BOR

Ö RNEK: Anorganik Dersi Proje

1.Giriş
Yediden yetmişe birçok alanda kullanılan bor ve bor bileşikleri, hayatımızda büyük
önem taşımaktadırlar. İlk kullanımı binlerce yıl öncesine dayanan borun dünyadaki en büyük
rezervi Türkiye’de bulunmaktadır. Bor içinden, boraksın gerek doğada yaygın bulunuşu,
gerekse endüstriyel kullanım alanının en çok oluşu nedeniyle, bor bileşikleri ile ilgili endüstri
boraks endüstrisi; madenciliği de boraks madenciliği olarak bilinir. Boraks madenciliği ve
endüstrisi, katı boratlar kadar tuzlu göl sularından ve volkan bacalarından çıkan gazlardan
elde edilen bor ürünlerini de kapsar.

1.1 Tarihçe
Bor ve türevleri uzun yıllardan beri kullanılmaktadır. Tarihçesine bakılınca, Bor tuzlarının 4 bin
yıl önce ilk kez Tibet'te kullanıldığı, Babiller tarafından değerli eşyaların ergitilmesinde, Mısırlılarca
mumyalamada, Eski Yunan ve Romalılarca da zemine serpilerek arena temizliği için kullanıldığı
saptanmıştır. 875 yılında ise, Araplar ilk kez bor tuzlarından ilaç yapmışlardır.
Modern Bor Endüstrisi, 13. yy' da Marco Polo tarafından Tibet' ten Avrupa'ya getirilmesiyle
başlamıştır. 1771 yılında, İtalya'nın Tuscani bölgesindeki sıcak su kaynaklarında Sassolit bulunduğu
anlaşılmıştır. 1830 yılında İtalya'da borik asit üretimi başlamıştır. Aynı zaman diliminde 1852' de Şili'
de endüstriyel anlamda ilk boraks madenciliği başlamıştır. Daha sonra, Nevada, California, Caliko
Moutain ve Kramer yöresindeki yatakların bulunarak işletilmeye alınmasıyla ABD dünya bor
gereksinimini karşılayan birinci ülke haline gelmiştir.
Bugün bor ürünleri birçok endüstri dalının ana ham maddesidir. Kullanılan alanlarında
tüketimin hızla artışı kadar, yeni kullanım alanlarının da günden güne artışı ve borun yakın gelecekte
enerji üretim kaynağı olarak kullanılabilme olasılığı bu hammaddeye diğerleri arasında ayrıcalık
kazandırır. Bilinen dünya bor rezervlerinin %70’inden daha fazlasının Türkiye’ de bulunuşu, bu
hammaddenin önemini bizim açımızdan daha da arttırır.

1.2 Bor Elementi

Periyodik sistemin üçüncü grubunun başında bulunan ve atom numarası 5 olan bor elementi,
kütle numaraları 10 ve 11 olan iki kararlı izotopundan oluşur. Bor, yeryüzünde toprak, kayalar ve suda
yaygın olarak bulunan bir elementtir. Toprağın bor içeriği genelde ortalama 10-20 ppm olmakla
birlikte ABD'nin batı bölgeleri ve Akdeniz'den Kazakistan'a kadar uzanan yörede yüksek
konsantrasyonlarda bulunur. Deniz suyunda 0.5-9.6 ppm, tatlı sularda ise 0.01 - 1.5 ppm
aralığındadır. Yüksek konsantrasyonda ve ekonomik boyutlardaki bor yatakları, borun oksijen ile
bağlanmış bileşikleri olarak daha çok Türkiye ve ABD'nin kurak, volkanik ve hidrotemal aktivitesinin
yüksek olduğu bölgelerde bulunmaktadır.

