ΓΕΝΙΚΟ ΠΟΙΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

ΓΕΝΙΚΟ ΠΟΙΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ
§1 ΔΗ΢ΑΓΧΓΖ
Η. Σν πνηληθφ δίθαην σο ηκήκα ηνπ δηθαίνπ θαη ξπζκηζηηθφο παξάγνληαο ηεο θνηλσληθήο δσήο:
Έρεη σο αληηθείκελφ ηνπ ην έγθιεκα θαη αλαδεηθλχεη ηελ έλλνηα ηεο επηείθεηαο, θαζψο θαη ηε ζεκαζία
ησλ αηνκηθψλ ειεπζεξηψλ.
1. Σν πνηληθφ δίθαην θαη νη ζπγγελείο απηνχ θιάδνη: Πνηληθφ δίθαην είλαη ν θιάδνο ηνπ δηθαίνπ,
πνπ νξίδεη ηηο πξνυπνζέζεηο ππφ ηηο νπνίεο ε Πνιηηεία επηβάιιεη πνηλέο θαη κέηξα αζθαιείαο. Απφ ην
ζχλνιν ησλ θαλφλσλ ηνπ δηαθξίλνληαη, ππάξρνπλ εθείλνη ηνπ -> α) νπζηαζηηθνύ πνηληθνύ δηθαίνπ
(=θαζνξίδνπλ ηα ζηνηρεία ησλ αμηφπνηλσλ πξάμεσλ θαη ηηο πνηληθέο θπξψζεηο πνπ αληηζηνηρνχλ ζε
απηέο) / β) δηθνλνκηθνύ πνηληθνύ δηθαίνπ (=πξνβιέπνπλ ηε δηαδηθαζία εθαξκνγήο ησλ νπζηαζηηθψλ
θαλφλσλ). Πεγή ηνπ νπζηαζηηθνχ πνηληθνχ δηθαίνπ είλαη ν Πνηληθφο Κψδηθαο (ΠΚ), ν νπνίνο
πεξηιακβάλεη ην γεληθό (=δηαηάμεηο θνηλέο γηα φια ηα εγθιήκαηα) θαη ην εηδηθό κέξνο (=πεξηγξαθή
ησλ θαζέθαζηνλ εγθιεκάησλ). ΢ην ππφ επξεία έλλνηα πνηληθφ δίθαην πεξηιακβάλνληαη επίζεο ην
δίθαην εθηέιεζεο ησλ πνηλψλ ή ζσθξνληζηηθφ δίθαην θαη ην αζηπλνκηθφ δίθαην (=ξχζκηζε ηεο δξάζεο
ηεο αζηπλνκίαο θαηά ηελ πξφιεςε ή θαηαζηνιή εγθιεκάησλ). Φπζηθά, ην πνηληθφ είλαη δεκφζην
δίθαην, αθνχ ξπζκίδεη ζρέζεηο ππεξνρήο-ππνηαγήο κεηαμχ θξάηνπο θαη πνιηηψλ.
2. Ζ επηζηήκε ηνπ πνηληθνχ δηθαίνπ: Θεκέιηφ ηεο είλαη ε ζεσξία ηνπ νπζηαζηηθνχ πνηληθνχ δηθαίνπ
ή πνηληθή δνγκαηηθή, ε νπνία νξγαλψλεη ηε γλψζε γηα ην πνηληθφ δίθαην ζε ζχζηεκα. Αλαιπηηθφηεξα,
κεξηκλά ψζηε ε εξκελεία ησλ δηαηάμεσλ λα γίλεηαη κε ελδνζπζηεκαηηθή ζπλέπεηα θαη ζεβαζκφ ζηνπο
θαλφλεο ηεο ινγηθήο θαη ηηο απαξαζάιεπηεο αξρέο ηνπ δηθαίνπ (π.ρ. αξρή ηεο λνκηκφηεηαο, αξρή ηεο
αλζξψπηλεο αμίαο θ.ά.). ΢θνπφο ηεο είλαη ε ζηαζεξφηεηα/πξνβιεςηκφηεηα ησλ πνηλψλ, ψζηε λα
απνθεχγνληαη νη αληηθάζεηο.
3. Αμηνινγηθνί, πξνζηαθηηθνί θαη θπξσηηθνί θαλφλεο: Ο πνηληθφο λφκνο επηδηψθεη ηελ επεκεξία
ησλ πνιηηψλ· έηζη, αλαθέξεηαη ζε απηνχο κε αμηνινγηθνχο θαλφλεο. Σν πνηληθφ δίθαην δελ απαγνξεχεη
απνηειέζκαηα, αιιά πξάμεηο. Γεληθά, νη πξνζηαηεπηηθνί θαλφλεο είλαη απαγνξεπηηθνί ή επηηαθηηθνί
θαη απεπζχλνληαη ζηνπο πνιίηεο. Κπξσηηθνί είλαη απηνί πνπ απεπζχλνληαη ζην δηθαζηή θαη νξίδνπλ ηη
πξέπεη πξάμεη (->έλλνκεο ζπλέπεηεο), αλ πξαγκαησζνχλ θάπνηεο πξνυπνζέζεηο (->πξαγκαηηθφ). Απφ
ηελ χπαξμε ησλ θπξσηηθψλ θαλφλσλ ζπλάγνληαη θαηά ινγηθή αλαγθαηφηεηα νη πξσηεχνληεο.
ΗΗ. ΢θνπφο θαη απνζηνιή ηνπ πνηληθνχ δηθαίνπ:
1. Ο δηπιφο ζθνπφο ηνπ πνηληθνχ δηθαίνπ: α) λα πξνζηαηεύζεη, κε όπιν ηηο πνηλέο, ζεκειηώδεηο
αμίεο ηεο θνηλσλίαο, απνιχησο απαξαίηεηεο γηα ηελ νκαιφηεηα ηεο ζπκβίσζεο θαη ηελ επίηεπμε ηεο
θνηλσληθήο εηξήλεο. Οη ζεκειηψδεηο απηέο αμίεο ιέγνληαη θαη έλλνκα αγαζά, επεηδή αμηνινγνχληαη
ζεηηθά απφ ηελ έλλνκε ηάμε θαη πξνζηαηεχνληαη αλαιφγσο (π.ρ. δσή, πγεία, ηηκή, ειεπζεξία,
ζσκαηηθή αθεξαηφηεηα) / β) λα εμαζθαιίζεη ηηο αηνκηθέο ειεπζεξίεο, πεξηνξίδνληαο ηηο θαηαρξήζεηο
ηνπ θξάηνπο, κε ηελ πεξηραξάθσζε ηεο θξαηηθήο δχλακεο. Ζ παξαβίαζε, ινηπφλ, ησλ δηθαηνθξαηηθψλ
θαλφλσλ ηνπ πνηληθνχ δηθαίνπ βιάπηεη άκεζα ηνλ εθάζηνηε εγθιεκαηία θαη έκκεζα ην θνηλσληθφ
ζχλνιν, αθνχ δεκηνπξγεί πεξηβάιινλ απζαηξεζίαο. ΢εκεηψλεηαη φηη ε αλαγφξεπζε κηαο
ζπκπεξηθνξάο, πνπ δελ πξνζβάιιεη έλλνκν αγαζφ, ζε έγθιεκα ζπληζηά λνκνζεηηθή απζαηξεζία· γηα
ηνλ ίδην ιφγν, νη απηνπξνζβνιέο (π.ρ. απφπεηξα απηνθηνλίαο) δελ ηηκσξνχληαη.
ΑΡΣΕΜΙ΢ ΣΡΙΚΗ ΢ελίδα 1

2. Πνηληθφ δίθαην θαη εζηθή: Σν πνηληθφ δίθαην δε κπνξεί λα έρεη σο απνζηνιή ηελ θαηαλαγθαζηηθή
επίηεπμε ελφο minimum εζηθήο κε ηελ απεηιή πνηλήο. Αλ δηακνξθψζεη ηελ εζηθή ζηάζε ησλ πνιηηψλ,
ηφηε γίλεηαη ιφγνο γηα θξνλεκαηηθφ πνηληθφ δίθαην. Άξα, ε πνηληθνπνίεζε νπνηαζδήπνηε αλήζηθεο
πξάμεο είλαη θαηαρξεζηηθή (->πξνζβάιιεη ηελ αλζξψπηλε αμία θαη ηηο αξρέο ηεο αλαινγηθφηεηαο-
επηθνπξηθφηεηαο), αθνχ ε πνηλή δε κπνξεί λα απνβιέπεη ζηελ αλαγθαζηηθή δηάπιαζε ηεο ζπλείδεζεο
ηνπ αηφκνπ, ελ αγλνία ηνπ ή παξά ηε ζέιεζή ηνπ· γη' απηφ δελ έρεη ζεκαζία ην θίλεηξν ηεο
εγθιεκαηηθήο πξάμεο. ΢πκπεξαζκαηηθά, ην πνηληθφ δίθαην δελ επηηξέπεηαη λα ζηνρεχεη ζηελ
εκπέδσζε κηαο εζηθήο ηάμεο κε εμαλαγθαζκφ ησλ πνιηηψλ ζε εζηθή κεηαζηξνθή, νχηε δηθαηνχηαη λα
πνηληθνπνηεί πξάμεηο ζηεξνχκελεο θνηλσληθνεζηθήο απαμίαο.
ΗΗΗ. Ζ θνηλσληθή αλαγθαηφηεηα ηεο πνηλήο σο πξνυπφζεζε ηεο λνκηκνπνίεζήο ηεο
1. Ζ ζεσξία ηνπ Beccaria: Ο λνκνζέηεο επηηξέπεηαη λα απεηιεί πνηλή κφλν φηαλ είλαη θνηλσληθψο
αλαγθαία θαη απαξαίηεηε γηα ηε ζπιινγηθή ειεπζεξία θαη επεκεξία. Απαηηείηαη ε ζπλαίλεζε ησλ
πνιηηψλ, ε νπνία δίλεηαη κέζσ ηεο παξαρψξεζεο κέξνπο ηεο ειεπζεξίαο ηνπο. Καηά ηνλ σθειηκηζκφ,
δεθηηθφ πξνζηαζίαο κε πνηλή είλαη φ,ηη ζεσξείηαη απφ ηε ιατθή βνχιεζε σο ρξήζηκν γηα ην θνηλφ
ζπκθέξνλ. Έηζη, ν κφλνο ιφγνο γηα λα αζθεζεί λνκίκσο θξαηηθή βία ζε νπνηνδήπνηε κέινο ηεο
θνηλσλίαο, παξά ηε ζέιεζή ηνπ, είλαη ε απνηξνπή ηεο πξφθιεζεο βιάβεο (=ελφριεζε) ζε άιινπο.
΢εκεηψλεηαη, ηέινο, ράξηλ παξαδείγκαηνο, φηη ε θαιιηέξγεηα λαξθσηηθψλ ηηκσξείηαη παξά ην φηη
ζπληζηά απηνβιάβε, δηφηη αίξεη ηελ απηνλνκία ηνπ αηφκνπ θαη επεξεάδεη ηαπηφρξνλα ηελ νηθνγέλεηα
θαη ην επξχηεξν πεξηβάιινλ ηνπ.
2. Σα φξηα ηεο πνηληθήο λνκνζέηεζεο: Γηα ηελ απεηιή πνηλήο, πέξα απφ ηε βιάβε, απαηηείηαη έλα
λνκηθφ-θαλνληζηηθφ πιαίζην, πνπ ραξάζζεη ηα φξηα θαη ηηο δεζκεχζεηο ηνπ πνηληθνχ λνκνζέηε. Ο
ηειεπηαίνο δε δηθαηνχηαη λα απεηιεί πνηλή, φηαλ κε απηφ ηνλ ηξφπν απνζηεξεί πεξηζζφηεξε ειεπζεξία
απφ φζε δεκηνπξγεί.
• ΑΡΥΖ ΣΖ΢ ΑΝΑΛΟΓΗΚΟΣΖΣΑ΢ (΢25, §1): Μία πνηληθή θχξσζε, σο επέκβαζε ζηα αηνκηθά
δηθαηψκαηα ηνπ πνιίηε, είλαη λφκηκε κφλν φηαλ είλαη αλαγθαία (=>αλάγθε λα επηδησρζεί έλαο
ζθνπφο), θαηάιιειε (=απνηειεζκαηηθή) θαη αλάινγε, ππφ ηε ζηελή έλλνηα, πξνο ηνλ επηδησθφκελν
ζηφρν (=>λα ηειεί ζε δίθαηε αλαινγία πξνο ηελ αδηθνπξαγία ηνπ δξάζηε=ην επηδησθφκελν
απνηέιεζκα αλαθνξηθά πξνο ηνλ επηδησθφκελν ζηφρν δελ είλαη δπζαλάινγν πξνο ηελ πξνζβνιή ηνπ
αηνκηθνχ δηθαηψκαηνο ηνπ πνιίηε ζηνλ νπνίν αθνξά ε πξνζβνιή). Απψηεξνο ζηφρνο είλαη ε απνθπγή
ηεο ππεξβνιήο· έηζη, ππάξρνπλ 4 θξηηήξηα γηα ηελ εθηίκεζε ηεο βαξχηεηαο ησλ εγθιεκάησλ: ην
κέγεζνο, ε δπλαηφηεηα εθινγήο απνθπγήο ηεο ηέιεζεο, ε ζπλαίλεζε ηνπ παζφληνο θαη ε παζνινγηθή
θιίζε ηνπ δξάζηε ζηελ ηέιεζε ηνπ εγθιήκαηνο.
• ΑΡΥΖ ΣΖ΢ ΔΠΗΚΟΤΡΗΚΟΣΖΣΑ΢: Γελ επηηξέπεηαη λα απεηιεζεί πνηλή γηα κηα πξάμε, έζησ θη
αλ ε απνηξνπή ηεο είλαη θνηλσληθά αλαγθαία (=ελέρεη θνηλσληθνεζηθή απαμία), εθηφο αλ απηφ ην
απνηέιεζκα δε κπνξεί λα επηηεπρζεί κε επηφηεξν κέζν. Δμάιινπ, ε πνηλή πξέπεη λα απνηειεί ην
έζραην θαηαθχγην γηα ηελ ηηκψξεζε ησλ ζθαικάησλ.
3. Ζ πνηληθνπνίεζε σο ππνρξέσζε ηνπ λνκνζέηε: ΢ε θάπνηεο πεξηπηψζεηο, ε επαξθήο πξνζηαζία

ελφο έλλνκνπ αγαζνχ απαηηεί αλαγθαία ηελ πνηληθνπνίεζε (=ηηο θαζηζηά εγθιήκαηα) νξηζκέλσλ
πξάμεσλ. Πάλησο, ν λνκνζέηεο δε κπνξεί λα θαηαξγήζεη πνηληθή απεηιή πνπ έρεη ήδε απεπζπλζεί
θαηά νξηζκέλσλ πξάμεσλ· δηαθνξεηηθά, ην θξάηνο δηαπξάηηεη αδηθία δηα παξαιείςεσο. ΢εκεηψλεηαη
φηη απαγνξεχεηαη ε θάζνδνο ηεο πνηληθήο πξνζηαζίαο θάησ απφ έλα ειάρηζην αλεθηφ ζεκείν, θαζψο ν
λνκνζέηεο έρεη, παξάιιεια, ππνρξέσζε λα πξνζηαηεχζεη πνηληθά ηνπο πνιίηεο.

3.2 Τπνρξέσζε πνηληθήο επζχλεο βάζεη θαλφλσλ ππέξηεξεο ηππηθήο ηζρχνο: π.ρ. δηεζλέο δίθαην,
θνηλνηηθφ δίθαην, Δ΢ΓΑ (=Δπξσπατθή ΢χκβαζε Γηθαησκάησλ ηνπ Αλζξψπνπ).
3.3 Κνηλνηηθφ δίθαην θαη πνηληθή λνκνζεζία: Ζ ειιείπνπζα πνηληθή εμνπζία ησλ Δπξσπατθψλ
Κνηλνηήησλ παξαθάκπηεηαη κε δηεζλείο ζπκβάζεηο, νδεγίεο, απνθάζεηο θαη θνηλέο δξάζεηο (-
>ζηνρεχνπλ ζηε ζέζπηζε κέηξσλ γηα ηνλ θαζνξηζκφ θαλφλσλ σο πξνο ηελ αληηθεηκεληθή ππφζηαζε
ησλ εγθιεκάησλ), νη νπνίεο ππαγνξεχνπλ ζηνλ εζληθφ λνκνζέηε ηνπο θαλφλεο πνπ πξέπεη λα
πηνζεηεζνχλ, κε παξάιιειε ππνρξέσζε πνηληθνπνίεζεο ηεο παξάβαζήο ηνπο. Μφλν νη δηεζλείο
ζπκβάζεηο θαη νη νδεγίεο έρνπλ ηέηνηα δεζκεπηηθφηεηα, ψζηε λα ππνρξεψλνπλ ηνλ εζληθφ λνκνζέηε
πξνο ζέζπηζε εγθιεκάησλ. Αληίζεηα, φηαλ ε πνηληθνπνίεζε ζηεξίδεηαη ζε απνθάζεηο ή θνηλέο
δξάζεηο, ηφηε ζηεξείηαη δεκνθξαηηθήο ζεκειίσζεο θαη παξαβηάδεηαη ε αξρή 'nullum crimen sine lege',
θαζψο απηέο ζπληζηνχλ πξάμεηο δηνηθεηηθνχ ραξαθηήξα.
IV. Ζ ακθηζβήηεζε ηεο πνηλήο: Σν λνκηθφ ζχζηεκα, φπσο είλαη ζεκειησκέλν ζηελ πνηλή θαη ζηελ
ελνρή, είλαη αλαπνηειεζκαηηθφ, θαζψο ππάξρνπλ θαη νη ςπρηθψο λνζνχληεο, νη 'εθ γελεηήο' θαη νη
'θαηά ζπλήζεηα' εγθιεκαηίεο· γη' απηφ απαηηνχληαη κέηξα θνηλσληθήο άκπλαο. Αξγφηεξα,
ππνζηεξίρζεθε φηη -ιφγσ ηεο θνηλσληθήο βιαπηηθφηεηαο ηεο πνηλήο- ήηαλ απαξαίηεηε ε θνηλσληθή
επαλέληαμε ηνπ δξάζηε κε βειηίσζε ησλ ζπλζεθψλ, δειαδή κε ηε ιήςε αμηνινγηθψο νπδέηεξσλ
κέηξσλ. Σν βαζηθφηεξν κεηνλέθηεκα ησλ απφςεσλ απηψλ είλαη φηη, θαηαξγψληαο ηελ πνηλή,
πξνθαινχλ άκεζν θίλδπλν γηα ηηο αηνκηθέο ειεπζεξίεο, αθνχ δίλεηαη ην δηθαίσκα ζην θξάηνο λα
αζρνιεζεί κε θάζε είδνπο επηθηλδπλφηεηα, αθφκε θαη ρσξίο έγθιεκα ή ζπκπεξηθνξά.
V. Σν πνηληθφ δίθαην ηνπ ερζξνχ: Σν θξάηνο δηθαηνχηαη θαη' εμαίξεζε λα αληηκεησπίζεη ηνλ
θαηεγνξνχκελν φρη σο θνξέα αλζξψπηλεο αμίαο, αιιά σο κε πξφζσπν θαη λα κελ ηνπ αλαγλσξίζεη
ηηο δηθαηνθξαηηθέο εγγπήζεηο πνπ αλαγλσξίδνπλ νη λφκνη θαη ην ΢χληαγκα. Απηφ γίλεηαη δηφηη
δηαθνξεηηθά ζα πξνζεβάιιεην ην δηθαίσκα ησλ ππνινίπσλ ζηελ αζθάιεηα.
VI. Ζ εμέιημε ηεο ειιεληθήο πνηληθήο λνκνζεζίαο: 1824 -> 'Απάλζηζκα ησλ Δγθιεκαηηθψλ' / 1834
-> Πνηληθφο Νφκνο ηνπ Maurer + αξρή nullum crimen, nulla poena sine lege / 1951 -> ζχγρξνλνο
Πνηληθφο Κψδηθαο, ν νπνίνο εμαηνκηθεχεη ηελ πνηληθή κεηαρείξηζε.
§2 Ζ ΠΟΗΝΖ ΚΑΗ Ζ ΓΗΚΑΗΟΛΟΓΖΣΗΚΖ ΣΖ΢ ΒΑ΢Ζ
Η. Ζ έλλνηα ηεο πνηλήο
1. Οξηζκφο: Πνηλή είλαη ην θαθφ πνπ πξνβιέπεηαη απφ ην λφκν θαη επηβάιιεηαη απφ ηνλ πνηληθφ
δηθαζηή, ζχκθσλα κε νξηζκέλε δηαδηθαζία, θαηά ηνπ δξάζηε νξηζκέλεο αδηθνπξαγίαο θαη εμαηηίαο
απηήο σο εθδήισζε ηδηαίηεξεο απνδνθηκαζίαο απηνχ απφ ηελ έλλνκε ηάμε.
2. Υαξαθηεξηζηηθά: α) θαθό πνπ πξνθαιεί πιηθή βιάβε θαη εζηθή απαμίσζε ζην δξάζηε, ελψ
πξνζβάιιεη ηα ζεκειηψδε αγαζά θαη ηελ πξνζσπηθφηεηά ηνπ => ζηηγκαηηζκφο θαη επίδξαζε ζηελ
νηθνγέλεηά ηνπ / β) εζειεκέλε θαη ιεινγηζκέλε εηζβνιή ηεο Πνιηηείαο ζηα αγαζά ηνπ δξάζηε / γ)
ζπλεπάγεηαη θνηλσληθνεζηθή απνδνθηκαζία, πξνϋπνζέηεη ελνρή θαη είλαη απζηεξά πξνζσπνπαγήο
(ΠΚ 58) / δ) απαηηεί έγθιεκα θαη επηβάιιεηαη εμαηηίαο απηνύ, αιιά πνηέ πξνιεπηηθά, γηαηί ηφηε
νδεγεί ζε απζαηξεζία / ε) ην θαθό θαη ε απνδνθηκαζία από ηελ πνηλή πξνέξρνληαη από ηελ
Πνιηηεία => απαμησηηθή θξίζε δεκνζίνπ δηθαίνπ, πνπ πξνβιέπεηαη απφ ην λφκν, αθνξά
ζπγθεθξηκέλν έγθιεκα θαη επηβάιιεηαη απφ ακεξφιεπην δηθαζηήξην κε νξηζκέλε δηαδηθαζία.

ΗΗ. Ζ δηθαηνινγεηηθή βάζε ηεο πνηλήο
1. Ζ πνηλή σο δίθαηε αληαπφδνζε ζην άδηθν πνπ έζεζε ν δξάζηεο θαηά ην παξειζφλ: ΢ηφρνο
είλαη λα δηαηεξεζεί ε εηξήλε θαη ε ζπλνρή ηεο νξγαλσκέλεο θνηλσλίαο. Οη ζεσξίεο απηέο δελ αξθνχλ
γηα λα δηθαηνινγήζνπλ ηελ πνηληθή εμνπζία ηνπ θξάηνπο, αθνχ ην πνηληθφ δίθαην δελ πξέπεη λα
ελδηαθέξεηαη γηα ηα θίλεηξα ηεο πξάμεο θαη ηελ πξαγκάησζε ηεο εζηθήο. Ζ ζπκβνιή ηνπο, σζηφζν,
είλαη φηη απαγνξεχνπλ ηε δπζαλαινγία πνηλήο-ελνρήο ηνπ δξάζηε· κηα πνηλή, δειαδή, πνπ ππεξβαίλεη
ηε βαξχηεηα ηεο ελνρήο ρξεζηκεχεη κφλν γηα παξαδεηγκαηηζκφ, αθνχ παξαβηάδεη ηελ αξρή ηεο
αλαινγηθφηεηαο.
2. Ζ πνηλή σο θνηλσληθή ρξεζηκφηεηα γηα ηελ απνηξνπή λέσλ εγθιεκάησλ: ΢ηφρνο είλαη ε
πξφιεςε (γεληθή θαη εηδηθή) γηα ηε δηαθχιαμε ηεο θνηλσληθήο εηξήλεο θαη ηελ αζθάιεηα ησλ
πνιηηψλ.
2.1 Γεληθή πξφιεςε: α) Αξλεηηθή γεληθή πξφιεςε (=εθθνβηζκφο) -> ν θφβνο, πνπ πξνθαιεί ε
βεβαηφηεηα φηη ζα επηβιεζεί ε πξνβιεπφκελε πνηλή, απνηξέπεη ηνπο θνηλσλνχο απφ ηελ ηέιεζε
εγθιεκάησλ. Ζ πνηλή, ζε απηή ηελ πεξίπησζε, είλαη δηθαηνινγεκέλε κφλν φηαλ νη ζεηηθέο ζπλέπεηέο
ηεο βαξχλνπλ πεξηζζφηεξν απφ ηηο αξλεηηθέο. Ζ ζεσξία ηεο αξλεηηθήο γεληθήο πξφιεςεο δε
ζεσξείηαη επαξθήο, θαζψο εθθηλεί απφ ηελ αληίιεςε φηη ν άλζξσπνο ζηαζκίδεη πάληα ηελ
ηθαλνπνίεζε απφ ηελ ηέιεζε ηνπ εγθιήκαηνο κε ηνλ πφλν απφ ηελ επηβνιή ηεο πνηλήο, πξάγκα πνπ
δελ επηβεβαηψλεηαη ζε φια ηα είδε εγθιεκάησλ. Παξάιιεια, παξνπζηάδεη ηα εμήο κεηνλεθηήκαηα =>
• αλ ε πνηλή απνθηνύζε λνκηκόηεηα από ηελ εθθνβηζηηθή ηεο ιεηηνπξγία, νη ζθιεξνηξάρεινη
εγθιεκαηίεο ζα έπξεπε λα κείλνπλ αηηκώξεηνη / • αλ ν εθθνβηζκόο ζεσξεζεί λνκηκνπνηεηηθόο ηεο
πνηλήο, ηόηε πξέπεη λα ζεσξεζεί εμίζνπ απνδεθηή θαη ε απεηιή βαξύηεξσλ από ην έγθιεκα
πνηλώλ· απηέο, φκσο, ζηελ πξαγκαηηθφηεηα είλαη αδηθαηνιφγεηεο, αθνχ ζα ρξεζηκνπνηνχζαλ ηνλ
άλζξσπν σο κέζν θαη φρη σο θνξέα ηεο αλζξψπηλεο αμίαο.
β) Θεηηθή γεληθή πξφιεςε -> Θεκέιην ηεο πνηλήο είλαη φηη βάζε ηεο θνηλσληθήο ζπλνρήο απνηειεί
ε εκπηζηνζχλε ηεο ηζρχνο ησλ θαλφλσλ δηθαίνπ. Έηζη, ππάξρεη ε επηβεβαίσζε φηη, παξά ηελ
εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά, ν θαλφλαο παξακέλεη έγθπξν ππφδεηγκα ζπκπεξηθνξάο.
2.2 Δηδηθή πξφιεςε: ΢πγθξαηεί ηνλ εγθιεκαηία πνπ πθίζηαηαη ηελ πνηλή απφ ηελ ηέιεζε πεξαηηέξσ
αμηφπνηλσλ πξάμεσλ. Δπίζεο, κε ηελ εμαηνκίθεπζε ηεο πνηλήο επηηπγράλεηαη θαη ε θνηλσληθή
επαλέληαμε ηνπ δξάζηε. Χζηφζν, ε επαλέληαμε δελ πξέπεη λα επηδηψθεηαη εμαλαγθαζηηθά, αιιά λα
γίλεηαη κε κέζα πνπ είλαη λφκηκα, αθφκε θη έλαληη πξνζψπσλ ηα νπνία δελ είραλ εγθιεκαηήζεη.
3. Ζ πνηλή σο κέζν εμηιέσζεο θαη δηαπαηδαγψγεζεο ηνπ δξάζηε: ΢ηφρνο είλαη ε πξφιεςε ηεο
ηέιεζεο εγθιεκάησλ.
3.2 Ζ γεληθή θαη ε εηδηθή πξφιεςε σο ζθνπνί ηεο πνηλήο θαη ε ελνρή ηνπ δξάζηε σο φξηφ ηεο:
Δλ πξψηνηο ε πνηλή είλαη αλαγθαία, εθφζνλ θαη θαηά ην κέηξν πνπ απνζθνπεί ζηελ εηδηθή πξφιεςε
ηνπ εγθιήκαηνο. ΢θνπφο ηεο πνηλήο είλαη, βέβαηα, είλαη θαη ε γεληθή πξφιεςε, ζην κέηξν πνπ δελ
ππεξβαίλεη ηα φξηα ηεο εηδηθήο, αθνχ ηφηε είλαη κε λφκηκε, κηαο θαη ρξεζηκνπνηεί ην δξάζηε σο κέζν.
Δπίζεο, σο έζραην φξην ηεο πνηλήο πξέπεη λα ιακβάλεηαη ππφςε ε δίθαηε αληαπφδνζε· πάλησο, ε
πνηλή επηβάιιεηαη ράξηλ πξνιήςεσο, φρη φκσο πέξαλ ησλ νξίσλ πνπ ραξάζζεη ε ηδέα ηεο
δηθαηνζχλεο, δηφηη ηφηε παξαβηάδνληαη νη αξρέο ηεο αλαινγηθφηεηαο θαη ηεο ελνρήο. Αληίζηξνθα, ε
πνηλή δελ επηηξέπεηαη λα ππεξβεί νχηε πξνο ηα θάησ θάπνην ειάρηζην φξην, έζησ θη αλ δελ είλαη
αλαγθαία ράξηλ ηεο εηδηθήο πξφιεςεο.

ΗΗΗ. Σα κέηξα αζθαιείαο: Ζ αληηκεηψπηζε ηνπ εγθιήκαηνο κε ηελ απεηιή πνηλήο απνδεηθλχεηαη
αιπζηηειήο, δηφηη βαζηθή πξνυπφζεζή ηεο είλαη ε ελνρή. Δπεηδή, φκσο, ππάξρνπλ εγθιήκαηα ησλ
νπνίσλ νη δξάζηεο βαξχλνληαη κε θαζφινπ (π.ρ. αθαηαιφγηζηνη) ή ειάρηζηε ελνρή, δηακνξθψζεθε ε
έλλνηα ηνπ κέηξνπ αζθαιείαο. Σα κέηξα αζθαιείαο πεξηιακβάλνπλ ζπλήζσο εγθιεηζκφ κε αφξηζηε
δηάξθεηα ηνπ δξάζηε ζε θαηάιιειν ίδξπκα, κέρξη λα αληηκεησπηζηεί ε επηθηλδπλφηεηά ηνπ, ελψ
ραξαθηεξίδνληαη απφ αμηνινγηθή νπδεηεξφηεηα θαη απνζθνπνχλ ζηελ εηδηθή πξφιεςε. Απηφ ην
επηηπγράλνπλ είηε δεκηνπξγψληαο ζην δξάζηε ζπλζήθεο θπζηθήο αδπλακίαο λα δηαπξάμεη λέα
εγθιήκαηα (π.ρ. παξακνλή ζε ςπρηαηξηθφ θαηάζηεκα), είηε ζπκβάιινληαο ζηελ θνηλσληθή ηνπ
επαλέληαμε (π.ρ. λνζειεία ζε ίδξπκα απνηνμίλσζεο). Απνβιέπνπλ, πάλησο, θαη ζηε γεληθή πξφιεςε
(π.ρ. θφβνο απέιαζεο παξάλνκσλ κεηαλαζηψλ). Σα κέηξα αζθαιείαο κπνξεί λα είλαη αλαπιεξσηηθά
ηεο πνηλήο ή ζπκπιεξσηηθά (π.ρ. παξαπνκπή ζε θαηάζηεκα εξγαζίαο ηνπ θπγφπνλνπ θιέθηε). Σν
κέηξν, ηέινο, δε κπνξεί λα είλαη δπζαλαιφγσο βαξχηεξν απφ ηνλ θίλδπλν, ηνπ νπνίνπ ε απνηξνπή
επηδηψθεηαη κε ηελ επηβνιή ηνπ.
IV. Οη πνηλέο θαη ηα κέηξα αζθαιείαο σο βάζε ησλ θπξψζεσλ ηνπ ειιεληθνχ ΠΚ: Ο ειιεληθφο
ΠΚ απνβιέπεη ζηελ εηδηθή πξφιεςε θαη ζηελ εμαηνκηθεπκέλε πνηληθή κεηαρείξηζε ησλ εγθιεκάησλ.
Γέρεηαη, ζπγρξφλσο, κέηξα αζθαιείαο, πνπ ζεκαίλεη φηη επηδηψθεη θαη ηε γεληθή πξφιεςε. Δμίζνπ
βαζηθέο είλαη θαη νη αξρέο ηεο αλζξψπηλεο αμίαο θαη ηεο αλαινγηθφηεηαο· σζηφζν, ν ΠΚ δε
δεζκεχεηαη πάληα απφ ηελ αξρή ηεο ελνρήο, αιιά ππεξβαίλεη ηα φξηα πνπ αληηζηνηρνχλ ζε απηή ηφζν
πξνο ηα πάλσ φζν θαη πξνο ηα θάησ ράξηλ ηεο εηδηθήο πξφιεςεο (ΠΚ 41, 90).
2. Οη πνηλέο ηνπ ΠΚ: Α] Κχξηεο, νη νπνίεο επηβάιινληαη απηνηειψο θαη πεξηιακβάλνπλ α) πνηλέο
ζηεξεηηθέο ηεο ειεπζεξίαο => • θάζεηξμε (ΠΚ 52, 90, 91) /• θπιάθηζε (ΠΚ 53) / • πεξηνξηζκό ζε
εηδηθό θαηάζηεκα θξάηεζεο λέσλ· αθνξά αλειίθνπο 13-18 εηψλ. Αλ ν αλήιηθνο θαηαδηθάζηεθε γηα
πξάμε θαηά ηεο νπνίαο ν λφκνο -ζε πεξίπησζε πνπ ηειείηαη απφ ελήιηθα- απεηιεί πνηλή ζηεξεηηθή ηεο
ειεπζεξίαο αλψηεξε απφ 10 έηε, ν πεξηνξηζκφο δελ ππεξβαίλεη ηα 20 έηε νχηε είλαη κηθξφηεξνο απφ
ηα 5 έηε (ΠΚ 54, 127) / • πεξηνξηζκό ησλ επηθίλδπλσλ, ειαηησκέλεο ηθαλόηεηαο πξνο θαηαινγηζκό
εγθιεκαηηώλ ζε ςπρηαηξηθά θαηαζηήκαηα ή παξάξηεκα θπιαθώλ (ΠΚ 36, 38 §1-2, 39 §1) / •
θξάηεζε (ΠΚ 55) ΗΗ β) ρξεκαηηθέο πνηλέο (ΠΚ 57-58) => πξνζσπνπαγήο ραξαθηήξαο ηεο πνηλήο,
πνπ δελ επηηειεί απνδεκησηηθή ιεηηνπξγία ΗΗ γ) παξνρή θνηλσθεινχο εξγαζίαο => ε πεξηνξηζηηθή
ηεο ειεπζεξίαο πνηλή πνπ είλαη κεγαιχηεξε απφ 2 έηε θαη δελ ππεξβαίλεη ηα 5 κπνξεί λα κεηαηξαπεί
ζε πνηλή θνηλσθεινχο εξγαζίαο, αλ ην δεηεί ε ην απνδέρεηαη ν θαηαδηθαζζείο.
Β] Παξεπφκελεο, νη νπνίεο πξνυπνζέηνπλ ηελ θαηάγλσζε θχξηαο πνηλήο θαη επηβάιινληαη
ζπκπιεξσκαηηθά ζε θάπνηεο πεξηπηψζεηο πξνο νινθιήξσζε ηεο απνδνθηκαζίαο θαη γηα ιφγνπο
αληεγθιεκαηηθήο πνιηηηθήο. Πεξηιακβάλνπλ α) απνζηέξεζε ησλ πνιηηηθψλ δηθαησκάησλ (ΠΚ 59
§1) ΗΗ β) απαγφξεπζε άζθεζεο επαγγέικαηνο (ΠΚ 67) ΗΗ γ) δεκνζίεπζε ηεο θαηαδηθαζηηθήο
απφθαζεο (ΠΚ 68) ΗΗ δ) δήκεπζε ησλ κέζσλ ηνπ εγθιήκαηνο ζηα ρέξηα ηνπ απηνπξγνχ ή ησλ
ζπκκεηφρσλ (ΠΚ 76 §1).
3. Σα κέηξα αζθαιείαο θαηά ηνλ ΠΚ: Πξνζδηνξίδνληαη ζηα ΠΚ 122-123 θαη είλαη ηα εμήο -> ΠΚ
69, 71, 72, 73, 74, 76 §1-2, 126 §2.
V. Οη δηνηθεηηθέο θπξψζεηο θαη ε δηάθξηζή ηνπο απφ ηηο αιεζείο πνηλέο: Γηνηθεηηθέο θπξψζεηο
είλαη απηέο πνπ επηβάιινληαη απφ ηε δηνίθεζε ή ηα δηνηθεηηθά φξγαλα, φηαλ ν δηνηθνχκελνο
παξαβαίλεη ηηο ππνρξεψζεηο ηνπ ζην πιαίζην νξηζκέλεο δξαζηεξηφηεηαο (π.ρ. πξφζηηκα πνιενδνκίαο,
πεηζαξρηθέο πνηλέο ζε δεκνζίνπο ππαιιήινπο θ.ά.).

§3 Ζ ΑΡΥΖ ΣΖ΢ ΝΟΜΗΜΟΣΖΣΑ΢ ΣΧΝ ΔΓΚΛΖΜΑΣΧΝ ΚΑΗ ΣΧΝ ΠΟΗΝΧΝ
Η. ΢χληαγκα θαη πνηληθφ δίθαην: Οη εμήο ζεκειηψδεηο αξρέο ηνπ πνηληθνχ δηθαίνπ πξνβιέπνληαη θαη
απφ ην ΢χληαγκα -> • αξρή ηεο λνκηκόηεηαο / • αξρή 'νπδεκία πνηλή ρσξίο δίθε' / • αξρή 'νπδέλ
έγθιεκα, νπδεκία πνηλή ρσξίο πξάμε' / • αξρή ηεο ελνρήο / • αξρή ηεο αλαινγηθόηεηαο.
ΗΗ. Ζ αξρή ηεο λνκηκφηεηαο (=nullum crimen, nulla poena sine lege): Ζ αξρή ηεο λνκηκφηεηαο
απνηειεί ζεκέιην ησλ ινηπψλ θαλφλσλ δηθαίνπ, νη νπνίνη δελ ηζρχνπλ, αλ ηελ παξαβηάδνπλ. Έηζη,
ππάξρεη αζθάιεηα δηθαίνπ (=πξνβιεςηκφηεηα ησλ πνηλψλ) θαη πξνζηαζία απφ ηελ απζαηξεζία.
Θεκειηψλεηαη ζηελ αξρή ηεο δηάθξηζεο ησλ ιεηηνπξγηψλ θαη δηαζθαιίδεη ηε δεκνθξαηηθή ζεκειίσζε
ηεο πνηληθήο εμνπζίαο. Με άιια ιφγηα, ε πνηλή, σο ην δξαζηηθφηεξν κέζν θξαηηθνχ θαηαλαγθαζκνχ,
επηηξέπεηαη λα ζηεξίδεηαη ζε απφθαζε ησλ εθπξνζψπσλ ηεο ιατθήο θπξηαξρίαο· αληίζηξνθα, ν
δηθαζηήο δε κπνξεί λα είλαη δεκηνπξγφο ηνπ πνηληθνχ λφκνπ, ελψ ν πνιίηεο κπνξεί λα γλσξίδεη ηα
φξηα ηεο ειεπζεξίαο ηεο δξάζεο ηνπ κε ηε κεγαιχηεξε δπλαηή ζαθήλεηα. Ζ αξρή ηεο λνκηκφηεηαο
εμεηδηθεχεηαη ζε 4 επηκέξνπο αξρέο -> • απαγνξεύεηαη ε ζεκειίσζε ή ε επηβάξπλζε ηνπ αμηνπνίλνπ
βάζεη εζίκνπ / • απαγνξεύεηαη ε αλαινγία πξνο ζεκειίσζε ή επηβάξπλζε ηνπ αμηνπνίλνπ / •
απαγνξεύεηαη ε αλαδξνκηθή εθαξκνγή πξνο ζεκειίσζε ή επηβάξπλζε ηνπ αμηνπνίλνπ / •
απαγνξεύεηαη ε ζέζπηζε αόξηζησλ πνηληθώλ δηαηάμεσλ. Σαπηφρξνλα, απνξξένπλ θη άιιεο αξρέο ->
• απαγνξεύεηαη ε επηβνιή απζαίξεηεο πνηλήο, πνπ είηε δελ πξνβιέπεηαη από ην λόκν είηε
πξνβιέπεηαη, αιιά γηα δηαθνξεηηθό έγθιεκα / • απαγνξεύεηαη ε απζαίξεηε (=αληίζεηε πξνο ην
΢χληαγκα ή ηνπο λφκνπο) εθηέιεζε ηεο πνηλήο / • ε δηαπίζησζε ηεο ελνρήο θαη ε απαγγειία ηεο
πνηλήο πξέπεη λα γίλνληαη από ην δηθαζηή κε βάζε ηε δηαδηθαζία πνπ πξνβιέπεη ην Σύληαγκα θαη
νη λόκνη.
ΗΗΗ. Οη επηκέξνπο αξρέο
1. Ζ αξρή νπδεκία πνηλή ρσξίο γξαπηφ λφκν
1.1 Ο γξαπηφο λφκνο: Κάζε ηππηθφο λφκνο, πνπ ςεθίδεηαη απφ ηε Βνπιή θαη εθδίδεηαη ζχκθσλα κε
ηνπο πξνβιεπφκελνπο ηχπνπο, αιιά θαη ηα πξνεδξηθά δηαηάγκαηα, θαζψο θαη νη πξάμεηο ηεο
δηνίθεζεο, εθφζνλ ππάξρεη ξεηή θαη εηδηθή λνκνζεηηθή εμνπζηνδφηεζε.
1.2 Οη γεληθέο αξρέο ηνπ δηθαίνπ σο ζεκέιην ηνπ αμηνπνίλνπ: Οη γεληθέο αξρέο ηνπ δηθαίνπ δε
κπνξνχλ λα ζεκειηψζνπλ ην αμηφπνηλν, ιφγσ ηεο δπλαηφηεηαο θαηαρξήζεσλ πνπ παξέρεη ε επίθιεζή
ηνπο.
1.3 Σν έζηκν: Πξνυπνζέηεη ζπλείδεζε δηθαίνπ θαη καθξά ρξήζε. Ζ απαγφξεπζε ρξήζεο ηνπ έγθεηηαη
ζην φηη ε πξαθηηθή δελ ήηαλ θαλφλαο (=>παξαλνκία) πξηλ ηε καθξά ρξήζε· έηζη, θαηά ηελ εθαξκνγή
ηεο δελ είλαη θαλ λφκνο, αιιά νχηε θαη εθ ησλ πζηέξσλ κπνξεί λα ζεσξεζεί σο λφκνο, δηφηη ηφηε ζα
αλαγλσξηδφηαλ κηα απζαηξεζία. Δκκέζσο, φκσο, ην έζηκν κπνξεί πξάγκαηη λα ζπκβάιεη ζηε
ζεκειίσζε ηνπ αμηνπνίλνπ, φηαλ πξνζδηνξίδεη ην πεξηερφκελν ελφο εμσλνκηθνχ φξνπ ή κηαο λνκηθήο
έλλνηαο απφ άιιν θιάδν ηνπ δηθαίνπ. Φπζηθά, είλαη δπλαηή ε εζηκηθή θαηάξγεζε ελφο γξαπηνχ
πνηληθνχ λφκνπ ιφγσ αρξεζίαο (=>θαηάιπζε ηνπ αμηνπνίλνπ), θαζψο θαη ε ζεκειίσζε εζηκηθνχ
ιφγνπ άξζεο ηνπ αδίθνπ.
1.4 'Λεπθνί' πνηληθνί λφκνη: Πξνβιέπνπλ κφλν ηελ πνηλή κηαο αμηφπνηλεο πξάμεο, ελψ γηα ηελ
πεξηγξαθή ηεο παξαπέκπνπλ ζε άιιν λφκν, ν νπνίνο πξνζδηνξίδεη επαθξηβψο ηα ζηνηρεία ηεο
αμηφπνηλεο ζπκπεξηθνξάο είηε ελ φισ είηε ελ κέξεη (ΠΚ 38 -> ρξεσθνπία, γηα ηελ νπνία παξαπέκπεη

εμ νινθιήξνπ ζηνλ Δκπνξηθφ λφκν). ΢ηελ πεξίπησζε πνπ ν λφκνο πεξηγξάθεη πιήξσο ηελ αμηφπνηλε
ζπκπεξηθνξά, αιιά παξαπέκπεη ζε άιινλ γηα ηελ ηηκψξεζή ηεο, ηφηε ε αξρή ηεο λνκηκφηεηαο
ηθαλνπνηείηαη κφλν φηαλ ε παξαπνκπή ζπλδέεη ζπγθεθξηκέλε πξάμε κε θάπνηα πνηλή. Ζ επηβνιή
πνηλήο γηα νξηζκέλε πξάμε βάζεη πνηληθήο δηάηαμεο πνπ απεηιεί πνηλή γηα άιιε, είλαη λφκηκε κφλν αλ
ε ππφ θξίζε πξάμε ζηνηρεηνζεηεί θαη ηελ άιιε.
2. Ζ απαγφξεπζε ηεο αλαινγίαο: Ζ εξκελεία ησλ πνηληθψλ θαλφλσλ είλαη αλαγθαία. Απψηαην φξηφ
ηεο είλαη ην δπλαηφ γισζζηθφ λφεκα (=γξάκκα) ηνπ λφκνπ. Τπέξβαζε ηνπ λνήκαηνο ζπληζηά ε
επηβνιή πνηλήο θαη' αλαινγία (->κέζνδνο θάιπςεο θελψλ λφκνπ, θαηά ηελ νπνία κηα δηάηαμε πνπ
ξπζκίδεη κηα βηνηηθή πεξίπησζε, εθαξκφδεηαη ζε κηα άιιε αξξχζκηζηε, ε νπνία εκθαλίδεη αμηνινγηθή
νκνηφηεηα). Οπσζδήπνηε, ε δηάζπαζε ηνπ γισζζηθνχ λνήκαηνο απαγνξεχεηαη, εθφζνλ είλαη ζε
βάξνο (in malam partem) ηνπ θαηεγνξνπκέλνπ πξνο ζεκειίσζε/επαχμεζε ηνπ αμηνπνίλνπ. Ζ
απαγφξεπζε ηεο αλαινγίαο αθνξά ηφζν ζηηο πξνυπνζέζεηο ηνπ εγθιήκαηνο φζν θαη ζηηο πνηληθέο
θπξψζεηο. Ζ ελ ιφγσ απαγφξεπζε απεπζχλεηαη φρη κφλν ζην δηθαζηή, αιιά θαη ζην λνκνζέηε·
εμάιινπ, κηα ζεζκνζεηεκέλε αλαινγία ζε βάξνο ηνπ θαηεγνξνπκέλνπ ζπληζηά παξάβαζε ηεο αξρήο
ηεο λνκηκφηεηαο.
2.1 Ζ ηειενινγηθή ζπζηνιή: Αλ κηα πξάμε θαιχπηεηαη απφ ην γξάκκα ηνπ λφκνπ, φρη φκσο απφ ην
ζθνπφ ηνπ λνκνζέηε, ηφηε δε κπνξεί λα ζεσξεζεί αμηφπνηλε. Απηφ ζπκβαίλεη δηφηη ν λνκνζέηεο
εθθξάζηεθε επξχηεξα απφ φζν ήζειε λα ηηκσξήζεη· έηζη, ε ζηέλσζε ηνπ πεδίνπ εθαξκνγήο ηνπ
θαλφλα επηηξέπεηαη κφλν αλ ε εξκελεία σθειεί κε απηφλ ηνλ ηξφπν ηνλ θαηεγνξνχκελν (ΠΚ 221 §1 -
> πεξηιακβάλεηαη θάζε βεβαίσζε πνπ έρεη ζρέζε κε ηελ πγεία κφλν θαη θακία άιιε). Αληίζηξνθα, αλ
ε ηειενινγηθή ζπζηνιή είλαη in malam partem ηνπ θαηεγνξνπκέλνπ, ηφηε είλαη αλεπίηξεπηε (ΠΚ 22 -
> φρη άξζε ηνπ αδίθνπ, αθφκε θη αλ ν πθηζηάκελνο ηελ επίζεζε κπνξνχζε λα ηξαπεί ζε αθίλδπλε
θπγή).
2.2 Ζ ηειενινγηθή δηαζηνιή: Μηα βηνηηθή πεξίπησζε δελ θαιχπηεηαη γισζζηθψο απφ πνηληθή
δηάηαμε, φκσο, ππάξρεη δεδεισκέλε βνχιεζε ηνπ λνκνζέηε λα ηε ξπζκίζεη. Ζ ηειενινγηθή δηαζηνιή
απαγνξεχεηαη, δηφηη νδεγεί ζε πεξαηηέξσ δηάπιαζε ηνπ δηθαίνπ (ΠΚ 216 §3 -> ζθνπφο ηνπ λνκνζέηε
ήηαλ λα ηηκσξείηαη γεληθά απηφο πνπ δηαπξάηηεη θαη' επάγγεικα πιαζηνγξαθίεο), εηδηθά φηαλ είλαη in
malam partem.
3. Αλαδξνκηθφηεηα ησλ πνηληθψλ λφκσλ: Απαγνξεχεηαη κε βάζε ηελ αξρή ηεο δηάθξηζεο ησλ
ιεηηνπξγηψλ. Έηζη, αλ ήηαλ επηηξεπηφο πνηληθφο λφκνο πνπ θαζηεξψλεη/επαπμάλεη αλαδξνκηθά ην
αμηφπνηλν, ηφηε ζα παξερφηαλ ε δπλαηφηεηα ζην λνκνζέηε λα πξνβαίλεη εθ ησλ πζηέξσλ ζηελ πνηληθή
κεηαρείξηζε κηαο ζπγθεθξηκέλεο πξάμεο, κε απνηέιεζκα λα θαζίζηαηαη θαη δηθαζηήο.
3.1 Ζ αλαδξνκηθή εθαξκνγή επηεηθέζηεξνπ πνηληθνχ λφκνπ (ΠΚ 2 §1): Ζ Πνιηηεία κεηαβάιιεη
ηελ αμηνιφγεζή ηεο σο πξνο κηα ζπγθεθξηκέλε πξάμε κε λέν λφκν. Ζ ηπρφλ ζπλέρηζε ηεο έθηηζεο ηεο
πνηλήο βάζεη ηνπ παιαηνχ απζηεξφηεξνπ λφκνπ νδεγεί ζε αληηθάζεηο.
Ο επηεηθέζηεξνο λφκνο (ΠΚ 2 §1): Αλ απφ ηελ ηέιεζε ηεο πξάμεο έσο ηελ ακεηάθιεηε εθδίθαζή ηεο
ίζρπζαλ δχν ή πεξηζζφηεξνη λφκνη, εθαξκφδεηαη απηφο πνπ πεξηέρεη ηηο επκελέζηεξεο δηαηάμεηο γηα
ηνλ θαηεγνξνχκελν. Γεληθά, επηεηθέζηεξνο είλαη ν λφκνο πνπ θαζηζηά κηα πξάμε αλέγθιεηε, ζεζπίδεη
ιφγν άξζεο ηνπ αδίθνπ, θαζηεξψλεη ιφγν απνρήο απφ ηελ πνηλή, απαηηεί έγθιεζε θ.ά. Αλ, πάιη, νη
λφκνη πνπ ίζρπζαλ απφ ηελ ηέιεζε ηεο πξάμεο κέρξη ηελ εθδίθαζή ηεο επηβαξχλνπλ εμίζνπ ηνλ
θαηεγνξνχκελν, ηφηε εθαξκφδεηαη απηφο πνπ ίζρπε θαηά ην ρξφλν ηέιεζεο ηεο πξάμεο. ΢ηελ
πεξίπησζε, ηψξα, πνπ κεηαμχ ηνπ λφκνπ πνπ ίζρπε θαηά ην ρξφλν ηέιεζεο θαη εθείλνπ πνπ ηζρχεη

θαηά ην ρξφλν εθδίθαζεο, ίζρπζε πξφζθαηξα άιινο επηεηθέζηεξνο ακθνηέξσλ, ηφηε εθαξκφδεηαη
απηφο ν ελδηάκεζνο. Αληίζεηα, ε κεηαβνιή ησλ πξαγκαηηθψλ πξνυπνζέζεσλ δελ θαζηζηά
επηεηθέζηεξν ην λεφηεξν λνκηθφ θαζεζηψο (π.ρ. ηζρχεη ε παξαράξαμε, αθφκε θη αλ απνζπξζεί έλα
ραξηνλφκηζκα).
3.3 Νεφηεξνο λφκνο ελ κέξεη απζηεξφηεξνο θαη ελ κέξεη επηεηθέζηεξνο ηνπ παιαηνχ: Αλ ν παιαηφο
λφκνο πξνβιέπεη επηεηθέζηεξν αλψηαην φξην πνηλήο θαη απζηεξφηεξν θαηψηαην, ελψ ν λεφηεξνο ην
αληίζηξνθν, ηφηε ην πνηνο ζα επηβιεζεί θξίλεηαη ελ φςεη ηνπ αδίθνπ θαη ηεο ελνρήο ηνπ δξάζηε. Αλ
ζεσξεζεί φηη πξέπεη λα επηβιεζεί ε βαξχηεξε πνηλή, ζα εθαξκνζηεί ν παιαηφηεξνο λφκνο σο in
concreto επηφηεξνο, αθνχ πξνβιέπεη επηεηθέζηεξν maximum πνηλήο· αλ, πάιη, ζεσξεζεί επηβιεηέα ε
ειαθξφηεξε πνηλή, ζα εθαξκνζηεί ν λεφηεξνο, αθνχ πξνβιέπεη επηφηεξν minimum πνηλήο.
3.4 Αλέγθιεην (=κε αμηφπνηλν) ηεο πξάμεο κεηά ηελ θαηαδίθε; Αλ κεηαγελέζηεξνο λφκνο
ραξαθηήξηζε ηελ πξάμε κε αμηφπνηλε, παχεη θαη ε εθηέιεζε/έθηηζε ηεο πνηλήο πνπ επηβιήζεθε,
θαζψο θαη ηα πνηληθά επαθφινπζά ηεο (ΠΚ 2 §2). Άξα, κεηά ηελ ακεηάθιεηε θαηαδίθε, ηνλ
θαηαδηθαζζέληα σθειεί κφλν ν λφκνο πνπ ραξαθηεξίδεη ηελ πξάμε αλέγθιεηε, φρη φκσο θη εθείλνο
πνπ επηηξέπεη ηελ επηφηεξε πνηληθή ηεο κεηαρείξηζε.
3.5 Νφκνη κε πξνζσξηλή ηζρχ: Δίλαη νη λφκνη πνπ πξνβιέπνπλ κφλνη ηνπο ηε ιήμε ηεο ηζρχνο ηνπο,
επεηδή ζπλδένληαη κε νξηζκέλν γεγνλφο πξνο αληηκεηψπηζε έθηαθησλ θαηαζηάζεσλ (π.ρ. Οιπκπηαθνί
Αγψλεο, ζενκελία θ.ά.). Οη λφκνη απηνί εθαξκφδνληαη θαη κεηά ηελ παχζε ηεο ηζρχνο ηνπο ζε πξάμεηο
πνπ ηειέζηεθαλ φηαλ ίζρπαλ· θαηά ηα άιια, εθαξκφδεηαη θαλνληθά ην ΠΚ 2 §2, φπσο νξίδεη ην ΠΚ 3.
3.6 Αλαδξνκηθή εθαξκνγή ησλ κέηξσλ αζθαιείαο: Σα κέηξα αζθαιείαο επηβάιινληαη θαηά ην
ρξφλν εθδίθαζεο ηεο πξάμεο, έζησ θη αλ θαηά ην ρξφλν ηέιεζήο ηεο είηε δελ ππήξραλ είηε
πξνβιέπνληαλ ζε επηφηεξε κνξθή (ΠΚ 4 §1). Μάιηζηα, ην δηθαζηήξην κπνξεί λα δηαηεξήζεη ην
κέηξν αζθαιείαο πνπ επηβιήζεθε, αθφκε θη αλ ε πξάμε θαηέζηε αλέγθιεηε ζε κεηαγελέζηεξν ρξφλν
(ΠΚ 4 §2). Σν ΠΚ 4 §2 είλαη κηα αληηζπληαγκαηηθή δηάηαμε, αθνχ ηα κέηξα απηά εμαξηψληαη απφ ηελ
άδηθε πξάμε πνπ πιεξνί ηελ εηδηθή ππφζηαζε ελφο εγθιήκαηνο.
3.7 Αλαδξνκηθφηεηα θαη 'ιεπθνί' πνηληθνί λφκνη: Ο πνηληθφο λφκνο παξακέλεη ακεηάβιεηνο, αθνχ
απηφο πνπ αιιάδεη είλαη ν ζπκπιεξσηηθφο θαλφλαο. Άξα, δε λνείηαη αλαδξνκηθφηεηα.
3.8 Οη δηθνλνκηθνί πνηληθνί λφκνη: Έρνπλ πάληα αλαδξνκηθή εθαξκνγή, αλεμάξηεηα απφ ην
ζπκθέξνλ ηνπ θαηεγνξνπκέλνπ. Βέβαηα, νξζφηεξν είλαη λα κελ εθαξκφδνληαη νη in malam partem
δηθνλνκηθνί λφκνη.
3.9 Ζ λνκνινγία: Ζ απαγφξεπζε ηεο αλαδξνκήο δελ αθνξά ηε λνκνινγία. Έηζη, κηα επλντθή
εξκελεία ηνπ πνηληθνχ λφκνπ δε δεκηνπξγεί έλα θεθηεκέλν δηθαίσκα γηα φζνπο δηθαζηνχλ
κεηαγελέζηεξα, βάζεη ηεο ίδηαο δηάηαμεο. Τπάξρεη, πάλησο, αληίζεηε άπνςε γηα ηελ in malam partem
εξκελεία.
4. Ζ απαγφξεπζε ηεο ανξηζηίαο: Ο πνηληθφο λφκνο πξέπεη λα νξίδεη ξεηά ηα ζηνηρεία ηεο αμηφπνηλεο
πξάμεο, δειαδή λα πεξηγξάθεη ηα ζηνηρεία ηνπ εγθιήκαηνο θαη λα πξνβιέπεη ηελ αλάινγε πνηλή (΢7
§1), δηαθνξεηηθά θαηαζηξαηεγεί ηελ αξρή ηεο λνκηκφηεηαο. Σα πξναλαθεξζέληα ζηνηρεία πξέπεη λα
είλαη θαη επαξθψο πξνζδηνξίζηκα, ψζηε λα επηηξέπεηαη ε αζθαιήο εξκελεία. Ζ πνηληθή θχξσζε, πάιη,
ζα πξέπεη λα είλαη επαξθψο νξηζκέλε σο πξνο ην είδνο θαη ηα φξηά ηεο.

4.2 Οη έλλνηεο ηχπνπ: Αφξηζηεο έλλνηεο πνπ δελ ππφθεηληαη ζε πιήξε νξηζκφ, αιιά πξνζδηνξίδνληαη
κε απαξίζκεζε νξηζκέλσλ βαζηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπο, απφ ηα νπνία κεξηθά ηνπιάρηζηνλ ζα
πξέπεη λα ζπληξέρνπλ, ψζηε λα ζπληξέμνπλ θαη νη ίδηεο (π.ρ. νξγαλσκέλν έγθιεκα).
§4 ΟΗ ΣΡΔΗ΢ ΒΑΘΜΗΓΔ΢ ΣΟΤ ΔΓΚΛΖΜΑΣΟ΢
Η. Ο λνκνζεηηθφο νξηζκφο ηνπ εγθιήκαηνο (ΠΚ 14 §1): Έγθιεκα είλαη θάζε πξάμε άδηθε θαη
θαηαινγηζηή ζε ελνρή ηνπ δξάζηε, ε νπνία ηηκσξείηαη απφ ην λφκν. ΢εκεηψλεηαη φηη θακία πνηλή δελ
επηβάιιεηαη, ρσξίο λα ππάξρεη πξάμε, άδηθν, ελνρή ή ζρεηηθφο λφκνο. Ζ πξάμε, γηα ηελ νπνία
πξνβιέπεηαη πνηλή, πεξηγξάθεηαη θαη εμεηδηθεχεηαη επαξθψο ζηνλ πνηληθφ λφκν.
1. Σα ινγηθψο αλαγθαία ζηνηρεία ηνπ εγθιήκαηνο: α) ε πξάμε / β) ην άδηθν / γ) ν θαηαινγηζκόο /

δ) ε πεξηγξαθή ηεο πξάμεο θαη νη έλλνκεο ζπλέπεηεο. Μεηαμχ ησλ ζηνηρείσλ απηψλ πξέπεη λα
ππάξρεη ινγηθή αιιεινπρία, αθνχ ην έλα πξνυπνζέηεη ην άιιν. Έηζη, έρνπκε κηα πξάμε πνπ
πεξηγξάθεηαη θαη εμεηδηθεχεηαη επαξθψο ζην λφκν σο αμηφπνηλε, δειαδή σο άδηθε θαη θαηαινγηζηή.
Άξα, εγθιήκαηα είλαη νη πξάμεηο πνπ δηαηαξάζζνπλ ηελ θνηλσληθή δσή = ηελ πιήηηνπλ αλππφθνξα
θαη εκθαλίδνπλ ηδηαίηεξε θνηλσληθνεζηθή απαμία.
2. Ζ εηδηθή ππφζηαζε, ην άδηθν θαη ε ελνρή: Δηδηθή ππφζηαζε είλαη ην ζχλνιν ησλ ζηνηρείσλ πνπ
ρξεζηκνπνηεί ν λνκνζέηεο γηα λα εμεηδηθεχζεη/ηππνπνηήζεη κηα εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά ζην λφκν·
γη' απηφ αλαθέξεη ην είδνο ηεο αμηφπνηλεο ζπκπεξηθνξάο πνπ απαγνξεχεη ν πξσηεχσλ θαλφλαο θαη
πνηα ζπκπεξηθνξά απεηιείηαη κε πνηλή. Όηαλ ε πξάμε πιεξνί ηελ εηδηθή ππφζηαζε ελφο εγθιήκαηνο,
είλαη θαη άδηθε, δειαδή απνδνθηκάδεηαη απφ ην δίθαην. Μπνξεί, βέβαηα, θαη' εμαίξεζε, ε έλλνκε ηάμε
λα ηε ζεσξεί επηηξεπηή, νπφηε ζπληξέρεη θάπνηνο ιφγνο άξζεο ηνπ αδίθνπ. Καηά ζπλέπεηα, δελ αξθεί
ε πιήξσζε ηεο εηδηθήο ππφζηαζεο· ηειεησηηθά άδηθε είλαη κφλν ε πξάμε πνπ πιεξνί ηελ εηδηθή
ππφζηαζε ελφο εγθιήκαηνο θαη δελ ζπληξέρεη σο πξνο απηή ιφγνο άξζεο ηνπ αδίθνπ. Άξα, ην άδηθν
απνηειεί πξνυπφζεζε ηεο θξίζεο πεξί θαηαινγηζκνχ ηεο ελνρήο (=απφδνζε πξνζσπηθήο κνκθήο ζην
δξάζηε).
΢ΤΜΠΔΡΑ΢ΜΑ => Σν έγθιεκα έρεη 3 βαζκίδεο: ηελ εηδηθή ππφζηαζε, ην άδηθν θαη ηνλ
θαηαινγηζκφ ζε ελνρή. Μπνξεί, βέβαηα, λα πξέπεη λα ειεγρζεί αλ ζπληξέρνπλ νη εμσηεξηθνί φξνη ηνπ
αμηνπνίλνπ ή φηη δε ζπληξέρνπλ ιφγνη πνπ εκπνδίδνπλ ην ηηκσξεηφ.
ΗΗ. Ζ δηεξεχλεζε ησλ ζηνηρείσλ ηνπ εγθιήκαηνο απφ ηνλ εθαξκνζηή ηνπ δηθαίνπ: α) δηεξεύλεζε
αλ ππάξρεη πξάμε θη αλ απηή ζπληζηά ελέξγεηα ή παξάιεηςε -> β) έιεγρνο αλ πιεξνύηαη ε εηδηθή
ππόζηαζε θάπνηνπ εγθιήκαηνο -> γ) αλαδήηεζε αλ ππάξρεη άδηθν -> δ) θαηαινγηζκόο
(ππαηηηόηεηα ηνπ δξάζηε, δπλαηόηεηα ζπκκόξθσζεο, ζπλείδεζε ηνπ αδίθνπ, βνπιεηηθή
ηθαλόηεηα ζπκκόξθσζεο) -> ε) εμσηεξηθνί όξνη ηνπ αμηνπνίλνπ -> ζη) ιόγνη πνπ απνθιείνπλ ην
ηηκσξεηό (π.ρ. παξαγξαθή) -> δ) δηαδηθαζηηθέο πξνϋπνζέζεηο (π.ρ. έγθιεζε).
§5 Ζ ΔΝΝΟΗΑ ΣΖ΢ ΠΡΑΞΖ΢ ΢ΣΟ ΠΟΗΝΗΚΟ ΓΗΚΑΗΟ
Η. Ζ πξάμε: Δίλαη θάζε αλζξψπηλε ζπκπεξηθνξά, ελέξγεηα ή παξάιεηςε, πνπ απνηειεί πξνυπφζεζε
γηα ηελ χπαξμε εγθιήκαηνο θαη ηε γέλεζε πνηληθήο αμίσζεο. Απνηειεί έλλνηα γέλνπο, πνπ
πεξηιακβάλεη ηα ζηνηρεία ζεκειίσζεο ελφο εγθιήκαηνο θαη παξαιείπεη ηα αδηάθνξα. Ζ πξάμε
επηηειεί ηξηπιή ιεηηνπξγία σο πξνο ηα ζηνηρεία ηνπ εγθιήκαηνο -> α) ηα ζεκειηώλεη (=ε έλλνηα ηεο
πξάμεο πξέπεη λα είλαη ηφζν επξεία, ψζηε λα εθαξκφδεηαη ζε θάζε πεξίπησζε πνπ αλαγλσξίδεηαη σο
άμηα θνιαζκνχ) / β) ηα νξηνζεηεί (=ε έλλνηα ηεο πξάμεο πξέπεη λα είλαη ηφζν ζηελή, ψζηε λα
απνθιείεη ηα πνηληθψο αδηάθνξα θαηλφκελα) / γ) ηα ζπλδέεη, ψζηε ηα εηδηθφηεξα ζηνηρεία λα
εκθαλίδνληαη σο πξφζζεηεο πξνυπνζέζεηο.

1. Κπξηφηεξεο ζεσξίεο πεξί πξάμεο: Α] ΦΤ΢ΗΟΚΡΑΣΗΚΖ -> Πξάμε είλαη κηα κεηαβνιή ζηνλ
εμσηεξηθφ θφζκν, πνπ πξνθαιείηαη αηηησδψο απφ κηα αλζξψπηλε ζπκπεξηθνξά. Ζ ζεσξία απηή
αδηαθνξεί γηα ην ζθνπφ ή ην θνηλσληθφ λφεκα ηεο πξάμεο θαη αδπλαηεί λα ζπκπεξηιάβεη ζηελ έλλνηα
ηεο πξάμεο ηηο παξαιείςεηο, ηελ αζπλείδεηε ακέιεηα, ηελ απφπεηξα θαη άιιεο παξεκθεξείο έλλνηεο.
Β] Ζ ΠΡΑΞΖ Χ΢ ΢ΚΟΠΗΜΖ ΓΡΑ΢Ζ ->΢εκαζία έρεη ε πξφζεζε ηνπ πξάηηνληνο θαη φρη ην
απνηέιεζκα. Ζ ζπγθεθξηκέλε ζεσξία δε κπνξεί λα εθαξκνζηεί ζε εγθιήκαηα παξαιείςεσο θαη εμ
ακειείαο. Άιιν πξφβιεκα είλαη φηη ζεσξεί σο πξάμεηο ηηο αλαθιαζηηθέο θηλήζεηο θαη ηηο πεξηπηψζεηο
vis absoluta. Απφ ηελ άιιε, φκσο, αλαδεηθλχεη ηε ζεκαζία ππνθεηκεληθψλ ζηνηρείσλ, φπσο ν δφινο.
Γ] ΑΡΝΖΣΗΚΔ΢ ΘΔΧΡΗΔ΢ -> Πξάμε είλαη θάζε πξφθιεζε εγθιεκαηηθνχ απνηειέζκαηνο, πνπ δελ
πξνέξρεηαη απφ δψν ή λνκηθφ πξφζσπν, νχηε είλαη απιψο κηα εζσηεξηθή θαηάζηαζε, νχηε θαη
νθείιεηαη ζε αθαηακάρεηε βία.
Γ] ΠΡΟ΢ΧΠΗΚΔ΢ ΘΔΧΡΗΔ΢ -> Πξάμε είλαη ε εμσηεξίθεπζε ηεο πξνζσπηθφηεηαο θαη, άξα, φρη νη
απζνξκεηηζκνί.
2. ΢ηνηρεία θαη νξηζκφο ηεο πξάμεο: Πξάμε είλαη θάζε θίλεζε ή αδξάλεηα ηνπ αλζξψπηλνπ
ζψκαηνο, ε νπνία απνηειεί εθδήισζε ηεο ζπλείδεζεο θαη κπνξεί λα ειεγρζεί απφ ηελ αηνκηθή
βνχιεζε. Έρεη ηξία ραξαθηεξηζηηθά -> α) ην αλζξώπηλν (=ηειείηαη απφ θπζηθφ πξφζσπν) / β) ην
εμσηεξηθό (=ε πξάμε πξέπεη λα εμειίζζεηαη ζηνλ εμσηεξηθφ θφζκν θαη λα είλαη αληηιεπηή απφ ηηο
αηζζήζεηο) / γ) ηελ εμσηεξίθεπζε [=εθδήισζε ηεο ζπλείδεζεο· ε ηθαλφηεηα ηνπ 'εγψ' λα δηεγείξεηαη
απφ ηα αηζζεηήξηα πξνυπνζέηεη εγσζπλεηδεζία (=ζπλείδεζε ηνπ εαπηνχ καο), απηνζπλεηδεζία
(=ζπλείδεζε ηεο ηαπηφηεηάο καο κε ηνλ εαπηφ καο), εηεξνζπλεηδεζία (=ζπλείδεζε ηνπ θφζκνπ σο
ζηνηρείσλ δηαθνξεηηθψλ ηνπ 'εγψ'), ζπλεηδεζηαθφ βίσκα ηνπ 'παξείλαη' (=ζπλείδεζε φηη ππάξρνπκε
ζηνλ ηφπν θαη ζην ρξφλν, φπνπ εθδεισλφκαζηε) θαη ζπλεηδεζηαθφ βίσκα ηνπ 'εθδεινχζζαη' (=βίσζε
ηεο αλέιημεο ηεο δξάζεο καο). ΢εκεηψλεηαη φηη ην εθνχζην ηεο ζπκπεξηθνξάο δελ ζεκαίλεη
αλαγθαζηηθά πξάμε.
3. Οη κε πξάμεηο: α) πξνζβνιή έλλνκσλ αγαζώλ από θπζηθά θαηλόκελα ή πξάγκαηα θαη ηε

ζπκπεξηθνξά δώσλ -> δελ έρνπλ πνηληθφ ελδηαθέξνλ, εθηφο αλ απνδνζνχλ ζε αλζξψπηλε
ζπκπεξηθνξά (π.ρ. ν Α εμεξεζίδεη ην ζθχιν ηνπ θαηά ηνπ Β) / β) ηα εζσηεξηθά γεγνλόηα (=όζα
δηαδξακαηίδνληαη ζηνλ ςπρηθό θόζκν ηνπ αηόκνπ- <π.ρ. ζθέςεηο, ηδέεο, θξνλήκαηα>· βέβαηα, ε
έθθξαζή ηνπο κπνξεί λα απνηειέζεη πξάμε <π.ρ. έθθξαζε χβξεσλ>) / γ) αθαηακάρεηε ζσκαηηθή
βία (=vis absoluta -> επελέξγεηα πάλσ ζην ζψκα, ε νπνία απνθιείεη είηε ην ζρεκαηηζκφ βνχιεζεο
<π.ρ. κεηά απφ ρηχπεκα ζην θεθάιη ελαληίνλ ηνπ, ν Β ζσξηάδεηαη, ηξαπκαηίδνληαο ηνλ Γ> είηε ηελ
ελεξγνπνίεζε απηήο <π.ρ. ν Γ δέλεη ηνλ Δ, αθνχ ηνλ έζπξε ζην επηζπκεηφ ζεκείν>· αληίζεηα, ζηελ
ςπρνινγηθή βία, ε βνχιεζε θάκπηεηαη, δειαδή ελεξγνπνηείηαη πξνο ηελ θαηεχζπλζε πνπ επηζπκεί
εμαλαγθάδσλ -> άξα, ππάξρεη πξάμε) / δ) απάιεηςε ηεο ζπλείδεζεο (π.ρ. χπλνο, ιηπνζπκία, λάξθε,
ππλνβαζία, επηιεςία). Βέβαηα, πξάμε ππάξρεη, αλ ηα πξφζσπα γλψξηδαλ ή κπνξνχζαλ λα μέξνπλ φηη
ελδέρεηαη λα πεξηέιζνπλ ζε θαηάζηαζε απφ ηελ νπνία κπνξεί λα θηλδπλεχζεη άιινο / ε)
αλαθιαζηηθέο θηλήζεηο (=φηαλ ην ζψκα αληηδξά ζε εζσηεξηθφ ή εμσηεξηθφ εξέζηζκα, ρσξίο ηε
ζπκκεηνρή ηεο ζπλείδεζεο <π.ρ. ν Κ ειεθηξίδεηαη, πέθηεη θαη ηξαπκαηίδεη ηνλ Λ>) / ζη) δηαζέζεηο
(π.ρ. θπγνπνλία), ην αθνύεηλ (φκσο, ε θαηαζθνπία <ΠΚ 148> είλαη πξάμε), ε θαηάζηαζε ζηελ νπνία
βξίζθεηαη ην άηνκν (π.ρ. ηνμηθνεμάξηεζε), ην παξίζηαζζαη (π.ρ. ν Α δελ πξάηηεη, αλ κπξνζηά ηνπ ν
Β θιέςεη κηα ηζάληα), εθηφο αλ ππάξρεη παξάιεηςε ή ζπλέξγεηα, ην πθίζηαζζαη πξάμεηο άιινπ επί
ηνπ ηδίνπ ζψκαηνο, εθηφο αλ ππάξρεη αλνρή (π.ρ. ν Α δέρεηαη αζειγείο πξάμεηο ηνπ Β ζην ζψκα ηνπ),
ε θπζηθή εμνπζία ζε πξάγκα, εθηφο αλ ππάξρεη θαηνρή (π.ρ. ζηνλ θήπν ηνπ Β βξίζθεηαη εξσίλε,
επεηδή ηελ πέηαμε εθεί ν Α) θαη ε ζπκπεξηθνξά ησλ λεπίσλ θάησ ησλ 8 εηώλ.

3. Οξηαθέο πεξηπηψζεηο πνπ ζπληζηνχλ πξάμε: α) κεζππλσηηθή ππνβνιή - πιύζε εγθεθάινπ -

δηραζηηθή δηαηαξαρή / β) παξνξκεηηθέο πξάμεηο, κε ηηο νπνίεο παξαθάκπηεηαη ε βνχιεζε (π.ρ. ν
πεηλαζκέλνο Α θιέβεη ςσκί απφ ην θνχξλν) / γ) νξκεηηθέο πξάμεηο, ζηηο νπνίεο ε νξγή ηζνπεδψλεη
ηηο αλαζηνιέο (π.ρ. ν Α ζθνηψλεη ηνλ Β, επεηδή ν ηειεπηαίνο θαζχβξηδε ηνπο λεθξνχο γνλείο ηνπ) / δ)
ππνβνπιεηηθέο πξάμεηο, ζηηο νπνίεο έλα ζθνδξφ εξέζηζκα (π.ρ. παληθφο) παξαιχεη ηε βνχιεζε,
πξνθαιψληαο ηελ αληίδξαζε πξσηφγνλσλ ςπρηθψλ κεραληζκψλ / ε) απηνκαηηζκνί (=βνπιεηηθά
ελεξγήκαηα, ηα νπνία -ιφγσ ηεο ζπρλήο επαλάιεςήο ηνπο- ηεινχληαη απηνκάησο, ρσξίο ηε δηαξθή
ζπκκεηνρή ηεο ζπλείδεζεο, ε νπνία -πάλησο- κπνξεί αλά πάζα ζηηγκή λα επέκβεη <π.ρ. ρεηξηζκφο
κεραλεκάησλ>) / ζη) νη απζόξκεηεο αληηδξάζεηο (π.ρ. ν Α, επεηδή ηνπ κπαίλεη έλα έληνκν ζην κάηη,
ράλεη ηνλ έιεγρν ηνπ απηνθηλήηνπ ηνπ θαη ηξαπκαηίδεη πνιινχο).
ΗΗ. Δηδηθά δεηήκαηα: Αλ ηε ζηηγκή πνπ ηειείηαη, ε πξάμε ζηεξείηαη νπνηαζδήπνηε αλαθνξάο πξνο ην
θνηλσληθφ πεξηβάιινλ (=ζπκπεξηθνξά πξνο έηεξνλ), ηφηε πξέπεη λα απνιείπεηαη ε πεξαηηέξσ πνηληθή
ηεο δηεξεχλεζε. Τπάξρνπλ, φκσο, αληηξξήζεηο ζηελ άπνςε απηή, δηφηη ηφηε απηφο π.ρ. πνπ
θαηαζθεπάδεη θξπθά εθξεθηηθά δελ ζεσξείηαη αμηφπνηλνο. Άξα, ε πξάμε -ππφ πνηληθή έλλνηα- δελ
απαηηεί ζπκπεξηθνξά πξνο έηεξνλ -> π.ρ. ε θαηαγξαθή απφ ηνλ Α χβξεσλ ζην ηδησηηθφ ηνπ
εκεξνιφγην θαηά ηνπ Β, ζπληζηά πξάμε, αιιά φρη έγθιεκα, δηφηη δελ πιεξνχηαη ε εηδηθή ππφζηαζε
ηεο εμχβξηζεο.
1. Σν αμηφπνηλν ησλ λνκηθψλ πξνζψπσλ: Γελ πθίζηαηαη, επεηδή ν λφκνο πξνυπνζέηεη άλζξσπν σο
ππνθείκελν ησλ εγθιεκάησλ, ελψ θαη ε θνηλσληθνεζηθή κνκθή κπνξεί λα απνδνζεί κφλν ζε θπζηθφ
πξφζσπν, ην νπνίν -εμάιινπ- πθίζηαηαη θαη ηελ απεηιή ηεο πνηλήο. Βέβαηα, ππάξρνπλ θαη
επηρεηξήκαηα ππέξ ηεο πνηληθήο επζχλεο ησλ λνκηθψλ πξνζψπσλ, φπσο φηη θάπνηε είλαη αδχλαηνο ν
εληνπηζκφο ηνπ ππαίηηνπ θπζηθνχ πξνζψπνπ θαη φηη απφ ηνλ αδηθαηνιφγεην πινπηηζκφ σθεινχληαη θη
άιινη, πέξαλ ηνπ ππαηηίνπ, νη νπνίνη πξέπεη λα απνζαξξπλζνχλ απφ ηελ ηέιεζε παξφκνησλ πξάμεσλ
ζην κέιινλ.
2. Δπζχλε γηα ηηο πξάμεηο άιισλ: Δπηηξέπεηαη, αξθεί λα ππάξρεη πξάμε ή παξάιεηςε ηνπ
ηηκσξνχκελνπ.
ΗΗΗ. Ζ παξάιεηςε σο κνξθή ζπκπεξηθνξάο: Ζ έλλνηα ηεο πξάμεο (ΠΚ 14 §2) πεξηιακβάλεη θαη ηηο
παξαιείςεηο (=απνζεηηθή ζπκπεξηθνξά, απνρή απφ νξηζκέλε ελέξγεηα). Μφλν ν άλζξσπνο είλαη
ππνθείκελν παξάιεηςεο θαη κφλν εθφζνλ απηή απνηειεί εθδήισζε ηεο ζπλείδεζήο ηνπ. Παξάιεηςε,
επίζεο, είλαη κφλν ε αδξάλεηα, πνπ εκθαλίδεηαη σο απνρή απφ νξηζκέλε θνηλσληθψο πξνζδνθψκελε
ελέξγεηα, εθφζνλ ν ππφ θξίζηλ δξάζηεο είλαη αληηθεηκεληθά ζε ζέζε λα ηελ επηρεηξήζεη, επεηδή
γλψξηδε ηελ ππνρξέσζή ηνπ θαη ηελ αλάγθε λα δξάζεη. Σέηνηα γλψζε ππάξρεη φρη κφλν φηαλ ν ππφ
θξίζηλ δξάζηεο γλσξίδεη ελαξγψο φηη παξαιείπεη θαηά ην ρξφλν πνπ ππάξρεη ε αλάγθε ελέξγεηαο,
αιιά θαη φηαλ γλσξίδεη φηη ζην κέιινλ ζα γελλεζεί ηέηνηα αλάγθε (π.ρ. ε Β, ελψ γλσξίδεη φηη πξέπεη
λα ζεθσζεί ζηηο 3 π.κ. γηα λα δψζεη δσηηθφ θάξκαθν ζηνλ Α, ν νπνίνο βξίζθεηαη ζε θίλδπλν δσήο,
δελ ην θάλεη). Απφ ηελ άιιε, πάιη, δπλαηφηεηα ελέξγεηαο ππάξρεη θη φηαλ ν παξαιείπσλ κπνξεί λα
ζέζεη ζε θίλεζε άιινπο έκκεζνπο φξνπο, πνπ ζα νδεγήζνπλ ζηε ζσηεξία ηνπ έλλνκνπ αγαζνχ (π.ρ.
λα ηειεθσλήζεη ζηελ ππξνζβεζηηθή, ζηελ πεξίπησζε ππξθαγηάο).
Αληίζεηα, αληηθεηκεληθή δπλαηφηεηα ελέξγεηαο δελ ππάξρεη, αλ απηή είλαη θαηαδηθαζκέλε ζε
απνηπρία (π.ρ. ε Α ξίρλεηαη ζηε ζάιαζζα απφ ηε γέθπξα Ρίνπ-Αληηξξίνπ -> ε αδξάλεηα ηνπ Β λα
πέζεη λα ηε ζψζεη δε ζπληζηά παξάιεηςε).

§6 Ζ ΔΗΓΗΚΖ ΤΠΟ΢ΣΑ΢Ζ ΣΟΤ ΔΓΚΛΖΜΑΣΟ΢
Η. Ζ έλλνηα ηεο εηδηθήο ππφζηαζεο: Δηδηθή ππφζηαζε είλαη ην ζχλνιν ησλ ζηνηρείσλ πνπ
ρξεζηκνπνηεί ν λνκνζέηεο γηα λα πεξηγξάςεη κηα εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά ζην λφκν (=>λνεκαηηθή
απεηθφληζε) κε ζαθήλεηα θαη αθξίβεηα. Έηζη, επηηεινχληαη ηξεηο βαζηθέο ιεηηνπξγίεο -> α)
γεληθνπξνιεπηηθή (=κε ηελ πεξηγξαθή ησλ αμηφπνηλσλ πξάμεσλ, απεπζχλνληαη πξσηεχνληεο
θαλφλεο, κέζσ ησλ θπξσηηθψλ) / β) δηθαηνθξαηηθή (=νξηνζεηείηαη ην πεδίν ηεο αμηφπνηλεο
ζπκπεξηθνξάο ,κε αληίζηνηρν πεξηνξηζκφ ηεο θξαηηθήο παξέκβαζεο) / γ) ελδεηθηηθή (=ελδεηθλχεηαη ν
άδηθνο ραξαθηήξαο ηεο πξάμεο, ν νπνίνο νξηζηηθνπνηείηαη εθφζνλ δελ ππάξρεη ιφγνο άξζεο ηνπ
αδίθνπ· νη ιφγνη άξζεο ηνπ αδίθνπ ιεηηνπξγνχλ σο 'αξλεηηθά ζηνηρεία ηεο εηδηθήο ππφζηαζεο'). Γηα
παξάδεηγκα, ε εηδηθή ππφζηαζε ηεο θινπήο (ΠΚ 372 §1) ζπλίζηαηαη ζηελ αθαίξεζε απφ ηελ θαηνρή
άιινπ μέλνπ νιηθψο ή κεξηθψο θηλεηνχ πξάγκαηνο, κε ζθνπφ παξάλνκεο ηδηνπνίεζεο.
1. Αληηθεηκεληθή θαη ππνθεηκεληθή ππφζηαζε σο επηκέξνπο ζηνηρεία ηεο εηδηθήο ππφζηαζεο: Σν

ζχλνιν ησλ αληηθεηκεληθψλ ζηνηρείσλ πνπ ρξεζηκνπνηεί ν λνκνζέηεο γηα ηελ πεξηγξαθή ελφο
εγθιήκαηνο ζπγθξνηεί ηελ αληηθεηκεληθή ηνπ ππφζηαζε, ελψ ηα ππνθεηκεληθά ζηνηρεία πνπ
αλαθέξνληαη ζηνλ εζσηεξηθφ θφζκν ηνπ δξάζηε απνηεινχλ ηελ ππνθεηκεληθή ππφζηαζε. Σν
ζεκαληηθφηεξν ζηνηρείν ηεο ηειεπηαίαο είλαη ε ππαηηηφηεηα, δειαδή ν ππνθεηκεληθφο ζχλδεζκνο ηνπ
δξάζηε κε ηελ πξάμε- δφινο ή ακέιεηα. Έηζη, γηα λα ππάξρεη έγθιεκα δελ αξθεί ε πιήξσζε ηεο
αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο· πξέπεη ν δξάζηεο, ηαπηφρξνλα, λα ηειεί ζε λνεκαηηθφ-ςπρηθφ ζχλδεζκν
κε ηελ πξάμε ηνπ (π.ρ. θινπή <ΠΚ 372> -> ππνθεηκεληθή ππφζηαζε είλαη ν ζθνπφο παξάλνκεο
ηδηνπνίεζεο), αθνχ ε ππαηηηφηεηα δελ ζεκειηψλεη ην άδηθν, αιιά κφλν ηνλ θαηαινγηζκφ. Απηφ
ζπλάγεηαη απφ ην ΠΚ 30 §1, θαηά ην νπνίν ε πξαγκαηηθή πιάλε (=έιιεηςε δφινπ) απνθιείεη ηνλ
θαηαινγηζκφ, ρσξίο λα επεξεάδεη ην άδηθν. ΢εκεηψλεηαη, ηέινο, φηη ε πεξηγξαθή ησλ εγθιεκάησλ
κφλν κε αληηθεηκεληθά ζηνηρεία νδεγεί ζηελ ππεξβνιηθή δηεχξπλζε ηνπ αμηνπνίλνπ.
ΗΗ. Ζ αληηθεηκεληθή ππφζηαζε ηνπ εγθιήκαηνο: Σν ζεκαληηθφηεξν ζηνηρείν ηεο είλαη ε

εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά, δειαδή ε πξάμε πνπ κπνξεί λα είλαη ζεηηθή ελέξγεηα ή παξάιεηςε θαη
έρεη θνηλσληθή ζεκαζία (π.ρ. ε θαηάζεζε ςεπδψλ γεγνλφησλ ζην ΠΚ 224 / ε παξάιεηςε ιχηξσζεο
άιινπ απφ θίλδπλν δσήο ζην ΠΚ 307). Απαξαίηεην, επίζεο, ζηνηρείν ηεο αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο
είλαη ην ππνθείκελν ηνπ εγθιήκαηνο, δειαδή ην θπζηθφ πξφζσπν πνπ πξαγκαηψλεη ηελ εγθιεκαηηθή
ζπκπεξηθνξά θαη είλαη απηνπξγφο ηνπ εγθιήκαηνο. ΢πλήζσο, βέβαηα, απαηηνχληαη θαη άιια ζηνηρεία -
> α) ην αληηθείκελν ηνπ εγθιήκαηνο / β) ην εγθιεκαηηθό απνηέιεζκα / γ) ν αληηθεηκεληθόο αηηηώδεο
ζύλδεζκνο / θαη δ) νη πεξηζηάζεηο ηόπνπ, ρξόλνπ, ηξόπνπ, κέζσλ θ.ά. Βάζεη ηεο αληηθεηκεληθήο
ππφζηαζεο -> • θξίλεηαη ην πεξηερόκελν ηνπ δόινπ ή ηεο ακέιεηαο / • πξνζδηνξίδεηαη ε βαξύηεηα
ηνπ αδίθνπ / • θξίλνληαη ηα δεηήκαηα ζπξξνήο ν ηόπνο θαη ν ρξόλνο ηεο ηέιεζεο. Σέινο, ε
αληηθεηκεληθή ππφζηαζε απνηειεί ζεκείν αλαθνξάο γηα ηε δπλαηόηεηα ζπκκεηνρήο ζην έγθιεκα
(έηζη, κεηά ηελ πιήξσζή ηεο δε λνείηαη ζπκκεηνρή) θαη θξηηήξην γηα ηνλ εθαξκνζηέν πνηληθό
θαλόλα.
1. Σν αληηθείκελν ηνπ εγθιήκαηνο: Ννκηθό αληηθείκελν ηνπ εγθιήκαηνο είλαη ε ηδεαηή θνηλσληθή
αμία (=ην έλλνκν αγαζφ), πνπ πξνζηαηεχεηαη απφ ηελ εθάζηνηε πνηληθή δηάηαμε. Τπάξρεη, φκσο, θαη
ην πιηθό αληηθείκελν ηνπ εγθιήκαηνο, δειαδή ην ελζψκαην αληηθείκελν δη' επελέξγεηα επί ηνπ νπνίνπ
πιεξνχηαη ε αληηθεηκεληθή ππφζηαζε (π.ρ. ζηελ θινπή, πιηθφ αληηθείκελν είλαη ην εθάζηνηε μέλν
θηλεηφ πξάγκα, ελψ λνκηθφ αληηθείκελν είλαη ε ηδηνθηεζία ηνπ θπξίνπ). Παξαηεξείηαη φηη δελ έρνπλ
φια ηα εγθιήκαηα πιηθφ αληηθείκελν (π.ρ. ςεπδνξθία).

