Bölüm 9 Etik ve Profesyonellik

Kimya mühendisleri herhangi bir kimsenin yaşamını etkileyen herhangi bir şey yaptıklarında,
eylem seçimleri etiğe uygun olmalıdır. Hesaplamalar sırasında iki farklı bağıntı ile
karşılaşıldığında dahi, bir bağıntı kısmen etik değerler temelinde seçilmelidir. Daha az hassas
olan bağıntı işveren, işçi ya da halka karşı riski azaltan bir güvenlik faktörü içeriyor mu?
Müşteriye daha iyi yanıt vermek üzere, ancak kuruluşa daha yüksek maliyete mal olacak şekilde,
daha hassas hesaplamalar yapmak için daha fazla zaman harcasın mı? Nasıl karar verilir?

Tüm koşullarda, mühendisler kararlarını verirken, yasal kısıtlar çerçevesinde kişisel etik
kodlarını kullanarak kendi ahlaki standartlarını uygularlar. Bir kişisel etik kodunun gelişmesinde,
etik davranış için üç türde neden etkili olur:

• Ahlaki
• Yasal
• Etik

Yaklaşık tüm insanlar bazı temel ahlaki değerleri paylaşsalar da, her mühendisin kendine
özel bazı ahlaki ilkeleri vardır. Tipik olarak bu ilkeler inanç, vicdan ve özellikle çocukluk
dönemine ait aile deneyimi ile şekillenir. Yasal sistem, bir toplumda insanlar arasındaki
davranışların düzenli olmasına yardım eden davranış kurallarının tümüdür. Mühendislik etiği,
mühendislerin başka insanların yaşamlarını ilgilendiren ve etkileyen karmaşık problemleri
çözmede kullandıkları prensip ve stratejiler sistemidir; ahlak prensiplerini ve yasal
sorumlulukları, kabul edilmiş etik kodlarını, genel olarak kabul edilmiş mühendislik ve iş
davranışı normlarını içerir.

9.1. Ahlaki Özerklik

Mühendisler, etik kararlarının verilmesinde tek bir ahlaki kurallar dizisini uygulamazlar;
dolayısıyla, özellikle karmaşık durumlarda her birinin farklı kararlar vermesi beklenir. Amaç tüm
mühendislerin aynı kararları almaları değil, her mühendisin doğru karar almada özerk olmasıdır.
Doğru bir karar,
• mühendisin ahlak kuralları,
• genel olarak kabul edilmiş mühendislik tutumu kodları,
• mühendisin kabul etmiş olduğu görevler,
• yasalar,
• uygulanabilir etik kodları,

ile uyum içinde olan bir karardır. Ancak, daha önemlisi doğru karar bir mühendisin birlikte
yaşayabildiği karardır.

Kararların hızlı ve hassas şekilde ve etik problemleri ile genelde ilişkili olan stres altında
verilmesi gerektiğinde tekrarların yapılmış olması daha önemli olur.
Ahlaki özerklik, geriye bakıldığında, alman kararın olası kararlar arasında en iyisi olduğuna
her zaman inanmayı gerektirmez; amaç bu olsa da, hareketli (değişken) bir hedeftir. Buna karşın
bir mühendis aldığı kararları, vicdan, yasalar ve ahlaki inançlar, haklar, görevler ve sorumluluklar
 219

ile uyumlu olan olası sonuçları analiz ederek alırsa ve aldığı karar üzerinde kontrol sağlayabilirse,
özerkliğe ulaşmış olur. Bunun için, kendi ahlaki kurallarını saptamalı, bir durumu etik yönden
analiz edebilmek için bir stratejiye sahip olmalı ve kendi etik sorumluluklarını başkalarına
bırakmamalıdır.

9.2. Tekrarlama

Yeni bir beceri öğrenilirken tekrarlar yapılmalıdır. Çözümlenmesi gereken olası problem türlerine
göre stratejiler belirlemek için, örnek senaryolar tasarlamak, öğrenilen bilgileri tekrarlamak; yeni
bir problemle karşılaşıldığında hızlı ve doğru karar verebilmek bakımından çok önemlidir ve
ahlaki özerkliği geliştirmede kullanılabilecek güçlü bir araçtır.

9.3. Karar Sonrası Analiz

Çeşitli alanlarda başarılı olan bir profesyonelin önemli özelliklerinden biri, "olay sonrası" bir
analiz yapması; Etik kararlarının verildiği bir mühendislik prosesinden sonra, bir mühendis tek
başına ya da bir grup halinde, olayları, eksik olan bilgileri, kısıtları, gereksiz olarak kabul edilmiş
kısıtları, ele alınan/alınmayan seçenekleri ve karara varmak için kullanılan stratejiyi analiz eder,
durumu gözden geçirir.