Bor, yerkabuğunda yaygın olarak bulunan 51. elementtir. Bor tabiatta hiçbir zaman serbest
halde bulunmaz. Doğada yaklaşık 230 çeşit bor minerali olduğu bilinmektedir. Yaygın olarak bulunan
bor minerallerinden bir tanesi bir tür aluminoborosilikat minerali olan ve yapısında %10'a kadar bor
içerebilen Turmalin'dir. Ancak, sanayide alkali ve toprak alkali bor mineralleri olan tinkal (Na 4B4O2.
10H2O), kernit (Na2B4O7. 4H2O), kolemanit  (Ca2B6O11. 5H2O) ve üleksit (NaCaB5O9. 8H2O)
kullanılmaktadır.
 Çeşitli metal veya ametal elementlerle yaptığı bileşiklerin gösterdiği farklı özellikler, bor
bileşiklerinin birçok endüstride kullanılmasına olanak sağlamaktadır. Bor, bileşiklerinde metal dışı
bileşikler gibi davranır, ancak, farklı olarak saf bor, karbon gibi elektrik iletkenidir. Kristalize bor,
görünüm ve optik özellikleri açısından elmasa benzer ve neredeyse elmas kadar serttir.

Atomik Yapısı

Atomik Çapı 1.17 Å

Atomik Hacmi 4.6 cm3/mol

Kristal yapısı Rhombohedral

Elektron Konfigürasyonu 1s2 2s2p1

İyonik Çapı 0.23 Å

Elektron Sayısı (yüksüz) 5

Nötron Sayısı 6

Proton sayısı 5

Valans Elektronları 2s2p1

Tablo 1. Borun atomik yapısı

1.3 Bor Kimyası

Element bor doğada serbest olarak bulunmaz. Yapay bor ise amorf ve kristal yapıda olmak
üzere iki şekilde elde edilebilir. Amorf bor, siyah veya kahverengi toz şeklinde, kristal bor ise siyah,
sert ve kırılgandır.

Bor elementi boş bir p orbitaline sahip olduğu için elektronca fakirdir. Bu nedenle genelde
lewis asidi olarak davranır, başka bir deyişle elektron zengini bileşiklerle kolayca bağlanarak elektron
ihtiyacını giderir. Ayrıca bor, metal olmayan elementler arasında en düşük elektronegativiteye sahip
olduğundan reaksiyonlarda genelde elektronlarını kaybeder, başka bir deyişle yükseltgenir.

Resim 1. Boraks kristali.

Borun temel cevherleri; kernit (Na 2B4O7.4H2O), boraks (Na2B4O7.10H2O), kolemanit

(Ca2B6O11.5H2O) ve uleksit (NaCaB5O9.8H2O) gibi boratlardır. Bor elementi, periyodik sistemin 3.
grubunun başında yer alır.
 Elmastan sonra en sert madde olan ametal bor gri-siyah kristalin veya amorf mikrokristalin,
yeşilimsi sarı renkli bir yapıda olup başlıca özellikleri aşağıdaki gibidir.

 Periyodik sırası : 5
 Atom ağırlığı : 10.82
 Izotopları
 B10 : % 19.57
 B11 : % 80.43
 Termik nötron absorbsiyon kesidi
 B10 : 40.10 Barn
 B11 : 07.5 Barn
 Kristal yapısı : Tetragonal-Hekzagonal
 Yoğunluğu
 Kristalin : 2.33 g/cm
 Amorf : 2.34 g/cm Erime Noktası : 2190 °C (-20 °C)
 Sertliği : 9.3 Mohs
Bor bileşiklerinin yaygın kullanımları ve borun element olarak erken tanımlanmış olmasına
karşın, bor kimyası çalışmaları nispeten kısıtlı bir alanda sürdürülmüştür. Bunun nedenleri, bor
bileşiklerinin hidroliz veya oksidasyona yönelik stabil olmayan nitelikleri ve malzemelerin bir çoğunun
kullanımındaki yapısal zorluklarıydı. Nihayet Stock, ünlü deneysel vakum tekniğini geliştirince bor
kimyasının araştırılmasında yeni bir kapı aralandı.
Grup IIIA elementlerinden sadece bor bir ametaldir. Bu gruptaki diğer
elementler; alüminyum, galyum, indiyum ve talyumdur. Bor, gruptaki diğer elementlerden çok daha
küçük bir atomdur. Bu durum, ametal bor ve metal özellikteki diğer grup elemanları arasında belirli
farklılıklara neden olur.

