Temat 1 Pojęcie kontroli

KONTROLOWANIE jest to systematyczne działanie na rzecz ustanowienia norm efektywności

przy zaplanowanych celach, porównanie rzeczywistej efektywności z wyznaczonymi normami,
ustalenie odchyleń i pomiar ich znaczenia oraz podejmowanie wszelkich kroków potrzebnych do
zapewnienia jak najskuteczniejszego wykorzystania zasobów organizacji.
Etapy procesu kontroli
1. USTALENIE NORM
 norma to cel, z którym porównywane będą późniejsze wyniki
 normy formułowane powinny być w kategoriach mierzalnych
 wybór wskaźników dla celów kontroli
2. MIERZENIE WYNIKÓW
 wynik odnosi się do tych działań, które mają być przedmiotem kontroli
 mierzenie wyników, jest czynnością stałą i powtarzalną
3. PORÓWNANIE WYNIKÓW Z NORMAMI
 kierownictwo musi podjąć decyzję o dopuszczeniu odchylenia od normy, bądź podjąć
działania korygujące
4. OCENA WYNIKÓW DZIAŁANIA
 ocena przeprowadzana jest w oparciu o techniki analityczne i diagnostyczne

Podział kontroli. – wg. podmiotu

1
Pojęcie kontroli wewnętrznej
Kontrola wewnętrzna (ang. internal control) jest narzędziem zarządzania wykorzystywanym do
uzyskania racjonalnej pewności, że cele zarządzania zostały osiągnięte. [International
Organization of Supreme Audit Institutions]
Kontrola wewnętrzna ma na celu badanie zgodności każdego postępowania z obowiązującymi
przepisami prawa, efektywności tego postępowania, a także ujawnienie niegospodarczego
działania i wskazanie sposobów i środków umożliwiających likwidację tych nieprawidłowości.

Podział kontroli wewnętrznej

 Kontrola wstępna
 Kontrola bieżąca
 Kontrola następna
kontrola wstępna - polegająca na zapobieganiu niepożądanym lub nielegalnym działaniu - w
szczególności obejmuje ona analizę projektów umów, porozumień i innych dowodów
powodujących powstawanie zobowiązań,
kontrola bieżąca - podczas której bada się czynności i operacje w toku ich wykonywania w celu
stwierdzenia czy przebiegają one prawidłowo, a także analizuje się rzeczowe i pieniężne
składniki majątkowe oraz prawidłowości ich zabezpieczenia przed kradzieżą, zniszczeniem,
uszkodzeniem,
kontrola następna - obejmująca analizę stanu faktycznego i dokumentów odzwierciedlających
czynności już dokonane.

Podział kontroli wew. – wg. Zakresu

kontrola pełna – obejmuje całość działalności jednostki kontrolowanej, na ogół dotyczy
porównywalnego okresu czasu
kontrola problemowa – badanie konkretnego problemu wymagającego oceny w powiązanych
jednostkach, w tzw. układzie procesowym
kontrola kompleksowa – wszechstronne badanie konkretnego procesu gospodarczego we
wszystkich jego współzależnościach i związkach przyczynowo skutkowych
kontrola reprezentatywna – nazywana wyrywkową, obejmuje badaniem wybranych
przedstawicieli danej zbiorowości, stosowana tam, gdzie przedmiotem kontroli są zjawiska
masowe

Podział kontroli wew. – wg. Planowośc

kontrola planowa – to kontrola oparta o plan kontroli, bądź plan kontroli organu kontrolnego
(mogą być plany roczne, kwartalne, lub krótsze tzw. operatywne
kontrola pozaplanowa (doraźna) – podstawa kontroli jest konieczność podjęcia działań
interwencyjnych, o jej podjęciu decyduje właściwy organ kontroli nadzorujący daną jednostkę

