19.3.

2020

Elektrokimya

İYONİK KUVVET
Çözelti içinde bulunan yabancı iyonlar da aktiflik katsayısına etki yapar. Yabancı iyon söz
konusu olan iyonun konsantrasyonunu artırıcı yönde etki gösterir. Yabancı iyon
konsantrasyonu ne kadar fazla ise etkisi de o derece fazla olur. Bir çözeltide bulunan (+)
ve (-) yüklü bütün iyonların çözeltinin aktifliği üzerine etkisini ifade etmek üzere iyonik
kuvvet kavramı kullanılır. Bir çözeltinin iyonik kuvveti şöyle hesaplanır. Çözelti içinde
bulunan her bir iyonun molal konsantrasyonu o iyonun yükünün karesi ile çarpılıp,
bunların toplamı alınarak ikiye bölünür. İyonik kuvvetin matematiksel ifadesi şöyledir:

Burada

1
 19.3.2020

Örnek 15
1 kg su içinde 0,01 mol sodyum klorür ve 0,01 mol sodyum sülfat çözülerek elde edilen
çözeltinin iyonik kuvvetini hesaplayınız

Örnek 15
1 kg su içinde 0,01 mol sodyum klorür ve 0,01 mol sodyum sülfat çözülerek elde edilen
çözeltinin iyonik kuvvetini hesaplayınız
ÇÖZÜM:

Çözeltinin iyonik kuvveti, (2.48) denklemi kullanılarak hesaplanır.

2
 19.3.2020

DEBYE-HÜCKEL
SINIR DENKLEMİ
Yabancı iyon içeren bir çözeltideki herhangi bir (i) iyonunun aktiflik

Buna benzer şekilde çözelti içinde bulunan bir tuzun ortalama aktiflik katsayısını
hesaplamak için de bir bağıntı verilmiştir:

katsayısı için Debye-Hückel tarafından aşağıdaki bağıntı verilmiştir

Bu bağıntılar ancak iyonik kuvveti I < 0,01 olan seyreltik çözeltilere uygulanabilir. Daha
derişik çözeltilerde aktiflikler gerçek değerden biraz farklı bulunur. Şekil-2.10 da bazı
elektrolitlerin deneyle bulunan ortalama aktiflik katsayıları ile Debye-Hückel sınır
denklemine göre elde edilen aktiflik katsayıları grafik halinde görülmektedir.

DEBYE-HÜCKEL
SINIR DENKLEMİ
Bu bağıntılar ancak iyonik
kuvveti I < 0,01 olan
seyreltik çözeltilere
uygulanabilir. Daha
derişik çözeltilerde
aktiflikler gerçek
değerden biraz farklı
bulunur. Şekil-2.10 da
bazı elektrolitlerin
deneyle bulunan
ortalama aktiflik
katsayıları ile Debye-
Hückel sınır denklemine
göre elde edilen aktiflik
katsayıları grafik halinde
görülmektedir. Şekil-2.10 Deneysel olarak ve Debye-Hückel sınır
denklemi ile bulunan log f± değerleri
(Denklem ile bulunan sonuçlar kesikli çizgi ile
gösterilmiştir)

3
 19.3.2020

DEBYE-HÜCKEL
SINIR DENKLEMİ

Şekilden görüldüğü üzere iyonik kuvvetin 0,1 değerlerinde, Debye- Hückel sınır
denklemi ile bulunan ortalama aktiflik katsayıları deneysel olarak bulunan
değerlerden farklı olmaktadır.

Örnek 16
0,001 molal KCI çözeltisinin ortalama aktiflik katsayısını Debye-Hückel sınır denklemini
kullanarak hesaplayınız.

4
 19.3.2020

Örnek 16
0,001 molal KCI çözeltisinin ortalama aktiflik katsayısını Debye-Hückel sınır denklemini
kullanarak hesaplayınız.

ÇÖZÜM
Çözeltinin iyonik kuvveti (2.43) denklemi ile hesaplanır

Ortalama aktiflik katsayısı (2.45) denklemi ile hesaplanır

Bu değer tablolarda 0,966 olarak verilmektedir

Örnek 17
0,002 molal CaCI2 ve 0,002 molal ZnS04 içeren bir çözelti içindeki çinko iyonlarının
aktifliğini hesaplayınız

5
 19.3.2020

Örnek 17
0,002 molal CaCI2 ve 0,002 molal ZnS04 içeren bir çözelti içindeki çinko iyonlarının
aktifliğini hesaplayınız
ÇÖZÜM
İlk olarak çözeltinin iyonik kuvvetini hesaplayalım

Çinko iyonları aktiflik katsayısı (2.44) denklemi ile hesaplanabilir

Çinko iyonu aktivitesi

Örnek 18
0,001 molal potasyum ferrisiyanür çözeltisinin ortalama aktiflik katsayısı deneysel olarak
y = 0,808 bulunmuştur. Bu değerin Debye-Hückel denklemi ile hesapla bulunması
halinde % kaç hata yapılacağını hesaplayınız.

6
 19.3.2020

Örnek 18
0,001 molal potasyum ferrisiyanür çözeltisinin ortalama aktiflik katsayısı deneysel olarak
y = 0,808 bulunmuştur. Bu değerin Debye-Hückel denklemi ile hesapla bulunması
halinde % kaç hata yapılacağını hesaplayınız.