Kimyasal Özellikler   

Elektrokimyasal Eşdeğer 0.1344 g/amp-hr

Elektronegativite (Pauling) 2.04

Füzyon Isısı 50.2 kJ/mol

İyonizasyon potansiyeli Birinci: 8.298 İkinci: 25.154 Üçüncü: 37.93

Valans elektron potansiyeli (-eV) 190

Tablo 2. Borun kimyasal özellikleri.

1.4 Bor Mineralleri

Tuzlu su göllerinden ve volkan gazlarından elde edilenler dışında, bor ürünleri genellikle
boratlardan kazanılır. Türkiye’deki borat yataklarının en belirgin özelliği, sözkonusu yatakların
oluşum oluşum koşullarının, tipik karasal evaporit yatakların gelişmesine yol açan etmenlerden farklı
olduğunu göstermektedir. Çok yaygın bir kalsiyum borat olan kolemanit, kırka dışındaki tüm botat
bölgelerinde egemen mineraldir. Buna karşın Türkiye borat yataklarının ayrıntılı mineraloijsi önemli
derecede farklılık gösterir.

Bütün yatakların boratların kalsiyum karbonat tortulların çökelmesini izlediğine göre ve borat
geliştirecek olan çözeltilerin bileşiminde kalsiyum zenginliğinden dolayı ilk çökelen boratlar karbon
boratlardır. Çökelimin ilerlemesi ve buharlaşmanın hızlı devamı ile sodyum-kalsiyum boratlar
çökelmeye başlar. Ortamın uygun olduğu bazı yataklarda çözeltiler sodyum-kalsiyum borat alanından,
soydum borat alanına (kırka örneği gibi), diğer yataklardan ise tersine dönerek tekrar kalsiyum borat
çeklimi verirler. Buna göre, Türkiye’deki yatakların büyük bir kısmı eksik bir çökelim, buna karşın kırka
yatağı tam bir borat mineralleri dizilimi çökelmesini gösterir.

Tablo 3. Bor mineralleri ve bulundukları yerler.

2.Bor Bileşikleri
Geçmişte pek çok değişik uygarlık her ne kadar ağırlıklı olarak ham bor minerallerinden
yararlandıysa da bu son yüzyılda, sanayileşmenin ve teknolojideki hızlı gelişmelerin etkisiyle artan
ürün yelpazesine paralel olarak değişime uğradı. Günümüzde sanayinin pek çok dalında ham, rafine
ve özel bor ürünleri kullanılıyor, çünkü bor elementi kendine özgü özelliklerinden dolayı çok sayıda
bileşik veya alaşım oluşturabiliyor. Cevher zenginleştirme yöntemiyle ham bor; ham borun fiziksel ve
kimyasal işlemlerden geçirilmesiyle rafine bor ürünleri elde edilebilmektedir.
2.1 Ham Bor Ürünleri
Dünyada üretilen bor cevherlerinin hemen hemen tamamı bir zenginleştirme işleminden
sonra ya parça yada öğütülmüş konsantre halinde pazarlanır ve kullanılır. Bu tür ürünler ham bor
olarak tanımlanabilmektedir. Ham bor ürünlerinin mineral yapısı ve üretildikleri yerler aşağıda
verilmiştir.

Tablo 4. Ham bor ürünleri.

Ham bor ürünleri %90 dolayında borik asit, boraks penta ve dekahidrat gibi rafine bor
ürünleri üretiminde kullanılmaktadır. Bunu yanı sıra çeşitli amaçlara yönelik cam elyafı, borosilikat
cam, nükleer uygulamalar ve metalürjide kullanılmaktadır.