2. Πξαθηηθή ζεκαζία ηεο δηάθξηζεο κεηαμχ λνκηθνχ θαη πιηθνχ αληηθεηκέλνπ: α) πξάμε πνπ δελ
πξνζβάιιεη έλλνκν αγαζό δελ είλαη έγθιεκα / β) ε ζπλαίλεζε ηνπ παζόληνο ζηελ πξνζβνιή
έλλνκνπ αγαζνύ, επί ηνπ νπνίνπ δελ ππάξρεη εμνπζία δηαζέζεσο, δελ νδεγεί ζε άξζε ηνπ αδίθνπ
(π.ρ. ε ζπλαίλεζε ηνπ Α ζηε ζαλάησζή ηνπ ή ζηελ ελαληίνλ ηνπ ςεπδή θαηακήλπζε εθ κέξνπο ηνπ Β)
/ γ) έγθιεκα απνηειέζκαηνο (=κε γλήζην έγθιεκα παξάιεηςεο) κπνξεί λα είλαη κόλν απηό πνπ
πιήηηεη θάπνην πιηθό αληηθείκελν· δηαθνξεηηθά, ππάξρεη έγθιεκα ζπκπεξηθνξάο / δ) έλα έγθιεκα
κπνξεί λα πιήηηεη πεξηζζόηεξα έλλνκα αγαζά (π.ρ. ε ςεπδνξθία πιήηηεη ηελ νξζή απνλνκή ηεο
δηθαηνζχλεο θαη ηελ ηηκή ηνπ άιινπ) / ε) ην έλλνκν αγαζό πξνζδηνξίδεη ηνλ παζόληα από ην
έγθιεκα, ν νπνίνο κπνξεί λα δηαθέξεη από ηνλ πθηζηάκελν ηελ πξάμε.
2.1 Ο παζψλ απφ ην έγθιεκα: Δίλαη ν θνξέαο ηνπ έλλνκνπ αγαζνχ πνπ πξνζβάιιεηαη κε ην
έγθιεκα· κπνξεί λα είλαη είηε θπζηθφ είηε λνκηθφ πξφζσπν. Δθφζνλ ην πιηθφ αληηθείκελν κπνξεί λα
κε ζπκπίπηεη κε ηνλ θνξέα-θπζηθφ πξφζσπν ηνπ πξνζβαιιφκελνπ αγαζνχ, ν ηειεπηαίνο δελ
ηαπηίδεηαη θαη' αλάγθε κε ηνλ παζφληα (π.ρ. εθνχζηα αγσγή). Ζ ζεκαζία ηνπ παζφληα είλαη κεγάιε -
> α) ζηα θαη' έγθιεζε δησθόκελα εγθιήκαηα, ε πνηληθή δίσμε αζθείηαη κόλν εθόζνλ ππάξρεη
θαηαγγειία ηεο πξάμεο από ηνλ παζόληα / β) αλ ε θαηαγγειία έρεη γίλεη κε έγθιεζε θαη ν
Δηζαγγειέαο ηελ θξίλεη σο αβάζηκε, ηόηε ηελ απνξξίπηεη σο αβάζηκε κε αηηηνινγεκέλε δηάηαμε
πνπ απεπζύλεη ζηνλ εγθαινύληα / γ) ε ζεκειίσζε πνηληθήο εμνπζίαο θαη πνηληθήο δηθαηνδνζίαο ησλ
ειιεληθώλ δηθαζηεξίσλ επί πιεκκειεκάησλ, πνπ ηειέζηεθαλ ζηελ αιινδαπή από εκεδαπό ή θαηά
εκεδαπνύ, πξνϋπνζέηεη έγθιεκα ηνπ παζόληνο.
2.2 Σα είδε ησλ έλλνκσλ αγαζψλ: α) αηνκηθά (=αλήθνπλ ζηνλ άλζξσπν) θαη ππεξαηνκηθά
(=αλήθνπλ ζην θνηλσληθφ ζχλνιν- π.ρ. δεκφζηα ηάμε) / β) πξνζσπνπαγή (=ζπλδένληαη άξξεθηα κε
ηελ πξνζσπηθφηεηα ηνπ θπζηθνχ πξνζψπνπ-θνξέα ηνπο- π.ρ. δσή) θαη κε πξνζσπνπαγή (π.ρ.
πεξηνπζία, ηδηνθηεζία). Ζ δηάθξηζε έρεη ζεκαζία ζηε ζπξξνή εγθιεκάησλ· έηζη, αλ κε κηα πξάμε
ζαλαησζνχλ πνιινί, ππάξρνπλ ηφζεο αλζξσπνθηνλίεο φζεο θαη ηα ζχκαηα. ΢ηελ θινπή, φκσο, αλ
αθαηξεζεί έλα αληηθείκελν πνπ αλήθεη θαηά ζπγθπξηφηεηα ζε πνιινχο, ππάξρεη κία πξάμε / γ)
εκεδαπά (=ζπλδένληαη άξξεθηα θαη απνθιεηζηηθά κε ηελ ειιεληθή έλλνκε ηάμε) - αιινδαπά
(=ζπλδένληαη απνθιεηζηηθά κε ηελ μέλε έλλνκε ηάμε) - θνηλά (=δελ αλήθνπλ ζε θάπνηα έλλνκε ηάμε,
αιιά πξνζηαηεχνληαη αλεμαξηήησο ηνπ πνηνο είλαη ν θνξέαο ηνπο).
3. Οη πεξηζηάζεηο ηνπ εγθιήκαηνο: Δίλαη ν ηξφπνο, ν ρξφλνο, ν ηφπνο, ηα κέζα θαη άιιεο (π.ρ.
ελψπηνλ ηξίηνπ, δεκφζηα εγθιήκαηα).
4. Σα άγξαθα ζηνηρεία ηεο αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο: Σα άγξαθα ζηνηρεία εμππαθνχνληαη ινγηθά

θαη ρσξίο απηά δε ζηνηρεηνζεηείηαη ε αληηθεηκεληθή ππφζηαζε- π.ρ. αληηθεηκεληθόο αηηηώδεο
ζύλδεζκνο ζηα εγθιήκαηα απνηειέζκαηνο / παξαβίαζε θαλόλσλ επηκεινύο δηαρείξηζεο (ΠΚ 390) /
ζρέζε πιηθήο αληηζηνηρίαο κεηαμχ ζθνπνχκελνπ νθέινπο θαη πξνθιεζείζαο δεκίαο (ΠΚ 386) θ.ά. Σα
άγξαθα ζηνηρεία δε ιακβάλνληαη ππφςε ζε βάξνο ηνπ θαηεγνξνπκέλνπ, αιιά ζπληζηνχλ
επηπξφζζεηεο πξνυπνζέζεηο ηνπ αμηνπνίλνπ.
4.1 Τπνθεηκεληθά ζηνηρεία ζηελ αληηθεηκεληθή ππφζηαζε: ΢πλήζσο απνηεινχλ ηηο ςπρηθέο
δηαζέζεηο ελφο άιινπ πξνζψπνπ, δηαθνξεηηθνχ ηνπ δξάζηε- π.ρ. πιάλε ηνπ παζφληνο (ΠΚ 386 §1) +
αληίζεηε ζέιεζε ηεο απαρζείζαο (ΠΚ 327 §1).
ΗΗΗ. Πεξηγξαθηθά θαη αμηνινγηθά ζηνηρεία ηεο αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο: Πεξηγξαθηθά είλαη ηα
ζηνηρεία, ησλ νπνίσλ ε ζπλδξνκή δηαπηζηψλεηαη κε άκεζε εκπεηξηθή παξαηήξεζε ηνπ δηθαζηή, ρσξίο
λα απαηηείηαη αμηνιφγεζε· απνηεινχλ, ζπλήζσο, αληηθείκελα ηνπ εμσηεξηθνχ θφζκνπ- π.ρ. 'πξάγκα'

(ΠΚ 372), 'άλζξσπνο' (ΠΚ 299), πξφζσπν 'θάησ ησλ 15 εηώλ' θ.ά. Αμηνινγηθά, απφ ηελ άιιε, είλαη
ηα ζηνηρεία ηεο εηδηθήο ππφζηαζεο, ησλ νπνίσλ ε δηαπίζησζε πξνυπνζέηεη αμηνιφγεζε, αθνχ ην
πεξηερφκελφ ηνπο νξίδεηαη κφλν κε εθαξκνγή ηνπ θαλφλα- π.ρ. 'ππάιιεινο' (ΠΚ 13), 'γάκνο άθπξνο'
(ΠΚ 355), 'δηαηξνθή' (ΠΚ 358), 'αλήζηθεο' αζρνιίεο (ΠΚ 324). Ζ δηάθξηζε απηή δε κπνξεί λα είλαη
απφιπηε, δηφηη ππάξρνπλ ζηνηρεία εθ πξψηεο φςεσο πεξηγξαθηθά, ηα νπνία -φκσο- πξνυπνζέηνπλ θαη
αμηνιφγεζε- π.ρ. 'δεκόζηα ζπλάζξνηζε' (είλαη ζίγνπξα κηα ζπγθέληξσζε 200 αηόκσλ· είλαη, όκσο,
θαη κία 5-7 αηόκσλ;) ή 'άλζξσπνο' (ην έκβξπν είλαη άλζξσπνο ή απιώο έκβην όλ;).
IV. Οη εμσηεξηθνί φξνη ηνπ αμηνπνίλνπ: Δίλαη αληηθεηκεληθέο πεξηζηάζεηο, ησλ νπνίσλ ε ζπλδξνκή
εμεηάδεηαη, αθνχ δηαπηζησζεί ην ηειεησηηθά άδηθν-θαηαινγηζηφ ηεο πξάμεο, θαη σο πξνο ηηο νπνίεο δε
ρξεηάδεηαη λα ππάξρεη ππαηηηφηεηα ηνπ δξάζηε γηα λα γελλεζεί πνηληθή αμίσζε· εθθξάδνπλ πφηε κηα
πξάμε είλαη άμηα πνηληθνχ θνιαζκνχ. Δπηηεινχλ, δειαδή, κηα ιεηηνπξγία επηινγήο θαη πεξηνξίδνπλ ην
αμηφπνηλν (π.ρ. ΠΚ 232 -> 'αλ ην θαθνχξγεκα ηειέζηεθε ή έγηλε απφπεηξά ηνπ' / ΠΚ 153 -> 'αλ ε
ακνηβαηφηεηα είλαη εμαζθαιηζκέλε'). Ζ πξαθηηθή ζεκαζία ησλ εμσηεξηθψλ φξσλ ηνπ αμηνπνίλνπ
είλαη κεγάιε -> α) ν ηόπνο, όπνπ πξαγκαηώζεθε ν εμσηεξηθόο όξνο, δελ είλαη θαη ηόπνο ηέιεζεο
ηνπ εγθιήκαηνο θαη δε κπνξεί, επνκέλσο, λα ζεκειηώζεη πνηληθή δηθαηνδνζία / β) ε πξνζεζκία ηεο
παξαγξαθήο δε κπνξεί λα αξρίζεη πξηλ ηελ επέιεπζε ηνπ εμσηεξηθνύ όξνπ / γ) όηαλ ειιείπεη ν
εμσηεξηθόο όξνο δελ ππάξρεη έγθιεκα θαη αμηόπνηλν ηεο πξάμεο, άξα, νύηε ελνρή ηνπ
θαηεγνξνπκέλνπ νύηε ηηκώξεζε.
1. Ακθηζβεηνχκελεο πεξηπηψζεηο: Ζ δηάθξηζε ησλ εμσηεξηθψλ φξσλ ηνπ αμηνπνίλνπ απφ ηα

ζηνηρεία ηεο αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο είλαη νξηζκέλεο θνξέο δπζρεξήο- π.ρ. ε παχζε πιεξσκψλ ζηα
εγθιήκαηα ρξεσθνπίαο (ΠΚ 398) -> φηαλ ε παχζε πξνυπάξρεη ηεο εγθιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο, ε
νπνία θαζίζηαηαη αμηφπνηλε επεηδή ν δξάζηεο γλσξίδεη ηελ παχζε, απηή απνηειεί ζηνηρείν ηεο
αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο· αληίζεηα, φηαλ ην άδηθν εμαληιείηαη ζηε ζπκπεξηθνξά ηνπ δξάζηε, ε
παχζε απνηειεί εμσηεξηθφ φξν.
2. Με γλήζηνη εμσηεξηθνί φξνη ηνπ αμηνπνίλνπ: Δίλαη νη εμσηεξηθνί φξνη ηνπ αμηνπνίλνπ, νη νπνίνη
ζπληζηνχλ απνηέιεζκα ηεο πξάμεο, ζπλδεφκελν κε απηή θαηά ηνπο θαλφλεο ηεο αηηηφηεηαο (βι.
ππαηηηφηεηα δξάζηε)- π.ρ. ν ζάλαηνο ή ε βαξηά ζσκαηηθή βιάβε ελφο απφ ηνπο ζπκκεηέρνληεο ζηε
ζπκπινθή (ΠΚ 313). Ζ πξαθηηθή ηνπο ζεκαζία έγθεηηαη ζην φηη α) πξόθεηηαη γηα 'απνηειέζκαηα'
θαηά ηελ έλλνηα ηνπ ΠΚ 16 θαη κπνξνύλ λα ζπκβάινπλ ζηε ζεκειίσζε ηνπ ηόπνπ ηέιεζεο ηνπ
εγθιήκαηνο / β) πξέπεη λα θαιύπηνληαη από κηα 'γεληθή ππαηηηόηεηα' ηνπ δξάζηε- π.ρ. αλ
αιινδαπνί ζπκπιαθνχλ κέζα ζε πινίν ππφ μέλε ζεκαία ζηελ αλνηρηή ζάιαζζα θαη έλαο απφ απηνχο
πεζάλεη ζηνλ Πεηξαηά, ηφπνο ηέιεζεο ηεο ζπκπινθήο είλαη θαη ε εκεδαπή.
§7 ΓΗΑΚΡΗ΢ΔΗ΢ ΣΧΝ ΔΓΚΛΖΜΑΣΧΝ
Η. Με βάζε ηελ απεηινχκελε πνηλή ζην λφκν (ΠΚ 18-19): Σν ΠΚ 18 αλαθέξεη σο πξνβιεπφκελε
πνηλή εθείλε ηνπ ζαλάηνπ, ε νπνία πιένλ έρεη αληηθαηαζηαζεί απφ ηελ ηζφβηα θάζεηξμε. Πξφζζεηα κε
ην ΠΚ 19, γηα ηνλ πνηληθφ ραξαθηήξα κηαο πξάμεο ζεκαζία έρεη ην ηεηειεζκέλν έγθιεκα θαη ε άδηθε
θχξηα πξάμε (π.ρ. αλ ζηελ απφπεηξα ιεζηείαο επηβιεζεί πνηλή θπιάθηζεο 3 εηψλ, θαηά ηα ΠΚ 42 §1
θαη ΠΚ 83 εδ. β', απηή εμαθνινπζεί λα απνηειεί θαθνχξγεκα). Όηαλ, πάιη, ππάξρεη έγθιεκα θαη'
εμαθνινχζεζε (π.ρ. πνιιέο θινπέο πνπ ηειέζηεθαλ ζε κηα ελφηεηα ηφπνπ θαη ρξφλνπ), γηα ην
ραξαθηεξηζκφ ηεο πξάμεο σο θαθνπξγήκαηνο ιακβάλεηαη ππφςε ε βαξχηεξε. Όηαλ, φκσο, πξφθεηηαη
γηα εγθιεκαηηθή παξαιιαγή πνπ ζπληζηά πξνλνκηνχρν ή δηαθεθξηκέλν έγθιεκα, ν ραξαθηήξαο ηεο
πξάμεο θξίλεηαη βάζε απηήο.

1. Πξαθηηθή ζεκαζία ηεο δηάθξηζεο: α) ππαηηηόηεηα -> ηα θαθνπξγήκαηα θαη ηα πιεκκειήκαηα

ηηκσξνχληαη εθ δφινπ ηεινχκελα, ελψ ηα πηαίζκαηα αθφκε θαη εμ ακειείαο / β) ε απόπεηξα
θαθνπξγήκαηνο θαη πιεκκειήκαηνο ηηκσξείηαη πάληα, φρη φκσο θαη ηνπ πηαίζκαηνο (ΠΚ 42 §1) / γ) ε
απιή ζπλέξγεηα ηηκσξείηαη πάληα ζηα θαθνπξγήκαηα θαη ζηα πιεκκειήκαηα, αιιά φρη ζηα
πηαίζκαηα / δ) ηα θαθνπξγήκαηα παξαγξάθνληαη κεηά απφ 20 έηε, αλ ηηκσξνχληαη κε ηζφβηα
θάζεηξμε, κεηά απφ 30 έηε ζην ΠΚ 187Α §1, πεξ.(i), θαη κεηά απφ 15 έηε ζε θάζε άιιε πεξίπησζε·
ηα πιεκκειήκαηα παξαγξάθνληαη 5 έηε κεηά ηελ ηέιεζή ηνπο, ελψ ηα πηαίζκαηα κεηά απφ 1 έηνο
(ΠΚ 111) / ε) γηα λα ζηνηρεηνζεηεζεί ππνηξνπή, απαηηείηαη ηέιεζε λένπ εγθιήκαηνο εληφο
πεληαεηίαο, αλ ε πξνεγνχκελε πξάμε είλαη πιεκκέιεκα, θαη εληφο δεθαεηίαο, αλ είλαη θαθνχξγεκα /
ζη) ε θαηαδίθε γηα πηαίζκα δελ θσιύεη ηελ αλαζηνιή πνηλήο (ΠΚ 99 §1) / δ) ην έγθιεκα ζε
ππαίηηα κέζε (ΠΚ 193) ηηκσξείηαη βαξχηεξα, αλ ε πξάμε πνπ ζα θαηαινγηδφηαλ ζηνλ ππαίηην, ζε
πεξίπησζε πνπ ήηαλ λεθάιηνο, είλαη θαθνχξγεκα, θαη ειαθξχηεξα, αλ είλαη πιεκκέιεκα· ην ίδην
ηζρχεη θαη γηα ηελ πξόθιεζε θαη πξνζθνξά (ΠΚ 186).
ΗΗ. Με βάζε ηε δηακφξθσζε ηεο αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο
1. Κνηλά θαη ηδηαίηεξα εγθιήκαηα: Κνηλά είλαη ηα εγθιήκαηα πνπ κπνξνχλ λα έρνπλ σο ππνθείκελν
θάζε θπζηθφ πξφζσπν· απφ ηελ άιιε, ηδηαίηεξα είλαη ηα εγθιήκαηα, ησλ νπνίσλ ε αληηθεηκεληθή
ππφζηαζε πιεξνχηαη κφλν εθφζνλ ν απηνπξγφο-ππνθείκελφ ηνπο έρεη νξηζκέλε ηδηφηεηα ή ηειεί ζε
ζπγθεθξηκέλε ζρέζε κε άιιν πξφζσπν (ΠΚ 233 γηα ηελ απηζηία δηθεγφξνπ). Όηαλ, ηψξα, ε νξηζκέλε
απηή ηδηφηεηα ή ζρέζε ζεκειηψλεη ην αμηφπνηλν, έρνπκε γλήζην ηδηαίηεξν έγθιεκα, ελψ φηαλ ην
επαπμάλεη ή ην κεηψλεη, έρνπκε κε γλήζην ηδηαίηεξν έγθιεκα (ΠΚ 30 -> ε ηδηαίηεξε ηδηφηεηα ηεο
κάλαο, πνπ ηειεί ζε δηαηαξαρή ηνπ νξγαληζκνχ ηεο απφ ηνλ ηνθεηφ, κεηψλεη ην αμηφπνηλν). Ζ
πξαθηηθή ζεκαζία ηεο δηάθξηζεο αλάκεζα ζε γλήζηα θαη κε γλήζηα ηδηαίηεξα εγθιήκαηα
αλαδεηθλχεηαη ζηα εγθιήκαηα ζπκκεηνρήο· έηζη, ζε γλήζην ηδηαίηεξν έγθιεκα, φηαλ ε ηδηαίηεξε
ζρέζε ή ηδηφηεηα ζπληξέρεη κφλν ζην πξφζσπν ηνπ απηνπξγνχ, απηφο κελ ζα ηηκσξεζεί θαλνληθά
(ΠΚ 49 §1), αιιά ν ζπκκέηνρνο κε πνηλή ειαηησκέλε θαηά ΠΚ 83. Όκσο, αλ ε ηδηαίηεξε ηδηφηεηα
ζπληξέρεη κφλν ζην πξφζσπν ηνπ ζπκκεηφρνπ, απηφο ζα ηηκσξεζεί σο έκκεζνο απηνπξγφο, ελψ ν
δξάζηεο σο ζπλεξγφο. Δπί κε γλήζησλ ηδηαίηεξσλ εγθιεκάησλ εθαξκφδεηαη ην ΠΚ 49 §2.
2. Δγθιήκαηα ζπκπεξηθνξάο θαη απνηειέζκαηνο: Ζ δηάθξηζε γίλεηαη κε βάζε ην αλ ε κεηαβνιή,

πνπ επέξρεηαη ζηνλ εμσηεξηθφ θφζκν, δηαθξίλεηαη ή φρη ηεο ζπκπεξηθνξάο. Έηζη, εγθιήκαηα
ζπκπεξηθνξάο έρνπκε είηε α) όηαλ ε πξάμε ζηεξείηαη πιηθνύ αληηθεηκέλνπ (π.ρ. ςεπδνξθία,
παξάλνκε απνδεκία) είηε β) όηαλ ε ζπκπεξηθνξά ηνπ δξάζηε ζπλδέεηαη αλαπόζπαζηα κε ην πιηθό
αληηθείκελν, ζην νπνίν απηόο επελεξγεί (ΠΚ 216 γηα πιαζηνγξαθία, ΠΚ 221, 242). Αληίζεηα,
έγθιεκα απνηειέζκαηνο ππάξρεη φηαλ ε αληηθεηκεληθή ππφζηαζε δελ εμαληιείηαη ζε κηα
ζπκπεξηθνξά, αιιά πξνυπνζέηεη κηα επελέξγεηα επί πιηθνχ αληηθεηκέλνπ, απφ ηελ νπνία επέξρεηαη
θαη κηα κεηαβνιή ζηνλ εμσηεξηθφ θφζκν, ηνπιάρηζηνλ λνεηά δηαθξηηή θαηά ηφπν θαη ρξφλν απφ ηε
ζπκπεξηθνξά πνπ ηελ πξνθάιεζε- π.ρ. αλζξσπνθηνλία, απάηε, ζσκαηηθή βιάβε, γεληθφηεξα ηα κε
γλήζηα εγθιήκαηα παξαιείςεσο θαη ηα εγθιήκαηα εμσηεξίθεπζεο (=πεξηέιεπζε ελφο δηαλνήκαηνο ζε
γλψζε άιινπ- π.ρ. εμχβξηζε, απάηε). Ζ πξαθηηθή ζεκαζία ηεο δηάθξηζεο είλαη κεγάιε -> α) δήηεκα
αηηηώδνπο ζπλδέζκνπ ππάξρεη κφλν ζηα εγθιήκαηα απνηειέζκαηνο / β) έλα έγθιεκα ζπκπεξηθνξάο
δε κπνξεί λα ηειεζηεί κε παξάιεηςε / γ) ηόπνο ηέιεζεο ελφο εγθιήκαηνο απνηειέζκαηνο κπνξεί λα
είλαη θαη ν ηφπνο φπνπ επήιζε ην απνηέιεζκα· νκνίσο, θαη γηα ηελ απφπεηξα, φπνπ ζα επέξρνληαλ ηα
εγθιεκαηηθά απνηειέζκαηα / δ) ρξόλνο ηέιεζεο ησλ εγθιεκάησλ είλαη κφλν ν ρξφλνο ζπκπεξηθνξάο
/ ε) ε ππαηηηόηεηα πξέπεη λα θαιχπηεη θαη ην απνηέιεζκα (π.ρ. αλζξσπνθηνλία εθ πξνζέζεσο -> ν
δξάζηεο πξέπεη λα πξνβιέπεη θαη λα απνδέρεηαη ην απνηέιεζκα ηεο πξάμεο ηνπ). Τπάξρνπλ

εγθιήκαηα πνπ άιινηε είλαη ζπκπεξηθνξάο θαη άιινηε απνηειέζκαηνο -> ε πιαζηνγξαθία είλαη
έγθιεκα ζπκπεξηθνξάο· κπνξεί, φκσο, λα είλαη απνηειέζκαηνο π.ρ. αλ θάπνηνο ζηείιεη ηφ ζηνλ Ζ/Τ
άιινπ, πνπ ελεξγνπνηείηαη κεηά απφ θάπνην δηάζηεκα θαη απνζηέιιεη e-mail εθ κέξνπο ηνπ παζφληα.
΢ε άιια, πάιη, εγθιήκαηα ζπκπεξηθνξάο, ε ζπκπεξηθνξά ελέρεη -κηα δηαθεθξηκέλε απφ απηή-
επελέξγεηα ζε θάπνην αληηθείκελν (π.ρ. ζηελ ςεπδνξθία, ε ςεπδήο θαηάζεζε πξέπεη λα πεξηέιζεη ζε
γλψζε ηνπ δηθαζηή).
3. Δγθιήκαηα βιάβεο θαη δηαθηλδχλεπζεο: Χο βιάβε λνείηαη ε άκεζε, πξαγκαηηθή θαη νξηζηηθή ελ
φισ ή ελ κέξεη ηξψζε ελφο έλλνκνπ αγαζνχ. Κίλδπλνο, πάιη, είλαη κηα αληηθαλνληθή, αζπλήζηζηε
θαηάζηαζε, πνπ -ππφ ηηο ζπγθεθξηκέλεο πεξηζηάζεηο- επηηξέπεη λα ζεσξήζνπκε πηζαλή ηελ επέιεπζε
βιάβεο. Έηζη, εγθιήκαηα βιάβεο είλαη εθείλα πνπ, γηα λα ζηνηρεηνζεηεζεί ε αληηθεηκεληθή ηνπο
ππφζηαζε, απαηηείηαη βιάβε ηνπ έλλνκνπ αγαζνχ· ηα εγθιήκαηα βιάβεο είλαη ζπλήζσο
απνηειέζκαηνο (π.ρ. αλζξσπνθηνλία απφ πξφζεζε). Απφ ηελ άιιε, εγθιήκαηα δηαθηλδύλεπζεο είλαη
εθείλα ζηα νπνία κηα επηθίλδπλε ζπκπεξηθνξά απαηηείηαη λα θαηαζηεί αμηφπνηλε θαη πξηλ ηελ
επέιεπζε βιάβεο, πξνο πξνζηαζία ηνπ ελλφκνπ αγαζνχ. Γηαθξίλνληαη ζε εγθιήκαηα α)
ζπγθεθξηκέλεο δηαθηλδύλεπζεο (=ε αληηθεηκεληθή ηνπο ππφζηαζε πιεξνχηαη φηαλ επέιζεη, σο
απνηέιεζκα ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ δξάζηε, ζπγθεθξηκέλνο θίλδπλνο ηνπ πιηθνχ αληηθεηκέλνπ ηνπο-
π.ρ. ΠΚ 140-141) θαη β) αθεξεκέλεο δηαθηλδύλεπζεο (=δελ απαηηείηαη λα δηαπηζησζεί θαλ ε
επέιεπζε θηλδχλνπ σο πξνο θάπνην πιηθφ αληηθείκελν, δηφηη ήδε είλαη αξθεηά επηθίλδπλεο πξάμεηο-
π.ρ. ΠΚ 195, 224, 313). Σα φξηα ηεο δηάθξηζεο είλαη ξεπζηά· άξα, ε θινπή κπνξεί λα είλαη έγθιεκα
βιάβεο, αλ πξνζβάιιεη ηελ θαηνρή ηνπ πξάγκαηνο, ή δηαθηλδχλεπζεο, αλ πξνζβάιιεη ηελ ηδηνθηεζία.
3.1 Δγθιήκαηα αθεξεκέλα ζπγθεθξηκέλεο δηαθηλδχλεπζεο: Δίλαη εθείλα ζηα νπνία απαηηείηαη λα
ππήξμε ζπκπεξηθνξά ηέηνηα, πνπ λα δηθαηνινγεί ηελ θξίζε φηη απφ απηή είλαη δπλαηφ (θαηά ηελ θνηλή
πείξα) λα πξνθιεζεί θίλδπλνο νξηζκέλνπ έλλνκνπ αγαζνχ (π.ρ. ΠΚ 264 α'-β', 270 α'-β', 362-363).
4. Δγθιήκαηα ελέξγεηαο θαη παξαιείςεσο: Δγθιήκαηα ελέξγεηαο είλαη εθείλα ησλ νπνίσλ ε
αληηθεηκεληθή ππφζηαζε πξαγκαηψλεηαη κε ελέξγεηα· εγθιήκαηα παξαιείςεσο, πάιη, είλαη εθείλα
ησλ νπνίσλ ε αληηθεηκεληθή ππφζηαζε πξαγκαηψλεηαη κε παξάιεηςε. Σα ηειεπηαία δηαθξίλνληαη ζε
α) γλήζηα (=φηαλ ε εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά ζπλίζηαηαη θαηά ηε ξεηή πεξηγξαθή ηνπ λφκνπ ζε
παξάιεηςε- π.ρ. ΠΚ 145, 232, 307 θαη γεληθφηεξα ηα εγθιήκαηα ζπκπεξηθνξάο) θαη β) κε γλήζηα
(=φηαλ ν δξάζηεο παξαιείπεη λα απνηξέςεη έλα απνηέιεζκα, αλ θαη έρεη ηδηαίηεξε λνκηθή ππνρξέσζε
πξνο ηνχην· ζε απηή ηελ πεξίπησζε, ε παξάιεηςή ηνπ έρεη ηελ ίδηα απαμία κε ηελ πξφθιεζε ηνπ
απνηειέζκαηνο κε ζεηηθή ελέξγεηα. Καηά θαλφλα, κε γλήζηα εγθιήκαηα παξάιεηςεο είλαη ηα
εγθιήκαηα απνηειέζκαηνο).
5. ΢ηηγκηαία θαη δηαξθή εγθιήκαηα: Σηηγκηαίν είλαη ην έγθιεκα φηαλ -κεηά ηελ πιήξσζε ηεο
αληηθεηκεληθήο ηνπ ππφζηαζεο- είηε δε δεκηνπξγείηαη παξάλνκε θαηάζηαζε είηε δεκηνπξγείηαη κελ,
πιελ φκσο ε δηαηήξεζή ηεο δελ πιεξνί ηελ ίδηα αληηθεηκεληθή ππφζηαζε κε ηελ παξαγσγή ηεο (π.ρ.
ΠΚ 167, αληίζηαζε θαηά ηεο αξρήο, θινπή). Γηαξθέο, αληηζέησο, είλαη ην έγθιεκα ζην νπνίν ε
δηαηήξεζε ηεο παξάλνκεο θαηάζηαζεο, πνπ πξνθιήζεθε απφ ηελ ηέιεζή ηνπ, πιεξνί ηελ ίδηα
αληηθεηκεληθή ππφζηαζε κε ηελ παξαγσγή ηνπ (ΠΚ 322, 324-328, 194, 134 §2γ'). Ζ πξαθηηθή
ζεκαζία ηεο δηάθξηζεο είλαη κεγάιε -> Σην δηαξθέο έγθιεκα α) ν ρξόλνο παξαγξαθήο αξρίδεη λα
ηξέρεη απφ ηελ άξζε ηεο παξάλνκεο θαηάζηαζεο / β) ζπλαπηνπξγία θαη ζπλέξγεηα είλαη δπλαηέο
κέρξη ηελ άξζε ηεο παξάλνκεο θαηάζηαζεο / γ) άκπλα επηηξέπεηαη θαζ' φιν ην ρξνληθφ δηάζηεκα πνπ
ν δξάζηεο πιεξνί ηελ αληηθεηκεληθή ππφζηαζε / δ) βιάπηεη ν επηγελόκελνο δόινο, πνπ απνθηάηαη
κεηά ηελ πιήξσζε ηεο αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο, αιιά πξηλ ηελ άξζε ηεο παξάλνκεο θαηάζηαζεο
(π.ρ. αλ θιεηδψζσ απφ απξνζεμία θάπνηνλ ζε έλα ρψξν θαη ζηε ζπλέρεηα, αληηιακβαλφκελνο ην

ιάζνο [=θαθφπηζηα] ηνλ αθήζσ εθεί, ηφηε δηαπξάηησ ην έγθιεκα ηεο παξάλνκεο θαηαθξάηεζεο) / ε)
αλ θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ εγθιήκαηνο ν δξάζηεο ηειέζεη θη άιιε αμηόπνηλε πξάμε, απηή ζπξξέεη
θαη' ηδέα πξνο απηό / ζη) ηόπνο ηέιεζεο είλαη θάζε ηφπνο φπνπ ην έγθιεκα ηειείηαη / δ) ζε
πεξίπησζε κεηαβνιήο ηνπ πνηληθνύ λόκνπ θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ δηαξθνχο εγθιήκαηνο, ζα
εθαξκνζηεί αλαδξνκηθά ν επηεηθέζηεξνο, εθφζνλ είλαη κεηαγελέζηεξνο.
6. Απιά θαη ζχλζεηα εγθιήκαηα: Απιό είλαη ην έγθιεκα, φηαλ αξθεί κία πξάμε γηα ηελ πιήξσζε
ηεο αληηθεηκεληθήο ππφζηαζήο ηνπ (π.ρ. αλζξσπνθηνλία εθ πξνζέζεσο => έλαο ππξνβνιηζκφο).
Σύλζεην, φκσο, είλαη ην έγθιεκα, φηαλ πξνυπνζέηεη πιείνλεο πξάμεηο γηα ηελ πιήξσζε ηεο
αληηθεηκεληθήο ππφζηαζήο ηνπ (π.ρ. ιεζηεία => παξάλνκε βία + θινπή). Όηαλ νη πιείνλεο πξάμεηο,
πνπ απαξηίδνπλ ην ζχλζεην έγθιεκα, είλαη φιεο απηνηειψο αμηφπνηλεο, ηφηε ην έγθιεκα είλαη
ζύλζεην ππό ζηελή έλλνηα (π.ρ. ιεζηεία)· ζηελ αληίζεηε πεξίπησζε, ην έγθιεκα ραξαθηεξίδεηαη
πνιύπξαθην [π.ρ. βηαζκφο => παξάλνκε βία (=απηνηειψο αμηφπνηλε πξάμε) + ζπλνπζία (=απηνηειψο
λφκηκε πξάμε)]. Ζ πξαθηηθή ζεκαζία ηεο δηάθξηζεο είλαη κεγάιε -> α) ε απόπεηξα ηνπ ζχλζεηνπ
εγθιήκαηνο αξρίδεη κε ηελ απφπεηξα ηεο πξψηεο πξάμεο πνπ ην απαξηίδεη/ β) ε ηέιεζε, κεηά από
ζπλαπόθαζε, κηαο απφ ηηο πιείνλεο πξάμεηο ελφο ζχλζεηνπ εγθιήκαηνο δελ έρεη απηνηέιεηα, αιιά
ζπληζηά ζπλαπηνπξγία ζην ζχλζεην έγθιεκα / γ) ε δηάπξαμε αλζξσπνθηνλίαο κε πξόζεζε, θαηά
ηελ άζθεζε παξάλνκεο βίαο πνπ απνζθνπεί ζηελ ηέιεζε ιεζηείαο, ζπξξέεη αιεζηλά θαη' ηδέα κε
ηε ιεζηεία.
7. Δγθιήκαηα απιφηξνπα θαη κηθηά: Απιόηξνπα είλαη ηα εγθιήκαηα εθείλα, θαηά ηελ πεξηγξαθή
ησλ νπνίσλ ν λφκνο δελ εμεηδηθεχεη ηνλ ηξφπν ηέιεζήο ηνπ ή ηνλ εμεηδηθεχεη αλαγξάθνληαο έλαλ
κφλν ηξφπν (ΠΚ 299 §1, 390). Μηθηά, πάιη, είλαη εθείλα, ησλ νπνίσλ ε αληηθεηκεληθή ππφζηαζε
κπνξεί λα πξαγκαησζεί κε πιείνλεο ηξφπνπο, πνπ πξνβιέπνληαη δηαδεπθηηθά απφ ην λφκν.
Γηαθξίλνληαη ζε α) ππαιιαθηηθώο κηθηά (=φηαλ ζηνηρεηνζεηείηαη έλα έγθιεκα, φζνη αλαθεξφκελνη
ζην λφκν ηξφπνη ηέιεζήο ηνπ θη αλ πξαγκαησζνχλ) θαη β) ζσξεπηηθώο κηθηά (=φηαλ νη ηξφπνη
ηέιεζήο ηνπο δε κπνξνχλ λα ελαιιαρζνχλ, δηφηη ζα δεκηνπξγεζνχλ αληίζηνηρα απηνηειή εγθιήκαηα-
π.ρ. ΠΚ 216 -> θαηάξηηζε πιαζηνχ εγγξάθνπ ΚΑΗ λφζεπζε γλήζηνπ => 2 εγθιήκαηα).
8. Βαζηθά εγθιήκαηα θαη εγθιεκαηηθέο παξαιιαγέο: Βαζηθά είλαη ηα εγθιήκαηα, ησλ νπνίσλ ε
εηδηθή ππφζηαζε πεξηιακβάλεη ειάρηζηεο ελλνηνινγηθέο πξνυπνζέζεηο γηα ηε ζηνηρεηνζέηεζε ηνπ
νηθείνπ ηχπνπ εγθιήκαηνο (=ην θνηλσληθφ θαηλφκελν πνπ ν λφκνο θαιείηαη λα πεξηγξάςεη θαη λα
θαηαζηείιεη)- π.ρ. ΠΚ 372 γηα ηελ θινπή. Δθείλα, πάιη, πνπ πεξηέρνπλ ηηο πεξηζηάζεηο, βάζεη ησλ
νπνίσλ ε πνηλή ηνπ βαζηθνχ κεηψλεηαη ή επηβαξχλεηαη, νλνκάδνληαη εγθιεκαηηθέο παξαιιαγέο- π.ρ.
ΠΚ 374.
8.1 Πξνλνκηνχρα θαη δηαθεθξηκέλα εγθιήκαηα: Οη εγθιεκαηηθέο παξαιιαγέο, ζηηο νπνίεο νη

πεξηζηάζεηο επηβαξχλνπλ ην αμηφπνηλν, ιέγνληαη δηαθεθξηκέλα εγθιήκαηα· αλ, φκσο, νη πεξηζηάζεηο
κεηψλνπλ ην αμηφπνηλν, νη εγθιεκαηηθέο παξαιιαγέο ραξαθηεξίδνληαη σο πξνλνκηνύρα εγθιήκαηα.
Οη πεξηζζφηεξεο πεξηζηάζεηο, πνπ δηαπιάζνπλ παξαιιαγή εγθιήκαηνο, επεξεάδνπλ ην άδηθν θαη ηελ
ελνρή, δειαδή ελζσκαηψλνληαη ζηελ εηδηθή ππφζηαζε ηνπ νηθείνπ βαζηθνχ εγθιήκαηνο (π.ρ. ε
'ηδηαίηεξα κεγάιε αμία' ζην ΠΚ 372 §1, ε 'ππαιιειηθή ηδηφηεηα' ζην ΠΚ 262 θαη ην 'ζε θαηξφ
πνιέκνπ' ζην ΠΚ 146 §2 επηβαξχλνπλ ην άδηθν· φκσο, ην 'φισο ειαθξάο' ζην ΠΚ 308 §1 θαη ην
'επηεινχο αμίαο' ζην ΠΚ 377 κεηψλνπλ ην άδηθν). Δγθιεκαηηθή παξαιιαγή κπνξεί λα ζρεκαηηζηεί θαη
κε απεπζείαο επεξεαζκφ ηεο ελνρήο ηνπ δξάζηε, δηακνξθψλνληαο είηε πξνλνκηνχρν είηε
δηαθεθξηκέλν έγθιεκα (π.ρ. ΠΚ 303 -> ε επηφηεξε ηηκψξεζε ηεο κεηέξαο, πνπ ζθνηψλεη ην λενγλφ
ηεο φζν δηαξθεί ε δηαηάξαμε ηνπ νξγαληζκνχ ηεο απφ ηνλ ηνθεηφ, νθείιεηαη ζηε κεησκέλε ηθαλφηεηά
ηεο πξνο θαηαινγηζκφ). Αλαιφγσο, ε παξαράξαμε θαη ε θπθινθνξία παξαραξαγκέλσλ είλαη ζηε

βαζηθή ηνπο κνξθή θαθνπξγήκαηα· σζηφζν, ζε ηδηαίηεξα ειαθξέο πεξηπηψζεηο είλαη πιεκκειήκαηα
(ΠΚ 207-208). Έηζη, γίλεηαη αληηιεπηφ φηη ε κεηαβνιή ηνπ πιαηζίνπ πνηλήο αξθεί γηα λα
ραξαθηεξηζηεί ε πξάμε σο πξνλνκηνχρν έγθιεκα.
8.2 Σν ηδηψλπκν έγθιεκα: Γεκηνπξγείηαη φηαλ ε πξνζζήθε ζηνηρείσλ ζην βαζηθφ έγθιεκα
αιινηψλεη ζε ηέηνην βαζκφ ηε θπζηνγλσκία ηεο πξάμεο, ψζηε πξνθχπηεη έλα λέν έγθιεκα. Σν λέν
έγθιεκα απηφ παξνπζηάδεη θνηλά ραξαθηεξηζηηθά κε ην βαζηθφ έγθιεκα, αιιά δηαθέξεη ε
θνηλσληθνεζηθή ηνπ απαμία (π.ρ. ην ΠΚ 377 §1 εδ. β' ζε ζρέζε κε ηελ θινπή / ηα ΠΚ 311-312 ζε
ζρέζε κε ηελ αλζξσπνθηνλία). Ζ ζεκαζία ηεο δηάθξηζεο ηδηψλπκνπ εγθιήκαηνο θαη εγθιεκαηηθήο
παξαιιαγήο είλαη κεγάιε -> α) ζύλζεην ππό ηε ζηελή έλλνηα έγθιεκα κπνξεί λα ζηνηρεηνζεηεζεί
κόλν από ην βαζηθό έγθιεκα ή ηηο παξαιιαγέο ηνπ / β) εθόζνλ ην ηδηώλπκν έγθιεκα έρεη
απηνηέιεηα έλαληη ηνπ βαζηθνύ θαη ίδηα εγθιεκαηηθή απαμία, κπνξεί λα ζπξξεύζεη αιεζώο κε απηό
(π.ρ. ζπκκεηνρή ζε ζπκπινθή θαη πξφθιεζε ζσκαηηθήο βιάβεο ζε άιινλ θαηά ηε δηάξθεηά ηεο => 2
εγθιήκαηα) / γ) ζην ηδηώλπκν έγθιεκα δελ εθαξκόδνληαη νη θαλόλεο πνπ επηβαξύλνπλ ή κεηώλνπλ
ηελ πνηλή ηνπ βαζηθνύ εγθιήκαηνο.
8.3 Οη επηβαξπληηθέο πεξηζηάζεηο θαη νη θαλφλεο δηθαζηηθήο επηκέηξεζεο ηεο πνηλήο: Σν

αμηφπνηλν επαπμάλεηαη θαηά ηνπο εμήο ηξφπνπο -> α) κε ηελ πξνζζήθε αληηθεηκεληθώλ ή
ππνθεηκεληθώλ επηβαξπληηθώλ ζηνηρείσλ ζηελ εηδηθή ππόζηαζή ηνπ, ψζηε λα δεκηνπξγεζεί κηα κε
απηνηειήο παξαιιαγή ηνπ επί ην βαξχηεξν. Σα επηβαξπληηθά απηά ζηνηρεία είηε πξνζηίζεληαη ζηελ
αληηθεηκεληθή ππφζηαζε ηνπ βαζηθνχ εγθιήκαηνο είηε ζπληζηνχλ ππνθεηκεληθά ζηνηρεία ηνπ αδίθνπ.
΢ηελ πξψηε θαηεγνξία αλήθνπλ π.ρ. ν ηξφπνο ('ηδηαίηεξα ηερλάζκαηα'- ΠΚ 256), ηα κέζα (ΠΚ 349),
ην απνηέιεζκα ('βαξηά ζσκαηηθή βιάβε'- ΠΚ 310). ΢ηε δεχηεξε θαηεγνξία αλήθνπλ π.ρ. ν ζθνπφο
'αθνιαζίαο' (ΠΚ 327) θαη ε επηδίσμε 'εμαλαγθαζκνχ' (ΠΚ 322 β') / β) από πεξηζηάζεηο πνπ δε
κεηαβάιινπλ ηε θύζε ηνπ εγθιήκαηνο ή ην πιαίζην ηεο πνηλήο, νύηε θαη πξνζζέηνπλ λέν ζηνηρείν
ζηελ εηδηθή ππόζηαζε, αιιά ν ππνινγηζκόο ησλ νπνίσλ ζηε δηθαζηηθή επηκέηξεζε ηεο πνηλήο
επηβάιιεηαη από ην λόκν (π.ρ. ρξήζε πιαζηνχ- ΠΚ 216 §1 β', ε ρξήζε πιεξνθνξηψλ- ΠΚ 370Α §1-2
β').
9. Ηδηφρεηξν έγθιεκα: Δθείλν πνπ ζηνηρεηνζεηείηαη κφλν κε απηνπξφζσπε ζπκπεξηθνξά ηνπ ίδηνπ
ηνπ απηνπξγνχ ηνπ, δηφηη κφλν έηζη κπνξεί λα ηεζεί ε ηδηαίηεξε απαμία ηνπ εγθιήκαηνο (π.ρ. ΠΚ 173,
193, 224, 345). Άξα, ζηα ηδηφρεηξα εγθιήκαηα δε λνείηαη έκκεζε απηνπξγία ή ζπλαπηνπξγία.
Μάιηζηα, ε παξάιεηςε απνηξνπήο απνηειέζκαηνο, παξά ηελ χπαξμε ηδηαίηεξεο λνκηθήο ππνρξέσζεο
πξνο ηνχην, δε ζεκειηψλεη απηνπξγηθή επζχλε (π.ρ. ε παξάιεηςε ηνπ παηέξα λα εκπνδίζεη άιινλ λα
αζειγήζεη ζην παηδί ηνπ δε κπνξεί λα ζηνηρεηνζεηήζεη απνπιάλεζε κε παξάιεηςε, παξά κφλν άκεζε
ζπλέξγεηα). Ηδηφρεηξα, ηέινο, κπνξεί λα είλαη θαη ηα εμ ακειείαο εγθιήκαηα (π.ρ. ηέιεζε εγθιήκαηνο
ζε θαηάζηαζε ππαίηηαο κέζεο απφ ακέιεηα).
10. (Γλήζηα) Δγθιήκαηα επηρεηξήζεσο: Δίλαη νη πεξηπηψζεηο απφπεηξαο, ηηο νπνίεο ν λνκνζέηεο
κεηαρεηξίδεηαη σο ηεηειεζκέλν έγθιεκα (ΠΚ 134Α §1, 135Α, 174). ΢ηα εγθιήκαηα απηά ν δξάζηεο
δελ απνιαχεη ηεο ειαηησκέλεο πνηλήο πνπ επηθπιάζζεηαη ζηελ απφπεηξα (ΠΚ 42 §1), νχηε ησλ
πξνλνκίσλ ηνπ ΠΚ 44. Πξνβιέπεηαη, πάλησο, δπλαηφηεηα κείσζεο ή εμάιεηςεο ηεο πνηλήο κε εηδηθέο
δηαηάμεηο έκπξαθηεο κεηάλνηαο (ΠΚ 137). Χο κε γλήζηα εγθιήκαηα επηρεηξήζεσο, απφ ηελ άιιε,
ζεσξνχληαη φζα ζπλίζηαληαη ζε θάπνηα δξαζηεξηφηεηα πνπ ελέρεη ηάζε (π.ρ. ΠΚ 167).
11. Δγθιήκαηα ζπλαληψκελεο θαη ζπγθιίλνπζαο δξάζεο: Όηαλ γηα ηε ζηνηρεηνζέηεζε ηνπ
εγθιήκαηνο απαηηείηαη ε ζχκπξαμε πιεηφλσλ σο απηνπξγψλ, νη νπνίνη θαηαηείλνπλ ζηνλ ίδην ζηφρν,
ηφηε νη ζρεηηθέο πξάμεηο ιέγνληαη εγθιήκαηα ζπγθιίλνπζαο δξάζεο (π.ρ. ΠΚ 174)· φκσο, φηαλ ε

δξάζε ηνπ ελφο απηνπξγνχ ζπκπιεξψλεη απηή ηνπ άιινπ (π.ρ. ΠΚ 313, 356) ή φηαλ απαηηείηαη ε
ζχκπξαμε ηνπιάρηζηνλ ελφο σο παζφληνο (π.ρ. απάηε, ηνθνγιπθία), ηφηε ππάξρεη έγθιεκα
ζπλαληώκελεο δξάζεο.
12. Δγθιήκαηα ζρέζεο: Δίλαη εθείλα πνπ ραξαθηεξίδνληαη απφ ελεξγφ θαη παξνχζα αιιειεπίδξαζε
κεηαμχ ηνπ δξάζηε θαη ηνπ ζχκαηνο. Πξνθαλψο, δε ζπληζηνχλ 'κνλνγξακκηθφ γεγνλφο', φπνπ ν
δξάζηεο πξνθαιεί βιάβε ζε παζεηηθφ ζχκα (π.ρ. απάηε -> ν πιαλψκελνο πξνρσξά ζηελ πεξηνπζηαθή
δηάζεζε + ΠΚ 356, 328, 347, 404, 345).
13. ΢πλαξηψκελα εγθιήκαηα: Δίλαη εθείλα, ησλ νπνίσλ ε ζηνηρεηνζέηεζε πξνυπνζέηεη ηελ
πξνγελέζηεξε ηέιεζε άιιεο άδηθεο πξάμεο (ΠΚ 231, 394)· επίζεο, θάζε ζπληηκσξεηή πξάμε, πνπ
ζπξξέεη θαηλνκεληθά κε ηελ πξφηεξε, είλαη ζπλαξηψκελν έγθιεκα- π.ρ. ππεμαίξεζε έλαληη ηεο
πξνεγεζείζαο θινπήο.
III. Με βάζε ηελ ππαηηηφηεηα: Γηαθξίλνληαη ζε εγθιήκαηα πνπ ηεινχληαη εμ ακειείαο θαη κε δόιν.
΢εκεηψλνληαη ηα εμήο -> α) θαθνπξγήκαηα θαη πιεκκειήκαηα κπνξεί λα είλαη κόλν ηα εθ δόινπ
ηεινύκελα εγθιήκαηα / β) απόπεηξα θαη ζπκκεηνρή πθίζηαληαη κόλν ζηα εθ δόινπ ηεινύκελα
εγθιήκαηα / γ) πξνζσξηλή θξάηεζε ζε εμ ακειείαο έγθιεκα είλαη δπλαηή κόλν ζηελ πνιιαπιή
αλζξσπνθηνλία εμ ακειείαο θαη κόλν ζε εμαηξεηηθέο πεξηπηώζεηο / δ) ε ζύλζεζε εγθιήκαηνο δόινπ
θαη ακέιεηαο δεκηνπξγεί ην γλήζην εθ ηνπ απνηειέζκαηνο δηαθξηλόκελν έγθιεκα (ΠΚ 29).
§8 ΑΝΣΗΚΔΗΜΔΝΗΚΟ΢ ΑΗΣΗΧΓΖ΢ ΢ΤΝΓΔ΢ΜΟ΢ ΚΑΗ ΑΝΣΗΚΔΗΜΔΝΗΚΟ΢

ΚΑΣΑΛΟΓΗ΢ΜΟ΢
Η. Ο αληηθεηκεληθφο αηηηψδεο ζχλδεζκνο: Απαηηείηαη λα ππάξρεη κεηαμχ ηεο πξαγκάησζεο ηεο

εγθιεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο θαη ηεο επέιεπζεο ηνπ απνηειέζκαηνο, πξνθεηκέλνπ λα ζηνηρεηνζεηεζεί
ε αληηθεηκεληθή ππφζηαζε ελφο εγθιήκαηνο. ΢εκεηψλνληαη ηα εμήο -> ν αληηθεηκεληθφο αηηηψδεο
ζχλδεζκνο α) απνηειεί άγξαθν ζηνηρείν ηεο αληηθεηκεληθήο ππόζηαζεο / β) ζπλάγεηαη σο ινγηθή
πξνϋπόζεζε ηεο ζηνηρεηνζέηεζεο ηνπ εγθιήκαηνο, αθνύ ζέηεη επηπιένλ όξνπο γηα ηελ επηβνιή
ηηκσξίαο / γ) δελ πξέπεη λα ζπγρέεηαη κε ην αμηόπνηλν ή ηελ ελνρή.
1. Ζ ζεσξία ηνπ ηζνδπλάκνπ ησλ φξσλ: Όξνο (=αίηην) ελφο απνηειέζκαηνο είλαη θάζε πεξηζηαηηθφ
πνπ δε κπνξνχκε λα ππνζέζνπκε φηη ειιείπεη, ρσξίο λα ζπλαπνιείπεηαη θαη' αλάγθε θαη ην
απνηέιεζκα. Αλ, δειαδή, ην απνηέιεζκα δελ επήιζε, επεηδή δελ πξαγκαηψζεθε έλα νξηζκέλν
πεξηζηαηηθφ, ηφηε ην ηειεπηαίν είλαη εθ ησλ νπθ άλεπ ζηνηρείσλ (conditio sine qua non) ηεο
ζηνηρεηνζέηεζεο ηνπ εγθιήκαηνο· άξα, ε πξάμε ηνπ δξάζηε είλαη αηηία ηνπ αμηφπνηλνπ
απνηειέζκαηνο. ΠΑΡΑΓΔΗΓΜΑ => Ο Α βάδεη θσηηά ζε μεξά ρφξηα ηνπ ρσξαθηνχ ηνπ, ε νπνία -
ιφγσ ησλ ζθνδξψλ αλέκσλ- επεθηείλεηαη ζε μχιηλε θαιχβα ζην δηπιαλφ νηθφπεδν ηνπ Γ. Δθεί
βξίζθεηαη ηξαπκαηηζκέλνο ν Β, επεηδή ηνλ θαηαδίσθε ν Α, ρσξίο λα γλσξίδεη ηίπνηα ν Α θαη -θπζηθά-
φληαο αδχλακνο λα ην πξνβιέςεη. Ο Β πεζαίλεη απφ ηε θσηηά. Ο ζάλαηνο ηνπ Β νθείιεηαη
ζσξεπηηθψο ζηνλ ηξαπκαηηζκφ ηνπ, ζηνλ εκπξεζκφ ηνπ Α, ζηνλ αέξα, ζηελ αλέγεξζε ηεο θαιχβαο
απφ ηνλ Γ θαη ζηελ θαηαδίσμή ηνπ απφ ηνλ Γ -> φιεο απηέο νη πξάμεηο ηεινχλ ζε αληηθεηκεληθφ
αηηηψδε ζχλδεζκν κε ην απνηέιεζκα.
2. Σν απνηέιεζκα σο ζπγθεθξηκέλν κέγεζνο: Μηα πξάμε είλαη αηηηψδεο γηα έλα απνηέιεζκα, αλ δε
κπνξεί λα ππνηεζεί ειιείπνπζα, ρσξίο λα ζπλαπνιείπεηαη θαη' αλάγθε θαη ην ζπγθεθξηκέλν

απνηέιεζκα, ζηε ζπγθεθξηκέλε κνξθή θαη ππφ ζπγθεθξηκέλεο πεξηζηάζεηο. Γειαδή, δε καο
ελδηαθέξεη αλ ην απνηέιεζκα ζα επήξρεην γεληθά (π.ρ. έλαο καθηφδνο ζθνηψλεη έλαλ εηνηκνζάλαην ή
θάπνηνλ πνπ ηνπ είρε ρνξεγεζεί ζαλαηεθφξα δφζε δειεηεξίνπ)· αηηηφηεηα ππάξρεη αθφκε θη αλ ε
πξάμε ηνπ δξάζηε απιψο επηηάρπλε ηελ επέιεπζε ηνπ απνηειέζκαηνο.
2.1 Πξνζζήθε εθεδξηθψλ αηηίσλ-Ζ ππνζεηηθή αηηηψδεο δηαδξνκή: Ζ πξνζζήθε εθεδξηθψλ

αηηίσλ, πνπ θαζ' ππφζεζε ζα πξνθαινχζαλ ην απνηέιεζκα ζηε ζπγθεθξηκέλε κνξθή ηνπ,
ππνθαζηζηψληαο ηελ πξάμε πνπ ζεσξνχκε ειιείπνπζα, δεκηνπξγνχλ αηηηφηεηα. Ζ πξαγκαηηθή,
δειαδή, αηηηψδεο δηαδξνκή δελ αλαηξείηαη απφ ην γεγνλφο φηη ζηε ζέζε ηεο ζα κπνξνχζε λα ππάξμεη
άιιε κε ην ίδην απνηέιεζκα (π.ρ. παηέξαο ηξαβά ην κνριφ πνπ ζαλαηψλεη ηνλ θαηαδηθαζζέληα γην
ηνπ θαη φρη ν δήκηνο).
2.2 Κξηηήξηα αηηηφηεηαο: Πξνυπνηίζεηαη ε εθ ησλ πξνηέξσλ απνδνρή ελφο γεληθνχ λφκνπ πεξί
αηηηφηεηαο, ν νπνίνο λα νδεγεί ζην ζπκπέξαζκα φηη έλα πεξηζηαηηθφ είλαη αίηην ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ
απνηειέζκαηνο. ΠΑΡΑΓΔΗΓΜΑΣΑ => α) ν γηαηξόο Α ππνβάιιεη ηνλ Β ζε αθηηλνγξαθία
ζηνκάρνπ· ν Β, κεηά από 20 ρξόληα, εκθαλίδεη θαξθίλν θαη πεζαίλεη από απηό -> δε κπνξνχκε λα
γλσξίδνπκε κε βεβαηφηεηα, αλ ν ζάλαηνο ηνπ Β ζα απνθεπγφηαλ ζε πεξίπησζε πνπ ζεσξήζνπκε
ειιείπνπζα ηελ πξάμε ηνπ Α / β) ν Δ ζπκκεηέρεη ζε γιέληη, ζην νπνίν ηνλ πξνζθάιεζε ν Ε, ηνλ
θίιεζε ν Ζ θαη ηνλ ππξνβόιεζε ν Κ -> αίηηα ηνπ ζαλάηνπ ηνπ ήηαλ κφλν ε πξάμεηο ηνπ Ε
(πξφζθιεζε) θαη ηνπ Κ (ππξνβνιηζκφο). ΑΡΑ, αληηθεηκεληθφο αηηηψδεο ζχλδεζκνο ζηνηρεηνζεηείηαη
θαη i) αλ ε ππό θξίζε πξάμε ήηαλ έλαο από ηνπο πνιινύο ιόγνπο επέιεπζεο ηνπ απνηειέζκαηνο / ii)
αλ ε επέιεπζε ηνπ απνηειέζκαηνο επλνήζεθε από απίζαλνπο παξάγνληεο (π.ρ. πξόθιεζε ακπρήο
ζε αηκνθηιηθό, ν νπνίνο πεζαίλεη από αθαηάζρεηε αηκνξξαγία) / iii) αλ ε πξάμε επηηάρπλε ηελ
επέιεπζε ηνπ απνηειέζκαηνο. Αληίζεηα, αλ κεηαμχ πξάμεο θαη απνηειέζκαηνο • παξεκβιεζεί
κεγάιν ρξνληθό δηάζηεκα ή • δόιηα ή ακειήο πξάμε άιινπ (π.ρ. ν Β ζθνηψλεη ηνλ Γ κε ην φπιν ηνπ
Α, επεηδή ν ηειεπηαίνο ην είρε αθήζεη αθχιαρην), ηξίηνπ ή ηνπ παζφληνο, ηφηε αξθεί κε βάζε ηελ
εκπεηξηθή καο γλψζε λα ππνηεζεί φηη, αλ απειείπεην ε πξάμε, ζα ζπλαπειείπεην θαη ην απνηέιεζκα.
2.3 Απαγφξεπζε ηεο αλαδξνκήο: Ζ αλαδξνκή δελ επηηξέπεηαη, φηαλ ζπλερίδεηαη ε ίδηα αηηηψδεο
δηαδξνκή, δειαδή, φηαλ κηα πξάμε ζπλδέεηαη κε πξνγελέζηεξν φξν, ν νπνίνο απνηειεί αθνξκή γηα
ηελ ηέιεζή ηεο ή αληηθείκελν εθκεηάιιεπζεο απφ ηνλ δξάζηε (π.ρ. ν Α απνθαιεί ηνλ Β παιηναιβαλφ·
ν Γ, γηα λα εληζρχζεη ηνλ Α- αθνχγνληαο απφ καθξηά ηνλ δηαπιεθηηζκφ- ηξαπκαηίδεη ηνλ Β => βξήθε
αθνξκή). Αληίζεηα, κηα πξάμε δε ζπλδέεηαη κε πξνγελέζηεξν φξν, φηαλ εγθαηληάδεη κηα λέα αηηηψδε
δηαδξνκή θαη πξνθαιεί ην απνηέιεζκα αλεμάξηεηα απφ απηφλ.
2.4.1 Ζ 'ππεξθέξαζε' σο πεξίπησζε δηαθνπήο ηεο αηηηφηεηαο: Όηαλ, κεηά ηε δξνκνιφγεζε κηαο
αηηηψδνπο δηαδξνκήο απφ ηελ πξάμε ελφο πξνζψπνπ, εκθαλίδεηαη κηα απηνηειήο θαη κεηαγελέζηεξε
πξάμε άιινπ, ε νπνία ζέηεη ζε θίλεζε κηα λέα αηηηψδε δηαδξνκή, πνπ πξνθαιεί ην απνηέιεζκά ηεο
αλεμάξηεηα απφ ηελ πξψηε θαη πξηλ απηή πξνιάβεη λα παξαγάγεη ηα απνηειέζκαηά ηεο (π.ρ. ν Α
ρνξεγεί ζηνλ Β δειεηήξην πνπ ζα ηνλ ζθνηψζεη ζε 12 ψξεο· 1 ψξα αξγφηεξα, ν Γ ππξνβνιεί ηνλ Β
θαη ηνλ ζαλαηψλεη => δηαθνπή ηεο αηηηφηεηαο ηνπ Α απφ ηνλ ππξνβνιηζκφ ηνπ Γ).
2.4.2 ΢σξεπηηθή αηηηφηεηα: Γεκηνπξγείηαη φηαλ ην απνηέιεζκα πξνθαιείηαη απφ πιείνλεο φξνπο
(=πεξηζζφηεξα αίηηα), νη νπνίνη κφλν απφ θνηλνχ κπνξνχλ λα ην πξνθαιέζνπλ. Ζ θάζε πξάμε είλαη
φξνο ηνπ απνηειέζκαηνο, δηφηη θακία δε κπνξεί λα ζεσξεζεί ειιείπνπζα, ρσξίο λα ζπλαπνιείπεηαη
θαη ην απνηέιεζκα ζηε ζπγθεθξηκέλε ηνπ κνξθή- π.ρ. νη Α θαη Β ρνξεγνχλ ζηνλ Γ απφ 3 γξ.
δειεηεξίνπ ν θαζέλαο, κε ζθνπφ λα ηνλ ζθνηψζνπλ, ελψ ν ζάλαηνο επέξρεηαη κε 5γξ.

2.4.3 Τπαιιαθηηθή αηηηφηεηα: Τπάξρεη φηαλ ζπξξένπλ πιείνλεο φξνη, εθ ησλ νπνίσλ ν θαζέλαο
κφλνο ηνπ κπνξεί λα πξνθαιέζεη απηνηειέο απνηέιεζκα· έηζη, φιεο νη πξάμεηο είλαη αίηηα ηνπ
απνηειέζκαηνο θαη νη δξάζηεο παξαπηνπξγνί- π.ρ. νη Α θαη Β ρνξεγνχλ ν θαζέλαο ρσξηζηά θαη κε
μερσξηζηή απφθαζε απφ κία ζαλαηεθφξν δφζε δειεηεξίνπ ζηνλ Γ.
2.4.4 Απνδεηθηηθά πξνβιήκαηα: π.ρ. νη Α θαη Β, ελεξγψληαο απηνηειψο, ππξνβνινχλ θαηά ηνπ Γ,
αιιά κφλν έλαο πεηπραίλεη, ρσξίο λα κπνξεί λα απνδεηρζεί πνηνο απφ ηνπο δχν. ΢ε απηή ηελ
πεξίπησζε, ακθφηεξνη ηηκσξνχληαη γηα απφπεηξα αλζξσπνθηνλίαο. / π.ρ. 2 νη Α θαη Β ρνξεγνχλ
απηνηειψο ζαλαηεθφξν δφζε δειεηεξίνπ ζηνλ Γ· απνδεηθλχεηαη φηη ν έλαο -άγλσζην πνηνο- έδσζε
δάραξε. Σφηε, θαη νη δχν ηηκσξνχληαη γηα απξφζθνξε απφπεηξα.
2.5 Αλεπάξθεηα ηεο ζεσξίαο ηνπ ηζνδπλάκνπ ησλ φξσλ: Ζ ζεσξία απηή νδεγεί ζε ππεξβνιηθή
δηεχξπλζε ηεο αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο ησλ εγθιεκάησλ- π.ρ. ν Α πιεζηάδεη θξπθά ηε κλεζηή ηνπ
θαη ηεο θιείλεη ηα κάηηα· απηή πεζαίλεη απφ θφβν -> ππάξρεη αληηθεηκεληθφο αηηηψδεο ζχλδεζκνο / ν
Γ βάδεη θσηηά ζηνλ Γ, αλάβνληαο ζπίξηα πνπ εθεχξε ν Δ -> φξν ηνπ εκπξεζκνχ έρεη ζέζεη θαη ν Δ.
Άξα, ε αηηηφηεηα είλαη αλαγθαία, αιιά φρη ηθαλή ζπλζήθε γηα ηε ζηνηρεηνζέηεζε ηεο αληηθεηκεληθήο
ππφζηαζεο.
3. Λνηπέο ζεσξίεο πεξί αηηηφηεηαο: α) ζεσξία ηνπ λνκνηεινύο όξνπ -> έλα απνηέιεζκα
πξνθαιείηαη αηηησδψο απφ κηα πξάμε, φηαλ ζπλδέεηαη κε απηφ θαηά θπζηθή λνκνηέιεηα / β) ζεσξία
ηεο λνκηθά ζεκαληηθήο αηηηόηεηαο -> π.ρ. ν Α ρηππά ηε Β, ε νπνία γηα λα γιηηψζεη πέθηεη απφ ηνλ
εμψζηε θαη πεζαίλεη. Φπζηθά, ππάξρεη αηηηφηεηα· φκσο, ην αλ ππάξρεη ε εηδηθή ζηελή ζρέζε, πνπ
απαηηείηαη γηα ηε ζηνηρεηνζέηεζε ηνπ ΠΚ 311 εδ. α', είλαη δήηεκα εξκελείαο / γ) ζεσξία ηεο
πξόζθνξεο αηηίαο -> κηα πξάμε είλαη αηηία ηνπ απνηειέζκαηνο κφλν φηαλ έρεη, θαηά ηελ θνηλή πείξα,
ηε γεληθή ηάζε (=είλαη πξφζθνξε) λα ην πξνθαιέζεη· αληίζεηα, παξάγνληεο πνπ πξνθάιεζαλ ην
απνηέιεζκα θαηά ηχρε είλαη λνκηθά αδηάθνξνη (π.ρ. ν αληςηφο, επεηδή ζέιεη λα θιεξνλνκήζεη ην ζείν
ηνπ, ηνλ ζηέιλεη λα ηαμηδέςεη κε αεξνπιάλν, κε γλσξίδνληαο φηη απηφ είλαη παγηδεπκέλν κε βφκβα·
αλ, φκσο, ην γλψξηδε ππάξρεη αίηην).
4. Ζ αηηηφηεηα σο λνκηθή έλλνηα: Ζ αηηηφηεηα αλαγλσξίδεηαη σο λνκηθή έλλνηα ζηελ πεξίπησζε πνπ
-γηα ηα απνηειέζκαηα θάπνησλ βιαβψλ- ζεσξείηαη ππεχζπλνο έλαο νξηζκέλνο ακθίβνινο ιφγνο,
επεηδή δε βξίζθνληαη άιινη νξαηνί.
4.1 Γεληθή αηηηφηεηα: Τπάξρεη φηαλ, απφ πιείνλα ελδηάκεζα απνηειέζκαηα ηεο ίδηαο πξάμεο ηνπ
απηνχ δξάζηε, δε κπνξεί λα δηαπηζησζεί πνην αθξηβψο πξνθάιεζε ηελ ηειηθή βιάβε- π.ρ. δηάζεζε
πξντφληνο ζηελ αγνξά, απφ ην νπνίν πξνήιζε βιάβε έλλνκνπ αγαζνχ, ρσξίο λα είλαη γλσζηφ απφ
πνηα νπζία ηνπ.
5. Γηαθνπή ζσζηηθήο αηηηψδνπο δηαδξνκήο: Όηαλ ν δξάζηεο καηαηψλεη ηε ζσηεξία ελφο έλλνκνπ
αγαζνχ κε ζεηηθή ζπκπεξηθνξά- π.ρ. ν Α, αληηιακβαλφκελνο φηη ν Β θηλδπλεχεη, πξνζπαζεί λα ηνλ
ζψζεη, πιελ φκσο εκπνδίδεηαη κε γξνζηέο απφ ηνλ Γ, ερζξφ ηνπ Β. ΢ηηο πεξηπηψζεηο απηέο ππάξρεη
αηηηφηεηα κεηαμχ ηεο πξάμεο παξεκπφδηζεο θαη ηεο πξνζβνιήο ηνπ έλλνκνπ αγαζνχ θαη, άξα,
έγθιεκα ελέξγεηαο. Όηαλ ππάξρνπλ νη επαξθείο πξνυπνζέζεηο κηαο αηηηψδνπο δηαδξνκήο, πνπ
νδεγνχλ λνκνηειεηαθά ζηε ζσηεξία ηνπ έλλνκνπ αγαζνχ (=ζσζηηθνί φξνη πνπ ζα απέηξεπαλ ην
απνηέιεζκα), ε πξάμε παξεκπφδηζεο ηνπ δξάζηε είλαη απηή πνπ πξνζδίδεη θνηλσληθφ λφεκα ζηελ
αηηηψδε δηαδξνκή. Δδψ, ν δξάζηεο πξνθαιεί ηελ παξάιεηςε ηνπ παξεκπνδηδφκελνπ λα απνηξέςεη ην
εγθιεκαηηθφ απνηέιεζκα. Βέβαηα, εθείλνο, ν νπνίνο -ζπλεπεία ηεο ελέξγεηαο ηνπ δξάζηε- ζηεξείηαη
ηεο θπζηθήο δπλαηφηεηαο ηεο ελέξγεηαο ή ηεο γλψζεο φηη ππάξρεη αλάγθε, δελ παξαιείπεη, αθνχ δελ

ππάξρεη θαλ ζπκπεξηθνξά.
ΗΗ. Ο αληηθεηκεληθφο θαηαινγηζκφο ηνπ απνηειέζκαηνο: Σν απνηέιεζκα κπνξεί λα θαηαινγηζηεί

αληηθεηκεληθά ζηε ζπκπεξηθνξά ηνπ δξάζηε, φηαλ ζπληζηά πξαγκάησζε ελφο λνκηθά ζεκαληηθνχ
θηλδχλνπ, εμαηηίαο ηνπ νπνίνπ είλαη άδηθε ε ζπκπεξηθνξά ηνπ δξάζηε => ζπλάθεηα θηλδχλνπ
(=αηηηψδεο ζρέζε κεηαμχ ηνπ λνκηθά ζεκαληηθνχ θηλδχλνπ θαη ηνπ απνηειέζκαηνο).
1. Θεσξεηηθή ζεκειίσζε: Γηα λα ηζρχζεη ν δεπηεξεχσλ θαλφλαο, πξέπεη ε κε πξνζβνιή ηνπ

έλλνκνπ αγαζνχ (=απνηέιεζκα) λα είλαη αλζξσπίλσο δπλαηή θαη φρη αληηθεηκεληθψο αλαπφθεπθηε (-
>φηαλ ε ζπκπεξηθνξά ηνπ δξάζηε δελ επεξεάδεη ηελ εμέιημε ησλ γεγνλφησλ θαη ην απνηέιεζκα πνπ
πξνθχπηεη δε ζεσξείηαη λνκηθά ζεκαληηθφ έξγν ηνπ). Άξα, απφ φια ηα απνηειέζκαηα, πνπ πξνήιζαλ
αηηησδψο απφ ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ δξάζηε, πξέπεη λα επηιέγνληαη κφλν φζα κπνξνχλ λα
αλαγλσξηζηνχλ σο έξγα ηνπ, δειαδή βξίζθνληαη ππφ ηνλ έιεγρφ ηνπ, δηφηη έηζη ζεκειηψλεηαη ην
άδηθν.
1.2 Ο αληηθεηκεληθφο θαηαινγηζκφο σο πξφζζεην ζηνηρείν ηεο αηηηφηεηαο: Ο αληηθεηκεληθφο

θαηαινγηζκφο επηηειεί δηνξζσηηθή ιεηηνπξγία, αθνχ πξνυπνζέηεη θαη ζπκπιεξψλεη ηε ζεσξία ηεο
αηηηφηεηαο.
2. Πφηε απνθιείεηαη ν αληηθεηκεληθφο θαηαινγηζκφο;
2.1 ΟΣΑΝ Ο ΚΗΝΓΤΝΟ΢ ΓΔΝ ΔΗΝΑΗ ΝΟΜΗΚΑ ΢ΖΜΑΝΣΗΚΟ΢: Αλ δελ απνδνθηκάδεηαη απφ
ην δίθαην, ν θίλδπλνο δελ είλαη λνκηθά ζεκαληηθφο. Γηα λα ζέζεη ν δξάζηεο έλαλ λνκηθά ζεκαληηθφ
θίλδπλν, ε πξάμε ηνπ πξέπεη λα είλαη πξφζθνξε λα πξνθαιέζεη νξηζκέλν εγθιεκαηηθφ απνηέιεζκα.
Πξνο ηε δεκηνπξγία ελφο απνδνθηκαδφκελνπ απφ ην δίθαην θηλδχλνπ εμνκνηνχηαη ε επίηαζε ελφο ήδε
πθηζηάκελνπ, αθνχ έηζη ν πξάηησλ ρεηξνηεξεχεη ηελ θαηάζηαζε ελφο ήδε απεηινχκελνπ έλλνκνπ
αγαζνχ.
2.1.2 Ζ επηηξεπηή επηθίλδπλε δξάζε: Πξάμεηο πνπ είλαη αληηθεηκεληθά επηθίλδπλεο γηα ηα έλλνκα
αγαζά, πιελ φκσο δελ ππεξβαίλνπλ ηα φξηα ηνπ θνηλσληθά πξφζθνξνπ, είλαη επηηξεπηέο εθφζνλ
δηελεξγνχληαη ζχκθσλα κε ηνπο θαλφλεο ηεο νηθείαο δξαζηεξηφηεηαο (π.ρ. θαηαζθεπή απηνθηλήησλ ή
αεξνζθαθψλ). Απηφ ζπκβαίλεη δηφηη ην γεληθφ θίλδπλν ηεο δσήο ηνλ γλσξίδεη θαη ηνλ ππνινγίδεη ν
θαζέλαο πνπ κεηέρεη ζε κία επηηξεπηή θηλδπλψδε δηαδηθαζία (π.ρ. νδηθή ή ελαέξηα θπθινθνξία).
2.1.3 Ζ πεξηζηνιή ηνπ θηλδχλνπ: Γελ πιεξνχηαη ε αληηθεηκεληθή ππφζηαζε, κε θαηαινγηδνκέλνπ

αληηθεηκεληθψο ηνπ απνηειέζκαηνο, ζε πεξίπησζε πεξηζηνιήο ελφο θηλδχλνπ, πνπ ήδε δξνκνιφγεζε
ην απνηέιεζκα- π.ρ. ν Α κε θίλεζή ηνπ πεηπραίλεη ψζηε ην, ήδε θαηεπζπλφκελν ζην θεθάιη ηνπ Β,
ρηχπεκα απφ ηνλ Γ λα πιήμεη ηνλ ψκν ηνπ ζχκαηνο Β -> ε πξάμε ηνπ Α είλαη κελ άδηθε, αιιά φρη
θαηαινγηζηή. Όηαλ, φκσο, ν θίλδπλνο δελ έρεη δξνκνινγεζεί, αιιά ν δξάζηεο πξνθαιεί ηελ αηηηψδε
αιιεινπρία, ζέηνληαο έλαλ απηνηειή, απνδνθηκαδφκελν απφ ην δίθαην, θίλδπλν, ηφηε ν
αληηθεηκεληθφο θαηαινγηζκφο δελ απνθιείεηαη θαη ε αληηθεηκεληθή ππφζηαζε πιεξνχηαη (π.ρ. ν
ππξνζβέζηεο πεηά απφ ην παξάζπξν έλα παηδί, ηνπ νπνίνπ ε δσή θηλδπλεχεη απφ θσηηά, κε
απνηέιεζκα ην παηδί λα ζπάζεη ην ρέξη ηνπ -> ε αληηθεηκεληθή ππφζηαζε πιεξνχηαη, αιιά ην άδηθν
αίξεηαη ιφγσ θαηάζηαζεο αλάγθεο).

2.1.4 Καζπζηέξεζε ηνπ απνηειέζκαηνο: Δμνκνηψλεηαη κε ηελ πεξηζηνιή θηλδχλνπ.
2.2 ΟΣΑΝ Ζ ΑΗΣΗΧΓΖ΢ ΓΗΑΓΡΟΜΖ ΓΔΝ ΤΠΟΚΔΗΣΑΗ ΢ΣΟΝ ΔΛΔΓΥΟ ΣΟΤ ΓΡΑ΢ΣΖ:
Απηφ ζπκβαίλεη φηαλ ε αηηηψδεο δηαδξνκή θείηαη εθηφο ησλ αλζξψπηλσλ δπλαηνηήησλ- π.ρ. πείζσ ηνλ
Α λα πάεη δηαθνπέο ζηα ρηφληα, κε ηελ ειπίδα φηη ζα ζθνησζεί απφ ρηνλνζηηβάδα. ΢ε απηέο ηηο
πεξηπηψζεηο, ν δξάζηεο ζέηεη θάπνηνλ απνδνθηκαδφκελν απφ ην δίθαην θίλδπλν, σζηφζν, ε αηηηψδεο
δηαδξνκή είλαη παληειψο άηππε.
2.3 ΟΣΑΝ ΠΡΟΚΔΗΣΑΗ ΓΗΑ ΔΝΣΔΛΧ΢ ΑΣΤΠΖ ΑΗΣΗΧΓΖ ΓΗΑΓΡΟΜΖ: Άηππε είλαη ε
αηηηψδεο δηαδξνκή πνπ θείηαη εθηφο ηεο θνηλήο πείξαο ηεο δσήο, θαη γη' απηφ δελ είλαη αληηθεηκεληθά
πξνβιέςηκε (π.ρ. ν Α, απνπεηξψκελνο λα ζθνηψζεη ηνλ Β, ηνπ πξνθαιεί ηξαχκα κε καραίξη· φκσο,
ηειηθά, ν Β πεζαίλεη ιφγσ ηξνραίνπ, θαηά ηε κεηαθνξά ηνπ ζην λνζνθνκείν => ν Α ζα ηηκσξεζεί
ΜΟΝΟ γηα απφπεηξα αλζξσπνθηνλίαο). Σν ίδην ηζρχεη θαη φηαλ, ιφγσ ηεο ηδηάδνπζαο ηδηνζπζηαζίαο
ηνπ ζχκαηνο ή ελ γέλεη ηνπ πιηθνχ αληηθεηκέλνπ ηεο πξάμεο, ζην απνηέιεζκα πξαγκαηψλεηαη φρη ν
θίλδπλνο ηεο πξάμεο, αιιά άιινο εγγελήο ζηελ ηδηνζπζηαζία απηή (π.ρ. ακπρή πξνθαιεί ην ζάλαην
αηκνθηιηθνχ / αθή ηζηγάξνπ πξνθαιεί θσηηά ζε ρψξν φπνπ άιινο είρε πεηάμεη αζπλείδεηα
ειαηησκαηηθέο θηάιεο πξνπαλίνπ).
2.4 ΟΣΑΝ ΓΔ ΢ΤΝΣΡΔΥΔΗ Ο ΢ΚΟΠΟ΢ ΠΡΟ΢ΣΑ΢ΗΑ΢ ΣΟΤ ΚΑΝΟΝΑ: Αλ δε ζπληξέρεη ν

ζθνπφο ηνπ θαλφλα, ηφηε ην απνηέιεζκα δε ζπληζηά πξαγκάησζε ηνπ θηλδχλνπ, πξνο απνθπγή ηνπ
νπνίνπ είλαη άδηθε ε ζπκπεξηθνξά (π.ρ. ν Α, αθνχ παξαβηάδεη εξπζξφ ζεκαηνδφηε, θαηεπζχλεηαη
πιένλ κε θαλνληθή ηαρχηεηα ζηελ επφκελε δηαζηαχξσζε, φπνπ μαθληθά πεηάγεηαη κπξνζηά ηνπ έλα
παηδί θαη ην ηξαπκαηίδεη).
2.5 ΔΠΗ ΝΟΜΗΜΖ΢ ΔΝΑΛΛΑΚΣΗΚΖ΢ ΢ΤΜΠΔΡΗΦΟΡΑ΢: Αθνξά ηα εμ ακειείαο εγθιήκαηα

θαη ζπκβαίλεη φηαλ κπνξνχκε λα ππνζέζνπκε φηη ην απνηέιεζκα ζα είρε επέιζεη, αθφκε θη αλ ν
δξάζηεο είρε θεξζεί επηκειψο (π.ρ. ν γηαηξφο ρνξήγεζε σο αλαηζζεηηθφ θνθαΐλε αληί ηεο
ελδεδεηγκέλεο λνβνθαΐλεο -> αξγφηεξα, δηαπηζηψζεθε φηη ν αζζελήο ζα είρε πεζάλεη θη αλ είρε πάξεη
λνβνθαΐλε, ιφγσ κηαο κε εθ ησλ πξνηέξσλ δηαγλψζηκεο πάζεζήο ηνπ). ΢ηηο πεξηπηψζεηο απηέο,
πξέπεη λα ππάξρεη αηηηφηεηα κεηαμχ ηεο αληηθεηκεληθήο παξάβαζεο ελφο θαζήθνληνο επηκέιεηαο θαη
ηνπ απνηειέζκαηνο· ηφηε, ην απνηέιεζκα είλαη αληηθεηκεληθά αλαπφθεπθην θαη δελ ππάξρεη ζπλάθεηα
θηλδχλνπ.
2.6 ΟΣΑΝ ΣΟ ΑΠΟΣΔΛΔ΢ΜΑ ΟΦΔΗΛΔΣΑΗ ΢Δ ΑΤΣΟΓΗΑΚΗΝΓΤΝΔΤ΢Ζ ΣΟΤ ΠΑΘΟΝΣΑ

Ή ΠΡΑΞΖ ΣΡΗΣΟΤ: Ο αληηθεηκεληθφο θαηαινγηζκφο απνθιείεηαη, ιφγσ έιιεηςεο ζπλάθεηαο
θηλδχλνπ ζηηο εμήο πεξηπηψζεηο -> α) επί απηνδηαθηλδύλεπζεο, δειαδή, φηαλ ν παζψλ κε ηε
ζπκπεξηθνξά ηνπ ζέηεη λέν θίλδπλν, ν νπνίνο θαη πξαγκαηψλεηαη, κφλνο απηφο, ζην απνηέιεζκα- π.ρ.
ν Δ ηξαπκαηίδεη ηνλ Ε· ν Ε, φκσο, ηειηθά πεζαίλεη, επεηδή αξλείηαη λα ππνβιεζεί ζε κεηάγγηζε / β)
όηαλ παξεκβάιιεηαη πξάμε ηξίηνπ -> ζπκβαίλεη ηδίσο ζε ηαηξηθά ζθάικαηα. ΑΝΣΗΘΔΣΑ, ν
αληηθεηκεληθφο θαηαινγηζκφο ΓΔΝ ΑΠΟΚΛΔΗΔΣΑΗ φηαλ, παξά ηελ απηνδηαθηλδχλεπζε ή ηελ πξάμε
ηξίηνπ, ζην απνηέιεζκα πξαγκαηψλεηαη ν θίλδπλνο πνπ έζεζε ν δξάζηεο- π.ρ. ζπλήζσο ζπκβαίλεη
φηαλ ν παζψλ δελ έρεη απηνλνκία βνχιεζεο, δειαδή είλαη αλίθαλνο πξνο θαηαινγηζκφ.
2.7 ΟΣΑΝ ΣΟ ΒΑΡΤΣΔΡΟ ΑΠΟΣΔΛΔ΢ΜΑ ΓΔ ΢ΤΝΗ΢ΣΑ ΠΡΑΓΜΑΣΧ΢Ζ ΣΟΤ

ΚΗΝΓΤΝΟΤ ΠΟΤ ΣΔΘΖΚΔ ΜΔ ΣΟ ΒΑ΢ΗΚΟ ΔΓΚΛΖΜΑ: ΢ηα εθ ηνπ απνηειέζκαηνο
δηαθξηλφκελα εγθιήκαηα (ΠΚ 29) απνθιείεηαη ν αληηθεηκεληθφο θαηαινγηζκφο, φηαλ ην πεξαηηέξσ
βαξχηεξν απνηέιεζκα δε ζπληζηά πξαγκάησζε ηνπ ηδηαίηεξα απνδνθηκαδφκελνπ θηλδχλνπ πνπ ζέηεη
ν δξάζηεο κε ην βαζηθφ έγθιεκα.