ÇÖZÜM:
Potasyum ferrisiyanür çözeltisinde bulunan iyonlar
Bu çözeltinin iyonik kuvveti

Ortalama aktiflik katsayısı,

Ortalama aktiflik katsayısı deneysel olarak 0,808 bulunmuştur. Hesapla bulunan

ortalama aktiflik katsayısının gerçek değerden sapması aşağıdaki gibi hesaplanır.

TERİMLER
Hücre (Cell):
Bir elektrolit ve onun içine daldırılmış olan bir metal yarı
hücre adını alır. Aynı elektrolit içine daldırılmış biri anot,
diğeri katottan oluşan bir elektrokimyasal sisteme de
topluca hücre denir. Anot ve katot farklı metallerden olabilir
veya ayni metalin farklı bölgeleri anot ve katot gibi
davranarak bir korozyon hücresi oluşturabilir.

Korozyon (Corrosion):
Metallerin çevresinde bulunan bileşenlerle kimyasal ve
elektrokimyasal reaksiyonlara girerek metalik özelliğini
kaybetmesi olayına denir.

7
 19.3.2020

TERİMLER
Elektrokimyasal hücre (Electrochemical cell):
Bir elektrolit içine daldırılmış ve birbiri ile bağlantılı iki farklı
metalden oluşan sistem. Bu tür hücreler "galvanik " de
olabilir "elektrolitik" de olabilir.

Elektrolit (Electrolyte):
İyon içeren bir çözelti veya karışım. Yalnız asit, baz ve tuz
çözeltileri değil, erimiş tuzlar, zemin, beton vb. iyon içeren
doğal ortamlar da elektrolit olarak kabul edilir.

Kuvvetli elektrolitler (Strong electrolytes):

Kuvvetli asitler, bazlar ve bunların tuzları gibi su içinde
iyonlarına tam olarak ayrışabilen elektrolitler.

Zayıf elektrolitler (Weak electrolytes):

Organik karboksilli asitler ve aminler gibi su içinde tam
olarak iyonlarına ayrılmayan elektrolitler. Zayıf elektrolitlerin
iyonlarına ayrışma yüzdesi disosiasyon sabiti ile ifade edilir.
Konsantrasyon azaldıkça ayrışma yüzdesinde artış olur.

TERİMLER
Elektrot (Electrode):
Elektrolit içine daldırılmış olan bir elektronik iletken.
Elektrot ve içinde bulunduğu elektrolite toplam
olarak yarı hücre denir.

Anot (Anode):
Oksidasyon reaksiyonunun meydana geldiği elektrot.
Pillerde (-) yüklü elektrot, elektroliz hücrelerinde (+)
yüklü elektrot anottur.

Katot (Cathode):
indirgenme reaksiyonlarının meydana geldiği
elektrot. Pillerde (+) yüklü elektrot, elektroliz
hücrelerinde (-) yüklü elektrot katot görevi yapar.

8
 19.3.2020

TERİMLER
Galvanik hücre (Galvanic cell):
İki farklı metalin bir elektrolit içine daldırılması veya aynı cinsten iki metalin farklı iki
elektrolit içine daldırılması ve bu elektrotların birbirine bağlanması ile oluşan
elektrokimyasal hücreler.

Elektrolitik hücre (Electrolytic cell):

Akım kullanılarak metallerin ayrılması işlemine elektroliz denmektedir. Elektroliz hücresi
olarak da adlandırılmaktadır.

TERİMLER
ppb (Parts per billion):
Bir karışım içinde milyarda bir oranında bulunan bir maddenin konsantrasyonu 1 ppb dir.
Hacimsel olarak 1 ppb = 1 mg/m³ = 1 mg/kg dır.

ppm (Parts Per million):

Bir karışım içinde milyonda bir oranında bulunan bir maddenin konsantrasyonu 1 ppm dir.
Hacimsel olarak 1 ppm = 1 mg/L =1 mg/kg dır.

Mol (Mole):
Bir maddenin molekül, atom, iyon kütlesinin gram olarak değeri. 1 mol madde içinde
6,02 1023 adet elemanter tanecik bulunur. Mol, SI birim sisteminde madde miktarı birimi
olarak kabul edilmiş ve karbon-12 atomunun 1 molü 0,012 kg alınmıştır.

Molal çözelti (Molal solution):

1000 g çözücü içinde çözünmüş madde mol sayısı ile ifade edilen kütlesel konsantrasyon.

Molar çözelti (molar solution):

1 litre çözelti içinde çözünmüş madde mol sayısı ile ifade edilen hacimsel konsantrasyon.

9
 19.3.2020

TERİMLER
Kulon (Coulomb):
SI birim sisteminin elektrik yük birimi. 3.109 elektrostatik birim

Kulonmetre (Coulometer):
Bir elektroliz hücresinden geçen akım miktarını elektrotlarda ayrışan madde miktarını
ölçerek belirleyen cihaz.

İletkenlik (Conductivity):
Elektriksel direncin tersidir, iletkenlik birimi direnç birimi olan Ohm'un tersi olarak
tanımlanır. SI birim sisteminin iletkenlik birimi Siemens' dir 1 Siemens = 1 Ohm-1

Direnç (Resistance):
Akım geçen bir iletkende, iki nokta arasında ölçülen voltaj düşüşünün geçen akım
şiddetine oranı. Direnç birimi Ohm' dur.

Ekivalent (Eşdeğer) iletkenlik (Equivalent conductance):

1 ekivalent gram çözünmüş madde içeren bir çözeltinin, birbirinden 1 cm uzaklıktaki
paralel iki elektrot yüzeyi arasında göstermiş olduğu iletkenliktir. A (Ohm-1cm2) ile ifade
edilir.

10