9.4. Gezer Gerçek

Bir insanın ait olduğu grubun doğru/haklı, diğer insanların yanlış/haksız olduğunu düşünmesi
doğaldır. Bu temel yaklaşım, bağlılığa, güçlü grup gururu ve yükümlülüğüne, liderliğe ve istekli
itaate yol açar. Ortak hareketin gücü "gezer gerçek" olarak kendini gösteren bu sonuca dayanır.

Bir kuruluşta çalışmaya başlandığında, iş yerine karşı bir ailede, ya da bir okulda oluşan
bağlılığa benzer bir tavır, gelişmeye başlar. Bu bağlılık ne kadar hızlı gelişirse o kadar hızlı kabul
görür, ve bağlılığın güçlenmesiyle sadakat artar. Bu durumda dikkat edilecek nokta, gezer gerçeği
fark etmek ve onu etik karar verme sürecinden ayırmaktır. Bir kimya mühendisi çalıştığı kuruluşa
karşı etik yük ve sorumluluklar taşır. Ancak, etik karar verme aşamasında tetikte olmalı, gezer
gerçeğin etkisini her zaman fark etmelidir. Amaç, karar verme prosesini daha "objektif" yapmak
değil, durumu olabildiğince kuruluş dışındakilerin bakış açısıyla görebilmeyi denemektir.

9.5. Meslek Dışı Sorumluluklar

Her kimya mühendisinin kendisine, ailesine ve arkadaşlarına karşı kişisel sorumlulukları vardır.
Bunlar, mesleki sorumluluklar gibi, kişinin yaşamı süresince değişir, 40 yıllık kariyeri boyunca
da, sürekli değişir. Genel olarak, sadece kendisini etkilediğinde, bir kişinin etik seçimler yapıp
karar vermesi daha kolaydır. Çekirdek aileyi etkileyen, seçimlerin yapılması özellikle çok zordur.
Bazı seçimler, işten ve/veya evden ayrılma, toplumdan soyutlanma, ve hatta aileden uzaklaşma
şeklinde, istenmeyen sonuçlara neden olabilir.

9.6. Görevler ve Yükümlülükler

 220

Kimya mühendisleri, konumlarından dolayı belirli görevleri üstlenirler ve çeşitli iş

görevlendirmelerini kabul ederek, meslek odaları veya derneklerine üye olarak, ya da aile
içindeki bazı faaliyetlere katılarak, çeşitli başka yükümlülükler de edinirler. Etik problem çözme
sürecinde, bir mühendis kabul etmiş olduğu görev ve yükümlülüklerin tümünü sürekli
hatırlamalıdır.

9.7. Etik Kodları

Etik kodları, kişilerin kuruluşlara katıldıklarında ya da bir mesleğe başladıklarında kabul ettikleri
resmi yükümlülüklerdir. Kimya mühendisliğinde üç tipte etik kodu vardır: devlet, işveren, teknik
oda ve dernekler.

Kodlar genelde üç kısımdan oluşur: 1. kısımda, kimya mühendisliği mesleği tanımlanır;

2. kısımda, kimya mühendisliği mesleğinin amaçları açıklanır ve toplumla ilişkili olarak genel
durumunu belirler; 3. kısımda, kimya mühendislerinin genel olarak toplumun güvenliği ve
sağlığına, özel olarak müşteri, işveren, işçi ve mesleğin kendisine olan sorumlulukları sıralanır.

Bir kimya mühendisinin aldığı bir kararla, gerekli gıdaların daha çok yetiştirilmesi için gübre
sağlayarak binlerce canı kurtarabilir, ya da başka bir kararla toksik maddelerin yol açtığı bir
felakette birçok insanı öldürebilir. Karar verme süreçlerinde ahlaki, yasal ve etik
sorumluluklarımızın tümünü tamamen tatmin eden mükemmel seçimlerin olmadığı pek çok etik
ikilimden geçilir.