2.8 Ζ 'απαγφξεπζε ηεο αλαδξνκήο' σο ιφγνο απνθιεηζκνχ ηνπ αληηθεηκεληθνχ θαηαινγηζκνχ;

Μπνξεί λα απνθιεηζηεί ν αληηθεηκεληθφο θαηαινγηζκφο ηνπ απνηειέζκαηνο ζηε ζπκπεξηθνξά ηνπ
δξάζηε, κφλν αλ ζην απνηέιεζκα δελ πξαγκαηψζεθε ν θίλδπλνο πνπ ν ίδηνο έζεζε. Δπηπιένλ, δφιηα ή
ακειήο ελέξγεηα ηξίηνπ απνθιείνπλ ηνλ αληηθεηκεληθφ θαηαινγηζκφ, κφλν αλ κε ηελ παξεκβνιή ηνπο
πξαγκαηψλεηαη άιινο θίλδπλνο, δηαθνξεηηθφο απφ απηφλ πνπ έζεζε ν δξάζηεο κε ηελ πξάμε ηνπ.
2.9 Πξάμεηο δηάζσζεο: Καηαινγίδνληαη αληηθεηκεληθά ζην δξάζηε, εθφζνλ απνηεινχλ ηππηθφ θαη
εγγελέο επαθφινπζν ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ. Έηζη, αλ θαηά ηελ πξνζπάζεηα δηάζσζεο ηνπ
απεηινχκελνπ έλλνκνπ αγαζνχ ν δηαζψζηεο ππνζηεί βιάβε, απηή ζεσξείηαη έξγν ηνπ δξάζηε, αθφκε
θη αλ πξνεγήζεθε ε εθνχζηα απηνδηαθηλδχλεπζε ηνπ δηαζψζηε.
§9 Ζ ΤΠΟΚΔΗΜΔΝΗΚΖ ΤΠΟ΢ΣΑ΢Ζ
Τπνθεηκεληθή ππφζηαζε είλαη ηα ππνθεηκεληθά ζηνηρεία πνπ ρξεζηκνπνηεί ν λνκνζέηεο γηα λα

πεξηγξάςεη θαη λα εμεηδηθεχζεη κηα πνηληθψο αμηφινγε αδηθνπξαγία. Απνηειείηαη απφ ->
Η. Σα ππνθεηκεληθά ζηνηρεία ηνπ αδίθνπ: Απαξαίηεηα γηα ηε δηαθνξνπνίεζε ηνπ εθάζηνηε

εγθιήκαηνο, ηφζν έλαληη άιισλ φζν θαη έλαληη κε αμηφπνηλσλ κνξθψλ ζπκπεξηθνξάο.
1. Σα επηκέξνπο ππνθεηκεληθά ζηνηρεία ηνπ αδίθνπ: α) ν ζθνπόο επίηεπμεο νξηζκέλνπ

απνηειέζκαηνο -> αθνξά ηα εγθιήκαηα ζθνπνχ, ηα νπνία παξνπζηάδνπλ ππεξρεηιή ππνθεηκεληθή
ππφζηαζε. Αξθεί ε επηδίσμε ηνπ ζθνπνχ, ρσξίο λα απαηηείηαη πξαγκάησζή ηνπ. Όηαλ, κάιηζηα, ην
ζθνπνχκελν απνηέιεζκα πξφθεηηαη θαηά ην ζρεδηαζκφ ηνπ δξάζηε λα επέιζεη αθ' εαπηνχ, γίλεηαη
ιφγνο γηα θφινπξα εγθιήκαηα απνηειέζκαηνο (π.ρ. απάηε), ελψ αλ πξφθεηηαη λα πξαγκαησζεί κε
δεχηεξε, επαθνινπζνχζα πξάμε ηνπ δξάζηε, γίλεηαη ιφγνο γηα αηειψο δίπξαθηα εγθιήκαηα (π.ρ.
θινπή) / β) ε ππνθεηκεληθή ηάζε -> αθνξά ηα εγθιήκαηα 'ππνθεηκεληθήο ηάζεσο'. Υαξαθηεξίδεη ηε
βνχιεζε ηνπ δξάζηε θαη ζεκειηψλεη ηελ ηδηαίηεξε απαμία ηεο πξάμεο ηνπ (π.ρ. γηα ηε ζηνηρεηνζέηεζε
ηνπ ΠΚ 337 §1 απαηηείηαη θαη εδνληζηηθφο ζθνπφο) / γ) ε απόθαζε ηέιεζεο ηνπ εγθιήκαηνο ->
αθνξά ηελ απφπεηξα (ΠΚ 42) θαη ηζνδπλακεί κε ην δφιν ηέιεζεο· ρσξίο απηφλ ε αξρή εθηέιεζεο δε
λνείηαη σο άδηθε πξάμε / δ) ηα κε γλήζηα θξνλεκαηηθά ζηνηρεία -> πξφθεηηαη γηα ηελ ππνθεηκεληθή
πιεπξά ηδηαίηεξσλ ζηνηρείσλ ηνπ αδίθνπ (π.ρ. 'ηδηαίηεξε ζθιεξφηεηα' ζην ΠΚ 380 §2 θαη ε 'ζπλερήο
ζθιεξή ζπκπεξηθνξά' ζην ΠΚ 312).
2. Πξαθηηθή ζεκαζία ησλ ππνθεηκεληθψλ ζηνηρείσλ ηνπ αδίθνπ: α) ζεκειηώλνπλ ην άδηθν / β)

πξέπεη λα ζπληξέρνπλ θαη ζην πξόζσπν ηνπ αλίθαλνπ πξνο θαηαινγηζκό δξάζηε, πξνθεηκέλνπ λα
επηβιεζεί κέηξν αζθαιείαο / γ) πξέπεη λα ζπληξέρνπλ ζην πξόζσπν όισλ ησλ ζπκπξαηηόλησλ,
πξνθεηκέλνπ λα ζηνηρεηνζεηεζεί ζπλαπηνπξγία· αλ δε ζπληξέρνπλ, ηφηε γίλεηαη ιφγνο γηα άκεζε
ζπλέξγεηα / δ) απαηηνύληαη γηα ηε ζηνηρεηνζέηεζε ηεο απόπεηξαο.
3. Σα θξνλεκαηηθά ζηνηρεία: Απνηεινχλ ππνθεηκεληθά ζηνηρεία ηεο ελνρήο (π.ρ. θαθνβνπιία,

ηδηνηέιεηα, θπγνπνλία, θηινρξεκαηία). Δθθξάδνπλ αμηνινγήζεηο ηεο βνχιεζεο ηνπ δξάζηε, δειαδή
εμεηδηθεχνπλ ην αμηνθαηάθξηην θξφλεκα, πνπ εκπλέεη ην ζρεκαηηζκφ ηεο βνχιεζεο απηήο.
ΗΗ. Ο δφινο σο ππνθεηκεληθφ ζηνηρείν ηνπ αδίθνπ: Ο δφινο είλαη θνηλφο ζε φια ηα εγθιήκαηα
δφινπ· ζεκειηψλεη ην άδηθν θαη δελ έρεη ζεκαζία γηα ηελ ελνρή γηα ηνπο εμήο ιφγνπο -> α) ν δόινο
πξνζδηνξίδεη ηε βαξύηεηα ηνπ αδίθνπ, δειαδή ην θνηλσληθό λόεκα κηαο ζπκπεξηθνξάο. Με άιια
ιφγηα, ζπκβάιιεη ζηελ πεξηγξαθή θαη δηάγλσζε ηεο θνηλσληθνεζηθήο απαμίαο ηεο πξάμεο (π.ρ. ΠΚ

299 §1, 381, 183, 186, 187 §1, 187Α §5) / β) ν δόινο είλαη θαηά λόκνλ ππνθεηκεληθό ζηνηρείν ηνπ
αδίθνπ ζηελ απόπεηξα. Ο λνκνζέηεο, ήδε ζην ΠΚ 42, αλαγλσξίδεη φηη απηφο ζπλζεκειηψλεη ην
άδηθν. Ζ ξχζκηζε απηή έρεη γεληθή ηζρχ, δειαδή ηζρχεη θαη γηα ην ηεηειεζκέλν έγθιεκα. Πάλησο, ε
ζπγθεθξηκέλε δηάηαμε αληηθάζθεη κε ην ΠΚ 30 §1, ζχκθσλα κε ηελ νπνία ν δφινο, φηαλ δελ ππάξρεη
απφπεηξα, δε ζεκειηψλεη ην άδηθν, παξά κφλν ηνλ θαηαινγηζκφ (π.ρ. αλ ξίμσ κηα πέηξα θαηά ηνπ Α
γηα λα ηνλ ηξαπκαηίζσ, φζν ε πέηξα βξίζθεηαη ζηνλ αέξα ν δφινο είλαη ζηνηρείν ηνπ αδίθνπ· κφιηο,
φκσο, ε πέηξα πξνζγεησζεί ζην θεθάιη ηνπ παζφληνο, ν δφινο 'κεηαπεδά' ζηνλ θαηαινγηζκφ) / γ)
δόιν κπνξεί λα έρεη θαη ν αλίθαλνο πξνο θαηαινγηζκό -> αθνξά ηφζν ηνπο αλειίθνπο θαη ηνπο
επξηζθφκελνπο ζε λνζεξή δηαηάξαμε ησλ πλεπκαηηθψλ ιεηηνπξγηψλ, φζν θαη ηνπο επξηζθφκελνπο ζε
θαηάζηαζε πιήξνπο κέζεο (ΠΚ 193, 69, 126). Αληίζεηα, αλ ν δφινο ήηαλ πξνυπφζεζε ηεο ελνρήο,
ηφηε ν αλίθαλνο πξνο θαηαινγηζκφ δε ζα κπνξνχζε λα έρεη δφιν, αθνχ δελ είλαη δεθηηθφο κνκθήο / δ)
ν δόινο απνηειεί ινγηθή πξνϋπόζεζε ησλ ππνθεηκεληθώλ ζηνηρείσλ ηνπ αδίθνπ -> π.ρ. ζηελ θινπή,
φπνηνο δελ έρεη δφιν αθαίξεζεο, δελ κπνξεί λα έρεη θαη ζθνπφ παξάλνκεο ηδηνπνίεζεο / ε) ν δόινο
επεξεάδεη ηελ εθαξκνγή ησλ δηαηάμεσλ γηα ηελ άκπλα (ΠΚ 22) θαη ηελ θαηάζηαζε αλάγθεο (ΠΚ
25). ΢ΤΜΠΔΡΑ΢ΜΑ -> Ο δφινο είλαη θαη πξνυπφζεζε ηνπ αδίθνπ.
1. Ο δφινο σο ππνθεηκεληθφ ζηνηρείν ηνπ αδίθνπ θαη ν αληηθεηκεληθφο ραξαθηήξαο ηνπ αδίθνπ:
Σν άδηθν, αθφκε θαη κε ηελ απνδνρή ππνθεηκεληθψλ ζηνηρείσλ, παξακέλεη αληηθεηκεληθφ κέγεζνο·
απηφ ζπκβαίλεη δηφηη ε έλλνκε ηάμε έρεη γεληθή ηζρχ, απαηηψληαο ηα ίδηα απφ θάζε απνδέθηε ησλ
θαλφλσλ δηθαίνπ. Δμάιινπ, ε έλλνκε ηάμε ελδηαθέξεηαη γηα ηε ζπκκφξθσζε ησλ θνηλσλψλ ζηνπο
δεχηεξνπο θαλφλεο θαη φρη γηα ην ελδηάζεην θξφλεκά ηνπο.
2. Ζ δηδαζθαιία γηα ηε δηπιή ζέζε ηνπ δφινπ: Ο δφινο αθ' ελφο πξνζδηνξίδεη ην θνηλσληθφ λφεκα
ηεο πξάμεο (=απαμία ηεο ζπκπεξηθνξάο, πνηφηεηα ηνπ αδίθνπ) θαη σο εθ ηνχηνπ είλαη ππνθεηκεληθφ
ζηνηρείν ηνπ αδίθνπ· αθ' εηέξνπ απνηειεί κνξθή ςπρηθνχ ζπλδέζκνπ ηνπ δξάζηε πξνο ηα
αληηθεηκεληθά ζηνηρεία ηεο πξάμεο θαη ζπληζηά κνξθή ππαηηηφηεηαο, θαζψο πξνζδηνξίδεη ηε βαξχηεηα
ηεο ελνρήο. Με άιια ιφγηα, ππνζηεξίδεηαη φηη ν δφινο α) ζην επίπεδν ηεο εηδηθήο ππόζηαζεο ->
εθθξάδεη ην αλ πξάμε θαηεπζχλεηαη ζηελ πξνζβνιή ηνπ έλλνκνπ αγαζνχ, νπφηε απνηειεί έλδεημε γηα
ην αλ κπνξεί λα απνδνζεί κνκθή ζην δξάζηε / β) ζην επίπεδν ηεο ελνρήο -> δειψλεη φηη ε απφθαζε
ηνπ δξάζηε είλαη έλα θξφλεκα απνδνθηκαδφκελν απφ ηελ έλλνκε ηάμε (=κνξθή ππαηηηφηεηαο).
ΗΗΗ. Ζ ππαηηηφηεηα ζηνλ ειιεληθφ ΠΚ: βι. ΠΚ 26 -> α) απαηηείηαη ππαηηηόηεηα γηα θάζε έγθιεκα /
β) θαθνύξγεκα ζηνηρεηνζεηείηαη κόλν αλ ε πξάμε έρεη δόιν / γ) πιεκκειήκαηα ηηκσξνύληαη κόλν
αλ δηαπξαρζνύλ κε δόιν, εθηόο αλ ν λόκνο αλαγλσξίδεη θαη ηε δπλαηόηεηα ακέιεηαο (π.ρ.
αλζξσπνθηνλία- ΠΚ 299, 302) / δ) ηα πηαίζκαηα ηηκσξνύληαη είηε ν δξάζηεο είρε δόιν είηε
ακέιεηα / ε) απφ ηελ εθάζηνηε απεηινχκελε πνηλή ζπλάγεηαη θαη ε θάζε θνξά αμηνχκελε κνξθή
ππαηηηφηεηαο.
§10 Ο ΓΟΛΟ΢
Η. Έλλνηα θαη αληηθείκελν ηνπ δφινπ: Ο λνκνζεηηθφο νξηζκφο δίλεηαη ζην ΠΚ 27 §1. ΢ηε ζεσξία θαη
ζηε λνκνινγία, πάιη, δφινο ζεσξείηαη ε γλψζε θαη ζέιεζε πξαγκάησζεο ησλ ζηνηρείσλ ηεο
αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο. Οη νξηζκνί απηνί αλαδεηθλχνπλ ηα δχν ραξαθηεξηζηηθά ηνπ δφινπ, ην
γλσζηηθφ θαη ην βνπιεηηθφ, αιιά είλαη αλαθξηβείο δηφηη -> α) ν δξάζηεο κπνξεί λα ζέιεη κόλν ηελ
πξάμε ηνπ θαη ην αμηόπνηλν απνηέιεζκα (=βνύιεζε ηέιεζεο), ελώ γηα ηα ππόινηπα πεξηζηαηηθά
λνείηαη κόλν γλώζε / β) σο πξνο ην απνηέιεζκα, από ηελ άιιε, πνπ ζέιεη λα πξνθαιέζεη ν
δξάζηεο, αλαγλσξίδεηαη κόλν πξόγλσζε. Έηζη, έλαο γεληθφο νξηζκφο ηνπ δφινπ κπνξεί λα

δηαηππσζεί αθξηβέζηεξα σο βνχιεζε πξαγκάησζεο κηαο αμηφπνηλεο πξάμεο κε γλψζε ησλ

αληηθεηκεληθψλ πεξηζηάζεψλ ηεο. Αληηθείκελν ηνπ δφινπ είλαη ηα πεξηζηαηηθά πνπ κπνξνχλ λα
ππαρζνχλ ζηα ζηνηρεία ηεο αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο ππφ ζηελή έλλνηα, δειαδή, εθείλεο πνπ
ζεκειηψλεη ην άδηθν· αδηάθνξνη είλαη νη φξνη ηνπ αμηνπνίλνπ ή νη πξνυπνζέζεηο ηεο πνηληθήο δίθεο. Ο
δξάζηεο, ινηπφλ, πξέπεη λα γλσξίδεη φηη έρεη ηηο ηδηφηεηεο πνπ πξνβιέπεη ν λφκνο, ηειεί πξάμε πνπ
πξνβιέπεη ν λφκνο, ην αληηθείκελν ζην νπνίν επελεξγεί έρεη ηηο ηδηφηεηεο πνπ πξνβιέπεη ν λφκνο θαη
φηη πξαγκαηνπνηεί ηελ πξάμε ππφ ηηο πεξηζηάζεηο πνπ πξνβιέπεη ν λφκνο. Αθφκε, γλψζε κε ηε κνξθή
πξφγλσζεο απαηηείηαη θαη σο πξνο επειζψλ απνηέιεζκα· ν πξάηησλ, δειαδή, πξέπεη λα πξνβιέπεη
ηνπιάρηζηνλ σο δπλαηφ ην απνηέιεζκα ηεο πξάμεο ηνπ. Πεξαηηέξσ, ε γλψζε πξέπεη λα θαιχπηεη θαη
ηα άγξαθα ζηνηρεία ηεο αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο (π.ρ. ΠΚ 390 -> ν δξάζηεο πξέπεη λα γλσξίδεη φηη
παξαβαίλεη ηνπο θαλφλεο ηεο επηκεινχο δηαρείξηζεο). Σέινο, ε γλψζε πξέπεη λα θαιχπηεη θαη ηηο
πξαγκαηηθέο πξνυπνζέζεηο ηνπ αληηθεηκεληθνχ θαηαινγηζκνχ.
Δηδηθφηεξα, ζηα κε γλήζηα εγθιήκαηα παξάιεηςεο, ν δξάζηεο πξέπεη λα γλσξίδεη φηη δελ επηρεηξεί
ηελ επηβεβιεκέλε ελέξγεηα / φηη ζπληξέρνπλ εθείλα ηα πεξηζηαηηθά πνπ ζεκειηψλνπλ ηελ ηδηαίηεξε
λνκηθή ππνρξέσζή ηνπ / φηη ππάξρεη θίλδπλνο επέιεπζεο ελφο απνηειέζκαηνο / θαη λα ζέιεη ηφζν ηελ
παξάιεηςε φζν θαη ηελ επέιεπζε ηνπ απνηειέζκαηνο.
΢ην ζεκείν απηφ είλαη ρξήζηκν λα γίλνπλ νη εμήο παξαηεξήζεηο -> α) ραξαθηεξηζηηθό ηνπ δόινπ
είλαη ε απόθαζε ηνπ πξάηηνληνο λα ηειέζεη ηελ πξάμε ηνπ, αλ θαη γλσξίδεη ηηο πεξηζηάζεηο ππό ηηο
νπνίεο ηειείηαη θαη πξνβιέπεη ηα απνηειέζκαηά ηεο / β) ηα δύν ζηνηρεία ηνπ δόινπ είλαη
δηαβαζκίζηκα -> • ΓΝΧ΢Ζ: κπνξεί λα είλαη γλψζε ή πξφγλσζε βεβαηφηεηαο ή ελδερνκέλνπ,
αλαιφγσο ηνπ αλ ν δξάζηεο πξνβιέπεη ηελ πξαγκάησζε ηεο αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο σο βέβαηε ή
πηζαλή / ε γλψζε κπνξεί, πάιη, λα είλαη ελαξγήο ή πεξηζσξηαθή, αλαιφγσο ηνπ αλ ν δξάζηεο
αλαινγίδεηαη κε ζπλεηδεζηαθή θαζαξφηεηα ηελ πξαγκάησζε ηνπ εθάζηνηε αληηθεηκεληθνχ ζηνηρείνπ
ή απηή απιψο πεξηιακβάλεηαη ζην πεξηζψξην ηεο ζπλείδεζήο ηνπ / ηέινο, ε γλψζε κπνξεί λα είλαη
πεξηζζφηεξν ή ιηγφηεξν ζπγθεθξηκέλε ΗΗ • ΒΟΤΛΖ΢Ζ: κπνξεί λα ζπλίζηαηαη ζηελ επηδίσμε
επίηεπμεο νξηζκέλνπ απνηειέζκαηνο ή ζε απιή απνδνρή ηνπ.
1. Σα είδε ηνπ δφινπ: α) Άκεζνο δόινο πξώηνπ βαζκνύ (=επηδίσμε) -> ζπληξέρεη φηαλ ν δξάζηεο
πξάηηεη αθξηβψο γηα λα πξαγκαηψζεη ηελ αληηθεηκεληθή ππφζηαζε νξηζκέλνπ εγθιήκαηνο.
Υαξαθηεξηζηηθφ ηνπ είλαη ην ηζρπξφ βνπιεηηθφ ζηνηρείν, ελφςεη ηνπ νπνίνπ πεξηνξίδεηαη ε ζεκαζία
ηνπ γλσζηηθνχ ζηνηρείνπ. Δληνχηνηο, θαη γηα ηε ζηνηρεηνζέηεζε άκεζνπ δφινπ πξψηνπ βαζκνχ
απαηηείηαη θάπνηα ειάρηζηε πηζαλνιφγεζε ηνπ απνηειέζκαηνο· ε επηδίσμε ελφο νινζρεξψο απίζαλνπ
λα πξαγκαησζεί απνηειέζκαηνο δε ζεκειηψλεη δφιν. Δπνκέλσο, γηα ηε ζηνηρεηνζέηεζε ηεο
'επηδίσμεο', ν δξάζηεο πξέπεη λα έρεη ζέζεη έλαλ λνκηθά ζεκαληηθφ θίλδπλν, πξφζθνξν λα επηθέξεη ην
απνηέιεζκα. / β) Άκεζνο δόινο δεπηέξνπ βαζκνύ (=αλαγθαίνο δόινο) -> ν πξάηησλ πξνβιέπεη ηελ
πξαγκάησζε ηεο αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο ηεο πξάμεο ηνπ θαη ηελ απνδέρεηαη (π.ρ. ν Α θαίεη ην
εξγνζηάζηφ ηνπ γηα λα πάξεη ηελ αζθάιεηα, ελψ μέξεη φηη κέζα βξίζθεηαη έλα βξέθνο, ην νπνίν θαη'
αλάγθε ζα πεζάλεη). Άκεζνο δφινο δεπηέξνπ βαζκνχ κπνξεί λα ππάξρεη θαη σο πξνο ην έκκεζν θαη
απψηαην απνηέιεζκα ηεο πξάμεο, εθφζνλ απηφ πξνβιέπεηαη κε βεβαηφηεηα, έζησ θη αλ ην άκεζν
απνηέιεζκα ζεσξείηαη ελδερφκελν (π.ρ. ν δξάζηεο δελ μέξεη αλ ζα εθξαγεί ε βφκβα πνπ έβαιε· αλ,
φκσο, απηφ ζπκβεί, γλσξίδεη φηη ζίγνπξα ζα ζθνησζεί ν Α) / γ) Δλδερόκελνο δόινο (ΠΚ 27) ->
Τπάξρεη φηαλ ν δξάζηεο πξνβιέπεη σο ελδερφκελε ηελ πξαγκάησζε ηεο αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο
ηνπ εγθιήκαηνο θαη εληνχηνηο, πξάηηεη απνδερφκελνο απηή (π.ρ. ν Γ θαίεη ην ζηξψκα ηνπ θειηνχ ηνπ
γηα λα πξνθαιέζεη ππξθαγηά θαη λα απνδξάζεη, γλσξίδνληαο φηη έηζη κπνξεί λα πξνθιεζεί ν ζάλαηνο
ηνπ ζπγθξαηνχκελνχ ηνπ).

ΗΗ. Ζ ξχζκηζε ηνπ ΠΚ
1. Ζ πξφζεζε. Πφηε αξθεί νπνηνδήπνηε είδνο δφινπ: α) ζηελ απιή πεξηγξαθή ελόο
θαθνπξγήκαηνο ή πιεκκειήκαηνο από ην λόκν, ρσξίο αλαγξαθή ηεο αμηνύκελεο ππαηηηόηεηαο
(ΠΚ 324, 375 §1) / β) όηαλ ν λόκνο ρξεζηκνπνηεί ηνλ όξν 'πξόζεζε', ηελ νπνία εμνκνηώλεη κε δόιν
ζην ΠΚ 27. Σν ίδην ηζρχεη θαη γηα ηνλ φξν 'απφθαζε'.
2. Πφηε απαηηείηαη επηδίσμε: Όπνπ ν λφκνο απαηηεί ε πξάμε λα έρεη ηειεζηεί κε ζθνπφ ηελ
πξφθιεζε νξηζκέλνπ απνηειέζκαηνο, ρξεηάδεηαη άκεζνο δφινο α' βαζκνχ (βι. θαη ρξήζε φξσλ 'γηα
λα', 'απέβιεπε' ζην λφκν). ΢πλήζσο, ν ζθνπφο εκθαλίδεηαη σο πξφζζεην ππνθεηκεληθφ ζηνηρείν ηνπ
αδίθνπ (π.ρ. ζθνπφο παξάλνκνπ πεξηνπζηαθνχ νθέινπο- ΠΚ 216 §3, 385 §1). Όκσο, ζηα εγθιήκαηα
κε ππεξρεηιή ππνθεηκεληθή ππφζηαζε, ν ζθνπφο δελ αλαθέξεηαη θαη ζηα ζηνηρεία ηεο αληηθεηκεληθήο
ππφζηαζεο· ζε απηή ηελ πεξίπησζε αξθεί νπνηαδήπνηε κνξθή δφινπ.
2.1 Ζ επηδίσμε σο δφινο θαιχπησλ φιε ηελ αληηθεηκεληθή ππφζηαζε: α) άκεζνο δόινο πξώηνπ
βαζκνύ σο πξνο ηα ζηνηρεία ηεο αληηθεηκεληθήο ππόζηαζεο ζπάληα απαηηείηαη επζέσο (ΠΚ 310 §3,
311 εδ. βΓ) / β) αλ ν λόκνο δελ αλαγξάθεη ηίπνηα, απαηηεί άκεζν δόιν πξώηνπ βαζκνύ, όηαλ
κεηαμύ δύν πξάμεσλ ππάξρεη ζρέζε κέζνπ-ζθνπνύ (π.ρ. ζηε ιεζηεία, ε παξάλνκε βία πξέπεη λα
αζθείηαη γηα λα πεηχρεη ν δξάζηεο ηελ αθαίξεζε ή παξάδνζε ηνπ μέλνπ θηλεηνχ) / γ) ν άκεζνο δόινο
πξώηνπ βαζκνύ ζπλάγεηαη ζαθώο από ηε δηάηαμε, όηαλ ρξεζηκνπνηνύληαη όξνη όπσο 'επηρεηξεί',
'θαηνξζώλεη', 'πεηπραίλεη'.
3. Ζ γλψζε. Πφηε απνθιείεηαη ν ελδερφκελνο δφινο (ΠΚ 27 §2 εδ. α'): ΢πλήζσο γλψζε απαηηείηαη
σο πξνο ζπγθεθξηκέλν ζηνηρείν ηεο αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο, ελψ σο πξνο ηα ινηπά ζηνηρεία αξθεί
θαη ελδερφκελνο δφινο (=πξφζεζε)- π.ρ. ΠΚ 254 -> αξθεί ελδερφκελνο δφινο σο πξνο ηελ χπαξμε
λφκηκνπ ιφγνπ εμαίξεζεο, αιιά απαηηείηαη γλψζε σο πξνο ηελ απνζηψπεζε απηνχ. Πάλησο, ζε
θάπνηεο πεξηπηψζεηο απαηηείηαη άκεζνο δφινο δεπηέξνπ βαζκνχ σο πξνο φιε ηελ αληηθεηκεληθή
ππφζηαζε (ΠΚ 244, 323Α §3, 261). Όπνπ ν λφκνο απαηηεί ζθνπφ, ε βεβαηφηεηα πξφθιεζεο ηνπ
πεξαηηέξσ απνηειέζκαηνο δελ αξθεί γηα ηε ζεκειίσζε ηνπ αμηνπνίλνπ, εθφζνλ ν δξάζηεο δελ έρεη
πξάμεη αθξηβψο γηα λα πεηχρεη ην απνηέιεζκα (=επηδίσμε)- π.ρ. απηφο πνπ αθαηξεί μέλν απηνθίλεην
γηα λα θάλεη κηα βφιηα θαη λα ην επηζηξέςεη (ΠΚ 374Α §1) δελ ηειεί θαη θινπή ηεο βελδίλεο.
3.1 ΢ρέζε 'γλψζεο' θαη άκεζνπ δφινπ πξψηνπ βαζκνχ. Ζ επηδίσμε ελδερνκέλνπ: Όηαλ ν δξάζηεο
επηδηψθεη έλα απνηέιεζκα σο πξνο ην νπνίν ν λφκνο απαηηεί ηελ ελ γλψζεη πξφθιεζή ηνπ, ελψ ν ίδηνο
ην πξνβιέπεη απιψο σο ελδερφκελν, απνθιείεηαη ν ελδερφκελνο δφινο (ΠΚ 27 §2 εδ. α'). Έρεη
ππνζηεξηρζεί φηη ελ γλψζεη ηέιεζε κπνξεί λα ππάξμεη κφλν φηαλ ν δξάζηεο είλαη απνιχησο βέβαηνο
γηα ηε ζπλδξνκή ηνπ νηθείνπ ζηνηρείνπ ηεο αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο· αληίζεηα, ε αμηνχκελε απφ ην
λφκν γλψζε δε ζπληξέρεη, έζησ θη αλ ν δξάζηεο επηδηψθεη ην ελδερφκελν απνηέιεζκα. Όκσο, ε
άπνςε απηή είλαη εθηεζεηκέλε ζε αληηξξήζεηο -> ε επηδίσμε νξίδεηαη απηνηειψο θαη δελ είλαη κηα
γλψζε βεβαηφηεηαο πνπ ζπλνδεχεηαη απφ κηα ζθφπηκε βνχιεζε· άξα, ε κε ζπλδξνκή ηεο γλψζεο δελ
απνθιείεη ηελ επηδίσμε. Δμάιινπ, νη επηπξφζζεηεο γλσζηηθέο πξνυπνζέζεηο ηνπ άκεζνπ δφινπ
δεπηέξνπ βαζκνχ δελ απαηηνχληαη φηαλ ν δξάζηεο επηδηψθεη ην απνηέιεζκα, επεηδή απιψο
αλαπιεξψλνπλ ηε κεησκέλε ζπκκεηνρή ηνπ βνπιεηηθνχ ζηνηρείνπ πνπ ελππάξρεη ζηε γλψζε.
3.2 Δηδηθά δεηήκαηα: Σελ επηδίσμε δελ αλαηξεί ην αλ ε επέιεπζε ηνπ απνηειέζκαηνο είλαη
επηζπκεηή ή φρη (επράξηζηε ή δπζάξεζηε) γηα ην δξάζηε. Δθφζνλ γηα ηελ χπαξμε ζθνπνχ αξθεί ν
δξάζηεο λα επηδηψθεη ην απνηέιεζκα, είλαη αδηάθνξν αλ απηφο είλαη άκεζνο, έκκεζνο, ηειηθφο,
ελδηάκεζνο, εγγχηεξνο ή απψηεξνο. Τη γίλεηαη, όκσο, όηαλ ν ζθνπόο πνπ απαηηεί ν λόκνο είλαη

παληειώο αδηάθνξνο ή αλεπηζύκεηνο γηα ην δξάζηε, ν νπνίνο πξνβιέπεη σο βέβαηε ηελ πξόθιεζε
ηνπ πεξαηηέξσ απνηειέζκαηνο θαη παξά ηαύηα πιεξνί ηελ εηδηθή ππόζηαζε ηνπ εγθιήκαηνο,
επηδηώθνληαο άιιν ζθνπό; Καηά κία πξψηε άπνςε, ν δξάζηεο έρεη ζθνπφ θαη σο πξνο ην ππφ θξίζε
έγθιεκα, αλ ε πξαγκάησζή ηνπ σο κέζνπ πεξηιακβάλεηαη ζην ζρεδηαζκφ ηεο πξάμεο ηνπ· αληίζεηα,
αλ ζα έπξαηηε, έζησ θη αλ δε ρξεηαδφηαλ ε πξαγκάησζε ηνπ κέζνπ, έρνπκε άκεζν δφιν δεπηέξνπ
βαζκνχ θαη φρη πξψηνπ (π.ρ. δελ ηειεί θαη θινπή ν δξαπέηεο πνπ ην ζθάεη θνξψληαο ηε ζηνιή ηνπ
θπιαθηζκέλνπ). ΢ηα ίδηα ζπκπεξάζκαηα θαηαιήγεη θαη ε άπνςε πνπ απνβιέπεη ζην αλ ν ζθνπφο
απνηειεί ην ιφγν ηηκψξεζεο ηνπ εγθιήκαηνο, εθθξάδνληαο ηνλ ππξήλα ηνπ αδίθνπ ή φρη (π.ρ. ζηελ
θινπή, ππάξρεη ζθνπφο παξάλνκεο ηδηνπνίεζεο). Όηαλ, άξα, ν ελ ιφγσ ζθνπφο ειιείπεη,
ζπλαπνιείπεηαη θαη ν ππξήλαο ηνπ αδίθνπ. Ζ ζεσξία απηή, πάλησο, δε κπνξεί λα ηχρεη εθαξκνγήο,
δηφηη ε ζέζε ηεο φηη σο ζθνπφο κπνξεί λα λνεζεί θη ν άκεζνο δφινο δεπηέξνπ βαζκνχ, ζπληζηά
απαγνξεπκέλε αλαινγία ζηελ ΠΚ 27 §2 εδ. β'.
4. Πφηε πξέπεη λα ππάξρεη δφινο. Δπηγελφκελνο θαη πξνγελέζηεξνο δφινο: Ο δφινο πξέπεη λα
πθίζηαηαη θαηά ην ρξφλν ηέιεζεο ηεο πξάμεο, ρσξίο λα είλαη απαξαίηεην λα δηαηεξείηαη θαη θαηά ηελ
εμέιημε ηεο αηηηψδνπο δηαδξνκήο, νχηε θαη θαηά ην ρξφλν επέιεπζεο ηνπ απνηειέζκαηνο (=αξρή ηνπ
ηαπηφρξνλνπ- π.ρ. ν Α κεηαληψλεη γηα ηε βφκβα πνπ έβαιε θαη εηδνπνηεί ηηο αξρέο ή πξνζπαζεί λα ηελ
απελεξγνπνηήζεη). Αλ, φκσο, ε εγθιεκαηηθή απφθαζε, πνπ είρε ιεθζεί ζην παξειζφλ, δελ πθίζηαηαη
πιένλ θαηά ην ρξφλν ηέιεζεο ηεο πξάμεο, δε κπνξεί λα ζηνηρεηνζεηεζεί έγθιεκα- π.ρ. ν Α, πνπ είρε
απνθαζίζεη λα ζθνηψζεη ηνλ Β ζε θνηλή ηνπο έμνδν, αιιάδεη γλψκε θαη ηνλ πεγαίλεη γηα θαθέ. Δθεί ν
Α μερλάεη ην φπιν ηνπ, ην βξίζθεη ν Γ θαη ζθνηψλεη ηνλ Β -> ν Α είλαη ππεχζπλνο κφλν γηα
αλζξσπνθηνλία εμ ακειείαο. Οκνίσο, γηα ηελ θαηάθαζε δφινπ δελ αξθεί ε εθ ησλ πζηέξσλ
επηδνθηκαζία ηνπ εγθιεκαηηθνχ απνηειέζκαηνο, έζησ θη αλ ν δξάζηεο είρε πξνβιέςεη ην
απνηέιεζκα- π.ρ. ν Α πξνβιέπεη φηη, παξαβηάδνληαο ην θφθθηλν θαλάξη, κπνξεί λα πξνθαιέζεη
αηχρεκα, αλ θαη πηζηεχεη φηη ζα ην απνθχγεη. Σειηθά, ζθνηψλεη έλαλ πεδφ θαη, δηαπηζηψλνληαο φηη
απηφο είλαη ν ερζξφο ηνπ, επηδνθηκάδεη ην ζάλαην πνπ πξνθάιεζε. Δπίζεο, ζεκαζία έρεη ν
απνθιεηζκφο ηνπ εθ ησλ πζηέξσλ δφινπ, φηαλ ε πξάμε δελ πξνθάιεζε αηηησδψο ην ζάλαην, απηφο -
φκσο- πξνθιήζεθε απφ πξνεγνχκελε πξάμε ηνπ δξάζηε, θαηά ηελ νπνία ππήξρε κφλν δφινο
ζσκαηηθήο βιάβεο => ν επηγελφκελνο ηεο ζαλάησζεο δφινο κπνξεί λα ζεκειηψζεη ΜΟΝΟ απφπεηξα
αλζξσπνθηνλίαο.
5. Γηαδεπθηηθφο δφινο: Τπάξρεη φηαλ ν δξάζηεο πξνβιέπεη θαη ηνπιάρηζηνλ απνδέρεηαη ηελ
πξαγκάησζε πιεηφλσλ εηδηθψλ ππνζηάζεσλ, απφ ηηο νπνίεο ινγηθψο κπνξεί λα πξαγκαησζεί κφλν
κία- π.ρ. ν Α ξίρλεη κηα ζθαίξα θαηά ηξηψλ αζηπλνκηθψλ, γλσξίδνληαο φηη κπνξεί λα ζθνηψζεη κφλν
ηνλ έλα. ΢ηηο πεξηπηψζεηο απηέο, φηαλ ην πξνζβαιιφκελν έλλνκν αγαζφ είλαη ηζνδχλακν κε ην κε
πξνζβιεζέλ, ν δξάζηεο ζα ηηκσξεζεί κφλν γηα ην έγθιεκα πνπ πξνθχπηεη απφ ηελ πξνζβνιή. Όηαλ,
φκσο, δελ είλαη ηζνδχλακα, ηφηε ην ηεηειεζκέλν έγθιεκα ηειεί ζε αιεζή θαη' ηδέα ζπξξνή κε ην ελ
απφπεηξα έγθιεκα.
ΗΗΗ. Ζ δηάθξηζε ηνπ ελδερφκελνπ δφινπ απφ ηελ ελ ζπλεηδήζεη ακέιεηα: Με ελδερφκελν δφιν
πξάηηεη φπνηνο γλσξίδεη φηη απφ ηελ πξάμε ηνπ ελδέρεηαη λα παξαρζνχλ ηα πεξηζηαηηθά κηαο
αμηφπνηλεο πξάμεο θαη απνδέρεηαη ηελ πξφθιεζή ηνπο. Δλζπλείδεηε ακέιεηα, πάιη, ζηνηρεηνζεηείηαη
φηαλ ν δξάζηεο πξνέβιεςε σο δπλαηφ ην αμηφπνηλν απνηέιεζκα, πνπ πξνθάιεζε ε πξάμε ηνπ, αιιά
πίζηεςε φηη δελ ζα επεξρφηαλ (ΠΚ 28). Δπνκέλσο, θνηλφ ζηνηρείν ηνπ ελδερφκελνπ δφινπ θαη ηεο
ελζπλείδεηεο ακέιεηαο είλαη ην 'γλσζηηθφ'· ε δηαθνξά ηνπο έγθεηηαη ζην 'βνπιεηηθφ', θαζψο ν
πξάηησλ κε ελδερφκελν δφιν απνδέρεηαη ην απνηέιεζκα, ελψ ν δξάζηεο κε ελζπλείδεηε ακέιεηα δελ
ην απνδέρεηαη, αιιά πηζηεχεη φηη κπνξεί λα ην απνθχγεη.

1. Οη γλσζηηθέο ζεσξίεο: ΘΔΧΡΗΑ ΣΖ΢ ΠΗΘΑΝΟΣΖΣΑ΢ => Δλδερφκελνο δφινο πθίζηαηαη φηαλ
ν δξάζηεο ζεσξεί ην εγθιεκαηηθφ απνηέιεζκα σο πηζαλφ, ελψ ελζπλείδεηε ακέιεηα φηαλ ην ζεσξεί
απιψο δπλαηφ. Ζ εζσηεξηθή ζηάζε ηνπ δξάζηε σο πξνο ην απνηέιεζκα είλαη αδηάθνξε.
2. Οη βνπιεηηθέο ζεσξίεο: α) ΘΔΧΡΗΑ ΣΖ΢ ΔΠΗΓΟΚΗΜΑ΢ΗΑ΢ => Δλδερφκελνο δφινο ππάξρεη

φηαλ ν δξάζηεο απνδέρεηαη ην εγθιεκαηηθφ απνηέιεζκα, ππφ ηελ έλλνηα φηη ην επηδνθηκάδεη, ψζηε λα
ππάξρεη εζσηεξηθή/ζπλαηζζεκαηηθή θαηάθαζε (=φηαλ ν δξάζηεο ζα έπξαηηε αθφκε θη αλ πξνέβιεπε
σο βέβαηε ηελ επέιεπζε ηνπ απνηειέζκαηνο· αλ, φκσο, δε ζα έπξαηηε ππνηηζεκέλνπ φηη πξνέβιεςε
ηελ πιήξσζε ηεο αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο σο βεβαία, ππάξρεη ελζπλείδεηε ακέιεηα). Όηαλ ν
δξάζηεο δελ παξαηηείηαη απφ ηελ πξάμε ηνπ, έζησ θη αλ πξνβιέπεη σο δπλαηή ηελ επέιεπζε ελφο
αλεπηζχκεηνπ γη' απηφλ απνηειέζκαηνο, επηδνθηκαζία (=ζεηηθή ζπλαηζζεκαηηθή ζηάζε ηνπ δξάζηε
σο πξνο ην απνηέιεζκα) θαη ελδερφκελνο δφινο δε λννχληαη. / β) ΘΔΧΡΗΑ ΣΖ΢ ΑΠΟΓΟΥΖ΢
ΣΟΤ ΚΗΝΓΤΝΟΤ => Δλδερφκελνο δφινο ππάξρεη φηαλ ν δξάζηεο απνδέρεηαη ηνλ θίλδπλν πνπ ζέηεη
κε ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ θαη αδηαθνξεί γηα ην απνηέιεζκα (=φηαλ ν δξάζηεο δελ απνδέρεηαη ην
απνηέιεζκα, αιιά ζθέθηεηαη φηη 'ζα πξάμεη φ,ηη θη αλ γίλεη')- π.ρ. ν Α ζηνηρεκαηίδεη φηη ζα πεηχρεη κε
αεξνβφιν ηε γπάια πνπ θξαηά ε Β, ρσξίο λα ηελ ηξαπκαηίζεη.
3. Ζ ζεσξία ηεο αδηαθνξίαο: Τπνζηεξίδεηαη φηη ε αδηαθνξία ππάγεηαη ζηελ έλλνηα ηεο 'απνδνρήο',
ψζηε φπνηνο αδηαθνξεί γηα ην απνηέιεζκα λα έρεη ελδερφκελν δφιν. Βέβαηα, ε αδηαθνξία (=απάζεηα),
φζν επίκεκπηε θη αλ είλαη δε κπνξεί λα ππαρζεί ζηελ έλλνηα ηεο απνδνρήο, επεηδή πξνυπνηίζεηαη κηα
ζηνηρεηψδεο ελαζρφιεζε θαη κηα ππνηππψδεο ζεηηθή ζηάζε ηνπ δξάζηε πξνο ην απνηέιεζκα.
3.1 Ζ ππνηππψδεο επίκεκπηε αδηαθνξία (=αζπλεηδεζία): Ζ αζπλεηδεζία είλαη κηα ηφζν έληνλε
πεξηθξφλεζε πξνο ην έλλνκν αγαζφ, ψζηε πξνζιακβάλεη ην λφεκα ηεο ερζξηθήο ζηάζεο απέλαληί ηνπ
=> αληηθεηκεληθή αζπλεηδεζία ηνπ δξάζηε = ςπρηθή ζηάζε βαξχηεξε απφ ηελ αδηαθνξία, πνπ
βξίζθεηαη ζην κεηαίρκην κεηαμχ δφινπ θαη ακέιεηαο- π.ρ. ν νδεγφο πνπ αιιάδεη ισξίδα κε επηθίλδπλν
ειηγκφ, ελψ έρεη θίλεζε ζην δξφκν.
3.2 Παξεκθεξείο έλλνηεο: α) ε εθνύζηα άγλνηα -> ζπλεηδεηή άξλεζε ή παξάιεηςε ηνπ δξάζηε λα
ζπλδεζεί ςπρηθά πξνο ην ελδερφκελν πξφθιεζεο ηνπ εγθιήκαηνο. Με άιια ιφγηα, ν δξάζηεο επηιέγεη
λα κε δηεξεπλήζεη ηηο ελδερφκελεο ζπλέπεηεο ή ηελ αιεζή θχζε ηεο πξάμεο ηνπ, αλ θαη απφ ηελ
επηθηλδπλφηεηά ηεο, έρεη επαξθείο ιφγνπο λα ζπλδεζεί κε απηέο ςπρηθψο- π.ρ. ν Α, νδεγψληαο ην
απηνθίλεην ην Β, ζπλειήθζε γηα εηζαγσγή καξηρνπάλαο, πνπ βξέζεθε ζην ρψξν απνζθεπψλ. Δθείλνο
ηζρπξίζηεθε φηη πήξε 100$ απφ ηνλ ηδηνθηήηε γηα λα πεξάζεη ηα ζχλνξα, ρσξίο λα γλσξίδεη ηη πεξηείρε
ην θηβψηην / β) ε απώζεζε από ηε ζπλείδεζε -> θξίλεηαη σο ακέιεηα, αθνύ δε ζπλάγεηαη ζαθώο ε
απνδνρή ηνπ δξάζηε.
4. Δλδερφκελνο δφινο
4.1 Ζ απνδνρή ηνπ απνηειέζκαηνο: Δλδερφκελνο δφινο, θαηά ηνλ ειιεληθφ ΠΚ, ππάξρεη θαη φηαλ ν
δξάζηεο απνδέρεηαη ηνλ θίλδπλν πνπ ζέηεη κε ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ, αιιά αδηαθνξεί γηα ην
απνηέιεζκα.
4.2 Ζ έλλνηα ηεο απνδνρήο: Ζ αδπλακία πιήξνπο θαη ξεηνχ νξηζκνχ γηα ηνλ ελδερφκελν δφιν έρεη
νδεγήζεη ζηε ρξήζε εκπεηξηθψλ θξηηεξίσλ, δειαδή ελδεηθηψλ. Πξφθεηηαη γηα πξαγκαηηθά δεδνκέλα
θαη πεξηζηαηηθά πνπ ππνπίπηνπλ ζηηο αηζζήζεηο θαη απφ ηα νπνία, βάζεη ησλ 'θαλφλσλ αληηζηνηρίαο',
ζπλάγνπκε ην ζπκπέξαζκα φηη ν πξάηησλ απνδέρηεθε ην απνηέιεζκα.

4.3 Οη ελδείθηεο ηνπ ελδερφκελνπ δφινπ: α) ην γλσζηό ζην δξάζηε πςειό πνζνζηό
επηθηλδπλόηεηαο ηεο πξάμεο ή ε ηδηαηηέξσο κεγάιε δπλακηθή θαη ε εγγύηεηα ηνπ θηλδύλνπ / β) ε
ηδηνηέιεηα ηνπ ζθνπνύ ηνπ δξάζηε / γ) νη δειώζεηο ηνπ δξάζηε πξηλ, κεηά ή θαηά ηε δηάξθεηα ηεο
πξάμεο, θαζώο θαη νη πξνεγνύκελεο ζρέζεηο ηνπ κε ην ζύκα / δ) ε ιήςε κέηξσλ από ην δξάζηε γηα
ηελ απηνπξνζηαζία ηνπ / ε) ην κέζν πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε, ην κέξνο ηνπ ζώκαηνο ηνπ ζύκαηνο
πνπ επιήγε, ε κνξθνινγία ηνπ ηξαύκαηνο, ε ζθνδξόηεηα ηνπ πιήγκαηνο / ζη) ε εκκνλή ηνπ
δξάζηε ζηελ θηλδπλώδε δξάζε ηνπ γηα ηδηνηειείο ζθνπνύο. Δθφζνλ ν δξάζηεο ελ αλάγθε (=επεηδή
δε κπνξνχζε λα πεηχρεη ην ζθνπφ ηνπ δηαθνξεηηθά) πξνηίκεζε λα εκκείλεη ζηελ ηέιεζε ηεο
εγθιεκαηηθήο πξάμεο ηνπ, θαίηνη γλψξηδε ηε δπλαηφηεηα πξφθιεζεο ηνπ αλεπηζχκεηνπ
απνηειέζκαηνο, παξά λα απνζηεί απφ ηελ ηέιεζή ηεο, γηα λα πεηχρεη ην ζθνπφ ηνπ => ζπκβηβάζηεθε
κε ηελ επέιεπζε ηνπ απνηειέζκαηνο θαη απνθάζηζε λα πξνζβάιεη ην έλλνκν αγαζφ.
4.4 Κξηηήξηα πνπ αληελδεηθλχνπλ ηνλ ελδερφκελν δφιν: α) 'ε θαηάζηαζε ειέγρεηαη, ρσξίο ε
ππέξβαζή ηεο λα εμαξηάηαη από ηελ ηύρε' -> δε ζηνηρεηνζεηείηαη απνδνρή πηζαλνινγεζέληνο
απνηειέζκαηνο, παξά κφλν γηα 'πίζηε' απνθπγήο ηνπ, σο ελλνηνινγηθφ ζηνηρείν ηεο ελζπλείδεηεο
ακέιεηαο- π.ρ. ν νδεγφο πνπ, αληί λα ππαθνχζεη ζην ζήκα ηνπ ηξνρνλφκνπ λα ζηακαηήζεη,
θαηεπζχλεηαη πξνο απηφλ, αλαπηχζζνληαο ηαρχηεηα γηα λα δηαζπάζεη ηνλ έιεγρν / β) ε ιήςε
απνηξεπηηθώλ κέηξσλ -> ε απνδνρή ηνπ απνηειέζκαηνο απνθιείεηαη, φηαλ ν δξάζηεο εθδήισζε
εκπξάθησο ηελ πξφζεζή ηνπ λα ην απνθχγεη, επηρεηξψληαο πξάμεηο πνπ θαηεπζχλνληαη ζε
παξεκπφδηζε ηεο επέιεπζήο ηνπ- π.ρ. ν αγξφηεο πνπ βάδεη θσηηά ζε αγξηφρνξηα ζην θέληξν ηνπ
αγξνχ ηνπ, αθνχ πξνεγνπκέλσο απνςίισζε πεξηκεηξηθά ην ρψξν θαη εγθαηέζηεζε δνρεία κε λεξφ / γ)
ε ακνηβαηόηεηα ηνπ θηλδύλνπ -> ε -θαηά ηελ θνηλή πείξα- πξνυπάξρνπζα θηιηθή ζηάζε έλαληη ηνπ
θηλδπλεχνληνο έλλνκνπ αγαζνχ, πνπ δηαθξίλεη ην δξάζηε, φηαλ ν θίλδπλνο ζηνλ νπνίν απηφο ην
εμέζεζε αθνξά θαη ηνλ ίδην- π.ρ. ν κεραληθφο, πνπ εθηειεί νηθνδνκηθφ έξγν θαηά παξάβαζε ησλ
θαλφλσλ ηεο νηθνδνκηθήο, δελ έρεη δφιν ζαλάησζεο ησλ ελνίθσλ, αλ εγθαηέζηεζε ζηελ πνιπθαηνηθία
θαη ηνπο ζπγγελείο ηνπ / δ) ε ζπκπεξηθνξά ηνπ δξάζηε κεηά ηελ πξάμε -> επηηξέπεη ην ζπκπέξαζκα
φηη ν δξάζηεο, θαηά ην ρξφλν ηέιεζεο ηεο πξάμεο ηνπ, δελ απνδερφηαλ ην απνηέιεζκα- π.ρ.
πξνζπάζεηα αλάλεςεο ηνπ παζφληνο / ε) ε επαλάιεςε ηεο ίδηαο ζπκπεξηθνξάο ζην παξειζόλ -> ν
δξάζηεο έρεη ελεξγήζεη θαηά ηνλ ίδην επηθίλδπλν ηξφπν θαη ζην παξειζφλ, ρσξίο λα έρεη
δεκηνπξγήζεη πξφβιεκα θαη ρσξίο λα έρεη δηεξσηεζεί θαλείο γηα ην αλ ζα απνδερφηαλ ην εγθιεκαηηθφ
απνηέιεζκα, εθφζνλ επήξρεην.
Ζ κεζνδνινγηθή αμία ησλ αληελδείμεσλ είλαη ζρεηηθή δηφηη -> φηαλ ζπληξέρνπλ, δελ απνθιείεηαη ν
δφινο θαηά ινγηθή αλαγθαηφηεηα (π.ρ. κηα ηξνκνθξαηηθή νξγάλσζε εηδνπνηεί ηελ αζηπλνκία
ηειεθσληθψο, ιίγν πξηλ εθξαγεί ε βφκβα πνπ έρεη ηνπνζεηήζεη) / δε ζπληζηνχλ θαη ελδείμεηο χπαξμεο
δφινπ.
4.4.1 Ζ 'κεηάζεζε θηλδχλνπ' σο ελδείθηεο δφινπ: Ο δξάζηεο γλσξίδεη φηη κε ηελ πξνεγνχκελε
ππαίηηα ζπκπεξηθνξά ηνπ έρεη ζέζεη έλαλ άκεζν θίλδπλν γηα ην έλλνκν αγαζφ θαη παξά ηαχηα είλαη
απνθαζηζκέλνο λα κελ θάλεη ηίπνηα γηα λα εκπνδίζεη ην απνηέιεζκα. Με άιια ιφγηα, κεηαζέηεη
ζηνπο άιινπο νιφθιεξν ην βάξνο ηεο απνηξνπήο ηνπ θηλδχλνπ πνπ έζεζε, ζεσξψληαο πνιχ πηζαλφ
φηη ζα ηα θαηαθέξνπλ (π.ρ. ν νδεγφο ληαιίθαο εηζέξρεηαη ζην αληίζεην ξεχκα κε κεγάιε ηαρχηεηα,
αδηαθνξψληαο γηα ηνπο άιινπο, θαζψο πηζηεχεη φηη 'θαλείο δε ζα ηνικήζεη λα ηνλ παξακεξίζεη').
Έηζη, εμαηξεί απφ ηνλ έιεγρφ ηνπ ηελ εμέιημε ησλ πξαγκάησλ· πάλησο, ην ΠΚ 15 δελ αλέρεηαη ηε
κεηάζεζε ηνπ θηλδχλνπ.

5. Ο δφινο σο δηαζεηηθή έλλνηα
5.1 Ζ ελ ηνηο πξάγκαζη αληηκεηψπηζε ηνπ δφινπ σο δηαζεηηθήο έλλνηαο απφ ηε λνκνινγία: Ζ
δηαπίζησζε ηνπ δφινπ αληηκεησπίδεηαη σο κηα δηαδηθαζία αλαδξνκηθνχ ζπκπεξάζκαηνο απφ
αληηθεηκεληθέο ελδείμεηο, κε ηε βνήζεηα εκπεηξηθψλ πξνηάζεσλ. Ο δηθαζηήο, δειαδή, νθείιεη λα
ζπκπεξάλεη φηη ν δξάζηεο ζπγθαηαηέζεθε ζηελ πξαγκάησζε ηνπ απνηειέζκαηνο, φηαλ ην ζεψξεζε
ηφζν πηζαλφ, ψζηε ε ζπκπεξηθνξά ηνπ λα κπνξεί λα εξκελεπζεί κφλν σο απνδνρή ηνπ. Ο δφινο σο
δηαζεηηθή έλλνηα είλαη ηδηφηεηα ηεο πξάμεο -> θαηαινγίδεηαη κε θαηαινγηζηή θξίζε.
5.2 Οξηζκφο ηνπ δφινπ κε ρξήζε ησλ ηαμηλνκηθψλ (=ρσξίο δηαβαζκίζεηο) ελλνηψλ: Με
ελδερφκελν δφιν πξάηηεη φπνηνο πξνβιέπεη ην απνηέιεζκα σο δπλαηφ θαη παξά ηαχηα πξνηηκά λα
εκκείλεη ζηελ ηέιεζε ηεο επηθίλδπλεο γηα ην έλλνκν αγαζφ πξάμεο, παξά λα απνζηεί απφ απηή. Απηφ
ζπκβαίλεη επεηδή, απφ ην ζχλνιν ησλ πξαγκαηηθψλ πεξηζηαηηθψλ, κπνξνχκε λα ζπλαγάγνπκε ην
ζπκπέξαζκα είηε φηη απηφο επηδνθηκάδεη ην επειζφλ εγθιεκαηηθφ απνηέιεζκα, είηε απιψο απνθάζηζε
λα ην αλερζεί γηα λα κελ απνζηεί απφ ηελ πξάμε πνπ είρε πξνζέζεη. [Αληίζεηα, ελζπλείδεηε ακέιεηα
ππάξρεη φηαλ ν δξάζηεο πηζηεχεη φηη ζα απνθχγεη ην απνηέιεζκα.] Με ηε βνήζεηα ηεο δηαζεηηθήο
αλάιπζεο κπνξνχκε λα δηαπηζηψζνπκε αλ ν θαηαινγηζκφο ηνπ δφινπ ζηελ πξάμε είλαη πεξηζζφηεξν
ππνζηεξίμηκνο απφ φηη ε απφξξηςή ηνπ· ζεκαζία έρεη, ινηπφλ, λα ζπληξέρνπλ πιείνλεο ελδείθηεο.
5.3 ΢ρέζε δφινπ-ακέιεηαο σο αμηνινγηθή ζρέζε δηαβάζκηζεο: Όζν κεγαιχηεξε είλαη ε εζσηεξηθή
ζπκκεηνρή ηνπ δξάζηε ζηελ πξαγκάησζε ηεο αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο, ηφζν κεγαιχηεξε είλαη ε
θνηλσληθνεζηθή απαμία ηεο πξάμεο θαη, ζπλαθφινπζα, ε απνδνθηκαζία ηεο έλλνκεο ηάμεο· ζε απηέο
ηηο πεξηπηψζεηο, πεξηζζφηεξν ππνζηεξίμηκε είλαη ε εθδνρή ηνπ δφινπ. Δμάιινπ, δφινο θαη ακέιεηα
ηεινχλ ζε ζρέζε ακνηβαίνπ απνθιεηζκνχ.
6. Ζ βαξχηεξε ηηκψξεζε ηεο βαξείαο ακέιεηαο σο δηέμνδνο de lege ferenda: Σα ηειεπηαία ρξφληα
παξαηεξήζεθε ππεξβνιηθή δηεχξπλζε ηνπ ελδερφκελνπ δφινπ, κε απνηέιεζκα ηελ
θαθνπξγεκαηνπνίεζε αλζξσπνθηνληψλ, πνπ κέρξη ηφηε θξίλνληαλ σο πεξηπηψζεηο ελζπλείδεηεο
ακέιεηαο. Γη' απηφ είλαη αλαγθαία ε εηζαγσγή ηεο έλλνηαο ηεο 'βαξηάο ακέιεηαο', ψζηε λα θαηαζηεί
δπλαηή ε πξνζήθνπζα ηηκψξεζε (ζε βαζκφ θαθνπξγήκαηνο) ησλ πεξηπηψζεσλ, φπνπ ε ζαλάησζε ή ε
βαξηά ζσκαηηθή βιάβε νθείινληαη ζε βαξχηαηεο πξνζβνιέο ηνπ αληηθεηκεληθνχ θαζήθνληνο
επηκέιεηαο.
IV. Ζ γλψζε 'ζην πεξηζψξην ηεο ζπλείδεζεο': Γηα ηελ χπαξμε γλψζεο απαηηείηαη ν δξάζηεο λα έρεη
ελεζηψζα ζπλείδεζε ησλ ζηνηρείσλ ηεο αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο πνπ πξαγκαηψλεη θαη δελ αξθεί
απιψο λα ηα έρεη πιεξνθνξεζεί ζην παξειζφλ. Πεξηζηάζεηο, ησλ νπνίσλ ν δξάζηεο δελ έρεη
ζπλείδεζε θαηά ην ρξφλν ηέιεζεο ηεο πξάμεο θαη, άξα δελ πεξηιακβάλνληαη ζηελ απφθαζή ηνπ, είλαη
πεξηζηάζεηο ππφ ηηο νπνίεο απηφο δε ζέιεζε λα πξάμεη, έζησ θη αλ ζα κπνξνχζε λα ηηο ζπκεζεί· έηζη,
ζε απηή ηελ πεξίπησζε δελ ππάξρεη δφινο (π.ρ. ν γηαηξφο Α πιεξνθνξείηαη ζε ζπλέδξην φηη ε Υ
νπζία κπνξεί λα πξνθαιέζεη ζνθ. Μεηά απφ ιίγα ρξφληα, ηε ρνξεγεί, ρσξίο λα αλαθαιέζεη ζηε κλήκε
ηνπ φζα είρε αθνχζεη ζην ζπλέδξην, κε απνηέιεζκα ν αζζελήο λα πεζάλεη). Βέβαηα, ππάξρνπλ θαη
πεξηπηψζεηο ζηηο νπνίεο κηα δηαξθήο ζπλνδεπηηθή γλψζε, πνπ είλαη αλά πάζα ζηηγκή δηαζέζηκε
(=πεξηζσξηαθή γλψζε), ζεσξείηαη επαξθήο γηα ηελ θαηάθαζε δφινπ, ρσξίο λα απαηηείηαη ν δξάζηεο
λα θαηεπζχλεη ηελ πξνζνρή ηνπ εηδηθά, φηαλ πξάηηεη· γη' απηφ δελ απαηηείηαη λα έρνπλ ελαξγή
παξάζηαζε ηεο ηδηφηεηάο ηνπο π.ρ. ν ππάιιεινο πνπ δσξνδνθείηαη, ν γηαηξφο πνπ απνθαιχπηεη
ηαηξηθά απφξξεηα, ν παηέξαο πνπ παξαιείπεη λα ζψζεη ην παηδί ηνπ απφ θίλδπλν δσήο, εθείλνο πνπ
αζειγεί ζε αλήιηθν θάησ ησλ 12 εηψλ, ρσξίο λα γλσξίδεη ηελ πξαγκαηηθή ειηθία ηνπ παηδηνχ. Ζ
δπλαηφηεηα πεξηζσξηαθήο, κε ξεκαηνπνηεκέλεο γλψζεο (=φρη ελαξγήο, νχηε απσζεκέλε ζην

ππνζπλείδεην), δελ εμαξηάηαη απφ ην αλ ε πξνζνρή ηνπ πξάηηνληνο είλαη ζηξακκέλε ζηελ πεξίζηαζε,
αιιά απφ ην αλ, ππφ θαηάιιειεο πεξηζηάζεηο, ν πξάηησλ ζα αληηδξνχζε ζχκθσλα κε απηή ηε γλψζε,
επεηδή απηή βξίζθεηαη ζην πεξηζψξην ηεο ζπλείδεζεο. Οη επηθξηηέο ηεο σο άλσ ζεσξίαο θαηέδεημαλ ην
εμήο: επεηδή ηα φξηα ηεο ζπλεπίγλσζεο είλαη ξεπζηά, νη ζρεηηθέο πεξηπηψζεηο πεξηζσξηαθήο γλψζεο
ζπγρένληαη ζπρλά κε ηελ πιάλε πεξί ηελ ππαγσγή θαη ηελ ακέιεηα.
(Α) ΓΗΑΚΡΗ΢Ζ ΣΖ΢ ΢ΤΝΔΠΗΓΝΧ΢Ζ΢ ΑΠΟ ΣΖΝ ΠΛΑΝΖ ΠΔΡΗ ΣΖΝ ΤΠΑΓΧΓΖ => ΢ε
πιάλε πεξί ηελ ππαγσγή ηειεί π.ρ. ν θιέθηεο πνπ αθαηξεί απφ ην Γεκφζην έλαλ πίλαθα δηάζεκνπ
δσγξάθνπ, ρσξίο λα αλαινγίδεηαη ελαξγψο ην αλ απηφο έρεη 'θαιιηηερληθή ζεκαζία' (ΠΚ 374 πεξ. β')·
ζε απηή ηελ πεξίπησζε δελ ππάξρεη δφινο.
Β) ΓΗΑΚΡΗ΢Ζ ΢ΤΝΔΠΗΓΝΧ΢Ζ΢ ΑΠΟ ΣΖΝ ΑΜΔΛΔΗΑ => Ζ απιή ελ δπλάκεη γλψζε, γηα ηελ
νπνία γίλεηαη ιφγνο φηαλ ν δξάζηεο, ελψ κπνξνχζε λα γλσξίδεη, δελ γλψξηδε, ζεκειηψλεη ακέιεηα·
νχηε ζε απηή ηελ πεξίπησζε ππάξρεη δφινο. Οκνίσο, ε απψζεζε απφ ηε ζπλείδεζε κέρξη ζεκείνπ
ιεζκνζχλεο, θαζψο θαη ε ιήζε απνθιείνπλ ηελ πεξηζσξηαθή γλψζε, κε απνηέιεζκα λα
ζηνηρεηνζεηείηαη κφλν ακέιεηα. ΢πκπεξαζκαηηθά, ε απνδνρή δφινπ θαη ζε πεξηπηψζεηο κε
πξνζήισζεο ηεο πξνζνρήο ζε ζπγθεθξηκέλν πεξηζηαηηθφ δε ζεκαίλεη θαη πεξηζηνιή ηεο ακέιεηαο.
Αληηθείκελν, εμάιινπ, ηνπ δφινπ είλαη ηα πεξηζηαηηθά σο πξνο ηα νπνία ππάξρεη πεξηζσξηαθή γλψζε.
V. Πεξηγξαθηθά θαη αμηνινγηθά ζηνηρεία ηνπ δφινπ: Αληηθείκελν ηεο γλψζεο, πνπ ζπλεπάγεηαη
δφιν, είλαη φια ηα ζηνηρεία ηεο αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο, δει. ηφζν ηα πεξηγξαθηθά φζν θαη ηα
αμηνινγηθά, λνκηθά ή εμσλνκηθά, επεηδή ε αληίιεςή ηνπο πξνυπνζέηεη κηα ζηνηρεηψδε πλεπκαηηθή
θαηεξγαζία ησλ αηζζεηεξηαθψλ δεδνκέλσλ- π.ρ. ν θιέθηεο μέξεη φηη θιέβεη ρξήκαηα θαη φρη
'ρξσκαηηζηά ραξηάθηα' / ν θπλεγφο ππξνβνιεί κηα 'ζθηά', λνκίδνληαο φηη είλαη ζήξακα). Γηα ηα
αμηνινγηθά ζηνηρεία, ν δξάζηεο αξθεί λα γλσξίδεη ην θνηλσληθφ λφεκά ηνπο, δειαδή ηα πεξηζηαηηθά
πνπ ζα ηνπ επηηξέςνπλ λα αμηνινγήζεη ηελ πξάμε ηνπ σο άδηθε (π.ρ. ν θιέθηεο δε ρξεηάδεηαη λα μέξεη
ηε λνκηθή ζεκαζία ηνπ 'μέλνπ' πξάγκαηνο· αξθεί λα μέξεη φηη ην πξάγκα αλήθεη ζε άιινλ).
VI. Γφινο θαη ζπλείδεζε ηνπ αδίθνπ: Γφιν κπνξεί λα έρεη θαη εθείλνο πνπ δελ γλσξίδεη φηη ε πξάμε
ηνπ αληηηίζεηαη ζην δίθαην, αξθεί λα μέξεη θαη λα ζέιεη λα πξαγκαηψζεη ηα πξαγκαηηθά πεξηζηαηηθά
πνπ απαξηίδνπλ ηελ αληηθεηκεληθή ππφζηαζε (ΠΚ 30-31). Φπζηθά, ζηα εγθιήκαηα πνπ αλήθνπλ 'ζηνλ
ππξήλα ηνπ γλήζηνπ εγθιεκαηηθνχ αδίθνπ' (π.ρ. αλζξσπνθηνλία, απάηε, θινπή θ.ά.), ν δφινο
ζπλππάξρεη κε ηε ζπλείδεζε ηνπ αδίθνπ, αθνχ ν δξάζηεο νπσζδήπνηε έρεη πξφζεζε.
VII. Ζ πξαγκαηηθή πιάλε (ΠΚ 30 §1): Ζ άγλνηα ηνπ δξάζηε φηη κε ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ
πξαγκαηψλεη έλα ή πεξηζζφηεξα πεξηζηαηηθά, πνπ αλήθνπλ ζηελ αληηθεηκεληθή ππφζηαζε ελφο
εγθιήκαηνο, ζπληζηά πξαγκαηηθή πιάλε. Ζ πιάλε απηή απνθιείεη ην δφιν, αλεμαξηήησο ηνπ αλ ν
δξάζηεο κπνξνχζε ή φρη λα ηελ απνθχγεη, αλ ε άγλνηά ηνπ ήηαλ ζπγγλσζηή ή φρη, θαζψο θη αλ ε
πιάλε ηνπ ζπλίζηαηαη ζε κηα γεληθή ignorantia factii ή εηδηθά ζε εζθαικέλε γλψζε ή άγλνηα ελφο
πξάγκαηνο (π.ρ. πξαγκαηηθή πιάλε έρεη ν νδεγφο ηξέλνπ, ν νπνίνο δελ αληηιακβάλεηαη θαλ φηη
δηέξρεηαη πάλσ απφ θάπνηνλ πεζκέλν ζηηο ξάγεο, αιιά θαη ν νδεγφο απηνθηλήηνπ, πνπ παξαζχξεη
έλαλ κεζπζκέλν μαπισκέλν ζην δξφκν, επεηδή λνκίδεη φηη είλαη έλα δεκάηη ρφξηα). Ζ πξαγκαηηθή
πιάλε σθειεί ην δξάζηε φρη κφλν φηαλ απηφο αγλνεί πξαγκαηηθά πεξηζηαηηθά πνπ ζεκειηψλνπλ ην
αμηφπνηλν, αιιά θαη φηαλ πξφθεηηαη γηα πεξηζηαηηθά πνπ ην επηβαξχλνπλ. Αθφκε θαη ζε απηή ηελ
ηειεπηαία πεξίπησζε, ν δφινο παξακέλεη σο πξνο ην βαζηθφ έγθιεκα (π.ρ. ν θιέθηεο εηζέξρεηαη ζε
θάπνην θήπν θαη αθαηξεί έλα άγαικα, ρσξίο λα μέξεη φηη κπήθε ζηνλ πεξίβνιν κνπζείνπ -> ππάξρεη
δφινο κφλν γηα ηελ θινπή, αιιά φρη γηα ηελ πεξίζηαζε φηη πξφθεηηαη γηα αξραίν εθηεζεηκέλν ζε
δεκφζην ρψξν). Σέινο, πξαγκαηηθή πιάλε ζηνηρεηνζεηείηαη θαη φηαλ ν δξάζηεο ππνιακβάλεη φηη
ζπληξέρνπλ πξαγκαηηθά πεξηζηαηηθά, πνπ -αλ πξάγκαηη ζπλέηξεραλ- ζα κείσλαλ ην αμηφπνηλν
(=πιάλε σο πξνο πξαγκαηηθά πεξηζηαηηθά πνπ δηαπιάζνπλ πξνλνκηνχρν έγθιεκα)- π.ρ. ν θιέθηεο

αθαηξεί κηα ρξπζή ιίξα, λνκίδνληαο φηη είλαη πξσηνρξνληάηηθε -> ζα ηηκσξεζεί γηα θινπή πξάγκαηνο
επηεινχο αμίαο, δηφηη αγλνεί πεξίζηαζε πνπ επηβαξχλεη ην αμηφπνηλν.
1. Ζ άγλνηα ηνπ δξάζηε σο πξνο ηε ζπλδξνκή πεξίζηαζεο πνπ ζεκειηψλεη πξνλνκηνχρν

έγθιεκα: α) Αλ πξόθεηηαη γηα πεξηζηαηηθό πνπ κεηώλεη ηελ ελνρή, ε πξαγκαηηθή θαηάζηαζε δελ
σθειεί ην δξάζηε, δηφηη δε κπνξεί λα επεξεάζεη ηελ ςπρηθή ηνπ ζηάζε κηα πεξίζηαζε πνπ έκεηλε
άγλσζηε (π.ρ. ε Α ζαλαηψλεη ην λενγέλλεην βξέθνο ηεο, ελψ δηαξθεί ε δηαηαξαρή ηνπ νξγαληζκνχ
ηεο απφ ηνλ ηνθεηφ, λνκίδνληαο φηη είλαη ην ηέθλν ηεο Β -> εθφζνλ δελ ππήξμε ε ςπρηθή πίεζε ηνπ
ΠΚ 303, ην φηη ζπλέηξεμαλ νη φξνη ηεο είλαη λνκηθά αδηάθνξν· σο εθ ηνχηνπ, ε δξάζηεο ηηκσξείηαη
γηα αλζξσπνθηνλία εθ πξνζέζεσο). / β) Αλ ηα πξαγκαηηθά πεξηζηαηηθά κεηώλνπλ ην άδηθν ηεο
πξάμεο, ε πξαγκαηηθή πιάλε σθειεί ην δξάζηε; Πξέπεη λα δερηνχκε φηη ν δξάζηεο ηειεί
(πξφζθνξε ή απξφζθνξε) απφπεηξα ηνπ βαξχηεξνπ εγθιήκαηνο, δηφηη κφλν έηζη ζπιιακβάλεηαη θαη
απαμηνινγείηαη ην πιήξεο άδηθν ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ· ν δφινο θαηεπζχλεηαη ζηελ πξαγκάησζε ηεο
επηβαξπληηθήο ζπκπεξηθνξάο.
1.2 Ζ ηηκψξεζε θαηά ηηο δηαηάμεηο πεξί ακέιεηαο: Αλ ε άγλνηα ησλ πξαγκαηηθψλ πεξηζηαηηθψλ
κπνξεί λα απνδνζεί ζε αζπλείδεηε ακέιεηα ηνπ δξάζηε, ε πξάμε ηνπ θαηαινγίδεηαη σο εμ ακειείαο
έγθιεκα, ππφ ηελ πξνυπφζεζε φηη ε πξάμε ηηκσξείηαη αθφκε θαη εμ ακειείαο [π.ρ.ν Α εηζέξρεηαη ζην
ζπίηη ηνπ γείηνλα απφ απξνζεμία (ΠΚ 334) -> ακέιεηα, αιιά ν Α παξακέλεη αηηκψξεηνο, αθνχ ε
πξάμε ηνπ ηηκσξείηαη κφλν φηαλ ηειείηαη κε δφιν / ν ζθνππηδηάξεο Β αδεηάδεη ζην απνξξηκκαηνθφξν
θάδν, ζηνλ νπνίν κηα κάλα είρε πεηάμεη ην βξέθνο ηεο· απηφ πεζαίλεη ζηελ θαξφηζα ηνπ νρήκαηνο ->
ε πξάμε ηηκσξείηαη θαη εμ ακειείαο, αιιά ν Β δελ ηηκσξείηαη γηα αλζξσπνθηνλία, αθνχ δε κπνξνχζε
λα δηαγλψζεη ην ζπκβάλ· αλ, φκσο, αγλφεζε ηα θιάκαηα ηνπ κσξνχ, ηφηε ππάξρεη αλζξσπνθηνλία εμ
ακειείαο].
1.3 Ζ αλάζηξνθε πξαγκαηηθή πιάλε: Όηαλ ν δξάζηεο ππνιακβάλεη φηη πξαγκαηψλεη ηα

πεξηζηαηηθά ηεο αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο ελφο εγθιήκαηνο, ελψ απηά ζηελ πξαγκαηηθφηεηα δε
ζπληξέρνπλ. ΢ε απηή ηελ πεξίπησζε, ε πιάλε ελεξγεί ζε βάξνο ηνπ δξάζηε (π.ρ. ν Α λνκίδεη φηη
ππξνβνιεί θαηά αλζξψπνπ, ελψ ππξνβνιεί δψν -> ζηνηρεηνζεηείηαη απξφζθνξε απφπεηξα
αλζξσπνθηνλίαο).
1.4 Αμηνινγηθά ζηνηρεία σο αληηθείκελα ηνπ δφινπ: Πξαγκαηηθή πιάλε ππάξρεη θαη φηαλ ν
δξάζηεο πιαλάηαη σο πξνο λνκηθά θαη εμσλνκηθά αμηνινγηθά ζηνηρεία ηεο αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο
(π.ρ. 'ηδηνθηεζία', 'γάκνο', 'ππάιιεινο' θ.ά.). ΢ε απηέο ηηο πεξηπηψζεηο, ν δφινο απνθιείεηαη (π.ρ. ν
νθεηιέηεο Β θαηαζηξέθεη ηνλ πνιχηηκν θαζξέθηε ηνπ γηα λα κελ ηνλ θαηάζρνπλ νη δαλεηζηέο ηνπ,
ελψ απηφο έρεη ήδε πσιεζεί ζε πιεηζηεξηαζκφ).
1.4.1 Σα εηδηθά ζηνηρεία ηνπ αδίθνπ σο αληηθείκελα ηνπ δφινπ: Όξνη, φπσο 'λφκηκε' πξάμε (ΠΚ
167), 'παξάλνκε' ηδηνπνίεζε (ΠΚ 372), 'αζέκηηε' παγίδεπζε (ΠΚ 370Α). Σα ζηνηρεία απηά
απνηεινχληαη απφ πξαγκαηηθά πεξηζηαηηθά πνπ ζεκειηψλνπλ κηα νξηζκέλε αμηνιφγεζε (π.ρ. αλ ε
'παγίδεπζε' ηνπ ΠΚ 370Α έγηλε απφ αζηπλνκηθφ, ππφ ηηο πξνβιεπφκελεο πξνυπνζέζεηο, ηφηε ε πξάμε
ηνπ είλαη λφκηκε). Σα εηδηθά ζηνηρεία ηνπ αδίθνπ δελ απνηεινχλ κέξνο ηεο αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο,
αιιά θξίλνληαη κε βάζε ηηο γεληθέο αξρέο ηνπ πνηληθνχ δηθαίνπ. Έηζη, ε πιάλε σο πξνο ηηο
πξαγκαηηθέο πξνυπνζέζεηο ηνπ αδίθνπ είλαη πξαγκαηηθή, ελψ σο πξνο ηελ αμηνιφγεζε πνπ
εθθξάδνπλ ηα ζηνηρεία ηνπ αδίθνπ είλαη πιάλε πεξί ην άδηθν θαη σθειεί ην δξάζηε κφλν αλ είλαη
ζπγγλσζηή (π.ρ. πψιεζε μέλεο ηειεφξαζεο επί ηεο νπνίαο έρσ ελέρπξν, επεηδή λνκίδσ φηη ε αμίσζή
κνπ έρεη θαηαζηεί απαηηεηή απφ ηελ 1ε Ηνπλίνπ, ελψ απηφ ζα γίλεη ηελ 1ε Ηνπιίνπ -> ππάξρεη
πξαγκαηηθή πιάλε σο πξνο ηνλ παξάλνκν ραξαθηήξα ηεο ηδηνπνίεζεο).

