συνήθως φανερώνει το πραγματικό, αλλά μερικές φορές μπορεί και να

δηλώσει το δυνατό, το πιθανό, ευχή και παράκληση.

2. Η υποτακτική φανερώνει το ενδεχόμενο, το επιθυμητό, αλλά και προτροπή,

παραχώρηση, ευχή, το δυνατό, απορία, το πιθανό, προσταγή.

3. Η προστακτική φανερώνει συνήθως προσταγή, προτροπή, απαγόρευση, αλλά

μπορεί και να δηλώνει και παράκληση, ευχή, έντονη περιέργεια.

Παραδείγματα:

οριστική Δένω τα κορδόνια των παπουτσιών μου.

Δεν ξέρω να δένω τα κορδόνια των

υποτακτική
παπουτσιών μου.

προστακτική Δένε τα κορδόνια των παπουτσιών σου.

Στον πίνακα που ακολουθεί φαίνονται οι διαφορετικοί τύποι για τα διαφορετικά πρόσωπα
του ρήματος στις προσωπικές εγκλίσεις στον ενεστώτα της ενεργητικής φωνής του ρ. δένω:

αριθμοί πρόσωπο οριστική υποτακτική προστακτική

α δένω να δένω

ενικός β δένεις να δένεις δένε

γ δένει να δένει

α δένουμε να δένουμε

πληθυντικός β δένετε να δένετε δένετε

γ δένουν να δένουν

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΣΗΜΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΕΓΚΛΙΣΕΩΝ

Κοιτάζει το γαλάζιο πουλί. Οριστική πραγματικό

Το νερό της θάλασσας δεν πίνεται. Οριστική πραγματικό-βέβαιο

Θα έδινα τα πάντα, για να πετύχω. Οριστική το δυνατό

Τότε να δεις τι αξίζω. Υποτακτική το δυνατό

Ο Πέτρος δεν είναι μέσα. Θα παίζει στην αυλή(=ίσως παίζει). Οριστική πιθανό

Δε θέλει να ακολουθήσει· θα κουράστηκε. Οριστική πιθανό

Και να έρθει και να μην έρθει, εγώ θα πάω. Υποτακτική πιθανό

Μακάρι να μην τον γνώριζα. Οριστική ευχή

Ας πάει στο καλό. Υποτακτική ευχή

Δεν έρχεσαι αύριο μαζί μου στη δουλειά; Οριστική παράκληση

Σύρε, παιδί μου, στο καλό. Προστακτική παράκληση

Αν βρω λίγο  χρόνο, θα ζωγραφίσω. Υποτακτική το ενδεχόμενο

Ας γίνω πρώτα καλά, και ύστερα βλέπουμε. Υποτακτική το επιθυμητό

Εδώ ας σταθώ κι ας ξαποστάσω. Υποτακτική προτροπή

Προσκύνα, Λιάκο, τον πασά. Προστακτική προτροπή

Ας έρθει κι αυτός, αφού το θέλει. Υποτακτική παραχώρηση

Να το πω; Να μην το πω; Τι να κάνω; Υποτακτική απορία

Να μη μου ξαναμιλήσεις. Υποτακτική προσταγή

Ανοίξτε τα παράθυρα. Προστακτική προσταγή

Μη φωνάζετε έτσι. Υποτακτική απαγόρευση

Λυπήσου με, Θεέ μου. Προστακτική παράκληση

ΘΥΜΑΜΑΙ ΟΤΙ:

Στην οριστική χρησιμοποιούμε το μόριο θα και την άρνηση δεν.

Στην υποτακτική χρησιμοποιούμε τα μόρια να ή ας και την άρνηση μη(ν).

Η προστακτική έχει δικούς της τύπους και δεν έχει άρνηση.