Kimya mühendisleri mesleki hizmetlerini sadece kendi bilgi, uzmanlık ve yetki alanlarında
sürdürmelidir. Ayrıca, bir kimya mühendisi sahip olduğu mesleki bilgi ve yeteneklerini kariyeri
boyunca sürekli güncelleştirmeli ve geliştirmeli; ve kendi yönetimi altında bulunan elemanlara da
mesleki gelişimleri için olanak sağlamalıdır.
 221

Bölüm 10 Yazılı ve Sözlü İletişim

Kariyeri süresince bir mühendisin sözlü ve yazılı iletişimdeki becerilerini yönetime, müşterilere
ya da potansiyel müşterilere gösterme olasılığı tahmin edebileceğinizden çok fazla olabilir.
Mühendisler, vakitlerinin büyük bir kısmını yazma, konuşma, okuma ve dinleme olmak üzere
dört iletişim tekniğinin kombinasyonlarını kullanarak geçirirler. Yazılı ve sözlü teknik sunum
becerileri tasarım mühendisleri için özellikle çok önemlidir.

10.1. Yazılı İletişim

Bir tasarım projesi süresince çeşitli mektuplar ve tasarım notları, yazıları ve olurluk inceleme
raporları, çevre etkileşim raporları, ilerleme raporları, durum raporları, cihaz teknik şartnameleri,
personel değerlendirme raporları hazırlanır. Tasarım projesinin son ürünü, genellikle sözlü
ve/veya yazılı bir rapor şeklindedir ve proje ile ilgili tüm bilgiler verilir.

Mühendislik ve ekonomik değerlendirmeler sonucunda hazırlanan raporda, yapılan

hesaplamalar ile alınan kararlar gösterilir. Ayrıca, çalışmalar sırasında yapılan tüm kabuller de
bildirilir. Raporun iyi hazırlanmış olması, projenin kabul edilmesinde büyük etkisi vardır.

Bir mühendislik işinin değeri, yazılı raporda verilen sonuçlar ve bu sonuçları sunma şekli
temelinde ölçülür. Raporlar, resmi ve gayri resmi olarak hazırlanabilir. Resmi raporlar, genelde
araştırma, geliştirme veya tasarım raporlarıdır. Bu raporlarda sonuçlar oldukça ayrıntılı olarak
verilir. Ancak, sonuçları sunma şekli hazırlayana göre değişebilir. Gayri resmi raporlar ise
mektuplar, gelişme notları, araştırma tipi sonuçlar şeklindedir ve amaçları fazla ayrıntıya
girmeden sonuçları bildirmektir. Gayri resmi raporlar için, satış, üretim, hesaplama, işletme,
analiz ya da ekonomik analizler ile ilgili genellikle standart formlar kullanılır.

Resmi bir raporun bölümlere ve alt bölümlere ayrılması, açık ve anlaşılır bir sunum sağlaması
bakımından önemlidir. Aşağıda özetlenen rapor planı, resmi raporların hazırlanmasında olduğu
kadar, herhangi tipte bir raporun düzenlenmesinde de geçerlidir.

1. Üst yazı

a) Raporu hazırlama nedeni gösterilir

b) Özellikle istenen, ve önemli olan bulgular bildirilir

2. Başlık sayfası

a) Raporun başlığı,
b) Hedef kitle
c) Hazırlayan(lar)ın ismi ve kuruluşu,
d) Tarih.
 222

3. İçindekiler
a) Başlıca bölümlerin yeri belirtilir.

Şekil listesi
Çizelge listesi.
Teşekkür: Raporu hazırlayanlar dışında çalışmanın yapılmasına ve raporun hazırlanmasına
katkıda bulunanlara teşekkür edilir.
Semboller listesi

4. Özet
a) Özette önemli bulgular, sonuçlar ve öneriler açıkça yazılır.
b) Daha geniş bir özet istenirse uygulanan yöntemler de açıklanır.

5. Raporun gövdesi
a) Giriş: Raporun gerekçesi ve ne ile ilgili olduğu kısaca anlatılır, bulgular dahil edilmez.
b) Ön çalışma: Kaynak taraması ve diğer ön çalışmalarda elde edilen önemli bulgular
yazılır.
c) Tartışma: Projeye başlama yöntemi ve tasarım temeli verilir, grafikler, çizelgeler ve
şekiller verilir, teknik konular tartışılır, yapılan kabuller ve nedenleri açıklanır, hata
kaynakları belirtilir, bulgularla ilgili genel tartışma ve önerilen tasarım verilir.
d) Uygun verilerle son önerilen tasarım:
• önerilen tasarımın çizimleri: -nitel akış diyagramları
-nicel akış diyagramları
-ayrıntılı akış diyagramları
• madde ve enerji denkliklerini veren çizelgeler
• cihaz ve özellikleri veren çizelgeler
• fiyatlar, karlar ve yatırımın geri dönme %'sini içeren prosesin ekonomik analizi

e) Sonuçlar ve öneriler: Özette verilenden daha ayrıntılı yazılır.