2. Ζ πιάλε σο πξνο ηελ αηηηψδε δηαδξνκή: Ο δφινο ζηνηρεηνζεηείηαη εθφζνλ θαιχπηεη ηελ αηηηψδε
δηαδξνκή θαηά ηα νπζηψδε, δειαδή αξθεί ν δξάζηεο λα πξνέβιεςε φηη ε ζπκπεξηθνξά ηνπ είλαη
γεληθψο πξφζθνξε -θαηά ηελ θνηλή πείξα δσήο- λα νδεγήζεη ζην απνηέιεζκα θαη δε δηθαηνινγείηαη
άιιε αμηνιφγεζή ηεο. Άξα, πιάλε σο πξνο ηνλ αληηθεηκεληθφ αηηηψδε ζχλδεζκν ππάξρεη κφλν φηαλ ε
πξαγκαηηθή απφθιηζε ηεο αηηηψδνπο δηαδξνκήο απφ εθείλε πνπ πξνέβιεςε ν δξάζηεο είλαη
νπζηψδεο· ηφηε, ν δφινο απνθιείεηαη. Με άιια ιφγηα, ην απνηέιεζκα πξέπεη λα ζπληζηά πξαγκάησζε
ηνπ θηλδχλνπ πνπ ηέζεθε κε ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ δξάζηε, ψζηε λα ζεκειηψλεηαη ν αληηθεηκεληθφο
θαηαινγηζκφο, θαζψο θαη λα επήιζε κε βάζε ην ζρεδηαζκφ ηνπ, πξνθεηκέλνπ λα ζηνηρεηνζεηείηαη
δφινο. Γεληθψο, ε επέιεπζε ηνπ απνηειέζκαηνο ζην πξνπαξαζθεπαζηηθφ ζηάδην απνηειεί πάληα
νπζηψδε απφθιηζε ηνπ αηηηψδνπο ζπλδέζκνπ απφ ηνλ πξνβιεθζέληα (π.ρ. ν Α θαηαζθεπάδεη βφκβα
γηα λα ζθνηψζεη ηνλ Β· θαηά ηελ θαηαζθεπή ηεο πξνθαιείηαη έθξεμε, ζηελ νπνία ζθνηψλεηαη θαη ην
ππνςήθην ζχκα). ΠΑΡΑΓΔΗΓΜΑΣΑ => α) νπζηψδνπο απφθιηζεο -> ν Α, ζηελ πξνζπάζεηά ηνπ λα
ζθνηψζεη ηνλ Β, ηνπ πξνθαιεί απιή ζσκαηηθή βιάβε· ηειηθά, ν Β πεζαίλεη απφ ελδνλνζνθνκεηαθή
ινίκσμε / β) επνπζηψδνπο απφθιηζεο -> ν Α πεηάεη ην λήπην απφ ηε γέθπξα γηα λα πληγεί, αιιά απηφ
πεζαίλεη απφ πξφζθξνπζε ζε ηφμν ηεο γέθπξαο.
3. Πιάλε πεξί ηελ ηαπηφηεηα ηνπ πιηθνχ αληηθεηκέλνπ: Ζ πιάλε πεξί ην πξφζσπν ή πεξί ην
αληηθείκελν θαηά ηνπ νπνίνπ ζηξέθεηαη ε πξάμε είλαη λνκηθψο αδηάθνξε γηα ηνλ απηνπξγφ, φηαλ ην
πιηθφ αληηθείκελν πνπ ήζειε λα πξνζβάιεη είλαη λνκηθψο ηζνδχλακν κε ην πξάγκαηη πξνζβιεζέλ·
απηφ ζπκβαίλεη δηφηη νη ηδηφηεηεο ηνπ πιηθνχ αληηθεηκέλνπ δελ είλαη ζηνηρεία ηεο αληηθεηκεληθήο
ππφζηαζεο (π.ρ. ν Α ζθνηψλεη ηνλ Β αληί ηνπ Γ / ν Κ θαηαζηξέθεη ην απηνθίλεην ηνπ Λ αληί ηνπ Μ).
΢ε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο, νη ηδηφηεηεο ηνπ πξνζψπνπ ή ηνπ πξάγκαηνο απνηεινχλ ζηνηρείν θαη ηεο
αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο· έηζη, ζηνηρεηνζεηείηαη πξαγκαηηθή πιάλε- π.ρ. ν Α, θνηηεηήο μέλνπ
Παλεπηζηεκίνπ, πιεξνθνξείηαη φηη ν παιαηφο θαζεγεηήο ηνπ επηζθέπηεηαη ηελ Διιάδα θαη ηνπ πεηάεη
απγά, αγλνψληαο φηη ελησκεηαμχ είρε ήδε εθιεγεί ΠηΓ ζηε ρψξα ηνπ / ν Γ θιέβεη κηθξνζθφπην απφ
εξγαζηήξην Παλεπηζηεκίνπ, αγλνψληαο φηη απνηειεί πξάγκα επηζηεκνληθήο ζεκαζίαο θαηά ην ΠΚ
374α'. Δπίζεο, λνκηθά ζεκαληηθή είλαη ε πιάλε πεξί ηελ ηαπηφηεηα, φηαλ πξφθεηηαη γηα λνκηθψο
εηεξνδχλακα έλλνκα αγαζά- π.ρ. ν Α ππξνβνιεί ηνλ Γ ζην ζθνηάδη, επεηδή ηνλ πέξαζε γηα ηνλ
ελνριεηηθφ ζθχιν ηνπ γείηνλα => ζηνηρεηνζεηείηαη αλζξσπνθηνλία εμ ακειείαο ζε αιεζή θαη' ηδέα
ζπξξνή κε απξφζθνξε απφπεηξα θζνξάο μέλεο πεξηνπζίαο.
4. Αζηφρεκα βνιήο: Όηαλ ν δξάζηεο δελ πξνζβάιιεη ην πιηθφ αληηθείκελν πνπ είρε εμαηνκηθεχζεη
θαη θαηά ηνπ νπνίνπ ζηξεθφηαλ ε πξάμε ηνπ, αιιά θάπνην άιιν πνπ δελ ήζειε λα βιάςεη =>
ζηνηρεηνζεηείηαη απφπεηξα σο πξνο ηελ πξνζβνιή ηνπ πξψηνπ πιηθνχ αληηθεηκέλνπ ζε αιεζή θαη'
ηδέα ζπξξνή κε εμ ακειείαο πξνζβνιή ηνπ δεχηεξνπ (π.ρ. ε Α, ζέινληαο λα ζθνηψζεη ηνλ άλδξα ηεο,
θηηάρλεη θέηθ κε ςπρνθάξκαθν, ην νπνίν απηφο παίξλεη ζηε δνπιεηά ηνπ· εθεί, αλππνςίαζηνο, ην
πξνζθέξεη ζηνλ Γ, ν νπνίνο ην ηξψεη θαη πεζαίλεη. Σν ίδην ζπκβαίλεη θαη φηαλ ην πξνζβαιιφκελν
πιηθφ αληηθείκελν είλαη λνκηθά ηζνδχλακν κε εθείλν πνπ ήζειε ν δξάζηεο λα πξνζβάιεη, θαη φηαλ
είλαη λνκηθά εηεξνδχλακν (π.ρ. ν Α ξίρλεη δειεηεξηαζκέλν ηνζη ζην ζθχιν ηνπ Β, αιιά ην ηξψεη ν
γηνο ηνπ Β => ζηνηρεηνζεηείηαη απφπεηξα θζνξάο μέλεο ηδηνθηεζίαο ζε αιεζή θαη' ηδέα ζπξξνή κε
αλζξσπνθηνλία εμ ακειείαο). Γηαθνξεηηθά έρεη ην πξάγκα, αλ ν δξάζηεο είρε ελδερφκελν δφιν θαη σο
πξνο ην ηειηθψο πξνζβιεζέλ αληηθείκελν (π.ρ. ν Α πεηά κπνγηά ζηνλ Υ, απνδερφκελνο ην ελδερφκελν
λα πεηχρεη ηνλ ζσκαηνθχιαθά ηνπ)· αλαιφγσο, φηαλ ην πιηθφ αληηθείκελν πνπ πξνζβάιιεηαη δελ
είλαη εμαηνκηθεπκέλν, ζηνηρεηνζεηείηαη ηεηειεζκέλν έγθιεκα (π.ρ. ν Α πεηά κπνπθάιη θαηά νπαδψλ
αληίπαιεο νκάδαο, αδηαθνξψληαο γηα ην πνηνλ ζα πεηχρεη). Δθφζνλ, βέβαηα, ην πιηθφ αληηθείκελν
πνπ ηειηθά πξνζβάιιεηαη είλαη εμαηνκηθεπκέλν ζχκθσλα κε ηα θξηηήξηα πνπ έζεζε ν δξάζηεο, δελ
ππάξρεη αζηφρεκα βνιήο, αθφκε θη αλ πξνζβιεζεί άιιν (π.ρ. ν Α βάδεη βφκβα ζην απηνθίλεην ηνπ Β
γηα λα ηνλ ζθνηψζεη, γλσξίδνληαο φηη πάληα νδεγεί κφλνο ηνπ· ηειηθά, επηβηβάδεηαη ε γπλαίθα ηνπ, ε

νπνία θαη ζθνηψλεηαη).
5. Ο 'γεληθφο δφινο': Όηαλ ν δξάζηεο πηζηεχεη φηη ην αμηφπνηλν απνηέιεζκα επήιζε κε ηελ πξψηε
ελέξγεηά ηνπ, ελψ ζηελ πξαγκαηηθφηεηα πξνήιζε απφ ηε δεχηεξε (π.ρ. ν Α ζέιεη λα ζηξαγγαιίζεη ηνλ
Β θαη ζηε ζπλέρεηα λα θξεκάζεη ην πηψκα γηα λα θαλεί σο απηνθηνλία· ν Β, φκσο, πεζαίλεη ηειηθά κε
ηε δεχηεξε πξάμε). Πξφθεηηαη γηα κε νπζηψδε απφθιηζε ηνπ αληηθεηκεληθνχ αηηηψδνπο ζπλδέζκνπ,
δειαδή ν δξάζηεο ζα ηηκσξεζεί γηα ηεηειεζκέλν έγθιεκα, εθφζνλ ε επέιεπζε ηνπ απνηειέζκαηνο κε
ηε δεχηεξε πξάμε ηνπ είλαη αληηθεηκεληθψο πξνβιέςηκε θαη ε ηέιεζή ηεο κέξνο ηνπ αξρηθνχ
ζρεδηαζκνχ. Σν ίδην ηζρχεη θαη επί αληίζηξνθνπ γεληθνχ δφινπ- π.ρ. ν Α ζέιεη λα θνλεχζεη ηνλ Β,
ξίρλνληάο ηνλ ζε ραξάδξα, αθνχ ηνλ αλαηζζεηνπνηήζεη κε ρηχπεκα· ν Β πεζαίλεη ήδε απφ ην
ρηχπεκα. Αλ, φκσο, ε πξψηε απφ ηηο δχν πξάμεηο βξίζθεηαη ζην πξνπαξαζθεπαζηηθφ ζηάδην, ηφηε δελ
ηίζεηαη δήηεκα απφθιηζεο ηνπ αηηηψδνπο ζπλδέζκνπ θαη ην έγθιεκα θξίλεηαη βάζεη ηεο δεχηεξεο
πξάμεο (π.ρ. ε Α βάδεη δειεηήξην ζε θξαζί γηα λα ζθνηψζεη ηνλ άλδξα ηεο· απηφο γπξίδεη λσξίηεξα
θαη πίλεη ρσξίο λα ηνπ ην πξνζθέξεη ε Α, ε νπνία ιείπεη εθείλε ηελ ψξα => ζηνηρεηνζεηείηαη
αλζξσπνθηνλία εμ ακειείαο).
6. Πξαγκαηηθή πιάλε θαη πιάλε πεξί ηελ ππαγσγή: Όηαλ ν δξάζηεο μέξεη φια ηα δεδνκέλα πνπ
ηνπ επηηξέπνπλ λα αμηνινγήζεη ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ σο άδηθε, έρεη ηελ απαξαίηεηε πξνο
ζηνηρεηνζέηεζε δφινπ γλψζε θαη δελ απαηηείηαη γλψζε ηεο αθξηβνχο λνκηθήο ζεκαζίαο ηεο έλλνηαο.
Έηζη, ε άγλνηά ηεο δε ζπληζηά πξαγκαηηθή πιάλε, αιιά πιάλε πεξί ηελ ππαγσγή ηνπ πξαγκαηηθνχ
πεξηζηαηηθνχ ζην λνκηθφ θαλφλα (π.ρ. ν Α ξίρλεη θφια ζην ζθχιν ηνπ γείηνλα θαη ηζρπξίδεηαη φηη δελ
γλψξηδε πσο ν ζθχινο είλαη 'πξάγκα' θαηά ΠΚ 381), εθφζνλ ν δξάζηεο θαηαλνεί ηελ θνηλσληθή
ζεκαζία ηνπ ζηνηρείνπ ηεο αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο πνπ πξαγκαηψλεη. Μεξηθέο θνξέο, σζηφζν, ε
πιάλε πεξί ηελ ππαγσγή δελ είλαη λνκηθά αδηάθνξε θαη ζεκειηψλεη πιάλε πεξί ην άδηθν [π.ρ. ν
ππάιιεινο ηνπ ΗΚΑ, πνπ εηζβάιιεη απηνγλσκφλσο ζε ηξνρφζπηην γηα λα δηαπηζηψζεη παξάβαζε ηεο
εξγαηηθήο λνκνζεζίαο (ΠΚ 241), αγλνεί φηη ην ηξνρφζπηην λνείηαη σο 'θαηνηθία' θαηά ΢9 §1]. Απφ ηελ
άιιε, ε γλψζε ησλ ελλνηψλ π.ρ. ηνπ 'θηλδχλνπ δσήο', ηεο 'άξζεο ησλ αζθαιηζηηθψλ εγθαηαζηάζεσλ'
(ΠΚ 275), ησλ 'αζειγψλ πξάμεσλ' θ.ά. δελ είλαη απαξαίηεηε γηα ηε ζηνηρεηνζέηεζε ηνπ εγθιήκαηνο,
αξθεί ε γλψζε ησλ πξαγκαηηθψλ πεξηζηαηηθψλ πνπ ηα ζεκειηψλνπλ θαη επηηξέπνπλ ηελ πεξί απηψλ
θξίζε.
§11 Ζ ΑΜΔΛΔΗΑ
Η. Σν εμ ακειείαο έγθιεκα (ΠΚ 28): Σηκσξείηαη θαηά θαλφλα ζε βαζκφ πιεκκειήκαηνο. Ο ιφγνο
ηηκψξεζήο ηνπ έγθεηηαη ζην φηη ν δξάζηεο δελ επέδεημε ηελ επηκέιεηα, πνπ φθεηιε κε βάζε ηηο
αηνκηθέο ηνπ ηθαλφηεηεο, σο πξνο ην έλλνκν αγαζφ πνπ πξνζέβαιε. Ζ αθξνληηζηία απηή δελ
πεξηνξίδεηαη ζε κία εζσηεξηθή ζηάζε, ηελ έιιεηςε ζχλεζεο θαη πξνζνρήο, αιιά πξέπεη λα
εθδειψλεηαη θαη αληηθεηκεληθά. Απηφ ζεκαίλεη φηη ν δξάζηεο δελ θαηαβάιιεη ηελ επηκέιεηα πνπ
απαηηείηαη γηα λα απνθεπρζεί ην δπζκελέο απνηέιεζκα.
ΗΗ. Ζ αληηθεηκεληθή ππφζηαζε ηνπ εμ ακειείαο εγθιήκαηνο απνηειέζκαηνο: Απνηειείηαη απφ ->
α) επέιεπζε ηνπ απνηειέζκαηνο / β) αληηθεηκεληθή παξαβίαζε ηνπ θαζήθνληνο επηκέιεηαο
(=εμσηεξηθή ακέιεηα) / γ) αληηθεηκεληθή δπλαηόηεηα πξόβιεςεο ηνπ απνηειέζκαηνο
(=πξνζθνξόηεηα) / δ) αληηθεηκεληθόο αηηηώδεο ζύλδεζκνο / ε) ζπλάθεηα κεηαμύ ηεο παξαβίαζεο
ηνπ θαζήθνληνο επηκέιεηαο (=πιεκκειήο ζπκπεξηθνξά) θαη ηνπ απνηειέζκαηνο. Ζ αληηθεηκεληθή
ππφζηαζε ηνπ εμ ακειείαο εγθιήκαηνο απνηειέζκαηνο πεξηιακβάλεη, δειαδή, θαη πξφζζεηα άγξαθα
ζηνηρεία, ησλ νπνίσλ ε αλεχξεζε απαηηεί επηπιένλ αμηνιφγεζε απφ ην δηθαζηή.

1. Ζ εμσηεξηθή ακέιεηα σο ζηνηρείν ηεο αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο ηνπ εμ ακειείαο εγθιήκαηνο:

Ο θαλφλαο δηθαίνπ δε λνείηαη θαη δε κπνξεί λα απαηηεί ηελ απνθπγή ελφο αληηθεηκεληθά
αλαπφθεπθηνπ απνηειέζκαηνο. Ζ έλλνκε ηάμε, δειαδή, κπνξεί λα επηδηψθεη ηελ απνθπγή ελφο
αλεπηζχκεηνπ απνηειέζκαηνο κφλν αμηψλνληαο επηκειή ζπκπεξηθνξά εθ κέξνπο ησλ θνηλσλψλ
απέλαληη ζηα έλλνκα αγαζά. Γη' απηφ θαη ε αληίζεζε πξνο ηνλ πξσηεχνληα θαλφλα δε κπνξεί λα
λνεζεί ρσξίο παξαβίαζε ηνπ θαζήθνληνο επηκέιεηαο σο πξνο ην πξνζβιεζέλ έλλνκν αγαζφ. Ζ
πξνζβνιή, ινηπφλ, ηεο αληηθεηκεληθά νθεηιφκελεο επηκέιεηαο (=εμσηεξηθή ακέιεηα) απνηειεί
νπζηψδεο ζηνηρείν ηεο αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο ηνπ εμ ακειείαο εγθιήκαηνο (π.ρ. ν νδεγφο πνπ
ηεξεί ηνλ ΚΟΚ δελ παξαβηάδεη θάπνην θαζήθνλ επηκέιεηαο θαη, άξα, δελ πξάηηεη αδίθσο αλ
παξαζχξεη πεδφ πνπ πεηάγεηαη κπξνζηά ηνπ). Ζ εμσηεξηθή ακέιεηα είλαη άξξεθηα δεκέλε κε ηε
δηδαζθαιία ηνπ αληηθεηκεληθνχ θαηαινγηζκνχ.
2. Ζ αληηθεηκεληθή δπλαηφηεηα πξφβιεςεο ηνπ απνηειέζκαηνο σο ζηνηρείν ηεο αληηθεηκεληθήο

ππφζηαζεο ηνπ εμ ακειείαο εγθιήκαηνο: Σν απνηέιεζκα πνπ πξνθιήζεθε πξέπεη λα είλαη θαη
αληηθεηκεληθά πξνβιεπηφ, αθνχ ε αληηθεηκεληθά δηαγλψζηκε δπλαηφηεηα πξφθιεζεο ηνπ
απνηειέζκαηνο (=πξνζθνξφηεηα) είλαη πξνυπφζεζε ηεο αληίζεζεο ηεο ζπκπεξηθνξάο πξνο ηνλ
θαλφλα θαη, άξα, ζηνηρείν ηεο αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο ηνπ εμ ακειείαο εγθιήκαηνο.
[Παξαδείγκαηα: α) αληηθεηκεληθή δπλαηφηεηα πξφβιεςεο -> ν Α δίλεη ην φπιν ζην γην ηνπ γηα λα ην
κεηαθέξεη ζην ζπίηη, κε απνηέιεζκα ν κηθξφο λα ππξνβνιήζεη ράξηλ αζηετζκνχ θαη λα ζθνηψζεη ηνλ
Β / β) φρη αληηθεηκεληθή δπλαηφηεηα πξφβιεςεο -> ν ζάλαηνο αηκνθηιηθνχ απφ ακπρή].
3. Ζ ζπλάθεηα ηεο πιεκκεινχο ζπκπεξηθνξάο θαη ηνπ απνηειέζκαηνο σο ζηνηρείν ηεο

αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο ηνπ εμ ακειείαο εγθιήκαηνο: Ο θαλφλαο επηκέιεηαο δεζκεχεη κφλν φηαλ
ην απνηέιεζκα είλαη αληηθεηκεληθά αλαπφθεπθην. Καηά ζπλέπεηα, δελ αξθεί αληηθεηκεληθφο αηηηψδεο
ζχλδεζκνο κεηαμχ ζπκπεξηθνξάο θαη απνηειέζκαηνο· απαηηείηαη, επηπιένλ, ην απνηέιεζκα λα
ζπληζηά πξαγκάησζε εθείλνπ ηνπ θηλδχλνπ πνπ έζεζε ν δξάζηεο κε ηελ πιεκκειή ζπκπεξηθνξά ηνπ,
δειαδή, λα ππάξρεη ζπλάθεηα θηλδχλνπ κεηαμχ ηεο παξαβίαζεο ηνπ αληηθεηκεληθά νθεηιφκελνπ
θαζήθνληνο επηκέιεηαο θαη ηνπ απνηειέζκαηνο. Σν απνηέιεζκα, ινηπφλ, είλαη έξγν ηνπ δξάζηε κφλν
αλ κπνξνχζε λα ην απνθχγεη (π.ρ. ν Α αλεγείξεη νηθνδνκή θαηά παξάβαζε ησλ θαλφλσλ επηκέιεηαο·
σζηφζν, απηή θαηαξξέεη, ηειηθά, απφ ζεηζκφ, εμαηηίαο ηνπ νπνίνπ ζα κπνξνχζε λα θαηαξξεχζεη θαη
ην πην θαινρηηζκέλν θηίξην). Άξα, αλ ην απνηέιεζκα δελ είλαη αλαπφθεπθην (=ζα είρε επέιζεη
νπσζδήπνηε), ηφηε δελ νθείιεηαη ζηελ εθ κέξνπο ηνπ δξάζηε παξαβίαζε ηνπ θαζήθνληνο επηκέιεηαο
=> δελ πιεξνχηαη ε αληηθεηκεληθή ππφζηαζε ηνπ εμ ακειείαο εγθιήκαηνο, νπφηε γίλεηαη ιφγνο γηα
λφκηκε ελαιιαθηηθή ζπκπεξηθνξά.
4. Ο ζθνπφο πξνζηαζίαο ηνπ θαλφλα σο φξην ηνπ αληηθεηκεληθνχ θαηαινγηζκνχ: Σν απνηέιεζκα

δελ αξθεί λα ζπληζηά πξαγκάησζε νπνηνπδήπνηε θηλδχλνπ έζεζε ν δξάζηεο· πξέπεη απηφ λα
ζπγθαηαιέγεηαη κεηαμχ εθείλσλ πνπ ζθφπεπε λα πξνζηαηεχζεη ν θαλφλαο επηκέιεηαο πνπ
παξαβηάζηεθε (π.ρ. νη Α θαη Β πνδειαηνχλ κε ζβεζηά θψηα ηε λχρηα, παξαβηάδνληαο ηνλ ΚΟΚ· ν Α
πέθηεη ζε εκπφδην θαη ηξαπκαηίδεηαη ζαλάζηκα. Αλ ν Β είρε αλάςεη ηα θψηα, ην απνηέιεζκα ζα είρε
απνθεπρζεί. Όκσο, ν θαλφλαο πνπ παξαβηάζηεθε δελ απνζθνπεί ζηελ απνθπγή ηέηνηνπ είδνπο
απνηειεζκάησλ θαη, άξα, απηφ δελ απνηειεί έξγν ηνπ Β, ν νπνίνο -θπζηθά- δελ ηηκσξείηαη γηα ην
ζάλαην ηνπ Α). Αληίζηξνθα, αληηθεηκεληθή παξαβίαζε ηνπ θαζήθνληνο επηκέιεηαο (=πιεκκειήο
ζπκπεξηθνξά) ππάξρεη φηαλ ν δξάζηεο καηαηψλεη ή επηηείλεη ηε καηαίσζε ηνπ ζθνπνχ ηνπ θαλφλα
επηκέιεηαο.
5. Ζ παξάιεηςε σο ζπζηαηηθφ ηεο ακέιεηαο: Ζ αληηθεηκεληθά πιεκκειήο ζπκπεξηθνξά εκπεξηέρεη

πξάγκαηη παξάιεηςε (π.ρ. ν γηαηξφο θάλεη ηελ ηνκή, ρσξίο λα κεξηκλήζεη γηα ηελ αληηζεςία, κε
απνηέιεζκα ν αζζελήο λα πεζάλεη απφ κφιπλζε / ν Γ αθήλεη αλακκέλν ην θεξί ζην δσκάηην ησλ
αλήιηθσλ παηδηψλ ηνπ, κε απνηέιεζκα λα μεζπάζεη θσηηά). ΢ηα παξαπάλσ παξαδείγκαηα έρνπκε εμ
ακειείαο έγθιεκα ελέξγεηαο· ε αληηθεηκεληθψο πιεκκειήο ζπκπεξηθνξά ζπληζηά ελέξγεηα, ελψ ε
παξάιεηςε, πνπ ζπλνδεχεη ηηο πξάμεηο, είλαη ε πιεκκέιεηα ηεο ζεηηθήο ζπκπεξηθνξάο (='ζθάικα
ελέξγεηαο', έιιεηκκα επηκέιεηαο). Ζ παξάιεηςε απηή ζπληζηά ην 'ρσξίο-λα-ζπλζεηηθφ' ηνπ εμ ακειείαο
εγθιήκαηνο ελέξγεηαο.
5.1 Σν εμ ακειείαο κε γλήζην έγθιεκα παξάιεηςεο θαη ε δηάθξηζή ηνπ απφ ην εμ ακειείαο
έγθιεκα ηέιεζεο: Τπάξρνπλ θαη πεξηπηψζεηο φπνπ ε πιεκκειήο ζπκπεξηθνξά ζπλίζηαηαη
απνθιεηζηηθά ζε κηα παξάιεηςε (=κε αλάιεςε επηβεβιεκέλεο ελέξγεηαο) -> γηα ηε ζηνηρεηνζέηεζε
ηεο αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο απαηηείηαη ε ηδηαίηεξε λνκηθή ππνρξέσζε ηνπ ΠΚ 15 (π.ρ. ν γηαηξφο
δελ εμεηάδεη ηνλ παξαπνλνχκελν γηα άιγνο ζηξαηηψηε, ζεσξψληαο φηη ζέιεη λα 'ινπθάξεη', κε
απνηέιεζκα λα πεζάλεη απφ πεξηηνλίηηδα). Όηαλ ν θαλφλαο επηκέιεηαο είλαη απαγνξεπηηθφο, κπνξεί
λα παξαβηαζηεί κε ελέξγεηα, εθφζνλ ν δξάζηεο έρεη ηδηαίηεξε λνκηθή ππνρξέσζε επηκέιεηαο =>
έγθιεκα ελέξγεηαο· φηαλ, φκσο, είλαη πξνζηαθηηθφο, κπνξεί λα παξαβηαζηεί κε παξάιεηςε => εμ
ακειείαο έγθιεκα παξάιεηςεο (π.ρ. ν γηαηξφο, κνινλφηη δηαπηζηψλεη ζπκπηψκαηα λεθξηθήο
αλεπάξθεηαο, δε κεξηκλά λα ιάβεη ην ηζηνξηθφ ηνπ αζζελνχο, νχηε δίλεη εληνιή λα εηζαρζεί ζην
λνζνθνκείν, κε απνηέιεζκα ην ζάλαηφ ηνπ). Σα παξαπάλσ έρνπλ ζεκαζία θαη γηα ηηο ζχλζεηεο
κνξθέο ζπκπεξηθνξάο, νη νπνίεο πεξηιακβάλνπλ ελέξγεηα θαη παξάιεηςε- π.ρ. ν Α, πνπ βξίζθεηαη ζε
κνιπζκέλε απφ ηχθν πεξηνρή δίλεη λεξφ [ελέξγεηα] ζε ηαμηδηψηε, ρσξίο λα ηνλ ελεκεξψζεη φηη δελ
είλαη βξαζκέλν [παξάιεηςε] => πξφθεηηαη γηα έγθιεκα ελέξγεηαο, αθνχ παξαβηάδεηαη απαγνξεπηηθφο
θαλφλαο.
5.2 Ζ θαηλφκελε ζπξξνή ηνπ εμ ακειείαο εγθιήκαηνο ελέξγεηαο θαη παξαιείςεσο: Όηαλ ν
δξάζηεο κε κηα ακειή ζεηηθή ζπκπεξηθνξά (ελέξγεηα) ζέηεη ζε θίλεζε κηα αηηηψδε δηαδξνκή πνπ
θαηαιήγεη ζην απνηέιεζκα· ζηε ζπλέρεηα δε, θαη πξηλ ηελ επέιεπζε ηνπ απνηειέζκαηνο απηνχ,
παξαιείπεη λα ην απνηξέςεη- π.ρ. ν Α αλεγείξεη πιεκκειψο κηα νηθνδνκή (->πιεξνί ηελ εηδηθή
ππφζηαζε ηνπ εμ ακειείαο εγθιήκαηνο ελέξγεηαο), παξαδίδεη ην θηίξην θαη ζηε ζπλέρεηα, παξαιείπεη
λα απνηξέςεη ηπρφλ απνηέιεζκα πηψζεο ηεο (->πιήξεο έγθιεκα παξάιεηςεο, αθνχ έρεη ηδηαίηεξε
λνκηθή ππνρξέσζε λα απνηξέςεη ην απνηέιεζκα). Φπζηθά, ν δξάζηεο ζα ηηκσξεζεί γηα έλα έγθιεκα,
αθνχ ζέηεη ηελ απαμία ελφο κφλν εγθιήκαηνο. ΢εκεηψλνληαη ηα εμήο -> α) ε παξάιεηςε πιεξνί ηελ
εηδηθή ππόζηαζε ηνπ κε γλήζηνπ εγθιήκαηνο παξάιεηςεο / β) κεηαμύ ηνπ εγθιήκαηνο ελέξγεηαο
θαη ηνπ επαθνινπζνύληνο εγθιήκαηνο παξάιεηςεο ππάξρεη θαηλόκελε ζπξξνή / γ) αλ είλαη
αδύλαηε ε ηηκώξεζε ηνπ εγθιήκαηνο ελέξγεηαο, ην έγθιεκα παξάιεηςεο γίλεηαη απηνηειέο θαη
ηηκσξείηαη θαλνληθά.
5.3 Ζ ζέζε ηεο λνκνινγίαο: Όηαλ ην εγθιεκαηηθφ απνηέιεζκα πξνθιήζεθε απφ ζχλζεηε
ζπκπεξηθνξά, απαηηείηαη ε ζπλδξνκή ηνπ ΠΚ 15.
ΓΗΑΦΟΡΑ ΔΓΚΛΖΜΑΣΟ΢ ΔΝΔΡΓΔΗΑ΢ ΑΠΟ ΣΖ ΜΖ ΓΝΖ΢ΗΑ ΠΑΡΑΛΔΗΦΖ => ΢ην εμ
ακειείαο έγθιεκα ελέξγεηαο απαγνξεχεηαη ε ίδηα ε δεκηνπξγία ηεο επηθίλδπλεο θαηάζηαζεο, ε νπνία
θαη ζπληζηά ζηνηρείν ηεο αληηθεηκεληθήο ππφζηαζήο ηνπ. Αληίζεηα, ζηελ παξάιεηςε, ε δεκηνπξγία ηεο
επηθίλδπλεο γηα ην έλλνκν αγαζφ θαηάζηαζεο δελ απνηειεί πεξηερφκελν ηνπ θαλφλα πνπ
παξαβηάδεηαη κε ην αληίζηνηρν έγθιεκα παξάιεηςεο, αιιά πξνυπάξρεη ηεο ζπκπεξηθνξάο.
6. Σν κέηξν ηεο αληηθεηκεληθά νθεηιφκελεο επηκέιεηαο: Πξνθχπηεη απφ ηε γεληθή αξρή φηη θαζέλαο
νθείιεη λα ζπκπεξηθέξεηαη θαηά ηέηνην ηξφπν, ψζηε λα απνθεχγεη ηελ πξνζβνιή ησλ έλλνκσλ
αγαζψλ ησλ άιισλ. ΢εκαζία έρεη, ινηπφλ, ηη ζα έπξαηηε ππφ ηηο ίδηεο πεξηζηάζεηο ν ελζπλείδεηνο θαη

ζπλεηφο θνηλσλφο, πνπ αλήθεη ζηνλ ίδην ηνκέα θνηλσληθήο δξαζηεξηφηεηαο κε ηνλ ππφ θξίζε δξάζηε,
ζε κηα ex ante ζεψξεζε ηεο θαηάζηαζεο. Οη επηκέξνπο θαλφλεο επηκέιεηαο κπνξεί λα αληινχληαη ->
α) απφ ην λφκν / β) απφ ηνπο θαλφλεο ηεο επηζηήκεο θαη ηεο ηερληθήο, θαζψο θαη απφ άιινπο
επαγγεικαηηθνχο, ζπλαιιαθηηθνχο, αζιεηηθνχο θ.ά. / γ) απφ ηηο πεξηζηάζεηο, δειαδή ηελ θνηλή πείξα
θαη ηε ινγηθή.
7. Ζ αξρή ηεο εκπηζηνζχλεο σο ζπκπιεξσηηθφο θαλφλαο επηκέιεηαο: Κάζε επηκειψο πξάηησλ

θνηλσλφο δηθαηνχηαη λα έρεη εκπηζηνζχλε φηη θαη νη ινηπνί ζπκπνιίηεο ηνπ πξάηηνπλ εμίζνπ επηκειψο.
Έηζη, δελ πξάηηεη πιεκκειψο (= δελ παξαβηάδεη ην θαζήθνλ επηκέιεηαο θαη κέζσ απηνχ ηελ
αληηθεηκεληθή ππφζηαζε ηνπ νηθείνπ εμ ακειείαο εγθιήκαηνο), αλ δελ ππνινγίζεη ζθάικαηα ησλ
άιισλ, εθηφο -βέβαηα- αλ ην αιιφηξην ζθάικα ηειείηαη ήδε ή επίθεηηαη ή είλαη ηφζν πξνθαλέο, ψζηε
εμ απηνχ ηνπ ιφγνπ ππνρξενχηαη λα ην ππνινγίζεη (π.ρ. φηαλ βιέπσ φηη ν κπξνζηηλφο νδεγφο είλαη
κεζπζκέλνο, δε κπνξψ λα έρσ εκπηζηνζχλε φηη ζα ηεξήζεη ηνλ ΚΟΚ). Ζ αξρή ηεο εκπηζηνζχλεο έρεη
γεληθφηεξε ηζρχ, ε νπνία δηέπεη θάζε επηθίλδπλε ζπκπεξηθνξά (π.ρ. ηαηξνρεηξνπξγηθέο επεκβάζεηο,
ζρέζεηο εθπαηδεπηή-εθπαηδεπφκελνπ θ.ά.) θαη φπνηνο θηλείηαη εληφο ησλ νξίσλ ηεο ζπκπεξηθέξεηαη
επηκειψο (π.ρ. ν ρεηξνχξγνο δηθαηνχηαη λα έρεη εκπηζηνζχλε φηη ν αλαηζζεζηνιφγνο έρεη
δηαζσιελψζεη νξζά ηνλ αζζελή / ν εθπαηδεπφκελνο ζηξαηηψηεο δηθαηνχηαη λα έρεη εκπηζηνζχλε φηη ν
εθπαηδεπηήο αμησκαηηθφο ηνπ έδσζε ζσζηέο νδεγίεο γηα ηε ρξήζε ρεηξνβνκβίδαο). Τπάξρεη ε άπνςε
φηη απνθιείεηαη ν αληηθεηκεληθφο θαηαινγηζκφο, φηαλ θάζε θνηλσλφο επηηξέπεηαη λα έρεη εκπηζηνζχλε
ζην φηη νη άιινη δε ζα κεηαζθεπάζνπλ ζε θάηη εγθιεκαηηθφ ηνλ θίλδπλν πνπ πξνήιζε απφ ηε
ζπκπεξηθνξά ηνπ (π.ρ. ν έλνηθνο πνιπθαηνηθίαο άθεζε ραξηνθηβψηηα ζηελ είζνδν, ζηα νπνία ηξίηνο
έβαιε θσηηά, πξνθαιψληαο ην ζάλαην άιινπ). Ζ άπνςε απηή, πάλησο, δελ βξίζθεη εθαξκνγή, φηαλ
είλαη εκθαλήο ε ηάζε άιισλ λα ηειέζνπλ εθ δφινπ εγθιήκαηα ή λα παξεθηξαπνχλ ζε ακειή
ζπκπεξηθνξά.
7.1 Ζ αξρή ηνπ θαηακεξηζκνχ ηεο εξγαζίαο: ΢ε πεξίπησζε ζπγθιίλνπζαο δξαζηεξηφηεηαο

πιεηφλσλ, ε εθ κέξνπο ελφο παξαβίαζε ηνπ θαζήθνληνο επηκέιεηαο, πνπ πξνθάιεζε ην αμηφπνηλν
απνηέιεζκα, δε κπνξεί λα επηβαξχλεη θαη εθείλνλ πνπ ηήξεζε ηελ αληηθεηκεληθά νθεηιφκελε απφ
απηφλ επηκέιεηα. Απηφ ζπκβαίλεη δηφηη ν ηειεπηαίνο δελ πιεξνί ηελ αληηθεηκεληθή ππφζηαζε ηνπ εμ
ακειείαο εγθιήκαηνο- π.ρ. ν ρεηξνχξγνο πνπ δηελήξγεζε ζσζηά ηελ εγρείξηζε δελ επζχλεηαη γηα ηε
ιαλζαζκέλε δηαζσιήλσζε απφ ηνλ αλαηζζεζηνιφγν.
7.2 Σν θαζήθνλ ελεκέξσζεο: Βαξχλεη θάζε θνηλσλφ, ηνπ νπνίνπ ε δξαζηεξηφηεηα πξνυπνζέηεη
εηδηθέο γλψζεηο, πξνθεηκέλνπ λα είλαη επηκειήο- π.ρ. ν γηαηξφο πξέπεη λα ελεκεξψλεηαη γηα ηηο
εμειίμεηο ζηνλ ηνκέα ηνπ, δηφηη ε εθαξκνγή απαξραησκέλσλ κεζφδσλ κπνξεί λα βιάςεη ηνλ αζζελή.
8. Ζ απνρή απφ ηελ επηθίλδπλε δξαζηεξηφηεηα σο ζπκκφξθσζε ζην θαζήθνλ επηκέιεηαο: Όηαλ
ν ελζπλείδεηνο θαη ζπλεηφο θνηλσλφο πξνβιέπεη φηη κηα δξαζηεξηφηεηα είλαη αδχλαην λα δηεμαρζεί
επηκειψο, νθείιεη λα απφζρεη απφ απηή (π.ρ. ν παηέξαο εκπνδίδεη ην γην ηνπ λα κπεη ζην απηνθίλεην
ελφο κεζπζκέλνπ / ν αλαηζζεζηνιφγνο αξλείηαη λα θάλεη αλαηζζεζία ζε δχν αζζελείο ηαπηφρξνλα).
9. Ζ επηηξεπηή θηλδπλψδεο δξάζε: Όηαλ, θαη' εμαίξεζε, ε δηεμαγσγή κηαο επηθίλδπλεο πιελ
θνηλσληθψο αλαγθαίαο δξαζηεξηφηεηαο είλαη επηηξεπηή θαη ζεσξείηαη επηκειήο, εθφζνλ ηεξνχληαη
νξηζκέλνη θαλφλεο, θαίηνη είλαη βέβαην φηη απηή ζα πξνθαιέζεη βιάβε ζε έλλνκα αγαζά (π.ρ.
θαηαζθεπή απηνθηλήησλ θαη ε νδηθή θπθινθνξία / ε θαηαζθεπή αεξνπιάλσλ θαη ε πηήζε ηνπο / ε
λαππήγεζε πινίσλ θ.ά.).
10. Ζ ζέζε ηεο λνκνινγίαο: Γηα ηε ζηνηρεηνζέηεζε ηνπ εμ ακειείαο εγθιήκαηνο απαηηνχληαη ηα εμήο

-> α) πξόθιεζε ηνπ απνηειέζκαηνο / β) κε θαηαβνιή από ην δξάζηε ηεο επηβαιιόκελεο

πξνζνρήο, ηελ νπνία θάζε κεηξίσο ζπλεηφο θαη ελζπλείδεηνο άλζξσπνο νθείιεη -ππφ ηηο ίδηεο
πεξηζηάζεηο- λα θαηαβάιεη, βάζεη ηνπ λφκνπ, ησλ ζπλαιιαθηηθψλ ζπλεζεηψλ θαη ηεο θνηλήο πείξαο /
γ) δπλαηόηεηα ηνπ δξάζηε, κε βάζε ηηο πξνζσπηθέο πεξηζηάζεηο, ηηο γλώζεηο θαη ηηο ηθαλόηεηέο
ηνπ, λα πξνβιέςεη θαη λα απνθύγεη ην αμηόπνηλν απνηέιεζκα.
11. Αηνκηθέο ηθαλφηεηεο ηνπ δξάζηε σο αληηθεηκεληθφ κέηξν επηκέιεηαο; Όηαλ πξφθεηηαη γηα
γλψζεηο ή ηθαλφηεηεο πνπ ππεξηείλνπλ αλαθνξηθά κε εθείλεο ηνπ κέζνπ θνηλσλνχ (π.ρ. εξεπλεηήο
βηνιφγνο, λνκπειίζηαο ρεκηθφο θ.ά.), ην άδηθν πξνζδηνξίδεηαη αληηθεηκεληθά, αθεξεκέλα θαη εληαία,
αλεμάξηεηα απφ ηηο δπλαηφηεηεο. Έηζη, δελ παξαβηάδεη ην αληηθεηκεληθφ θαζήθνλ επηκέιεηαο ν
εξεπλεηήο ρεηξνπξγφο, πνπ ελεξγεί ζχκθσλα κε ηνπο θνηλψο αλαγλσξηζκέλνπο θαλφλεο ηεο ηαηξηθήο
θαη φρη κε ηηο δηθέο ηνπ πεηξακαηηθέο κεζφδνπο. Σν αληίζεην ζπκβαίλεη π.ρ. φηαλ ε γηαηξφο-
αληηθαηαζηάηξηα λνζειεχηξηαο, ελψ αλαγλψξηζε ην ιάζνο, έδσζε 1,5 mg θαξκάθνπ ζηνλ αζζελή
(επεηδή έηζη είρε αλαγξαθεί ζηελ θαξηέια ηνπ) θαη φρη 4,5 mg (φπσο ήμεξε φηη είλαη ην ζσζηφ).
ΗΗΗ. Ζ ππνθεηκεληθή πιεπξά ηεο ακέιεηαο. Ζ ακέιεηα σο κνξθή ππαηηηφηεηαο
1. Γεληθέο πξνυπνζέζεηο
1.1 Δλζπλείδεηε θαη άλεπ ζπλεηδήζεσο ακέιεηα: Δλζπλείδεηε ακέιεηα ππάξρεη, φηαλ ν δξάζηεο
πξνείδε ην απνηέιεζκα σο δπλαηφ, αιιά πίζηεςε απφ επηπνιαηφηεηα ή απεξηζθεςία φηη δε ζα
επεξρφηαλ, ρσξίο -θπζηθά- λα ην απνδέρεηαη. Αζπλείδεηε ακέιεηα, πάιη, ππάξρεη, φηαλ ν δξάζηεο
απφ έιιεηςε πξνζνρήο πνπ φθεηιε θαη κπνξνχζε λα θαηαβάιεη (=παξάβαζε ηνπ νθεηιφκελνπ
θαζήθνληνο επηκέιεηαο), δελ πξνείδε ην απνηέιεζκα πνπ πξνθάιεζε κε ηελ πξάμε ηνπ.
1.2 Τπνθεηκεληθή ππφζηαζε ηνπ εμ ακειείαο εγθιήκαηνο. Τπνθεηκεληθή παξαβίαζε ηνπ

θαζήθνληνο επηκέιεηαο θαη ππνθεηκεληθή δπλαηφηεηα πξφβιεςεο ηνπ απνηειέζκαηνο: Ζ
αληηθεηκεληθή παξαβίαζε ηνπ θαζήθνληνο επηκέιεηαο ελδεηθλχεη ηελ ππνθεηκεληθή δπλαηφηεηα
πξφβιεςεο ηνπ απνηειέζκαηνο, ελψ ε αληηθεηκεληθή δπλαηφηεηα πξφβιεςεο ηνπ απνηειέζκαηνο θαη
ηνπ αηηηψδνπο ζπλδέζκνπ ελδεηθλχεη ηελ ππνθεηκεληθή επηκέιεηα. Απηφ ζπκβαίλεη δηφηη θαη ν
δξάζηεο κπνξεί -θαηά θαλφλα- θαη νθείιεη λα πξάμεη φ,ηη θαη ν κέζνο άλζξσπνο. Καη' εμαίξεζε,
φκσο, ειιηπείο γλψζεηο, έιιεηςε ηθαλνηήησλ, ζσκαηηθέο αηέιεηεο ή αδπλακίεο (π.ρ. κπσπία,
βαξπθνΐα), παξαλνήζεηο, έιιεηςε εκπεηξίαο, δηαλνεηηθή αδπλακία, θαηάπησζε ηνπ νξγαληζκνχ απφ
γήξαο, αζζέλεηα, θφπσζε θ.ά. κπνξεί λα εκπνδίδνπλ ηε ζπκκφξθσζε πξνο ηελ αληηθεηκεληθά
νθεηιφκελε επηκέιεηα ή ηελ πξφβιεςε ηνπ απνηειέζκαηνο· σο εθ ηνχηνπ, απνθιείνπλ ηελ
ππνθεηκεληθή ακέιεηα.
1.3 Ζζηθή αδπλακία σο φξην ηεο ππνθεηκεληθήο ακέιεηαο; Σν θαζήθνλ επηκέιεηαο απνθιείεηαη
κφλν απφ ηελ αληηθεηκεληθή/πιηθή αδπλακία ζπκκφξθσζεο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ αηφκνπ (=έιιεηςε
θπζηνινγηθψο δχλαζζαη- π.ρ. ε Α, ελψ καγεηξεχεη, αληηιακβάλεηαη φηη ην 3ρξνλν παηδί ηεο έρεη πέζεη
ζηελ πηζίλα θαη πλίγεηαη· αλάζηαηε ηξέρεη λα ην ζψζεη, κε απνηέιεζκα λα μεζπάζεη θσηηά ζην ζπίηη)
θαη φρη ε εζηθή αδπλακία ηνπ, ε νθεηιφκελε ζε ηδηάδνπζα θαη εμαηξεηηθή ςπρηθή πίεζε (π.ρ. ν βαξηά
άξξσζηνο 10ρξνλνο παξαθαιεί ηνλ παηέξα ηνπ λα κελ ηνλ πάεη ζην λνζνθνκείν, γηαηί εθεί -ιίγεο
κέξεο λσξίηεξα- είρε πεζάλεη ε κεηέξα ηνπ· ηειηθά, ν κηθξφο κεηαθέξεηαη εθεί θαζπζηεξεκέλα, κε
απνηέιεζκα λα πεζάλεη -> εδψ ν παηέξαο βαξχλεηαη κε ακέιεηα).

2. Ζ ακέιεηα 'πεξί ηελ αλάιεςε' ηνπ εγρεηξήκαηνο: ΢ε θάπνηεο πεξηπηψζεηο πξφθιεζεο ελφο
αμηφπνηλνπ απνηειέζκαηνο, ε ακέιεηα απνθιείεηαη, επεηδή -θαηά ηε δηεμαγσγή ηεο επηθίλδπλεο
πξάμεο- ν δξάζηεο είηε αδπλαηεί λα απνθχγεη ην απνηέιεζκα (π.ρ. νδήγεζε ζε παγεηφ) είηε αδπλαηεί
ππνθεηκεληθά λα ζπκκνξθσζεί ζηνλ θαλφλα επηκέιεηαο (π.ρ. κχσπαο νδεγεί ρσξίο γπαιηά). ΢ηηο
παξαπάλσ πεξηπηψζεηο, απνθιείεηαη ε ακέιεηα σο πξνο ηε δηεμαγσγή ηνπ εθάζηνηε εγρεηξήκαηνο,
παξακέλεη -φκσο- ε ακέιεηα 'πεξί ηελ αλάιεςε ηνπ εγρεηξήκαηνο' απηνχ, εθφζνλ ν δξάζηεο είλαη
ηνπιάρηζηνλ ζε ζέζε λα δηαγλψζεη ηελ αληθαλφηεηά ηνπ (π.ρ. ε θαζεγήηξηα κνπζηθήο Α αληηθαζηζηά
ζην κάζεκα ηε γπκλάζηξηα Β, κε απνηέιεζκα έλα παηδί λα πληγεί ζηελ πηζίλα, αθνχ ε ίδηα δελ ήμεξε
θνιχκπη -> ε ζπκπεξηθνξά ηεο Α -θαηά ηε δηεμαγσγή ηνπ εγρεηξήκαηνο- δελ είλαη ππνθεηκεληθά
πιεκκειήο, δηφηη ππνθεηκεληθά δελ παξαβηάδεη ην θαζήθνλ επηκέιεηαο, θαζψο δελ είρε ηηο αλάινγεο
αηνκηθέο ηθαλφηεηεο· φκσο, έπξεπε λα ζπκκνξθσζεί ζε άιιν θαζήθνλ επηκέιεηαο θαη λα απφζρεη απφ
ηελ αλάιεςε ηνπ εγρεηξήκαηνο. Σέινο, ε Β έρεη ακέιεηα 'πεξί ηελ αλάζεζε' ηεο δξαζηεξηφηεηαο ζε
άηνκν πνπ ζηεξείηαη ηε ζρεηηθή ηθαλφηεηα λα ηε δηεμαγάγεη επηηπρψο).
§12 ΣΑ ΔΚ ΣΟΤ ΑΠΟΣΔΛΔ΢ΜΑΣΟ΢ ΓΗΑΚΡΗΝΟΜΔΝΑ ΔΓΚΛΖΜΑΣΑ
Η. Γεληθά ραξαθηεξηζηηθά θαη βαζηθή πξνβιεκαηηθή: Σα εθ ηνπ απνηειέζκαηνο δηαθξηλφκελα

εγθιήκαηα είλαη εγθιήκαηα πνπ ηηκσξνχληαη βαξχηεξα, φηαλ πξνθαινχλ νξηζκέλν πεξαηηέξσ
απνηέιεζκα. Ζ ππνθεηκεληθή ηνπο ππφζηαζε έρεη δηπιή ππαηηηφηεηα -> δφιν σο πξνο ην βαζηθφ
έγθιεκα θαη ακέιεηα σο πξνο ην πεξαηηέξσ (ΠΚ 29). Γη' απηφ θαη ραξαθηεξίδνληαη σο κηθηέο εηδηθέο
ππνζηάζεηο, ησλ νπνίσλ ε ππνθεηκεληθή ππφζηαζε είλαη ζηελφηεξε ηεο αληηθεηκεληθήο [π.ρ. ε ιεζηεία
ηηκσξείηαη κε πξφζθαηξε θάζεηξμε, φηαλ -φκσο- έρεη σο απνηέιεζκα ην ζάλαην ηνπ παζφληα,
ηηκσξείηαη κε ηζφβηα (ΠΚ 380 §2) / ΠΚ 264, 268, 290-291, 270, 310-311, 308 §1 εδ. α' θ.ά.).
ΗΗ. Σα επηκέξνπο δεηήκαηα
1. ΢ηνηρεηνζεηείηαη έγθιεκα εθ ηνπ απνηειέζκαηνο, φηαλ ν δξάζηεο έρεη δφιν σο πξνο ην

βαξχηεξν έγθιεκα; Όηαλ ν δξάζηεο έρεη δφιν θαη σο πξνο ην βαξχηεξν απνηέιεζκα, ε πξφθιεζε
ηνπ νπνίνπ πιεξνί ηελ εηδηθή ππφζηαζε άιινπ βαξχηεξνπ εγθιήκαηνο, δηαθνξεηηθνχ απφ ην βαζηθφ,
ηφηε δε ζηνηρεηνζεηείηαη έγθιεκα εθ ηνπ απνηειέζκαηνο, αιιά πξφθεηηαη γηα αιεζή θαη' ηδέα ζπξξνή
ησλ δχν εγθιεκάησλ (π.ρ. αλ ν ιεζηήο έρεη ακέιεηα σο πξνο ην ζάλαην ηνπ ζχκαηνο ηεο ιεζηείαο,
ζηνηρεηνζεηείηαη ζαλαηεθφξα ιεζηεία· αληίζεηα, αλ έρεη δφιν σο πξνο ην ζάλαην ηνπ ζχκαηνο, ηφηε
ππάξρεη αιεζήο θαη' ηδέα ζπξξνή αλζξσπνθηνλίαο κε πξφζεζε θαη ιεζηείαο). Δπίζεο, φηαλ ε
πξφθιεζε ηνπ πεξαηηέξσ απνηειέζκαηνο ζπληζηά απφ κφλε ηεο βαξχηεξν απηνηειέο έγθιεκα πνπ
εκπεξηέρεη ην βαζηθφ, πθίζηαηαη κφλν έλα εθ δφινπ έγθιεκα, ην βαξχηεξν [π.ρ. ν δξάζηεο ηνπ ΠΚ
306, πνπ κε δφιν πξνθαιεί κέζσ απηνχ ην ζάλαην ηνπ παζφληνο (=ηνλ εθζέηεη αβνήζεην γηα λα ηνλ
ζθνηψζεη), ζα ηηκσξεζεί κφλν γηα αλζξσπνθηνλία εθ πξνζέζεσο (ΠΚ 299 §1), πνπ απνξξνθά ηελ
έθζεζε). Αλ, ηέινο, ην βαξχηεξν απνηέιεζκα, πνπ -επίζεο- πξνθιήζεθε κε δφιν, δε ζηνηρεηνζεηεί
απηνηειέο έγθιεκα, αιιά βαξχηεξε κνξθή ηνπ αξρηθνχ (=>επίηαζε ηεο πξνζβνιήο), ηφηε
ζεκειηψλεηαη έλα εθ δφινπ έγθιεκα ππφ ηελ εθ ηνπ απνηειέζκαηνο βαξχηεξε κνξθή (π.ρ. φηαλ ν
δξάζηεο επηδηψθεη ηε βαξηά πάζεζε ηνπ ζψκαηνο ή ηεο δηαλνίαο εθαξκφδεηαη ην ΠΚ 310 §3). Καη'
εμαίξεζε, έγθιεκα εθ ηνπ απνηειέζκαηνο δηαθξηλφκελν ζηνηρεηνζεηείηαη αθφκε θη φηαλ ν δξάζηεο
έρεη δφιν σο πξνο ην βαξχηεξν ζηηο εμήο πεξηπηψζεηο -> α) πεξηπηώζεηο επίηαζεο ηεο πξνζβνιήο
=> φηαλ ν δξάζηεο βαξηάο ζσκαηηθήο βιάβεο (ΠΚ 310) έρεη άκεζν δφιν β' βαζκνχ ή ελδερφκελν
δφιν σο πξνο ηε βαξηά πάζεζε ηνπ ζψκαηνο ή ηεο δηάλνηαο ηνπ παζφληνο. Σειηθά, θαηαιήγνπκε λα
ηηκσξνχκε ηελ παξαπάλσ πεξίπησζε κε βάζε ην ΠΚ 308, ελψ, αλ ν δξάζηεο είρε ακέιεηα σο πξνο ην
βαξχηεξν απνηέιεζκα ηεο βαξηάο ζσκαηηθήο βιάβεο, λα εθαξκφδεηαη θαη ην ΠΚ 310. / β)

πεξηπηώζεηο ζηνηρεηνζέηεζεο δηαθνξεηηθνύ βαξύηεξνπ εγθιήκαηνο => ππάξρνπλ πεξηπηψζεηο

δφινπ σο πξνο ην βαξχηεξν απνηέιεζκα, φπνπ ε ιχζε ηεο αιεζνχο θαη' ηδέα ζπξξνήο κεηαμχ
βαζηθνχ εγθιήκαηνο θαη δφιηνπ βαξχηεξνπ πξνθαιεί ην πξφβιεκα ε ειάζζσλ ππαηηηφηεηα λα
επηζχξεη κείδνλα πνηλή θαη αληηζηξφθσο, Οξζφ είλαη, επνκέλσο, λα δερηνχκε φηη πιάη ζηα γλήζηα εθ
ηνπ απνηειέζκαηνο δηαθξηλφκελα εγθιήκαηα, φπνπ ν δξάζηεο έρεη ακέιεηα σο πξνο ην βαξχηεξν
απνηέιεζκα, έρεη δηακνξθσζεί θαη ε θαηεγνξία ησλ κε γλήζησλ εθ ηνπ απνηειέζκαηνο
δηαθξηλφκελσλ εγθιεκάησλ, πνπ ζπληξέρνπλ φηαλ ππάξρεη δφινο. Παξάδεηγκα: ν Α θαηαιακβάλεηαη
απφ ηνλ Β λα θιέβεη νηθνγελεηαθφ θεηκήιην κεγάιεο ζπλαηζζεκαηηθήο αμίαο, πνπ ζεσξεί φηη ηνπ
αλήθεη. Μεηά απφ ζθνδξή ινγνκαρία, ν Α, επξηζθφκελνο ζε βξαζκφ ςπρήο, αζθεί βία ζηνλ Β γηα λα
δηαηεξήζεη ην θεηκήιην, απνδερφκελνο ην ελδερφκελν ζαλάησζήο ηνπ, γεγνλφο πνπ ζπκβαίλεη. ΢ηελ
πεξίπησζε απηή, επεηδή ε ιεζηεία ζπξξέεη κε αλζξσπνθηνλία ζε βξαζκφ ςπρήο, ζηνηρεηνζεηείηαη
ιεζηεία δηαθξηλφκελε απφ ην απνηέιεζκα, αθφκε θαη φηαλ ν δξάζηεο έρεη δφιν σο πξνο ηε
ζαλάησζε· δειαδή, σο πξνο ηε ζαλάησζε αξθεί ηνπιάρηζηνλ ακέιεηα.
2. Σν εμ ακειείαο βαξχηεξν απνηέιεζκα σο απηνηειψο αμηφπνηλν εμ ακειείαο έγθιεκα. Ζ

λνκηθή θχζε ηνπ βαξχηεξνπ απνηειέζκαηνο: Ζ πξφθιεζε ηνπ βαξχηεξνπ απνηειέζκαηνο κπνξεί
λα ζεκειηψζεη έγθιεκα εθ ηνπ απνηειέζκαηνο, κφλν φηαλ νινθιεξψλεη αθ' εαπηήο πιήξεο εμ
ακειείαο έγθιεκα. Απνηέιεζκα ηνπ βαζηθνχ εγθιήκαηνο πνπ δελ ηηκσξείηαη θαη απηνηειψο σο εμ
ακειείαο έγθιεκα, δε ζεκειηψλεη έγθιεκα εθ ηνπ απνηειέζκαηνο δηαθξηλφκελν· ζηελ νπζία, απνηειεί
επηβαξπληηθή πεξίζηαζε πνπ απαηηεί δφιν, δηφηη δηαθνξεηηθά ζα παξαβηαδφηαλ ε αξρή ηεο
λνκηκφηεηαο (ΠΚ 26). Σν ΠΚ 29 εθαξκφδεηαη φηαλ ε ακέιεηα σο πξνο ην βαξχηεξν απνηέιεζκα είλαη
δπλαηφ λα ηηκσξεζεί· δηαθνξεηηθά, δελ πξνζδίδεηαη ζην πεξαηηέξσ απνηέιεζκα πνηληθά δηαθέξνπζα
απαμία, εθηφο αλ απηφ θαιχπηεηαη απφ δφιν ηνπ δξάζηε. Καηά ζπλέπεηα, ηα γλήζηα εθ ηνπ
απνηειέζκαηνο δηαθξηλφκελα εγθιήκαηα είλαη ζχλζεηα ππφ ζηελή έλλνηα εγθιήκαηα, ηα νπνία
απνηεινχληαη απφ έλα εθ δφινπ βαζηθφ έγθιεκα θαη έλα απηνηειψο αμηφπνηλν εμ ακειείαο έγθιεκα,
ελψ κεηαμχ απηψλ θαη ησλ επηκέξνπο ζπζηαηηθψλ ηνπο ππάξρεη ζρέζε εηδηθφηεηαο.
3. Ο ζπγθεθξηκέλνο θίλδπλνο σο βαξχηεξν απνηέιεζκα; Ζ πξφθιεζε ζπγθεθξηκέλνπ θηλδχλνπ,

θαηά ηελ ηέιεζε κηαο απηνηειψο αμηφπνηλεο πξάμεο, ζπληζηά επηβαξπληηθή πεξίζηαζε, πνπ απαηηεί
δφιν θαη φρη 'νξηζκέλν απνηέιεζκα', θαηά ΠΚ 29. Απηφ ζπκβαίλεη δηφηη ε πξφθιεζε θηλδχλνπ δσήο ή
βαξηάο βιάβεο ηεο πγείαο δελ ηηκσξνχληαη απηνηειψο, φηαλ νθείινληαη ζε ακέιεηα· εμάιινπ, αλ
δερφκαζηαλ φηη ν θίλδπλνο ζπληζηά 'βαξχηεξν απνηέιεζκα', ζα αλαγλσξίδακε θαη δπλαηφηεηα
επηβνιήο πνηλήο θαηά παξάβαζε ηνπ ΠΚ 26.
4. Βαζηθφ έγθιεκα εμ ακειείαο; π.ρ. ΠΚ 266 -> ε ζεκαληηθή δηαθνξά ηεο δηάηαμεο πξνο εθείλεο ηνπ
ΠΚ 29 είλαη φηη ε πξαγκάησζε ηνπ πεξαηηέξσ απνηειέζκαηνο (=ηνπ ζαλάηνπ) δελ επηηείλεη ηελ πνηλή
ηνπ εμ ακειείαο βαζηθνχ εγθιήκαηνο. Δπεηδή, ινηπφλ, ειιείπεη δηάηαμε ηνπ λφκνπ, νξίδνπζα φηη ζε
πεξίπησζε πξαγκάησζεο ηνπ πεξαηηέξσ απνηειέζκαηνο επηβάιιεηαη βαξχηεξε πνηλή, δελ ππάξρεη
πεξηζψξην ε παξαπάλσ πεξίπησζε λα ζεσξεζεί σο έγθιεκα εθ ηνπ απνηειέζκαηνο δηαθξηλφκελν.
Πάλησο, είλαη ελδεδεηγκέλν λα ηηκσξνχληαη βαξχηεξα ηα ζρεηηθά εμ ακειείαο εγθιήκαηα, αλ είραλ σο
ζπλέπεηα ην ζάλαην αλζξψπνπ, πξνθεηκέλνπ λα δηαθξίλεηαη ε πνηληθή ηνπο κεηαρείξηζε απφ εθείλε
ηεο θνηλήο θαη' ηδέα ζπξξνήο.

ΗΗΗ. Ο λνκνζεηηθφο ιφγνο ηεο βαξχηεξεο ηηκψξεζεο ησλ εθ ηνπ απνηειέζκαηνο δηαθξηλφκελσλ
εγθιεκάησλ.
1. Ο ηδηαίηεξα απνδνθηκαδφκελνο θίλδπλνο πξφθιεζεο ηνπ βαξχηεξνπ απνηειέζκαηνο: ΢ηηο

πεξηπηψζεηο ησλ κε γλήζησλ εθ ηνπ απνηειέζκαηνο δηαθξηλφκελσλ εγθιεκάησλ, φπνπ λνείηαη θαη
δφινο ηνπ δξάζηε σο πξνο ην βαξχηεξν απνηέιεζκα θαη φρη φηαλ ε πεξαηηέξσ ζπλέπεηα νθείιεηαη ζε
ακέιεηα, ηα αλψηαηα φξηα πνηλήο αληηηίζεληαη ζηελ αξρή ηεο αλαινγηθφηεηαο. Ο λνκνζεηηθφο ιφγνο
ηεο βαξχηεξεο ηηκψξεζεο ησλ εθ ηνπ απνηειέζκαηνο δηαθξηλφκελσλ εγθιεκάησλ είλαη ε ηδηαίηεξε
απαμία πνπ ελέρεη ε πξνζβνιή ηνπ αληηθεηκεληθνχ θαζήθνληνο επηκέιεηαο, απφ ηελ νπνία
πξνθιήζεθε ην βαξχηεξν απνηέιεζκα, φηαλ απηή πξαγκαηψλεηαη κε κηα ήδε αμηφπνηλε εθ δφινπ
πξάμε. Απηφ ζπκβαίλεη γηα ηνπο εμήο ιφγνπο -> α) ην βαζηθφ έγθιεκα, πνπ ζπληζηά ηελ
αληηθεηκεληθή παξάβαζε ηνπ θαζήθνληνο επηκέιεηαο ηνπ εμ ακειείαο εγθιήκαηνο, κε ην νπνίν
πξνθαιείηαη ην βαξχηεξν απνηέιεζκα, εκπεξηέρεη έλαλ ηδηαίηεξα απνδνθηκαδφκελν θίλδπλν
πξφθιεζεο ηνπ απνηειέζκαηνο / β) ην βαζηθφ έγθιεκα είλαη ήδε κηα πξάμε βεβαξπκέλε κε ηδηαίηεξε
απαμία, δειαδή θαθνχξγεκα (π.ρ. ιεζηεία, βηαζκφο, εκπξεζκφο, έθξεμε) ή βαξχ πιεκκέιεκα.
2. Ζ ζεσξία ηνπ ηππηθνχ θηλδχλνπ: Σν βαζηθφ έγθιεκα εκπεξηέρεη εγγελψο απφ ηε θχζε ηνπ έλαλ
ηδηαίηεξα πςειφ θίλδπλν πξφθιεζεο ηνπ βαξχηεξνπ απνηειέζκαηνο, ν νπνίνο πεγάδεη απφ ηελ
ηδηνκνξθία ηνπ βαζηθνχ εγθιήκαηνο θαη γη' απηφ είλαη ζπλήζεο· είλαη δε ν θνξέαο ηνπ ηδηάδνληνο
αδίθνπ πνπ δηαθξίλεη ηα εθ ηνπ απνηειέζκαηνο δηαθξηλφκελα εγθιήκαηα απφ ηηο πεξηπηψζεηο ηεο
αιεζνχο θαη' ηδέα ζπξξνήο, θαη δηθαηνινγεί ηε βαξχηεξε ηηκψξεζή ηνπο.
IV. Σα δεηήκαηα ζπξξνήο: Σν βαξχηεξν άδηθν ππάξρεη θαη ην εθ ηνπ απνηειέζκαηνο δηαθξηλφκελν
έγθιεκα ζηνηρεηνζεηείηαη, φηαλ ην βαξχηεξν απνηέιεζκα ζπληζηά πξαγκάησζε εθείλνπ αθξηβψο ηνπ
θηλδχλνπ πνπ παξαβηάζηεθε κε ην βαζηθφ έγθιεκα => ζπλάθεηα θηλδχλνπ κεηαμχ ηνπ βαζηθνχ
εγθιήκαηνο θαη ηνπ βαξχηεξνπ απνηειέζκαηνο (π.ρ. ζηε ζαλαηεθφξν ιεζηεία δελ πξνζηαηεχεηαη
κφλν ε ηδηνθηεζία θαη ε πξνζσπηθή ειεπζεξία, αιιά θαη ε δσή-πγεία ηνπ αηφκνπ). Με άιια ιφγηα, ην
βαζηθφ έγθιεκα πξέπεη λα είλαη πξφζθνξν λα πξνθαιέζεη ην βαξχηεξν απνηέιεζκα· θαη ην βαξχηεξν
απνηέιεζκα λα είλαη αληηθεηκεληθά πξνβιεπηή ζπλέπεηα ηνπ βαζηθνχ εγθιήκαηνο (π.ρ. ν δξάζηεο
θαηάθεξε ηζρπξφ ξάπηζκα ζε κεζπζκέλν ειηθησκέλν, ν νπνίνο έπεζε ζην πεδνδξφκην θαη
ηξαπκαηίζηεθε ζαλάζηκα / νη δξάζηεο κε ιαθηίζκαηα νδήγεζαλ ζηε ξήμε αλεπξχζκαηνο ηεο
θνηιηαθήο ανξηήο ηνπ παζφληα, κε απνηέιεζκα λα πάζεη αλαθνπή. ΢ηα παξαδείγκαηα απηά, ην
βαξχηεξν απνηέιεζκα είλαη αληηθεηκεληθά πξνβιεπηφ). Άξα, έγθιεκα εθ ηνπ απνηειέζκαηνο
δηαθξηλφκελν ζηνηρεηνζεηείηαη, φηαλ ην βαζηθφ έγθιεκα, σο εμσηεξηθή πιεκκέιεηα, θαηεπζχλεηαη
θαηά ηέηνην ηξφπν ζην βαξχηεξν απνηέιεζκα, ψζηε λα κπνξνχκε λα πνχκε φηη, θη αλ ν δξάζηεο ήζειε
ην βαξχηεξν απνηέιεζκα, ζα ρξεζηκνπνηνχζε πάιη ηελ ίδηα εμσηεξηθά δφιηα πξάμε (=ζπλάθεηα
ζθνπηκφηεηαο). Όηαλ, πάιη, ε αληηθεηκεληθή πξνζβνιή ηνπ θαζήθνληνο επηκέιεηαο σο πξνο ην
πεξαηηέξσ έλλνκν αγαζφ κεηέρεη ηεο ηδηαίηεξεο απαμίαο ηνπ βαζηθνχ εγθιήκαηνο, ζηνηρεηνζεηείηαη εθ
ηνπ απνηειέζκαηνο δηαθξηλφκελν έγθιεκα, εθφζνλ ε πξάμε ηνπ βαζηθνχ είλαη πξφζθνξε λα
πξνθαιέζεη ην πεξαηηέξσ απνηέιεζκα (=>ακεζφηεηα κεηαμχ βαζηθνχ εγθιήκαηνο θαη βαξχηεξνπ
απνηειέζκαηνο). Αληίζεηα, φηαλ ην βαξχηεξν απνηέιεζκα ζπληζηά πξαγκάησζε άιινπ θηλδχλνπ, πνπ
δελ πξνζηδηάδεη ζην βαζηθφ έγθιεκα, ηφηε ππάξρεη θαη' ηδέα ζπξξνή [π.ρ. ν δξάζηεο ρηππά βάλαπζα
ηελ παζνχζα, πνπ πεδά απφ ην παξάζπξν γηα λα γιηηψζεη -> αιεζήο θαη' ηδέα ζπξξνή απιήο
ζσκαηηθήο βιάβεο θαη αλζξσπνθηνλίαο εμ ακειείαο / ην ζχκα ιεζηείαο πέθηεη θαη ρηππά ζαλάζηκα,
ζηελ πξνζπάζεηά ηνπ λα θαιέζεη βνήζεηα -> αλζξσπνθηνλία απφ ακέιεηα θαη φρη ζαλαηεθφξνο
ιεζηεία, αθνχ ν ζάλαηνο δελ νθείιεηαη ζηελ απαμία ηεο ιεζηείαο / ζάλαηνο ζχκαηνο ιεζηείαο φρη απφ
ηε βία ηνπ βαζηθνχ εγθιήκαηνο, αιιά απφ ηε ζηέξεζε αθαηξεζέληνο πξάγκαηνο (=θάξκαθν)].

V. Εεηήκαηα ζπκκεηνρήο: Ο ζπλαπηνπξγφο ή ν ζπκκέηνρνο ηεο ιεζηείαο, ηνπ εκπξεζκνχ, ηεο

έθξεμεο θ.ά δελ πξνζηαηεχεηαη απφ θηλδχλνπο πνπ νη ίδηνη έζεζαλ, πξνθάιεζαλ ή ελίζρπζαλ· ΠΚ 340
-> γηα ηε ζηνηρεηνζέηεζε ζαλαηεθφξνπ βηαζκνχ πξνυπνηίζεηαη ν ζάλαηνο ηνπ παζφληνο θαη φρη
ηξίηνπ, ν νπνίνο π.ρ. πξνζέηξεμε ζε βνήζεηα θαη ππέζηε ν ίδηνο ηελ επίζεζε. Έηζη, απνθιείεηαη ην
ελδερφκελν ζηνηρεηνζέηεζεο ζαλαηεθφξνπ βηαζκνχ, φηαλ ην βαξχηεξν απνηέιεζκα πιήηηεη
ζπκκέηνρν.
§13 ΣΑ ΜΖ ΓΝΖ΢ΗΑ ΔΓΚΛΖΜΑΣΑ ΠΑΡΑΛΔΗΦΔΧ΢
Η. Ζ ηδηαίηεξε λνκηθή ππνρξέσζε σο θεληξηθφ ζηνηρείν ηεο αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο ζην κε

γλήζην έγθιεκα παξάιεηςεο
1. Σν ΠΚ 15: Σα κε γλήζηα εγθιήκαηα παξάιεηςεο είλαη εγθιήκαηα απνηειέζκαηνο, πνπ ηεινχληαη

κε ελέξγεηα ή θαη' εμαίξεζε κε παξάιεηςε, αλ ν ππαίηηνο ηεο παξάιεηςεο είρε ηδηαίηεξε λνκηθή
ππνρξέσζε λα εκπνδίζεη ηελ επέιεπζε ηνπ απνηειέζκαηνο. Σφηε, ε παξάιεηςή ηνπ λα απνηξέςεη ην
απνηέιεζκα έρεη ηελ ίδηα απαμία κε ηελ πξφθιεζή ηνπ κε ζεηηθή ελέξγεηα.
2. Έλλνηα θαη λνκηθή θχζε ηεο ηδηαίηεξεο λνκηθήο ππνρξέσζεο: Ζ ηδηαίηεξε λνκηθή ππνρξέσζε
απνβιέπεη φρη κφλν ζηελ πξνζηαζία ζπγθεθξηκέλνπ έλλνκνπ αγαζνχ απφ νπνηνλδήπνηε θίλδπλν ζα
κπνξνχζε λα ην απεηιήζεη (π.ρ. νη γνλείο νθείινπλ λα πξνζηαηεχνπλ ην παηδί ηνπο· αλάινγε
ππνρξέσζε έρεη θαη ν λνζειεπηήο ςπρηαηξηθνχ ηδξχκαηνο πξνο ηνπο αζζελείο), αιιά θαη ζηελ
απνηξνπή παληφο είδνπο βιαβψλ δπλάκελσλ λα πξνθιεζνχλ απφ ζπγθεθξηκέλε εζηία (π.ρ. ν
ηδηνθηήηεο άγξηνπ ζθχινπ πξέπεη λα θξνληίζεη λα κελ επηηεζεί ην δψν ζε θαλέλαλ / ν ηδηνθηήηεο
εξγνζηαζίνπ νθείιεη λα ιάβεη θαηάιιεια κέηξα, ψζηε λα κε ξππαίλεη / ν δηεπζπληήο νηθνδνκήο
νθείιεη λα θξνληίζεη λα κελ πέζεη ηίπνηα ζηνπο δηαβάηεο θ.ά.). Άξα, ε λνκηθή ππνρξέσζε πξέπεη λα
είλαη α) εηδηθή, γηα λα ζηνηρεηνζεηείηαη κε γλήζην έγθιεκα παξάιεηςεο (π.ρ. ε ππνρξέσζε ηνπ παηέξα
λα ζψζεη ην παηδί ηνπ απφ θίλδπλν)· αλ, αληίζεηα, ε ππνρξέσζε είλαη γεληθή, ηφηε ε κε ζπκκφξθσζε
είηε ζεκειηψλεη γλήζην έγθιεκα παξάιεηςεο είηε δελ είλαη δηφινπ αμηφπνηλε (π.ρ. ε παξάιεηςε
αλαθνίλσζεο γεγνλφηνο δε ζηνηρεηνζεηεί απάηε, παξά ην φηη ε γλσζηνπνίεζε είλαη κηα πξάμε
επηβεβιεκέλε θαηά ηελ θαιή πίζηε θαη ηα ζπλαιιαθηηθά ήζε) / β) ηδηαίηεξε, εθφζνλ ππνθείκελν ηνπ
εγθιήκαηνο κπνξεί λα είλαη κφλν απηφο πνπ βαξχλεηαη κε ηδηαίηεξε λνκηθή ππνρξέσζε. Ζ ηδηαίηεξε
απηή ππνρξέσζε πξνο ελέξγεηα πξέπεη λα είλαη, ηέινο, γ) ζεκειησκέλε ζην λόκν (θαη λα κελ είλαη
απιψο κηα εζηθή επηηαγή), πξνθεηκέλνπ λα δεκηνπξγεί επζχλε κε παξάιεηςε.
3. Πεγέο ηεο ηδηαίηεξεο λνκηθήο ππνρξέσζεο: α) ν λόκνο, δειαδή, είηε κεκνλσκέλε δηάηαμε ηνπ
ηδησηηθνχ ή δεκνζίνπ δηθαίνπ είηε ζχκπιεγκα δηαηάμεσλ, απφ ην νπνίν απηή πξνθχπηεη, είηε θαη
έζηκν. Ηδηαίηεξε λνκηθή ππνρξέσζε κπνξεί λα ζεκειηψλεη θαη ην θνηλνηηθφ δίθαην / β) θάζε
πξαγκαηηθή θαη εθνύζηα πξνζηαηεπηηθή δηαδηθαζία, είηε ζηεξίδεηαη ζε ζχκβαζε είηε
πξαγκαηψλεηαη κνλνκεξψο κε εθνχζηα αλάιεςε πξνζηαηεπηηθήο ζέζεο (=θαζήθνλ απνηξνπήο
απνηειέζκαηνο). Απηή ε δηαδηθαζία κπνξεί είηε λα ζπκθσλήζεθε ξεηά (π.ρ. ζπκθσλία κεηαμχ
δαζθάινπ θαη εθπαηδεπφκελνπ θνιπκβεηή) είηε λα ζπλάγεηαη ζησπεξά απφ πξνεγνχκελε ελέξγεηα
(π.ρ. ελήιηθαο βξίζθεη εγθαηαιειεηκκέλν παηδί θαη ην πεξηάγεη ππφ ηελ πξνζηαζία ηνπ). Αλ, σζηφζν,
δελ ππάξρεη πξαγκαηηθή αλάιεςε πξνζηαηεπηηθψλ θαζεθφλησλ, ηδηαίηεξε λνκηθή ππνρξέσζε δε
ζεκειηψλεηαη (π.ρ. ν Α θαιεί γηαηξφ γηα ην άξξσζην παηδί ηνπ, αθήλνληάο ηνπ κήλπκα ζηνλ
ηειεθσλεηή θαη ρσξίο λα βεβαησζεί φηη απηφο ζα έξζεη· αλ ην παηδί πεζάλεη, ν γηαηξφο δελ επζχλεηαη
γηα αλζξσπνθηνλία εμ ακειείαο κε παξάιεηςε). Ζ κνλνκεξήο ελέξγεηα κε ηελ νπνία θάπνηνο
αλαιακβάλεη πξνζηαηεπηηθή ζέζε δηθαίσο ζεκειηψλεη ηδηαίηεξε λνκηθή ππνρξέσζε, ε νπνία

ζπλεπάγεηαη εκπηζηνζχλε. Απηφ ζεκαίλεη φηη • ν θνξέαο ηνπ έλλνκνπ αγαζνύ παξαηηείηαη από άιια
κέζα πξνζηαζίαο, κε απνηέιεζκα ην αγαζό λα εθηίζεηαη ζε κεγαιύηεξνπο θηλδύλνπο, • νη ηξίηνη,
βιέπνληαο ην αγαζό λα ηειεί ππό ηελ πξνζηαζία άιινπ, παξαηηνύληαη από ηε δηθή ηνπο πξνζθνξά
λα ην πξνζηαηέςνπλ (π.ρ. αλ έλα παηδί θνιπκπάεη ππφ ηελ επίβιεςε νηθνγελεηαθνχ θίινπ, νη ηξίηνη
δελ ελδηαθέξνληαη ηφζν φζν αλ ήηαλ κφλν ηνπ). Έηζη, ε εθνχζηα αλάιεςε πξνζηαηεπηηθψλ
θαζεθφλησλ απφ γηαηξφ, λνζειεπηή, δάζθαιν θ.ά. ζεκειηψλεη ηδηαίηεξε λνκηθή ππνρξέσζε, έζησ θη
αλ ε ζχκβαζε, πνπ θαηαξηίδεηαη, είλαη άθπξε απφ αζηηθήο πιεπξάο (π.ρ. αλήιηθε baby-sitter), ελψ -
αληίζηξνθα- ε κνλνκεξήο αλάιεςε πξνζηαηεπηηθήο ζέζεο δελ απαηηεί ζχκβαζε γηα λα ζεκειηψζεη
ηδηαίηεξε λνκηθή ππνρξέσζε / γ) ε πξνγελέζηεξε επηθίλδπλε ελέξγεηα -> θάζε ελέξγεηα πξφζθνξε -
θαηά ηελ θνηλή πείξα- λα πξνθαιέζεη ηελ πξνζβνιή ηνπ έλλνκνπ αγαζνχ. Δθείλνο, δειαδή, πνπ έρεη
πξνθαιέζεη έλαλ ηέηνην θίλδπλν κε ηελ πξνγελέζηεξε ελέξγεηά ηνπ, έρεη θαη ηδηαίηεξε λνκηθή
ππνρξέσζε λα απνηξέςεη ηελ πξαγκάησζε απηνχ (π.ρ. ν Α αλεγείξεη νηθνδνκή κε ζνβαξέο
θαθνηερλίεο, ρσξίο λα κεξηκλήζεη λα ηηο άξεη, κε απνηέιεζκα λα θαηαξξεχζεη). Δηδηθφηεξα
απαηηνχληαη νη εμήο πξνυπνζέζεηο: • ε πξνγελέζηεξε ελέξγεηα πξέπεη θαη αξθεί λα είλαη επηθίλδπλε,
ελώ ην απνηέιεζκά ηεο νθείιεη λα είλαη αληηθεηκεληθά πξνβιεπηό (αληίζηξνθν παξάδεηγκα: ν Α
πσιεί αλαπηήξα ζηνλ Β· θπζηθά, δελ έρεη ηδηαίηεξε λνκηθή ππνρξέσζε λα απνηξέςεη ην ζάλαην ηνπ Β
απφ ππξθαγηά εμ ακειείαο πνπ κφλνο ηνπ πξνθάιεζε) ΗΗ • ν θίλδπλνο, πνπ πξαγκαηώζεθε ζην κε
απνηξαπέλ απνηέιεζκα, πξέπεη λα είλαη εμ εθείλσλ πνπ ζθνπεί λα απνηξέςεη ν θαλόλαο, ν νπνίνο
πξνζηαηεύεη ην νηθείν έλλνκν αγαζό (π.ρ. νη δηαηάμεηο γηα ηελ θινπή πξνζηαηεχνπλ ηελ ηδηνθηεζία
θαη φρη ηε δσή-ζσκαηηθή αθεξαηφηεηα, σο πξνο ηηο νπνίεο ν δξάζηεο δελ έρεη ηδηαίηεξε λνκηθή
ππνρξέσζε) ΗΗ • ηδηαίηεξε λνκηθή ππνρξέσζε ππάξρεη θη όηαλ ν δξάζηεο, κε πξνγελέζηεξε
επηθίλδπλε ελέξγεηά ηνπ, ζέηεη έλαλ θίλδπλν ελ αγλνία ηνπ, ζηε ζπλέρεηα -όκσο-, όηαλ ν θίλδπλνο
απνθαιπθζεί, ν ίδηνο παξαιείπεη λα ηνλ απνηξέςεη [π.ρ. ν γηαηξφο δηελεξγεί εγρείξεζε, ρσξίο λα
μέξεη φηη ιφγσ ηεο ηδηνζπζηαζίαο ηνπ αζζελνχο ππάξρεη θίλδπλνο δσήο, ν νπνίνο θαη πξαγκαηψλεηαη.
Ζ ζπκπεξηθνξά ηνπ ζπληζηά πξνγελέζηεξε επηθίλδπλε ελέξγεηα, αλ θαη δελ πιεξνί ηελ αληηθεηκεληθή
ππφζηαζε ηνπ νηθείνπ εγθιήκαηνο· αξθεί πνπ ήηαλ αληηθεηκεληθά επηθίλδπλε. Ο γηαηξφο, φκσο,
αξρίδεη λα παξαιείςεη αθ' ήο ζηηγκήο ιάβεη γλψζε ηνπ θηλδχλνπ πνπ έζεζε ελ αγλνία ηνπ
(=απνθάιπςε ηεο ηδηνζπζηαζίαο ηνπ αζζελνχο) => ε παξάιεηςή ηνπ γηαηξνχ λα ζψζεη ηνλ αζζελή
ζπληζηά, εθφζνλ απνδέρεηαη ην ζάλαην, αλζξσπνθηνλία εθ πξνζέζεσο θαη φρη παξάιεηςε ιχηξσζεο
απφ θίλδπλν δσήο] ΗΗ • ε πξνγελέζηεξε ελέξγεηα πξέπεη θαη αξθεί λα είλαη επηθίλδπλε· δελ
απαηηείηαη λα είλαη θαη άδηθε ΗΗ • όηαλ ε πξνγελέζηεξε ελέξγεηα είλαη θνηλσληθά πξόζθνξε,
δειαδή, ζέηεη γηα ην έλλνκν αγαζό έλαλ απνδνθηκαδόκελν από ην δίθαην θίλδπλν, θαη ν θίλδπλνο
απηόο πξαγκαηώλεηαη, ηόηε έρνπκε πιήξεο έγθιεκα ελέξγεηαο. Δδψ, ζηνηρεηνζεηείηαη θαη έγθιεκα
παξάιεηςεο, ην νπνίν απσζείηαη, ιφγσ θαηλφκελεο ζπξξνήο (π.ρ. ν εξγνδφηεο, πνπ άλνημε φξπγκα
ρσξίο λα ηνπνζεηήζεη θηγθιίδσκα, κε απνηέιεζκα ην ζάλαην δηαβάηε, δηαπξάηηεη αλζξσπνθηνλία εμ
ακειείαο κε ελέξγεηα) ΗΗ • ηδηαίηεξε λνκηθή ππνρξέσζε πξνο ελέξγεηα κπνξεί λα γελλάηαη θη όηαλ ε
πξνγελέζηεξε επηθίλδπλε ελέξγεηα ζπλίζηαηαη ζε έλα δηαξθέο έγθιεκα (π.ρ. ν Α, αθνχ δέλεη ηε Β
θαη ηε βηάδεη, ηεο θιέβεη έλα ρξπζφ πεξηδέξαην απφ ην ιαηκφ => ζηνηρεηνζεηείηαη ιεζηεία ζε αιεζή
ζπξξνή κε βηαζκφ, θαη φρη θινπή, θαζψο ε παξάλνκε βία εμαθνινπζεί λα πθίζηαηαη γηα φιν ην
δηάζηεκα, θαηά ην νπνίν ν δξάζηεο παξαιείπεη λα απειεπζεξψζεη ηελ παζνχζα).
4. Ζ 'εγγπεηηθή ζέζε' ηνπ παξαιείπνληνο σο θξηηήξην εμίζσζεο ηεο παξάιεηςεο πξνο ηελ
ελέξγεηα: Ζ παξάιεηςε απνηξνπήο ηνπ αμηφπνηλνπ απνηειέζκαηνο εμνκνηψλεηαη θαη' απαμία πξνο
ηελ παξάγσγή ηνπ κε ελέξγεηα, κφλν φηαλ ν παξαιείςαο είρε εγθαηαζηαζεί σο εγγπεηήο -θαηά ηηο
θνηλσληθέο αληηιήςεηο- γηα ηελ απνηξνπή ηνπ απνηειέζκαηνο. Ζ εγγπεηηθή ζέζε απηή ζεκειηψλεηαη
ηφζν ζην λφκν, ζηε ζχκβαζε θαη ζηελ πξνγελέζηεξε επηθίλδπλε ελέξγεηα, φζν θαη φηαλ κεηαμχ
πιεηφλσλ πξνζψπσλ ππάξρεη θνηλσληθή εγγχηεηα (=φηαλ κεηαμχ παζφληνο-παξαιείςαληνο ππάξρνπλ
ζηελέο βηνηηθέο ζρέζεηο, π.ρ. ζπγθαηνίθεζε, θηινμελία, πεξηπηψζεηο 'θνηλσλίαο βίνπ' πνπ δελ

θαιχπηνληαη απφ ππνρξέσζε πξνζηαζίαο) ή 'θνηλφηεηα θηλδχλνπ' (=φηαλ πιείνλα πξφζσπα

απνδχνληαη απφ θνηλνχ ζε επηθίλδπλε δξαζηεξηφηεηα· νπφηε, αλ αλαθχςεη θίλδπλνο γηα έλαλ, ν άιινο
-πνπ παξαιείπεη λα ηνλ απνηξέςεη- πιεξνί ηελ αληηθεηκεληθή ππφζηαζε ηνπ κε γλήζηνπ εγθιήκαηνο
παξαιείςεσο, π.ρ. θαηαδχζεηο, ηαμίδη ζε αθξαίεο ζπλζήθεο, νξεηβαζία => ν νξεηβάηεο, πνπ
παξαιείπεη λα ζψζεη ηνλ θηλδπλεχνληα ζχληξνθφ ηνπ , ελψ κπνξεί, δηαπξάηηεη αλζξσπνθηνλία εθ
πξνζέζεσο κε παξάιεηςε θαη φρη παξάιεηςε ιχηξσζεο απφ θίλδπλν δσήο). ΢ην ειιεληθφ δίθαην, ε
εγγπεηηθή ζεσξία ρξεζηκνπνηείηαη κφλν γηα ηελ πεξηζηνιή ηνπ αμηνπνίλνπ· έηζη, κε γλήζην έγθιεκα
παξάιεηςεο ζηνηρεηνζεηείηαη, φηαλ ε ηδηαίηεξε λνκηθή ππνρξέσζε ζπλνδεχεηαη απφ εγγπεηηθή ζέζε
ηνπ παξαιείπνληνο, δειαδή, φηαλ απηφο είρε φλησο θαηαζηεί εγγπεηήο γηα ηελ απνηξνπή ηνπ
απνηειέζκαηνο (π.ρ. ν ζχδπγνο δε βαξχλεηαη κε ηδηαίηεξε λνκηθή ππνρξέσζε νχηε πξνο ηε ζχληξνθν
ηεο δσήο ηνπ νχηε πξνο ηελ ελ δηαζηάζεη ζχδπγφ ηνπ).
5. Ζ απνηξνπή βιαβψλ απφ ζπγθεθξηκέλε εζηία θηλδχλνπ: π.ρ. ν εξγνιάβνο νθείιεη λα ιάβεη ηα
ελδεηθλπφκελα κέηξα, ψζηε λα απνθιεηζηεί ε πξφζβαζε ζηελ νηθνδνκή ηνπ· έηζη, αλ εηζέιζεη
θάπνηνο άζηεγνο, επεηδή ν εξγνιάβνο παξέιεηςε λα θιεηδψζεη, κε απνηέιεζκα ν άζηεγνο λα πεζάλεη,
ν εξγνιάβνο επζχλεηαη θαλνληθά.
5.1 Ζ παξάιεηςε επνπηείαο αλειίθσλ: ΠΚ 360 -> έηζη, ν παηέξαο π.ρ. πνπ πιεξνθνξείηαη
αμηφπηζηα φηη ν αλήιηθνο γηνο ηνπ πξνηίζεηαη λα θνλεχζεη ηνλ Β θαη δελ ηνλ απνηξέπεη, επζχλεηαη σο
απηνπξγφο ηεο νηθείαο αμηφπνηλεο πξάμεο κε παξάιεηςε.
ΗΗ. Ζ εηδηθή ππφζηαζε ηνπ εθ πξνζέζεσο κε γλήζηνπ εγθιήκαηνο παξάιεηςεο
1. Ζ παξάιεηςε (=κε επηρείξεζε επηβεβιεκέλεο ελέξγεηαο): Ζ εηδηθή ππφζηαζε ηνπ εθ πξνζέζεσο

κε γλήζηνπ εγθιήκαηνο παξάιεηςεο πεξηιακβάλεη έλα απνηέιεζκα θαη ηελ ηδηαίηεξε λνκηθή
ππνρξέσζε πξνο απνηξνπή ηνπ (ΠΚ 15). Λνγηθά, πεξηιακβάλεη θαη ηελ εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά,
δειαδή ηελ παξάιεηςε ηεο ζπγθεθξηκέλεο, επηβεβιεκέλεο θαη ελδεδεηγκέλεο ελέξγεηαο, ηεο
αλαγθαίαο πξνο άκεζε θαη αζθαιή απνηξνπή ηνπ απνηειέζκαηνο => ν δξάζηεο είηε έκεηλε αδξαλήο
είηε έπξαμε θάηη άιιν απφ ην αλακελφκελν.
1.1 Παξάιεηςε θαη θπζηθή δπλαηφηεηα ελέξγεηαο: Ζ παξάιεηςε, σο κνξθή ζπκπεξηθνξάο,

δηαθέξεη απφ ηελ παξάιεηςε, σο ζηνηρείνπ ηεο αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο· έηζη, ελψ ρσξίο
δπλαηφηεηα ελέξγεηαο, ν ππφ θξίζε δξάζηεο δε ζπκπεξηθέξεηαη θαλ, γηα λα πξάμεη αδίθσο απαηηείηαη
παξάιεηςε επηβεβιεκέλεο ελέξγεηαο, εθφζνλ κπνξεί λα ππνηεζεί φηη ε κε επηρεηξεζείζα πξάμε ζα
είρε πξάγκαηη πεξηνξίζεη ηνλ θίλδπλν επέιεπζεο ηνπ απνηειέζκαηνο. Ζ πξναλαθεξζείζα ελέξγεηα
πξέπεη λα θαηεπζχλεηαη ζηελ άκεζε θαη αζθαιή απνηξνπή ηνπ απνηειέζκαηνο κε πηζαλφηεηα
πξνζεγγίδνπζα ηε βεβαηφηεηα [π.ρ. ζε έλα ηξνραίν ηξαπκαηίδεηαη ν Α θαη ε γπλαίθα ηνπ αξρίδεη λα
πξνζεχρεηαη => ε Β παξαιείπεη λα επηρεηξήζεη ελέξγεηα απνηξνπήο ηνπ απνηειέζκαηνο (=ζάλαηνο),
εθφζνλ είρε ηε ζρεηηθή δπλαηφηεηα, δει. παξνρή πξψησλ βνεζεηψλ ή θιήζε αζζελνθφξνπ]. Άξα, ε
δπλαηφηεηα επηρείξεζεο ηεο επηβεβιεκέλεο ελέξγεηαο είλαη ζηνηρείν ηεο αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο
ηνπ εγθιήκαηνο παξάιεηςεο (π.ρ. ν ζχδπγνο, πνπ βιέπεη ηε ζχδπγφ ηνπ λα πέθηεη ζηνλ πνηακφ θαη δε
κπνξεί λα ηε ζψζεη, ζπκπεξηθέξεηαη δηφηη έρεη θπζηθή δπλαηφηεηα λα πξάμεη θάηη· φκσο, δελ πιεξνί
ηελ αληηθεηκεληθή ππφζηαζε ηνπ ζρεηηθνχ εγθιήκαηνο, δηφηη δελ έρεη δπλαηφηεηα λα επηρεηξήζεη ηελ
επηβεβιεκέλε ελέξγεηα = λα ηελ αλαζχξεη απφ ην λεξφ· ν ζχδπγνο, ινηπφλ, δελ παξαιείπεη νχηε
πξάηηεη αδίθσο).