Resim 2. En çok kullanılan 3 bor cevheri.

2.2 Rafine Bor Bileşikleri
Rafine bor ürünlerinin temel kullanım alanları olarak cam ve cam elyafı, sabun ve deterjan,
seramik, tarım, nükleer uygulamalar, ilaç ve kozmetik, elektrik sanayi dalları sayılabilir.

Tablo 5. Ticari boyutta dünyada üretilen rafine bor ürünleri.

Rafine bor ürünleri borun en çok tüketilen türevlerini oluşturmaktadır. Rafine boraks ürünleri
üretim tesislerinin toplam dünya kurulu kapasitesi 1.600.000 ton dolayında olup, bunu 452.000 tonu
Türkiye’de bulunmaktadır.

3. Bor Üretimi
Dünyanın en zengin boraks yatakları Türkiye’nin orta ve batı bölgelerindedir. Balıkesir’de Sultançayırı
ve Bigadiç, Eskişehir’de Seyitgazi(kırka) ve Kütahya’da Emet önemli çıkarım alanlarıdır.

Türkiye’de büyük çapta boraks üretimi, 1968’de Bandırma’da Etibank Boraks ve asitborik
fabrikalarında, önce kolemanitten başlayarak yapılmıştır. Öğütülmüş kalsine kolemanit, Na 2CO3 ve
NaHCO3 ile reaksiyona sokulur ,tepkime sonucu oluşan CaCO 3 çamurunun süzülmesiyle geriye kalan
ana çözelti kristallendirilir, ayrılan kristaller kurutulur ve torbalanır.

ABD- Kaliforniya’da bazı tuzlu su çözeltilerinde %2 kadar boraks bulunur. Borakslı göllerden itibaren
sadece bir kristallendirme işlemiyle elde edilen üründeki sodalı su ile yapılan tekrar kristallendirmeler
hidrolize uğrar; dolayısıyla meydana gelen boraks kristallerinin bir kısmını hidrolizini önlemek için,
boraksın sodyum karbonat eşliğinde kristallendirilmesi gerekir.

2(2CaO.3B2O3) + 4NaHCO3 + Na2CO3 + 28H2O › 3Na2B4O7.10H2O + 4CaCO3 + CO

Dünya bor üretim kapasitesinin 2014 yılında 5,6 milyon ton (2,6 milyon ton B 2O3) olduğu tahmin
edilmektedir. Kurulu kapasitelerin bölgelere göre dağılımı aşağıda verilmektedir.

ÜLKELER Kurulu Kapasite  (Bin Ton B2O3)

Avrupa (Türkiye) 1.086

Kuzey Amerika (ABD) 645

Güney Amerika (Arjantin, Şili, Peru, Bolivya) 396

Asya (Rusya, Çin, Hindistan) 460

TOPLAM 2.587
Tablo 6. Dünya Bor Kurulu Kapasitelerin Bölgelere Göre Dağılımı (2014)

Dünya fiili bor üretimi 2014 yılında yaklaşık 4,6 milyon ton (2,13 milyon ton B 2O3) civarında
gerçekleşmiştir. Fiili bor üretiminde (B 2O3 bazda); Avrupa (Türkiye) %47,2 pay ile birinci sırada yer
alırken, bunu Kuzey Amerika (ABD) %26, Güney Amerika (Arjantin, Şili, Peru, Bolivya) %13,4 ve Asya
(Rusya, Çin, Hindistan) %13,2 payla takip etmiştir.