f) Kaynaklar

6. Ekler
a) Örnek hesaplamalar: Her tipte hesaplama için örnek verilir ve açıkça anlatılır.
b) Raporun anlaşılmasında önemli olan, fakat raporun gövde kısmında ayrıntılı olarak
gösterilmeyen bağıntılar türetilir.
c) Kaynaklar belirtilerek, kullanılan veriler çizelgeler halinde verilir.
d) Kullanılan veriler, cihazlar ve yöntemler tanıtılır ve elde edilen deneysel bulgular
yorumlanır.
Kaynaklar şu şekilde verilir :

Makaleler :
Yazarın soyadı, adının baş harfleri., (yıl) kabul edilen şekliyle derginin adı, cilt nosu (varsa, sayı
nosu): sayfa no'ları.
 223

Kitaplar:

Yazarın soyadı, adının başharfleri., (yayın yılı) "başlık", 1'den fazla ise baskı nosu, birden fazla
ise cilt nosu, yayınevi, yayın yeri, yayın yılı. Örnek : Mandel, S., (1962) "Proposal and lnquiry
VVriting", The Macmillan Company, New York.

İsimsiz veya bilinmeyen yazarlar:

Sadece dergi ile ilgili bilgiler verilir.

Örnek : Chem. Eng.. 85 (27): 81 (1978).

Patentler:

Patent sahibinin soyadı, adının başharfleri., (bulunduğu kuruluş), patent ülkesi ve nosu (kabul
tarihi).

Örnek : Fenske, E.R., (Universal Oil Products Co.) , A.B.D. Patent 3 249 650 (3 Mayıs, 1966).

10.2. Sözlü İletişim

Sözlü iletişim mühendislik tasarımı çalışmalarında çok önemli bir yer tutar. İyi yapıldığında,
konuşmacı ile dinleyici grubu arasında ve dinleyicilerin kendi aralarında doğrudan bir iletişim
sağlayabilir. Sözlü sunumun etkili olabilmesi için dinleyici grubunun analizinin doğru yapılması;
sağlıklı kararların alınabilmesi için gerekli olan tüm bilgilerin dinleyiciyi sıkmadan verilmesi
gerekmektedir.

Sunumdan önce yapıcı eleştiriler yapabilecek ve doğru önerilerde bulunabilecek bir dinleyici
grubu önünde prova yapmak çok yararlı olur. Sakin bir yerde kendi kendine yüksek sesle prova
yapmak da yararlı olur. Başarılı bir sözel sunum kendine güveni gerektirir. Heyecanı ve stresi
azaltmak için bazı teknikler uygulanabilir:

 başvurulabilecek notlar hazırlanır,

 bir grubun karşısında prova yapılır,
 sunum salonu önceden görülür,
 kullanılacak araçlar (asetatlar, gösterge vs.) ve sunumda kullanılacak cihazı da kullanarak
kontrol edilir.
 sunuma dinlenmiş şekilde gelinir,
 kahve, çay gibi içecekler içilmez,
 dinleyici sorularının konuşmanın sonuna saklanması söylenir,
 tek bir dinleyiciye bakılmaz.
 bir not kartına “RAHATLA” yazılır
 bir not kartına “YAVAŞLA” yazılır
 dinleyicilerin göz hizasının hemen üstünde bir noktaya bakılır. Göz temasının var olduğu
düşünülebilir ancak bu şekilde dinleyicileri gerçekten görmekten sakınılabilir.
 sunumdan önce, sakinleşmek için bir iki derin nefes alınır.
 224

Teknik sunumların çoğunda görsel teknik ve araçlar (slayt, tepegöz, gösterge, diya, perde,
barkovizyon, bilgisayar) kullanılır. Genellikle, konu başlığını gösteren slayt ile başlanır ve
konuyu özetleyen slayt ile devam edilir. Her slaytı gösterme süresi yaklaşık bir dakikadır. Metin
ve grafik slaytlarının birlikte kullanılması daha etkili olur. İyi bir sunum için çizelgeler (özellikle
karmaşık olanlar) pek önerilmez. Bulgular ve eğilimler grafiksel gösterimle daha etkili şekilde
sunulabilir. Sonuçlar ve öneriler ise bir metin slaytında sıralanabilir. Dinleyicilerin dikkatini
yönlendirmek amacıyla çubuk şeklinde ya da ışıklı bir göstergenin kullanılması çok yaralı olur.
Ancak dinleyicilerin dikkatini dağıtmamak için, gösterge sadece kullanıldığında hareket
ettirilmelidir. Ayrıca sağ elini kullanan birinin dinleyiciye dönük olduğunda perde kendi sağ
tarafında olacak şekilde durması, kullanım kolaylığı bakımından, daha uygundur.
 TASARIM II PROJE RAPORU YAZIMINDA

UYULMASI GEREKEN KURALLAR

Genel Kurallar:

 Proje bitirme raporu yazımında A4 standardında kaliteli beyaz kâğıt kullanılacaktır.