2. Ζ ππνζεηηθή αηηηφηεηα σο ζηνηρείν ηεο αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο ζην κε γλήζην έγθιεκα

παξάιεηςεο: Ζ παξάιεηςε, σο θξίζε γηα ηελ έιιεηςε ελφο ζπκβάληνο, δε κπνξεί λα ζπλδέεηαη
αηηησδψο κε ηε δπλαηφηεηα πξφθιεζεο ελφο απνηειέζκαηνο. Μεηαμχ, ινηπφλ, παξάιεηςεο θαη
απνηειέζκαηνο απαηηείηαη ππνζεηηθή αηηηφηεηα, δει. αλ ην απνηέιεζκα ζα είρε αλαηξαπεί κε
πηζαλφηεηα πξνζεγγίδνπζα ηε βεβαηφηεηα. Όκσο, θαη ζηελ πεξίπησζε αβεβαηφηεηαο (=αλ δελ
ππάξρεη 'πηζαλφηεηα πξνζεγγίδνπζα ηε βεβαηφηεηα' φηη ην απνηέιεζκα ζα είρε απνηξαπεί), απηφο πνπ
παξέιεηςε ηελ επηβεβιεκέλε ελέξγεηα ζε έγθιεκα δφινπ επζχλεηαη γηα απφπεηξα (π.ρ. ν Α βιέπεη φηη
ην παηδί ηνπ θηλδπλεχεη λα πεζάλεη απφ αηχρεκα, αιιά δελ θαιεί βνήζεηα => επζχλεηαη γηα
ηεηειεζκέλε αλζξσπνθηνλία εθ πξνζέζεσο κε παξάιεηςε, αλ κπνξεί λα ππνηεζεί φηη ην απνηέιεζκα
απηφ ζα είρε απνηξαπεί κε πηζαλφηεηα πξνζεγγίδνπζα ηε βεβαηφηεηα· δηαθνξεηηθά, ππάξρεη
απφπεηξα. Αλ, πάιη, είλαη βέβαην φηη ην απνηέιεζκα ζα επεξρφηαλ, έζησ θη αλ ν Α επηρεηξνχζε ηελ
ελέξγεηα, ηφηε δε ζηνηρεηνζεηείηαη παξάιεηςε). ΢ε θάζε πεξίπησζε, ε αληηθεηκεληθή ππφζηαζε ηνπ κε
γλήζηνπ εγθιήκαηνο παξάιεηςεο απνθιείεηαη, αλ ην απνηέιεζκα δελ είλαη πξαγκάησζε ηνπ θηλδχλνπ
πνπ ν δξάζηεο δελ απέηξεςε, παξά ην φηη είρε ηδηαίηεξε λνκηθή ππνρξέσζε, αιιά δηαθνξεηηθνχ (π.ρ.
ν ηνμηθνκαλήο παξαιείπεη λα κεηαθέξεη ην άξξσζην παηδί ηνπ ζην λνζνθνκείν· ηειηθά, ην θάλνπλ νη
γείηνλεο, αιιά ην παηδί πεζαίλεη απφ ελδνλνζνθνκεηαθή ινίκσμε). Άξα, ε αληηθεηκεληθή ππφζηαζε
ηνπ εθ πξνζέζεσο κε γλήζηνπ εγθιήκαηνο παξάιεηςεο πεξηιακβάλεη: ΔΠΔΛΔΤ΢Ζ
ΑΠΟΣΔΛΔ΢ΜΑΣΟ΢ -> ΜΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖ΢Ζ ΔΠΗΒΔΒΛΖΜΔΝΖ΢ ΔΝΔΡΓΔΗΑ΢ -> ΗΓΑΗΣΔΡΖ
ΝΟΜΗΚΖ ΤΠΟΥΡΔΧ΢Ζ -> ΤΠΟΘΔΣΗΚΖ ΑΗΣΗΟΣΖΣΑ.
ΗΗΗ. Ζ δηάθξηζε ελέξγεηαο θαη παξάιεηςεο. Ζ ζχλζεηε ζπκπεξηθνξά: Σν δήηεκα εκθαλίδεηαη ππφ
δχν κνξθέο -> α) αιιεινπρία απηνηειώλ κνξθώλ ζπκπεξηθνξάο (π.ρ. ηξαπκαηίδσ ηνλ Α θαηά ιάζνο
θαη παξαιείπσ λα ηνλ ζψζσ) / β) ζπκπεξηθνξά πνπ εκπεξηέρεη ηόζν ζηνηρεία ελέξγεηαο όζν θαη
παξάιεηςεο (π.ρ. εγθαηαιείπσ ην βξέθνο μέζθεπν ζε παγσκέλν δσκάηην). Παξαδείγκαηα ζχλζεηεο
ζπκπεξηθνξάο => ν κπάξκαλ ζεξβίξεη πνηά ζηνλ κεζπζκέλν Α θαη δελ ηνλ εκπνδίδεη κεηά λα κπεη
ζην απηνθίλεηφ ηνπ, κε απνηέιεζκα λα ζθνησζεί / κε πξφζεζε -> ν αλήιηθνο Β ρξεηάδεηαη κεηάγγηζε,
ηελ νπνία εκπνδίδνπλ νη γνλείο ηνπ ιφγσ ζξεζθεπηηθψλ πεπνηζήζεσλ, κε απνηέιεζκα λα πεζάλεη / ν
Δ νδεγεί απηνθίλεην, γλσξίδνληαο φηη άιινο έρεη βάιεη ζ' απηφ εμπβξηζηηθή πηλαθίδα θαηά ηνπ Ε (-
>πξφθεηηαη γηα ελέξγεηα θαη φρη παξάιεηςε απνκάθξπλζεο ηεο επηγξαθήο). ΢ε απηέο ηηο πεξηπηψζεηο
εθαξκφδεηαη ην θξηηήξην αηηηφηεηαο. Έηζη, αλ ε ζεηηθή ζπκπεξηθνξά ηνπ δξάζηε ππήξμε αηηηψδεο γηα
ηελ πξφθιεζε ηνπ απνηειέζκαηνο θαη ζπληζηά πξαγκάησζε ελφο θνηλσληθά πξφζθνξνπ θηλδχλνπ γηα
ην έλλνκν αγαζφ, ηνχην αξθεί γηα ηε ζηνηρεηνζέηεζε εγθιήκαηνο ελέξγεηαο, κε ην νπνίν ζπξξέεη
θαηλνκεληθά ην έγθιεκα παξάιεηςεο (π.ρ. ν Α ππξνβνιεί ηνλ Β κε πξφζεζε λα ηνλ ζθνηψζεη· ηνλ
ηξαπκαηίδεη θαη ηνλ εγθαηαιείπεη αηκφθπξην, κε απνηέιεζκα λα πεζάλεη. Ζ παξάιεηςε ηνπ Α λα
απνηξέςεη ην απνηέιεζκα πιεξνί ηελ εηδηθή ππφζηαζε αλζξσπνθηνλίαο απφ πξφζεζε κε παξάιεηςε,
πιελ απηή απσζείηαη απφ ηελ ηέιεζε αλζξσπνθηνλίαο κε ελέξγεηα, θαζψο ζηεξείηαη απηνηέιεηαο). Ο
θαλφλαο, φκσο, φηη ζε πεξίπησζε ζχλζεηεο ζπκπεξηθνξάο, ην πξνβάδηζκα έρεη ε ελέξγεηα, δελ ηζρχεη
φηαλ ε παξάιεηςε έρεη απηνηειή απαμία. Απηφ ζπκβαίλεη φηαλ: α) ην απνηέιεζκα δελ νθείιεηαη κόλν
ζε ακειή ελέξγεηα, αιιά θαη ζηελ εθ πξνζέζεσο παξάιεηςε ηνπ δξάζηε / β) ν δξάζηεο δε κπνξεί
λα ηηκσξεζεί γηα ηελ πξόθιεζε ηνπ απνηειέζκαηνο κε ελέξγεηα, δηφηη ε ηειεπηαία είηε δελ πιεξνί
ηελ αληηθεηκεληθή ππφζηαζε ηνπ εγθιήκαηνο, είηε δελ είλαη άδηθε ή θαηαινγηζηή, είηε έρεη εμαιεηθζεί
ην αμηφπνηλφ ηεο (π.ρ. κε παξαγξαθή). Παξαδείγκαηα: ν γηαηξφο ρνξεγεί ελδεδεηγκέλν θάξκαθν ζηνλ
αζζελή, ν νπνίνο -φκσο- παζαίλεη ζνθ· ν γηαηξφο δελ θάλεη ηίπνηα γηα λα ηνλ ζψζεη / ν Δ ηξαπκαηίδεη
ηνλ Ε, επξηζθφκελνο ζε άκπλα (=ελέξγεηα κε άδηθε), αιιά κεηά ηνλ εγθαηαιείπεη, απνδερφκελνο ην
ζάλαηφ ηνπ.

§14 ΣΟ ΑΓΗΚΟ
Η. Ζ λνκηθή θχζε ηεο άξζεο ηνπ αδίθνπ
1. Ζ άξζε ηνπ αδίθνπ σο εμαηξεηηθή θαη αξλεηηθή θξίζε: Σειεησηηθά άδηθε είλαη ε πξάμε πνπ
πιεξνί ηελ εηδηθή ππφζηαζε ελφο εγθιήκαηνο θαη δε ζπληξέρεη σο πξνο απηή θάπνηνο ιφγνο άξζεο
ηνπ αδίθνπ.
2. Ζ πξαθηηθή ζεκαζία ηεο ηειεησηηθήο θξίζεο γηα ην άδηθν: Ζ δηαπίζησζε φηη κηα πξάμε, πνπ
πιεξνί ηελ αληηθεηκεληθή ππφζηαζε ελφο εγθιήκαηνο, ΓΔΝ είλαη ηειεησηηθά άδηθε έρεη ηελ εμήο
ζεκαζία -> α) κέηξα αζθαιείαο (ΠΚ 69) επηβάιινληαη κφλν ζην δξάζηε ηειεησηηθά άδηθεο πξάμεο /
β) εζηθή απηνπξγία θαη ζπλέξγεηα ζηνηρεηνζεηνχληαη κφλν φηαλ ε θχξηα πξάμε είλαη ηειεησηηθά
άδηθε (ΠΚ 46-47) / γ) ε άξζε ηνπ άδηθνπ ραξαθηήξα ηεο πξάμεο αληηθξίδεηαη απφ αληίζηνηρε
επηβάξπλζε εθείλνπ, θαηά ηνπ νπνίνπ ζηξέθεηαη ε ηειηθά κε άδηθε πξάμε απηή. Απηφο νθείιεη λα
αλερζεί ηελ πξναλαθεξζείζα επηβάξπλζε, κε απνηέιεζκα λα κε λνείηαη άκπλα θαηά πξάμεσο κε
ηειεησηηθά άδηθεο / δ) ε ππόζαιςε εγθιεκαηία (ΠΚ 231), ε απνδνρή πξντφληνο εγθιήκαηνο (ΠΚ
394) θαη ην έγθιεκα ζε ππαίηηα κέζε (ΠΚ 193) πξνυπνζέηνπλ ηειεησηηθψο άδηθε πξάμε, ρσξίο λα
αξθεί ε πιήξσζε ηεο αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο ηνπ εγθιήκαηνο.
3. Σν αληηθείκελν ηεο θξίζεο γηα ην άδηθν: Δίλαη ε αλζξψπηλε ζπκπεξηθνξά, αθνχ κφλν ηα θπζηθά
πξφζσπα κπνξνχλ λα είλαη ππνθείκελα ησλ πξσηεχνλησλ θαλφλσλ. Ζ ηειεησηηθή θξίζε, ινηπφλ, γηα
ηνλ άδηθν ραξαθηήξα ηεο πξάμεο πξνυπνζέηεη ηε ζεηηθή δηαπίζησζε φηη πιεξνχηαη ε εηδηθή
ππφζηαζε ηνπ εγθιήκαηνο θαη ηελ αξλεηηθή δηαπίζησζε φηη δε ζπληξέρεη ιφγνο άξζεο ηνπ αδίθνπ.
΢ην ζεκείν απηφ πξέπεη λα ηνληζηεί φηη γηα ηελ πιήξσζε ηεο εηδηθήο ππφζηαζεο δελ απαηηείηαη ε
επηπξφζζεηε ζεηηθή δηαπίζησζε ηεο έιιεηςεο ιφγσλ άξζεο ηνπ αδίθνπ, δηφηη δελ απνηεινχλ ζηνηρείν
ηεο εηδηθήο ππφζηαζεο.
4. Ζ αξρή ηεο ελφηεηαο ηεο έλλνκεο ηάμεο: Σν άδηθν αίξεηαη απφ νπνηνλδήπνηε θιάδν ηνπ δηθαίνπ
θη αλ πξνέξρεηαη ν επηηξεπηηθφο θαλφλαο, ψζηε λα κελ ππάξρεη αμηνινγηθή αληηλνκία, πνπ ζα
παξαβίαδε ηε ζεκειηψδε αξρή ηεο επηθνπξηθφηεηαο.
5. Σν έζηκν σο ιφγνο άξζεο ηνπ αδίθνπ: Σα έζηκα ελεξγνχλ πξνο φθεινο ηνπ θαηεγνξνπκέλνπ,
αθνχ ηάζζνπλ πεξηζζφηεξα εκπφδηα ζηελ ηηκψξεζε. Γελ πεξηγξάθνπλ ζηνηρεία ηεο εηδηθήο
ππφζηαζεο, δειαδή, πξνυπνζέζεηο πνπ ζεκειηψλνπλ ην αμηφπνηλν· αληίζεηα, πεξηιακβάλνπλ
πξνυπνζέζεηο πνπ ην αίξνπλ- π.ρ. ην έζηκν ζην πιαίζην αζιεηηθήο δξαζηεξηφηεηαο αίξεη ην άδηθν ηεο
ζσκαηηθήο βιάβεο ή ηεο αλζξσπνθηνλίαο απφ ακέιεηα, εθφζνλ ηεξήζεθαλ νη θαλφλεο δηεμαγσγήο
ηεο· αλαιφγσο, ην άδηθν αίξεηαη ιφγσ εζίκνπ ζηελ εμχβξηζε ζην πιαίζην ησλ Απφθξεσ (π.ρ.
ξάληηζκα κε ραξηνπφιεκν) ή ζηελ Αλάζηαζε (π.ρ. ρξήζε πνιιψλ ππξνηερλεκάησλ).
ΗΗ. Σα είδε ιφγσλ άξζεο ηνπ αδίθνπ
1. Γεληθνί θαη εηδηθνί ιφγνη άξζεο ηνπ αδίθνπ: Οη γεληθνί ιόγνη άξζεο ηνπ αδίθνπ αίξνπλ ηνλ
άδηθν ραξαθηήξα νπνηαζδήπνηε εηδηθήο ππφζηαζεο, εθφζνλ ε άξζε επηηξέπεηαη απφ ηε θχζε ηνπο
(ΠΚ 22,25)· αληίζεηα, νη εηδηθνί αίξνπλ ην άδηθν νξηζκέλνπ κφλν εγθιήκαηνο (ΠΚ 371 §4). Πάλησο,
θάπνηνη ιφγνη άξζεο ηνπ αδίθνπ, πνπ πξνβιέπνληαη κφλν γηα νξηζκέλν έγθιεκα, κπνξεί λα
εθαξκνζηνχλ θαη' αλαινγία θαη ζε άιια αμηνινγηθψο φκνηα εγθιήκαηα. ΢ην γεληθφ κέξνο ηνπ ΠΚ
ππάξρνπλ ηα ΠΚ 21-22, 25, ελψ θαη' άξζξν 20 επηηξέπεηαη θαη θάζε πξάμε πνπ απνηειεί ελάζθεζε

δηθαηψκαηνο ή εθπιήξσζε θαζήθνληνο επηβεβιεκέλνπ απφ ην λφκν.
2. Πξνζσπηθνί θαη θαζνιηθνί ιφγνη άξζεο ηνπ αδίθνπ: Οη θαζνιηθνί σθεινχλ θάζε πνιίηε (ΠΚ
22), ελψ νη πξνζσπηθνί αίξνπλ ην άδηθν κφλν σο πξνο ζπγθεθξηκέλα πξφζσπα (ΠΚ 549 §1, 21). ΢ηελ
ηειεπηαία απηή πεξίπησζε, αλ ε εηδηθή ππφζηαζε πιεξνχηαη απφ νπνηνδήπνηε άιιν πξφζσπν, ηφηε ε
πξάμε παξακέλεη άδηθε.
3. Αιινδαπνί ιφγνη άξζεο ηνπ αδίθνπ: Γελ ηζρχνπλ ζηε ρψξα καο. Λακβάλνληαη ππφςε ζην
πιαίζην ησλ δηαηάμεσλ πνπ ξπζκίδνπλ ηα ηνπηθά φξηα ηεο εκεδαπήο πνηληθήο εμνπζίαο, γηα λα θξηζεί
-θαη' άξζξα ΠΚ 6,7- αλ ε πξάμε είλαη αμηφπνηλε θαη θαηά ην δίθαην ηνπ ηφπνπ ηέιεζεο. Δμαίξεζε
ππάξρεη φηαλ ν αιινδαπφο ιφγνο άξζεο ηνπ αδίθνπ πξνζθξνχεη ζηελ ειιεληθή δεκφζηα ηάμε (π.ρ. ν
θαλφλαο ηνπ Ηξάλ πνπ επηηξέπεη ην θφλν κνηραιίδαο, δελ επεξεάδεη ην δίθαηφ καο).
ΗΗΗ. Ζ έλλνηα ηνπ αδίθνπ
1. Σππηθφ θαη νπζηαζηηθφ άδηθν: Σν φηη κηα πξάμε πιεξνί ηελ εηδηθή ππφζηαζε ελφο εγθιήκαηνο
ζεκαίλεη φηη παξαβηάδεη έλαλ πξσηεχνληα θαλφλα ηεο πνηληθήο λνκνζεζίαο (=ηππηθό άδηθν) θαη φηη
βαξχλεηαη κε έληνλε θνηλσληθνεζηθή απαμία (=νπζηαζηηθό άδηθν). Σν ηππηθφ άδηθν ηεο πξάμεο,
δειαδή ν παξάλνκνο ραξαθηήξαο ηεο, εθθξάδεη ηελ αληίζεζή ηεο πξνο ηελ έλλνκε ηάμε· πξφθεηηαη
γηα θαηεγνξηθή θξίζε, αλεπίδεθηε δηαβάζκηζεο, ε νπνία είηε ζπληξέρεη είηε φρη. Αληίζεηα, ην
νπζηαζηηθφ άδηθν εθθξάδεη κηα αμηνιφγεζε θαη γη' απηφ είλαη δηαβαζκίζηκν, δειαδή βαξχηεξν ή
ειαθξχηεξν, αλάινγα κε ηελ θνηλσληθή βιαπηηθφηεηα ηεο πξάμεο πνπ πξνζβάιιεη ηα έλλνκα αγαζά.
Δπίζεο, ην νπζηαζηηθφ άδηθν επηηξέπεη ηε ζηάζκηζε θαη ζχγθξηζε ησλ έλλνκσλ αγαζψλ, ελψ -ηέινο-
αλαδεηθλχεη ηε δηάθξηζε αλάκεζα ζην άμην πνηληθνχ θνιαζκνχ άδηθν θαη ζην γεληθφ άδηθν.
2. Πνηληθφ θαη γεληθφ άδηθν: Ζ άξζε ηνπ αδίθνπ κηαο πξάμεο, πνπ πιεξνί ηελ εηδηθή ππφζηαζε ελφο
εγθιήκαηνο, ηελ θαζηζηά γεληθψο επηηξεπηή θαη αλαθνξηθά πξνο ηνπο άιινπο θιάδνπο ηνπ δηθαίνπ. Ζ
δπλαηφηεηα, σζηφζν, δηαβάζκηζεο ηνπ αδίθνπ έρεη νδεγήζεη ζηελ άπνςε φηη κηα πξάμε κπνξεί λα
κέλεη γεληθψο άδηθε, αθφκε θη αλ -βάζεη επηηξεπηηθνχ θαλφλα- αίξεηαη ην πνηληθφ άδηθν απηήο (π.ρ.
πεηζαξρηθέο θπξψζεηο ζε αζηπλνκηθφ, πνπ ηξαπκάηηζε επηηηζέκελν θαθνπνηφ, επξηζθφκελνο ζε
άκπλα, επεηδή παξαβίαζε ηηο δηαηάμεηο πεξί ρξήζεο ηνπ φπινπ ηνπ, αλ θαη ην πνηληθφ άδηθν έρεη αξζεί
θαηά ΠΚ 22)· ππάξρεη, βέβαηα, αληίθαζε, αθνχ επηηξέπεηαη άκπλα θαηά ηεο πξάμεο πνπ θξίλεηαη κε
πνηληθψο άδηθε.
3. Άξζε ηνπ αδίθνπ ησλ ακειψλ πξάμεσλ; Τπάξρεη απηή ε δπλαηφηεηα. ΢ρεηηθά κπνξνχκε λα
αλαθέξνπκε ηα εμήο -> α) ην άδηθν ηνπ εμ ακειείαο εγθιήκαηνο αίξεηαη, όηαλ ν πξάηησλ, αλ θαη
γλσξίδεη όηη ζπληξέρνπλ αληηθεηκεληθά νη αληηθεηκεληθέο πξνϋπνζέζεηο ελόο ιόγνπ άξζεο ηνπ
αδίθνπ, πξνζβάιιεη εμ ακειείαο έλλνκν αγαζό άιινπ, ρσξίο πξόζεζε πξαγκάησζεο ηεο νηθείαο
αληηθεηκεληθήο ππόζηαζεο (π.ρ. ν Α επηηίζεηαη ζηνλ Β γηα λα ηνλ δείξεη· απηφο δε, γλσξίδνληαο φηη
ζπληξέρνπλ νη αληηθεηκεληθέο πξνυπνζέζεηο ηεο άκπλαο θαη ελεξγψληαο γηα λα απνθχγεη ηελ επίζεζε,
ππξνβνιεί πξνο εθθνβηζκφ ζηνλ αέξα, κε απνηέιεζκα λα ηξαπκαηίζεη ηνλ Α) / β) Παξαδείγκαηα -> ν
Α, επηδηνξζψλνληαο ηε ζηέγε ηνπ, πεηά απξφζεθηα έλα ηνχβιν ζην δηπιαλφ θήπν θαη ηξαπκαηίδεη ηνλ
Β, πνπ πξνζπαζνχζε λα βηάζεη ηε Γ / ν Γ, νδεγψληαο θαηά παξάβαζε ηνπ ΚΟΚ, ζθνηψλεη
ηξνκνθξάηε πνπ ήηαλ έηνηκνο λα ππξνδνηήζεη εθξεθηηθφ κεραληζκφ. ΢ηηο πεξηπηψζεηο απηέο, αίξεηαη
ην άδηθν ηεο εμ ακειείαο πξάμεο, έζησ θη αλ ν δξάζηεο αγλννύζε ηελ θαηάζηαζε άκπλαο ή
έθηαθηεο αλάγθεο, δηόηη ε απαμία ηνπ απνηειέζκαηνο αίξεηαη, ελώ ε ελαπνκείλνπζα απαμία (ηεο
ζπκπεξηθνξάο) δε κπνξεί λα ζεκειηώζεη άδηθν θαη δπλαηόηεηα ηηκώξεζεο.

IV. Σα ζεκέιηα ηνπ αδίθνπ: απαμία ηεο ζπκπεξηθνξάο θαη ηνπ απνηειέζκαηνο
1. Οη ζρεηηθέο απφςεηο: α) θιαζηθή αληηθεηκεληθή ζεσξία -> ην άδηθν ζεκειηψλεηαη ζηελ

αληηθεηκεληθή πξνζβνιή ηνπ έλλνκνπ αγαζνχ, δειαδή ζηελ απαμία ηνπ απνηειέζκαηνο, επεηδή ην
άδηθν ζπληίζεηαη απφ αληηθεηκεληθά ζηνηρεία / β) ην άδηθν ζεκειηώλεηαη ζηε ζπκπεξηθνξά, δειαδή
ζηελ πξνο ην δίθαην αληηηηζέκελε βνύιεζε. Σν απνηέιεζκα (σο εμσηεξηθφο φξνο ηνπ αμηνπνίλνπ)
έρεη ζεκαζία κφλν γηα ηελ επηβνιή ηεο πνηλήο, αθνχ ε επέιεπζή ηνπ είλαη θάπνηε θαη ζέκα ηχρεο / γ)
ην άδηθν ζεκειηψλεηαη ηφζν ζηελ απαμία ηεο ζπκπεξηθνξάο φζν θαη ζηελ απαμία ηνπ απνηειέζκαηνο.
1.2 Σν εηδηθφηεξν πεξηερφκελν ηνπ αδίθνπ ηεο ζπκπεξηθνξάο θαη ηνπ αδίθνπ ηνπ
απνηειέζκαηνο: Σν άδηθν ηεο ζπκπεξηθνξάο ζεκειηψλεηαη α) από ηα αληηθεηκεληθά πεξηζηαηηθά
πνπ απαξηίδνπλ ηελ πξάμε, ηηο αληηθεηκεληθέο ηδηνκνξθίεο ηεο πνπ ηεο πξνζδίδνπλ αηνκηθόηεηα,
ηνλ ηξόπν ηέιεζήο ηεο, ηελ αληηθεηκεληθή παξαβίαζε ηνπ θαζήθνληνο επηκέιεηαο σο πξνο ην
πξνζβιεζέλ έλλνκν αγαζφ πνπ ππάξρεη κφλν φηαλ ν δξάζηεο ζέηεη έλαλ απνδνθηκαδφκελν απφ ην
δίθαην θίλδπλν γηα ην αγαζφ / β) από ηα ππνθεηκεληθά ζηνηρεία ηνπ αδίθνπ, δειαδή ην δόιν ζηα
εγθιήκαηα δόινπ θαη ηελ εμσηεξηθή ακέιεηα ζηα εμ ακειείαο εγθιήκαηα. Ζ απαμία ηνπ
απνηειέζκαηνο, απφ ηελ άιιε, έγθεηηαη ζηελ πξνζβνιή ηνπ έλλνκνπ αγαζνχ (=> βιάβε ή
δηαθηλδχλεπζε ή δηαηάξαμε ηεο εηξελεπκέλεο θαηάζηαζήο ηνπ).
2. Ζ δνκή ησλ ιφγσλ άξζεο ηνπ αδίθνπ βάζεη ησλ πεξί αδίθνπ αληηιήςεσλ: Οη ιφγνη άξζεο ηνπ
αδίθνπ πξνυπνζέηνπλ ηε ζπλδξνκή νξηζκέλσλ αληηθεηκεληθψλ πεξηζηαηηθψλ θαη ππνθεηκεληθψλ
ζηνηρείσλ (π.ρ. ε άκπλα απαηηεί ηε δηαπίζησζε κηαο πξάμεο πνπ απνθξνχεη παξνχζα θαη άδηθε
επίζεζε, θαζψο θαη ην ζθνπφ απφθξνπζεο). Έηζη, γηα ηελ άξζε ηνπ αδίθνπ απαηηείηαη ε γλψζε ηεο
ζπλδξνκήο ησλ αληηθεηκεληθψλ πξνυπνζέζεσλ ηνπ νηθείνπ ιφγνπ άξζεο ηνπ αδίθνπ απφ ηνλ
πξάηηνληα θαη ε βνχιεζε πξαγκάησζήο ηνπο· κεξηθή άξζε ηνπ αδίθνπ ΓΔΝ ππάξρεη. Ζ ζπλδξνκή
ησλ αληηθεηκεληθψλ ζηνηρείσλ πξέπεη λα είλαη πξαγκαηηθή θαη δελ αξθεί -έζησ θαιφπηζηε-
πιαλεκέλε πεπνίζεζε ηνπ πξάηηνληνο φηη ζπληξέρνπλ.
V. Σα ππνθεηκεληθά ζηνηρεία ηεο δηθαηνιφγεζεο: α) θαηά ηελ ακηγώο αληηθεηκεληθή άπνςε, ε

άξζε ηνπ αδίθνπ πξέπεη λα θξηζεί κόλν από αληηθεηκεληθά ζηνηρεία, δειαδή αλεμαξηήησο ησλ
γλψζεσλ, θηλήηξσλ ή παξαζηάζεσλ ηνπ δξάζηε / β) θαηά ηελ ππνθεηκεληθή άπνςε, ε άξζε θξίλεηαη
βάζεη κόλν ππνθεηκεληθώλ θξηηεξίσλ, δειαδή ηε 'ζθνπηκφηεηα' ηεο βνχιεζεο. Σν απνηέιεζκα,
αληηζέησο, πνπ πιεξνί θάπνηα αληηθεηκεληθή ππφζηαζε, αιιά ζπγρξφλσο θαη ηηο αληηθεηκεληθέο
πξνυπνζέζεηο ελφο ιφγνπ άξζεο ηνπ αδίθνπ, είλαη λνκηθά αδηάθνξν, δηφηη εκθαλίδεηαη ηπραίσο / γ)
θαηά ηε κέζε άπνςε, ε άξζε ηνπ αδίθνπ πξνυπνζέηεη φρη κφλν ηε ζεηηθή αμία ηεο πξάμεο, αιιά θαη
ηε ζεηηθή αμία ηνπ απνηειέζκαηνο· δειαδή, απαηηείηαη ην αληηθεηκεληθψο επηηξεπηφ ηεο πξάμεο (π.ρ.
ζσηεξία ηνπ δξάζηε) λα επηθαιχπηεηαη απφ ηελ πξνο απηφ ζθφπηκε βνχιεζή ηνπ. Ζ πξάμε, ινηπφλ,
είλαη άδηθε, φηαλ ν δξάζηεο δελ ήζειε λα πξάμεη ζχλλνκα- έζησ θη αλ απφ ζχκπησζε πέηπρε έλα
θνηλσληθά επηδνθηκαζηέν απνηέιεζκα => ζπλδξνκή ησλ αληηθεηκεληθψλ πξνυπνζέζεσλ ηνπ
επηηξεπηηθνχ θαλφλα, δειαδή ε ζπκπεξηθνξά θηλείηαη εληφο ησλ νξίσλ ηνπ αλαγθαίνπ ελ γλψζεη ηεο
ζπλδξνκήο ησλ αληηθεηκεληθψλ πξνυπνζέζεσλ ηνπ ιφγνπ άξζεο ηνπ αδίθνπ. Σελ ππέξβαζε ησλ
νξίσλ απηψλ, απφ ηελ άιιε, ηηκσξεί ην ΠΚ 367 §2, πεξ. β'.
1. 'Δπζπλείδεηε έξεπλα' ησλ αληηθεηκεληθψλ πξνυπνζέζεσλ ελφο ιφγνπ άξζεο ηνπ αδίθνπ: Γελ
απαηηείηαη, δηφηη ν λφκνο αξθείηαη ζηελ αληηθεηκεληθή ζπλδξνκή ησλ αληηθεηκεληθψλ πξνυπνζέζεσλ
ελφο ιφγνπ άξζεο ηνπ αδίθνπ, νη νπνίεο ζπλνδεχνληαη απφ ηελ αληίζηνηρε γλψζε ηνπ πξάηηνληνο.
Βέβαηα, ζε νξηζκέλνπο ιφγνπο άξζεο ηνπ αδίθνπ, ε έιιεηςε επζπλείδεηεο έξεπλαο θξίλεηαη
αλαγθαία. Απηφ ζπκβαίλεη φηαλ ε πξάμε επηηξέπεηαη αθφκε θαη ρσξίο πιήξε βεβαηφηεηα φηη

ζπληξέρεη ν ιφγνο άξζεο ηνπ αδίθνπ (ΠΚ 367), νπφηε ν δξάζηεο ζα πξέπεη λα έρεη πξάμεη φ,ηη ήηαλ
δπλαηφ γηα πεξηνξίζεη ηνλ θίλδπλν πξνζβνιήο ηνπ έλλνκνπ αγαζνχ ζην ειάρηζην [π.ρ. επζπλείδεηε
έξεπλα απαηηείηαη απφ ην ζπληάθηε εθεκεξίδαο γηα λα εμαθξηβψζεη ηελ αιήζεηα ησλ δεκνζηεπκάησλ·
δηαθνξεηηθά, φηαλ ν δεκνζηνγξάθνο επηπφιαηα αλαθνίλσζε αλαιεζή γεγνλφηα, ππάξρεη πξνθαλήο
δπζαλαινγία κεηαμχ επηδησθφκελνπ ζπκθέξνληνο (=ελεκέξσζε ηεο θνηλήο γλψκεο) θαη ηεο
πξνζβνιήο ηεο ηηκήο ηνπ δηαζπξφκελνπ => ην άδηθν δελ αίξεηαη, γηαηί ην δεκνζίεπκα δε κπνξεί λα
ζεσξεζεί επηβεβιεκέλν κέζν ελεκέξσζεο].
2. Σν πξνλφκην ηνπ 'θξάηνπο λα πιαλάηαη': ΢ηελ πεξίπησζε άζθεζεο θξαηηθνχ θαηαλαγθαζκνχ, ην

άδηθν αίξεηαη αθφκε θη αλ δηαπηζησζεί εθ ησλ πζηέξσλ φηη δε ζπλέηξεραλ νη αληηθεηκεληθέο
πξνυπνζέζεηο πνπ ηνλ επέηξεπαλ (π.ρ. ν θπιαθηζζείο ήηαλ ηειηθά αζψνο), εθφζνλ ν ππάιιεινο
εμάληιεζε φιεο ηηο δπλαηφηεηεο επζπλείδεηεο έξεπλαο ηεο ζπλδξνκήο ηνπ ιφγνπ άξζεο ηνπ αδίθνπ
(π.ρ. ν δηθαζηηθφο επηκειεηήο νθείιεη λα εξεπλήζεη ελζπλείδεηα ην αλ ε θαηνηθία, ζηελ νπνία
εηζέξρεηαη, αλήθεη ζηνλ θαζ' νπ ε εθηέιεζε).
3. Οη έλλνκεο ζπλέπεηεο ηεο έιιεηςεο ελφο ππνθεηκεληθνχ ζηνηρείνπ ηεο δηθαηνιφγεζεο: α) ε

'ιύζε ηεο απόπεηξαο' -> ν δξάζηεο αληηθεηκεληθά ελήξγεζε ζε ζπκθσλία κε ηελ έλλνκε ηάμε, γη'
απηφ απνιείπεηαη κφλν ε απαμία-άδηθν ηνπ απνηειέζκαηνο θαη παξακέλνπλ ηα αληίζηνηρα ηεο
ζπκπεξηθνξάο· έηζη, ε επέιεπζε ηνπ απνηειέζκαηνο, ππφ ζπλζήθεο πνπ αίξνπλ ην άδηθν, ηζνδπλακεί
κε κε επέιεπζή ηνπ. Δπνκέλσο, ζε απηή ηελ πεξίπησζε εθαξκφδνληαη αλαιφγσο νη δηαηάμεηο γηα ηελ
απφπεηξα. / β) ε 'ιύζε ηνπ ηεηειεζκέλνπ εγθιήκαηνο' -> ε έιιεηςε ελφο ππνθεηκεληθνχ ζηνηρείνπ ηεο
δηθαηνιφγεζεο ζπκπαξαζχξεη θαη νιφθιεξν ην ιφγν άξζεο ηνπ αδίθνπ. ΢ε απηή ηελ πεξίπησζε,
λνείηαη ηηκψξεζε γηα ηεηειεζκέλν έγθιεκα. / Σπκπέξαζκα -> Πεξηζζφηεξν ππνζηεξίμηκε είλαη ε
ιχζε ηεο απξφζθνξεο απφπεηξαο. Απηφ ζπκβαίλεη δηφηη ζηε ζπκπεξηθνξά ηνπ δξάζηε θαηαινγίδεηαη
ε εγθιεκαηηθή βνχιεζε, πνπ εθδειψζεθε θαηά ηξφπν απνδνθηκαδφκελν απφ ην δίθαην· ε
ζπκπεξηθνξά απηή ζπλεπάγεηαη, κε άιια ιφγηα, ηελ άγλνηα ηνπ δξάζηε, ψζηε λα θαηεπζχλεηαη ε
πξάμε ηνπ ζε απνηέιεζκα πνπ ελέρεη απαμία. Αληηζηξφθσο, ε γλψζε ηνπ δξάζηε πεξί ζπλδξνκήο
ιφγνπ άξζεο ηνπ αδίθνπ, αίξεη ηελ πξναλαθεξζείζα ζρέζε πξάμεο-απνηειέζκαηνο (π.ρ. ν γηαηξφο
πνπ πξαγκαηνπνηεί άκβισζε, έρνληαο επίγλσζε φηη έηζη απνηξέπεη θηλδχλνπο γηα ηε δσή, αιιά
ελεξγψληαο κφλν γηα λα εηζπξάμεη ηελ ακνηβή, δε δηαηαξάζζεη ηελ έλλνκε ηάμε, θαζψο ε πξάμε ηνπ
θαζ' φια ηα εμσηεξηθά ηεο γλσξίζκαηα ηαπηίδεηαη κε απηή πνπ επηηξέπεηαη απφ ην δίθαην· αλ, φκσο, ν
γηαηξφο είρε άγλνηα γηα ηε ζπλδξνκή ηνπ ιφγνπ άξζεο ηνπ αδίθνπ, ηφηε ζα ζεκειησλφηαλ απξφζθνξε
απφπεηξα).
4. Οη 'αηειψο δίπξαθηνη' ιφγνη άξζεο ηνπ αδίθνπ: ΢ε θάπνηεο πεξηπηψζεηο, ν ζθνπφο, ράξηλ ηνπ
νπνίνπ επηηξέπεηαη ε πξνζβνιή ηνπ έλλνκνπ αγαζνχ, επηηπγράλεηαη φρη κέζσ ηεο πξάμεο θαζ' απηήο,
αιιά κέζσ θάπνηαο άιιε πξάμεο. Απφ ηε 'βνχιεζε επίηεπμήο ηνπ απφ ην δίθαην επηδνθηκαδφκελνπ
απνηειέζκαηνο', πνπ λνείηαη σο ππνθεηκεληθφ ζηνηρείν ηεο δηθαηνιφγεζεο, δηαθξίλνληαη νξηζκέλνη
'ηδηαίηεξνη ζθνπνί', πνπ ιεηηνπξγνχλ σο πξφζζεηεο πξνυπνζέζεηο. Άξα, θαη ζηνπο αηειψο δίπξαθηνπο
ιφγνπο άξζεο ηνπ αδίθνπ, ν πεξαηηέξσ ηδηαίηεξνο ζθνπφο απαηηείηαη, δηφηη ν ιφγνο ν λφκνο γηα ηνλ
νπνίν αίξεηαη ην άδηθν είλαη απνθιεηζηηθά ην επηδησθφκελν κε ηνλ ζπγθεθξηκέλν ζθνπφ απνηέιεζκα.
Έηζη, αλ ν ζθνπφο απηφο δε ζπληξέρεη, επηβάιιεηαη ε πνηλή ηνπ ηεηειεζκέλνπ εγθιήκαηνο.
VI. Θεκειηψδεηο αξρέο ησλ ιφγσλ άξζεο ηνπ αδίθνπ: Γηαηί αίξεηαη ην άδηθν όηαλ ζπληξέρεη
ιόγνο άξζεο ηνπ αδίθνπ; Ζ δηθαηνιφγεζε ηεο άδηθεο ζπκπεξηθνξάο βαζίδεηαη ζηηο εμήο αξρέο: α)
αξρή ηνπ ειιείπνληνο ζπκθέξνληνο -> ειιείπεη νπνηαδήπνηε πξνζβνιή έλλνκνπ αγαζνχ, ε νπνία ζα
πξνζέδηδε ζηελ πξάμε κε αλεθηή απαμία, αθνχ δελ ππάξρεη δηαηάξαμε ηεο θνηλσληθήο δσήο / β) αξρή
ηνπ ππέξηεξνπ ζπκθέξνληνο -> φηαλ απφ ηε ζηάζκηζε ησλ έλλνκσλ αγαζψλ πξνθχπηεη φηη κε ηελ

πξάμε πξνζηαηεχεηαη ην ππέξηεξν, ε πξνζβνιή ηνπ ππνδεέζηεξνπ αγαζνχ είλαη θνηλσληθψο αλεθηή
θαη αλαγθαία (π.ρ. άκπλα, θαηάζηαζε αλάγθεο) / γ) άξζε ηνπ αδίθνπ, ηέινο, λνείηαη θαη επί
ζπγθξνύζεσο θαζεθόλησλ, όηαλ ηα έλλνκα αγαζά είλαη ηζόηηκα. ΢ε απηή ηελ πεξίπησζε, ε
πξνζηαζία ηνπ ελφο αγαζνχ επηηπγράλεηαη κφλν κε ηελ πξνζβνιή ηνπ άιινπ· έηζη, ν πξσηεχσλ
θαλφλαο δελ δεζκεχεη.
VII. Θπκαηνδνγκαηηθή σο λνκηθφ δήηεκα
1. Θχκα θαη πνηληθή δνγκαηηθή: Αληηθείκελν ηεο ζπκαηνδνγκαηηθήο είλαη ε αμηνιφγεζε ηεο
ζπκπεξηθνξάο ηνπ παζφληνο θαη ην αλ απηή επεξεάδεη ηε ζηνηρεηνζέηεζε ηεο αληηθεηκεληθήο
ππφζηαζεο ή νδεγεί ζηελ άξζε ηνπ αδίθνπ ηεο πξάμεο (ζπλαίλεζε, ζπγθαηάζεζε, απηνδηαθηλδχλεπζε
ηνπ παζφληνο)- π.ρ. ν εμ ακειείαο ηνπ Α ηξαπκαηηζζείο Β επηδίδεηαη ζε αλαξξίρεζε, παξά ηε ξεηή
ηαηξηθή απαγφξεπζε, κε απνηέιεζκα ηε ζαλάζηκε πηψζε ηνπ, ε νπνία -πάλησο- δε ζα είρε επέιζεη, αλ
ν νξγαληζκφο ηνπ δελ είρε εμαζζελίζεη απφ ην ηξαχκα => ν Α δελ έρεη πξαγκαηψζεη ηελ
αληηθεηκεληθή ππφζηαζε ηεο αλζξσπνθηνλίαο απφ ακέιεηα.
2. Δθαξκνγή ηεο αξρήο ηεο επηθνπξηθφηεηαο; Τπάξρεη ε άπνςε φηη ε θξαηηθή θαηαζηνιή
(=επηβνιή πνηλήο) είλαη πεξηηηή, εθφζνλ ν παζψλ ήηαλ ζε ζέζε λα πξνζηαηεπζεί. Ζ αληίιεςε απηή
είλαη ζθαιεξή γηα ηνπο εμήο ιφγνπο -> α) ε αξρή ηεο επηθνπξηθόηεηαο ηζρύεη κόλν έλαληη ηνπ
θξάηνπο θαη πνηέ κεηαμύ ηδησηώλ / β) ππάξρνπλ πην δξαζηηθέο αξρέο απηνπξνζηαζίαο (π.ρ.
άκπλα), ησλ νπνίσλ ε θύζε δελ ηθαλνπνηεί ηελ αξρή ηεο επηθνπξηθόηεηαο / γ) νπνηνδήπνηε
δηθαίσκα απηνπξνζηαζίαο δηέπεηαη θαη πεξηνξίδεηαη από ηελ αξρή ηνπ πξνβαδίζκαηνο ησλ κέζσλ
θξαηηθήο θαηαζηνιήο· έηζη, κπνξεί λα αζθεζεί κφλν φηαλ ε θξαηηθή πξνζηαζία ηνπ έλλνκνπ αγαζνχ
δελ είλαη δπλαηή, αθνχ ε ηδησηηθή απφθξνπζε ηνπ θηλδχλνπ είλαη επηθνπξηθή απέλαληη ζηελ θξαηηθή.
VIII. Ζ θνηλσληθψο πξφζθνξε ζπκπεξηθνξά: Πξάμεηο, νη νπνίεο θαηλνκεληθά πιεξνχλ ηελ εηδηθή
ππφζηαζε ελφο εγθιήκαηνο θαη πξνθαινχλ αηηησδψο ηελ πξνζβνιή ελφο έλλνκνπ αγαζνχ, δε
κπνξνχλ λα ζεσξεζνχλ άμηεο πνηληθνχ θνιαζκνχ, θαζψο βξίζθνληαη 'ζην πιαίζην ηεο ηζηνξηθά
δηακνξθσκέλεο ηάμεο ηεο θνηλσληθήο δσήο', δειαδή είλαη θνηλσληθά πξφζθνξεο. Ζ ζεκαζία ηεο
ζεσξίαο ηεο θνηλσληθήο πξνζθνξφηεηαο έγθεηηαη ζην φηη ηνλίδεη πσο νη πξάμεηο, πνπ βξίζθνληαη
εληφο ησλ νξίσλ ηεο αληηθεηκεληθήο επηκέιεηαο, δελ πιεξνχλ ηελ αληηθεηκεληθή ππφζηαζε ηνπ νηθείνπ
εγθιήκαηνο, έζησ θη αλ έρνπλ πξνθαιέζεη αηηησδψο ηελ πξνζβνιή έλλνκνπ αγαζνχ (π.ρ. ε
εγθαηάιεηςε ηεο νηθνγελεηαθήο ζηέγεο απφ ην ζχδπγν, παξά ηελ -ηειηθψο πξαγκαηνπνηεζείζα-
απεηιή ηεο ζπδχγνπ φηη ζα απηνθηνλήζεη).
ΗΥ. Ζ επηηξεπηή θηλδπλψδεο δξάζε: Ζ άζθεζε ηεο επηθίλδπλεο δξαζηεξηφηεηαο δε ιεηηνπξγεί σο

ιφγνο άξζεο ηνπ αδίθνπ, αιιά -εθφζνλ ηεξνχληαη νη θαλφλεο αληηθεηκεληθήο επηκέιεηαο- απνθιείεη
ηελ πιήξσζε ηεο αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο ηνπ νηθείνπ εγθιήκαηνο. Απηφ ζπκβαίλεη αθφκε θη αλ ε
επηθίλδπλε δξαζηεξηφηεηα αηηησδψο πξνθάιεζε ηελ πξνζβνιή ηνπ έλλνκνπ αγαζνχ, θαζψο ν
πξάηησλ δελ ππεξβαίλεη ηα φξηα ηνπ θνηλνχ θηλδχλνπ δσήο.
Υ. ΢πξξνή ιφγσλ άξζεο ηνπ αδίθνπ: Τπάξρεη φηαλ ην άδηθν ηεο ίδηαο πξάμεο αίξεηαη βάζεη
πεξηζζφηεξσλ ιφγσλ άξζεο ηνπ αδίθνπ. α) Τν άδηθν αίξεηαη κόλν άπαμ, αιιά θαηά θαλόλα είλαη
εθαξκνζηέεο πιείνλεο επηηξεπηηθέο δηαηάμεηο· π.ρ. νη δηαηάμεηο γηα ηελ άκπλα εθαξκφδνληαη
παξαιιήισο πξνο ηελ απηνδχλακε πξνζηαζία ηεο λνκήο -> • ν πθηζηάκελνο ιεζηεία δηθαηνχηαη φρη
κφλν λα ρηππήζεη ην δξάζηε γηα λα απνθξνχζεη ηελ επίζεζε (άκπλα-ΠΚ 22), αιιά θαη λα αλαιάβεη
ζπγρξφλσο ηα ρξήκαηά ηνπ δηα ηεο βίαο / • ν θάηνρνο ησλ ρξεκάησλ, πνπ ζπιιακβάλεη ην δξάζηε επ'
απηνθψξσ ηελ ψξα πνπ επηρεηξεί λα ηνλ ιεζηέςεη, δελ πξάηηεη αδίθσο βάζεη ησλ δηαηάμεσλ γηα ηελ

άκπλα (ΠΚ 22), ηελ θαηάζηαζε αλάγθεο (ΠΚ 25) θαη ηελ απηφθσξε ζχιιεςε (ΚΠΓ 275) ΗΗ β) Όηαλ
έλαο ιόγνο άξζεο ηνπ αδίθνπ είλαη εηδηθόηεξνο έλαληη ηνπ άιινπ, εθαξκόδεηαη κόλν απηόο,
απνθιείνληαο ηνλ γεληθό (π.ρ. ην ΠΚ 304 §4, πεξ. γ' απνθιείεη ην ΠΚ 25) ΗΗ γ) Δληνύηνηο, αθόκε θαη
ζηελ πεξίπησζε πνπ ε ζύγθξνπζε κεηαμύ έλλνκσλ αγαζώλ ξπζκίδεηαη κε εηδηθό ιόγν άξζεο ηνπ
αδίθνπ, κπνξεί λα εθαξκνζηεί ν γεληθόο, αλ ε εθαξκνγή ηνπ εηδηθνύ απνθιείεηαη, επεηδή ειιείπεη
θάπνηα πξνϋπόζεζή ηνπ- π.ρ. ν γηαηξφο Α, γηα λα ζψζεη ηε δσή ηεο εγθχνπ απφ άκεζν θίλδπλν δσήο,
δηελεξγεί άκβισζε ζηελ θαηνηθία ηεο, ρσξίο αλαηζζεζηνιφγν θαη ρσξίο κεηαθνξά ηεο ζε
νξγαλσκέλε λνζειεπηηθή κνλάδα -> εθαξκφδεηαη ην ΠΚ 25 θαη φρη ην ΠΚ 304 §4, πεξ. γ', αθνχ δελ
πιεξνχληαη νη πξνυπνζέζεηο ηνπ. Ζ αλσηέξσ δπλαηφηεηα πθίζηαηαη κφλν εθφζνλ νη αμηνινγήζεηο ηεο
εηδηθφηεξεο δηάηαμεο δελ απνθιείνπλ ηελ εθαξκνγή ηεο γεληθήο. Πξάγκαηη, θάζε εηδηθφο ιφγνο άξζεο
ηνπ αδίθνπ, ζεκειησκέλνο ζηελ αξρή ηνπ ππέξηεξνπ ζπκθέξνληνο, πεξηιακβάλεη ήδε ηε ζηάζκηζε
έλλνκσλ αγαζψλ θαη ζπκθεξφλησλ, ηελ νπνία πξνυπνζέηεη θη ν γεληθφο· φκσο, ζηνλ εηδηθφ, ε ελ
ιφγσ ζηάζκηζε πξαγκαηψλεηαη απζεληηθά απφ ηνλ λνκνζέηε, ελψ ζηνλ γεληθφ απφ ηνλ δηθαζηή.
§15 Ζ ΠΡΟ΢ΣΑΓΖ (ΠΚ 21)
1. Βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά: Ζ πξνζηαγή, σο ιφγνο άξζεο ηνπ αδίθνπ, πξνυπνζέηεη κηα δεκνζίνπ
δηθαίνπ ζρέζε ηεξαξρηθήο ππνηαγήο κεηαμχ δεκνζίσλ ππαιιήισλ, ζην πιαίζην ηεο νπνίαο ν κελ έλαο
έρεη 'πξνζηαθηηθή εμνπζία', ν δε άιινο 'θαζήθνλ ππαθνήο'. Έηζη, πξνζηαγή είλαη ε εληνιή πνπ δίλεη
έλαο ηεξαξρηθά πξντζηάκελνο δεκφζηνο ππάιιεινο ζε πθηζηάκελφ ηνπ λα πξνβεί ζε νξηζκέλε
ελέξγεηα ή παξάιεηςε. Γη' απηφ εθείλνο, πνπ πξαγκαηψλεη ηελ εηδηθή ππφζηαζε ελφο εγθιήκαηνο ζε
εθηέιεζε πξνζηαγήο, δελ πξάηηεη αδίθσο· αληηζέησο, αδίθσο πξάηηεη ν πξνζηάμαο, πνπ ζεσξείηαη
έκκεζνο απηνπξγφο. ΢εκεηψλεηαη φηη δελ αίξεηαη ην άδηθν φισλ ησλ πξάμεσλ κε ηηο νπνίεο πιήηηεηαη
ην έλλνκν αγαζφ ηνπ βιαπηφκελνπ ηξίηνπ, αιιά κφλν ην άδηθν ηεο πξάμεο ηνπ πξνζηαζζφκελνπ·
δειαδή, ην άδηθν ηεο πξάμεο ηνπ πξνζηάμαληνο παξακέλεη αθέξαην, κε απνηέιεζκα λα επηηξέπεηαη
άκπλα κφλν θαη' απηνχ.
2. Ζ λνκηκφηεηα ηεο πξνζηαγήο: Σππηθά λφκηκε είλαη ε πξνζηαγή, φηαλ έρεη δνζεί απφ ηελ αξκφδηα
αξρή ζε αξκφδην πθηζηάκελν φξγαλν, ζχκθσλα κε ηνπο λφκηκνπο ηχπνπο θαη ηε λφκηκε δηαδηθαζία.
Απφ ηελ άιιε, νπζηαζηηθά λφκηκε είλαη φηαλ θαηά πεξηερφκελν ελαξκνλίδεηαη κε ηνπο νπζηαζηηθνχο
θαλφλεο δηθαίνπ.
Καηά ζπλέπεηα, δήηεκα εθαξκνγήο ηνπ ΠΚ 21 ηίζεηαη κφλν φηαλ ε πξνζηαγή είλαη ηππηθά λφκηκε θαη
νπζηαζηηθά παξάλνκε, νπφηε ε πξάμε δελ είλαη άδηθε γηα ηνλ απνδέθηε ηεο, αλ ν λφκνο δελ ηνπ
επηηξέπεη λα εμεηάζεη ηε λνκηκφηεηά ηεο.
Α) Πξνζηαγέο ζην πιαίζην ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο -> ΢ηελ πεξίπησζε πνιηηηθνχ ππαιιήινπ, ε
άξζε ηνπ αδίθνπ είλαη επηηξεπηή. Δηδηθφηεξα, α) αλ ν ππάιιεινο ζεσξεί (=θαηά ηελ αληίιεςή ηνπ)
ηελ πξνζηαγή παξάλνκε, ηόηε 'εθηειεί' θαη 'αλαθέξεη' ζην αλώηεξν όξγαλν / β) αλ ε πξνζηαγή
είλαη πξνδήισο αληηζπληαγκαηηθή ή πξνδήισο παξάλνκε, ηόηε ν ππάιιεινο 'δελ εθηειεί' θαη
'αλαθέξεη' ζρεηηθά ζην αλώηεξν όξγαλν / γ) αλ ε πξνδήισο παξάλνκε πξνζηαγή επηθαιείηαη
'επείγνληεο θαη εμαηξεηηθνύο ιόγνπο γεληθόηεξνπ ζπκθέξνληνο' ή αλ κεηά ηελ άξλεζε ηνπ
ππαιιήινπ λα ηελ εθηειέζεη, αθνινπζήζεη δεύηεξε δηαηαγή, απηόο πάιη 'εθηειεί' θαη 'αλαθέξεη'
ζην αλώηεξν όξγαλν.
Β) Πξνζηαγή θαη εμ ακειείαο εγθιήκαηα -> Αλ ε εθηέιεζε ηεο πξνζηαγήο ζέηεη αθεξεκέλν
θίλδπλν (π.ρ. 'πέξλα κε θφθθηλν!') δελ ππάξρεη πεξηζψξην αλππαθνήο· αλ, φκσο, ν θίλδπλνο απφ ηελ
εθηέιεζή ηεο είλαη ζπγθεθξηκέλνο (π.ρ. ε εηζβνιή ζην δηακέξηζκα, πνπ έρεη θαηαιάβεη ν
ηξνκνθξάηεο, ζα πξνθαιέζεη έθξεμε ρεηξνβνκβίδαο), ηφηε ν ππάιιεινο (αζηπλνκηθφο ή
ζηξαηησηηθφο) νθείιεη λα αξλεζεί ηελ ππαθνή/ζπκκφξθσζε ζε απηή.

ΗΗΗ. Ο πξνβιεκαηηθφο ραξαθηήξαο ηεο ξχζκηζεο πεξί πξνζηαγήο: Ζ άξζε ηνπ αδίθνπ ζε
πεξίπησζε πξνζηαγήο ραξαθηεξίδεηαη απφ πνιιέο ηδηνκνξθίεο -> α) νη πξνϋπνζέζεηο εθαξκνγήο ηνπ
ΠΚ 21 πνηθίιινπλ αλαιόγσο ηνπ ππαιιήινπ / β) ππάξρνπλ εηδηθέο πεξηπηώζεηο, ζηηο νπνίεο -παξά
ηε ζπλδξνκή ησλ πξνϋπνζέζεσλ ηεο πξνζηαγήο- ην άδηθν πνηέ δελ αίξεηαη θαηά λόκν (π.ρ.
βαζαληζηήξηα). Απηφ, φκσο, είλαη λνκηθά παξάδνμν, δηφηη έλαο ιφγνο άξζεο ηνπ αδίθνπ δε κπνξεί λα
είλαη ζρεηηθφο, αθνχ ην άδηθν θξίλεηαη αληηθεηκεληθά / γ) θαηά δηεζλή θαλόλα, ε πξνζηαγή κόλν ηνλ
θαηαινγηζκό κπνξεί λα απνθιείζεη θαη όρη λα άξεη ην άδηθν· έηζη, ζε πεξίπησζε αιεζνχο θαη' ηδέα
ζπξξνήο (=φηαλ κε κηα πξάμε πξαγκαηψλεηαη ε εηδηθή ππφζηαζε ελφο θνηλνχ εγθιήκαηνο θη ελφο απφ
ηα πξνβιεπφκελα ζην Καηαζηαηηθφ ηνπ Γηεζλνχο Πνηληθνχ Γηθαζηεξίνπ), ε πξνζηαγή κπνξεί λα άξεη
ην άδηθν γηα ηε κία ζπξξένπζα πξάμε θαη ηνλ θαηαινγηζκφ γηα ηελ άιιε. ΢εκεηψλεηαη, ηέινο, φηη νη
αζηπλνκηθνί ππάιιεινη δελ δηθαηνχληαη λα ειέγμνπλ ηελ νπζηαζηηθή λνκηκφηεηα ηεο πξνζηαγήο ησλ
δηθαζηηθψλ αξρψλ.
§ 16 Ζ ΑΜΤΝΑ (ΠΚ 22)
Η. Ζ άκπλα σο ιφγνο άξζεο ηνπ αδίθνπ: Άκπλα είλαη ε αλαγθαία πξνζβνιή ηνπ επηηηζέκελνπ, ζηελ
νπνία πξνβαίλεη ην άηνκν γηα λα ππεξαζπηζηεί ηνλ εαπηφ ηνπ ή άιινλ απφ άδηθε θαη παξνχζα
επίζεζε, ε νπνία ζηξέθεηαη ελαληίνλ ηνπο. Έηζη, φηαλ κηα πξάμε, πνπ πιεξνί ηελ εηδηθή ππφζηαζε
ελφο εγθιήκαηνο, ηειείηαη ζε θαηάζηαζε άκπλαο, δελ είλαη θαηά ηειεησηηθή εθηίκεζε άδηθε, νπφηε
ρσξεί άξζε ηνπ αδίθνπ.
1. Γηθαηνινγεηηθή βάζε: Ζ άκπλα ζηεξίδεηαη ζε δχν ζεκειηψδεηο αξρέο -> α) ηελ πξνζηαζία ησλ
αηνκηθώλ έλλνκσλ αγαζώλ ηνπ δερόκελνπ ηελ επίζεζε (αθφκε θη φηαλ κε ηελ άκπλα πξνζβάιιεηαη
έλλνκν αγαζφ κεγαιχηεξεο ζεκαζίαο απφ ην πξνζηαηεπφκελν, δηφηη έηζη ν ηειεπηαίνο δελ
ππεξαζπίδεηαη κφλν έλα αγαζφ πνπ ηνλ αθνξά απνθιεηζηηθά, αιιά θαη ην δίθαην ελ γέλεη) / β) θαη ηελ
πξνζηαζία ηεο απζεληίαο ηεο έλλνκεο ηάμεο. Σν δηθαίσκα πξνο άκπλα δελ αλαηξείηαη, φηαλ ν
δερφκελνο ηελ επίζεζε κπνξνχζε λα ηελ απνθχγεη. Βέβαηα, αλ δελ ππάξρεη αλάγθε πξνζηαζίαο
αηνκηθνχ έλλνκνπ αγαζνχ, αιιά απεηινχληαη απνθιεηζηηθψο ππεξαηνκηθά αγαζά (=αλήθνπλ ζηελ
θνηλσληθή νιφηεηα- π.ρ. δεκφζηα ηάμε, θξαηηθά απφξξεηα), ηφηε δε ρσξεί άξζε ηνπ αδίθνπ θαηά ΠΚ
22. ΢εκεηψλεηαη, θπζηθά, φηη ε άκπλα είλαη δηθαίσκα θαη φρη θαζήθνλ ησλ πνιηηψλ.
ΗΗ. Οη εηδηθφηεξεο πξνυπνζέζεηο ηεο άκπλαο
1. Ζ θαηάζηαζε άκπλαο: Τπάξρεη φηαλ εθδεισζεί παξνχζα θαη άδηθε επίζεζε, ζηξεθφκελε θαηά
ηνπ δξάζηε ή άιινπ.
1.1 Δπίζεζε: Δίλαη ε αλζξψπηλε ζπκπεξηθνξά, πνπ ζέηεη ζε θίλδπλν έλλνκα αγαζά άιινπ (π.ρ. ν Β
επηρεηξεί λα επηβηβαζηεί ζην ηαμί ηνπ Γ, ν νπνίνο αξλείηαη δηφηη πξνεγείην άιινο· ηφηε, ν Β βγάδεη
καραίξη θαη ηνλ ηξαπκαηίδεη -> ε πξάμε ηνπ Β είλαη άδηθε θαη δελ ζπληζηά άκπλα θαηά ηνπ Γ / δε
ζπληζηά επίζεζε ε δεκηνπξγία επεηζνδίνπ, ιφγσ παξεμήγεζεο, ζε θέληξν δηαζθέδαζεο, νθεηιφκελνπ
ζε αθνχζηα ζπκπεξηθνξά ηνπ παζφληνο, πνπ έξημε θαηά ιάζνο έλα πνηήξη ζηα πφδηα άιινπ ζακψλα).
1.1.2 Πφηε δελ ππάξρεη επίζεζε: Απφ δψν, λνκηθφ πξφζσπν, θπζηθφ θαηλφκελν ή αλζξψπηλε θίλεζε
κε ππνθείκελε ζηνλ έιεγρν ηεο ζπλείδεζεο (π.ρ. αληαλαθιαζηηθή θίλεζε, πηψζε, ιηπνζπκία, χπλνο).
Ζ αληηκεηψπηζε απηψλ ησλ θηλδχλσλ θξίλεηαη θαηά ηηο δηαηάμεηο γηα ηελ θαηάζηαζε αλάγθεο (->αίξεη
ην άδηθν), πνπ απαηηνχλ αλαινγία κεηαμχ πξνζβαιιφκελνπ θαη πξνζηαηεπφκελνπ έλλνκνπ αγαζνχ
(ΠΚ 22), εθηφο θη αλ κπνξνχλ λα αλαρζνχλ ζε αλζξψπηλε ζπκπεξηθνξά (π.ρ. ην δψν ρξεζηκνπνηείηαη

σο φξγαλν ηεο επίζεζεο απφ άλζξσπν). Δπηηξέπεηαη άκπλα θαηά ησλ νξγάλσλ ηνπ λνκηθνχ πξνζψπνπ
-> ν άδηθνο ραξαθηήξαο ηεο πξνζβνιήο πξαγκάησλ πνπ αλήθνπλ ζην λνκηθφ πξφζσπν ελδερνκέλσο
αίξεηαη ιφγσ άκπλαο, αλ απηά ζπληζηνχλ φξγαλα θέξνληα απφ ηνλ επηηηζέκελν ή κέζα ηεο επίζεζεο,
αιιηψο ιφγσ θαηάζηαζεο έθηαθηεο αλάγθεο (π.ρ. γηα ηελ θαηαζηξνθή ηεο πφξηαο θπιαθήο απφ
παξαλφκσο θξαηνχκελν εθαξκφδεηαη ην ΠΚ 25, ελψ γηα ηε ζξαχζε ξάβδνπ απφ ηνλ ίδην, κε ηελ
νπνία ν θξνπξφο επηρεηξεί λα ηνλ ρηππήζεη, εθαξκφδεηαη ην ΠΚ 22).
1.1.3 Ακειήο επίζεζε: Ζ επίζεζε κπνξεί λα νθείιεηαη θαη ζε ακέιεηα ηνπ δξάζηε ή απηφο λα ηελ
πξνβιέπεη κελ, αιιά απιψο σο παξελέξγεηα ηεο θχξηαο δξαζηεξηφηεηάο ηνπ (π.ρ. ν Α θφβεη δέληξν
ηνπ θήπνπ ηνπ, αδηαθνξψληαο αλ απηφ -πέθηνληαο- ζα θαηαζηξέςεη ηε ζηέγε ηνπ δηπιαλνχ ζπηηηνχ).
΢εκαζία, ινηπφλ, δελ έρεη ν ζθνπφο ηνπ πξάηηνληνο, αιιά ε αληηθεηκεληθή θαηεχζπλζε ηεο πξάμεο
ηνπ. Αλ, φκσο, ε ζπκπεξηθνξά ηνπ πξνζψπνπ, απφ ην νπνίν εθπεγάδεη θάπνηνο θίλδπλνο, είλαη
ακθίζεκε (π.ρ. ν Α ζηέθεηαη ζηελ πφξηα, απφ φπνπ ν θηλδπλεχεσλ λα θαηαζπαξαρζεί απφ ζθχιν,
πξνζπαζεί λα δηαθχγεη), ηφηε ε πξφζεζή ηνπ απνθηά θαίξηα ζεκαζία γηα ην αλ ππάξρεη ή φρη επίζεζε.
1.1.4 Ζ απξφζθνξε απφπεηξα σο επίζεζε: Ζ απξφζθνξε απφπεηξα δε ζπληζηά επίζεζε, αθνχ

ειιείπεη ν θίλδπλνο γηα ην έλλνκν αγαζφ, κε απνηέιεζκα ε απφθξνπζή ηεο λα ζεσξείηαη λνκηδφκελε
άκπλα θαη ε ζπκπεξηθνξά ηνπ ακπλφκελνπ σο πξαγκαηηθή πιάλε πεξί ηηο πξνυπνζέζεηο ελφο
ππαξθηνχ ιφγνπ άξζεο ηνπ αδίθνπ (π.ρ. ν Α πξνζπαζεί λα ζθνηψζεη ηνλ Β κε άδεην πηζηφιη θαη ν Β
ππξνβνιεί, λνκίδνληαο φηη πξάγκαηη θηλδχλεπε ε δσή ηνπ -> εδψ κπνξεί λα ππάξρεη θαη επίζεζε,
αθνχ ίζσο ν θάηνρνο ηνπ άδεηνπ πηζηνιηνχ ήζειε λα δηαπξάμεη ιεζηεία [ΠΚ 380], ελψ ζίγνπξα
ζηνηρεηνζεηείηαη απεηιή [ΠΚ 333]).
1.1.5 Δπίζεζε κε παξάιεηςε: Α) Άκπλα θαηά κε γλήζηνπ εγθιήκαηνο παξάιεηςεο -> π.ρ. ν
αδεξθφο αζζελνχο, ηνπ νπνίνπ ε δσή θηλδπλεχεη, αζθεί βία θαηά ηνπ κνλαδηθνχ θαξκαθνπνηνχ ηνπ
ρσξηνχ, πνπ αξλείηαη λα πσιήζεη ην απαξαίηεην γηα ηε ζσηεξία ηνπ αζζελνχο θάξκαθν / ν Β
εμαλαγθάδεη δηα ηεο βίαο ηελ άζηνξγε κάλα λα ηαΐζεη ην παξακειεκέλν παηδί ηεο.
Β) Άκπλα θαηά γλήζηνπ εγθιήκαηνο παξάιεηςεο -> ν Α εμαλαγθάδεη ηνλ Β, πνπ παξακέλεη ζηελ
θαηνηθία ηνπ πξψηνπ ρσξίο ηε ζέιεζή ηνπ, λα απνρσξήζεη.
Ζ δπλαηφηεηα άκπλαο ακθηζβεηείηαη ζηηο παξαπάλσ πεξηπηψζεηο, κε ηε ζθέςε φηη ε επίζεζε
ελλνηνινγηθά πξνυπνζέηεη ελέξγεηα θαη φηη ε άκπλα (εδψ) είλαη έλαο άιινζελ πξνεξρφκελνο θίλδπλνο,
ηνλ νπνίν ν δξάζηεο απιψο δελ απνηξέπεη. Βέβαηα, ν λφκνο ζηα κε γλήζηα εγθιήκαηα παξάιεηςεο
εμηζψλεη ηελ παξάιεηςε κε ηε ζεηηθή ελέξγεηα (ΠΚ 15), νπφηε ην πξφβιεκα νπζηαζηηθά εληνπίδεηαη
ζηα γλήζηα εγθιήκαηα παξάιεηςεο. Σν δήηεκα επηιχεηαη ζην ΠΚ 22, κε βάζε ην 'αλαγθαίν ηεο
άκπλαο' (=πφηε απαηηείηαη απφθξνπζε ηεο επίζεζεο ζηα γλήζηα εγθιήκαηα παξάιεηςεο). Πξάγκαηη,
φηαλ ε βνήζεηα ηεο θξαηηθήο αξρήο κπνξεί λα παξαζρεζεί ακέζσο, νχηε ε έλλνκε ηάμε θινλίδεηαη ζε
ηέηνην βαζκφ, πνπ λα επηηξέπεη ζηνλ πξάηηνληα λα ππνθαηαζηήζεη ην φξγαλν ηνπ θξάηνπο, νχηε ην
έλλνκν αγαζφ θηλδπλεχεη λα βιαβεί αλεπαλφξζσηα. Όηαλ, φκσο, άιινο ηξφπνο απφθξνπζεο δελ
ππάξρεη, ηφηε ε άκπλα επηηξέπεηαη, ρσξίο λα απαηηείηαη λα αλακείλεη ν πνιίηεο ηελ αληίδξαζε ηνπ
θξάηνπο· απηφ, βέβαηα, ζπκβαίλεη ζπαληφηαηα.
1.16 Τπάξρνπλ εγθιήκαηα κε δπλάκελα λα ζπληζηνχλ 'επίζεζε'; Λέγεηαη φηη ε ζπκπεξηθνξά π.ρ.
ηνπ απαηεψλα ή ηνπ ςεπδφξθνπ δε ζπληζηά επίζεζε, δηφηη δελ ακθηζβεηείηαη ε εκπεηξηθή ηζρχο ηεο
έλλνκεο ηάμεο. Σειηθά, πάλησο, πξφθεηηαη γηα επίζεζε· ε δε δπλαηφηεηα άκπλαο θξίλεηαη ζην επίπεδν
ηνπ αλαγθαίνπ. Δπίζεζε, ηέινο, ζπληζηά θαη ε εθβηαζηηθή απεηιή (π.ρ. ν Α εθβηάδεη ηνλ Β φηη ζα
απνθαιχςεη ζηε γπλαίθα ηνπ κηα αμηφπνηλε ή αλήζηθε πξάμε), θαηά ηεο νπνίαο επηηξέπεηαη άκπλα.

1.1.7 Σα δεθηηθά άκπλαο έλλνκα αγαζά
1.17.1 Σα έλλνκα αγαζά ηνπ δξάζηε ή άιινπ: Άκπλα είλαη δπλαηή, φηαλ πξνζβάιινληαη έλλνκα
αγαζά ηνπ ακπλφκελνπ ή ηξίηνπ, αιιά φρη ηνπ ίδηνπ ηνπ επηηηζέκελνπ (π.ρ. ν ίδηνο ν Α, επξηζθφκελνο
ζε θξίζε, πξνζπαζεί λα θαηαζηξέςεη ηα πξάγκαηά ηνπ· ε θίιε ηνπ δε κπνξεί λα αληηηάμεη ζ' απηφλ
άκπλα ρηππψληαο ηνλ, γηα λα ηνλ απνηξέςεη). Άκπλα, επίζεο, επηηξέπεηαη κφλν σο πξνο ηα αηνκηθά
έλλνκα αγαζά (π.ρ. δσή, πγεία, πξνζσπηθή ειεπζεξία, πεξηνπζία, νηθηαθή εηξήλε), αιιά θη απηφ δελ
είλαη απφιπην, θαζψο δε λνείηαη άκπλα απέλαληη ζε πξάμεηο πνπ δε κπνξνχλ λα εμαλαγθαζηνχλ
δηθαζηηθά (π.ρ. μπινδαξκφο απφ ην ζχδπγν ηνπ εξαζηή ηεο γπλαίθαο ηνπ).
1.1.7.2 Άκπλα πξνο ππεξάζπηζε ππεξαηνκηθψλ έλλνκσλ αγαζψλ; Χο ππεξαηνκηθά αγαζά λννχληαη
απηά πνπ αλήθνπλ ζην θξάηνο ή ζην θνηλσληθφ ζχλνιν- π.ρ. λφκηζκα, δεκφζηα ηάμε, νξζή απνλνκή
ηεο δηθαηνζχλεο, εδαθηθή αθεξαηφηεηα ηεο ρψξαο, θαζαξφηεηα ησλ δεκφζησλ ππεξεζηψλ,
ζξεζθεπηηθή ειεπζεξία θ.ά. Ζ άκπλα απέλαληη ζηα ππεξαηνκηθά αγαζά απαγνξεχεηαη, θαζψο έηζη
αλαγλσξίδεηαη δπλαηφηεηα ζηνπο πνιίηεο λα αζθνχλ απεξηνξίζησο αζηπλνκηθά θαζήθνληα, πξάγκα
πνπ κεηαηξέπεη ηελ άκπλα ζε γεληθή ξήηξα αζηπλφκεπζεο. Παξάιιεια, δεκηνπξγνχληαη επθαηξίεο
γηα ηελ άζθεζε παξαθξαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο, πνπ θαζηζηνχλ ηελ άκπλα πεγή θνηλσληθψλ
ζπγθξνχζεσλ (π.ρ. δελ αίξεηαη ην άδηθν ιφγσ άκπλαο ζηηο εμήο πεξηπηψζεηο -> ν θαηεγνξνχκελνο
δηαθφπηεη ηελ παξάζηαζε άζεκλεο θηλεκαηνγξαθηθήο ηαηλίαο, πεηψληαο θηαιίδηα κε αέξην / ν νδεγφο
Α, παξαηεξψληαο ηνλ κνηνζπθιεηηζηή Β λα θάλεη ζνχδεο, ηνπ θξάζζεη ην δξφκν θαη ηνλ ρηππά / ν
ζεξβηηφξνο θξπθαθνχεη έλαλ απφ ηνπο πειάηεο ηνπ λα απνθαιχπηεη ζε μέλν ειιεληθά θξαηηθά
απφξξεηα θαη ηνλ ζθνηψλεη). Καηά ην ίδην κέηξν, δε ρσξεί άκπλα θαη θαηά αιινδαπψλ έλλνκσλ
αγαζψλ, πνπ είλαη απνθιεηζηηθά θαη άξξεθηα δεκέλα κε μέλε έλλνκε ηάμε. Αληηζέησο, αηνκηθά
έλλνκα αγαζά ηνπ θξάηνπο, φπσο ε ηδηνθηεζία θαη ε πεξηνπζία, είλαη δεθηηθά άκπλαο (π.ρ. ν Α
θαηαζηξέθεη άγαικα ηνπνζεηεκέλν ζε πιαηεία θαη ν Β αζθεί βία ελαληίνλ ηνπ γηα λα ηνλ
ζηακαηήζεη).
1.1.7.3 Δμαίξεζε: Άκπλα επηηξέπεηαη φηαλ κε ην ππεξαηνκηθφ αγαζφ ζπκπξνζβάιιεηαη θαη αηνκηθφ
(π.ρ. παξάβαζε ΚΟΚ, πνπ ζπληζηά θαη παξεκπφδηζε θπθινθνξίαο [ΠΚ 330] / κφιπλζε ηνπ
πεξηβάιινληνο θαη βιάβε ηεο πγείαο ζπγθεθξηκέλνπ πξνζψπνπ).
1.1.8 Άκπλα ππέξ ηξίηνπ: Δίλαη δπλαηή, εθφζνλ πξφθεηηαη γηα ππεξάζπηζε αηνκηθνχ έλλνκνπ
αγαζνχ, είηε ν θνξέαο ηνπ δήηεζε βνήζεηα ή ζπλαηλεί ζε απηή, είηε θη φηαλ ν θνξέαο ηνπ δελ ηε
δήηεζε, επεηδή π.ρ. δε γλψξηδε ηελ επίζεζε. Όηαλ, κάιηζηα, πξφθεηηαη γηα έλλνκν αγαζφ επί ηνπ
νπνίνπ δελ πθίζηαηαη εμνπζία δηαζέζεσο (π.ρ. δσή), ε άκπλα επηηξέπεηαη αθφκε θαη παξά ηελ
αληίζεηε βνχιεζε ηνπ ηξίηνπ (π.ρ. ε Α, πνπ ζέιεη λα απηνθηνλήζεη, πείζεη ηνλ κεησκέλεο αληίιεςεο
Β λα ηελ ππξνβνιήζεη, δίλνληάο ηνπ έλα πηζηφιη -> ζηνηρεηνζεηείηαη άκπλα, αλ ν Γ ηνλ εκπνδίζεη κε
βίαηα ρηππήκαηα, παξά ηελ έληνλε αληίδξαζε ηεο Α). ΢ηελ αληίζεηε πεξίπησζε, φκσο, δειαδή φηαλ ν
θνξέαο ηνπ έλλνκνπ αγαζνχ, πνπ απεηιείηαη κε επίζεζε, έρεη εμνπζία δηαζέζεσο, δε λνείηαη άκπλα
ππέξ ηξίηνπ, εθφζνλ ε πξνζθεξφκελε βνήζεηα απνθξνχεηαη, επεηδή ππάξρεη ζπλαίλεζε ηνπ παζφληνο
(π.ρ. ν αιθννιηθφο Δ εμπβξίδεη ρπδαία ηελ Ε· ν παξαηπρψλ Ζ ηνλ απνθξνχεη κε γξνζηέο, παξά ηελ
αληίζεζε ηεο Ε). Εήηεκα γελλάηαη, αλ ρσξεί άκπλα ππέξ ηνπ θπνθνξνχκελνπ, παξά ηε βνχιεζε ηεο
εγθχνπ. Ζ απάληεζε είλαη φηη άκπλα επηηξέπεηαη, κφλν αλ ε πξάμε δελ θαιχπηεηαη απφ ην ΠΚ 304
§4.
1.2 'Παξνχζα' επίζεζε: Παξνχζα είλαη ε επίζεζε, φηαλ ε πξνζβνιή ηνπ έλλνκνπ αγαζνχ επίθεηηαη
άκεζα, άξρηζε θαη ζπλερίδεηαη αθφκε, ρσξίο λα έρεη απνπεξαησζεί. Ζ πξνζβνιή επίθεηηαη θαη ε
επίζεζε είλαη παξνχζα, φηαλ ν θαζ' νπ ε άκπλα έρεη πξνθαιέζεη κηα απεηιεηηθή γηα ην έλλνκν αγαζφ

θαηάζηαζε, ε νπνία -θαηά ηνπο θαλφλεο ηεο θνηλήο πείξαο- κπνξεί λα εμειηρζεί νπνηεδήπνηε ζε
πξνζβνιή, ψζηε ε παξακηθξή θαζπζηέξεζε λα κπνξεί λα βιάςεη ην έλλνκν αγαζφ. Καηά ζπλέπεηα,
παξνχζα επίζεζε ζπληζηά θαη ε ζπκπεξηθνξά πνπ δελ πξνζέβαιε θαλέλα έλλνκν αγαζφ, πιελ φκσο
κπνξεί λα εμειηρζεί ζε βιάβε επηθίλδπλε γηα απηφ. Όηαλ, επνκέλσο, ε επίζεζε ζπλίζηαηαη ζε
αμηφπνηλε πξάμε, είλαη παξνχζα ήδε πξηλ μεθηλήζεη ε απφπεηξα ηνπ εγθιήκαηνο· κε άιια ιφγηα,
βξίζθεηαη ζηελ ηειηθή θάζε ηεο πξνπαξαζθεπαζηηθήο πξάμεο, ακέζσο πξηλ ηελ απφπεηξα (π.ρ. ν Α
θαηεπζχλεηαη πξνο ηνλ Β, θξαηψληαο ζηδεξνινζηφ γηα λα ηνλ δείξεη· ελψ αθφκε βξίζθεηαη αξθεηά
καθξηά ηνπ, ψζηε λα κελ κπνξεί λα ηνλ πιήμεη [->πξηλ αξρίζεη ε απφπεηξα], ν Β ηνλ ππξνβνιεί ζηα
πφδηα θαη ηνλ αθηλεηνπνηεί). Αληίζεηα, δελ 'επίθεηηαη' ε πξνζβνιή, φηαλ κεηαμχ επηηηζέκελνπ θαη
ζχκαηνο δελ ππάξρεη ε ηνπηθή θαη ρξνληθή εγγχηεηα πνπ επηηξέπεη -θαηά ηνπο θαλφλεο ηεο θνηλήο
πείξαο- ηε βάζηκε πηζαλνιφγεζε φηη ε παξακηθξή θαζπζηέξεζε κπνξεί λα απνβεί θαηαζηξνθηθή γηα
ην έλλνκν αγαζφ (π.ρ. ν Α -αλ θαη βξίζθεηαη ζπίηη ηνπ, φπνπ δελ δηαηξέρεη θίλδπλν- βγαίλεη γηα λα
αληηκεησπίζεη ηνλ Β, πνπ πιεζηάδεη νπιηζκέλνο).
1.2.1 Πξνιεπηηθά κέηξα θαη άκπλα: Ζ άκπλα δελ θαιχπηεη πξνιεπηηθά κέηξα ελαληίνλ επηζέζεσλ
πνπ δελ εθδειψζεθαλ αθφκε, έζησ θη αλ είλαη βέβαην φηη απηέο ζα πξαγκαηνπνηεζνχλ. Δπηηξέπεηαη,
φκσο, απφθξνπζε ηνπ κειινληηθνχ θηλδχλνπ θαηά ΠΚ 25 (π.ρ. ν Γ, πιεξνθνξνχκελνο φηη ν Δ είλαη
εξαζηήο ηεο ζπδχγνπ ηνπ, παίξλεη ην πηζηφιη ηνπ θη εηνηκάδεηαη λα πάεη λα ηνλ ζθνηψζεη· ε ζχδπγφο
ηνπ, γηα λα απνηξέςεη ην θαθφ, ηνλ θιεηδψλεη ζην ππφγεην, αθνχ ηνπ έδσζε ππλσηηθφ).
1.2.2 Άκπλα θαη δηαξθή εγθιήκαηα: Δπί δηαξθψλ εγθιεκάησλ, επηηξέπεηαη άκπλα θαζ' φιν ην
ρξνληθφ δηάζηεκα πνπ δηαξθεί ε πξνζβνιή ηνπ έλλνκνπ αγαζνχ, έζησ θη αλ ηε ζπγθεθξηκέλε ζηηγκή
ηεο ακπληηθήο πξάμεο ν επηηηζέκελνο δελ πξάηηεη (π.ρ. ν Α έρεη πξνβεί ζε θαηάιεςε ηεο θαηνηθίαο
ηνπ Β· ν Γ αζθεί βία θαηά ηνπ Α ηελ ψξα πνπ θνηκάηαη θαη απειεπζεξψλεη ην Β). Αληίζεηα, ζηα
ζηηγκηαία εγθιήκαηα, ε επίζεζε παχεη λα είλαη παξνχζα κε ηελ ηειείσζή ηνπο· έηζη, άκπλα δε
δηθαηνινγείηαη, εθηφο αλ ε επίζεζε ζπλερίδεηαη θαη ε άκπλα ζηνρεχεη ζηελ απφθξνπζε ησλ
επηθείκελσλ θηλδχλσλ (π.ρ. ην γεγνλφο φηη ν θαηεγνξνχκελνο αζηπλνκηθφο είρε αθηλεηνπνηήζεη ηνλ
παζφληα κε ην αξηζηεξφ ηνπ ρέξη δελ απνθιείεη επηθείκελε επίζεζή ηνπ κε ρηχπεκα κε ην δεμί
αγθψλα).
1.2.3 Σα ρξνληθά φξηα ηεο άκπλαο ζε ζρέζε κε ηελ ηειείσζε θαη ηελ νξηζηηθή απνπεξάησζε ηνπ
εγθιήκαηνο ηνπ επηηηζέκελνπ: Παξνχζα είλαη θαη ε επίζεζε, φηαλ ν επηηηζέκελνο έρεη νινθιεξψζεη
ηελ εγθιεκαηηθή ζπκπεξηθνξά ηνπ, ην απνηέιεζκα -φκσο- δελ έρεη αθφκα επέιζεη (π.ρ. ηνπνζέηεζε
εθξεθηηθνχ κεραληζκνχ πνπ ζα εθξαγεί αξγφηεξα). Παξνχζα ζεσξείηαη ε επίζεζε θαη ζην ζηάδην
κεηά ηελ νινθιήξσζε ηνπ εγθιήκαηνο, κέρξη ηελ νπζηαζηηθή ηνπ απνπεξάησζε, πνπ επέξρεηαη φηαλ
ε πεξαηηέξσ πξνζβνιή ηνπ έλλνκνπ αγαζνχ δελ είλαη πιένλ δπλαηή (π.ρ. ν θιέθηεο, πνπ ζπλειήθζε
επ' απηνθψξσ, απνκαθξχλεηαη ηξέρνληαο κε ην θινπηκαίν -> ε θινπή είλαη ηεηειεζκέλε, φκσο, ε
πξνζβνιή ηνπ έλλνκνπ αγαζνχ δελ έρεη ιήμεη, αθνχ ν δξάζηεο δελ έρεη εμαζθαιίζεη αθφκα ην
πξάγκα θαη είλαη δπλαηή ε αλάιεςή ηνπ απφ ηνλ ηδηνθηήηε -π.ρ. κε ππξνβνιηζκφ ζηα πφδηα). ΢ηελ
πεξίπησζε πνπ ν ηδηνθηήηεο, κεηά ηελ παξέιεπζε θάπνησλ εκεξψλ απφ ηελ θινπή, θαηαιακβάλεη ην
δξάζηε έηνηκν λα πσιήζεη/θαηαζηξέςεη ην θινπηκαίν, ηφηε επηηξέπεηαη ε άκπλα. Αλ, φκσο, ν
ηδηνθηήηεο ζπλαληήζεη ηπραία ην δξάζηε ζην δξφκν π.ρ. 2 κέξεο κεηά, ηφηε δελ επηηξέπεηαη άκπλα,
αιιά εθαξκφδεηαη ην ΠΚ 282 πεξί ζεκηηήο απηνδηθίαο. Έηζη, ζε πεξίπησζε εθβίαζεο (ΠΚ 385), ε
επίζεζε είλαη παξνχζα θαη κεηά ηε γλσζηνπνίεζε ηεο απεηιήο, θαζ' φιν ην δηάζηεκα πνπ απηή
δηαηεξείηαη· νκνίσο, επί αξπαγήο αλειίθσλ (ΠΚ 322, 324), ε επίζεζε δηαξθεί κέρξη ηελ
απειεπζέξσζε ηνπ απαρζέληνο.