Şekil 1. Dünya Bor Üretiminin Bölgelere Göre Dağılımı (2014)

Türkiye’de üretilen bor madeninin yaklaşık %95’i bor kimyasalları ve eşdeğeri ürünlerin üretiminde
kullanılmakta, üretilen bor kimyasalları ve eş değeri ürünler yurt içi ve yurt dışı piyasalara
sunulmaktadır. 2004 yılında 715 bin ton bor kimyasalları ve eşdeğeri ürün üretimi
gerçekleştirilebilirken; 2014 yılına geldiğimizde hem kurulu kapasite miktarının artırılması, hem de
kapasite kullanım oranının %85-100 seviyelerine ulaştırılması ile 1,95 milyon ton bor kimyasalları ve
eşdeğeri ürün üretimi gerçekleştirilmiştir.
3.1 Bor Ürünleri Üretim Yöntemleri
Bor mineralleri, çeşitli madencilik yöntemleri kullanılarak elde edildikten sonra fiziksel işleme
tabi tutularak zenginleştirilir. Daha sonra, konsantre bor denilen zenginleştirilmiş ürünler, kimyasal
süreçlere tabi tutularak rafine edilir ve çeşitli bor kimyasallarına dönüştürülür. Örneğin, boraks
pentahidrat sodyum bazlı tinkal mineralinden, borik asit ise kalsiyum bazlı kolemanit mineralinden
elde edilir.

Şekil 2. Çeşitli bor ürünlerinin tüketim alanları.

Bazı Önemli Bor Kimyasalların Üretim Prosesleri

 Boraks Pentahidrat: Boraks santrifüjlerinden ayrılan nemli boraks dekahidrat kristalleri belli bir
sıcaklığa ulaşmış pentahidrat reaktörlerine beslenir. Reaktörden alınan doymuş çözelti; çöktürme,
filtreleme, kristalizasyon, kurutma işlemlerinden geçirilerek minimum %47,8 B2O3 tenörlü boraks
pentahidrat ürünü elde edilir.

 Borik Asit: Konsantre kolemanit cevheri; kırma, öğütme, sülfürik asit ile reaksiyon, filtreleme,
kristalizasyon ve kurutma işlemlerinden geçirilerek minimum %56 B2O3 tenörlü borik asit ürünü elde
edilir.

 Bor Oksit: Bor oksit üretimi, borik asitin kristal suyunun uzaklaştırılması ile gerçekleşir. Bunkerden
alınan borik asit kurutucuya beslenir. Kurutma, soğutma, eleme işleminden sonra elde edilen bor
oksit depolanır.

 Kalsine Tinkal: Tuvönan tinkalin döner fırında kalsine edilmesi ile bünye suyunun uzaklaştırılarak 1-
5 mol arasında değişen %45-62 B2O3 içerikli mikronize kalsine tinkal elde edilir.

 Susuz Boraks: Boraksın kalsine edildikten sonra ergitme fırınında yaklaşık 980oC’de ergitilmesi
sonucunda elde edilir. Ergimiş boraks yeterli akışkanlığa ulaştığında fırın dışına alınır ve su soğutmalı
tamburlardan geçirilerek amorf yapıda susuz boraks elde edilir. Elde edilen ürün pazarlanmak üzere
kırıcılardan geçirilir.
3.2 Tinkalden Borik Asit Üretimi
Tinkal cevheri ocaktan çıkarıldığında ortalama %20-29 B 2O3 içermektedir. Cevher konsantratör
tesisinde zenginleştirilir. Zengilenleştirme ; kırma, mekanik dağıtma ve boyuta göre sınıflandırma ile
tinkal cevheri içinde bulunan gang minerallerinin ayrılması ve uzaklaştırılması esasına dayanır.
Üretilen tinkal konsantresinin bir kısmı boraks pentahidrat ve boraks dekahidrat üretimlerinde
kullanılmakta ve kalan kısmı ise yurt dışına satılmaktadır.