 Sayfalardaki sağ, sol ve alt boşluk 2 cm, üst boşluk 2,5 cm olacaktır.
 Rapor yazımında ‘Times New Roman’ karakteri kullanılmalıdır.
 Harf büyüklüğü 12 punto olmalıdır.
 Satır aralığı 1,5 olmalıdır.
 Şekil numarası ve açıklaması şeklin altına yazılmalıdır.
 Tablo numarası ve açıklaması tablonun üstünde yer almalıdır.
 Denklem numaraları parantez içinde, satır sonunda, sağa dayalı olarak yazılmalıdır.
 Rapor yazarken “ben, biz” gibi birinci tekil zamirlerin kullanımından kaçınılmalıdır.
“Yaptık, yaptım” değil “yapıldı” şeklinde edilgen fiil kullanılmalıdır.
 Raporun tüm sayfaları, alt orta olacak şekilde numaralandırılmalıdır.
 Proje, kapak ve ilgili bazı kısımlar WORD programında yazılacak, oluşturulan rapor
çıktı alınarak elden ve PDF formatında e-posta ile gönderilerek teslim edilecektir.
Simülasyon dosyası (PRO-II), ve rapor (PDF formatında) grup numarası ile
adlandırılarak e-posta ile tasarimkaratekin@gmail.com adresine gönderilecektir.

Tasarım II Proje Raporu Aşağıda Belirlenen Düzende Olmalıdır:

1. Kapak

Ek-1’de verildiği şekilde hazırlanmalıdır.

2. Özet

Projenin ana hatlarını gösterecek olan bir metindir. Özet, okuyucuya ne yaptığınızı, neyi
sonuçlandırdığınızı ve ne önerdiğinizi hızlı ve özlü bir şekilde iletmelidir.

3. İçindekiler

Rapor içindeki başlıklar, alt başlıklar ve bunların sayfa numaraları verilerek hazırlanmalıdır.
4. Tablo ve Şekil Listeleri

İçindekiler bölümünden sonra yer almalıdır.

5. Giriş

Giriş bölümünde sonuç olmamalıdır. Giriş bölümünde öncelikle tasarlanacak proses hakkında
kısaca bir giriş yapılır. Bunun için üretilmesi amaçlanan kimyasal nedir, yapılan fizibilite
çalışması sonucu üretilmesi planlanan kapasite, seçilen proses ve tasarımı için izlenen yol
kısaca anlatılır. Daha sonra aşağıdaki alt bölümleri içerecek şekilde giriş bölümü oluşturulur:

 Kimyasal maddenin bilimsel, teknik, ticari adı veya adları, CAS numarası, fiziksel,
kimyasal ve toksikolojik özellikleri (MGBF = MSDS), standartları ve ticari şekli,
kullanım alanları belirlenmelidir.
 Kimyasal maddenin Türkiye ve Dünya’daki durumu.
 Proses tanıtımı ve seçimi (sanayide kullanılan prosesler hakkında bilgi verilmesi ve
içlerinden seçilen prosesin avantaj ve dezavantajları ile birlikte seçilme sebebinin
açıklanması).
 Kapasite Seçimi.

6. Akış Diyagramları ve Proses Akış Verileri

 Proses akış diyagramları (açık ve anlaşılır olmalıdır.)

 Proses akış diyagramındaki her akışın özelliklerini tanımlayan akış tabloları (stream
tables) oluşturulmalıdır. Tabloda her akış için sıcaklık, basınç, kompozisyonu, molar
akış hızları yazılmalıdır. Akış tabloları hazırlamak için yapılan kütle-enerji denklikleri
için ayrıntılı hesaplamalar Eklerde verilmelidir. Rapor içinde ilgili Ek’e atıf
yapılmalıdır.

7. Proses Ekipmanlarının Tasarımı

Proses cihazlarının tasarım sonuçları verilmelidir. Ayrıntılı hesaplar Eklerde verilmelidir.

Rapor içinde ilgili Ek’e atıf yapılmalıdır.