1.2.4 Απηφκαηα ακπληηθά κεραλήκαηα: π.ρ. παγίδεο, ειεθηξνθφξα θαιψδηα, δηαηήξεζε άγξησλ
ζθχισλ. Ζ θαηνρή απηφκαησλ ακπληηθψλ κεραλεκάησλ, κε ζηφρν ηελ απφθξνπζε κειινληηθήο
επίζεζεο, ζα θξηζεί απφ ην αλ ζπληξέρνπλ νη πξνυπνζέζεηο ηεο άκπλαο θαηά ην ρξφλν ελεξγνπνίεζήο
ηνπο.
1.2.5 Παξνχζα επίζεζε θαη εγθιήκαηα παξάιεηςεο: ΢ηα εγθιήκαηα παξάιεηςεο ε επίζεζε είλαη
παξνχζα γηα φζν δηαξθεί ε αδξάλεηα ηνπ ππφρξενπ πξνο απνηξνπή ηνπ απνηειέζκαηνο, δειαδή γηα
φζν ρξφλν επίθεηηαη ε επέιεπζε ηνπ απνηειέζκαηνο, κέρξη ην έλλνκν αγαζφ λα πξνζβιεζεί νξηζηηθά
ή λα ζσζεί άιινζελ. Ζ παξάιεηςε κπνξεί λα πεγάδεη θη απφ πξνεγνχκελε ελέξγεηα ηνπ δξάζηε, ε
νπνία απσζεί ην θαηλνκεληθψο ζπξξένλ έγθιεκα· ζε απηή ηελ πεξίπησζε, ν δξάζηεο ζα ηηκσξεζεί
κφλν γηα ην έγθιεκα ηέιεζεο, δηφηη ε χπαξμε επίζεζεο αξθεί λα είλαη άδηθε θαη δελ πξνυπνζέηεη
αμηφπνηλε πξάμε (π.ρ. αζθψ βία θαηά ηνπ Α, πνπ ηξαπκάηηζε ππαηηίσο ηνλ Β, γηα λα ηνλ εμαλαγθάζσ
λα ηνλ κεηαθέξεη ζην λνζνθνκείν / ν Γ πξνζδέλεη ηε Γ γηα λα ηε βηάζεη -> ε επίζεζε ζπλερίδεηαη
κέρξη ηελ απειεπζέξσζή ηεο, αθνχ ν δξάζηεο έρεη ηδηαίηεξε λνκηθή ππνρξέσζε, ιφγσ ηεο
πξνγελέζηεξεο επηθίλδπλεο ελέξγεηάο ηνπ· άξα, επηηξέπεηαη άκπλα ελαληίνλ ηνπ).
1.3 Άδηθε επίζεζε: Όηαλ αληηθάζθεη πξνο ην δίθαην σο φιν θαη, επνκέλσο, απνδνθηκάδεηαη απφ ηελ
έλλνκε ηάμε, θη αο κελ είλαη αλαγθαζηηθά αμηφπνηλε ζπκπεξηθνξά, ε πξάμε επηδέρεηαη άκπλαο (π.ρ. ν
Α αθαηξεί θξπθά ηελ θάκεξα άιινπ κε ζθνπφ λα βγάιεη θσηνγξαθίεο θαη χζηεξα λα ηελ επηζηξέςεη).
Φπζηθά, δε κπνξεί λα είλαη άδηθε ε επίζεζε πνπ θαιχπηεηαη απφ θάπνηνλ ιφγν άξζεο ηνπ αδίθνπ (π.ρ.
άκπλα, θαηάζηαζε αλάγθεο, πξνζηαζία δηθαηνινγεκέλσλ ζπκθεξφλησλ, εθπιήξσζε θαζήθνληνο
επηβεβιεκέλνπ απφ ην λφκν, ζπλαίλεζε ηνπ παζφληνο), νπφηε -ζε απηέο ηηο πεξηπηψζεηο- άκπλα δε
λνείηαη. Άδηθε, φκσο, είλαη ε ζπκπεξηθνξά ηνπ ακπλφκελνπ, φηαλ ππάξρεη ππέξβαζε ησλ νξίσλ ηεο
άκπλαο (ΠΚ 23) ή ππαίηηα πξφθιεζε ηεο επίζεζεο (ΠΚ 24)- π.ρ. ν Α ππξνβνιεί θαηά ηνπ Β, πνπ
θιέβεη κήια απφ ηνλ θήπν ηνπ / ν Γ εμπβξίδεη ηε ζχδπγν ηνπ Γ, πξνθεηκέλνπ ν ηειεπηαίνο λα ηνλ
γξνλζνθνπήζεη, έηζη ψζηε ν ίδηνο [Γ] λα ηνλ ζθνηψζεη, θαιππηφκελνο απφ ηελ άκπλα.
1.3.1 Άκπλα θαηά αθαηαινγίζησλ: Χο αθαηαιφγηζηνη λννχληαη νη παξάθξνλεο, ηα παηδηά, ηα

πξφζσπα πνπ ηεινχλ ζε πξαγκαηηθή πιάλε ή πιήξε κέζε θ.ά. Ζ άκπλα θαηά αθαηαινγίζησλ είλαη
επηηξεπηή, αθνχ ε επίζεζε αξθεί λα είλαη άδηθε. ΢ε απηέο ηηο πεξηπηψζεηο, ππάξρεη δπλαηφηεηα
πεξηνξηζκνχ (φρη απνθιεηζκνχ) ηνπ δηθαηψκαηνο άκπλαο, φηαλ ε κφλε δπλαηή ακπληηθή πξάμε
πξνθαιεί κηα αθνξήησο δπζαλάινγε πξνο ην ζσδφκελν έλλνκν αγαζφ βιάβε ζηνλ επηηηζέκελν, κε
απνηέιεζκα ηνλ θινληζκφ ηεο εκπεηξηθήο ηζρχνο ηεο έλλνκεο ηάμεο· έηζη, εθαξκφδεηαη ην ΠΚ 25.
Πέξαλ απηνχ, φκσο, ε ηπρφλ εμνκνίσζε ησλ ηεινχλησλ ζε πιήξε κέζε κε ηα παηδηά θαη ηνπο
παξάθξνλεο ζα ηεινχζε ζε αληίζεζε κε ην ΠΚ 193, πνπ αλαγλσξίδεη ηε ζπκπεξηθνξά ησλ πιήξσο
κεζπζκέλσλ σο επίζεζε. Πεξαηηέξσ άηνπεο ζπλέπεηεο ηεο εθδνρήο απηήο είλαη λα απαγνξεχεηαη ε
άκπλα θαηά πξνζψπσλ πνπ α) ηεινύλ ζε ζπγγλσζηή πιάλε πξνο ην άδηθν (-> αληίζεζε κε ην ΠΚ 31
§2, πνπ αίξεη κφλν ηνλ θαηαινγηζκφ) / β) ππεξβαίλνπλ ηα όξηα ηεο άκπλαο από θόβν ή ηαξαρή (ΠΚ
23, εδ. β') -> ε πξάμε ηνπο είλαη άδηθε / γ) βξίζθνληαη ζε πιάλε σο πξνο ηηο πξνϋπνζέζεηο ελόο
ιόγνπ άξζεο ηνπ αδίθνπ -> βαξχλνληαη κε ακέιεηα.
1.3.2 Σα δχν ζεκέιηα ηνπ αδίθνπ ηεο επίζεζεο: Γηα λα ζηνηρεηνζεηεζεί επίζεζε δελ αξθεί απιψο λα
απεηιείηαη έλα έλλνκν αγαζφ, αιιά ζα πξέπεη λα ππάξρεη θαη άδηθε πξάμε. Απηφ ζπκβαίλεη επεηδή ην
άδηθν ζπλζεκειηψλεηαη ηφζν απφ ηελ απαμία ηνπ απνηειέζκαηνο φζν θαη απφ ηελ απαμία ηεο
ζπκπεξηθνξάο (π.ρ. ν 5ρξνλνο Α, πνπ είλαη θξπκκέλνο πίζσ απφ ζάκλνπο, πεηάγεηαη κπξνζηά ζε
πνδειάηε, ν νπνίνο ηεξεί θαλνληθά ηνλ ΚΟΚ, κε απνηέιεζκα λα ρηππήζεη -> ε ζπκπεξηθνξά ηνπ
πνδειάηε ζπληζηά επίζεζε, αθνχ ζέηεη ζε θίλδπλν ηε ζσκαηηθή αθεξαηφηεηα ηνπ παηδηνχ, αιιά δελ
είλαη άδηθε, θαζψο ήηαλ επηκειήο).

2. Ζ ακπληηθή πξάμε (ΠΚ 22 §2): Σν δηθαίσκα άκπλαο δελ πεξηνξίδεηαη απιψο ζηελ παζεηηθή
απφθξνπζε ηεο επίζεζεο, αιιά επηηξέπεη θαη ηελ πξνζβνιή έλλνκσλ αγαζψλ ηνπ επηηηζέκελνπ.
Σπρφλ πξνζβνιή έλλνκσλ αγαζψλ ηξίηνπ, αλαγθαία γηα ηελ ππεξάζπηζε ηνπ ακπλφκελνπ, παξακέλεη
άδηθε ή θξίλεηαη θαηά ην ΠΚ 25 (π.ρ. αθαίξεζε ή θαηαζηξνθή μέλσλ πξαγκάησλ θαη ε πξνζβνιή
ππεξαηνκηθψλ αγαζψλ, αιιά φρη ν ηξαπκαηηζκφο ηνπ δέθηε ηεο επίζεζεο απφ ιάζνο ηξίηνπ, πνπ
έζπεπζε λα ηνλ βνεζήζεη). Γεληθά, ην άδηθν ηεο πξάμεο είλαη δηαηξεηφ: θαηά έλα κέξνο κπνξεί λα
αξζεί κε βάζε ηελ άκπλα, ελψ θαηά ην άιιν κέξνο βάζεη ηνπ ΠΚ 25.
2.1 Άκπλα θαηά νξγάλσλ ηεο επίζεζεο: Σν άδηθν ηεο πξάμεο δελ αίξεηαη ιφγσ άκπλαο, φηαλ ν
δέθηεο ηεο επίζεζεο πξνζβάιιεη ακέηνρν ηξίην, πνπ ρξεζηκνπνηείηαη σο φξγαλν ηεο επίζεζεο παξά ηε
ζέιεζή ηνπ (π.ρ. φκεξνο σο αλζξψπηλε αζπίδα). Χζηφζν, πξνζβνιή πξαγκάησλ, πνπ
ρξεζηκνπνηνχληαη σο φξγαλα ηεο επίζεζεο, ρσξίο ζπλαίλεζε ηνπ ηδηνθηήηε ηνπο ή θέξνληαη απφ ηνλ
επηηηζέκελν, θαιχπηεηαη απφ ηελ άκπλα, έζησ θη αλ ν ηδηνθηήηεο ηνπο είλαη θη απηφο ζχκα ηεο
επίζεζεο (π.ρ. θαηαζηξέθσ ηε ξάβδν ηνπ ακέηνρνπ Α, κε ηελ νπνία ζέιεη λα κε ρηππήζεη ν Β). Ζ
ακπληηθή πξάμε κπνξεί λα ζπλίζηαηαη θαη ζε παξάιεηςε (π.ρ. ν ακπλφκελνο δε ζπγθξαηεί ηα ζθπιηά
ηνπ, πνπ -ρσξίο εληνιή- αθηλεηνπνίεζαλ επίδνμν ιεζηή). Άκπλα επηηξέπεηαη θαη θαηά ησλ
ζπκκεηφρσλ, εζηθνχ απηνπξγνχ θαη ζπλεξγνχ, αξθεί ε επίζεζή ηνπο λα είλαη παξνχζα, φηαλ
εθδειψλεηαη θαη ε επίζεζε ηνπ απηνπξγνχ.
2.2 Ζ ακπληηθή πξάμε σο αλαγθαία πξνζβνιή: Αλαγθαία είλαη ε ακπληηθή πξάμε, εθφζνλ είλαη
πξφζθνξε λα απνθξνχζεη ηελ επίζεζε θαη ζπληζηά ην επηφηεξν κέζν πξνο επίηεπμε ηνπ ζθνπνχ
απηνχ. Πξφζθνξε, δε, είλαη φηαλ νδεγεί ζε άκεζε, αζθαιή θαη νξηζηηθή απφθξνπζε ηεο επίζεζεο·
ζεκαζία γηα ηελ θξίζε ηεο έρεη ε αληηθεηκεληθψο δηαγλψζηκε εηθφλα ηεο πξαγκαηηθφηεηαο θη φρη ε
πεξί απηήο αληίιεςε ηνπ ακπλφκελνπ. Βαζηθφ, επίζεο, ραξαθηεξηζηηθφ ηεο άκπλαο είλαη ε
επηθνπξηθφηεηα· αλ, φκσο, αζθαιή θαη νξηζηηθή απφθξνπζε ππφζρεηαη κφλν ε δξαζηηθφηεξε
δπλαηφηεηα απφ ηηο πιείνλεο ππάξρνπζεο (π.ρ. αθφκε θαη ζαλάησζε), ηφηε πάιη θαιχπηεηαη απφ ην
ΠΚ 22. Δμάιινπ, δελ απαηηείηαη αλαινγία πξνζβαιιφκελνπ-ζσδφκελνπ έλλνκνπ αγαζνχ (π.ρ. κπνξεί
λα ρξεζηκνπνηεζεί καραίξη/φπιν ζε άνπιν επηηηζέκελν). Φπζηθά, ν ακπλφκελνο δελ έρεη ππνρξέσζε
λα εθηεζεί ζηνλ θίλδπλν βιάβεο ηνπ ή θαζπζηέξεζεο ηεο απφθξνπζεο, δνθηκάδνληαο επηφηεξνπο
ηξφπνπο απφθξνπζεο πξηλ θαηαιήμεη ζηνλ αζθαιέζηεξν.
2.3 Μαηαηφηεηα ηεο ακπληηθήο πξάμεο: Αλαγθαία είλαη θαη ε κάηαηε ακπληηθή πξάμε, δειαδή φηαλ
ειιείπεη ε δπλαηφηεηα νξηζηηθήο θαη πιήξνπο απφθξνπζεο ηεο επίζεζεο (π.ρ. επίζεζε απφ πιείνλεο ή
ακπληηθή πξάμε πνπ απιψο πεξηνξίδεη ή θαζπζηεξεί ηε βιάβε πνπ πθίζηαηαη ν ακπλφκελνο).
2.4 Φπγή αληί άκπλαο; ΢ηελ ίδηα πεξίπησζε εληάζζνληαη νη ηθεζίεο, ε παξάθιεζε ηξίηνπ λα
κεζνιαβήζεη, ηα πξνιεπηηθά κέηξα, ε θιήζε ζε βνήζεηα θαη ε ζπκκφξθσζε ζηηο αμηψζεηο ηνπ
επηηηζέκελνπ. Καηά ηε λνκνινγία, δε ζηνηρεηνζεηείηαη άκπλα, φηαλ ν δερφκελνο ηελ επίζεζε
κπνξνχζε λα ηελ απνθχγεη, εθφζνλ δε ζίγεηαη ε ηηκή ή ε αμηνπξέπεηά ηνπ (π.ρ. επίζεζε παξάθξνλνο),
δηφηη ηφηε ε ακπληηθή πξάμε ηειεί ζε αθφξεηε δπζαλαινγία πξνο ην ειάρηζην άδηθν ηεο επίζεζεο. Ζ
άπνςε απηή δελ είλαη νξζή, αθνχ ε θπγή δελ απνηειεί απφθξνπζε θαηά ην ΠΚ 22, άξα, απηφο πνπ
ηξέπεηαη ζε θπγή δηαηεξεί πιήξσο ην δηθαίσκα απφθξνπζεο. Όηαλ, ινηπφλ, ε πξνζβνιή ηνπ
επηηηζέκελνπ ζπληζηά κηα αθνξήησο δπζαλάινγε βιάβε ζε ζρέζε πξνο εθείλε πνπ ε πξάμε ηνπ
πξνθαιεί αζξνηζηηθά ζην έλλνκν αγαζφ θαη ζηελ απζεληία ηεο έλλνκεο ηάμεο, ηφηε απνθιείεηαη ε
άκπλα γη' απηφ ην ιφγν. Αληίζεηα, ην πξνο άκπλα δηθαίσκα δελ απνθιείεηαη, φηαλ ηέηνηα δπζαλαινγία
δελ ππάξρεη (π.ρ. ν καληαθφο Α επηηίζεηαη ζηε Β γηα λα ηε βηάζεη -> ν κφλνο ηξφπνο λα ζσζεί ε Β
είλαη λα ππξνβνιήζεη ηνλ Α). Σέινο, φηαλ ππάξρεη δπλαηφηεηα λα παξαζρεζεί ακέζσο βνήζεηα απφ
ηξίηνλ γηα ηελ εμίζνπ απνηειεζκαηηθή απφθξνπζε ηεο επίζεζεο, ν ακπλφκελνο δε δηθαηνχηαη λα ηελ

απνπνηεζεί γηα δξαζηηθφηεξν ηξφπν άκπλαο.
2.5 Άκπλα θαηά ζηελψλ ζπγγελψλ; Ο δερφκελνο ηελ επίζεζε ζχδπγνο δε δηθαηνχηαη λα πξνζβάιεη
ηε δσή ηνπ άιινπ ζπδχγνπ, φηαλ κπνξεί λα ηελ απνθχγεη· φκσο, αλ δε κπνξεί λα απνθχγεη ηελ
επίζεζε θη ε απφθξνπζή ηεο είλαη δπλαηή κφλν κε ζαλάησζε ηνπ ζπδχγνπ, νθείιεη λα αλερηεί
ειαθξέο ζσκαηηθέο βιάβεο (π.ρ. ξαπίζκαηα), αιιά φρη βαξχηεξεο (π.ρ. γξνζηέο, καθξνρξφληα
θαθνκεηαρείξηζε).
2.6 Δπηθνπξηθφηεηα ηεο άκπλαο έλαληη ησλ κέζσλ θξαηηθήο θαηαζηνιήο: Ζ ακπληηθή πξάμε εθ
κέξνπο ηνπ ηδηψηε δελ είλαη αλαγθαία νχηε επηηξεπηή, φηαλ ε απφθξνπζε ηεο επίζεζεο είλαη εμίζνπ
δπλαηή απφ θξαηηθά φξγαλα παξφληα, έηνηκα θαη πξφζπκα λα επέκβνπλ. Δμαίξεζε απνηειεί ε
πεξίπησζε πνπ ε ακπληηθή πξάμε ηνπ ηδηψηε είλαη επηφηεξε ή θαη απνηειεζκαηηθφηεξε ζε ζρέζε κε
ηελ θξαηηθή αληίδξαζε.
2.7 Αθνχζηεο ζπλέπεηεο ηεο ακπληηθήο πξάμεο: Κξίζηκν ζηνηρείν γηα ηε ζεκειίσζε ηεο άκπλαο
είλαη ε ακπληηθή πξάμε θαη φρη νη κε εζειεκέλεο ζπλέπεηέο ηεο· αλ ε πξάμε θαζ' απηή ήηαλ αλαγθαία,
ην ηπρφλ βαξχηεξν κε εζειεκέλν απνηέιεζκά ηεο δελ επεξεάδεη ηελ άξζε ηνπ αδίθνπ (π.ρ. πξνο
απφθξνπζε ηεο επίζεζεο είλαη αλαγθαίνο ν ηξαπκαηηζκφο ηνπ επηηηζέκελνπ ζηα πφδηα, πιελ φκσο
απφ ην ηξαχκα επέξρεηαη αηηησδψο ν ζάλαηφο ηνπ, ιφγσ έιιεηςεο παξνρήο ηαηξηθήο βνήζεηαο).
3. Σν αλαγθαίν κέηξν ηεο άκπλαο: Ζ ακπληηθή πξάμε απαγνξεχεηαη, φηαλ αζθείηαη θαηαρξεζηηθά,
δει. φηαλ ππάξρεη αθφξεηε δπζαλαινγία κεηαμχ πξνθαινχκελεο θαη επαπεηινχκελεο βιάβεο. Απηφ
ζπκβαίλεη δηφηη ηφηε ε πξνθαινχκελε απφ ηελ ακπληηθή πξάμε δηαηάξαμε ηεο έλλνκεο ηάμεο είλαη
πνιχ κεγαιχηεξε απφ εθείλε ηεο ίδηαο ηεο επίζεζεο. ΢ρεηηθά νξίδεη ην ΠΚ 22 §3, ην νπνίν
πξνζδηνξίδεη ην κέηξν πνπ είλαη αλαγθαίν πξνο δηαηήξεζε ηεο απζεληίαο ηεο έλλνκεο ηάμεο, ψζηε ε
απαμία ηεο ακπληηθήο πξάμεο λα κελ ηελ ππεξβαίλεη αζξνηζηηθά κε ηε βιάβε απφ ηελ πξνζβνιή ησλ
έλλνκσλ αγαζψλ ηνπ ακπλφκελνπ· δηαθνξεηηθά, ε πξάμε άκπλαο γίλεηαη εγθιεκαηηθή (π.ρ.
παξάιπηνο ππξνβνιεί παηδί πνπ θιέβεη κήια απφ ηνλ θήπν ηνπ, γηα λα ην ζηακαηήζεη), αθνχ
ππεξβαίλεη ηελ αξρή ηεο αλαινγηθφηεηαο (΢25 §1).
3.1 Αζήκαληεο πξνζβνιέο: Αθφκε θη φηαλ νη αζήκαληεο πξνζβνιέο ζπληζηνχλ επίζεζε, βξίζθνληαη
ζηα φξηα ηνπ θνηλσληθά αλεθηνχ. Έηζη, ε απφθξνπζή ηνπο κε άκπλα κπνξεί λα πξνθαιεί αλππφθνξε
δηαηάξαμε ηεο θνηλσληθήο εηξήλεο (π.ρ. ν Β μπινθνπεί ηνλ Α, πνπ ηνπ 'πήξε ηε ζεηξά' ζηελ νπξά γηα
ηελ αγνξά εηζηηεξίνπ).
3.2 Σν άξζξν 2ΗΗΔπξΔ΢ΓΑ: Ζ άκπλα αίξεη ην άδηθν ηεο ζαλάησζεο εθ πξνζέζεσο, φηαλ είλαη
απνιχησο αλαγθαία πξνο απφθξνπζε επίζεζεο απφ παξάλνκε βία θαηά ηνπ πξνζψπνπ (π.ρ.
πξνζηαζία ηεο δσήο/ζσκαηηθήο αθεξαηφηεηαο/πξνζσπηθήο ειεπζεξίαο). Χζηφζν, δελ θαιχπηεηαη ε
ζαλάησζε απφ ακέιεηα ή κε ελδερφκελν δφιν. Σέινο, ε άκπλα εθ κέξνπο ηδησηψλ, κε επηθίλδπλν γηα
ηε δσή ηνπ επηηηζέκελνπ ηξφπν, απαγνξεχεηαη ζε πεξίπησζε αθφξεηεο δπζαλαινγίαο, αιιά -πάλησο-
δελ απνθιείεηαη.
4. Οη ππνθεηκεληθέο πξνυπνζέζεηο ηεο ακπληηθήο πξάμεο: Ο ακπλφκελνο ζα πξέπεη λα ελήξγεζε

κε γλψζε φηη ζπληξέρεη αληηθεηκεληθά θαηάζηαζε άκπλαο θαη κε βνχιεζε λα ππεξαζπηζηεί ηνλ εαπηφ
ηνπ ή άιινλ απφ ηελ επίζεζε· κφλε ε αγλννχκελε άκπλα δελ αξθεί γηα ηελ εθαξκνγή ηνπ ΠΚ 22.
Όηαλ, φκσο, ν ακπλφκελνο δε γλσξίδεη ηελ αληηθεηκεληθή ζπλδξνκή ηεο θαηάζηαζεο άκπλαο, ηφηε
αίξεηαη κελ ε απαμία ηνπ απνηειέζκαηνο, αιιά δηαηεξείηαη ε απαμία ηεο ζπκπεξηθνξάο· έηζη,
ζηνηρεηνζεηείηαη απξφζθνξε απφπεηξα (π.ρ. ν ιεζηήο Α απνθαζίδεη λα ζθνηψζεη ηνλ ζπλαπηνπξγφ Β·

ηελ ίδηα απφθαζε έρεη πάξεη θαη ν Β. Ο Α ππξνβνιεί ηνλ Β, ρσξίο λα μέξεη φηη ν ηειεπηαίνο ήηαλ
έηνηκνο εθείλε ηελ ψξα λα παηήζεη ηε ζθαλδάιε).
5. Εεηήκαηα πιάλεο: Ζ λνκηδφκελε άκπλα ζπληζηά πιάλε σο πξνο ηηο πξαγκαηηθέο πξνυπνζέζεηο
ελφο πξνβιεπφκελνπ απφ ην δίθαην ιφγνπ άξζεο ηνπ αδίθνπ. Δμνκνηψλεηαη κφλν σο πξνο ηηο έλλνκεο
ζπλέπεηεο κε πξαγκαηηθή πιάλε, δειαδή δελ θαηαινγίδεηαη ε πξάμε ζην δξάζηε σο έγθιεκα εθ
δφινπ, αιιά παξακέλεη ε δπλαηφηεηα λα ηηκσξεζεί γηα ακέιεηα (π.ρ. ν Α λνκίδεη φηη ν Β ηνπ
επηηίζεηαη κε πηζηφιη, ελψ ζηελ πξαγκαηηθφηεηα θξαηά θαπλνζχξηγγα / ν Γ λνκίδεη φηη ν Γ, πνπ θξαηά
καραίξη, ζέιεη λα ηνλ ζθνηψζεη, ελψ απηφο απιψο επηζπκεί λα ηνλ θιέςεη, θφβνληαο ηνλ ηκάληα ηεο
ηζάληαο ηνπ / ν Δ πηζηεχεη φηη ρξεηάδεηαη ππξνβνιηζκφο, γηα λα απνηξέςεη ηελ επίζεζε ηνπ Ε, ελψ
αξθεί κηα απιή γξνζηά). Αληηζέησο, ε πιάλε σο πξνο ηελ έθηαζε-φξηα ηνπ δηθαηψκαηνο άκπλαο
ζπληζηά πιάλε πεξί ην άδηθν θαη εθαξκφδεηαη ην ΠΚ 31 §2 (π.ρ. ην ζχκα θινπήο λνκίδεη φηη κπνξεί
λα ακπλζεί 2 κέξεο κεηά ηελ πξάμε ηνπ δξάζηε / ν θπζηνιάηξεο Α λνκίδεη φηη κπνξεί λα ακπλζεί
θαηά ηνπ ηαμηηδή, πνπ κνιχλεη ην πεξηβάιινλ κε θαπζαέξην, ρηππψληαο ηνλ κε γξνζηέο).
ΗΗΗ. Άκπλα θαη Αζηπλνκία
1. Αζηπλνκηθά φξγαλα θαη άκπλα ππέξ ηξίηνπ: α) Ζ ζεσξία ηνπ Γεκνζίνπ Γηθαίνπ -> Ζ άκπλα
ησλ αζηπλνκηθψλ, φηαλ αζθείηαη ππέξ ηξίηνπ, κπνξεί λα αζθεζεί κφλν ζην πιαίζην ηνπ Αζηπλνκηθνχ
Γηθαίνπ θαη δελ επηηξέπεηαη λα πξνζβάιιεη έλλνκα αγαζά ηνπ επηηηζέκελνπ, ζεκαληηθφηεξα απφ ηα
πξνζηαηεπφκελα. Άιισζηε, ν αζηπλνκηθφο εθηίζεηαη εθ ησλ θαζεθφλησλ ηνπ ζε πνιινχο θηλδχλνπο
θαη είλαη θνξέαο αθαηακάρεηεο δεκφζηαο εμνπζίαο / β) Ζ 'ιύζε' ηνπ Πνηληθνύ Γηθαίνπ -> ην ΠΚ 22
επηηξέπεη ηελ άκπλα ππέξ ηξίηνπ, αλεμαξηήησο ηεο λνκηθήο ζέζεο ηνπ απνθξνχνληνο ηελ επίζεζε,
εθφζνλ ζπληξέρνπλ νη πξνυπνζέζεηο ηεο. Απηφ ζπκβαίλεη δηφηη ε άκπλα απνηειεί ζεκειηψδεο αηνκηθφ
δηθαίσκα.
2. ΢ρέζε ρξήζεο ππξνβφινπ φπινπ απφ αζηπλνκηθνχο θαη άκπλαο: Δπηηξέπεηαη ε ρξήζε
ππξνβφινπ θαη, κάιηζηα, φρη κφλν φηαλ ζπληξέρνπλ νη πξνυπνζέζεηο ηεο άκπλαο, αιιά θαη ζε
επηπιένλ πεξηπηψζεηο- π.ρ. απνηξνπή παξάλνκεο εηζφδνπ ζηε ρψξα πξνζψπνπ πνπ ηειεί παξάλνκε
δηαθίλεζε αλζξψπσλ / απνηξνπή απφδξαζεο θξαηνπκέλνπ. Ζ παξαβίαζε ησλ ζρεηηθψλ πεξηνξηζκψλ
απφ ηνλ ακπλφκελν αζηπλνκηθφ δελ παξεκπνδίδεη ηελ άξζε ηνπ αδίθνπ ηεο πξάμεο ηνπ.
ΗV. Ζ ππέξβαζε ησλ νξίσλ ηεο άκπλαο (ΠΚ 23): ΢ε πεξίπησζε πνπ ε ακπληηθή πξάμε ππεξβαίλεη
ην αλαγθαίν κέηξν (ΠΚ 22 §3) ηηκσξείηαη κε βάζε ην ΠΚ 23. Αληηθείκελν ηνπ άξζξνπ απηνχ είλαη νη
πεξηπηψζεηο ζηηο νπνίεο ν δξάζηεο, απνθξνχνληαο παξνχζα θαη άδηθε επίζεζε, πξνθαιεί ζηνλ
επηηηζέκελν βιάβε, κε απνιχησο αλαγθαία (=κεγαιχηεξεο έληαζεο απφ ηελ απαηηνχκελε). Όηαλ,
φκσο, ε ππέξβαζε ζπλδέεηαη κε κηα επίζεζε πνπ δελ έρεη εθδεισζεί ή έπαπζε λα είλαη παξνχζα (π.ρ.
ην ζχκα ιεζηείαο εμαθνινπζεί λα ρηππά ηνλ επίδνμν ιεζηή, αθφκε θη φηαλ απηφο θείηαη άπλνπο
θαηαγήο), απαγνξεχεηαη νπνηαδήπνηε επηεηθέζηεξε κεηαρείξηζε ηνπ δξάζηε. Καη' εμαίξεζε, ρσξεί
εθαξκνγή ηνπ ΠΚ 23, φηαλ ε ππέξβαζε ηειείηαη κεηά ηε ιήμε ηεο επίζεζεο θαη ζπλδέεηαη
αλαπφζπαζηα κε ηελ ακπληηθή πξάμε- π.ρ. ν ακπλφκελνο, κεηά ηελ απφθξνπζε ηεο επίζεζεο,
ζπλερίδεη λα ρηππά ηνλ ήδε εμνπδεηεξσκέλν επηηηζέληα. Σέινο, φηαλ δε ζπληξέρνπλ αθφκε ή έρνπλ
ιήμεη νη πξνυπνζέζεηο ηεο άκπλαο (π.ρ. ε επίζεζε δελ είλαη παξνχζα), δελ ππάξρεη άκπλα, νπφηε νχηε
ππέξβαζή ηεο. Ο πξάηησλ ζα θξηζεί κε βάζε ηελ εθάζηνηε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε, κε εμαίξεζε ηελ
πεξίπησζε άκεζεο ρξνληθήο ζπλάθεηαο επί ζπλερηδφκελεο πξνζβνιήο ηνπ επηηηζέκελνπ κεηά ηε ιήμε
ηεο επίζεζεο.

1. Ζ ππέξβαζε ηεο άκπλαο απφ θφβν ή ηαξαρή: ΢πληζηά ιφγν απνθιεηζκνχ ηνπ θαηαινγηζκνχ θαη
ηεο δπλαηφηεηαο ζπκκφξθσζεο. Απηφ ζπκβαίλεη δηφηη ε ςπρηθή πίεζε ηνπ πξάηηνληνο είλαη ηφζν
κεγάιε, ψζηε ε ζπκπφξεπζή ηνπ κε ηηο αξρέο ηεο έλλνκεο ηάμεο λα θαζίζηαηαη αδχλαηε. Καη'
επηηξεπηή αλαινγία, ηνλ θαηαινγηζκφ απνθιείνπλ θαη άιια εμίζνπ αζζεληθά ζπλαηζζήκαηα, φπσο ν
ηξφκνο, ε ληξνπή-αηζρχλε (βι. ζε πεξίπησζε βηαζκνχ), ε απφγλσζε, ε ακεραλία, ε ζχγρπζε, ε
δεηιία θ.ά. Δλλνείηαη φηη σο 'ηαξαρή' ζεσξείηαη κφλν εθείλε πνπ πθίζηαηαη ν δερφκελνο κηα
αηθληδηαζηηθά άδηθε επίζεζε.
V. Ζ ππαίηηα θαηάζηαζε άκπλαο: Όηαλ ν απνδέθηεο ηεο άδηθεο επίζεζεο έδσζε αθνξκή ζε απηή κε
ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ, αθφκε θη φηαλ δελ απέθιεηε κηα ηέηνηα δπζκελή αληίδξαζε, ππάξρεη άδηθε
επίζεζε θαη απφ κέξνπο ηνπ, θαηά ηεο νπνίαο επηηξέπεηαη ε άκπλα ηνπ ΠΚ 22. Γηα ηε ζεκειίσζε ηεο
ππαίηηαο θαηάζηαζεο άκπλαο πξνζαπαηηείηαη πξφζεζε (=γλψζε ηνπ δξάζηε φηη ε ζπκπεξηθνξά ηνπ
είλαη πξνθιεηηθή) θαη δηπιφο ζθνπφο -> λα δεκηνπξγήζεη κηα πξνζρεκαηηθή θαηάζηαζε θαη,
εθκεηαιιεπφκελνο απηή, λα ηειέζεη αμηφπνηλε πξάμε. Όηαλ, επίζεο, θαη ν πξνθιεζείο επηηηζέκελνο
ππεξβεί ηα φξηα ηεο επίζεζεο, πνπ επεδίσθε λα πξνθαιέζεη ν παζψλ, ηφηε παχεη λα θαιχπηεηαη απφ ην
ΠΚ 24 θαη πξάηηεη αδίθσο· έηζη, ζηνηρεηνζεηείηαη θαη εδψ άδηθε επίζεζε, θαηά ηεο νπνίαο επηηξέπεηαη
άκπλα [π.ρ. ν Α θαζπβξίδεη ηνλ Β γηα λα πξνθαιέζεη ηε ρεηξνδηθία ηνπ -> αλ πξάγκαηη ν Β επηηεζεί κε
γξνζηέο, ε άκπλα ηνπ Α ζα είλαη άδηθε θαη αδηθαηνιφγεηε πξάμε· αλ, φκσο, ν Β ηξαβήμεη καραίξη (-
>ππέξβαζε νξίσλ), ππάξρεη επίζεζε θαη εθ κέξνπο ηνπ, πνπ επηηξέπεη ηελ άκπλα ηνπ Α]. Καηά
ζπλέπεηα, ζην ΠΚ 24 δελ ππάγνληαη νη εμήο πεξηπηψζεηο -> ν πξάηησλ α) έδσζε αθνξκή ρσξίο
πξνθιεηηθή ζπκπεξηθνξά (π.ρ. ν Α πξνθαιεί θζνξά ζε μέλν απηνθίλεην θαηά ηελ νδήγεζε) / β)
ζπκπεξηθέξεηαη ελνριεηηθά, αιιά δελ ππάξρεη επίζεζε θαηά ΠΚ 22 (π.ρ. ν Α έρεη ζρέζε κε ηε
γπλαίθα ηνπ Β) / γ) αγλνεί παληειώο ηνλ πξνθιεηηθό ραξαθηήξα ηεο πξάμεο ηνπ (π.ρ. αζηετζκφο ζε
πεξηνρή κε απζηεξά ήζε) / δ) γλσξίδεη όηη πξνθαιεί, αιιά δε ζέιεη λα ηειέζεη αμηόπνηλε πξάμε
θαηά ηνπ επηηηζέκελνπ· έηζη, ν πξάηησλ δηαηεξεί ην δηθαίσκα άκπλαο, αθφκε θη φηαλ πξνβιέπεη σο
ελδερφκελν ή βέβαην φηη ζα ρξεηαζηεί λα ακπλζεί. Δπίζεο, δελ εληάζζεηαη ζην ΠΚ 24 ε πεξίπησζε
πνπ, εθ ηνπ λόκνπ, ε ζπγθεθξηκέλε ζπκπεξηθνξά, πνπ πξνθάιεζε ηελ επίζεζε, είλαη επηηξεπηή (π.ρ.
ν αζηπλνκηθφο πξνβιέπεη φηη ν θαθνπνηφο, ηνλ νπνίν επηρεηξεί λα ζπιιάβεη, ζα πξνβάιιεη ζζελαξή
αληίζηαζε, κε απνηέιεζκα λα απαηηείηαη άκπλα ελαληίνλ ηνπ). ΢εκεηψλεηαη φηη αλ ν πξάηησλ έρεη
πξνθαιέζεη ππαίηηα ηελ ελαληίνλ ηνπ επίζεζε, αιιά ρσξίο ζθνπφ λα πξνζβάιιεη ηνλ άιιν κε ην
πξφζρεκα ηεο άκπλαο, ηφηε νη ακπληηθέο ηνπ δπλαηφηεηεο πεξηνξίδνληαη ζε -> θπγή, παζεηηθή άκπλα,
θιήζε ηεο αξρήο ζε βνήζεηα, απφθξνπζε κε ιηγφηεξν δξαζηηθά κέηξα.
VΗ. Άκπλα ζε πεξίπησζε ακνηβαίαο επίζεζεο; α) δελ ππάξρεη άκπλα ζε πεξίπησζε ακνηβαίαο
επίζεζεο, ζην πιαίζην ηεο νπνίαο δε κπνξεί λα δηαθξηζεί ν επηηηζέκελνο από ηνλ απνθξνύνληα / β)
αλ πξόθεηηαη γηα ζπκπινθή κε ζπλαίλεζε ησλ ζπκπιεθόκελσλ, ππάξρεη εθαηέξσζελ επίζεζε· ην
άδηθν θαζεκίαο απφ ηηο επηζέζεηο απηέο αίξεηαη θαηά ΠΚ 308 §2. Φπζηθά, φπνηνο πξνθαιέζεη ην
ζάλαην ηνπ άιινπ δελ απνθξνχεη άδηθε επίζεζε θαη δελ ηειεί ζε άκπλα / γ) αλ ν έλαο από ηνπο δύν
ζπκπιεθόκελνπο εγθαηαιείςεη ηνλ αγώλα θαη ν άιινο ζπλερίζεη ή ππεξβεί ηα ζπκθσλεκέλα,
ππάξρεη άδηθε επίζεζε εθ κέξνπο ηνπ θαη θαη' απηήο δηθαίσκα άκπλαο / δ) όηαλ ακθόηεξνη από
ηνπο ζπκπιεθόκελνπο επηηίζεληαη κε ζθνπό ππεξβαίλνληα ηε ζσκαηηθή βιάβε, σο πξνο ηελ νπνία
ηζρύεη ε ζπλαίλεζε, ε επίζεζε είλαη άδηθε, ελώ ε πξάμε πνπ επαθνινπζεί, δελ είλαη άδηθε σο
αλαγθαία· ζηελ πεξίπησζε απηή, ζηνηρεηνζεηείηαη απξφζθνξε απφπεηξα κε πξφζεζε.

§17 Ζ ΚΑΣΑ΢ΣΑ΢Ζ ΑΝΑΓΚΖ΢ ΠΟΤ ΑΗΡΔΗ ΣΟ ΑΓΗΚΟ (ΠΚ 25 §1)
Η. Έλλνηα θαη δηθαηνινγεηηθή βάζε: Χο θαηάζηαζε αλάγθεο πνπ αίξεη ην άδηθν λνείηαη ε απνιχησο
αδηέμνδε θαηάζηαζε, ε νπνία αλαθχπηεη φηαλ ε ζσηεξία ελφο θηλδπλεχνληνο έλλνκνπ αγαζνχ είλαη
δπλαηή κφλν κέζσ ηεο πξνζβνιήο ελφο άιινπ. Ο θίλδπλνο, πνπ απεηιεί ην έλλνκν αγαζφ, δε ζπληζηά
άδηθε επίζεζε θαη ζπλήζσο είλαη άζρεηνο κε ηνλ πξάηηνληα. Ζ θαηάζηαζε αλάγθεο εκθαλίδεηαη φρη
κφλν σο ιφγνο άξζεο ηνπ αδίθνπ (ΠΚ 25), αιιά θαη σο ιφγνο απνθιεηζκνχ ηνπ θαηαινγηζκνχ (ΠΚ
32). Γηθαηνινγεηηθή ηεο βάζε είλαη νη αξρέο ηεο αιιειεγγχεο θαη ηνπ ππέξηεξνπ ζπκθέξνληνο.
ΗΗ. Οη επηκέξνπο πξνυπνζέζεηο ηεο άξζεο ηνπ αδίθνπ ιφγσ θαηάζηαζεο αλάγθεο
1. Ο ΚΗΝΓΤΝΟ΢ => Δίλαη κηα θαηάζηαζε, πνπ επηηξέπεη -θαηά ηνπο θαλφλεο ηεο θνηλήο πείξαο- ηελ
πξφγλσζε φηη ε πεξαηηέξσ εμέιημε ηεο θαζηζηά πνιχ πηζαλή ηε βιάβε ελφο έλλνκνπ αγαζνχ, αλ δε
ιεθζνχλ κέζα απνηξνπήο. Ζ δηάγλσζε ηνπ θηλδχλνπ ζπληζηά έλαλ πηζαλνινγηθφ ζπιινγηζκφ, ηνπ
νπνίνπ ε κείδσλ πξφηαζε πεξηέρεη έλαλ εκπεηξηθφ θαλφλα, ε ειάζζσλ πξαγκαηηθά πεξηζηαηηθά, ελψ
ην ζπκπέξαζκα ηελ θξίζε πεξί ηεο πηζαλφηεηαο λα επέιζεη νξηζκέλε βιάβε. Έηζη, απνβιέπνπκε ζηα
πξαγκαηηθά πεξηζηαηηθά πνπ ζα κπνξνχζε λα αληηιεθζεί ν αληηθεηκεληθφο παξαηεξεηήο, θαζψο θαη
ζηηο ηπρφλ επηπιένλ γλψζεηο ηνπ ππφ θξίζε δξάζηε. Ζ ππνθεηκεληθή δηάγλσζε ηεο θαηάζηαζεο απφ
ηνλ πξάηηνληα δελ ελδηαθέξεη· αλ, δειαδή, ππνιακβάλεη πιαλεκέλα φηη ππάξρεη θίλδπλνο, ηφηε
ζηνηρεηνζεηείηαη λνκηδφκελε θαηάζηαζε αλάγθεο. Οκνίσο, δελ έρεη ζεκαζία αλ ν θίλδπλνο ήηαλ
κηθξφο ή κεγάινο, θαζψο θη ν βαζκφο πηζαλφηεηαο επέιεπζεο ηνπ απνηειέζκαηνο, ιφγσ ηεο πξάμεο
ηνπ δξάζηε. Σέινο, δε ζπληξέρεη θίλδπλνο, φηαλ ε δπλαηφηεηα επέιεπζεο ηεο βιάβεο δε κπνξεί λα
ιεθζεί ζηα ζνβαξά ή ππάγεηαη ζηνλ θνηλφ θίλδπλν δσήο (π.ρ. ε καζήηξηα δεκνηηθνχ κεηαθέξεηαη ζην
ζρνιείν κε ζρνιηθφ ιεσθνξείν, αλ θαη ππάξρεη πηζαλφηεηα δπζηπρεκάησλ).
1.1 Ζ πξνέιεπζε ηνπ θηλδχλνπ: Ο θίλδπλνο α) κπνξεί λα πξνέξρεηαη από θπζηθό γεγνλόο ή
ζπκπεξηθνξά δώνπ / κπνξεί λα ζπλίζηαηαη β) ζηελ θαηάζηαζε ηνπ πξάγκαηνο (π.ρ. εηνηκφξξνπν
ζπίηη), γ) ζε θνηλσληθέο ή νηθνλνκηθέο πεξηζηάζεηο (π.ρ. αηθλίδηα νηθνλνκηθή θαηάξξεπζε), δ) ζε
ζπκπεξηθνξά άιινπ (π.ρ. θινπή φισλ ησλ ρξεκάησλ ηνπ πξάηηνληνο, κε απνηέιεζκα λα θιέςεη
θνχξλν γηα λα κε ιηκνθηνλήζεη), ε) ζηε ζπκπεξηθνξά ηνπ ίδηνπ ηνπ πξάηηνληνο (π.ρ. απεξίζθεπηε
παξαπιάλεζε ζε δάζνο), αιιά θαη ζη) ε επίζεζε άιινπ αηόκνπ, πνπ δελ πιεξνί ηηο πξνϋπνζέζεηο
ηνπ ΠΚ 22 (π.ρ. φηαλ δελ ππάξρεη παξνχζα επίζεζε, αιιά βάζηκα πηζαλνινγείηαη φηη κειινληηθά ζα
εθδεισζεί / φηαλ ε επίζεζε έρεη ιήμεη, αιιά πξνθάιεζε θηλδχλνπο, πνπ κφλν κε ηελ πξνζβνιή
έλλνκσλ αγαζψλ άιισλ κπνξνχλ λα αληηκεησπηζηνχλ -> βι. γηα λα ζσζεί ν Α απφ επίδνμν δνινθφλν,
θξχβεηαη ζην ζπίηη ηνπ Β, ζπάδνληαο ην ηδάκη + γηα λα ζψζεη ν Γ ηε γπλαίθα ηνπ Γ απφ ηελ επίζεζή
ηνπ, νδεγεί [ν Γ] ρσξίο δίπισκα). Ο θίλδπλνο είλαη παξψλ φηαλ ε απνηξνπή ηνπ είλαη δπλαηή κφλν κε
άκεζε ελέξγεηα, δειαδή, φηαλ ε εμ απηνχ βιάβε άξρηζε ήδε λα πξαγκαηψλεηαη ή επίθεηηαη άκεζα,
ψζηε θη ε ειάρηζηε θαζπζηέξεζε αληίδξαζεο λα θαζηζηά βέβαηε ηελ επέιεπζή ηεο. Έηζη, ν ζηηγκηαίνο
θίλδπλνο είλαη παξψλ, φηαλ ε επέιεπζε ηεο βιάβεο επίθεηηαη ακέζσο, αλ δε ιεθζνχλ κέηξα πξνο
απνηξνπή ηνπ (π.ρ. ζάλαηνο απφ αθαηάζρεηε αηκνξξαγία, ιφγσ κε παξνρήο ηαηξηθήο βνήζεηαο).
Οκνίσο, θαη ν δηαξθήο θίλδπλνο είλαη παξψλ, αθνχ αλά πάζα ζηηγκή κπνξεί λα εμειηρζεί ζε βιάβε
(π.ρ. εηνηκφξξνπε νηθνδνκή)· αιιά θαη φηαλ ε επέιεπζε ηεο βιάβεο αλακέλεηαη -θαηά ηελ θνηλή
πείξα- κεηά ηελ παξέιεπζε νξηζκέλνπ ρξφλνπ, ν δηαξθήο θίλδπλνο είλαη παξψλ, εθφζνλ ε απνηξνπή
ηνπ απαηηεί άκεζε ελέξγεηα (π.ρ. αλ δελ αληηδξάζνπλ νη θάηνηθνη πεξηνρήο, ζα εθαξκνζηεί ε απφθαζε
γηα απφξξηςε ιπκάησλ ζηνλ πνηακφ, κε επηθίλδπλα απνηειέζκαηα γηα ηε δσή θαη ηελ πγεία ηνπο).

2. ΚΗΝΓΤΝΟ΢ ΑΛΛΧ΢ ΑΝΑΠΟΣΡΔΠΣΟ΢ => Τθίζηαηαη φηαλ ε επαπεηινχκελε βιάβε δε

κπνξεί λα απνηξαπεί, παξά κφλν κε ηε ζπγθεθξηκέλε πξνζβνιή ηνπ ζπζηαδφκελνπ έλλνκνπ αγαζνχ
(π.ρ. ν αιινδαπφο Α εηζέξρεηαη παξαλφκσο ζηε ρψξα γηα λα ζσζεί απφ θπιεηηθέο δηψμεηο). Αλ,
ινηπφλ, ππάξρεη ιηγφηεξν επαρζήο ηξφπνο γηα ηελ εμίζνπ απνηειεζκαηηθή απνηξνπή ηνπ θηλδχλνπ, ε
ππφ θξίζε πξάμε δελ είλαη αλαγθαία νχηε ζηνηρεηνζεηείηαη ν ιφγνο άξζεο ηνπ αδίθνπ ηνπ ΠΚ 25 (π.ρ.
ν επηρεηξεκαηίαο ηειεί απάηε θαη πιαζηνγξαθία γηα λα απνθχγεη ηελ νηθνλνκηθή θαηαζηξνθή, ηελ
νπνία ζα κπνξνχζε λα απνθχγεη κε πην ζπλεηή δηαρείξηζε / ν νδεγφο -ελψ κεηαθέξεη επίηνθν-
πξνθαιεί ηξνραίν, ην νπνίν ζα κπνξνχζε λα απνθχγεη, αλ νδεγνχζε πξνζεθηηθφηεξα). Άξα, πξέπεη ε
ππφ θξίζε πξάμε λα είλαη αλαγθαία θαη πξφζθνξε πξνο απνηξνπή ηνπ θηλδχλνπ. ΢εκεηψλνληαη ηα
εμήο -> α) σο επηόηεξνο ηξόπνο γηα ηελ απνηξνπή ηνπ θηλδύλνπ κπνξεί λα λνεζεί νπνηνζδήπνηε,
δειαδή θαη ε θπγή θαη ε θιήζε ζε βνήζεηα (π.ρ. αλ ν γείηνλαο Α επηηξέπεη ζηνλ Β λα ζπάζεη ην
θξάρηε ηνπ γηα λα ζψζεη ην ζπίηη ηνπ απφ πιεκκχξα, ηφηε ν Β δε κπνξεί λα θαηαζηξέςεη ην θξάρηε
θαη ηνπ ακέηνρνπ Γ) / β) ν επξηζθόκελνο ζε θαηάζηαζε αλάγθεο δε δηθαηνύηαη λα πξνζβάιεη μέλν
αγαζό, όηαλ δελ ππάξρεη πξαγκαηηθή πηζαλόηεηα απνηξνπήο ηεο βιάβεο (π.ρ. ν κεζπζκέλνο
γηαηξφο, πνπ δελ είλαη ζε ζέζε λα ζψζεη ηνλ θηλδπλεχνληα ηξαπκαηία, δε δηθαηνχηαη λα αθαηξέζεη
μέλν απηνθίλεην γηα λα κεηαβεί ζηνλ ηφπν ηνπ δπζηπρήκαηνο).
3) ΚΗΝΓΤΝΟ΢ ΠΟΤ ΑΠΔΗΛΔΗ 'ΣΟ ΠΡΟ΢ΧΠΟ Ή ΣΖΝ ΠΔΡΗΟΤ΢ΗΑ ΣΟΤ ΗΓΗΟΤ Ή

ΑΛΛΟΤ' => ΢ηελ έλλνηα ηνπ πξνζψπνπ πεξηιακβάλεηαη ε δσή, ε ζσκαηηθή αθεξαηφηεηα, ε πγεία, ε
πξνζσπηθή ειεπζεξία, ε ηηκή θαη ε απηνδηάζεζε ηνπ πξνζψπνπ· θάζε πξνζπάζεηα απνηξνπήο ηεο
βιάβεο ηνπ αίξεη ην άδηθν ηεο εγθιεκαηηθήο πξάμεο (ΠΚ 25). Χο πεξηνπζία λνείηαη ην ζχλνιν ησλ
νηθνλνκηθψλ αμηψλ πνπ αλήθνπλ ζε έλα πξφζσπν θαη δελ απνδνθηκάδνληαη απφ ην δίθαην (π.ρ. ν
έκπνξνο λαξθσηηθψλ δε κπνξεί λα επηθαιεζηεί θαηάζηαζε αλάγθεο, φηαλ θαηαζηξέθεη πφξηα μέλνπ
ζπηηηνχ γηα λα πξνζηαηεχζεη ην εκπφξεπκα), θαζψο θαη θάζε κνξθή ηδηνθηεζίαο (π.ρ. πλεπκαηηθή), ε
θπξηφηεηα, ε λνκή θαη ε θαηνρή. Παξάιιεια, ζηελ πεξηνπζία ππάγνληαη φρη κφλν δηθαηψκαηα, αιιά
θαη πξαγκαηηθέο θαηαζηάζεηο, εθφζνλ έρνπλ νηθνλνκηθή αμία (π.ρ. ε εξγαζία ηνπ πξνζψπνπ ή ε
ζπγθεθξηκέλε/πηζαλή αχμεζε ηεο πεξηνπζίαο ηνπ), δειαδή ην ζχλνιν ηεο ελεζηψζαο αμίαο ηεο, φρη
φκσο θη ε επαχμεζή ηεο (π.ρ. ν γιχπηεο δε δηθαηνχηαη λα θιέςεη έλα θνκκάηη κάξκαξν γηα λα θηηάμεη
άγαικα). Σν πξνζηαηεπφκελν έλλνκν αγαζφ κπνξεί λα αλήθεη είηε ζηνλ πξάηηνληα είηε ζε άιιν
θπζηθφ/λνκηθφ πξφζσπν ή ζην θξάηνο ή ζην θνηλσληθφ ζχλνιν, αξθεί λα πξφθεηηαη γηα αηνκηθφ
έλλνκν αγαζφ (π.ρ. δεκφζηα πεξηνπζία θαη πγεία -> απνηξνπή επηδεκίαο, δηαζθάιηζε ζέζεσλ
εξγαζίαο ζε πεξηνρή πνπ καζηίδεηαη απφ αλεξγία θ.ά.). Φπζηθά, ην ΠΚ 25 εθαξκφδεηαη φηαλ ην
πξνζβαιιφκελν έλλνκν αγαζφ αλήθεη ζην θνξέα ηνπ απεηινχκελνπ, κφλνλ εθφζνλ δελ ππάξρεη
εμνπζία δηαζέζεσο (π.ρ. δσή)· δηαθνξεηηθά, ν πξάηησλ πξέπεη λα ζεβαζηεί ην δηθαίσκα επηινγήο ηνπ
άιινπ.
4. 'ΥΧΡΗ΢ ΣΖ ΓΗΚΖ ΣΟΤ ΤΠΑΗΣΗΟΣΖΣΑ' => Σν άδηθν αίξεηαη κφλν αλ ν θίλδπλνο απεηιεί ην
έλλνκν αγαζφ ρσξίο ππαηηηφηεηα ηνπ πξάηηνληνο. Έηζη, ελ πξψηνηο ε πξάμε παξακέλεη άδηθε, φηαλ ν
δξάζηεο πξνθάιεζε ηνλ θίλδπλν ζθνπίκσο, ψζηε ππφ ην πξφζρεκα απηφ λα πιήμεη ην έλλνκν αγαζφ.
Καη' άιιε άπνςε -> α) σο ππαηηηόηεηα λνείηαη όρη κόλν ν δόινο, αιιά θαη ε ακέιεηα (ΠΚ 26) / β) ε
ππαηηηόηεηα πξέπεη λα θαιύπηεη όρη κόλν ηε γέλεζε ηνπ θηλδύλνπ, αιιά θαη ην ελδερόκελν
πξνζβνιήο έλλνκνπ αγαζνύ άιινπ. Αλ, ινηπφλ, ν πξάηησλ είρε ππαηηηφηεηα θαη σο πξνο ηελ
πξνζβνιή ηνπ έλλνκνπ αγαζνχ πνπ ζπζηάζηεθε, ηφηε ην ΠΚ 25 δελ εθαξκφδεηαη / γ) όηαλ κε ηελ
ππαίηηα θαηάζηαζε αλάγθεο πξνθαιείηαη κηα 'ζεκαληηθά θαηώηεξε' βιάβε θαηά ην είδνο θαη ηε
ζπνπδαηόηεηα, δελ αίξεηαη ην άδηθν θαη επηηξέπεηαη άκπλα ελαληίνλ ηεο (π.ρ. ν Α θιέβεη νκπξέια
αμίαο 50€ γηα λα πξνθπιάμεη απφ ηε βξνρή πίλαθα αμίαο 50000€, πνπ απφ ακέιεηά ηνπ εμέζεζε ζε
θίλδπλν· φηαλ ε δπζαλαινγία είλαη αθφξεηε, ηφηε ην άδηθν αίξεηαη ιφγσ ηεο αξρήο ηεο
αλαινγηθφηεηαο (π.ρ. ν Α, γηα λα ζψζεη ηε δσή ηνπ, θιέβεη θάξκαθν, πνπ ακέιεζε λα πάξεη

εγθαίξσο, επεηδή αδηαθνξνχζε φζν ηα θαξκαθεία ήηαλ αλνηρηά).
5. Δμαίξεζε: Ζ θαηάζηαζε αλάγθεο δελ σθειεί απηφλ πνπ έρεη θαζήθνλ λα εθηεζεί ζηνλ θίλδπλν
(π.ρ. ν γηαηξφο δε κπνξεί λα αξλεζεί πεξίζαιςε αζζελνχο γηα λα κε κνιπλζεί ν ίδηνο). Σν ΠΚ 25 δελ
θαιχπηεη νχηε θαη ηνλ ηξίην πνπ ελεξγεί ππέξ ηνπ πξνζψπνπ πνπ νθείιεη λα εθηεζεί.
6. Ζ πξάμε απνηξνπήο ηνπ θηλδχλνπ: Οδεγεί ζε άξζε ηνπ αδίθνπ κφλν φηαλ ε βιάβε, πνπ
πξνθιήζεθε ζηνλ άιιν, είλαη ζεκαληηθά θαηψηεξε θαηά 'είδνο' θαη 'ζπνπδαηφηεηα' απφ εθείλε πνπ
απεηιήζεθε. ΢ηαζκίδνληαη, βέβαηα, θη άιια κεγέζε- π.ρ. έληαζε ηεο πξνζβνιήο, έθηαζε ηεο
απεηινχκελεο βιάβεο, θνηλσληθνεζηθή απαμία ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ πξάηηνληνο θ.ά.
6.1 Σν είδνο ηεο βιάβεο: Σν ΠΚ 25 εηζάγεη έλα πνηνηηθφ θξηηήξην ζηάζκηζεο ησλ εθαηέξσζελ
ζπκθεξφλησλ, ηελ ηεξάξρεζε ησλ έλλνκσλ αγαζψλ. Έηζη, ηα πξνζσπνπαγή έλλνκα αγαζά είλαη
ζεκαληηθφηεξα θαηά ην είδνο απφ ηα πεξηνπζηαθά. Δπίζεο, σο πξνο ηε βαξχηεηα ηεο βιάβεο, ε
ειαθξά πξνζβνιή ηνπ ίδηνπ έλλνκνπ αγαζνχ είλαη πξνηηκφηεξε απφ ηε βαξηά· νκνίσο, θαη ε βιάβε
απφ ηελ θαηαζηξνθή. Παξάιιεια, ε αλζξψπηλε δσή ππφ νπνηαδήπνηε κνξθή έρεη ηελ ίδηα αμία κε
θάζε άιιε· γη' απηφ δελ αίξεηαη ην άδηθν -θαηά ΠΚ 25- ηεο ζαλάησζεο ελφο αλζξψπνπ γηα λα ζσζνχλ
πεξηζζφηεξνη (αθφκε θη αλ φινη είλαη θαηαδηθαζκέλνη λα πεζάλνπλ ->ζηελ ηειεπηαία απηή πεξίπησζε
αίξεηαη κφλν ν θαηαινγηζκφο), κε ηε ζθέςε φηη 'αμίδεη ιηγφηεξν' απφ ηνπο άιινπο. ΢εκαζία έρεη θαη ε
απαμία ηεο ζπκπεξηθνξάο- π.ρ. ε ζθφπηκε βιάβε έρεη κεγαιχηεξε απαμία απφ ηελ εθ δφινπ
ηεινχκελε. Σν είδνο ηεο βιάβεο, ηέινο, ζπκπξνζδηνξίδεηαη θη απφ ηηο άκεζα ζπλδεδεκέλεο κε ην
έλλνκν αγαζφ αμίεο, νη νπνίεο πιήηηνληαη ζπγρξφλσο κε απηφ.
6.2 Ζ ζπνπδαηφηεηα ηεο βιάβεο: Πξφθεηηαη γηα πνηνηηθή έλλνηα, γηα ηελ εμεηδίθεπζε ηεο νπνίαο
απνβιέπνπκε θαη ζε πνζνηηθά κεγέζε, πνπ ζρεηηθνπνηνχλ ηε ζηάζκηζε πνπ πξνθχπηεη απφ ην είδνο
ησλ εθαηέξσζελ βιαβψλ (π.ρ. χςνο δεκίαο, κέγεζνο ηνπ θηλδχλνπ πνπ απεηιεί ην έλλνκν αγαζφ θ.ά.).
Έηζη, ν ζπγθεθξηκέλνο θίλδπλνο είλαη κεγαιχηεξε απεηιή γηα ην έλλνκν αγαζφ απφ ηνλ αθεξεκέλν·
αλαιφγσο, κπνξεί έλα πνηνηηθφ ζηνηρείν λα αλαηξέπεη ην ζπζρεηηζκφ, πνπ πξνθχπηεη απφ ηε ρξήζε
ακηγψο πνζνηηθψλ δεδνκέλσλ θαη λα νδεγεί ζε ηειείσο δηαθνξεηηθφ ζπκπέξαζκα απφ φ,ηη ε ζρέζε
είδνπο γηα ηε ζπνπδαηφηεηα ηεο βιάβεο. Πνηνηηθφ ραξαθηήξα έρεη, ηέινο, ε ζεκαζία ηνπ
απεηινχκελνπ έλλνκνπ αγαζνχ ελφςεη ησλ εηδηθψλ ζπλζεθψλ θαη πεξηζηάζεσλ γηα ηνλ εθάζηνηε
θνξέα ηνπ (π.ρ. ε βιάβε 300€ είλαη κεγαιχηεξε θαηά ζπνπδαηφηεηα γηα έλαλ άλεξγν).
6.3 Βιάβε απιψο θαηψηεξε: Δθαξκφδεηαη ην ΠΚ 32, πνπ πξνυπνζέηεη 'αλάινγε' βιάβε θαη
αξθείηαη ζηελ απιψο θαηψηεξε.
7. Σα ππνθεηκεληθά ζηνηρεία ηεο δηθαηνιφγεζεο: Τπνθεηκεληθά ν πξάηησλ πξέπεη λα γλσξίδεη φηη

ηειεί ζε θαηάζηαζε αλάγθεο θαη λα έρεη βνχιεζε λα απνηξέςεη ηνλ θίλδπλν ηεο επεξρφκελεο βιάβεο.
Γελ απαηηείηαη, σζηφζν, ζθνπφο κε ηελ έλλνηα ηεο επηδίσμεο, νχηε ρξεηάδεηαη απηφο λα είλαη ν
κνλαδηθφο/ηειηθφο ζηφρνο. Οκνίσο, δελ απαηηείηαη 'επζπλείδεηε έξεπλα' ησλ αληηθεηκεληθψλ
πξνυπνζέζεσλ ηνπ ΠΚ 25.
ΗΗΗ. Τπέξβαζε ηεο θαηάζηαζεο αλάγθεο (ΠΚ 25 §3): Ννείηαη π.ρ. φηαλ ν πξάηησλ επέιεμε
βιαπηηθφηεξν ηξφπν απνηξνπήο ηνπ θηλδχλνπ, ελψ ππήξρε άιινο επηφηεξνο θαη εμίζνπ
απνηειεζκαηηθφο (π.ρ. ν Α ζθνηψλεη ην ζθχιν ηνπ Β, πνπ απεηιεί λα ηνλ δαγθψζεη, αληί λα κπεη ζην
απηνθίλεηφ ηνπ θαη λα θχγεη). ΢ηελ πεξίπησζε ηεο ππέξβαζεο ηεο θαηάζηαζεο αλάγθεο, ε πξάμε
παξακέλεη άδηθε θαη επηηξέπεηαη άκπλα ελαληίνλ ηεο.

ΗV. 'Ακπληηθή' θαη 'επηζεηηθή' θαηάζηαζε αλάγθεο: Ακπληηθή θαηάζηαζε αλάγθεο ζπληξέρεη
φηαλ ν θίλδπλνο πξνέξρεηαη απφ ηνλ ίδην ην θνξέα ηνπ ζπζηαδφκελνπ έλλνκνπ αγαζνχ· ζηελ
πεξίπησζε απηή δε ζεκειηψλεηαη άκπλα είηε δηφηη δελ ππάξρεη θαλ πξάμε ή επίζεζε, είηε δηφηη ε
επίζεζε δελ είλαη άδηθε ή παξνχζα (π.ρ. ν Β ρηππά ηνλ επηιεπηηθφ Α, πνπ έρεη θαηαιεθζεί απφ θξίζε
ελψ νδεγεί, γηα λα αλαθηήζεη [ν Β] ηνλ έιεγρν ηνπ απηνθηλήηνπ θαη λα απνηξαπεί αηχρεκα. Απφ ηελ
άιιε, επηζεηηθή θαηάζηαζε αλάγθεο πθίζηαηαη φηαλ ην πξνζβαιιφκελν έλλνκν αγαζφ αλήθεη ζε
ακέηνρν ηξίην (π.ρ. ν Β θιέβεη ην απηνθίλεην ηνπ Α, γηα λα κεηαθέξεη ηνλ ηξαπκαηία Γ ζην
λνζνθνκείν). Ζ δηαθνξά ησλ δχν κνξθψλ θαηάζηαζεο αλάγθεο ζπλίζηαηαη ζην εμήο -> ζηελ πξψηε,
ην ζπζηαδφκελν έλλνκν αγαζφ εκθαλίδεηαη σο ιηγφηεξν άμην πξνζηαζίαο θαηά ζπνπδαηφηεηα θαη,
άξα, βαξχλεη ιηγφηεξν απφ φ,ηη ζηε δεχηεξε.
V. Ζ θαηάζηαζε αλάγθεο σο πξντφλ βίαο: Όηαλ ν πξάηησλ πιεξνί ηελ αληηθεηκεληθή ππφζηαζε
ελφο εγθιήκαηνο ππφ ην θξάηνο ηεο ςπρνινγηθήο βίαο (=ελεξγεί σο φξγαλν ηνπ βηάδνληνο), ε εθβίαζε
δελ απνθιείεη ηελ άξζε ηνπ αδίθνπ. Απηφ ζπκβαίλεη δηφηη ν λφκνο δελ ελδηαθέξεηαη γηα ην πνηνο
πξνθάιεζε ηνλ θίλδπλν· ην γεγνλφο, φκσο, φηη ν πξάηησλ ελήξγεζε σο φξγαλν ηνπ αδίθνπ ζα πξέπεη
λα ζπλππνινγηζηεί θαηά ηε ζηάζκηζε ηεο ζπνπδαηφηεηαο ηεο βιάβεο.
VI. Ζ θαηάζηαζε αλάγθεο θαηά ην ΑΚ 285: Γελ απνηειεί παξάλνκε πξάμε ε θαηαζηξνθή
πξάγκαηνο, εθφζνλ είλαη αλαγθαία γηα λα απνηξαπεί θίλδπλνο, πνπ απεηιεί δπζαλάινγα κεγαιχηεξε
δεκηά απηνχ πνπ επηρεηξεί ηελ θαηαζηξνθή ή άιινπ.
§18 Ζ ΢ΤΓΚΡΟΤ΢Ζ ΚΑΘΖΚΟΝΣΟ΢ Χ΢ ΛΟΓΟ΢ ΑΡ΢Ζ΢ ΣΟΤ ΑΓΗΚΟΤ
Η. Έλλνηα: ΢χγθξνπζε θαζεθφλησλ αλαθχπηεη φηαλ ην βαξπλφκελν κε πιείνλα λνκηθά θαζήθνληα

πξφζσπν πεξηέξρεηαη ζε ηέηνηεο πξαγκαηηθέο πεξηζηάζεηο, ψζηε -ζηε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε- ε
εθπιήξσζε ηνπ ελφο θαζήθνληνο λα είλαη δπλαηή κφλν κε ηαπηφρξνλε παξαβίαζε ελφο άιινπ, πνπ
ηνλ βαξχλεη ζπγρξφλσο (π.ρ. ν παηέξαο κπνξεί λα ζψζεη κφλν ην έλα παηδί ηνπ απφ θσηηά). Γηα λα
είλαη επηηξεπηή ε άξζε ηνπ αδίθνπ, ν πξάηησλ πξέπεη λα γλσξίδεη φηη ηειεί ζε θαηάζηαζε
ζχγθξνπζεο θαζεθφλησλ θαη λα ζέιεη ηελ εθπιήξσζε ελφο.
ΗΗ. Βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά: α) ζύγθξνπζε θαζεθόλησλ λνείηαη κόλν όηαλ ηα δύν θαζήθνληα
ζπκπίπηνπλ ρξνληθά (=πξέπεη λα εθπιεξσζνχλ ζπγρξφλσο), ελψ ππφ θαλνληθέο ζπλζήθεο
ζπλππάξρνπλ ρσξίο πξφβιεκα / β) ε ζύγθξνπζε θαζεθόλησλ αθνξά λνκηθά θαη όρη
θνηλσληθνεζηθά θαζήθνληα (π.ρ. δελ ππάξρεη ζχγθξνπζε θαζεθφλησλ, αλ ν Α παξαιείπεη λα
βνεζήζεη ηξαπκαηία γηα λα πάεη ζε γάκν => άδηθε ζπκπεξηθνξά).
ΗΗΗ. ΢χγθξνπζε θαζεθφλησλ θαη θαηάζηαζε αλάγθεο: α) ε ζύγθξνπζε θαζήθνληνο ελέξγεηαο κε

θαζήθνλ παξάιεηςεο ζπληζηά εηδηθή πεξίπησζε θαηάζηαζεο αλάγθεο, ηεο νπνίαο ην άδηθν
αίξεηαη κόλν αλ ζπληξέρνπλ νη πξνϋπνζέζεηο ηνπ ΠΚ 25 [π.ρ. παηέξαο θιέβεη θάξκαθν απφ ην
κνλαδηθφ, αιιά θιεηζηφ, θαξκαθείν ηνπ ρσξηνχ γηα λα ζψζεη ην παηδί ηνπ (ελέξγεηα), ελψ έρεη
θαζήθνλ παξάιεηςεο ηεο πξνζβνιήο μέλεο ηδηνθηεζίαο. ΢εκεηψλεηαη φηη ην έγθιεκα ελέξγεηαο είλαη
βαξχηεξν απφ ην έγθιεκα παξάιεηςεο, αθνχ γηα ηελ επέιεπζε ησλ ίδησλ έλλνκσλ ζπλεπεηψλ γηα ηε
ζηνηρεηνζέηεζε ηνπ δεχηεξνπ ν λφκνο ηάζζεη πεξηζζφηεξα εκπφδηα· σζηφζν, ην θαζήθνλ παξάιεηςεο
(=λα απνθχγεη ν δξάζηεο ηελ ηέιεζε εγθιήκαηνο ελέξγεηαο) βαξχλεη πεξηζζφηεξν απφ ην θαζήθνλ
ελέξγεηαο (=ην θαζήθνλ λα ζψζεη έλα έλλνκν αγαζφ)] / β) όηαλ ππάξρεη ζύγθξνπζε δύν ηζόηηκσλ
θαζεθόλησλ ελέξγεηαο (π.ρ. ζσηεξία ακθόηεξσλ ηέθλσλ από ηε θσηηά) ππάξρεη απηνηειήο ιόγνο
άξζεο ηνπ αδίθνπ γηα ην θαζέλα· έηζη, αίξεηαη ην άδηθν ηεο παξάιεηςεο ηνπ πξάηηνληνο λα

ζπκκνξθσζεί πξνο ηα ινηπά θαζήθνληα, εθφζνλ εθπιεξψλεηαη ην έλα. Ζ επηινγή ηνπ θαζήθνληνο,
πνπ ζα εθπιεξσζεί, βαξχλεη ηνλ πξάηηνληα θαη δελ επηηξέπνληαη ζηαζκίζεηο- π.ρ. αξηζκφο ή 'αμία'
ησλ πξνζψπσλ πνπ ζα ζσζνχλ / γ) όκσο, όηαλ ηα θαζήθνληα δελ είλαη ηζόηηκα, ε ηπρόλ άξζε ηνπ
αδίθνπ θξίλεηαη κε βάζε ην ΠΚ 25 θαη βάζεη θξηηεξίσλ, όπσο ε βαξύηεηα ηεο απεηινύκελεο
βιάβεο, ην κέγεζνο ηνπ θηλδύλνπ, ην αλ ν θίλδπλνο πξνθιήζεθε ππαηηίσο, ε βαξύηεηα ησλ
θαζεθόλησλ θ.ά. ΑΡΑ, ε ζχγθξνπζε θαζεθφλησλ δελ αίξεη ην άδηθν, φηαλ δε ζπληξέρνπλ ηα
ππνθεηκεληθά ζηνηρεία ηεο δηθαηνιφγεζεο θη φηαλ ν πξάηησλ ηελ πξνθάιεζε ζθφπηκα, ψζηε ππφ ην
πξφζρεκά ηεο λα ηειέζεη αμηφπνηλε πξάμε.
§19 Ζ ΢ΤΝΑΗΝΔ΢Ζ ΣΟΤ ΠΑΘΟΝΣΟ΢
Η. Γεληθά. Πφηε αίξεη ην άδηθν ε ζπλαίλεζε ηνπ παζφληνο; ΠΚ 308 §2 -> Ζ απιή ζσκαηηθή βιάβε
(θαη νη ειαθξχηεξεο) δελ είλαη άδηθε, φηαλ επηρεηξείηαη κε ηε ζπλαίλεζε ηνπ παζφληνο θαη δελ
πξνζθξνχεη ζηα ρξεζηά ήζε. Άξα, ε ζπλαίλεζε ηνπ παζφληνο δε κπνξεί λα έρεη ζπλέπεηεο σο ιφγνο
άξζεο ηνπ αδίθνπ, φηαλ πξφθεηηαη γηα έλλνκα αγαζά επί ησλ νπνίσλ ν πξάηησλ δελ έρεη εμνπζία
δηαζέζεσο (π.ρ. ζηελ αλζξσπνθηνλία ή ζηε βαξηά ζσκαηηθή βιάβε)· πάλησο, κπνξεί λα επεξεάδεη ηε
θχζε ηνπ εγθιήκαηνο (π.ρ. αλζξσπνθηνλία ελ ζπλαηλέζεη- ΠΚ 300). Ζ ζπλαίλεζε δε ιεηηνπξγεί σο
ιφγνο άξζεο ηνπ αδίθνπ ζε θάζε πεξίπησζε βαξηάο πξνζβνιήο ηεο αλζξψπηλεο αμηνπξέπεηαο, δειαδή
φηαλ κε ηελ πξάμε ζπκπξνζβάιιεηαη ζηνλ ππξήλα ηεο θη ε αλζξψπηλε αμία, ηελ νπνία δε δηθαηνχηαη
λα δηαζέζεη ν επηκέξνπο θνξέαο ηεο (π.ρ. ζηα βαζαληζηήξηα). Οκνίσο, δελ αίξεη ην άδηθν εγθιεκάησλ
πνπ πξνζβάιινπλ ππεξαηνκηθά έλλνκα αγαζά, επί ησλ νπνίσλ δελ πθίζηαηαη εμνπζία δηαζέζεσο απφ
ην άηνκν, έζησ θη φηαλ ζπκπξνζβάιιεηαη αηνκηθφ έλλνκν αγαζφ (π.ρ. ζηελ πξνζβνιή ηεο
αθεξαηφηεηαο ηεο ρψξαο, ζηελ ςεπδή θαηακήλπζε, ζηελ θαηαθξάηεζε παξά ην ΢χληαγκα θ.ά.). Καηά
κία άπνςε, ζηηο πεξηπηψζεηο ζπκπξνζβνιήο αηνκηθνχ θαη ππεξαηνκηθνχ αγαζνχ, ε ζπλαίλεζε νδεγεί
ζε κεξηθή άξζε ηνπ αδίθνπ, εθφζνλ ζην ζπκπξνζβαιιφκελν αηνκηθφ αγαζφ ππάξρεη εμνπζία
δηαζέζεσο (π.ρ. φηαλ ν δξάζηεο ηειεί εκπξεζκφ απφ ηνλ νπνίν κπνξνχλ λα θηλδπλεχζνπλ
ζπγθεθξηκέλα κφλν μέλα πξάγκαηα, ζηελ θαηαζηξνθή ησλ νπνίσλ ζπλαηλεί ν ηδηνθηήηεο ηνπο).
Φπζηθά, ε ζπλαίλεζε δελ αίξεη ην άδηθν ελφο εγθιήκαηνο, φηαλ απηή είλαη ζηνηρείν ηεο
αληηθεηκεληθήο ππφζηαζήο ηνπ- π.ρ. ΠΚ 339, 386, 404. Σέινο, ζεκεηψλεηαη φηη ηζρπξή ζπλαίλεζε
παξέρεη θαη ν λφκηκνο αληηπξφζσπνο ηνπ παζφληα δπλάκεη λφκνπ ή δηθαηνπξαμίαο- π.ρ. ν παηέξαο ηνπ
8ρξνλνπ Α ηνλ νδεγεί ζηνλ θνπξέα δηα ηεο βίαο, παξά ηηο αληηδξάζεηο ηνπ κηθξνχ.
1. '΢πλαίλεζε' θαη 'ζπγθαηάζεζε': Τπάξρνπλ πεξηπηψζεηο φπνπ ε ζχκθσλε βνχιεζε ηνπ θνξέα
ηνπ έλλνκνπ αγαζνχ απνθιείεη ηε ζηνηρεηνζέηεζε ηεο εηδηθήο ππφζηαζεο ηνπ νηθείνπ εγθιήκαηνο·
έηζη, δελ ηίζεηαη θαλ δήηεκα άξζεο ηνπ αδίθνπ, αθνχ ε πξάμε δελ είλαη θαλ άδηθε. Απηφ ζπκβαίλεη
φηαλ γηα ηε ζηνηρεηνζέηεζε ηεο αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο απαηηείηαη λα ηειείηαη ε πξάμε ελάληηα ή
ρσξίο ηε βνχιεζε ηνπ παζφληνο (ΠΚ 325, 241, 327, 334). ΢ε άιια εγθιήκαηα, αληηζέησο, ησλ
νπνίσλ ε ζηνηρεηνζέηεζε δελ πξνυπνζέηεη εηδηθά ηελ αληίζεζε ζηε βνχιεζε ηνπ παζφληνο, ε ηπρφλ
ζπκθσλία ηνπ ηειεπηαίνπ δελ απνθιείεη ηελ πιήξσζε ηεο αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο θαη ιεηηνπξγεί
κφλν σο ιφγνο άξζεο ηνπ αδίθνπ (ΠΚ 361, 363, 381). Τπνζηεξίρζεθε φηη ε ζπλαίλεζε ηνπ παζφληνο,
εθεί φπνπ επηηξέπεηαη, απνθιείεη πάληα ηελ πιήξσζε ηεο ππνθεηκεληθήο ππφζηαζεο. Απηφ δελ ηζρχεη,
αθνχ έηζη ηαπηίδεηαη ην πξνζηαηεπφκελν έλλνκν αγαζφ κε ηελ εμνπζία δηάζεζήο ηνπ· θάηη ηέηνην δελ
είλαη δπλαηφ, αθνχ αγαζφ ελζσκαηψλεη θαη κηα αμία. Ζ πξνζβνιή ηεο αμίαο απηήο θαζίζηαηαη εθηθηή
ζε άιια εγθιήκαηα κε ηελ -παξά ηε βνχιεζε ηνπ θνξέα ηεο- ηέιεζε ηεο πξάμεο, ελψ ζε άιια κε ηελ
απιή πξνζβνιή ηνπ πιηθνχ αληηθεηκέλνπ.