2
Podział kontroli wew. – wg. charakteru
kontrola formalnoprawna – kontrola w zakresie przestrzegania przez jednostkę
obowiązującego prawa
kontrola merytoryczna – badanie zgodności kierunku działań jednostki z jej wyznaczonymi
zadaniami
kontrola dokumentalna – badanie poprawności prowadzonych dokumentacji w wybranym
obszarze
kontrola rzeczowa – kontrola w zakresie posiadanego majątku rzeczowego

Podział kontroli wew. – wg. profilu

 Kontrola ekonomiczna
 Kontrola techniczna
 Kontrola w zakresie zasobów ludzkich
 Kontrola finansowa
 Kontrola (inna)

Temat 2 Funkcje kontroli wewnętrznej

Funkcje kontroli wewnętrznej

3
Struktura kontroli wewnętrznej

4
Struktura kontroli wewnętrznej jest definiowana jako systemy organizacji, włączając w to
postawy kierownictwa, metody, procedury oraz inne środki, które mają dawać racjonalną
pewność, że osiągane są następujące cele ogólne:
 promowanie prawidłowych, oszczędnych, wydajnych i skutecznych działań oraz
produktów i usług wysokiej jakości zgodnie z założeniami przyjętymi przez instytucję,
zabezpieczenie zasobów przed ich utratą w wyniku marnotrawstwa, nadużyć, złego
zarządzania, błędów, oszustwa lub innych nieprawidłowości,
 przestrzeganie prawa, zarządzeń i wytycznych kierownictwa,
 gromadzenie i utrzymywanie zbioru wiarygodnych danych finansowych i
administracyjnych oraz ich rzetelne przedstawianie w terminowo składanych
sprawozdaniach.
Źródła kontroli wewnętrznej
Źródła standardów kontroli wew.
 Instytut Audytorów Wewnętrznych (Institute of Internal Auditors),
 Komitet Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (International Accounting
Standards Committee),
 Międzynarodowa Organizacja Najwyższych Organów Kontroli (International
Organization of Supreme Audit Institutionś - INTOSAI),
 Komitet Kontaktowy Najwyższych Organów Kontroli/Audytu państw UE (Europejskie
Wytyczne Stosowania Standardów Audytu INTOSAI).
 Międzynarodowe Standardy Rewizji Finansowej i Kontroli Jakości
Cele kontroli wewnętrznej
 zapewnienia uporządkowanego i skutecznego prowadzenia działalności,
 zgodności z przyjętą polityką wewnętrzną,
 zabezpieczenia majątku,
 wykrywania oszustw i nieprawidłowości,
 prowadzenia dokładnej i rzetelnej ewidencji księgowej,
 przygotowania na czas rzetelnych informacji finansowych.
Zadania kontroli wewnętrznej
zgodnie z wytycznymi do standardów II A
1. Ochrona informacji (wiarygodności i integralności informacji) – gromadzenie i utrzymywanie
zbioru wiarygodnych danych finansowych i administracyjnych oraz ich rzetelne przedstawianie
w terminowo składanych raportach.
2. Wypełnienie wymagań ustawowych (zgodność z prawem, przepisami i umowami).
3. Ochrona majątku (zabezpieczenie zasobów przed ich utratą w wyniku marnotrawstwa,
nadużyć złego zarządzania, błędów, oszustw lub innych nieprawidłowości).
4. Racjonalne wykorzystanie zasobów ( promowanie prawidłowych, oszczędnych, wydajnych i
skutecznych działań oraz produktów i usług wysokiej jakości zgodnie z założeniami przyjętymi
przez organizację).
5. Zapewnienie realizacji wyznaczonych przez kierownictwo organizacji celów

5
zgodnie z wytycznymi COSO składa się z:
1. Środowiska kontroli - ludzie, ich przymioty, takich jak uczciwość, wartości etyczne i
kompetencje oraz środowiska w jakim funkcjonują.
2. Analizy ryzyka.
3. Czynności kontrolnych – zapewniających, że działania zidentyfikowane jako niezbędne ze
względu na ryzyko związane z osiągnięciem celów jednostki są przeprowadzane efektywnie.
4. Informacji i komunikacji – informacji niezbędnych do zarządzania spółką i kontrolowania
operacji.
5. Monitoringu – oceny jakości systemu kontroli wewnętrznej.