8. Tesis Planlama ve Yerleştirme

Planlama ve yerleştirme bilgilerini içermelidir. Örnek tesis planı ve yerleştirmesi aşağıda

verilmiştir. Tesis planı ve yerleştirmenin hangi esaslara göre yapıldığı, tesis planında yer alan
her birimin amacı açıklanmalıdır.
 Şekil.8.1. Tesis Planı

Şekil 8.2 Anilin tesisi için seçilen bölge

9. Maliyet Hesabı

 Üretim maliyeti özetini içermelidir. Bu kapsamda ürün satışlarından elde edilen gelir,
hammadde giderleri, kamu hizmetleri, ekipman bakım maliyetleri, personel giderleri
gibi yıllık gelir giderlerin bilgisi verilmelidir.
 Yatırım maliyetleri (sabit sermaye, toplam sermaye) verilmelidir.
 Ekipmanların teknik özelliklerini, kurulum ve satın alma maliyetlerini içeren bir
ekipman listesi hazırlanmalıdır.

Milyon dolar gibi büyük maliyetler rapor edilirken 3 veya 4 anlamlı rakamdan fazlası
kullanılmaz. Para birimi yazılırken yazıyla değil simgesi ile ifade edilir. Bir milyon dolar
yazılırken 1 milyon $ veya 1,000,000 $ olarak yazılır.

Yukarıdaki maddeler bir yol haritası oluşturmak için verilmiştir. Maddelerde istenen
özelliklerin tablo veya şekil olarak sunulması raporu yazanların isteğine bağlıdır. Bunu
seçerken amaca yönelik olmasına dikkat edilmelidir.

10. Tartışma

Bu kısımda yapılan seçimlerin nedenleri ve diğer alternatiflerin neden tercih edilmediği

ayrıntılı bir şekilde anlatılmalıdır. Tasarım sonuçları ayrıntılı olarak değerlendirilmelidir.

11. Sonuç

Bu bölüm farklı bir bilgi içermez. Özette belirtilen önemli sonuçlar tekrarlanır. Açık, anlaşılır
ve kısa olmalıdır.

12. Öneriler

Prosesin çalışılan kısmı ile ilgili öneriler verilmelidir. Henüz üzerinde çalışılmamış kısımlar
ile ilgili önerilerden kaçınılmalıdır.

13. Kaynakça

Kaynak belirtme iki şekilde yapılabilir. İlk yöntem yararlanılan kaynaklar raporda kullanıldığı
sıraya göre numaralandırarak kaynakça başlığı altında kaynak gösterme formatına göre
listelenir. Rapor içerisinde kaynağın ait olduğu rakam köşeli parantez içerisinde gösterilir.
İkinci yöntem ise kaynak rapor içerisinde parantez içinde yazar ve yılı yazmaktır.
Yararlanılan kaynaklar kaynakça başlığı altında kaynakça yazım formatına uyarak ilk
yazarların ismine göre alfabetik sıralanır. Kaynak yazım formatı için Kimya Mühendisliği
Tasarımı ders kitabındaki bölüm sonu kaynakça formatı kullanılabilir. Chemcad, Pro-II gibi
yazılımlar veri kaynağı olarak kullanılmadığı sürece kaynak olarak gösterilmez.

14. Diğer Bölümler

Uzun raporlarda raporun düzeni açısından raporun içerisinde belirtilemeyecek doküman ya da

bilgiler Ekler dediğimiz kısımda verilebilir. Bu kısımda güvenlik, çevresel önlemler ve
gereklilikler, varsayımlar, riskler vb. bilgiler verilebilir. Ayrıca eklerde ayrıntılı hesaplamalara
ve bilgisayar programlarına yer verilir. Madde ve Enerji Denklikleri için ayrıntılı
hesaplamalar bu kısımda verilebilir. Burada ekler için ayrıca içindekiler bölümü oluşturmak
ve sayfa numarası vermek okuyucunun aranan hesabı rahatlıkla bulabilmesi için gereklidir.
Numaralandırma işlemi raporun başından gelen sıralama doğrultusunda yapılabileceği gibi
ekler kendi içinde numaralandırılabilir. Ekler bölündüyse harflendirme yapılmalıdır (Ek A, Ek
B gibi). Hesaplamalar okunaklı ve takip edilebilir bir düzende olması kaydıyla elle yazılabilir.