Tinkal cevherindeki suda çözünmeyen maddeler,

dolomit, kil ve genellikle üleksit halindeki bor
tuzundan ibarettir. Cevher yatağının büyük bir kısmını
oluşturan bileşik cevherin içerdiği suda çözünmeyen
maddelerin % 50-60'nın montmorillonit ve dolomitten
oluştuğu, tabakalı cevherde ise bu oranın dolomit
lehine değiştiği ve dolomit yanında kalsitinde
bulunabildiği belirtilmektedir.

Litaratürde tinkal konsantresinden başlayarak borik

asit eldesinde farklı bir çok yöntem uygulanmaktadır.
Uygulanan bir yöntem tinkal konsantresinin nitrik asit
ve klorik asit ile çözülerek borik asit elde edilmesidir.
Ancak kuvvetli asitik ortamından dolayı kullanılan
ekipmanların ömrü kısa olmakta borik asit kullanımı
artmaktadır. Diğer bir yöntem ise tinkal konsantresinin
800C deki sulu çözeltisinin elektrolizi ile borik asit
üretilmesidir. Fakat enerji sarfiyatı çok yüksek
olduğundan yöntemin uygulanması şuan mümkün
değildir. Bu nedenle genelde tinkalden borik asit
eldesinde sülfirik asit kullanılmıştır.

Literatürde sülfürik asit kullanılarak"tinkalden borik

asit ve sodyum sülfat üretiminde genel olarak iki farklı
yöntem uygulanmaktadır. Birinci yöntem sodyum
sülfatın sıcakta üretimini kapsamaktadır. Bu yöntemde
dayanılan temel nokta borik asitin çözünürlüğünün
sıcaklıkla artması (100°C'a kadar), sodyum sülfatın çözünürlüğünün ise yaklaşık 33°C'a kadar artması,
fakat bu sıcaklıktan sonra hafifçe azalmasıdır. Bu yöntemde sodyum sülfatın, yüksek sıcaklıkta (95-
99°C) çözeltiden borik asit kristallendirilmeden önce kristallendirilmesiyle veya çözeltide borik asit
düşük sıcaklıklarda (35-45°C) kristallendirildikten sonra, çözeltinin tekrar kaynatılarak suyunun
buharlaştırılıp sodyum sülfata doygun hale getirilmesinden sonra sodyum sülfatın kristallendirilmesi
yoluyla elde edilmektedir.
4.Bor Rezervleri
Bor, yeryüzünde toprak, kayalar ve suda yaygın olarak bulunan bir elementtir. Toprağın bor içeriği
ortalama 10-20 ppm olmakla birlikte ABD’nin batı bölgeleri ve Akdeniz’den Kazakistan’a kadar uzanan
yörede yüksek konsantrasyonlarda bulunur. Deniz suyunda 0,5-9,6 ppm, tatlı sularda ise 0,01-1,5
ppm aralığındadır. Yüksek konsantrasyonda ve ekonomik boyutlardaki bor yatakları, borun oksijen ile
bağlanmış bileşikleri olarak daha çok Türkiye ve ABD’nin kurak, volkanik ve hidrotermal aktivitesinin
yüksek olduğu bölgelerde bulunmaktadır.Dünyadaki önemli bor yatakları Türkiye, Rusya ve ABD’de
olup dünya ticari bor rezervleri 4 bölgede toplanmaktadır. Bunlar; ABD Kaliforniya Eyaletinin
güneyinde yer alan “Mojave Çölü”, Güney Amerika’da yer alan “And Kemeri”, Türkiye’nin de yer
aldığı “Güney-Orta Asya Orojenik Kemeri” ve Doğu Rusya’dır. 