3. Γηθαηνινγεηηθή βάζε ηεο ζπλαίλεζεο: Ο παζψλ, κε ηε ζπλαίλεζή ηνπ, δειψλεη φηη ζηε
ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε δέρεηαη ηελ πξνζβνιή ηνπ έλλνκνπ αγαζνχ, ηνπ νπνίνπ έρεη ηελ εμνπζία
δηαζέζεσο θαη είλαη θνξέαο. Απφ ηελ άιιε, ε έλλνκε ηάμε αλαγλσξίδεη ηε δηάζεζε απηή σο έθθξαζε
ηνπ δηθαηψκαηνο ηνπ πξνζψπνπ πξνο ηελ ειεχζεξε αλάπηπμε ηεο πξνζσπηθφηεηάο ηνπ θαη ηνλ
απηνπξνζδηνξηζκφ. Χο εθ ηνχηνπ, ρσξεί ε άξζε ηνπ αδίθνπ βάζεη ηεο αξρήο ηνπ ειιείπνληνο
ζπκθέξνληνο.
ΗΗ. Οη πξνυπνζέζεηο ηεο ζπλαίλεζεο
1. Ηθαλφηεηα δηάθξηζεο: Ζ ζπλαίλεζε δελ είλαη δήισζε βνπιήζεσο, γη' απηφ, γηα ηελ άξζε ηνπ
αδίθνπ, αξθεί ν παζψλ λα κπνξεί λα αληηιεθζεί ηε ζεκαζία ηεο. Έηζη, νη λεθάιηνη θαη ςπρηθά πγηείο
έρνπλ πάληα ηθαλφηεηα ζπλαίλεζεο· απφ ηελ άιιε, νη αλήιηθνη, νη δηαλνεηηθά θαζπζηεξεκέλνη, νη
ειαθξψο κεζπζκέλνη θαη νη ςπρηθά αζζελείο δελ απνθιείεηαη λα έρνπλ ηε ζρεηηθή ηθαλφηεηα. Ζ
ηθαλφηεηα πξνο ζπλαίλεζε απνθιείεηαη ζηε βαξηά κέζε, ζηε ιήςε νπηνχρσλ ή εξσίλεο θαη ζηελ
πξφδξνκε θάζε ζρηδνθξέλεηαο. Όηαλ ε ηθαλφηεηα πξνο ζπλαίλεζε ειιείπεη, αλαπιεξψλεηαη απφ ηνλ
έρνληα ηελ επηκέιεηα ηνπ πξνζψπνπ θαη κφλν εθφζνλ επηβάιιεηαη πξνο ην ζπκθέξνλ ηνπ αλίθαλνπ,
αιιηψο είλαη αλίζρπξε. ΢ηελ πξάμε, ε λνκνινγία απαηηεί θαη ινγηθφηεηα ηεο απφθαζεο ηνπ παζφληα,
ζε πεξίπησζε πνπ ε εμνπζία δηαζέζεσο απνδεζκεχεη ηνλ παζφληα απφ απηή ηελ πξνυπφζεζε.
2. ΢αθήο απνδνρή ηεο πξνζβνιήο: Ο παζψλ ζα πξέπεη λα απνδέρεηαη ηελ πξνζβνιή ππφ ηελ έλλνηα
ηεο εζσηεξηθήο θαηάθαζεο θαη φρη ηεο απιήο αλνρήο, επεηδή π.ρ. πηζηεχεη φηη ε αληίζηαζή ηνπ είλαη
κάηαηε.
3. Βνχιεζε απαιιαγκέλε ειαηησκάησλ: Ζ βνχιεζε ηνπ παζφληα λα ζπλαηλέζεη ζα πξέπεη λα είλαη

ειεχζεξε, γλήζηα, ζπνπδαία θαη νηθεηνζειήο. Γε λνείηαη ζπλαίλεζε, αλ ν παζψλ βξίζθεηαη ζε πιάλε,
αλ έρεη εμαπαηεζεί (=παξαπιάλεζε), απεηιεζεί ή εμαλαγθαζηεί, θαζψο θαη αλ ηελ έδσζε ράξηλ
αζηετζκνχ.
• ΠΑΡΑΠΛΑΝΖ΢Ζ => Τπάξρεη φηαλ ε πιάλε ηνπ ζπλαηλνχληνο πξνθιήζεθε ζθφπηκα απφ ηνλ ππφ
θξίζε δξάζηε. Ζ ζπλαίλεζε, φκσο, θαζίζηαηαη αλίζρπξε κφλν αλ ν παζψλ πιαλάηαη σο πξνο ηα
πεξηζηαηηθά πνπ αθνξνχλ ηε βιάβε ηνπ αγαζνχ (π.ρ. ν Α ζπλαηλεί ζην λα ηνπ ρνξεγεζεί ελδνθιέβηα
έλεζε, πεηζφκελνο ζηελ ςεπδή παξάζηαζε ηνπ δξάζηε φηη πεξηέρεη ππλσηηθφ, ελψ πεξηέρεη
δειεηήξην) θαη φρη ζηα παξαγσγηθά αίηηα ηεο βνχιεζεο (π.ρ. ν θνηηεηήο ηαηξηθήο Α επηρεηξεί ειαθξά
επέκβαζε ζε αζζελή, πνπ ζπλαηλεί ζε απηή, επεηδή ηνλ ππνιακβάλεη σο γηαηξφ). Αληηζέησο, έρεη
έλλνκε επηξξνή ε παξαπιάλεζε σο πξνο ηα πεξηζηαηηθά πνπ αζθνχλ ηέηνηα ςπρηθή πίεζε ζηνλ
παζφληα, ψζηε εμνκνηνχληαη κε εμαλαγθαζκφ (π.ρ. ςεπδήο παξάζηαζε έθηαθηεο αλάγθεο- ν Α
παξηζηά ςεπδψο ζηε Β φηη ν γηνο ηεο ππέζηε αηχρεκα θαη ρξεηάδεηαη κεηακφζρεπζε θεξαηνεηδνχο· ε
Β δσξίδεη ηνλ δηθφ ηεο θαη ηπθιψλεηαη απφ ην έλα κάηη -> ν Α είλαη έκκεζνο απηνπξγφο βαξεηάο
ζσκαηηθήο βιάβεο). Δπίζεο, είλαη αλίζρπξε ε ζπλαίλεζε, φηαλ ν δξάζηεο δελ πξνθάιεζε ζθφπηκα
ηελ πιάλε ηνπ ζπλαηλνχληνο, αιιά ηελ εθκεηαιιεχηεθε ή είρε ηδηαίηεξε λνκηθή ππνρξέσζε λα ηελ
άξεη (π.ρ. ν Α, εθκεηαιιεπφκελνο ηελ πιάλε ηεο ζπδχγνπ ηνπ φηη ην αξραίν βάδν ηεο είλαη επηεινχο
αμίαο, απνζπά ηε ζπλαίλεζή ηεο λα ην ζπάζεη). Όηαλ, φκσο, ν πξάηησλ αγλνεί ηελ πιάλε ηνπ
ζπλαηλνχληνο, ε ζπλαίλεζε δελ επεξεάδεηαη (π.ρ. ν Β, κεηά απφ άδεηα ηνπ θίινπ ηνπ Γ, θαηαζηξέθεη
θηάιεο θξαζηνχ ηνπ ηειεπηαίνπ, ν νπνίνο αγλνεί φηη είλαη κεγάιεο αμίαο).
• ΑΠΔΗΛΖ ΚΑΗ ΔΞΑΝΑΓΚΑ΢ΜΟ΢ => Ο εμαλαγθαζκφο απνθιείεη ηε ζπλαίλεζε, φηαλ απνζθνπεί
ζε ζπκπεξηθνξά σο πξνο ηελ νπνία δελ πθίζηαηαη ππνρξέσζε ηνπ παζφληνο, δειαδή έρεη ηα
ραξαθηεξηζηηθά ηεο παξάλνκεο βίαο (ΠΚ 330- π.ρ. ν Α πηάλεη ηε Β επ' απηνθψξσ λα θιέβεη θαη ηελ
απεηιεί φηη ζα ηε κελχζεη, αλ δελ αλερζεί ζαδνκαδνρηζηηθέο πξάμεηο ζε βάξνο ηεο). Όηαλ, φκσο,
ππάξρεη ππνρξέσζε ηνπ εμαλαγθαδφκελνπ λα αλερζεί ην επαπεηινχκελν θαθφ, ε ζπλαίλεζή ηνπ είλαη

ηζρπξή (π.ρ. ν Α θαηαζηξέθεη πξάγκαηα ηεο Β, αθνχ απέζπαζε ηε ζπλαίλεζή ηεο κε ηελ απεηιή φηη
δελ ζα ηελ παληξεπηεί).
4. Δμσηεξίθεπζε ηεο ζπλαίλεζεο: Ζ ζπλαίλεζε δελ είλαη δήισζε βνπιήζεσο, γη' απηφ δελ
απαηηείηαη ηχπνο ή δηθαηνπξαθηηθή ηθαλφηεηα ηνπ ζπλαηλνχληνο· αξθεί ε εμσηεξίθεπζή ηεο θαηά
ηξφπν εμσηεξηθά αλαγλσξίζηκν. Γε ρξεηάδεηαη λα είλαη ξεηή, αθνχ κπνξεί λα εθδειψλεηαη θαη κε
ζπκπεξαζκαηηθά ζπλαγφκελε βνχιεζε κε αλακθηζβήηεην θνηλσληθφ λφεκα (π.ρ. ν ππγκάρνο, πνπ
αλεβαίλεη ζην ξηγθ, ζπλαηλεί ζηηο ηπρφλ ζσκαηηθέο βιάβεο πνπ ζα ππνζηεί). Αληίζεηα, αλ ε βνχιεζε
έρεη ακθίζεκν λφεκα, ηφηε δε γίλεηαη ιφγνο γηα ζπκπεξαζκαηηθά ζπλαγφκελε ζπλαίλεζε (π.ρ. ε
ζπκκεηνρή ζε ξάθηηλγθ δε κπνξεί λα εξκελεπζεί σο ζπλαίλεζε έθζεζεο ζε θίλδπλν).
5. ΢πλαίλεζε σο πξνο ηε ζπγθεθξηκέλε πξάμε: Ζ ζπλαίλεζε πξέπεη λα δίλεηαη σο πξνο ηε

ζπγθεθξηκέλε πξάμε θαη ην απνηέιεζκά ηεο, εθφζνλ απηφ είλαη αληηθεηκεληθά πξνβιεπηφ. Πάλησο, ε
ζπλαίλεζε ηνπ παζφληνο λα εθηεζεί ζε θηλδπλψδε δξαζηεξηφηεηα ηξίηνπ δε ζεκαίλεη ινγηθψο θαη
ζπλαίλεζε ζην απνηέιεζκα· αθφκε θη αλ παξαζρέζεθε ζαθψο θαη γηα ην απνηέιεζκα, είλαη αλίζρπξε
αλ ν θνξέαο ηνπ έλλνκνπ αγαζνχ δελ έρεη εμνπζία δηάζεζήο ηνπ.
6. ΢πγθεθξηκέλνο απνδέθηεο.
7. Ύπαξμε ηεο ζπλαίλεζεο θαηά ηελ έλαξμε ηεο πξάμεο θαη θαζ' φιε ηε δηάξθεηά ηεο: ΢ηελ
αληίζεηε πεξίπησζε, πξνβιέπεηαη ηηκψξεζε ηνπ δξάζηε γηα απφπεηξα. Δθ ησλ πζηέξσλ έγθξηζε ηνπ
απνηειέζκαηνο απφ ηνλ παζφληα είλαη αδηάθνξε γηα ηελ άξζε ηνπ αδίθνπ.
8. Γλψζε ηνπ δξάζηε, πξηλ ηελ ηέιεζε ηεο πξάμεο, φηη έρεη παξαζρεζεί ζπλαίλεζε: ΢ηελ αληίζεηε
πεξίπησζε, ν πξάηησλ είλαη ηηκσξεηένο γηα απξφζθνξε απφπεηξα (π.ρ. ν αληςηφο πσιεί ην ξνιφη, πνπ
είρε δαλεηζηεί απφ ην ζείν ηνπ, ρσξίο λα μέξεη φηη ζην κεηαμχ ηνπ ην είρε δσξίζεη κε επηζηνιή). Γελ
απαηηείηαη ν δξάζηεο -πέξαλ ηεο γλψζεο- λα ελήξγεζε θαη ιφγσ ηεο ζπλαίλεζεο, δηφηη ηφηε ε πνηληθή
αμηνιφγεζε εμαξηάηαη απφ ην θξφλεκα- π.ρ. ν Α πξνβαίλεη ζε αηκνιεςία απφ ηνλ ζπλαηλνχληα,
εκθνξνχκελνο απφ ζαδηζηηθά θίλεηξα -> ην άδηθν ηεο πξάμεο ηνπ αίξεηαη).
9. Με αληίζεζε ζηα ρξεζηά ήζε: Υξεζηά ήζε είλαη νη αληηιήςεηο ηνπ κέζνπ αλζξψπνπ γηα ηε
ζχκθσλε πξνο ηελ θνηλσληθή εζηθή ζπκπεξηθνξά. Αληίζεζε ππάξρεη φηαλ ε πξάμε έρεη
θαηαδπλαζηεπηηθφ ραξαθηήξα, δειαδή δεζκεχεη ππεξβνιηθά ηελ ειεπζεξία ηνπ πξνζψπνπ ή ηειείηαη
ζε εθκεηάιιεπζε ηεο αλάγθεο/θνπθφηεηαο/απεηξίαο ηνπ. Γεληθά, ε ζπλαίλεζε ηνπ παζφληα πξέπεη λα
είλαη ζχκθσλε κε ηα ρξεζηά ήζε· πάλησο, ε ζπλαίλεζε είλαη ηζρπξή αθφκε θη φηαλ θαζαπηή
αληίθεηηαη ζηα ρξεζηά ήζε, εθφζνλ ε πξάμε ηεο ζσκαηηθήο βιάβεο δελ είλαη αλήζηθε (π.ρ. ν Α
ζπλαηλεί λα γίλεη αηκνδφηεο γηα κεγάιν ρξεκαηηθφ πνζφ, ην νπνίν ζα ρξεζηκνπνηήζεη γηα λα αγνξάζεη
λαξθσηηθά). Αληίζεηα, ε ζπλαίλεζε είλαη αλίζρπξε, φηαλ ζηα ρξεζηά ήζε αληίθεηηαη ε πξάμε ηεο
πξνζβνιήο (π.ρ. ν παζψλ ζπλαηλεί λα ζπκκεηάζρεη ζε αγψλεο ππγκαρίαο, ρσξίο ηήξεζε ησλ
ζηνηρεησδψλ θαλφλσλ). ΢εκεηψλεηαη, ηέινο, φηη αλ ππάξρεη αβεβαηφηεηα ζρεηηθά κε ην αλ ε πξάμε
είλαη φλησο αλήζηθε, γίλεηαη δεθηφ πσο είλαη εζηθή θαη, άξα, ε ζπλαίλεζε ηνπ παζφληνο ηζρπξή.
ΗΗΗ. Ζ εηθαδφκελε ζπλαίλεζε σο ιφγνο άξζεο ηνπ αδίθνπ: Όηαλ ν θνξέαο ηνπ έλλνκνπ αγαζνχ δελ
έρεη κελ ζπλαηλέζεη ζηελ πξνζβνιή ηνπ, φκσο -ζχκθσλα κε αληηθεηκεληθή εθηίκεζε φισλ ησλ
πξαγκαηηθψλ πεξηζηαηηθψλ- κπνξεί λα ππνηεζεί κε βεβαηφηεηα φηη ζα παξείρε ηε ζπλαίλεζή ηνπ, αλ
γλψξηδε ηελ αιεζηλή θαηάζηαζε ησλ πξαγκάησλ ή ήηαλ ζε ζέζε λα εθθξάζεη ηε ζρεηηθή βνχιεζή
ηνπ. Γηαθξίλνληαη δχν πεξηπηψζεηο, φπνπ ε εηθαδφκελε ζπλαίλεζε κπνξεί λα δηαδξακαηίζεη θάπνην
ξφιν -> α) όηαλ ζπγθξνύνληαη έλλνκα αγαζά ηνπ ίδηνπ ηνπ παζόληνο, ε δε πξνζηαζία ηνπ

ζεκαληηθόηεξνπ κπνξεί λα επηηεπρζεί κόλν κε επέκβαζεο ηξίηνπ (π.ρ. ν Α εηζέξρεηαη ζηελ θαηνηθία
ηνπ απφληνο γείηνλα Β, παξαβηάδνληαο ηελ πφξηα, γηα λα απνθαηαζηήζεη δεκηά πνπ ζα πξνθαινχζε
πιεκκχξα)· εδψ, ππάξρεη θαηάζηαζε αλάγθεο, ε νπνία δηαθέξεη απφ ην ΠΚ 25 δηφηη • ηα
ζπγθξνπφκελα έλλνκα αγαζά αλήθνπλ ζην ίδην πξφζσπν / • ε επηινγή ηνπ πξνζηαηεπηένπ
αγαζνχ γίλεηαη απφ ηνλ ηξίην / • ε βιάβε πιήηηεη εθείλνλ, ηνπ νπνίνπ ζψδεηαη ην έηεξν έλλνκν
αγαζφ / • ε άξζε ηνπ αδίθνπ ρσξεί βάζεη ηνπ ππέξηεξνπ ζπκθέξνληνο • απνθαζηζηηθή είλαη ε
βνχιεζε ηνπ θνξέα ηνπ έλλνκνπ αγαζνχ ΗΗ β) όηαλ ζπγθξνύεηαη έλλνκν αγαζό ηνπ παζόληνο κε
έλλνκν αγαζό ηνπ πξάηηνληνο ή ηξίηνπ -> αλ ην ζσδφκελν αγαζφ ππεξβαίλεη θαηά ην είδνο θαη ηε
ζπνπδαηφηεηα ην πξνζβαιιφκελν, ε άξζε ηνπ αδίθνπ ζεκειηψλεηαη θαηά ην ΠΚ 25. Οη απνκέλνπζεο
πεξηπηψζεηο απνηεινχλ θνηλσληθά πξφζθνξε ζπκπεξηθνξά, φπνπ ε εηθαδφκελε ζπλαίλεζε
απνδεηθλχεη ηελ ηάζε ηνπ θνξέα λα δηαζέζεη ην έλλνκν αγαζφ ηνπ· ζε απηέο ηηο πεξηπηψζεηο,
απνθιείεηαη ήδε ε αληηθεηκεληθή ππφζηαζε, θαζψο ν πξάηησλ δε ζέηεη απνδνθηκαδφκελν θίλδπλν γηα
ην έλλνκν αγαζφ (π.ρ. ε νηθηαθή βνεζφο ραξίδεη θζαξκέλν ξνχρν ηνπ θπξίνπ ηεο, πηζηεχνληαο φηη ν
ηειεπηαίνο ζα έθαλε ην ίδην). Χο πξνυπνζέζεηο ηεο εηθαδφκελεο ζπλαίλεζεο λννχληαη νη εμήο => ε
εηθαζία πξέπεη λα πθίζηαηαη θαηά ην ρξφλν ηέιεζεο ηεο πξάμεο / ν θνξέαο ηνπ έλλνκνπ αγαζνχ
πξέπεη λα έρεη γεληθή ηθαλφηεηα γηα ζπλαίλεζε / ε πξάμε πξέπεη λα ζπκπνξεχεηαη κε ηα ρξεζηά
ήζε / ν θνξέαο ηνπ αγαζνχ πξέπεη λα έρεη εμνπζία δηαζέζεσο πάλσ ζε απηφ / επηθνπξηθφηεηα =
αλ ν δξάζηεο δε ξψηεζε ηνλ παζφληα θαη αξθέζηεθε ζηελ απζαίξεηε ππφζεζε φηη απηφο ζα
ζπλαηλνχζε, ε εηθαδφκελε ζπλαίλεζε δελ έρεη θακία επηξξνή. Σν ίδην ηζρχεη θη φηαλ ε ζπλαίλεζε
δεηήζεθε αιιά δε δφζεθε θη ν δξάζηεο πξνρσξά ζηελ πξάμε, θαζψο πηζηεχεη φηη ε άξλεζε ηνπ
παζφληνο είλαη αληηθεηκεληθψο παξάινγε. Φπζηθά, ε ηδηνηξνπία ηνπ παζφληνο νθείιεη λα γίλεηαη
ζεβαζηή, εθηφο αλ πξφθεηηαη γηα ηε ζσηεξία έλλνκνπ αγαζνχ, ζην νπνίν δελ έρεη εμνπζία δηαζέζεσο.
Αλαγθαία είλαη, επίζεο, ε επζπλείδεηε έξεπλα ησλ πξνυπνζέζεσλ ηεο ζπλαίλεζεο· αλ ν δξάζηεο δελ
εμάληιεζε φια ηα πεξηζψξηα ειέγρνπ θη ε πξάμε ηνπ δελ αληαπνθξίλεηαη ζηε βνχιεζε ηνπ παζφληνο,
δελ κπνξεί λα γίλεη ιφγνο γηα άξζε ηνπ αδίθνπ.
IV. Ζ ζπλαίλεζε ηνπ αζζελνχο θαηά ηνλ Κψδηθα Ηαηξηθήο Γενληνινγίαο: Ο γηαηξφο δελ
επηηξέπεηαη λα πξνβεί ζηελ εθηέιεζε νπνηαζδήπνηε ηαηξηθήο πξάμεο ρσξίο ηε ζπλαίλεζε ηνπ αζζελή,
ε νπνία είλαη έγθπξε ππφ ηηο εμήο πξνυπνζέζεηο -> α) λα πξνέξρεηαη κεηά από πιήξε, ζαθή θαη
θαηαλνεηή ελεκέξσζε ηνπ αζζελή από ην γηαηξό / β) ν αζζελήο λα έρεη ηθαλόηεηα πξνο
ζπλαίλεζε· αλ είλαη αλήιηθνο, ε ζπλαίλεζε δίλεηαη απφ απηνχο πνπ αζθνχλ ηε γνληθή κέξηκλα ή
έρνπλ ηελ επηκέιεηά ηνπ, ελψ αλ είλαη αλίθαλνο απφ ην δηθαζηηθφ ζπκπαξαζηάηε ή ηνπο νηθείνπο ηνπ /
γ) ε ζπλαίλεζε λα κελ είλαη αλήζηθε ή απνηέιεζκα πιάλεο, απάηεο ή απεηιήο / δ) ε ζπλαίλεζε λα
θαιύπηεη πιήξσο ην πεξηερόκελν θαη ην ρξόλν ηέιεζεο ηεο ηαηξηθήο πξάμεο. Καη' εμαίξεζε, δελ
απαηηείηαη ζπλαίλεζε ζε επείγνπζεο πεξηπηψζεηο, ζε απφπεηξα απηνθηνλίαο θαη φηαλ νη ζπγγελείο
αξλνχληαη λα ζπλαηλέζνπλ, παξά ηνλ επείγνληα ραξαθηήξα ηεο θαηάζηαζεο. Αλ ν αζζελήο βξίζθεηαη
ζε πξφζθαηξε αδπλακία λα ζπλαηλέζεη, ν γηαηξφο νθείιεη λα αλακείλεη. Σέινο, αλ ν δηθαηνπξαθηηθά
ηθαλφο αζζελήο αξλείηαη ηε ζπλαίλεζή ηνπ, αιιά ε ηαηξηθή πξάμε είλαη αλαγθαία, ηφηε ε
ζπκπεξηθνξά ηνπ λνείηαη σο απηνθηνλία θαη ν γηαηξφο δηθαηνχηαη λα επέκβεη.
§20 ΔΗΓΗΚΟΗ ΛΟΓΟΗ ΑΡ΢Ζ΢ ΣΟΤ ΑΓΗΚΟΤ

Σν παξφλ θεθάιαην δελ πεξηιακβάλεηαη ζηελ πεξίιεςε, θαζψο ζπλήζσο δελ απνηειεί αληηθείκελν
εμέηαζεο, αθνχ αλαιχεηαη δηεμνδηθφηεξα ζην Δηδηθφ Πνηληθφ Γίθαην.

§21 Ζ ΔΝΟΥΖ
Η. Έλλνηα: Ζ πνηλή πξνυπνζέηεη φηη ε έλλνκε ηάμε κπνξεί λα κεκθζεί ην δξάζηε, δειαδή λα ηνπ
απεπζχλεη ςφγν θαη λα ηνπ θαηαινγίζεη φηη θηαίεη γηα φζα έπξαμε· κε άιια ιφγηα, ην άδηθν ηεο
ζπκπεξηθνξάο θαηαινγίδεηαη ζηελ ελνρή ηνπ δξάζηε. Πνηλή ρσξίο ελνρή είλαη -> • ζπληαγκαηηθώο
αλεπίηξεπηε, γηαηί παξαβηάδεη ηελ αξρή ηεο αμίαο ηνπ αλζξψπνπ (=ηνλ ρξεζηκνπνηεί σο κέζν
εθθνβηζκνχ), ηελ αξρή ηνπ θξάηνπο δηθαίνπ, ηελ αξρή αλαγθαηφηεηαο ηεο πνηλήο, ηελ αξρή ηεο
αλαινγηθφηεηαο (=αθνχ ην ζπιινγηθφ ζπκθέξνλ, πνπ επηδηψθεηαη, δε ζα ππεξέβαηλε ην ζπκθέξνλ ηνπ
δξάζηε λα πξνζηαηεπηνχλ ηα αηνκηθά ηνπ δηθαηψκαηα / • πξαθηηθώο άζθνπε, αθνχ δελ επηηπγράλεη
νχηε ηελ εηδηθή νχηε ηε γεληθή πξφιεςε / • εζηθώο αδηθαίσηε, θαίηνη ην πνηληθφ δίθαην δελ
επηδηψθεη ηελ πξαγκάησζε ηεο εζηθήο / • ινγηθώο αληηθαηηθή, θαζψο ε πνηλή πξνυπνζέηεη πξφζσπν
δεθηηθφ απνδνθηκαζίαο. ΑΡΑ, έγθιεκα ρσξίο ελνρή ΓΔΝ ππάξρεη.
ΗΗ. Οη πεξί ελνρήο ζεσξίεο
1. Φπρνινγηθή ζεσξία: Ζ ελνρή ζπλίζηαηαη ζηνλ ςπρηθφ ζχλδεζκν ηνπ δξάζηε κε ηελ πξάμε ηνπ
θαη ηαπηίδεηαη κε ηελ ππαηηηφηεηα (=ην δφιν ή ηελ ακέιεηα). Ζ ζεσξία απηή δελ είλαη απνδεθηή δηφηη
-> α) γηα λα ζεσξεζεί θάπνηνο έλνρνο πξέπεη λα έρεη ηθαλόηεηα πξνο θαηαινγηζκό / β) ππό ηελ
εθδνρή απηή, δε ζα κπνξνύζε λα βαξύλεηαη κε ελνρή όπνηνο πξάηηεη κε αζπλείδεηε ακέιεηα / γ)
δελ επηηξέπεη λα ζπγρσξήζνπκε όπνηνλ πξάηηεη ζε θαηάζηαζε αλάγθεο, πνπ απνθιείεη ηνλ
θαηαινγηζκό ιόγσ ηζρπξήο ςπρηθήο πίεζεο.
2. Αμηνινγηθή/θαλνληζηηθή ζεσξία: Ζ έλλνκε ηάμε κέκθεηαη ην δξάζηε, επεηδή επέιεμε λα ηειέζεη

κηα άδηθε πξάμε, αλ θαη κπνξνχζε λα ζπκκνξθσζεί ζηηο επηηαγέο ηνπ δηθαίνπ (=δχλαζζαη άιισο
πξάηηεηλ). Φηαίεη, δειαδή, εθείλνο απφ ηνλ νπνίν ε έλλνκε ηάμε κπνξεί λα αμηψζεη ζπκκφξθσζε
πξνο ηηο επηηαγέο ηνπ δηθαίνπ.
ΗΗΗ. Ζ έλλνηα ηεο ελνρήο θαηά ηνλ ΠΚ
1. Σα ζηνηρεία ηεο ελνρήο: α) ηθαλόηεηα πξνο θαηαινγηζκό (=γεληθή ηθαλφηεηα ηνπ δξάζηε λα
είλαη δεθηηθφο κνκθήο) / β) ππαηηηόηεηα (=ςπρηθφο ζχλδεζκνο ηνπ δξάζηε πξνο ηελ άδηθε πξάμε
ηνπ) / γ) δπλαηόηεηα ηνπ δξάζηε λα πξάμεη δηαθνξεηηθά (-> απαηηείηαη ζπλείδεζε ηνπ αδίθνπ θαη
ςπρηθή δπλαηφηεηα ζπκκφξθσζεο).
2. Δλνρή θαη ειεπζεξία βνχιεζεο: Ζ ζεκειίσζε ηεο κνκθήο ηεο ελνρήο ζηελ ειεπζεξία ηνπ
αλζξψπνπ παξακέλεη αλαπφδεηθηε. Ο ειιεληθφο ΠΚ εθθηλεί απφ ην δεδνκέλν φηη θάζε άλζξσπνο, πνπ
δηαζέηεη θαλνληθή δπλαηφηεηα απηνειέγρνπ (->ειηθηαθά ψξηκνο, ςπρηθά πγηήο θαη ζπλεηδεζηαθά
λεθάιηνο), κπνξεί λα δηαγλψζεη ην άδηθν θαη λα ζπκπεξηθεξζεί ζχλλνκα. Ζ έλλνκε ηάμε δελ αμηψλεη
απφ ηνλ θάζε πνιίηε πεξηζζφηεξα απφ φ,ηη θαζέλαο απφ ηνπο ζπλαλζξψπνπο ηνπ, αιιά κφλν φ,ηη
κπνξεί ν θαζέλαο, ππφ θαλνληθέο ζπλζήθεο, λα θάλεη. Ζ δπλαηφηεηα κνκθήο γηα φπνηνλ, ελψ είρε ηελ
θαλνληθή δπλαηφηεηα απηνειέγρνπ, απνθάζηζε ππέξ ηνπ αδίθνπ, ζεκειηψλεηαη ζηελ εκπεηξηθή
ζπλείδεζε ειεπζεξίαο πνπ φινη έρνπκε· πξφθεηηαη, δειαδή, γηα κηα αλακθηζβήηεηε θνηλσληθή
πξαγκαηηθφηεηα. Αλακθηζβήηεηε πξαγκαηηθφηεηα, φκσο, είλαη θη ε εκπεηξηθά βηνχκελε ζπλείδεζε
ειεπζεξίαο, ε αληίιεςε ηνπ θαζελφο φηη κπνξεί λα επηιέμεη κηα πξάμε αληί άιιεο· είλαη, ηειηθά, κηα
ππνθεηκεληθή, εκπεηξηθή θαη ζρεηηθή έλλνηα ειεπζεξίαο, πνπ επηηξέπεη ζην Πνηληθφ Γίθαην λα
ιεηηνπξγήζεη ζχκθσλα πξνο ηελ αλζξψπηλε αμία.

§22 Ζ ΗΚΑΝΟΣΖΣΑ ΠΡΟ΢ ΚΑΣΑΛΟΓΗ΢ΜΟ (ΠΚ 34)
Η. Έλλνηα: Γίλεηαη αξλεηηθφο νξηζκφο, δειαδή πφηε ππάξρεη αληθαλφηεηα πξνο θαηαινγηζκφ·
απαηηνχληαη δχν θξηηήξηα -> α) έλα βηνινγηθό (=λνζεξή δηαηάξαμε ησλ πλεπκαηηθώλ ιεηηνπξγηώλ
ηνπ αηόκνπ ή δηαηάξαμε ηεο ζπλείδεζήο ηνπ) θαη β) έλα ςπρνινγηθό (=αδπλακία ηνπ αηόκνπ λα
δηαγλώζεη ην άδηθν ή λα ζπκκνξθσζεί ζηηο πεξί δηθαίνπ αμηνινγήζεηο).- π.ρ. αδπλακία δηάγλσζεο
=> ν ζρηδνθξελήο Α θνλεχεη κε καραίξη ηε κεηέξα ηνπ, λνκίδνληαο φηη είλαη 'ελζάξθσζε ηνπ ζαηαλά'
/ αδπλακία ζπκκφξθσζεο => ε καληνθαηαζιηπηηθή Β ζθνηψλεη ην παηδί ηεο θαη απνπεηξάηαη λα
απηνθηνλήζεη, γλσξίδνληαο ην άδηθν ηεο πξάμεο, αιιά κε δπλάκελε λα αληηζηαζεί ζηελ παξφξκεζε.
Αλ ν δξάζηεο, θαηά ην ρξφλν ηέιεζεο ηεο πξάμεο, έπαζρε απφ λνζεξή δηαηάξαμε ησλ πλεπκαηηθψλ
ιεηηνπξγηψλ ηνπ, πιελ φκσο δηαηεξνχζε ηελ ηθαλφηεηα δηάθξηζεο ή ζπκκφξθσζεο, ε ηθαλφηεηα πξνο
θαηαινγηζκφ δελ απνθιείεηαη (π.ρ. ν επηιεπηηθφο Α θιέβεη εληφο θξίζεο ην πνξηνθφιη ηνπ Β).
Φπζηθά, κηα ςπρηθή δηαηαξαρή κπνξεί λα πξνθαιέζεη αηηησδψο ην έγθιεκα, ρσξίο φκσο λα
δεκηνπξγήζεη θαη αδπλακία δηάθξηζεο ή ζπκκφξθσζεο (π.ρ. ε θαηεηιεκκέλε απφ κεγαινκαληαθέο
ηδέεο Α νξγαλψλεη κεγάιεο έθηαζεο ρξεκαηηζηεξηαθή απάηε). Αλ ν δξάζηεο ζηεξείηαη ηεο
ηθαλφηεηαο δηάθξηζεο, ε νπνία -φκσο- δελ νθείιεηαη ζε λνζεξή δηαηάξαμε ησλ πλεπκαηηθψλ
ιεηηνπξγηψλ, δε κπνξεί λα γίλεη ιφγνο γηα αληθαλφηεηα πξνο θαηαινγηζκφ. Αθφκε, αλ ν δξάζηεο
πάζρεη -θαηά ην ρξφλν ηέιεζεο ηεο πξάμεο- απφ λνζεξή δηαηάξαμε ησλ πλεπκαηηθψλ ιεηηνπξγηψλ ή
ηεο ζπλείδεζήο ηνπ θαη αδπλαηνχζε λα δηαγλψζεη ην άδηθν ηεο πξάμεο ηνπ ή λα ελεξγήζεη ζχκθσλα
κε ηελ πεξί απηνχ αληίιεςή ηνπ (πιελ φκσο ε αδπλακία ζπκκφξθσζεο δελ νθεηιφηαλ ζην σο άλσ
βηνινγηθφ θξηηήξην), πάιη δελ απνθιείεηαη ε ηθαλφηεηα πξνο θαηαινγηζκφ (π.ρ. ν καληνθαηαζιηπηηθφο
Α παξαιείπεη λα απνδψζεη ΦΠΑ 20%, επεηδή πίζηεπε φηη νθείιεη 10% -> αγλννχζε ηε κεηαβνιή ηεο
λνκνζεζίαο). Καη ζηηο δχν παξαπάλσ πεξηπηψζεηο, κπνξεί λα απνθιείεηαη ν θαηαινγηζκφο ππφ ηελ
πξνυπφζεζε φηη ε πιάλε πεξί ην άδηθν είλαη ζπγγλσζηή. Σέινο, θξίζηκνο ρξφλνο γηα ηελ θξίζε ηεο
ηθαλφηεηαο πξνο θαηαινγηζκφ είλαη ν ρξφλνο ηέιεζεο ηεο πξάμεο.
ΗΗ. Ζ λνζεξή δηαηάξαμε ησλ πλεπκαηηθψλ ιεηηνπξγηψλ: Δίλαη θάζε ςπρηθή λφζνο κε ζσκαηηθν-
νξγαληθφ αίηην. ΢ήκεξα, πιένλ, σο ςπρηθή λφζνο, ππφ λνκηθή έλλνηα, λνείηαη θάζε λνζεξή δηαηάξαμε
ησλ ςπρηθψλ ιεηηνπξγηψλ, πεξηιακβάλνπζα θαη βαξηέο πεξηπηψζεηο λεπξψζεσλ θαη δηαηαξαρψλ ησλ
νξκψλ, ςπρνπάζεηεο θαη ηελ νιηγνθξελία.
1. Οιηγνθξελία: ΢πλδέεηαη κε ηελ αλψκαιε θαζπζηέξεζε ηεο πλεπκαηηθήο θαη εζηθήο αλάπηπμεο
ηνπ αηφκνπ, θαζψο θαη ζπγγελείο γελεηηθήο αηηηνινγίαο πεξηπηψζεηο επίζρεζεο ηεο πλεπκαηηθήο
αλέιημεο.
2. Φπρψζεηο: α) νξγαληθέο -> είλαη νη ηξαπκαηηθέο, κεηά απφ ηξαπκαηηζκφ ηνπ εγθεθάινπ, νη ηνμηθέο
ζε νθεηιφκελεο ζε ιήςε αιθνφι, λαξθσηηθψλ ή θαξκάθσλ, νη λενπιαζκαηηθέο, θαζψο θαη νη
νθεηιφκελεο ζε δηαηαξαρή ηνπ κεηαβνιηζκνχ ηνπ εγθεθάινπ, ε πξντνχζα παξάιπζε, ε γεξνληηθή
άλνηα, ε επηιεςία, ε ςχρσζε ηεο ινρείαο / β) κέζε θαη ινηπέο ηνμηθώζεηο -> λνζεξή δηαηάξαμε ησλ
ςπρηθψλ ιεηηνπξγηψλ ζπληζηά θαη ε κέζε, δειαδή ε νμεία δειεηεξίαζε ηνπ νξγαληζκνχ κε αιθνφι.
Ζ ηθαλφηεηα πξνο θαηαινγηζκφ απνθιείεηαη ζηελ πιήξε κέζε (3-3,3‰). ΢πγθέληξσζε 3‰
ζεκειηψλεη ειαηησκέλε ηθαλφηεηα πξνο θαηαινγηζκφ, ελψ θάησ ηνπ 2,5‰ ν δξάζηεο είλαη απνιχησο
ηθαλφο. Βέβαηα, ε ηειηθή εθηίκεζε εμαξηάηαη απφ ηε ζσκαηηθή δηάπιαζε ηνπ δξάζηε θαη ην αλ
επέδξαζαλ ζσξεπηηθά θαη άιινη παξάγνληεο (π.ρ. ιήςε θαξκάθσλ, πςειή πίεζε θ.ά.) / γ)
ιεηηνπξγηθέο -> ςπρηθέο λφζνη, ησλ νπνίσλ ε ζσκαηηθν-νξγαληθή αηηηνινγία δελ είλαη
απνδεδεηγκέλε- δει. ε ζρηδνθξέλεηα θαη ε καληνθαηαζιηπηηθή ςχρσζε. Δδψ, ν απνθιεηζκφο ηεο
ηθαλφηεηαο πξνο θαηαινγηζκφ, ρσξεί κφλν φηαλ θαηά ην ρξφλν ηέιεζεο ηεο πξάμεο πθίζηαηαη νμεία

ςπρσηηθή θξίζε.
Γεληθά, βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ησλ ςπρψζεσλ είλαη ε δηαηαξαρή ηεο λνεκαηηθήο ζπλέρεηαο ηνπ
ςπρηθνχ βίνπ, ην αθαηαλφεην ηεο ζπκπεξηθνξάο θαη ησλ αληηδξάζεσλ ηνπ αζζελνχο θαη ε ζσκαηηθή
αηηηνινγία απηψλ.
3. Γελεηηθέο αλσκαιίεο: Ζ ηθαλφηεηα πξνο θαηαινγηζκφ κπνξεί λα επεξεάδεηαη απφ ηελ παξνπζία
ηνπ ρξσκνζψκαηνο ΥΤΤ ζηνπο άξξελεο, πνπ πξνθαιεί επηζεηηθέο ηάζεηο. Βέβαηα, δελ ζηεξνχληαη ηεο
ηθαλφηεηαο πξνο θαηαινγηζκφ, αιιά κπνξεί λα κεηψλεηαη ε ηθαλφηεηά ηνπο λα ζπκκνξθσζνχλ πξνο
ηηο πεξί δηθαίνπ αληηιήςεηο.
4. Φπρηθέο αλσκαιίεο: Ηζρπξέο πνζνηηθέο απνθιίζεηο ηεο λφεζεο, ηνπ ζπλαηζζήκαηνο ή ηεο
βνχιεζεο απφ ην θπζηνινγηθφ (=ελδνςπρηθή εξεκία, θνηλσληθή πξνζαξκνγή, νκαιή ζεμνπαιηθή
δσή, ινγηθέο αληηδξάζεηο), πνπ δελ εκθαλίδνπλ ζσκαηηθφ ππφβαζξν- π.ρ. α) νιηγνθξελία (->κφλν ε
εθ γελεηήο απνθιείεη ηνλ θαηαινγηζκφ) / β) δηαηαξαρέο ηεο πξνζσπηθόηεηαο = πξφθεηηαη γηα
δηαξθείο, ζηαζεξέο θαη βαξηέο δηαηαξαρέο ηεο ζπκπεξηθνξάο, κε βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ην
ζπλαηζζεκαηηθφ έιιεηκκα πνπ παξεκπνδίδεη ηελ πξνζσπηθφηεηα λα ζπλδεζεί κε αμίεο, αλζξψπνπο
θαη πξάγκαηα, ηελ αδπλακία ηνπ αλζξψπνπ λα κάζεη απφ ηελ εκπεηξία, ηελ αζπλεηδεζία, ηε
ζπλαηζζεκαηηθή αζηάζεηα θ.ά. Αληίζεηα, ε χπαξμε κφληκσλ αληηθνηλσληθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ζηελ
πξνζσπηθφηεηα, κε πνζνηηθή κφλν απφθιηζε απφ ην θπζηνινγηθφ άηνκν, αληηζηνηρνχλ ζηνλ 'ηδεφηππν
ηνπ εγθιεκαηία', πνπ δηθαηνινγεί πιήξε πνηλή. ΢ε θάζε πεξίπησζε, σο ηδηαίηεξα βαξείεο κνξθέο
δηαηαξαρήο κπνξνχλ λα ζεσξεζνχλ -> ην ιεγφκελν νξηαθφ ζχλδξνκν (=ζπλαηζζεκαηηθή αζηάζεηα,
ζην κεηαίρκην ςχρσζεο-απιήο ςπρηθήο δηαηαξαρήο) θαη ε ςπρνγελήο αληίδξαζε πνπ εκθαλίδεηαη
ιφγσ εμσηεξηθψλ επηβαξχλζεσλ ηνπ ςπρηζκνχ θαη κπνξεί λα εμειηρζεί ζε επεξεζηζηφηεηα,
θαηάζιηςε, επηζεηηθφηεηα + εμαξηήζεηο, παηδνθηιία, επηδεηθηηζκφ, δηθνκαλία, ζαδνκαδνρηζκφ / γ)
λεπξώζεηο = δηαηαξαρέο ηεο ςπρηθήο εμέιημεο, εθδεινχκελεο κε ςπρηθά θαη ζσκαηηθά ζπκπηψκαηα
θαη νθεηιφκελεο ζε εζσηεξηθέο αληηδξάζεηο, πνπ επελεξγνχλ κέζσ ηνπ 'ππεξεγψ'· ραξαθηεξηζηηθφ
ηνπο είλαη νη αλψκαιεο αληηδξάζεηο ζε βηψκαηα (βι. απμεκέλν άγρνο, αλαζθάιεηα, ελνρή)- π.ρ.
ςπραλαγθαζηηθή ή αγρψδεο ή πζηεξηθή λεχξσζε => ειαηησκέλε ηθαλφηεηα πξνο θαηαινγηζκφ.
ΗΗΗ. Ζ δηαηάξαμε ηεο ζπλείδεζεο: Δίλαη ν πεξηνξηζκφο ηεο ηθαλφηεηαο ηνπ αηφκνπ λα έρεη ζαθή
παξάζηαζε ησλ λνεηηθψλ θαη ζπλαηζζεκαηηθψλ βησκάησλ ηνπ => κεξηθή εμάιεηςε ησλ βαζηθψλ
ζπλεηδεζηαθψλ βησκάησλ ηεο εγσζπλεηδεζίαο, ηεο εηεξνζπλεηδεζίαο, ηεο ζρέζεο ηνπ 'εγψ' κε ην
πεξηβάιινλ, θη έρεη σο απνηέιεζκα ηνλ πεξηνξηζκφ ηεο ηθαλφηεηαο ηνπ αηφκνπ πξνο απηνθαζνξηζκφ.
΢ηελ πεξίπησζε απηή, κπνξεί λα πεξηνξίδεηαη είηε ε έληαζε ησλ βησκάησλ, είηε ην πεξηερφκελφ ηνπο,
είηε ε θαζαξφηεηα ηεο ζθέςεο. Με λνζεξά αίηηα, πνπ νδεγνχλ ζε ηέηνηεο θαηαζηάζεηο, κπνξεί λα
είλαη π.ρ. ε ζσκαηηθή εμάληιεζε, κεζππλσηηθέο θαηαζηάζεηο, θφβνο θ.ά. Ζ δηαηάξαμε ηεο
ζπλείδεζεο ζα πξέπεη, πάλησο, λα είλαη αξθνχλησο βαξηά, ψζηε λα πξνθαιέζεη απνθιεηζκφ ηεο
ηθαλφηεηαο πξνο δηάθξηζε ή πξνο ζπκκφξθσζε, ρσξίο λα θαζίζηαηαη νινθιεξσηηθή, αθνχ ηφηε δελ
ππάξρεη πξάμε. Αλ, πάιη, έρεη λνζεξή αηηηνινγία, απνθιείεη ηελ ηθαλφηεηα πξνο θαηαινγηζκφ.
1. Ζ αςηζπκία: Δίλαη κηα κε λνζεξή, πξφζθαηξε θαη αηθλίδηα ππεξδηέγεξζε ελφο ζπλαηζζήκαηνο,
νξκήο ή πάζνπο. Όηαλ εθθξάδεη δηαζηνιή ηνπ 'εγψ' (νξγή, δήιηα, αγαλάθηεζε) απνθαιείηαη ζζεληθή,
ελψ φηαλ ζπλίζηαηαη ζε ζπζηνιή ηνπ 'εγψ (θφβνο, απειπηζία, ληξνπή) είλαη αζζεληθή. Οη ζζεληθέο
αςηζπκίεο νπδέπνηε απνθιείνπλ ηελ ελνρή (ην πνιχ λα ηελ πεξηνξίδνπλ), ελψ νη αζζεληθέο
απνθιείνπλ ηνλ θαηαινγηζκφ (ΠΚ 299 §2, 308 §3, 361 §3, 23 εδ. β', 25 §3, 32 §2 θαη 84 §2γ). Έηζη,
ζε εληειψο έθηαθηεο πεξηπηψζεηο, ε κε λνζεξή αςηζπκία, εθφζνλ έρεη πξνθαιέζεη δηαηάξαμε ηεο
ζπλείδεζεο ηνπ δξάζηε ζηνλ χςηζην βαζκφ, κπνξεί λα νδεγήζεη ζε απνθιεηζκφ ηεο ηθαλφηεηαο
ζπκκφξθσζεο πξνο ηηο επηηαγέο ηνπ δηθαίνπ θαη, άξα, ηεο ελνρήο. Γεληθά, ηελ αςηζπκία ελδεηθλχνπλ

πεξηζηαηηθά φπσο -> βξαρεία δηάξθεηα ηνπ πεξηζηαηηθνχ, αηθλίδηα έλαξμε ή ιήμε ηνπ, ζηέλσζε ηεο
ζπλείδεζεο, δπζαλαινγία εξεζίζκαηνο-αληίδξαζεο· αληίζεηα, ηελ αςηζπκία αληελδεηθλχνπλ ->
πξναλαγγειία ηεο πξάμεο ή πξνπαξαζθεπή ηεο, πξνεγνχκελε επηζεηηθή ζπκπεξηθνξά, πξσηνβνπιία
ηνπ δξάζηε λα ζπλαληεζεί κε ην ζχκα. Πάλησο, ε αλψκαιε αληίδξαζε ζηα βηψκαηα -π.ρ. ιφγσ
παληθνχ- κπνξεί λα απνθιείζεη ηελ ηθαλφηεηα πξνο θαηαινγηζκφ.
2. Άιιεο πεξηπηψζεηο δηαηάξαμεο ηεο ζπλείδεζεο: ππνγιπθαηκία, ππεξγιπθαηκία, αλνμία ηνπ

εγθεθάινπ, παξαηεηακέλε ζηέξεζε χπλνπ, θπζηθφ ή ζπγθηλεζηαθφ ηξαχκα.
IV. Ζ ηθαλφηεηα πξνο δηάθξηζε θαη ην ΠΚ 34: Ζ αληθαλφηεηα πξνο δηάθξηζε ηνπ αδίθνπ, πνπ
ζπληζηά πιάλε πεξί ην άδηθν, απνθιείεη ηελ ηθαλφηεηα πξνο θαηαινγηζκφ, εθφζνλ ζπληξέρεη έλα απφ
ηα δχν βηνινγηθά θξηηήξηα. Ζ ηθαλφηεηα πξνο δηάθξηζε ζπλάγεηαη ζπλήζσο εκπεηξηθά, ιφγσ
πεξηζηαηηθψλ φπσο ε αδηαηάξαθηε επαθή κε ηελ πξαγκαηηθφηεηα πξν ηεο πξάμεσο ή ή χπαξμε
ζρεδηαζκνχ θαη ζπλνρήο ζηε ζπκπεξηθνξά (βι. κεηαθνξά ηνπ πηψκαηνο, γηα λα κε ζπλδεζεί κε ην
δξάζηε / αιιαγή ξνχρσλ θ.ά).
1. Ηθαλφηεηα δηάθξηζεο θαη δφινο: Δίλαη ιάζνο λα ζπλάγεηαη ε ζπλείδεζε ηνπ αδίθνπ (=πιήξεο
γλψζε ηεο απαμίαο ηεο ζπκπεξηθνξάο) απφ ην δφιν. Αλ είραλ έηζη ηα πξάγκαηα, ηφηε θακία
αλζξσπνθηνλία, ηεινχκελε απφ ζρηδνθξεληθφ, δε ζα κπνξνχζε λα δηθαηνινγήζεη ηθαλφηεηα πξνο
θαηαινγηζκφ, αθνχ φιεο ηεινχληαη κε πξσηνθαλή αγξηφηεηα θαη κέζα πξφζθνξα πξνο ζαλάησζε·
αληηζηξφθσο, ν δξάζηεο κπνξεί λα έρεη ηθαλφηεηα δηάθξηζεο, αιιά φρη δφιν.
2. Ηθαλφηεηα δηάθξηζεο πξνο ζπγθεθξηκέλε πξάμε: Πξφθεηηαη γηα θξίζε πεξί ηνπ αλ ν
θαηεγνξνχκελνο ήηαλ αλίθαλνο πξνο θαηαινγηζκφο σο πξνο ηελ πξάμε ζηελ νπνία αθνξά ε
θαηεγνξία, θαη φρη πεξί ηνπ αλ απηφο είλαη γεληθά αλίθαλνο πξνο θαηαινγηζκφ. Έηζη, ν γεληθά ηθαλφο
πξνο θαηαινγηζκφ κπνξεί λα είλαη αλίθαλνο σο πξνο νξηζκέλν είδνο πξάμεσλ ή λα είλαη ηθαλφο σο
πξνο ηε κία, αιιά αλίθαλνο σο πξνο ηελ άιιε- π.ρ. ν κεζπζκέλνο κπνξεί λα είλαη αλίθαλνο πξνο
θαηαινγηζκφ κηαο εμχβξηζεο, φκσο πιήξσο ηθαλφο πξνο θαηαινγηζκφ κηαο επηθίλδπλεο ζσκαηηθήο
βιάβεο.
V. Ζ ηθαλφηεηα πξνο ζπκκφξθσζε ηνπ ΠΚ 34: Πόηε αδπλαηεί ν ηθαλόο λα αληηιεθζεί ην άδηθν
ηεο πξάμεο ηνπ -πιελ βεβαξπκέλνο κε δηαηαξαρή- άλζξσπνο λα θαηεπζύλεη ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ
πξνο ηελ πεξί δηθαίνπ αληίιεςε; Όηαλ, θαίηνη θαηέβαιε θάζε δπλαηή πξνζπάζεηα αληίζηαζεο,
αδπλαηεί λα αληηηάμεη ηηο αλαζηνιέο ηνπ ζηα θίλεηξα πνπ νδεγνχλ ζηελ πξάμε· δειαδή, φηαλ
αδπλαηεί λα επηιέμεη ηε ζχλλνκε ζπκπεξηθνξά αληί ηεο παξάλνκεο. Ζ αδπλακία ζπκκφξθσζεο
απνθιείεηαη ινγηθψο, φηαλ ππάξρεη αδπλακία δηάθξηζεο· έηζη, ε αδπλακία ζπκκφξθσζεο απνθηά
απηνηέιεηα. Δπίζεο, ε βαξηά λνζεξή δηαηάξαμε ησλ πλεπκαηηθψλ ιεηηνπξγηψλ ηαπηίδεηαη κε
αδπλακία δηάθξηζεο θαη νδεγεί απηφκαηα ζε αληθαλφηεηα πξνο θαηαινγηζκφ. ΢ε άιιεο, σζηφζν,
πεξηπηψζεηο λνζεξήο δηαηάξαμεο ειαθξφηεξεο κνξθήο ή δηαηάξαμεο ηεο ζπλείδεζεο, ε δπλαηφηεηα
ζπκκφξθσζεο δε κπνξεί λα απνθιεηζηεί.
VI. Δηδηθά δεηήκαηα
1. Αληθαλφηεηα πξνο θαηαινγηζκφ θαη αμίσκα in dubio pro reo: ΢ε πεξίπησζε ακθηβνιίαο,
δειαδή φηαλ ηα πξαγκαηηθά δεδνκέλα δελ απνθιείνπλ κε βεβαηφηεηα ην ελδερφκελν, ην δηθαζηήξην
πξέπεη λα απνθαλζεί ππέξ ηεο αληθαλφηεηαο ηνπ δξάζηε θαη λα ηνλ θεξχμεη αζψν. Ζ άπνςε απηή έρεη
πξαθηηθή ζεκαζία φηαλ ηίζεηαη δήηεκα εθαξκνγήο ηνπ ΠΚ 69. Όπσο επηζεκαίλεηαη απφ νξηζκέλνπο
ζπγγξαθείο, ζε πεξίπησζε ακθηβνιίαο, ε ππέξ ηεο αληθαλφηεηαο θξίζε ιεηηνπξγεί ζε βάξνο ηνπ

θαηεγνξνπκέλνπ, δηφηη έρεη σο ζπλέπεηα ηνλ επ' αφξηζην εγθιεηζκφ ηνπ ζε ςπρηαηξηθφ θαηάζηεκα
(ΠΚ 70 §2). Πάλησο, ε ακθηβνιία σο πξνο ηα πξαγκαηηθά πεξηζηαηηθά, πνπ ζεκειηψλνπλ ηελ θξίζε
γηα ηελ αδπλακία δηάθξηζεο ή ζπκκφξθσζεο, ππφθεηηαη ζην in dubio pro reo => επηινγή ηεο
επηεηθέζηεξεο γηα ην δξάζηε εθδνρήο.
2. Ηθαλφηεηα πξνο θαηαινγηζκφ θαη ειεπζεξία ηεο βνχιεζεο: Ζ δπλαηφηεηα ηεο έλλνκεο ηάμεο λα
απνδψζεη κνκθή ζην δξάζηε κηαο αμηφπνηλεο πξάμεο ζεσξήζεθε σο ζπλδεφκελε κε ην δήηεκα ηεο
ειεπζεξίαο ηεο βνχιεζεο (δηφηη αλ ν πξάηησλ εηεξνθαζνξίδεηαη, ε εμαηνκηθεπκέλε πεξί ελνρήο θξίζε
δελ έρεη λφεκα). Ζ ειεπζεξία ηεο βνχιεζεο ζπλεπάγεηαη ηε δπλαηφηεηα ηνπ ελήιηθνπ, ςπρηθά πγηνχο
θαη λεθάιηνπ αλζξψπνπ λα απνθαζίδεη ππέξ ηνπ δηθαίνπ θαη θαηά ηνπ αδίθνπ. Χο κέζε ιχζε
πξνηείλεηαη ε απνδνρή κηαο ζρεηηθήο έλλνηαο ειεπζεξίαο, πνπ ζρεηίδεηαη κε ηελ εθάζηνηε πεξίπησζε.
Λφγσ δπζρεξεηψλ, πξνηείλεηαη -ηειηθά- ε απνζχλδεζε ηεο ελνρήο απφ ηελ ειεπζεξία ηεο βνχιεζεο,
κε απνηέιεζκα ην έγθιεκα λα κε κπνξεί λα ζεσξείηαη σο 'θαηάρξεζε ειεπζεξίαο', ε δε
εμαηνκηθεπκέλε εζηθή κνκθή λα κελ είλαη πιένλ δπλαηή. Έηζη, θαίξην εξψηεκα απνηειεί ην 'πψο ζα
είρε πξάμεη ν κέζνο λνκνηαγήο πνιίηεο ζηε ζέζε ηνπ δξάζηε' θαη ε πνηλή θαζίζηαηαη 'θνηλσληθφ-
ηερληθφ εξγαιείν θαζνξηζκνχ ηεο ζπκπεξηθνξάο'.
VII. Οη αλήιηθνη: Αλήιηθνη γηα ηελ εθαξκνγή ησλ θαλφλσλ ηνπ Πνηληθνχ Γηθαίνπ είλαη ηα άηνκα 8-
18 εηψλ. Απφ απηνχο, νη αλήιηθνη 8-13 εηώλ είλαη απνιχησο αλίθαλνη πξνο θαηαινγηζκφ (ΠΚ 126
§1), γη' απηφ ηνπο επηβάιινληαη κφλν αλακνξθσηηθά ή ζεξαπεπηηθά κέηξα αζθαιείαο (ΠΚ 122-123).
΢ε φζνπο, αληηζέησο, είλαη 13-18 εηώλ, κπνξεί -θαη' εμαίξεζε- λα ηνπο επηβιεζεί θαη πνηληθφο
ζσθξνληζκφο, ππφ ηελ πξνυπφζεζε φηη ήηαλ ηθαλνί, ζχκθσλα κε ηελ εζηθνπλεπκαηηθή ηνπο
αλάπηπμε, λα αληηιεθζνχλ ην άδηθν ηεο πξάμεο ηνπο θαη λα ελεξγήζνπλ ζχκθσλα κε ηελ αληίιεςή
ηνπο γη' απηφ. Γεληθά, ε ηθαλφηεηά ηνπο πξνο θαηαινγηζκφ πνηέ δελ είλαη πιήξεο, γη' απηφ
ππνβάιινληαη κφλν ζε πιεκκειεκαηηθή πνηλή (ΠΚ 18). Σα λήπηα θάησ ησλ 8 εηώλ πξαγκαηνπνηνχλ
πνηληθά αδηάθνξεο πξάμεηο. Σέινο, πιήξε ηθαλφηεηα πξνο θαηαινγηζκφ έρνπλ ηα άηνκα 18-21 εηώλ,
αλ θαη κπνξεί λα ηνπο επηβιεζεί ειαηησκέλε πνηλή θαηά ΠΚ 133.
VIII. Οη θσθάιαινη (ΠΚ 33): Δίλαη αλίθαλνη πξνο θαηαινγηζκφ, εθφζνλ δελ είραλ ηελ απαξαίηεηε
πλεπκαηηθή ηθαλφηεηα θαηά ηελ ηέιεζε ηεο πξάμεο ηνπο· αλ, πάιη, ήηαλ πλεπκαηηθά δηαπγείο,
νπσζδήπνηε ηνπο επηβάιιεηαη ειαηησκέλε πνηλή θαηά ΠΚ 83.
ΗΥ. Ζ ειαηησκέλε ηθαλφηεηα πξνο θαηαινγηζκφ (ΠΚ 36 §1): Πξφθεηηαη γηα ηδηάδνπζα πεξίπησζε
ηθαλφηεηαο πξνο θαηαινγηζκφ· δειαδή, ν δξάζηεο είλαη θαη' αξρήλ ηθαλφο πξνο θαηαινγηζκφ, αθνχ
ζα κπνξνχζε λα είρε δηαθξίλεη ην άδηθν θαη λα ειέγμεη ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ, πξέπεη φκσο -ζε
αληίζεζε κε ην κέζν άηνκν- λα θαηαβάιεη πξνο ηνχην ζεκαληηθά κεγαιχηεξε πξνζπάζεηα πλεχκαηνο
θαη βνχιεζεο, ιφγσ ηεο χπαξμεο ελφο εθ ησλ δχν βηνινγηθψλ θξηηεξίσλ. Λνγηθφ είλαη, ινηπφλ, φηη ε
νπζηψδεο κείσζε ηεο ηθαλφηεηαο πξνο δηάγλσζε ή ζπκκφξθσζε επηθπιάζζεηαη γηα ειαθξφηεξεο
πεξηπηψζεηο λνζεξήο δηαηάξαμεο (π.ρ. κεησκέλνο θαηαινγηζκφο -> παηδνθηφλνο [ΠΚ 303] / ε
θηλνχκελε απφ εξσηηθφ πάζνο, πνπ έβαιε θσηηά ζην ζπίηη ηνπ παζφληνο).
Υ. Ζ ειεχζεξε ζηελ αηηία ηεο πξάμε
1. Σν ΠΚ 35: Ζ πξάμε, πνπ απνθάζηζε θάπνηνο ζε θαλνληθή ςπρηθή θαηάζηαζε, αιιά πξνο
εθηέιεζή ηεο κεηέζηεζε ηνλ εαπηφ ηνπ ζε θαηάζηαζε δηαηάξαμεο ηεο ζπλείδεζεο, ηνπ θαηαινγίδεηαη
ζαλ λα ηελ ηέιεζε κε δφιν. Αλ ν ππφ θξίζε δξάζηεο πξνέβιεςε ή κπνξνχζε λα πξνβιέςεη φηη -αλ
νδεγεζεί ζε θαηάζηαζε δηαηάξαμεο ηεο ζπλείδεζεο- ελδέρεηαη λα ηειέζεη ηελ πξάμε πνπ ηειηθά
ηέιεζε, απηή ηνπ θαηαινγίδεηαη σο έγθιεκα απφ ακέιεηα. Ζ ειεχζεξε ζηελ αηηία πξάμε είλαη, ινηπφλ,

κηα δίπξαθηε ζπκπεξηθνξά, πνπ απνηειείηαη απφ δχν θάζεηο -> α) ν ηθαλόο πξνο θαηαινγηζκό
δξάζηεο ζέηεη ην αίηην ηεο πξάμεο κε ηελ νπνία πιεξνί ηελ εηδηθή ππόζηαζε ελόο εγθιήκαηνο θαη
β) εθηειεί ηελ πξάμε, αθνύ πεξηέιζεη ζε αληθαλόηεηα. Ο κεζηζηάκελνο ππαίηηα ζε θαηάζηαζε
αληθαλφηεηαο πξνο θαηαινγηζκφ, είηε επεηδή έρεη απνθαζίζεη λα ηειέζεη απηή ηελ αμηφπνηλε πξάμε
(=δφιηα ειεχζεξε ζηελ αηηία πξάμε), είηε παξά ην φηη κπνξεί λα πξνβιέςεη ή πξνβιέπεη ην
απνηέιεζκα (=ακειήο ειεχζεξε ζηελ αηηία πξάμε), δελ δηαθέξεη απφ ηνλ έκκεζν απηνπξγφ.
Υαξαθηεξηζηηθφ ηεο ειεχζεξεο ζηελ αηηία πξάμεο είλαη ε δηπιή ππαηηηόηεηα ηνπ δξάζηε -> ηόζν σο
πξνο ηε δηαηάξαμε ηεο ζπλείδεζήο ηνπ, όζν θαη σο πξνο ηελ πξάμε πνπ ηειεί ζηελ θαηάζηαζε
απηή. Έηζη, ε πξψηε πξάμε ζπληζηά απφπεηξα, θαηά ηε δηάξθεηα ηεο νπνίαο ππάξρεη ηθαλφηεηα πξνο
θαηαινγηζκφ. Γηα ηνλ ίδην ιφγν επζχλεηαη θη εθείλνο πνπ έρεη σο πξνο ην απνηέιεζκα άκεζν δφιν
δεπηέξνπ βαζκνχ ή ελδερφκελν δφιν· εηδηθφηεξα, είλαη αμηφπνηλνο γηα θαλνληθφ εθ δφινπ έγθιεκα,
εθφζνλ δελ επήιζε απφθιηζε ηνπ αληηθεηκεληθνχ αηηηψδνπο ζπλδέζκνπ (π.ρ. ν Α πήξε λαξθσηηθά,
γλσξίδνληαο φηη ζα εθηξαπεί). Αλαιφγσο, ζηελ ακέιεηα, ήδε ε πεξηαγσγή ζε θαηάζηαζε δηαηάξαμεο
ηεο ζπλείδεζεο ζπληζηά παξάβαζε ηνπ θαζήθνληνο επηκέιεηαο (π.ρ. ν νδεγφο Β ζπλερίδεη λα νδεγεί,
αλ θαη πξνβιέπεη φηη κπνξεί λα απνθνηκεζεί, κε απνηέιεζκα λα πξνθαιέζεη ην ζάλαην πεδνχ -> δελ
εθαξκφδεηαη ην ΠΚ 35 §3, γηαηί ν Β δελ πξάηηεη· επζχλεηαη θαηά ΠΚ 28, 302. Αλ, πάιη, ν δξάζηεο δε
κπνξνχζε λα πξνβιέςεη ηα αλσηέξσ, ηφηε νχηε ακέιεηα, νχηε ππαηηηφηεηα ππάξρεη -> ην ΠΚ 35 δελ
εθαξκφδεηαη. ΟΜΧ΢, φηαλ ν δξάζηεο πεξηέξρεηαη ζε δηαηάξαμε ηεο ζπλείδεζεο ζε ρξφλν, θαηά ηνλ
νπνίν δε κπνξεί λα γίλεη ιφγνο γηα αξρή εθηειέζεσο, εθαξκφδεηαη ην ΠΚ 35- π.ρ. φηαλ γηα ηε
ζηνηρεηνζέηεζε ηεο αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο απαηηνχληαη νξηζκέλεο ηδηφηεηεο, πνπ δελ ππήξραλ ζην
πξφζσπν ηνπ δξάζηε, φηαλ πεξηήγαγε ηνλ εαπηφ ηνπ ζε αληθαλφηεηα πξνο θαηαινγηζκφ (βι. νδήγεζε
ρσξίο δίπισκα, ςεπδνξθία κάξηπξα θ.ά.). Αλ ν δξάζηεο, φηαλ πεξηήιζε ζε θαηάζηαζε αληθαλφηεηαο
πξνο θαηαινγηζκφ, ηέιεζε πξάμε δηαθνξεηηθή απφ απηή πνπ είρε πξνβιέςεη (π.ρ. ν Α, αληί λα
εμπβξίζεη ηνλ Β -φπσο είρε απνθαζίζεη- ηειηθά ηνλ ζθνηψλεη), έρεη ππαηηηφηεηα κφλν γηα ηελ πξάμε
πνπ είρε πξνβιέςεη· ζε απηή ηελ πεξίπησζε, ν δξάζηεο απαηηείηαη λα γλσξίδεη φηη, ζε θαηάζηαζε
αληθαλφηεηαο, έρεη ηε γεληθή ηάζε λα ηειεί θαη δηαθνξεηηθέο πξάμεηο απφ απηέο πνπ πξνέβιεςε.
Δλλνείηαη φηη αλ ε πξάμε πνπ ηειέζηεθε δελ θαιππηφηαλ απφ ηελ ππαηηηφηεηα ηνπ θαηεγνξνχκελνπ,
φηαλ απηφο -ελψ βξηζθφηαλ ζε ήξεκε ςπρηθή θαηάζηαζε- κεηέζηεζε ηνλ εαπηφ ηνπ ζε θαηάζηαζε
δηαηάξαμεο ηεο ζπλείδεζεο, ηφηε ε ηηκψξεζε απνθιείεηαη (π.ρ. ν Α κεζάεη ππαίηηα ζην ζπίηη ηνπ, θαη
φζν βξίζθεηαη εθεί, κπαίλεη θιέθηεο· ν Α, κεζπζκέλνο, αζθεί βία ελαληίνλ ηνπ, θαζ' ππέξβαζε ηνπ
αλαγθαίνπ κέηξνπ άκπλαο). ΢εκεηψλεηαη φηη ε έλλνηα 'άιιε' ηνπ ΠΚ 35 §2 παξαπέκπεη ζε πξάμε πνπ
αθνξά ζε δηαθνξεηηθή εηδηθή ππφζηαζε- π.ρ. ηέιεζε ιεζηείαο αληί θινπήο. Άξα, φηαλ ε ππαηηηφηεηα
ηνπ δξάζηε ππάξρεη κφλν σο πξνο ηε δηαηάξαμε ηεο ζπλείδεζεο, φρη φκσο θαη σο πξνο ηελ πξάμε,
πνπ ηειέζηεθε ζε θαηάζηαζε αληθαλφηεηαο πξνο θαηαινγηζκφ, εθαξκφδεηαη ην ΠΚ 193 θαη φρη ην
ΠΚ 35.
2. Σν ΠΚ 36 §2: Δθφζνλ ε ππαίηηα δηαηάξαμε ηεο ζπλείδεζεο δελ εκπνδίδεη ηελ ηηκψξεζε ηνπ
δξάζηε κε ηελ πιήξε πνηλή ηνπ εθ δφινπ εγθιήκαηνο, δελ ηπγράλεη επηφηεξεο κεηαρείξηζεο, φηαλ ε
ηθαλφηεηά ηνπ πξνο θαηαινγηζκφ απιψο κεηψζεθε νπζησδψο.
§23 Ζ ΢ΤΝΔΗΓΖ΢Ζ ΣΟΤ ΑΓΗΚΟΤ
Η. Έλλνηα: Χο ζπλείδεζε ηνπ αδίθνπ λνείηαη φηη ν δξάζηεο είηε γλώξηδε ην άδηθν ηεο πξάμεο ηνπ
θαηά ην ρξόλν ηέιεζήο ηεο (=δώζα ζπλείδεζε ηνπ αδίθνπ), είηε είρε ηε δπλαηόηεηα λα ην
δηαγλώζεη (=δπλάκεη ζπλείδεζε ηνπ αδίθνπ). Ζ άγλνηα ηνπ αδίθνπ κπνξεί λα σθειήζεη ην δξάζηε,
ελψ ε ζπλείδεζε ηνπ αδίθνπ απνηειεί πξνυπφζεζε ηεο ελνρήο. Ζ ζπλείδεζε ηνπ αδίθνπ γηα ηνλ ηθαλφ
πξνο θαηαινγηζκφ δξάζηε, πνπ κε δφιν/ακέιεηα ηειεί κηα άδηθε πξάμε, είλαη απηνλφεηε. Δπηπιένλ,

φζν πην απηνλφεηε είλαη ε απαγφξεπζε κηαο ζπκπεξηθνξάο ηφζν πην ππνζηεξίμηκνο είλαη ν
απνθιεηζκφο ηεο πιάλεο πεξί ην άδηθν· αληηζηνίρσο, φζν εληνλφηεξε είλαη ε ζπλείδεζε ηνπ αδίθνπ
ηφζν βαξχηεξε είλαη θαη ε ελνρή ηνπ δξάζηε. Πάλησο, ε πιάλε πεξί ην άδηθν δε κπνξεί λα
απνθιείζεη ην δφιν: ν δξάζηεο ζα ηηκσξεζεί θαλνληθά γηα εθ δφινπ έγθιεκα (αθφκε θη αλ δελ έρεη
ζπλείδεζε ηνπ αδίθνπ), αξθεί ε άγλνηά ηνπ λα ήηαλ αζχγγλσζηε- π.ρ. ν Α θξχβεη ηνλ Β ζην ζπίηη ηνπ,
πνπ ελησκεηαμχ είρε ηειέζεη θφλν, λνκίδνληαο φηη έρεη εζηθφ θαζήθνλ (ΠΚ 231). ΢εκεηψλεηαη φηη
εχινγα ε πξάμε δελ θαηαινγίδεηαη ζην δξάζηε, αλ απηφο πίζηεςε ιφγσ πιάλεο φηη είρε δηθαίσκα λα
ηελ ηειέζεη θαη ε πιάλε ηνπ είλαη ζπγγλσζηή (ΠΚ 31 §2).
1. Ζ πιάλε πεξί ην άδηθν: Πιάλε πεξί ην άδηθν έρεη εθείλνο πνπ αγλνεί φηη ε πξάμε ηνπ
απαγνξεχεηαη απφ ην δίθαην, έζησ θη αλ πηζηεχεη φηη απηή απνδνθηκάδεηαη εζηθά. Με άιια ιφγηα, ν
δξάζηεο αξθεί λα αγλνεί ηελ νπζηαζηηθή απαμία ηεο πξάμεο ηνπ· είλαη αδηάθνξν αλ έρεη αθξηβή
γλψζε ηνπ παξαβηαδφκελνπ θαλφλα. Αληίζηξνθα, φπνηνο γλσξίδεη φηη ε πξάμε ηνπ απαγνξεχεηαη
δηθατθά, έρεη ηελ απαξαίηεηε πξνο ζεκειίσζε ηεο ελνρήο ζπλείδεζε ηνπ αδίθνπ, έζησ θη αλ δε κπνξεί
λα αληηιεθζεί φηη ε πξάμε ηνπ έρεη θάπνηα θνηλσληθή βιαπηηθφηεηα ή εζηθή απαμία. Σνλίδεηαη φηη
ζπλείδεζε ηνπ αδίθνπ έρεη θαη φπνηνο απφ δεηζηδαηκνλία (π.ρ. λνκίδεη φηη ηνπ θάλνπλ κάγηα) πηζηεχεη
φηη δηθαηνχηαη λα πξνβεί ζηελ παξάλνκε πξάμε. Αζθαιψο, ε ζπλείδεζε ηεο εζηθνθνηλσληθήο απαμίαο
ζπληζηά ηζρπξή έλδεημε φηη ε άγλνηα ηνπ δξάζηε σο πξνο ην άδηθν είλαη αζχγγλσζηε. Απφ ηελ άιιε,
γηα ηνλ απνθιεηζκφ ηεο ζπλείδεζεο ηνπ αδίθνπ δελ αξθεί ε άγλνηα ηνπ δξάζηε φηη ε πξάμε ηνπ
επηζχξεη πνηληθή θχξσζε· θπζηθά, θαη ε γλψζε ηνπ αμηνπνίλνπ (=φηη ε πξάμε ηνπ απνδνθηκάδεηαη
απφ ηελ έλλνκε ηάμε) ζπλεπάγεηαη βαξχηεξε ελνρή.
2. Γηάθξηζε ηεο πιάλεο πεξί ην άδηθν απφ ζπλαθείο έλλνηεο: Ο ηειψλ ζε πιάλε πεξί ην άδηθν
γλσξίδεη ηα πξαγκαηηθά πεξηζηαηηθά πνπ πιεξνχλ ηελ αληηθεηκεληθή ππφζηαζε ελφο εγθιήκαηνο θαη
ζέιεη λα ηα πξαγκαηψζεη, αιιά ηα αμηνινγεί δηαθνξεηηθά απφ ην λφκν θαη γη' απηφ ζεσξεί ηε
ζπκπεξηθνξά ηνπ επηηξεπηή. ΢ηελ πξαγκαηηθή πιάλε, αληίζεηα, δε γλσξίδεη πνηα πξαγκαηηθά
πεξηζηαηηθά πξαγκαηψλεη θαη γη' απηφ δελ αλαινγίδεηαη ην άδηθν ηεο πξάμεο ηνπ.
ΗΗ. Μνξθέο εκθάληζεο ηεο πιάλεο πεξί ην άδηθν.
1. Αξλεηηθή θαη ζεηηθή πιάλε πεξί ην άδηθν: ΑΡΝΖΣΗΚΖ => φηαλ ν δξάζηεο δε γλσξίδεη
θαζφινπ φηη ε πξάμε ηνπ απνδνθηκάδεηαη απφ ην δίθαην, δειαδή αγλνεί ηε ζρεηηθή απαγφξεπζε- π.ρ.
ν Α αγνξάδεη θαη νδεγεί πνδήιαην ρσξίο άδεηα θπθινθνξίαο, ρσξίο λα μέξεη φηη απηφ ηηκσξείηαη κε
πξφζηηκν. / ΘΔΣΗΚΖ => ν δξάζηεο πηζηεχεη εζθαικέλα, αθνχ απαζρνιήζεθε κε ην δήηεκα, φηη έρεη
δηθαίσκα λα ηειέζεη ηελ πξάμε- π.ρ. ν Β θνιιάεη δηαθεκηζηηθέο αθίζεο ζε δεκφζηα θηίξηα,
πηζηεχνληαο φηη είλαη λφκηκν, αθνχ ν Γ ηνλ δηαβεβαίσζε φηη 'φινη ην θάλνπλ'. ΢ΤΜΠΔΡΑ΢ΜΑ => ε
απνπζία νπνηαζδήπνηε ζθέςεο φηη ε πξάμε αμηνινγείηαη αξλεηηθά, θαζψο θαη ε ζεηηθή πεπνίζεζε φηη
ε πξάμε είλαη επηηξεπηή, ζεκειηψλνπλ πιάλε πεξί ην άδηθν.
2. Άκεζε θαη έκκεζε πιάλε πεξί ην άδηθν: ΑΜΔ΢Ζ => φηαλ ν δξάζηεο ππνιακβάλεη φηη ε πξάμε
ηνπ είλαη γεληθψο επηηξεπηή, δειαδή πιαλάηαη σο πξνο ηελ χπαξμε ηεο απαγφξεπζεο ΗΗ ΔΜΜΔ΢Ζ
=> α) όηαλ ν δξάζηεο γλσξίδεη όηη ε πξάμε ηνπ απαγνξεύεηαη, όκσο λνκίδεη όηη ζηε ζπγθεθξηκέλε
πεξίπησζε επηηξέπεηαη θαη' εμαίξεζε, επεηδή ππάξρεη ιόγνο άξζεο ηνπ αδίθνπ (π.ρ. ν αιινδαπφο
Α, ζηε ρψξα ηνπ νπνίνπ επηηξέπεηαη ν ζσκαηηθφο θνιαζκφο, ξαπίδεη ηε γπλαίθα ηνπ επεηδή ληχζεθε
άζεκλα, ζεσξψληαο φηη ε πξάμε ηνπ είλαη ζχλλνκε θαη ζηελ Διιάδα) / β) όηαλ ν δξάζηεο πιαλάηαη
σο πξνο ηα όξηα ηεο απαγόξεπζεο, δειαδή σο πξνο ηελ έθηαζε εθαξκνγήο ελφο ππαξθηνχ ιφγνπ
άξζεο ηνπ αδίθνπ, ν νπνίνο ζηε ζπγθεθξηκέλε δε κπνξεί λα εθαξκνζηεί, επεηδή δε ζπληξέρνπλ φιεο
νη πξνυπνζέζεηο ηνπ- π.ρ. ν Α, αθνχ απνθξνχζεη επίζεζε ιεζηή, ζπλερίδεη λα ηνλ ρηππά, θαίηνη

θείηεηαη αλαίζζεηνο ζην έδαθνο, λνκίδνληαο φηη άκπλα επηηξέπεηαη θαη κεηά ηε ιήμε ηεο επίζεζεο
3. Σν δηαηξεηφ ηεο ζπλείδεζεο ηνπ αδίθνπ: Χο ζπλείδεζε ηνπ αδίθνπ λνείηαη ε γλψζε ηνπ εθάζηνηε
αδίθνπ, αθνχ ε θάζε αμηφπνηλε πξάμε είλαη πξντφλ απηνηεινχο αμηνιφγεζεο απφ ην λνκνζέηε. Έηζη,
ζηελ θαη' ηδέα ζπξξνή, ην γεγνλφο φηη ν δξάζηεο έρεη ζπλείδεζε ηνπ αδίθνπ σο πξνο κία απφ ηηο
πξάμεηο ηνπ, δε ζεκαίλεη φηη γλσξίδεη ην άδηθν θαη ησλ ππφινηπσλ. Ο δξάζηεο, επνκέλσο, πνπ κε κηα
πξάμε ηνπ πξαγκαηψλεη πιείνλεο εηδηθέο ππνζηάζεηο, κπνξεί σο πξνο ηε κία λα έρεη ζπλείδεζε ηνπ
αδίθνπ, ελψ σο πξνο άιιε πιάλε (π.ρ. ν Α δεκνζηεχεη 'ξνδ αγγειίεο', πξαγκαηψλνληαο ηελ
αληηθεηκεληθή ππφζηαζε ηεο δηεπθφιπλζεο αιιφηξηαο αθνιαζίαο θαη ηεο θπθινθνξίαο άζεκλσλ
αληηθεηκέλσλ, ελψ έρεη ζπλείδεζε κφλν ηεο δεχηεξεο. Γηαηξεηή, φκσο, είλαη ε ζπλείδεζε ηνπ αδίθνπ
θαη ζην ζχλζεην έγθιεκα, κε απνηέιεζκα -αλ ππάξρεη πιάλε πεξί ην άδηθν σο πξνο ηε κία πξάμε- λα
εκπνδίδεηαη ε ζηνηρεηνζέηεζή ηνπ, αιιά λα παξακέλεη ην αμηφπνηλν σο πξνο ηε κία (π.ρ. ν Α αθαηξεί
δηα ηεο βίαο θηλεηφ πξάγκα ηνπ νθεηιέηε Β, πξνζβάιινληαο ην δηθαίσκα επηινγήο ηνπ ηειεπηαίνπ
[ΠΚ 380 §1] -> ν Α κπνξεί λα έρεη πιάλε σο πξνο ην παξάλνκν ηεο ζθνπνχκελεο ηδηνπνίεζεο, φρη
φκσο θαη ηεο παξάλνκεο βίαο ή ηεο απηνδηθίαο). Χζηφζν, ε δηαίξεζε ηεο ζπλείδεζεο ηνπ αδίθνπ επί
δηαθεθξηκέλσλ εγθιεκάησλ δελ είλαη δπλαηή, αθνχ ε άγλνηα ηεο έθηαζεο ηνπ αδίθνπ δε ζεκειηψλεη
πιάλε (π.ρ. ν θιέθηεο, πνπ αθαηξεί ηηο απνζθεπέο ηαμηδηψηε ζην ηξέλν, έρνληαο ζπλείδεζε ηνπ
αδίθνπ σο πξνο ην βαζηθφ έγθιεκα ηεο θινπήο, έρεη ζπλείδεζε θαη γηα ην βαξχηεξν άδηθν ηνπ ΠΚ
374 γ'). Όηαλ, φκσο, ν δξάζηεο αγλνεί φηη κε ηελ επηβαξπληηθή πεξίζηαζε πξνζζέηεη επηπιένλ άδηθν,
δηαθνξεηηθήο πνηφηεηαο, ζηε βαζηθή ηνπ πξάμε, ηφηε κπνξεί λα έρεη ζπλείδεζε ηνπ αδίθνπ κφλν σο
πξνο ην βαζηθφ έγθιεκα => πιάλε σο πξνο ηελ πνηφηεηα ηνπ επηπιένλ αδίθνπ- π.ρ. ν Α εληάζζεηαη
ζε εγθιεκαηηθή νξγάλσζε (βαζηθφ έγθιεκα θαηά ΠΚ 187 §1) θαη πξνκεζεχεηαη ρεκηθά
(επηβαξπληηθή πεξίζηαζε θαηά ΠΚ 187 §4), ρσξίο λα μέξεη φηη απηφ επηβαξχλεη ην άδηθν ηεο
ζπκπεξηθνξάο ηνπ.
ΗΗΗ. Ζ πιάλε πεξί ηηο πξαγκαηηθέο πξνυπνζέζεηο ππαξθηνχ ιφγνπ άξζεο ηνπ αδίθνπ: Τη γίλεηαη
όηαλ ν δξάζηεο λνκίδεη όηη ζπληξέρνπλ νη πξαγκαηηθέο πξνϋπνζέζεηο ελόο ππαξθηνύ ιόγνπ άξζεο
ηνπ αδίθνπ, νη νπνίεο -αλ πξάγκαηη ζπλέηξεραλ- ζα νδεγνύζαλ ζε άξζε ηνπ αδίθνπ; Δδψ, ν
δξάζηεο πιαλάηαη σο πξνο ηα πξαγκαηηθά πεξηζηαηηθά θαη φρη σο πξνο ηηο αμηνινγήζεηο ηνπ
λνκνζέηε (π.ρ. ν Α λνκίδεη φηη ζην δηπιαλφ ζπίηη μέζπαζε θσηηά· ζπάεη ηελ πφξηα [=θζνξά μέλεο
ηδηνθηεζίαο] θαη εηζβάιιεη ζε απηφ [=δηαηάξαμε νηθηαθήο εηξήλεο], πξνθεηκέλνπ λα ζψζεη ηνπο
ελνίθνπο. Σειηθά, δηαπηζηψλεη φηη νη θαπλνί ήηαλ απφ ην ηδάθη). Γελ πξφθεηηαη γηα πξαγκαηηθή πιάλε,
δηφηη ηα πξαγκαηηθά πεξηζηαηηθά σο πξνο ηα νπνία πιαλάηαη ν δξάζηεο ζπγθξνηνχλ ηηο πξνυπνζέζεηο
ελφο ιφγνπ άξζεο ηνπ αδίθνπ θαη φρη ηεο αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο ηνπ νηθείνπ εγθιήκαηνο· δελ
πξφθεηηαη νχηε γηα πιάλε πεξί ην άδηθν, επεηδή ππνθεηκεληθά ν πξάηησλ θηλείηαη ζηα φξηα, πνπ
αληηθεηκεληθά επηηξέπεη ε έλλνκε ηάμε. Άξα, ζηελ πιάλε πεξί ηηο πξαγκαηηθέο πξνυπνζέζεηο
ππαξθηνχ ιφγνπ άξζεο ηνπ αδίθνπ ρσξεί ε αλάινγε εθαξκνγή ηνπ ΠΚ 30 §1 -> απνθιείεηαη ε
ηηκψξεζε γηα εθ δφινπ έγθιεκα θαη απνκέλεη λα επηβιεζεί πνηλή γηα ακέιεηα.
ΗV. Δηδηθά δεηήκαηα
1. Πεξηπηψζεηο δηπιήο πιάλεο: α) ζπξξνή πιάλεο πεξί ην άδηθν θαη λνκηδόκελνπ εγθιήκαηνο ->
ζηνηρεηνζεηείηαη φηαλ ν δξάζηεο λνκίδεη φηη ε ζπκπεξηθνξά ηνπ πιεξνί ηελ εηδηθή ππφζηαζε ελφο
εγθιήκαηνο, ελψ αγλνεί φηη -εμ άιισλ ιφγσλ- πιεξνί ηελ εηδηθή ππφζηαζε ελφο άιινπ. ΢ηελ
πεξίπησζε απηή, δελ αλαηξείηαη ε πιάλε πεξί ην άδηθν ηεο άιιεο πξάμεο (π.ρ. ν ζείνο απνπιαλεί ηελ
14,5 εηψλ αληςηά ηνπ, λνκίδνληαο φηη ε απνπιάλεζε παηδηψλ ζηνηρεηνζεηείηαη γηα ειηθίεο θάησ ησλ
14 εηψλ [ΠΚ 339 §1]· ζπγρξφλσο, φκσο, λνκίδεη φηη ε πξάμε ηνπ ηηκσξείηαη σο αηκνκημία). Αλ ν
δξάζηεο ππνιακβάλεη φηη ε πξάμε ηνπ είηε πιεξνί άιιε εηδηθή ππφζηαζε απφ ηελ πξαγκαηηθή, είηε

πξνζβάιιεη δηαθνξεηηθφ έλλνκν αγαζφ απφ ην πξαγκαηηθφ, ηφηε ππάξρεη πιάλε πεξί ηελ ππαγσγή /
β) ζπξξνή πιάλεο πεξί ην άδηθν θαη πιάλεο σο πξνο ηηο πξαγκαηηθέο πξνϋπνζέζεηο ελόο ιόγνπ
άξζεο ηνπ αδίθνπ -> πξφθεηηαη γηα πιάλε πεξί ην άδηθν θαη απφ εθεί θαη πέξα καο ελδηαθέξεη αλ
είλαη ζπγγλσζηή ή φρη- π.ρ. ν δξάζηεο λνκίδεη φηη ηειεί ζε άκπλα θαη φηη κπνξεί λα ππεξβεί ην
αλαγθαίν κέηξν ηεο.
2. Ζ ελδερφκελε ζπλείδεζε ηνπ αδίθνπ: Αλ κελ ε άξζε ηεο ακθηβνιίαο σο πξνο ην άδηθν είλαη
αληηθεηκεληθψο δπλαηή (π.ρ. κε αλαδήηεζε θαηάιιειεο λνκηθήο ζπκβνπιήο), ν δξάζηεο νθείιεη λα
απφζρεη απφ ηελ ηέιεζε ηεο πξάμεο κέρξη λα βεβαησζεί γηα ην λφκηκν ή παξάλνκν ραξαθηήξαο ηεο·
εθφζνλ, ινηπφλ, πξνρσξήζεη έρεη ζπλείδεζε ηνπ αδίθνπ, δηφηη έρεη δπλαηφηεηα γλψζεο απηνχ. Όηαλ,
φκσο, νη ακθηβνιίεο δε κπνξνχλ λα αξζνχλ, ηφηε απνθιείεηαη ε ζπλείδεζε ηνπ αδίθνπ- π.ρ. φηαλ ν Α
βαξχλεηαη κε δχν αιιειναπνθιεηφκελα θαζήθνληα. ΠΡΟ΢ΟΥΖ ζηηο εμήο πεξηπηψζεηο => α) όηαλ
ν δξάζηεο γλσξίδεη επαθξηβώο ηηο αμηνινγήζεηο ηεο έλλνκεο ηάμεο, αιιά ακθηβάιιεη γηα ην αλ
ζπληξέρνπλ νη πξαγκαηηθέο πξνϋπνζέζεηο ελόο ππαξθηνύ ιόγνπ άξζεο ηνπ αδίθνπ- π.ρ. ν Α,
αθνχγνληαο θξαπγέο αγσλίαο απφ ην δηπιαλφ δηακέξηζκα, εηζβάιιεη ζ' απηφ γηα λα βνεζήζεη·
παξαβηάδεη ηελ εμψζπξα, θαίηνη ζεσξεί πηζαλφ λα πξνέξρνληαη απφ ηελ ηειεφξαζε, φπσο θαη
ζπκβαίλεη. Έηζη, αλ απνδέρηεθε ην ελδερφκελν λα κε ζπληξέρνπλ απηέο νη πξνυπνζέζεηο, ηφηε
ελεξγεί κε ελδερφκελν δφιν· αλ, πάιη, δε δηέγλσζε ηε κε ζπλδξνκή ηνπο, ρσξίο λα πξνρσξήζεη ζε
επζπλείδεηε έξεπλα, επζχλεηαη γηα ακέιεηα. Αλ, φκσο, παξά ηελ έξεπλα, δελ θαηέζηε δπλαηφ λα
δηαγλψζεη φηη νη πξνυπνζέζεηο ζπληξέρνπλ, δελ ππάξρεη πεξηζψξην νχηε γηα επζχλε απφ ακέιεηα / β)
όηαλ ν δξάζηεο ζεσξεί σο ελδερόκελε ηελ αληίζεζε ηεο πξάμεο ηνπ πξνο ην δίθαην θαη ηελ
απνδέρεηαη. ΢ηελ πεξίπησζε απηή, επί ακθηβνιηψλ σο πξνο ην άδηθν, ε ζπλείδεζε πθίζηαηαη εθφζνλ
ππάξρεη δπλαηφηεηα γλψζεο ηνπ αδίθνπ, αζρέησο αλ ν δξάζηεο απνδέρηεθε ή φρη ηελ πξνζβνιή ηνπ
έλλνκνπ αγαζνχ.
3. Ζ πιάλε πεξί ηελ ππαγσγή: ΢ηνηρεηνζεηείηαη φηαλ ν δξάζηεο γλσξίδεη κελ πιήξσο ηα πξαγκαηηθά
πεξηζηαηηθά, πνπ πξαγκαηψλεη, φκσο -επεηδή εξκελεχεη εζθαικέλα θάπνην ζηνηρείν ηεο
αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο ηνπ εγθιήκαηνο- λνκίδεη φηη ε ζπκπεξηθνξά ηνπ δελ ππάγεηαη ζηνλ θαλφλα
πνπ πξνβιέπεη ην ζρεηηθφ έγθιεκα (π.ρ. ν ζακψλαο ηαβέξλαο ζβήλεη γξακκέο απφ ην ζνπβέξ, πνπ
έδεηρλαλ πφζα πνηήξηα κπχξαο θαηαλαιψζεθαλ, θαη ζηελ απνινγία ηνπ γηα ηέιεζε πιαζηνγξαθίαο
ηζρπξίδεηαη φηη δελ ήμεξε φηη απηά ήηαλ 'έγγξαθα' θαηά ΠΚ 216). Ζ πιάλε πεξί ηελ ππαγσγή
δηαθξίλεηαη απφ ηελ πξαγκαηηθή πιάλε, δηφηη ν δξάζηεο γλσξίδεη ηε ζεκαζία ηεο πξάμεο ηνπ (π.ρ. ν
δηθεγφξνο εθ πξνζέζεσο παξέρεη λνκηθή ζπκβνπιή ζηνλ θαηεγνξνχκελν, έρνληαο μεράζεη φηη πξηλ 10
ρξφληα είρε θάλεη ην ίδην θαη γηα ηνλ ελάγνληα ηεο ζπγθεθξηκέλεο ππφζεζεο- ΠΚ 233). Ζ πιάλε πεξί
ηελ ππαγσγή είλαη λνκηθά αδηάθνξε, εθηφο αλ ε εζθαικέλε εξκελεία ηνπ ζηνηρείνπ ηεο
αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο άγεη θαη ζε πιάλε πεξί ην άδηθν (π.ρ. ην ζχκα θινπήο, πνπ 2 κέξεο κεηά
ζπλαληά ηνλ δξάζηε θαη ηνπ επηηίζεηαη, πιαλάηαη σο πξνο ηελ εξκελεία ηεο έλλνηαο 'παξνχζα
επίζεζε'). Πιάλε πεξί ηελ ππαγσγή, ηέινο, είλαη δπλαηή ηφζν σο πξνο ηα πεξηγξαθηθά φζν θαη σο
πξνο ηα αμηνινγηθά ζηνηρεία ηεο αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο- π.ρ. ν Α ζθνηψλεη ην βξέθνο κε
ηεξαηνγέλεζε ηεο ζπδχγνπ ηνπ, ππνιακβάλνληαο φηη δελ είλαη 'άλζξσπνο').
4. ΢πλείδεζε ηνπ αδίθνπ επί εγθιεκάησλ εμ ακειείαο; Ζ έξεπλα ηεο πιάλεο πεξί ην άδηθν κπνξεί
λα έρεη ζεκαζία ηφζν ζηελ ελζπλείδεηε ακέιεηα (=ν δξάζηεο πξνβιέπεη σο ελδερφκελε ηελ
πξαγκάησζε ηεο αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο, αιιά αγλνεί φηη ε δηαθηλδχλεπζε, πνπ πξαγκαηψλεη,
απαγνξεχεηαη απφ ην λφκν), φζν θαη ζηελ αζπλείδεηε ακέιεηα [->παξάδεηγκα α) ζπγγλσζηήο
πιάλεο: ν νδεγφο εηζέξρεηαη ζε κνλφδξνκν, δηφηη ζε κπνξνχζε λα δηαθξίλεη ηε ζρεηηθή απαγνξεπηηθή
πηλαθίδα, κε απνηέιεζκα λα ηξαπκαηίζεη άιινλ νδεγφ / β) αζύγγλσζηεο πιάλεο: ν Α ζεκαδεχεη κε
ην πεξίζηξνθφ ηνπ ηνλ νδεγφ Β, ηνλ νπνίν ζεσξεί ανξίζησο χπνπην, πηζηεχνληαο φηη πξάηηεη

ζχλλνκα, κε απνηέιεζκα ην φπιν ηνπ λα εθππξζνθξνηήζεη θαη λα ηξαπκαηίζεη βαξηά ηνλ Β].
5. Ννκηδφκελν έγθιεκα: ΢ηνηρεηνζεηείηαη φηαλ ν πξάηησλ, έρνληαο αθξηβή εηθφλα ησλ πξαγκαηηθψλ
πεξηζηαηηθψλ, λνκίδεη φηη ε ζπκπεξηθνξά ηνπ πιεξνί ηελ εηδηθή ππφζηαζε ελφο εγθιήκαηνο, δειαδή
εκπίπηεη ζην πεδίν εθαξκνγήο ελφο πνηληθνχ θαλφλα. Σν λνκηδφκελν έγθιεκα ζπληζηά αλάζηξνθε
πιάλε πεξί ην άδηθν, ιφγσ ηεο εζθαικέλεο αληίιεςεο πνπ έρεη ν δξάζηεο γηα ην αιεζέο λφεκα ελφο
θαλφλα πνηληθνχ δηθαίνπ.
ΜΟΡΦΔ΢ -> α) πιάλε σο πξνο ηελ ύπαξμε απαγόξεπζεο = ν πξάηησλ λνκίδεη φηη ε πξάμε ηνπ
ηηκσξείηαη, ελψ ζηελ πξαγκαηηθφηεηα δελ είλαη αμηφπνηλε- π.ρ. ν Α λνκίδεη φηη, εμάγνληαο ζηε Γαιιία
1000€, ηειεί 'απαγνξεπκέλε εμαγσγή ζπλαιιάγκαηνο' / β) πιάλε σο πξνο ηα όξηα εθαξκνγήο κηαο
πνηληθήο δηάηαμεο = ν πξάηησλ λνκίδεη φηη κηα πνηληθή δηάηαμε εθαξκφδεηαη θαη ζηελ πεξίπησζή
ηνπ- π.ρ. ν Α αγνξάδεη έλα αθξηβφ ξνιφη ζην Παξίζη θαη, επεηδή δελ ην δειψλεη ζην ηεισλείν, λνκίδεη
φηη έρεη ηειέζεη ιαζξεκπνξία / γ) πιάλε σο πξνο ηελ ύπαξμε ιόγνπ άξζεο ηνπ αδίθνπ = ν πξάηησλ
αγλνεί φηη ε πξάμε ηνπ θαιχπηεηαη απφ ιφγν άξζεο ηνπ αδίθνπ- π.ρ. ν ηαηξφο πξνβαίλεη ζε ηαηξηθψο
ελδεδεηγκέλε άκβισζε, ηεξψληαο φινπο ηνπο θαλφλεο ηνπ ΠΚ 304, αιιά εμαθνινπζεί λα λνκίδεη φηη
ε πξάμε ηνπ είλαη αμηφπνηλε. Ννκηδφκελν έγθιεκα κπνξεί λα ππάξρεη θη επί εγθιεκάησλ
παξάιεηςεο- π.ρ. ν Α λνκίδεη φηη ε παξάιεηςή ηνπ λα εηζέιζεη κε άκεζν θίλδπλν ηεο δσήο ηνπ ζε
θιεγφκελν ζπίηη, γηα λα ζψζεη ηνλ Β, ζπληζηά παξάιεηςε ιχηξσζεο απφ θίλδπλν δσήο (ΠΚ 307).
6. ΢πλείδεζε ηνπ αδίθνπ θαη in dubio pro reo: Όηαλ ππάξρεη ακθηβνιία γηα ην αλ ν δξάζηεο είρε
ζπλείδεζε ηνπ αδίθνπ ηεο πξάμεο ηνπ, ηζρχεη ε αξρή in dubio pro reo. Έηζη, δελ επηηξέπεηαη ε
ζπλείδεζε ηνπ αδίθνπ λα ηεθκαίξεηαη απφ ην γεγνλφο φηη ε άδηθε πξάμε ηειέζηεθε ππαίηηα· ζε
πεξίπησζε δηρνγλσκίαο, ε ελνρή πξέπεη λα ζεσξείηαη ειιείπνπζα.
7. Ζ πεξηζσξηαθή/κε ελαξγήο ζπλείδεζε ηνπ αδίθνπ: Ζ ζπλείδεζε ηνπ αδίθνπ πξέπεη λα

πθίζηαηαη θαηά ην ρξφλν ηέιεζεο ηεο πξάμεο, φρη φκσο θαη λα είλαη δηαξθψο ελαξγήο· αξθεί ν
δξάζηεο λα έρεη ηε δπλαηφηεηα λα αληηιακβάλεηαη αλά πάζα ζηηγκή, ρσξίο ζθέςε, ην άδηθν ηεο
πξάμεο ηνπ.
8. Ζ πιάλε πεξί ην θχξνο ηνπ θαλφλα: ΢ηνηρεηνζεηείηαη φηαλ ν δξάζηεο γλσξίδεη κελ φηη ε πξάμε
ηνπ απαγνξεχεηαη, φκσο πηζηεχεη ζπγρξφλσο φηη ν πνηληθφο θαλφλαο, πνπ παξαβίαζε, είλαη γεληθψο
αλίζρπξνο, είηε επεηδή έρεη θαηαξγεζεί, είηε επεηδή αληηηίζεηαη ζε άιινλ θαλφλα ππέξηεξεο ηππηθήο
ηζρχνο. Ζ πιάλε πεξί ην θχξνο ηνπ θαλφλα απνθιείεη ην άδηθν, εθφζνλ είλαη ζπγγλσζηή.
V. Πφηε ε πιάλε πεξί ην άδηθν είλαη ζπγγλσζηή; Ζ πιάλε πεξί ην άδηθν είλαη ζπγγλσζηή, φηαλ ν
δξάζηεο -φζε επηκέιεηα θη αλ θαηέβαιιε- δε ζα κπνξνχζε λα δηαγλψζεη ηνλ άδηθν ραξαθηήξα ηεο
πξάμεο ηνπ. Γηα ηε δηάγλσζε ηνπ ζπγγλσζηνχ ηεο πιάλεο πεξί ην άδηθν, απνβιέπνπκε απεπζείαο ζην
ηη κπνξνχζε λα πξάμεη ν ζπγθεθξηκέλνο δξάζηεο, πξνθεηκέλνπ λα δηαγλψζεη ην άδηθν ηεο πξάμεο
ηνπ· έηζη, αλ κπνξνχζε λα πξάμεη πεξηζζφηεξα απφ φ,ηη ν κέζνο άλζξσπνο, ε πιάλε ηνπ είλαη
αζχγγλσζηε. Καηά ηαχηα ζπγγλσζηή είλαη ε πιάλε πεξί ην άδηθν ζηηο εμήο πεξηπηψζεηο =>
Α] Αληηθεηκεληθά πξαγκαηηθή δπλαηφηεηα (αθξηβνχο) ελεκέξσζεο -> ζε πεξίπησζε πνπ ν
δξάζηεο είρε δεηήζεη ελεκέξσζε γηα ην ζχλλνκν ηεο πξάμεο ή ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ, ψζηε λα αξζεί
ε πιάλε ηνπ, ε άγλνηά ηνπ είλαη αζχγγλσζηε (π.ρ. ν Β δε ξσηά ην δηθεγφξν ηνπ γηα ακθηζβεηνχκελν
θνξνινγηθφ δήηεκα, θαηεγνξνχκελνο δε ζηε ζπλέρεηα ν δηθεγφξνο βεβαηψλεη φηη -αλ είρε εξσηεζεί-
ζα ηνπ έιεγε ηα ίδηα. Αλ, επνκέλσο, εθείλνο, πνπ παξέιεηςε λα αλαδεηήζεη πιεξνθνξίεο, δε ζα
ειάκβαλε θακία δηαθψηηζε αθφκε θη αλ ην έθαλε, ε πιάλε ηνπ πεξί ην άδηθν είλαη ζπγγλσζηή, ελψ ε
παξάιεηςή ηνπ δελ έρεη λνκηθή επηξξνή.