15. Diğer Bilgiler

Rapor içerisinde, içindekiler, tablolarda ve şekillerde Celsius ve Fahrenheit sıcaklıkları için

derece sembolü kullanılmalıdır (oC ve o
F). Rapor yazarken kullanılan ilgili yazılımı
(Microsoft Word vb.) öğrenmek kişinin sorumluluğundadır.

Tablolar ve Şekiller

Tablolar ve şekiller belirli bir formatta olmalıdır. Verilen tablo veya şekillere rapor içerisinde
mutlaka atıf yapılarak açıklanmadır. Ayrıca tablo veya şekil sizin tarafınızdan oluşturulmayıp
bir kaynaktan alındıysa mutlaka ilgili kaynağa atıf yapılmalıdır. Tablo ve şekiller
isimlendirilerek rapor düzenine göre numaralandırılmalıdır. Tabloların isimlendirilmesi
tablonun üzerine, şekillerin ise şeklin altına yazılmalıdır. Şekillerin üzerinde yazılı başlık ve
İngilizce ifade olmamalıdır. Excel gibi yazılımlarda çizilen grafik ve şekillerin üzerine
eklenen başlıklar kaldırılarak şekil ile ilgili bilgiler şeklin altında verilmelidir. Şekil ve tablo
yazımı örnekleri aşağıda verilmiştir.
Tablo 15.1 Karbon tetraklorürün yıllara ait üretim ve kapasite bilgileri

ÜLKE YIL ÜRETİM KAPASİTE

(103ton) (103ton)
Fransa 1988 - 90
İtalya 1987 95 -
1988 - 130
1985 150 -
Almanya 1987 180 -
1988 170 180
1985 - 520
EEC 1987 480 -
1988 478 540
1985 - 72
Japonya 1987 52 -
1988 - 70
Büyük 1988 - 75
Britanya
1986 286 -
ABD 1987 340 -
1988 - 281
1991 143 -
1985 - 1200
Dünya 1987 960 -
1988 - 1100
Şekil 15.1. Metanolun Hidroklorlanması/Metil Klorürün Klorlanması Proses Akış Diyagramı

Grafikler çizgi, dağılım, çubuk, sütun veya pasta olabilir. Sıcaklık gibi kantitatif bağımsız bir
değişken (x ekseni) varsa dağılım grafiği kullanılmalıdır. Kantitatif olmayan bağımsız
değişken varsa çubuk veya sütun grafikler kullanılmalıdır. Örn: maliyete ( y-ekseni) karşı
ekipman adı (x ekseni) çizilirken çubuk veya sütun grafik kullanılabilir. Ekipmanların
sermaye dağılımı gibi grafiklerde pasta grafik kullanılmalıdır.

Pasta grafikleri kullanıldığında dilimler için yapılacak tanımlamalar dilimin dışına

yazılmalıdır. Her dilim için % miktarlar belirtilmelidir. Bağımsız değişken sayısal ve düzensiz
artışa sahipse çizgi grafik kullanılmamalıdır. Grafiklerdeki artış x ekseni için her zaman sağa,
y ekseni için yukarı doğru olmalıdır. Yalnızca bir bağımsız değişkeniniz varsa 3 boyutlu
grafik kullanmayınız. 3 boyutlu grafiklerin okunması zordur.

Grafiklerin eksenlerini oluştururken ondalıklı sayılar yerine tam sayılar kullanmaya özen
gösterilmelidir. Ondalıklı sayılar kullanılacaksa eksenlerdeki sayıların hepsi aynı sayıda
ondalık basamak içermelidir. Mümkünse grafik eksenleri sıfırdan başlatılmalıdır.

Denklemler

Denklemler raporun çeşitli yerlerinde hesaplamalar vb. kullanılabilir. Uygun denklem yazım
formatı aşağıda verildiği gibidir. Denklemler yazılırken ortalanır ve numaralandırılır. Aşağıda
bu uygulamanın doğru ve yanlış şekli verilmiştir.
Yanlış :

Isı kapasiteleri farkı arasındaki ilişki Denklem 1 de verilmiştir.

 2VT
C p  Cv  (Denklem 1)
T

İdeal bir gazlar için bu, Denklem 2'ye indirgenir.

C p  Cv  R (Denk. 2)

Doğru:
Isı kapasiteleri farkı arasındaki ilişki:

 2VT
C p  Cv  (1)
T
İdeal gazlar için Denklem 1 indirgenir:
C p  Cv  R (2)

Mühendislik Raporları Nasıl Kullanılır?

