Professional Documents
Culture Documents
5. α) Δένοντας τα κορδόνια των παπουτσιών μου βρήκα ένα ευρώ // β)Τα κορδόνια
των παπουτσιών μου είναι δεμένα.
Εγκλίσεις είναι οι διαφορετικές μορφές που παίρνει το ρήμα, ώστε να δηλωθεί η στάση του
ομιλητή, η τροπικότητα.
Τις εγκλίσεις μπορούμε να τις χωρίσουμε σε δύο μεγάλες κατηγορίες: α) στις προσωπικές
και β) στις απρόσωπες.
καταφατική μορφή
αριθμοί πρόσωπο οριστική υποτακτική προστακτική
α δένω να δένω
ενικός β δένεις να δένεις δένε
γ δένει να δένει
α δένουμε να δένουμε
πληθυντικός β δένετε να δένετε δένετε
γ δένουν να δένουν
αρνητική μορφή
αριθμοί πρόσωπο οριστική υποτακτική προστακτική
α δε δένω να μη δένω
ενικός β δε δένεις να μη δένεις
γ δε δένει να μη δένει
α δε δένουμε να μη δένουμε
πληθυντικός β δεν δένετε να μη δένετε
γ δε δένουν να μη δένουν
Από τη μελέτη των παραπάνω πινάκων συμπεραίνουμε ότι για να σχηματίσουμε την
υποτακτική χρησιμοποιούμε τους ίδιους τύπους με εκείνους της οριστικής,
χρησιμοποιούμε όμως επιπλέον το μόριο να ή τους συνδέσμους αν, εάν, σαν, πριν, πριν
να, μόλις, προτού, άμα, γιανα, μήπως, μην (με τη σημασία του μήπως).
Στην αρνητική μορφή η οριστική έχει άρνηση δε(ν), ενώ η υποτακτική έχει άρνηση μη(ν).
Η προστακτική έχει τύπους μόνο για το β’ ενικό και το β’ πληθυντικό και έχει
διαφορετικούς τύπους από την οριστική, τουλάχιστον για το β’ ενικό (δένε). Η προστακτική
δεν έχει τύπους για την άρνηση*. Όταν θέλουμε να δώσουμε αρνητική προσταγή
χρησιμοποιούμε την υποτακτική, π.χ.
Με λίγα λόγια:
* Σημείωση
Στο παλιό συντακτικό του Γυμνασίου δηλώνεται ότι η προστακτική χρησιμοποιείται και
αποφατικά.
Στη «Νεοελληνική Σύνταξις» του Τζάρτζανου, εκδ. Κυριακίδη, τ.Α', σελ. 292 (§ 192.2)
δηλώνεται ότι η προστακτική χρησιμοποιείται μόνο καταφατικά και οι περιπτώσεις με την
άρνηση (π.χ. μη γελάτε) είναι υποτακτική. Όμως στη σελ. 295 § 193 αναφέρεται ότι: «η
προστακτική εν γένει είναι η έγκλισις της δεδηλωμένης απαιτήσεως, ήτοι εκφράζει κυρίως
προσταγή ή απαγόρευσι (άρνησις μή)... Μή φωνάζετε».
Στη γραμματική των Holton, Mackridge, Φιλιππάκη, εκδ. Πατάκη, σελ. 207, αναφέρεται
ξεκάθαρα ότι η προστακτική δεν έχει άρνηση.
Στην πρόσφατη γραμματική του Γυμνασίου δε γίνεται ξεκάθαρη αναφορά.
Ενεστώτας γράφ-ω
Παρατατικός έγραφ-α θα έγραφ-α να έγραφα
Μέλλοντας εξ. θα γράφ-ω
Αόριστος έγραψ-α θα έγραψα να έγραψα
Μέλλοντας στ. θα γράψ-ω
Παρακείμενος έχω γράψ-ει
Υπερσυντέλικος είχα γράψ-ει θα είχα γράψ-ει να είχα γράψει
Συντελεσμένος Μέλ. θα έχω γράψ-ει
Η οριστική φανερώνει κυρίως: το πραγματικό και το βέβαιο (παρ. α, β). Συχνά όμως στο
λόγο παίρνει κι άλλες σημασίες. Έτσι φανερώνει:
1. το δυνατό και λέγεται δυνητική οριστική (παρ. γ). Σχηματίζεται με το μόριο θα και
οριστική παρατατικού ή υπερσυντέλικου.
2. το πιθανό και λέγεται πιθανολογική οριστική, (παρ. δ, ε). Σχηματίζεται με το
πιθανολογικό μόριο θα και οριστική κάθε χρόνου.
3. ευχή και λέγεται ευχετική οριστική (παρ. στ). Σχηματίζεται με τα μόρια άμποτε,
είθε, μακάρι να,ας και οριστική παρελθοντικού χρόνου.
4. παράκληση (παρ. ζ).