Składniki kontroli wewnętrznej

 środowisko kontroli,
 proces oceny ryzyka przez jednostkę,
 system informacyjny, w tym obejmujący powiązane procesy gospodarcze znaczące dla
sprawozdawczości finansowej i komunikacji,
 działania kontrolne, znaczące badania,
 nadzorowanie (monitoring) kontroli.

Środowisko kontroli wewnętrznej

Pojęcie środowiska kontroli obejmuje funkcje nadzoru i kierownicze, a także postawy,
świadomość oraz działania podejmowane zarówno przez osoby sprawujące nadzór nad
jednostką, jak i kierownictwo w związku z kontrolą wewnętrzną i jej znaczeniem dla jednostki.
Środowisko kontroli tworzy w jednostce (organizacji gospodarczej) atmosferę wpływającą na
docenianie przez pracowników znaczenia kontroli.
Jest ono podstawą skutecznej kontroli wewnętrznej opartej na dyscyplinie i strukturze.

6
7
 Zasady kontroli wewnętrznej Dz. U. Nr 185, poz. 1092
Zasady podstawowe
 uczciwość i rzetelność
 niezależność i obiektywizm
 Poufność
 profesjonalny osąd
Standardy pracy
 zapewnienie mechanizmów kontroli wewnętrznej
 zapewnienie jakości
 zasady postępowania kontrolnego
 rodzaje i kryteria kontroli
Etapy postępowania kontrolnego
1. Planowanie i koordynacja kontroli
 Plan kontroli
 Koordynacja
2. Przygotowanie kontroli
 Program kontroli
 Powołanie zespołu kontrolnego
 Dobór próby do kontroli
 Nieprawidłowości i uchybienia
3. Czynności dowodowe
 Dowody kontroli
 Korzystanie z pomocy biegłych
8
  Dokumentowanie wyników kontroli
 Akta kontroli
4. Informowanie o wynikach kontroli
5. Monitorowanie realizacji zaleceń i wniosków

Zasoby ludzkie komórki do spraw kontroli

Kompetencje zawodowe kontrolerów

Temat 3 Kompetencje zawodowe kontrolerów

Fazy procesu kontrolowania

Faza 1 Rozpoznanie przed kontrolne

1. Ustalenie planu kontroli
Ustalenie założeń kontroli
Kontrola wewnętrzna może mieć charakter :
 prewencyjny (w celu zapobieżenia zaistnieniu niepożądanych wydarzeń),
 wykrywający (w celu wykrycia niepożądanych zdarzeń i podjęcia działań naprawczych),
 dyrektywny (w celu spowodowania pożądanego zdarzenia lub stworzenia zachęty do jego
zaistnienia).
Ustalenie harmonogramu kontroli
 harmonogram w układzie kwartalnym
 harmonogram w układzie rocznym
 Kontrola doraźna

9
 2. Przygotowanie tematów kontroli
 wytypowanie jednostek do kontroli
 opracowanie programu kontroli określającego celi kierunki kontroli oraz sposób jej
przeprowadzania
3. Przygotowanie kontrolerów
 standardy kwalifikacyjne zawodu kontrolera
 osobowość kontrolera
 standardy etyczne

Faza 2 Postępowanie kontrolne

1. Wszczęcie postępowania kontrolnego
Po wejściu na teren jednostki kontrolowanej należy:
 powiadomić kierownika tej jednostki o wszczęciu kontroli
 okazać stosowne upoważnienie
 okazać dokument tożsamości
Kontroler ma prawo:
2. Dokonywanie ustaleń kontrolnych
Proces badania kontrolnego
Dokumentowanie faktów kontrolnych
Selekcja materiałów kontrolnych
3. Zakończenie czynności kontrolnych
4. Podpisanie dokumentów (narada)
ETAPY KONTROLI

10