Tasarım raporları aşağıdaki okuyucu kitleleri göz önünde bulundurularak oluşturulmalıdır:
1. İlk grup raporu tamamen okumak için fazla vakti olmayan patronlar gibi meşgul
kişilerdir. Bu insanların genellikle yoğun bir iş temposu olması sebebiyle raporunuzu
incelemek için sadece birkaç dakika ayırabilirler. Bu sebeple özellikle raporun özet
kısmı büyük önem arz etmektedir. Bu kişilerin raporda ilk bakacağı bölüm genellikle
özet kısmıdır. Bu sebeple doğru, net ve gerekli bilgileri içeren bir özet hazırlamak
önemlidir.
2. İkinci grup teknik müdürlerdir. Bu kişilerin kimya mühendisi olduğu varsayılabilir.
Fakat projeniz hakkında bilgi sahibi olmayabilir. Ekler hariç raporun diğer
bölümlerine bakacak kadar vakitleri olduğu göz önünde bulundurulabilir. Farklı
okuyucular raporun bölümlerini farklı sıralarla okuyabilir. Bu sebeple bilgilerin doğru
bölümlere koyulması gerekmektedir. Önemli bilgilerin farklı bölümlerde
tekrarlanması bu sebeple faydalıdır.
3. Bu grup tasarımınızı kullanacak mühendislerdir. Bu gruptaki kimya mühendisleri
raporunuzdaki hesaplamaları nasıl yaptığınız ve kararlarını nasıl aldığınız gibi
ayrıntılara ulaşabilmelidir. Burada ekler ön plana çıkmaktadır. Mühendisin aradığı
 ilgili hesaplama bölümüne rahatlıkla ve zaman kaybetmeden ulaşıp inceleyebilmesi
için ekler bölümünün iyi bir şekilde organize edilip düzenlenmesi gerekmektedir. Bu
sebeple ekler kısmına içindekiler bölümü ekleyerek kendi içerisinde düzenlemek
gerekmektedir. Aksi takdirde yazdığınız rapor beklediğiniz ilgiyi görmez ve boşa
gidebilir.
4. Son grup ise başka meslek dallarından olan insanlardır. Bu insanların da düşünülmesi
gerekmektedir.
Yazdığınız raporun bu okuyucu kitleleri tarafından anlaşıldığından emin olmak için raporun
yazımında görev almamış arkadaşlarınızdan bu gruptaki insanların bakış açısı ile raporu
incelemesini isteyebilirsiniz. Eğer raporda aktarmak istediğiniz bilgiler bu kişiler tarafından
anlaşılmıyorsa bir sorun var demektir. Çünkü okuyucu söylemek istediğiniz şeyi anlamazsa
ve istediği bilgiye ulaşamazsa, aranan bilginin raporun herhangi bir yerinde olması veya
sonuçlarınızın yüksek kalitede olması bir anlam ifade etmez. Dil bilgisi ve yazım hatalarına
da dikkat edilmelidir. Yazım hataları ile dolu bir rapor sunmak okuyucuya hakarettir.
Müşteriler, amirler ve mühendisler üzerinde böyle bir izlenim bırakılmamalıdır.
 EK-1

ÇANKIRI KARATEKİN ÜNİVERSİTESİ

MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ
Kimya Mühendisliği Bölümü

2018-2019 Bahar Dönemi

KMÜ402 Kimya Mühendisliğinde Tasarım – II
Proje Raporu

Projenin Adı

Öğretim Üyesi: Dr. Öğretim Üyesi Ömer Faruk DİLMAÇ

GRUP NO:

Numarası Adı Soyadı Katkı Payı (%) İmza

 EK-2

Proje Raporunu Değerlendirme Çizelgesi

Ara rapor ve son rapor aşağıdaki başlıklar dikkate alınarak değerlendirilecektir. Bu sebeple yazılan raporların kesinlikle aşağıdaki konuları
içermesi gerekmektedir.
Ara Rapor Değerlendirme:
Tanımlama Türkiye ve Proses Tanıtımı ve Kapasite Akış Diyagramları Madde ve Enerji Sonuç Kaynaklar
Dünya’daki Seçimi Seçimi Denklikleri
Durumu

/5 /10 /20 /5 /20 /30 /5 /5

Son Rapor Değerlendirme :

Tanımlama Türkiye ve Proses Tanıtımı Kapasite Akış Madde ve Proses Planlama ve Ekonomik Sonuç Kaynaklar
Dünya’daki ve Seçimi Seçimi Diyagramları Enerji Birimlerinin Yerleştirme Analiz
Durumu Denklikleri Tasarımı

/5 /10 /10 /5 /10 /15 /20 /5 /10 /5 /5