TOPLAM TOPLAM
ÜLKE REZERV REZERV
(Bin ton B2O3) (% B2O3)

Türkiye 953.300 72,8

Rusya 100.000 7,6

A.B.D. 80.000 6,1

Çin 47.000 3,6

Şili 41.000 3,1

Sırbistan 24.000 1,8

Peru 22.000 1,7

Bolivya 19.000 1,5

Kazakistan 15.000 1,1

Arjantin 9.000 0,7

TOPLAM 1.310.300 100,0

Tablo 7. Dünya bor rezervleri dağılımı. (2014)

Türkiye’de bilinen bor yatakları özellikle Kırka/Eskişehir, Bigadiç/Balıkesir, Kestelek/Bursa ve

Emet/Kütahya’da bulunmaktadır.Türkiye'de rezerv açısından en çok bulunan bor cevherleri tinkal
(Na2O.2B2O3.10H2O) ve kolemanit (2CaO.3B2O3.5H2O)’ tir. Türkiye'de önemli tinkal yatakları Kırka'da
kolemanit yatakları ise Emet ve Bigadiç civarında bulunmaktadır. Bunlara ilaveten, Bigadiç’te az
miktarda üleksit rezervi mevcut olup Kestelek‘te zaman zaman üleksit yan ürün olarak elde
edilmektedir. Rezerv miktarları mineral bazında aşağıda verilmektedir.

CEVHER CİNSİ TOPLAM (TON)

EMET (Kolemanit-Üleksit) 1.815.291.000

KIRKA (Tinkal) 832.676.000

BİGADİÇ (Kolemanit-Üleksit) 631.865.000

KESTELEK (Kolemanit) 5.555.000

TOPLAM 3.285.087.000
Tablo 8. Türkiye Bor Rezervlerinin Dağılımı (Mineral Bazında-2015)
5. Kullanım Alanları
Bor mineralleri, sanayide sayısız denecek kadar çok çeşitli işlerde kullanılmaktadır. Bor
minerallerinden elde edilen boraks ve borik asit; özellikle nükleer alanda, savunma sanayisinde, jet ve
roket yakıtı, sabun, deterjan, lehim, fotoğrafçılık, tekstil boyaları, cam elyafı ve genellikle kâğıt
sanayinde kullanılmaktadır.
 Savunma sanayii ; Bor Karbür (B4C) bileşeninin olağanüstü sertliğinden dolayı tank zırhında
ve kurşun geçirmez yeleklerde kullanılmaktadır. 
 Enerjetik Malzemeler ; Elementel bor hacimsel olarak en yüksek enerji yoğunluğuna sahip
elementtir. Bu sebeple özellikle katı yakıt uygulamalarında ana enerji kaynağı olarak kullanılır.
Elementel bor'un yanma verimliliği saf oksijen ortamında dahi %70'ler seviyesinde
kalmaktadır. Bunun sebebi, yanma sırasında oluşan camsı bor oksit tabakasının element
yüzeyini kaplayarak yanma ve oksijen penetrasyonunu engellemesidir. Elementel bor'un
yanma verimini arttırmak için Mg ve Al gibi elementlerle kaplanması veya bu elementlerle
yaptığı bileşikler (MgB2, AlB2, AlB12, AlMgB2) enerjetik malzeme uygulamalarında kullanılmaktadır.
 Cam sanayii ; Bor; pencere camı, şişe camı vb. sanayilerde ender hallerde kullanılmaktadır.
Özel camlarda ise borik asit vazgeçilemeyen bir unsur olup, rafine sulu/susuz boraks, borik
asit veya kolemanit/boraks gibi doğal haliyle kullanılmaktadır.
 Seramik Sanayii ; Çelik, aluminyum, bakır, altın ve gümüş emaye ile kaplanabilir. Emaye asite
karşı dayanıklılığı arttırır. Mutfak aletlerinin çoğu emaye kaplamalıdır. Banyolar, kimya sanayi
teçhizatı, su tankları, silahlar vb. de kaplanır.
 Temizleme ve Beyazlatma Sanayii ; Sabun ve deterjanlara mikrop öldürücü (jermisit) ve su
yumuşatıcı etkisi nedeniyle % 10 boraks dekahidrat ve beyazlatıcı etkisini artırmak için toz
deterjanlara  % 10-20 oranında sodyum perborat katılmaktadır.Çamaşır yıkamada kullanılan
deterjanlara katılan sodyum perborat (NaBO2H2O2.3H2O) aktifbir oksijen kaynağı olduğundan
etkili bir ağartıcıdır.