Δες σε νέα καρτέλα την κλίση του ρήματος με όλες τις εγκλίσεις
Τα παραδείγματα είναι παρμένα από το Συντακτικό της Νέας Ελληνικής, ΟΕΔΒ, Αθήνα,
1996, κα' έκδοση
Σημειώσεις:
Ενεστώτας να γράφ-ω
Παρατατικός να έγραφ-α
Μέλλοντας εξ.
Αόριστος να γράψ-ω να έγραψ-α
Μέλλοντας στ.
Παρακείμενος να έχω γράψ-ει
Υπερσυντέλικος να είχα γράψ-ει
Συντελεσμένος Μέλ.
Η υποτακτική φανερώνει κυρίως: α) το ενδεχόμενο (παρ. α) και β) το επιθυμητό (παρ. β).
Δες σε νέα καρτέλα την κλίση του ρήματος με όλες τις εγκλίσεις
Η υποτακτική είναι έγκλιση των προτάσεων κρίσεως και έχει άρνηση μη(ν) (παρ. ζ).
Τα παραδείγματα είναι παρμένα από το Συντακτικό της Νέας Ελληνικής, ΟΕΔΒ, Αθήνα,
1996, κα' έκδοση
Ενεστώτας γράφ-ε γράφ-ετε
Παρατατικός
Μέλλοντας εξ.
Αόριστος γράψ-ε γράψ-ετε (γράψ-τε)
Μέλλοντας στ.
Παρακείμενος
Υπερσυντέλικος
Συντελεσμένος Μέλ.
Τα παραδείγματα είναι παρμένα από το Συντακτικό της Νέας Ελληνικής, ΟΕΔΒ, Αθήνα,
1996, κα' έκδοση
* Σημείωση
Στο παλιό συντακτικό του Γυμνασίου δηλώνεται ότι η προστακτική χρησιμοποιείται και
αποφατικά.
Στη «Νεοελληνική Σύνταξις» του Τζάρτζανου, εκδ. Κυριακίδη, τ.Α', σελ. 292 (§ 192.2)
δηλώνεται ότι η προστακτική χρησιμοποιείται μόνο καταφατικά και οι περιπτώσεις με την
άρνηση (π.χ. μη γελάτε) είναι υποτακτική. Όμως στη σελ. 295 § 193 αναφέρεται ότι: «η
προστακτική εν γένει είναι η έγκλισις της δεδηλωμένης απαιτήσεως, ήτοι εκφράζει κυρίως
προσταγή ή απαγόρευσι (άρνησις μή)... Μή φωνάζετε».
Στη γραμματική των Holton, Mackridge, Φιλιππάκη, εκδ. Πατάκη, σελ. 207, αναφέρεται
ξεκάθαρα ότι η προστακτική δεν έχει άρνηση.
Δε θα πρέπει να ξεχνάμε ότι στον προφορικό λόγο η σημασία της κάθε έγκλισης γίνεται
φανερή από τα εξωγλωσσικά στοιχεία, δηλαδή από τον τόνο της φωνής, από την έκφραση
του προσώπου, από τις κινήσεις των χεριών ή από τη στάση του σώματος.
Τα παραδείγματα είναι παρμένα από το Συντακτικό της Νέας Ελληνικής, ΟΕΔΒ, Αθήνα,
1996, κα' έκδοση
Ασκήσεις
Βιβλιογραφία
Γραμματική Νέας Ελληνικής Γλώσσας Α', Β' Γ' Γυμνασίου, Σωφρόνης Χατζησαββίδης -
Αθανασία Χατζησαββίδου, ΟΕΔΒ, Αθήνα, Έκδοση Α, 2011
Νεοελληνική Γραμματική, Μανόλης Τριανταφυλλίδης, ΟΕΣΒ, Αθήνα, 1941
Γραμματική της Ελληνικής Γλώσσας, David Holton - Peter Mackridge - Ειρήνη
Φιλιππάκη-Warburton, Πατάκης, Αθήνα, 1999
Γραμματική της Νέας Ελληνικής, Χρ. Κλαίρης - Γ. Μπαμπινιώτης, Ελληνικά Γράμματα,
Αθήνα, 2005
Γραμματική Ε, Στ Δημοτικού, Ειρήνη Φιλιππάκη-Warburton - Μιχ. Γεωργιαφέντης -
Γεώργιος Κοτζόγλου - Μαργαρίτα Λουκά, ΟΕΔΒ, Αθήνα
Εφαρμοσμένη Γραμματική της Δημοτικής και Συντακτικό, Γιάννη Β. Παπαναστασίου,
Αθήνα, 1989
Συντακτικό της Νέας Ελληνικής, ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1996, κα' έκδοση
Νεοελληνική Γλώσσα Α' Γυμνασίου, Γιάννης Παπαθανασίου, εκδ. Χαζτηθωμά,
Θεσσαλονίκη, 2006
Νεοελληνική Γλώσσα Β' Γυμνασίου, Γιάννης Παπαθανασίου, εκδ. Χαζτηθωμά,
Θεσσαλονίκη, 2006
Νεοελληνική Γλώσσα Γ' Γυμνασίου, Γιάννης Παπαθανασίου, εκδ. Χαζτηθωμά,
Θεσσαλονίκη, 2006