 Yanmayı Önleyici (Geciktirici) Maddeler ; Borik asit ve boratlar selülozik maddelere, ateşe
karşı dayanıklılık sağlarlar. Tutuşma sıcaklığına gelmeden selülozdaki su moleküllerini
uzaklaştırırlar ve oluşan kömürün yüzeyini kaplayarak daha ileri bir yanmayı engellerler.

 Tarım ; Bor mineralleri bitki örtüsünün gelişmesini artırmak veya önlemek maksadıyla
kullanılmaktadır. Bor, değişken ölçülerde, birçok bitkinin temel besin maddesidir. Bor,
sodyum klorat ve bromosol gibi bileşiklerle birlikte otların temizlenmesi veya toprağın
sterilleştirilmesi gereken durumlarda da kullanılmaktadır.
 Metalurji ; Boratlar yüksek sıcaklıklarda düzgün, yapışkan, koruyucu ve temiz, çapaksız bir sıvı
oluşturma özelliği nedeniyle demir dışı metal sanayiinde koruyucu bir cüruf oluşturucu ve
ergitmeyi hızlandırıcı madde olarak kullanılmaktadır.
  Nükleer Uygulamalar ; Atom reaktörlerinde borlu çelikler, bor karbürler ve titanbor
alaşımları kullanılır. Paslanmaz borlu çelik, nötron absorbanı olarak tercih edilmektedir.
Yaklaşık her bir bor atomu bir nötron absorbe etmektedir.

 Atık Temizleme ; Sodyum borohidrat, atık sulardaki civa, kurşun, gümüş gibi ağır metallerin
sulardan temizlenmesi amacıyla kullanılmaktadır.
 Yakıt ; Sodyum tetraborat, özel uygulamalarda yakıt katkı maddesi olarak kullanılmaktadır.
Daha önce Amerikan Donanması tarafından uçak yakıtı olarak kullanılmıştır.
 Diğer Kullanım Alanları
- Ahşap malzeme korunması için sodyum oktaborat kullanılır
- Silisyum üretiminde bor triklorür, polimer sanayiinde, esterleme ve alkilleme işlemlerinde ve
etil benzen üretiminde bor trifluorür katalizör olarak kullanılmaktadır.
- Bor karbür ve bor nitrür; döküm çeperlerinde yüksek sıcaklığa dayanıklı (refrakter) malzeme
püskürtme memelerinde de aşınmaya dayanıklı (abrasif) malzeme olarak kullanılan önemli
bileşiklerdir.
- Araçların soğutma sistemlerinde korozyonu önlemek üzere boraks, antifiriz karışımına katkı
maddesi olarak da kullanılır.
- Tekstil sanayiinde, nişastalı yapıştırıcıların viskozitlerinin ayarlanmasında, kazeinli
yapıştırıcıların çözücülerinde, proteinlerin ayrıştırılmasında yardımcı madde boru ve tel
çekmede akıcılığı sağlayıcı madde, dericilikte kireç çöktürücü madde olarak boraks
kullanılmaktadır.

Kaynakça
 Borik Asit Üretimi, Beyhan Kılıç, 2005
 A. Mergen, H. Demirhan, M. Bilen, H. Cebi & M, Gündüz Eti Holding A.Ş., Ar-Ge Dairesi
Başkanlığı
 Eti Maden İşlemeleri Genel Müdürlüğü , Bor Sektör Raporu, Mayıs 2012
 Eti Maden İşlemeleri Genel Müdürlüğü , Bor Sektör Raporu, Mayıs 2014
 Uluslar Arası Bor Araştırma Enstitüsü - http://www.boren.gov.tr/tr/bor/bor-elementi