Β] Δπαξθήο αθνξκή πξνο ελεκέξσζε -> Τθίζηαηαη όηαλ ππάξρεη αληηθεηκεληθή ακθηζβήηεζε γηα
ην επηηξεπηό ηεο πξάμεο / όηαλ ε πξάμε είλαη πξνδήισο επηθίλδπλε (π.ρ. εκπφξην εχθιεθησλ
πιηθψλ), αλήζηθε ή αληηθνηλσληθή / όηαλ ε πξάμε αλάγεηαη ζε έλαλ ηνκέα ηεο θνηλσληθήο
δξαζηεξηόηεηαο, πνπ -θαηά ηελ θνηλή εκπεηξία- ξπζκίδεηαη από ην δίθαην (π.ρ. ν Α αλεγείξεη
νηθνδνκή, ν Β επελεξγεί ζην πεξηβάιινλ) / θαη όηαλ πξόθεηηαη γηα επαγγεικαηηθό ηνκέα ηνπ
πξάηηνληνο (π.ρ. ν Α μεθηλά κηα επαγγεικαηηθή δξαζηεξηφηεηα, ν Β παξάγεη έλα επηθίλδπλν πξντφλ).
Αληίζεηα, ε αθνξκή επαξθνχο ελεκέξσζεο ειιείπεη, αλ ν θαλόλαο πνπ παξαβηάζηεθε είλαη
λενπαγήο θη επιόγσο δελ είρε ελεκεξσζεί ν θαηεγνξνύκελνο / αλ ν ππό θξίζε δξάζηεο είλαη
αιινδαπόο θαη, ζηε ρώξα ηνπ, ε πξάμε γηα ηελ νπνία θαηεγνξείηαη είλαη λόκηκε / ζε πεξηπηώζεηο
καθξνρξόληαο πξαθηηθήο, εθόζνλ ν δξάζηεο δε κπνξνύζε εμ άιισλ ιόγσλ λα γλσξίδεη ην άδηθν
ηεο πξάμεο ηνπ. Έηζη, πξνθχπηεη φηη δπλαηφηεηα δηάγλσζεο ηνπ αδίθνπ θαη απνθπγήο ηεο πιάλεο
ππάξρεη θη φηαλ ν δξάζηεο -θαηά ηελ αλάιεςε κηαο ξπζκηδφκελεο απφ ην δίθαην εηδηθήο
δξαζηεξηφηεηαο- είρε ηε δπλαηφηεηα λα ιάβεη γλψζε ηνπ ζρεηηθνχ λφκνπ => αζχγγλσζηε πιάλε (π.ρ.
ν ηδηνθηήηεο Α δελ είρε θξνληίζεη λα ελεκεξσζεί -θαίηνη κπνξνχζε- γηα ηηο δηαηάμεηο πνπ δηέπνπλ ηε
ιεηηνπξγία ηεο επηρείξεζήο ηνπ, κε απνηέιεζκα λα πσιεί αιθνφι ζε αλειίθνπο).
Γ] Γπλαηφηεηα δηάγλσζεο ηνπ αδίθνπ, βάζεη αηνκηθψλ ηθαλνηήησλ -> Αθνξά ην αλ ν δξάζηεο
έρεη ηελ ηθαλφηεηα λα θαηαλνήζεη ην πεξηερφκελν θαη ηε ζεκαζία ηεο ελεκέξσζεο πνπ έιαβε. Έηζη,
αλ ζηε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε ν δξάζηεο έρεη απμεκέλεο γλψζεηο ή ηθαλφηεηεο (ιφγσ
επαγγέικαηνο, ειηθίαο, κφξθσζεο θ.ά.), πνπ ππεξηείλνπλ απφ απηέο ηνπ κέζνπ θνηλσλνχ θαη ηνπ
επηηξέπνπλ λα δηαγλψζεη ηνλ άδηθν ραξαθηήξα κηαο εηδηθήο παξάβαζεο, ε ηπρφλ πιάλε ηνπ είλαη
αζχγγλσζηε, θαίηνη γηα ην κέζν θνηλσλφ ζα ήηαλ ζπγγλσζηή. Δπεηδή, κάιηζηα, ε ζπλείδεζε ηνπ
αδίθνπ είλαη δηαηξεηή, ε χπαξμε αζσσηηθψλ απνθάζεσλ σο πξνο κία ζπξξένπζα θαη' ηδέα πξάμε δελ
θαζηζηά ζπγγλσζηή ηελ ηπρφλ πιάλε πεξί ην άδηθν θαη σο πξνο ηελ άιιε· θπζηθά, νχηε ε ειπίδα
λνκνζεηηθήο κεηαβνιήο ζπληζηά ζπγγλσζηή λνκηθή πιάλε. Άξα, ζπγγλσζηή είλαη ε πιάλε φηαλ ν
δξάζηεο δελ είρε ιφγν λα ακθηζβεηήζεη ην ζχλλνκν ηεο πξάμεο ηνπ, ελψ αζχγγλσζηε εθφζνλ είρε
επαξθή αθνξκή (π.ρ. όηαλ ακθηβάιιεη γηα ηε λνκηκόηεηα ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ / όηαλ γλσξίδεη
ηελ θνηλσληθή βιαπηηθόηεηα ηεο πξάμεο ηνπ/ όηαλ μέξεη όηη ππάξρνπλ αληηθξνπόκελεο δηθαζηηθέο
απνθάζεηο). Γπλαηφηεηα, πάιη, λα δηαγλψζεη ηνλ άδηθν ραξαθηήξα ηεο πξάμεο ηνπ έρεη ν ππφ θξίζε
δξάζηεο, φηαλ είηε κπνξεί λα ηνλ αληηιεθζεί απηνδπλάκσο είηε κπνξεί λα ηνλ πιεξνθνξεζεί θαηά
ηξφπν αμηφπηζην· έηζη, ζπγγλσζηή είλαη ε πιάλε εθείλνπ πνπ αλαδήηεζε θαη έιαβε πιεξνθφξεζε απφ
αληηθεηκεληθά αμηφπηζην πξφζσπν (π.ρ. δηθεγφξν), εθφζνλ ηνπ εμέζεζε κε πιεξφηεηα θαη αθξίβεηα ηα
πξαγκαηηθά πεξηζηαηηθά.
4. Δηδηθά επί ακθηηαιαληεπφκελεο λνκνινγίαο: Ζ ζπλείδεζε ηνπ αδίθνπ ππάξρεη θαη φηαλ ν ππφ
θξίζε δξάζηεο ηειεί ππνθεηκεληθά ζε ελδερφκελε άγλνηα ηνπ αδίθνπ (=έρεη ππνθεηκεληθή αδπλακία
λα δηαγλψζεη ην ηη ηζρχεη σο δίθαην), αληηθεηκεληθά -φκσο- ε αιεζήο έλλνηα ηνπ λφκνπ κπνξεί λα
δηαγλσζηεί κε θαηαβνιή ηεο ζρεηηθήο πξνζπάζεηαο (π.ρ. πξνζθπγή ζε λνκνκαζή). Γελ ηζρχεη ην ίδην,
αλ ν πξάηησλ αληηθεηκεληθά αδπλαηνχζε λα βξεη ηη ηζρχεη σο δίθαην, ιφγσ αζάθεηαο ηνπ λφκνπ ή
αληηθαηηθήο λνκνινγίαο ζρεηηθά κε ην ζχλλνκν ή κε ηεο πξάμεο ηνπ. Φπζηθά, γηα πιάλε κπνξεί λα
γίλεη ιφγνο κφλν φηαλ ε λνκηθή απαγφξεπζε είλαη αληηθεηκεληθά δεδνκέλε θαηά ην ρξφλν ηέιεζεο ηεο
πξάμεο. ΢πγγλσζηή, επίζεο, πξέπεη λα ζεσξείηαη θαη ε πξάμε ηνπ δξάζηε, εθφζνλ ζηεξίδεηαη ζε
πξνγελέζηεξε δηθαζηηθή απφθαζε πνπ ηνλ αζψσζε γηα ηελ ίδηα ζπκπεξηθνξά, έζησ θη αλ δελ είρε
θξηζεί ακεηαθιήησο. ΑΡΑ -> α) εθόζνλ θαηά ην ρξόλν ηεο εθδίθαζεο, ε λνκηθή αμηνιόγεζε δελ
έρεη παγησζεί, ην δηθαζηήξην -δερόκελν όηη είλαη αμηόπνηλε ε πξάμε- ζα πξέπεη λα ζεσξήζεη
ζπγγλσζηή ηε λνκηθή πιάλε, επεηδή ε δηαπίζησζε ηνπ αιεζνχο λνήκαηνο ηνπ λφκνπ ήηαλ
αληηθεηκεληθά αδχλαηε / β) αλ, όκσο, θαηά ην ρξόλν εθδίθαζεο ηεο πξάμεο, ε λνκηθή αμηνιόγεζε
έρεη παγησζεί ή απνζαθεληζζεί πιήξσο, αληηθεηκεληθά ππάξρεη ε δπλαηόηεηα δηάγλσζεο ηνπ
αδίθνπ· σζηφζν, ε έλλνκε ηάμε δε κπνξεί λα αμηψζεη απφ ην δξάζηε λα αλακείλεη κέρξη λα

ζηαζεξνπνηεζεί ε λνκνινγία. Έηζη, εθφζνλ ε λνκνινγία ήηαλ ακθηηαιαληεπφκελε θαηά ην ρξφλν

ηέιεζεο ηεο πξάμεο, εμέιεηπε ην 'δχλαζζαη άιισο πξάηηεηλ' θαη, επνκέλσο, δελ ππάξρεη νχηε ελνρή.
5. Αλνρή ηεο αξρήο θαη ζπγγλσζηφ ηεο πιάλεο: Όηαλ κηα άδηθε ζπκπεξηθνξά γίλεηαη αλεθηή επί
καθξφ απφ ηηο αξκφδηεο αξρέο, κε απνηέιεζκα λα δεκηνπξγείηαη ζηνλ πνιίηε ε πεπνίζεζε φηη 'δε ζα
γίλεη ηίπνηα' αθφκε θη αλ πξάμεη έηζη, ζπληζηά ζπγγλσζηή πιάλε, ιφγσ ηεο αξρήο ηεο εκπηζηνζχλεο
ηνπ δηνηθνχκελνπ. Όκσο, αλ ν δηνηθνύκελνο δελ εμάληιεζε όιεο ηηο δηαζέζηκεο ζε απηόλ
δπλαηόηεηεο / αλ γλώξηδε όηη ε πξάμε ηνπ είλαη άδηθε, αιιά πίζηεπε όηη έρεη έλα είδνο εζηθνύ
δηθαηώκαηνο, αθνύ 'ην θάλνπλ όινη' / αλ πηζηεύεη όηη δε ζα ζπκβεί ηίπνηα, επεηδή πεξηθξνλεί ην
δίθαην, ηφηε ε πιάλε ηνπ είλαη αζχγγλσζηε. Πάλησο, φηαλ ε αλνρή ηεο δηνίθεζεο δελ πεξηνξίδεηαη ζε
απιή απξαμία, αιιά ζπλνδεχεηαη απφ θάπνηα ζρεηηθή ζπκπεξηθνξά πνπ -θαηά ηηο θνηλσληθέο
αληηιήςεηο- καξηπξεί αλαγλψξηζε ηεο λνκηκφηεηαο ηεο πξάμεο εθ κέξνπο ηεο αξρήο, ηφηε ε πιάλε
ηνπ πξάηηνληα είλαη πάιη ζπγγλσζηή (π.ρ. ν θηεκαηίαο, πνπ ρσξίο άδεηα δηνρεηεχεη απφβιεηα ζε
πνηακφ, πιαλάηαη ζπγγλσζηά πεξί ην άδηθν ηεο πξάμεο ηνπ, αλ ε αξκφδηα αξρή -θαίηνη γλψξηδε ηελ
έιιεηςε άδεηαο- απνδέρεηαη επί καθξφ ηελ θαηαβνιή ησλ ζρεηηθψλ ηειψλ).
§ 24 Ζ ΒΟΤΛΖΣΗΚΖ ΑΓΤΝΑΜΗΑ ΢ΤΜΜΟΡΦΧ΢Ζ΢
Η. Έλλνηα: Γηα ηελ ελνρή, σο πξνζσπηθή απνδνθηκαζία, δελ αξθεί ε ζπλείδεζε ηνπ αδίθνπ, αιιά
απαηηείηαη θαη δπλαηφηεηα ζπκκφξθσζεο ηνπ δξάζηε πξνο ηηο επηηαγέο ηνπ δηθαίνπ, ψζηε λα
ελεξγήζεη ζχλλνκα. Βέβαηα, θάπνηε ν δξάζηεο κηαο ηειεησηηθά άδηθεο πξάμεο, θαίηνη έρεη ηθαλφηεηα
πξνο θαηαινγηζκφ, ππαηηηφηεηα θαη ελαξγή ζπλείδεζε ηνπ αδίθνπ, αδπλαηεί λα ελεξγήζεη ζχκθσλα
κε ηελ πεξί αδίθνπ αληίιεςή ηνπ, ιφγσ δξηκείαο ςπρηθήο πίεζεο. ΢ε απηέο ηηο πεξηπηψζεηο, ν λφκνο -
κε βάζε αληηθεηκεληθά θξηηήξηα- αλαγλσξίδεη φηη δε κπνξεί λα αμηψζεη απφ ηνλ πξάηηνληα λα αξζεί
πάλσ απφ ηα κέηξα ησλ αλζξψπηλσλ δπλαηνηήησλ θαη λα επηδείμεη δχλακε βνπιήζεσο θαη κεγαιείν
ςπρήο πνπ ππεξβαίλνπλ ηε ζεκειηψδε νξκή ηνπ αλζξψπνπ πξνο απηνζπληήξεζε/αιιειεγγχε ζηα
κέιε ηεο νηθνγέλεηάο ηνπ θαη ηνλ νδεγνχλ ζε άξλεζε ηεο ηαπηφηεηάο ηνπ· έηζη, ζεσξείηαη φηη ν
δξάζηεο δελ κπνξεί λα πξάμεη δηαθνξεηηθά θαη φηη δελ ππάξρεη θαηαινγηζκφο (π.ρ. ΠΚ 32 §1, 23 εδ.
β', 25 § 3, 231 §2, 232 §2, 319 §2, 227 §3, 308 §3, 377 §1 εδ. β'). Τη γίλεηαη, όκσο, όηαλ ν δξάζηεο
βξίζθεηαη ζε εμίζνπ ζθνδξή γηα ηα αλζξώπηλα κέηξα ςπρηθή πίεζε, αιιά ζε δηαθνξεηηθή
πεξίπησζε από απηέο πνπ αλαθέξνληαη πεξηνξηζηηθά ζην λόκν; Καη πάιη δελ πθίζηαηαη
θαηαινγηζκφο, δηφηη δηαθνξεηηθά ζα ππήξρε επζεία παξαβίαζε ηεο αξρήο ηεο ελνρήο θαη, ζπλεπψο,
ηεο αξρήο ηνπ ζεβαζκνχ ηεο αλζξψπηλεο αμίαο (΢2 §1)· σο εθ ηνχηνπ, ε κνκθή ελνρήο δε κπνξεί λα
απεπζπλζεί θαηά ηνπ δξάζηε, φηαλ ε ζπκκφξθσζε πξνο ηηο επηηαγέο ηνπ δηθαίνπ δε κπνξεί
αληηθεηκεληθά λα αμησζεί. Σν ίδην ηζρχεη θαη γηα ηα εγθιήκαηα παξαιείςεσο- π.ρ. ην ΠΚ 307 δε
ζηνηρεηνζεηείηαη, αλ ν παξαιείπσλ ζα δηαθηλδχλεπε ηε δσή θαη ηελ πγεία ηνπ γηα άιινλ.
ΗΗ. Ζ θαηάζηαζε αλάγθεο πνπ αίξεη ηνλ θαηαινγηζκφ
1. Οη πξνυπνζέζεηο ηνπ ΠΚ 32: Σαπηίδνληαη κε ηηο πξνυπνζέζεηο ηνπ ΠΚ 25 εθηφο απφ δχν -> α) ε
βιάβε, πνπ απεηιήζεθε, αξθεί λα είλαη αλάινγε πξνο εθείλε πνπ πξνθιήζεθε από ηελ πξάμε ηνπ
δξάζηε / β) ν θνξέαο ηνπ αγαζνύ πνπ δηαζώζεθε πξέπεη λα είλαη είηε ν ίδηνο ν δξάζηεο είηε
ζπγγελήο ηνπ κέρξη ζπγθεθξηκέλν βαζκό (π.ρ. ν Ζ θιέβεη βπηίν λεξνχ γηα λα 'πνηίζεη' ηα πξφβαηά
ηνπ, πνπ δηαθνξεηηθά ζα πέζαηλαλ / ν Γ ζπλδξάκεη ηνλ Δ ζε αλζξσπνθηνλία γηα λα ζψζεη ηε δσή ηνπ,
αθνχ ν Δ ηνλ απεηινχζε κε πηζηφιη / ν Α, ζπλεπηβάηεο ζηε κεραλή ηνπ Β, πεδά γηα λα ζψζεη ηε δσή
ηνπ, κε απνηέιεζκα λα ράζεη ν Α ηελ ηζνξξνπία ηνπ θαη λα ζθνησζεί). Έηζη, αλ ε βιάβε πνπ
πξνθιήζεθε είλαη ζεκαληηθά θαηψηεξε θαηά ην είδνο θαη ηε ζπνπδαηφηεηα απφ ηελ απεηιεζείζα, ην

άδηθν αίξεηαη ζε θάζε πεξίπησζε. Αλ, φκσο, ε πξνθιεζείζα βιάβε είλαη απιψο θαηψηεξε απφ ηελ
επαπεηινχκελε, δελ εθαξκφδεηαη ην ΠΚ 25, αιιά ν θαηαινγηζκφο απνθιείεηαη θαηά ην επηρείξεκα a
majori ad minus. Δπνκέλσο, ην ΠΚ 32 §1 δελ εθαξκφδεηαη φηαλ ην ζπκθέξνλ ζσηεξίαο ηνπ αγαζνχ
ππεξέρεη ζεκαληηθά ηνπ ζπκθέξνληνο πνπ πξνζβιήζεθε, παξά κφλν αλ ε βιάβε πνπ πξνθιήζεθε
είλαη ηζάμηα ή θαηά ηη βαξχηεξε κε απηή πνπ απεηιήζεθε (π.ρ. θνλεχσ ηνλ Β γηα λα απνθχγσ
αθξσηεξηαζκφ ηνπ πνδηνχ κνπ εθ κέξνπο ηνπ -> δελ ππάξρεη αλαινγία αλάκεζα ζηελ επαπεηινχκελε
θαη ηελ πξνθιεζείζα βιάβε· αλ, φκσο, ηνλ θνλεχζσ γηα λα απνθχγσ εγθεθαιηθφ ζάλαην, ηφηε
ππάξρεη αλαινγία). Δπίζεο, απνθιείεηαη ν θαηαινγηζκφο θαη ζηελ πεξίπησζε πνπ ν πξάηησλ, γηα λα
ζψζεη ηε δσή ηνπ, πξνθαιέζεη ην ζάλαην πιεηφλσλ πξνζψπσλ· απηφ ηζρχεη επεηδή ε αλζξψπηλε δσή
δελ ππφθεηηαη ζε θαλελφο είδνπο πνηνηηθή ζηάζκηζε. Παξάιιεια, ζην ΠΚ 32 §1 πξνζδηνξίδεηαη
αληηθεηκεληθά, βάζεη ηεο ζπγγεληθήο ζρέζεο, αλεμάξηεηα απφ ηνλ ςπρηθφ δεζκφ κεηαμχ ηνπο, ν
θχθινο ησλ πξνζψπσλ πνπ αθνξά ε δηάηαμε. Γη' απηφ δεκηνπξγείηαη ην εμήο εξψηεκα: Χσξεί
αλαινγηθή εθαξκνγή ηνπ ΠΚ 32 §1 θαη ππέξ άιισλ πξνζώπσλ, ζηελόηαηα δεκέλσλ κε ην δξάζηε,
αιιά κε ζπκπεξηιακβαλόκελσλ ζηνλ πεξηνξηζηηθώο δηαηππσκέλν θαηάινγν; Ο ιφγνο πνπ ην ΠΚ
32 απνθιείεη ηνλ θαηαινγηζκφ είλαη ε ζθνδξή ςπρηθή πίεζε πνπ πξνθάιεζε αηηησδψο ηελ αδπλακία
ηνπ δξάζηε λα απνθαζίζεη δηαθνξεηηθά· πεξηιακβάλεη, κάιηζηα, ακάρεην ηεθκήξην γηα ηα πξφζσπα
πνπ αλαθέξνληαη πεξηνξηζηηθψο. ΢ηελ πεξίπησζε, ηψξα, πνπ δηαζψδεηαη έλλνκν αγαζφ άιισλ
πξνζψπσλ, δελ εθαξκφδεηαη θάπνην ηεθκήξην, αιιά ζα πξέπεη λα εθηηκεζεί κε αλαγσγή ζηνλ ςπρηθφ
θφζκν ηνπ δξάζηε ην αλ απηφο ζα κπνξνχζε λα πξάμεη δηαθνξεηηθά. Δπηπιένλ, αλ ππήξρε επηφηεξνο
ηξφπνο απνηξνπήο ηνπ θηλδχλνπ, δειαδή ν θίλδπλνο δελ ήηαλ άιισο αλαπφηξεπηνο, ηφηε δε ρσξεί
εθαξκνγή ηνπ ΠΚ 32 (π.ρ. ππεμαίξεζε ρξεκάησλ ηνπ εξγνδφηε, ιφγσ νηθνλνκηθήο αδπλακίαο ηνπ
δξάζηε λα ζεξαπεχζεη ηελ αζζελή ζχδπγφ ηνπ). ΢εκεηψλεηαη φηη ν θίλδπλνο είλαη 'άιισο
αλαπφηξεπηνο', αθφκε θαη φηαλ ν κφλνο ελαιιαθηηθφο ηξφπνο αληηκεηψπηζήο ηνπ είλαη λα ππνβιεζεί
ν πξάηησλ ζε πνηλή (π.ρ. ν Φ απεηιεί ηνλ Α φηη, αλ δελ ςεπδνξθήζεη, ζα δψζεη ζηνλ Λ άζεκλεο
θσηνγξαθίεο ηνπ· εδψ, ν Α φθεηιε λα αξλεζεί ηε καξηπξία ηνπ θη έηζη λα ππνβιεζεί ζε πνηλή θαηά
ΠΚ 169 θαη 225 §2 εδ. β', ψζηε λα απνθχγεη ηελ ςεπδνξθία θαη ηελ πξνζηαζία ηνπ θαηεγνξνπκέλνπ -
> φκσο, ε επηινγή ηεο πνηλήο δε ζεσξείηαη επηφηεξνο ηξφπνο απνηξνπήο ηνπ θηλδχλνπ, άξα, ρσξεί
άξζε ηνπ θαηαινγηζκνχ). Φπζηθά, άξζε ηνπ θαηαινγηζκνχ είλαη αδηάθνξε ε πξνέιεπζε ηνπ
θηλδχλνπ, αθφκε θη αλ είλαη απφ ηξίηνλ (π.ρ. ν Α ζθνηψλεη ηνλ Β, ππφ ηελ απεηιή ηνπ Γ φηη ζα ηνλ
ζθνηψζεη [ηνλ Α]). Παξψλ είλαη ν θίλδπλνο φηαλ θάζε πεξαηηέξσ αλακνλή ελδέρεηαη -θαηά ηελ θνηλή
πείξα- λα απνβεί κνηξαία γηα ην αγαζφ· πάλησο, αλ ππάξρεη νπνηνζδήπνηε δηζηαγκφο, ν πξάηησλ
νθείιεη λα αλακείλεη, πξηλ πιήμεη ακέηνρν ηξίην. Σέινο, ν θίλδπλνο πξέπεη λα απεηιεί ην έλλνκν
αγαζφ πνπ δηαζψδεη ν δξάζηεο 'ρσξίο δηθή ηνπ ππαηηηφηεηα'· αλ ν θίλδπλνο νθείιεηαη ζε ππαηηηφηεηα
άιινπ, αθφκε θαη ζπγγεληθνχ ηνπ πξνζψπνπ, ππέξ ηνπ νπνίνπ επελέβε ν πξάηησλ, ν θαηαινγηζκφο
απνθιείεηαη (π.ρ. ν παηέξαο ηνπ Α παίξλεη ην κνλαδηθφ ζσζίβην απφ ηνλ Β θαη ην δίλεη ζηνλ γην ηνπ,
παξά ην φηη ν ηειεπηαίνο πξνθάιεζε ην αηχρεκα).
2. Ζ αλάινγε εθαξκνγή ηνπ ΠΚ 23 §2-3
2.1 Σν θαζήθνλ ηνπ δξάζηε λα εθηεζεί ζε θίλδπλν: Ο θαηαινγηζκφο δελ απνθιείεηαη, αλ ν δξάζηεο
είρε θαζήθνλ λα εθηεζεί ζηνλ θίλδπλν, αιιά θαη φηαλ ην θαζήθνλ απηφ βαξχλεη ην ζπγγεληθφ
πξφζσπν ππέξ ηνπ νπνίνπ ελεξγεί. Τη γίλεηαη, όκσο, αλ θηλδπλεύεη ζπγγεληθό πξόζσπν ηνπ
ππνρξένπ λα εθηεζεί ζηνλ θίλδπλν; Καηά κία άπνςε, ν απνθιεηζκφο ηνπ θαηαινγηζκνχ ηνπ
ππνρξένπ λα εθηεζεί ζηνλ θίλδπλν δελ επεξεάδεηαη (π.ρ. λαπαγνζψζηεο αθαηξεί ην κνλαδηθφ ζσζίβην
απφ ηνλ Α, γηα λα ην δψζεη ζηνλ θηλδπλεχνληα παηέξα ηνπ). Καηά άιιε άπνςε, ην θαζήθνλ ηνπ
πξάηηνληνο λα εθηεζεί ζηνλ θίλδπλν ζπκπαξαζχξεη θαη ηα ζπγγεληθά ηνπ πξφζσπα (π.ρ. ν
ππξνζβέζηεο δε ζπγρσξείηαη, αλ εγθαηαιείςεη ηε δηάζσζε γηα λα ζψζεη ηελ θηλδπλεχνπζα κεηέξα
ηνπ).

2.2 Ζ ππέξβαζε ησλ νξίσλ ηεο θαηάζηαζεο αλάγθεο: ΢ε πεξίπησζε ππέξβαζεο ησλ νξίσλ ηεο
θαηάζηαζεο αλάγθεο, εθαξκφδεηαη ην ΠΚ 23· έηζη, αλ ε ππέξβαζε έγηλε απφ θφβν ή ηαξαρή, ε πξάμε
κέλεη αηηκψξεηε. Πάλησο, ζηελ πεξίπησζε ηεο θαηάζηαζεο αλάγθεο ηνπ ΠΚ 32, ε πξάμε παξακέλεη
άδηθε θαη επηηξέπεηαη άκπλα ελαληίνλ ηεο.
2.3 ΢πκκεηνρή ηξίηνπ, κε ζπλδεφκελνπ κε ζπγγεληθή ζρέζε: Ζ άξζε ηνπ θαηαινγηζκνχ σθειεί
κφλνλ εθείλνλ, ζην πξφζσπν ηνπ νπνίνπ ηεθκαίξεηαη ε ςπρηθή πίεζε (π.ρ. ν Α πξνθαιεί κε θσλέο
ζηνλ θηλδπλεχνληα Β ηελ απφθαζε λα εθβάιεη απφ ηε ζαλίδα ηνπ ηνλ Γ -> ν Α είλαη εζηθφο
απηνπξγφο ζε αλζξσπνθηνλία εθ πξνζέζεσο, ε νπνία -φκσο- δελ θαηαινγίδεηαη ζηνλ απηνπξγφ Β).
3. Ζ λνκηδφκελε θαηάζηαζε αλάγθεο ηνπ ΠΚ 32: ΢πκβαίλεη ελίνηε νη πξαγκαηηθέο πξνυπνζέζεηο

ηνπ ΠΚ 32 §1 λα κε ζπληξέρνπλ, αιιά ν δξάζηεο, απφ εζθαικέλε γλψζε ηεο πξαγκαηηθφηεηαο, λα
ηηο ππνιακβάλεη σο δεδνκέλεο θαη ππφ ην θξάηνο ςπρηθήο πίεζεο (ε νπνία ζα απέθιεηε ηνλ
θαηαινγηζκφ θαη' ακάρεην ηεθκήξην), λα πξνζβάιεη έλα έλλνκν αγαζφ, πξνθεηκέλνπ λα ζψζεη έλα
αλάινγεο ζπνπδαηφηεηαο δηθφ ηνπ ή ζπγγεληθνχ ηνπ πξνζψπνπ, ην νπνίν -φκσο- δελ θηλδπλεχεη (π.ρ.
ν Α ξίρλεη ηνλ Β ζηε ζάιαζζα γηα λα ζψζεη ηε δηθή ηνπ δσή, λνκίδνληαο φηη ε ζαλίδα ρσξάεη έλαλ,
ελψ ρσξνχζε δχν). ΢ηελ πεξίπησζε απηή, δελ ππάξρεη ακάρεην ηεθκήξην αδπλακίαο ζπκκφξθσζεο
νχηε ρσξεί αλαινγηθή εθαξκνγή ηνπ ΠΚ 32 §1. Απηά, φκσο, δε ζεκαίλνπλ φηη δελ είκαη δπλαηφο ν
απνθιεηζκφο ηνπ θαηαινγηζκνχ, δηφηη ε ςπρηθή πίεζε ζηελ νπνία βξίζθεηαη ν δξάζηεο είλαη ίδηα, είηε
είλαη πξαγκαηηθφο ν θίλδπλνο είηε φρη· εμάιινπ, ν λνκνζέηεο απνβιέπεη ζηελ ςπρηθή πίεζε θαζ' απηή
θαη φρη ζηελ πξαγκαηηθή ζπλδξνκή ησλ πξνυπνζέζεσλ (-> • νδεγνύλ ην δξάζηε ζε κηα ηδηάδνπζα
ςπρηθή θαηάζηαζε / • αμηνινγνύκελεο ζεηηθά από ην δίθαην, εκθαλίδνπλ ην δξάζηε σο άμην
ζπγγλώκεο) πνπ ηε ζεκειηψλνπλ. ΢εκαζία έρεη, θπζηθά, ε δηαπίζησζε αλ ν δξάζηεο κπνξνχζε in
concreto λα ππεξληθήζεη ηελ ςπρηθή πίεζε ή φρη. ΢ην ζεκείν απηφ δεκηνπξγείηαη ην εμήο δήηεκα: Κη
αλ ν δξάζηεο, θαηαβάιινληαο ηελ πξνζήθνπζα πξνζνρή, κπνξνύζε λα απνθύγεη ηελ πιάλε; Οξζφ
είλαη λα δερηνχκε φηη, φηαλ ν δξάζηεο κπνξνχζε λα απνθχγεη ηελ πιάλε, ε ςπρηθή πίεζε ζηελ νπνία
πεξηήιζε δελ ηνλ σθειεί· γη' απηφ ζα ηηκσξεζεί γηα ην εθ δφινπ έγθιεκα πνπ ηέιεζε (π.ρ. ε
δηθεγφξνο Β, λνκίδνληαο φηη ηελ παξαθνινπζνχλ εηζβάιιεη ζην ζπίηη ηεο Γ, γηα λα πξνζηαηεπζεί ->
ζηνηρεηνζεηείηαη εθ δφινπ δηαηάξαμε ηεο νηθηαθήο εηξήλεο) . Αλ, φκσο, ε πιάλε ηνπ ήηαλ
δηθαηνινγεκέλε, ηφηε απνθιείεηαη ν θαηαινγηζκφο (π.ρ. ε ππεξήιηθε Α, λνκίδνληαο φηη νη δπλαηνί
θξαδαζκνί ηνπ εδάθνπο, πνπ πξνθαιεί εθζθαθέαο, είλαη ζεηζκφο, ζπξψρλεη θαη ηξαπκαηίδεη ηελ
επίζεο ππεξήιηθε αδειθή ηεο, θαζψο πξνζπαζεί παληθφβιεηε λα ζψζεη ηε δσή ηεο). Σέινο, εθείλνο
πνπ αγλνεί φηη πξνθάιεζε ππαίηηα ηνλ θίλδπλν, ή φηη ην πξφζσπν πνπ ζψδεη ζε βάξνο άιινπ είρε
θαζήθνλ λα εθηεζεί ζηνλ θίλδπλν, δελ θξίλεηαη βάζεη ηνπ ΠΚ 32 §1, αιιά κπνξεί λα θξηζεί
ζπγρσξεηένο αλ δε κπνξνχζε λα πξάμεη αιιηψο (π.ρ. ν θαπληζηήο, πνπ -ρσξίο λα ην αληηιεθζεί, βάδεη
θσηηά ζην δάζνο, ζψδεη ηνλ εαπηφ θαη ηελ νηθνγέλεηά ηνπ ζε βάξνο άιινπ / ν παηέξαο ηεο λεαξήο
Δηζαγγειέσο δηαθφπηεη ζπλεδξίαζε, γηα λα ηε ζψζεη απφ απεηιέο ηξνκνθξαηψλ, αγλνψληαο φηη απηή
έρεη θαζήθνλ λα εθηεζεί ζηνλ θίλδπλν).
ΗΗΗ. Ζ ππέξβαζε ησλ νξίσλ ηεο λνκηδφκελεο άκπλαο θαη ηεο λνκηδφκελεο θαηάζηαζεο αλάγθεο:
π.ρ. ν Α, ζέινληαο λα αζηεηεπζεί ζε βάξνο ηνπ Β, πνπ είρε πέζεη πνιιέο θνξέο ζχκα ιεζηείαο, εηζδχεη
ζην ζπίηη ηνπ ηειεπηαίνπ θαη κε ην πξφζσπν θαιπκκέλν· ν Β ηνλ ππξνβνιεί ελζηηθησδψο ζηα πφδηα
θαη ηνλ ηξαπκαηίδεη -> αλ ε επίζεζε ήηαλ αιεζηλή, ζα αξθνχζε ν Β λα ηνλ απνθξνχζεη κε γξνζηέο
ηνπ, λα ππξνβνιήζεη ζηνλ αέξα θ.ά. ΢ηελ πεξίπησζε απηή, επηβάιιεηαη ε πνηλή ηνπ εμ ακειείαο
εγθιήκαηνο. Αλ, φκσο, ε ππέξβαζε νθείιεηαη ζε θφβν ή ηαξαρή απνθιείεηαη ν θαηαινγηζκφο, δηφηη ε
ςπρηθή πίεζε πνπ πθίζηαηαη ν δξάζηεο είλαη ίδηα, είηε ζπλέηξερε πξάγκαηη θαηάζηαζε άκπλαο είηε
φρη.

ΗV. Ζ αδπλακία ζπκκφξθσζεο ζηα εμ ακειείαο εγθιήκαηα: Σελ ππνθεηκεληθή ακέιεηα απνθιείεη
κφλν ε αληηθεηκεληθή αδπλακία ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ δξάζηε λα θαηαβάιεη ηελ πξνζήθνπζα πξνζνρή
(π.ρ. ιφγσ άγλνηαο, ζσκαηηθνχ ή ςπρηθνχ ειαηηψκαηνο). Ζ εζηθή αδπλακία, αληίζεηα, δελ απνθιείεη
ηελ ακέιεηα σο κνξθή ππαηηηφηεηαο, φκσο κπνξεί λα απνθιείζεη ηε κνκθή ηεο ελνρήο, αλ θξηζεί φηη
ζεκειηψλεη αδπλακία ζπκκφξθσζεο (π.ρ. ν ακαμάο νδεγεί ηελ άκαμα κε κεγάιε ηαρχηεηα, θαίηνη
έλαο απφ ηνπο ίππνπο δπζηξνπεί, πξάγκα πνπ δπζρεξαίλεη ηελ αθηλεηνπνίεζε ηνπ νρήκαηνο· ηειηθά,
ηξαπκαηίδεη έλαλ πεδφ => ππάξρεη ππνθεηκεληθή ακέιεηα, αιιά φρη δπλαηφηεηα ζπκκφξθσζεο, δηφηη ε
αδπλακία ηνπ είλαη εζηθή.
V. Απνθιεηζκφο ηνπ θαηαινγηζκνχ πέξαλ ηνπ ζεηηθνχ δηθαίνπ
1. Ζ ζχγθξνπζε θαζεθφλησλ πνπ απνθιείεη ηνλ θαηαινγηζκφ πέξαλ ηνπ ζεηηθνχ δηθαίνπ: Αλ ν
πξάηησλ επηιέμεη λα πξνθαιέζεη ην ζάλαην ιηγφηεξσλ γηα λα ζψζεη ηε δσή πιεηφλσλ αηφκσλ, δελ
εθαξκφδεηαη ην ΠΚ 32, φκσο κπνξεί λα ζεκειησζεί ιφγνο απνθιεηζκνχ ηνπ θαηαινγηζκνχ πέξαλ ηνπ
ζεηηθνχ δηθαίνπ, εθφζνλ δελ ππήξρε επηφηεξνο ηξφπνο ζσηεξίαο ησλ πνιιψλ θαη απηφο ήηαλ ν
ζθνπφο ηνπ πξάηηνληα. Σν ίδην ηζρχεη θη φηαλ ην παξαβηαδφκελν λνκηθφ θαζήθνλ είλαη
ζεκαληηθφηεξν ηνπ δηαθπιαηηφκελνπ- π.ρ. ν δηθεγφξνο δελ αλαγγέιιεη ηε ζρεδηαδφκελε απφ ηνλ
εληνιέα ηνπ αλζξσπνθηνλία, γηα λα ηεξήζεη ην δηθεγνξηθφ απφξξεην.
2. ΢χγθξνπζε εζηθνχ θαη λνκηθνχ θαζήθνληνο: Ζ ηέιεζε άδηθεο πξάμεο, πξνθεηκέλνπ λα

ζπκκνξθσζεί ν δξάζηεο πξνο έλα εζηθφ θαζήθνλ, κπνξεί λα απνθιείεη ηνλ θαηαινγηζκφ, ιφγσ
αδπλακίαο ζπκκφξθσζεο- π.ρ. ηξνραία παξάβαζε, πξνθεηκέλνπ λα παξαβξεζεί ν δξάζηεο εγθαίξσο
ζηελ θεδεία ζηελνχ ζπγγελνχο.
3. Ο εθ πεπνηζήζεσο θαη ν ζπλεηδεζηαθφο δξάζηεο: Αλ ν δξάζηεο έρεη κελ ηελ ηθαλφηεηα λα

δηαγλψζεη ηε γεληθή δεζκεπηηθφηεηα ηνπ θαλφλα δηθαίνπ πνπ παξαβηάδεη, πηζηεχεη φκσο, ιφγσ ησλ
πνιηηηθψλ, ζξεζθεπηηθψλ, εζηθψλ, θνηλσληθψλ αληηιήςεψλ ηνπ, φηη ν θαλφλαο δελ δεζκεχεη εηδηθά
απηφλ, ε ζπλείδεζε ηνπ αδίθνπ παξακέλεη αθέξαηε. Όπνηνο, ινηπόλ, πηζηεύεη όηη έρεη ην εζηθό
δηθαίσκα (=εθ πεπνηζήζεσο δξάζηεο- π.ρ. νη θίιαζινη πνπ απνθιείνπλ ηελ εζληθή νδφ, επεηδή
αδηθήζεθε ε νκάδα ηνπο απφ ηε δηαηηεζία [ΠΚ 292, 330, 431) ή θαη εζηθό θαζήθνλ (ζπλεηδεζηαθόο
δξάζηεο) λα ηειέζεη ηελ πξάμε, πξάηηεη κε πιήξε ζπλείδεζε ηνπ αδίθνπ. Με άιια ιόγηα, ν εθ
πεπνηζήζεσο δξάζηεο πηζηεύεη όηη δηθαηνύηαη λα ηειέζεη ηελ πξάμε, ελώ ν ζπλεηδεζηαθόο δξάζηεο
όηη νθείιεη λα ηελ ηειέζεη (-> θπξηαξρείηαη απφ κηα αλέλδνηε, αλειαζηηθή θαη αθαηακάρεηε
ζπλεηδεζηαθή επηηαγή. Οη πξάμεηο ηνπ εθπνξεχνληαη απφ ηνλ 'ππξήλα ηεο εζηθήο πξνζσπηθφηεηάο
ηνπ', ψζηε δε δχλαηαη λα κελ ηηο ηειέζεη, ρσξίο λα πεξηέιζεη ζε ζνβαξή ζπλεηδεζηαθή θαηάζηαζε
αλάγθεο). Δλφςεη ηεο αλππέξβιεηεο ζπλεηδεζηαθήο ζχγθξνπζεο πνπ βαξχλεη ηελ πξάμε ηνπ δξάζηε,
απνθιείεηαη ν θαηαινγηζκφο ηεο ζηελ ελνρή ηνπ, αθνχ ιφγσ ηεο αθφξεηεο ςπρηθήο πίεζεο ππφ ηελ
νπνία απηφο ηειεί, ε έλλνκε ηάμε δε κπνξεί λα αμηψζεη απφ απηφλ ζπκκφξθσζε πξνο ηηο επηηαγέο ηνπ
δηθαίνπ. Ο ιφγνο, επνκέλσο, γηα ηνλ νπνίν ρσξεί απνθιεηζκφο ηνπ θαηαινγηζκνχ, έγθεηηαη ζην φηη ε
ηπρφλ παξαβίαζε, εθ κέξνπο ηνπ δξάζηε, ηεο ζπλεηδεζηαθήο επηηαγήο, νδεγεί ζε άξλεζε ηεο
ηαπηφηεηάο ηνπ θαη θαηαηζρχλε. Σα αλσηέξσ γίλνληαη δεθηά θαη ζε εγθιήκαηα παξάιεηςεο- π.ρ.
αληηξξεζίαο ζπλείδεζεο πνπ αξλείηαη λα ζηξαηεπζεί θαη λα ππεξεηήζεη ελαιιαθηηθή ζεηεία.
4. Ζ αθαηακάρεηε επηβνιή άιινπ πξνζψπνπ: Ζ δπλαηφηεηα ζπκκφξθσζεο κπνξεί λα αίξεηαη θη

φηαλ ν πξάηησλ ηειεί ππφ ηελ αθαηακάρεηε επηβνιή άιινπ πξνζψπνπ, ψζηε ε πξνβνιή
νπνηαζδήπνηε αληίξξεζεο λα είλαη γη' απηφλ αδηαλφεηε (π.ρ. ν 15ρξνλνο Α ηειεί ππφ ηε δηαξθή
ηξνκνθξαηία ηνπ παηέξα ηνπ· έηζη, δελ ηνικά λα ηνπ θέξεη αληίξξεζε αθφκε θη φηαλ ηνλ δηαηάδεη λα
ηειέζεη θινπή). Δδψ αλήθνπλ πεξηπηψζεηο πνπ δε κπνξνχλ λα ππαρζνχλ ζην ΠΚ 32 §1, ζπλήζσο

επεηδή δελ ππάξρεη παξψλ θίλδπλνο ή ην έλλνκν αγαζφ πνπ δηαζψδεηαη είλαη θαηψηεξν ηνπ
πξνζβαιιφκελνπ, αιιά ν ςπρνινγηθφο θαηαλαγθαζκφο είλαη ν ίδηνο.
5. 'Πιχζε εγθεθάινπ': Δίλαη ε εθαξκνγή ηερληθψλ θαηαλαγθαζκνχ ζε κηα παξαηεηακέλε ρξνληθή

πεξίνδν, κε ζθνπφ λα ελζηεξληζηεί ην πξφζσπν πνπ ηηο πθίζηαηαη ζπγθεθξηκέλεο πεπνηζήζεηο ηνπ
εμαλαγθάδνληνο. Απνθιείεηαη ε δπλαηφηεηα ζπκκφξθσζεο, δηφηη ν καθξνρξφληνο θαη δξαζηηθφο
θαηαλαγθαζκφο πξνθαιεί ηφζν βαζεηά αιινίσζε ηεο πξνζσπηθφηεηαο, ψζηε ε ηέιεζε ηεο αμηφπνηλεο
πξάμεο λα ζεσξείηαη σο θάηη θπζηθφ ή επηβεβιεκέλν (=>ε δπλαηφηεηα αληίζηαζεο ππεξβαίλεη ην
δχλαζζαη ηνπ κέζνπ αλζξψπνπ).
6. Ο 'εγθιεκαηηθφο θνηλσληθφο πεξίγπξνο' θαη ε 'δηαπνιηηηζκηθή ζχγθξνπζε θαλφλσλ': ΢πλαθήο

πξνο ηελ 'πιχζε εγθεθάινπ' είλαη θαη ε καθξφρξνλε έθζεζε ηνπ δξάζηε ζε εγθιεκαηνγφλν
θνηλσληθφ πεξηβάιινλ, πνπ πξνθαιεί έλα είδνο θαηαλαγθαζηηθνχ εζηζκνχ ζην έγθιεκα (π.ρ. ν Α
κεγαιψλεη ζε γεηηνληά θπξηαξρνχκελε απφ ζπκκνξίεο). 'Γηαπνιηηηζκηθή ζχγθξνπζε θαλφλσλ', πάιη,
ππάξρεη φηαλ ν δξάζηεο, πνπ γλσξίδεη φηη θαηά ηε λνκνζεζία ηεο ρψξαο φπνπ πξάηηεη ε ζπκπεξηθνξά
ηνπ είλαη άδηθε, εληνχηνηο νη πνιηηηζκηθέο ηνπ αληηιήςεηο θαη ηα βαζηά ξηδσκέλα ήζε αζθνχλ
θαηαζιηπηηθή ςπρηθή πίεζε, ηελ νπνία ελίνηε δε κπνξεί λα ππεξβεί (π.ρ. ν κνπζνπικάλνο ρηππά ηε
17ρξνλε θφξε ηνπ, επεηδή θφξεζε κίλη θνχζηα). Σέινο, ζε απηέο ηηο πεξηπηψζεηο, ν ηπρφλ
απνθιεηζκφο ηεο ελνρήο, ιφγσ αδπλακίαο ζπκκφξθσζεο, είλαη αλεπίηξεπηνο.
§25 Ζ ΑΠΟΠΔΗΡΑ (ΠΚ 42)
Ζ εγθιεκαηηθή απφθαζε σο ζηνηρείν ηεο απφπεηξαο: Δγθιεκαηηθή απφθαζε είλαη ε απφθαζε ηνπ
δξάζηε λα ηειέζεη θαθνχξγεκα ή πιεκκέιεκα. Γηα ηελ χπαξμή ηεο απαηηείηαη δφινο σο πξνο φια ηα
ζηνηρεία ηεο αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο ηνπ εγθιήκαηνο θαη βνχιεζε πξαγκάησζεο απηψλ (αληίζεηα
παξαδείγκαηα πνπ δε ζπληζηνχλ απφπεηξα-> ν θπλεγφο ππξνβνιεί θαηά ηνπ Β πνπ θηλείηαη πίζσ απφ
ηνπο ζάκλνπο, λνκίδνληαο φηη είλαη ζήξακα / ν εθβηαζηήο, πνπ νδεγεί ην απηνθίλεηφ ηνπ θαηά ηνπ
παζφληνο γηα λα ηνλ ηξνκνθξαηήζεη, ρσξίο λα επηδηψθεη νχηε λα απνδέρεηαη ηελ πξφθιεζε
ζσκαηηθήο βιάβεο, πεξλά απφ δίπια ηνπ 'μπζηά', φπσο είρε ππνινγίζεη). Ο δφινο (άκεζνο ή
ελδερφκελνο) πξέπεη λα έρεη ηε κνξθή πνπ αμηψλεη ε αληηθεηκεληθή ππφζηαζε ηνπ νηθείνπ
εγθιήκαηνο. Δπίζεο, ε εγθιεκαηηθή απφθαζε πεξηιακβάλεη θαη ηα ππνθεηκεληθά ζηνηρεία ηνπ αδίθνπ,
φπνπ απηά απαηηνχληαη (π.ρ. δελ ππάξρεη απφπεηξα θινπήο, αλ ε ηδηνπνίεζε ηνπ μέλνπ πξάγκαηνο,
πνπ επηρεηξεί λα αθαηξέζεη ν δξάζηεο, δελ είλαη παξάλνκε). Ζ απφθαζε πξέπεη λα είλαη
αλεπηθχιαθηε, δειαδή νξηζηηθά εηιεκκέλε θαη φρη ππφ αίξεζε. Γηαθξίλνληαη δύν ππνπεξηπηώζεηο ->
αλ ν δξάζηεο εμαξηά από κηα εμσηεξηθή πεξίζηαζε ην αλ ζα α) απνθαζίζεη => δελ ππάξρεη
εγθιεκαηηθή απόθαζε, άξα, νύηε απόπεηξα / β) πξάμεη => ε εγθιεκαηηθή απόθαζε είλαη νξηζηηθή,
άξα, ππάξρεη απόπεηξα, αλ ζπληξέρνπλ θαη ηα ινηπά ζηνηρεία ηεο.
Πψο απνδεηθλχεηαη ε απφθαζε; Γηαπηζηψλεηαη βάζεη εκπεηξηθψλ ελδεηθηψλ, φπσο ε θχζε θαη νη
ζπλζήθεο ηεο πξάμεο, ην ρξεζηκνπνηεζέλ κέζν, ε θαηεχζπλζε ηνπ ρηππήκαηνο, νη πξνεγεζείζεο
απεηιέο, ε πνιιαπιφηεηα/ζθνδξφηεηα ησλ ρηππεκάησλ θ.ά.
Ζ αξρή εθηέιεζεο ζηελ απφπεηξα: Ζ αξρή εθηέιεζεο θξίλεηαη ζε ζρέζε κε ην ηεηειεζκέλν έγθιεκα
θη φρη κε ηελ νπζηαζηηθή απνπεξάησζή ηνπ· δειαδή, αλ ν δξάζηεο δελ πεηχρεη ην ζθνπφ ηνπ, αιιά
πξαγκαηψζεη ηελ αληηθεηκεληθή ππφζηαζε, δηαπξάηηεη ηεηειεζκέλν έγθιεκα θαη φρη απφπεηξα (π.ρ. ν
Α αθαηξεί ην πνξηνθφιη ηνπ Β θαη -επεηδή αλαδεηείηαη απφ απηφλ- αλαγθάδεηαη λα ην πεηάμεη γηα λα
κελ ην βξνπλ πάλσ ηνπ). Ζ αξρή εθηέιεζεο πξέπεη λα θαηεπζχλεηαη πξνο φιε ηελ αληηθεηκεληθή

ππφζηαζε (π.ρ. ν Α κε ςεχδε επηρεηξεί λα θεξδίζεη ηελ εκπηζηνζχλε ηεο Β, πξνθεηκέλνπ ζηε
ζπλέρεηα -κε άιια ςεχδε- λα δηαπξάμεη απάηε ζε βάξνο ηεο -> ηα πξψηα ςεχδε δε ζπληζηνχλ
απφπεηξα, αιιά πξνπαξαζθεπαζηηθή πξάμε, έζησ θη αλ αληαπνθξίλνληαη ζην ΠΚ 386 §1).
΢ΤΜΠΔΡΑ΢ΜΑ => Αξρή εθηέιεζεο είλαη θάζε ελέξγεηα ηνπ δξάζηε, πνπ απνηειεί ηκήκα ηεο
αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο ηνπ εγθιήκαηνο πνπ έρεη απνθαζίζεη λα ηειέζεη θαη πνπ νδεγεί επζέσο θαη
αλακθηζβήηεηα (=άκεζε ζπλάθεηα) ζηελ πξαγκάησζή ηνπ, αλ δελ αλαθνπεί γηα νπνηνλδήπνηε ιφγν.
Γηεπθξίλεζε νξηζκνχ: Ωο ελέξγεηεο αλήθνπζεο ζην 'ηκήκα ηεο αληηθεηκεληθήο ππόζηαζεο' πξέπεη
λα λνεζνχλ νη πξάμεηο, πνπ πξνθαλψο θαη άλεπ εηέξνπ, πιεξνχλ θάπνην ζηνηρείν ηεο αληηθεηκεληθήο
ππφζηαζεο ηνπ νηθείνπ εγθιήκαηνο- π.ρ. άγγηγκα μέλνπ πξάγκαηνο ζηελ απφπεηξα θινπήο /
αλαθνίλσζε ςεπδψλ ηζρπξηζκψλ ζηελ απφπεηξα απάηεο / ε εθζηφκηζε ηεο απεηιήο ζηελ απφπεηξα
εθβίαζεο / ε απεηιή κε πηζηφιη ζηε ιεζηεία θ.ά. Οη ινηπέο πξάμεηο, πνπ 'ηεινύλ ζε άκεζε θαη
αλαγθαία ζρέζε ζπλάθεηαο πξνο ηελ αληηθεηκεληθή ππόζηαζε' είλαη νη ηεινχκελεο πξηλ απφ ηελ
ηειεπηαία πξν ηνπ απνηειέζκαηνο πξάμε- π.ρ. ε είζνδνο ηνπ θιέθηε ζην μέλν ζπίηη, αλ θαη δε
ζπληζηά ςαχζε ηνπ πξάγκαηνο, απνηειεί αξρή θαηάιπζεο ηεο θαηνρήο, δειαδή ηκήκα ηεο
αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο / ε ζθφπεπζε ηνπ ππνςήθηνπ ζχκαηνο θαζίζηαηαη ζηνηρείν ηεο
αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο αλζξσπνθηνλίαο. Καη ηα δχν παξαπάλσ παξαδείγκαηα απνηεινχλ αξρή
εθηέιεζεο. Κξηηήξην ηεο άκεζεο θαη αλαγθαίαο ζπλάθεηαο είλαη ε πξνζβνιή ηνπ έλλνκνπ αγαζνύ,
πνπ ζέηεη ην άδηθν, επεηδή παξαβηάδεηαη ε αληηθεηκεληθά νθεηιόκελε επηκέιεηα πξνο απηό. Σέινο,
σο βάζε ηεο θξίζεο γηα ηελ αξρή εθηέιεζεο πξέπεη λα ηεζεί ην ζρέδην ηνπ δξάζηε (=εγθιεκαηηθή
βνύιεζε)· έηζη, αλ ιαλζαζκέλα ππνιακβάλεη φηη ε πξάμε ηνπ δελ απνηειεί αξρή εθηέιεζεο, ηφηε
ζηνηρεηνζεηείηαη πιάλε πεξί ηελ ππαγσγή.
Ζ ππαλαρψξεζε (ΠΚ 44): Ζ ππαλαρψξεζε απφ κε πεπεξαζκέλε απφπεηξα ζπλίζηαηαη ζηελ απνρή
απφ ηελ πεξαηηέξσ ζπλέρηζε ηεο πξάμεο θαη απνηειεί ιφγν απαιιαγήο ηνπ δξάζηε απφ ηελ πνηλή
(π.ρ. ν ιεζηήο, πνπ κπήθε ζηελ Σξάπεδα θαη απεηιεί κε πξνηεηακέλν πεξίζηξνθν ηελ ηακία λα ηνπ
δψζεη ηα ρξήκαηα, κεηαληψλεη θαη εγθαηαιείπεη ην εγρείξεκά ηνπ). Αληίζεηα, ε ππαλαρψξεζε απφ
ηελ πεπεξαζκέλε απφπεηξα ζπλίζηαηαη ζε ελέξγεηα, ηελ παξεκπφδηζε έιεπζεο ηνπ απνηειέζκαηνο,
θαη απνηειεί ιφγν κείσζεο ηεο πνηλήο (π.ρ. ν ηξνκνθξάηεο, πνπ ηνπνζέηεζε εθξεθηηθά ζην κεηξφ,
ζπεχδεη κεηαλνησκέλνο θαη απνζπλδέεη ην κεραληζκφ, γηα λα κελ εθξαγεί ε βφκβα).
Απνηπρεκέλε απφπεηξα: Όηαλ ν δξάζηεο πηζηεχεη φηη ε ζπλέρηζε θαη ε ηειείσζε ηνπ εγθιήκαηνο
είλαη αδχλαηε (ππνθεηκεληθφ θξηηήξην), ρσξίο λα κπνξεί λα εγθαηαιείςεη ην δφιν ηεο πξάμεο ηνπ,
ππάξρεη απνηπρεκέλε απφπεηξα. Απνηπρεκέλε θαζίζηαηαη ε απφπεηξα θαη ζε δχν αθφκε πεξηπηψζεηο
-> α) όηαλ ν δξάζηεο απέρεη από ηελ νινθιήξσζε ηεο αληηθεηκεληθήο ππόζηαζεο, επεηδή
δηαπηζηώλεη όηη ε νινθιήξσζε ηνπ εγθιήκαηνο ζηεξείηαη παληειώο λνήκαηνο γη' απηόλ (π.ρ. ν Α,
πνπ ελδηαθέξεηαη λα θιέςεη 1 εθ. € γηα λα θαιχςεη ηα επηρεηξεκαηηθά ηνπ 'αλνίγκαηα', παξαβηάδεη ην
ρξεκαηνθηβψηην ηνπ παζφληα, φπνπ βξίζθεη 30 €, ηα νπνία αθήλεη άζηθηα) / β) όηαλ ππάξρεη λνκηθή
αδπλακία ηειείσζεο ηνπ εγθιήκαηνο (π.ρ. ν δξάζηεο θινπήο αθαηξεί ην πξάγκα, αγλνψληαο ηε
ζπγθαηάζεζε ηνπ ζχκαηνο). Δπνκέλσο, σο απνηπρεκέλε απφπεηξα λνείηαη απηή πνπ απέηπρε
νξηζηηθψο (π.ρ. ν ηξνκνθξάηεο ππξνδνηεί εθξεθηηθφ κεραληζκφ, αιιά απηφο δελ εθξήγλπηαη). ΢ε φιεο
απηέο ηηο πεξηπηψζεηο απφπεηξα ππάξρεη, αιιά δελ πθίζηαηαη δπλαηφηεηα ππαλαρψξεζεο· απηφ
ζπκβαίλεη επεηδή νη δξάζηεο, κεηά ηελ εμσηεξίθεπζε ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπο, νχηε είλαη δπλαηφ λα
απφζρνπλ απφ θάπνηα πξάμε, αιιά νχηε θαη λα παξαθσιχζνπλ θάπνην απνηέιεζκα.
Σειηθή ζέζε· ε ζεσξία ησλ επηκέξνπο πξάμεσλ: Με πεπεξαζκέλε απφπεηξα ππάξρεη φηαλ ν
δξάζηεο απέζρε ηεο πξνο εθηέιεζε ηνπ θαθνπξγήκαηνο ή πιεκκειήκαηνο ελέξγεηαο.
Υαξαθηεξηζηηθφ, φκσο, ηεο απνρήο απφ πεπεξαζκέλε απφπεηξα είλαη φηη ν δξάζηεο ειέγρεη ζην

αθέξαην ηελ εμέιημε ηεο αηηηψδνπο δηαδξνκήο· απνρή απφ γεγνλφηα πνπ δελ ειέγρεη δε λνείηαη (π.ρ. ν
ππξνβνιηζκφο ηνπ δξάζηε πνπ αζηνρεί δελ ειέγρεηαη πιένλ απφ απηφλ -> είλαη κηα δηαδηθαζία πνπ
θαηά ηελ εμέιημή ηεο δε κπνξεί λα εγθαηαιεηθζεί, ελψ ζε πεξίπησζε επηηπρίαο δελ κπνξεί λα
εκπνδηζηεί). Χο εθ ηνχηνπ, ε απφπεηξα είλαη πεπεξαζκέλε κέρξη ηελ ηειεπηαία πξάμε κε ηελ νπνία ν
δξάζηεο παχεη λα έρεη ηνλ έιεγρν ηεο αηηηψδνπο δηαδξνκήο θαη ηε δπλαηφηεηα απνρήο.
§26 Ζ ΢ΤΝΑΤΣΟΤΡΓΗΑ (ΠΚ 45)
Έλλνηα: Όηαλ δχν ή πεξηζζφηεξνη ηέιεζαλ απφ θνηλνχ αμηφπνηλε πξάμε, θαζέλαο ηνπο ηηκσξείηαη σο
απηνπξγφο απηήο. Ζ ζπλαπηνπξγία απνηειείηαη απφ δχν επηκέξνπο ζηνηρεία -> α) ζπλεθηέιεζε
(=ζύκπξαμε ησλ δξαζηώλ ζηελ εθηέιεζε ηεο θύξηαο πξάμεο· θάζε ζπκκέηνρνο ζέιεη θαη
απνδέρεηαη ηελ πξαγκάησζε ηεο αληηθεηκεληθήο ππόζηαζεο ηνπ νηθείνπ εγθιήκαηνο) / β)
ζπλαπόθαζε (=νη δξάζηεο έρνπλ θνηλό δόιν).
΢πλεθηέιεζε: ΢πλαπηνπξγφο είλαη φπνηνο πξαγκαηψλεη κέξνο ηεο αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο, ψζηε -
θη αλ ππνηεζεί φηη έδξαζε κφλνο ηνπ- ε πξάμε ηνπ λα ζπληζηά ηνπιάρηζηνλ απφπεηξα· νη πιείνλεο
ζπκπξάηηνληεο πιεξνχλ ζην αθέξαην ηελ εηδηθή ππφζηαζε ηνπ ίδηνπ εγθιήκαηνο (π.ρ. νη Α θαη Β
ππξνβνινχλ κε αλζξσπνθηφλν πξφζεζε, ζπγρξφλσο θαη κε θνηλή απφθαζε ηνλ Γ, πξνθαιψληαο ην
ζάλαηφ ηνπ -> ζηνηρεηνζεηείηαη αλζξσπνθηνλία θαηά ζπλαπηνπξγία) ή θαζέλαο απφ ηνπο
ζπκπξάηηνληεο πξαγκαηψλεη κέξνο ηεο εηδηθήο ππφζηαζεο, χζηεξα απφ ζπκθσλία (π.ρ. νη Α θαη Β
ζπλαπνθαζίδνπλ λα ηειέζνπλ θινπή σο εμήο: ν Α ζα αθαηξέζεη ην πνξηνθφιη ηνπ ζχκαηνο θαη ζα ην
πεηάμεη ζε ζπκθσλεκέλν ζεκείν, ελψ ν Β ζα ην πεξηζπιιέμεη).
΢πλαπφθαζε: Πξέπεη λα ζπληξέρνπλ -> α) δηπιόο δόινο, δειαδή πιήξεο ππνθεηκεληθή ππόζηαζε
(=δόινο + ππνθεηκεληθά ζηνηρεία ηνπ αδίθνπ) ηνπ νηθείνπ εγθιήκαηνο. Ο ζπλαπηνπξγφο πξέπεη λα
γλσξίδεη φηη πξαγκαηψλεη ηα ζηνηρεία ηεο αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο θαη λα ην ζέιεη, αιιά θαη λα έρεη
ηνλ ελδερνκέλσο απαηηνχκελν ζθνπφ· φπνηνο δελ έρεη ηνλ ηδηαίηεξν ζθνπφ ηνπ εγθιήκαηνο είλαη
άκεζνο ζπλεξγφο θαη φρη ζπλαπηνπξγφο / β) βνύιεζε ζύκπξαμεο, δειαδή γλώζε ηνπ δξάζηε όηη
ζπκπξάηηεη κε ηνλ έηεξν θαη απνδνρή ηεο ζύκπξαμεο απηήο. Πέξαλ ηνχηνπ απαηηείηαη γλώζε ηνπ
δηπινύ δόινπ ηνπ άιινπ (=γλψζε φηη θαη ν έηεξνο ζπλαπηνπξγφο έρεη ηελ πξφζεζε λα ηειέζεη ηελ
ίδηα αμηφπνηλε πξάμε) θαη, κάιηζηα, από θνηλνύ (=γλψζε ηνπ δξάζηε φηη θαη ν έηεξνο ζπκπξάηησλ
γλσξίδεη θαη απνδέρεηαη ηε ζχκπξαμε). Έηζη, δε ζηνηρεηνζεηείηαη ζπλαπηνπξγία φηαλ ν κελ έλαο
πξαγκαηψλεη ηελ νηθεία αληηθεηκεληθή ππφζηαζε κε δφιν θαη ν άιινο εμ ακειείαο, θαζψο θαη φηαλ
ακθφηεξνη κελ έρνπλ δφιν ηέιεζεο ηνπ νηθείνπ εγθιήκαηνο, αιιά ν έλαο δε γλσξίδεη ηε ζχκπξαμε
ηνπ άιινπ (=>παξαπηνπξγία). Οκνίσο, παξαπηνπξγία ππάξρεη φηαλ ν πξάηησλ γλσξίδεη κελ ηε
ζχκπξαμε ηνπ άιινπ, αιιά δελ ηελ απνδέρεηαη, θαζψο θαη φηαλ αγλνεί αλ ν έηεξνο ζπκπξάηησλ
απνδέρεηαη ηε ζχκπξαμε. ΢εκεηψλεηαη, ηέινο, φηη αλ έλαο απφ ηνπο ζπλαπηνπξγνχο ππεξβεί ηα
ζπκθσλεκέλα, ε εθ κέξνπο ηνπ ππέξβαζε δελ θαηαινγίδεηαη ζηνπο ινηπνχο. Πξέπεη, φκσο, ε
απφθιηζε απφ ηε ζπλαπφθαζε λα είλαη νπζηψδεο, δειαδή λα αθνξά ζε ζηνηρείν ηεο αληηθεηκεληθήο
ππφζηαζεο, πνπ δηακνξθψλεη άιιν βαξχηεξν έγθιεκα (π.ρ. ν Α, αληί 2 ξαπηζκάησλ, ρηππά ην ζχκα
κε ζηδεξνινζηφ / ν Β, αληί γηα 1000€, αθαηξεί 90000 €).
Υξεζηκφηεηα ηνπ ΠΚ 45: α) όηαλ έθαζηνο ησλ ζπλαπηνπξγώλ πξαγκαηώλεη κέξνο ηεο
αληηθεηκεληθήο ππόζηαζεο ηνπ εγθιήκαηνο, ην ηκήκα πνπ ηέιεζε ν θαζέλαο θαηαινγίδεηαη ζηνλ
άιινλ / β) όηαλ ν έλαο ζπλαπηνπξγόο ηειεί ην έγθιεκα, ελώ ε πξάμε ηνπ άιινπ παξακέλεη ζηελ
απόπεηξα, θαη νη δχν ηηκσξνχληαη γηα ηεηειεζκέλν έγθιεκα, ιφγσ ζπλαπφθαζεο / γ) επί
ζπλαπηνπξγίαο, αλ ε απνρή ηνπ ελόο δελ πέηπρε λα εκπνδίζεη ηελ νινθιήξσζε ηεο πξάμεο από

ηνπο ινηπνύο, ε ππαλαρώξεζή ηνπ ζηεξείηαη λνκηθήο επηξξνήο (π.ρ. ηελ ψξα ηεο δηάξξεμεο, ν Α
ππαλαρσξεί, αιιά ν Β ζπλερίδεη θαη νινθιεξψλεη ηελ πξάμε -> ν Α δελ σθειείηαη απφ ηελ
ππαλαρψξεζε, ιφγσ ζπλαπφθαζεο).
§ 27 ΖΘΗΚΖ ΑΤΣΟΤΡΓΗΑ (ΠΚ 46)
Έλλνηα: Όηαλ ν πξάηησλ πξνθαιεί κε πξφζεζε ηελ απφθαζε ζε άιινλ λα ηειέζεη ηελ άδηθε πξάμε
πνπ ηειηθά δηέπξαμε, ζηνηρεηνζεηείηαη εζηθή απηνπξγία· ν εζηθφο απηνπξγφο ηηκσξείηαη κε ηελ πνηλή
ηνπ απηνπξγνχ. Έηζη, α) αλ ν παξαθηλώλ δελ πξνθαιέζεη ζε άιινλ ηελ απόθαζε λα ηειέζεη
έγθιεκα, δελ ππάξρεη εζηθή απηνπξγία, αιιά εθαξκόδεηαη ην ΠΚ 186 / β) αλ ν εζηθόο απηνπξγόο
πξνθαιέζεη ζε άιινλ ηελ απόθαζε λα ηειέζεη άδηθε θύξηα πξάμε, αιιά σο πξνο ηνλ ίδην ζπληξέρεη
ιόγνο άξζεο ηνπ αδίθνπ (π.ρ. ΠΚ 25), ηόηε ε πξάμε ηνπ δελ είλαη ηειεησηηθά άδηθε / γ) ν εζηθόο
απηνπξγόο πξέπεη λα είλαη θαη θαηαινγηζηόο (=ηειεησηηθά άδηθε πξάμε + ελνρή), γηα λα
ηηκσξεζεί.
Ζ αληηθεηκεληθή ππφζηαζε ηεο εζηθήο απηνπξγίαο: Πεξηιακβάλεη ηελ πξόθιεζε -κε νπνηνδήπνηε
ηξφπν (-> δελ αξθεί ε ππνδαχιηζε ησλ ξνπψλ, ε ππφδεημε επθαηξίαο ή ε απιή πιεξνθφξεζε ηνπ
δξάζηε)- ηεο απφθαζεο ζε άιινλ λα ηειέζεη άδηθε θχξηα πξάμε θαη ηελ ηέιεζε ηεο ίδηαο πξάμεο (-
>πξέπεη λα πιεξνί ηελ αληηθεηκεληθή ππόζηαζε ελόο εγθιήκαηνο θαη λα είλαη ηειεησηηθά άδηθε·
δηαθνξεηηθά ζηνηρεηνζεηείηαη έκκεζε απηνπξγία- π.ρ. ν Γ βιέπεη ηνλ Γ λα δέρεηαη επίζεζε απφ ηνλ Δ
θαη ηνλ παξαθηλεί λα ηνπ πξνθαιέζεη ζσκαηηθή βιάβε γηα λα ακπλζεί => ε θχξηα πξάμε πιεξνί ηελ
αληηθεηκεληθή ππφζηαζε ηεο ζσκαηηθήο βιάβεο, αιιά δελ είλαη ηειεησηηθά άδηθε, αθνχ ζπληξέρνπλ
νη πξνυπνζέζεηο ηεο άκπλαο· άξα, ν Γ δελ είλαη εζηθφο απηνπξγφο).
Ζ παξαθίλεζε ηνπ ήδε απνθαζηζκέλνπ απηνπξγνχ: Γελ ζηνηρεηνζεηεί εζηθή απηνπξγία· ην πνιχ
λα ηζρχζεη ην ΠΚ 186 ή ςπρηθή ζπλέξγεηα (=ελζάξξπλζε απφ ηνλ παξαθηλνχληα ηεο απφθαζεο ηνπ
δξάζηε- π.ρ. άξζε ησλ ελδνηαζκψλ ηνπ δξάζηε κήπσο ζπιιεθζεί). ΟΜΧ΢, εζηθή απηνπξγία ππάξρεη
α) όηαλ ν δξάζηεο, αλ θη έρεη γεληθή δηαζεζηκόηεηα θαη εγθιεκαηηθή εηνηκόηεηα λα ηειεί
αμηόπνηλεο πξάμεηο ηνπ ίδηνπ είδνπο, δελ είρε απνθαζίζεη λα ηειέζεη ηε ζπγθεθξηκέλε (π.ρ. ν
κπξάβνο, πνπ έρεη ηε γεληθή δηαζεζηκφηεηα λα πξνθαιεί ζσκαηηθέο βιάβεο, φηαλ δελ έρεη ιάβεη
απφθαζε γηα ζπγθεθξηκέλν ζχκα) / β) όηαλ ν δξάζηεο ζέιεη λα ηειέζεη ηελ θύξηα πξάμε, αιιά δελ
έρεη ιάβεη ζηαζεξή απόθαζε / γ) όηαλ ν δξάζηεο πξνθάιεζε ζηνλ εζηθό απηνπξγό ηελ απόθαζε λα
ηνπ δεηήζεη ηελ ηέιεζε ηεο αμηόπνηλεο πξάμεο (π.ρ. ν Α, απεπζπλφκελνο ζηνλ Β, ηνλ νπνίν έρεη
εμαπαηήζεη ν Γ, πξνζθέξεηαη λα θάςεη ην καγαδί ηνπ Γ θαη ν Β δέρεηαη· ν Α ηειεί ηνλ εκπξεζκφ κε
εζηθή απηνπξγία ηνπ Β.
Ο επεξεαζκφο ηεο ήδε εηιεκκέλεο απφθαζεο ηνπ απηνπξγνχ: α) ν εζηθφο απηνπξγφο πξνθαιεί
ζην δξάζηε ηελ απφθαζε λα ηειέζεη ηειείσο δηαθνξεηηθφ έγθιεκα [αλ ηειηθά πξνζβάιιεηαη
κηθξφηεξεο ζεκαζίαο έλλνκν αγαζφ => • ππάξρεη εζηθή απηνπξγία, αλ ε πξάμε ζηξέθεηαη θαηά
δηαθνξεηηθνύ θνξέα ηνπ έλλνκνπ αγαζνύ (π.ρ. αληί λα ηξαπκαηίζσ ηνλ Β, ν Α κε πείζεη λα ζπάζσ ην
απηνθίλεην ηνπ Γ γηα λα εθηνλσζψ) / • δελ ππάξρεη εζηθή απηνπξγία, αλ ε πξάμε ζηξέθεηαη θαηά
ηνπ ίδηνπ θνξέα (π.ρ. πείζσ ηνλ Α λα ηξαπκαηίζεη ηνλ Β, αληί λα ηνλ ζθνηψζεη, φπσο είρε
απνθαζίζεη), εθηόο αλ ε παξέκβαζε απνζθνπεί ζηελ επρεξέζηεξε ηέιεζε ηεο θύξηαο πξάμεο (π.ρ.
πείζσ ηνλ Δ λα ηειέζεη θινπή, αληί απάηεο, θαηά ηνπ Ε, γηα λα κε γίλεη αληηιεπηφο)] ΗΗ β) κε ηελ
παξέκβαζε ηνπ εζηθνχ απηνπξγνχ ν δξάζηεο ηειεί ην έγθιεκα, πνπ είρε απνθαζίζεη, ππφ
δηαθνξεηηθέο πεξηζηάζεηο ηφπνπ, ρξφλνπ, κέζσλ θ.ά. => θαηά θαλφλα ζηνηρεηνζεηείηαη απιή
ζπλέξγεηα (π.ρ. ν Α ζπκβνπιεχεη ηνλ Β λα ηειέζεη ηελ θινπή λχρηα, αληί ηελ εκέξα)· θαη' εμαίξεζε,

ππάξρεη εζηθή απηνπξγία, φηαλ ε κεηαβνιή ζεκειηψλεη απηνηειέο άδηθν (π.ρ ζπληφκεπζε ηνπ ρξφλνπ
δσήο ηνπ ζχκαηνο -> ν δξάζηεο πείζεηαη λα ζθνηψζεη ην ζχκα ακέζσο θαη φρη ζε ηξεηο κέξεο) ΗΗ γ)
παξαθίλεζε ηνπ δξάζηε γηα ηέιεζε ειαθξφηεξνπ εγθιήκαηνο (π.ρ. ηέιεζε θινπήο αληί
ιεζηείαο) => απιή ζπλέξγεηα ΗΗ δ) παξαθίλεζε ηνπ δξάζηε γηα ηέιεζε βαξχηεξνπ εγθιήκαηνο =>
εζηθή απηνπξγία ΗΗ ε) παξαθίλεζε ηνπ δξάζηε γηα κεηαβνιή πιηθνχ αληηθεηκέλνπ => αλ ην
αληηθείκελν είλαη πξνζσπνπαγέο, ππάξρεη εζηθή απηνπξγία (π.ρ. ν Α, κεηά απφ παξαθίλεζε,
ζθνηψλεη ηνλ Β αληί ηνπ Γ)· αλ, φκσο, είλαη πξαγκαηνπαγέο, ηφηε ζηνηρεηνζεηείηαη απιή ζπλέξγεηα.
Ζ ππνθεηκεληθή ππφζηαζε ηεο εζηθήο απηνπξγίαο: Πεξηιακβάλεη δηπιό δόιν ηνπ εζηθνχ
απηνπξγνχ, ν νπνίνο απνδέρεηαη α) ηελ πξόθιεζε ηεο απόθαζεο ζηνλ απηνπξγό θαη β) ηελ εθ
κέξνπο ηνπ απηνπξγνύ ηέιεζε θύξηαο πξάμεο, πνπ πιεξνί ηελ εηδηθή ππόζηαζε ελόο εγθιήκαηνο.
Γηα ηελ πξφθιεζε ηεο απφθαζεο απαηηείηαη νπνηαδήπνηε κνξθή δφινπ σο πξνο φιε ηελ θχξηα πξάμε·
δελ αξθεί ακέιεηα (π.ρ. κε ην θαθφ παξάδεηγκά ηνπ ή κε εκπξεζηηθνχο ραξαθηεξηζκνχο, ν Α
παξαθηλεί ηνλ Β λα ηειέζεη έγθιεκα). Δηδηθφηεξα, ν εζηθφο απηνπξγφο πξέπεη λα γλσξίδεη θαη λα
απνδέρεηαη: ηελ αληηθεηκεληθή ππφζηαζε πνπ πξαγκαηψλεη ν δξάζηεο / ην δφιν θαη ην ζθνπφ (φπνπ
απαηηείηαη) ηνπ δξάζηε / ηα πξαγκαηηθά πεξηζηαηηθά πνπ ζεκειηψλνπλ ηνλ ηειεησηηθά άδηθν
ραξαθηήξα ηεο θχξηαο πξάμεο. Γελ απαηηείηαη ν εζηθφο απηνπξγφο λα έρεη ηνλ ίδην δφιν κε ηνλ
απηνπξγφ, αθνχ γηα ηνλ πξψην αξθεί θαη ελδερφκελνο δφινο (π.ρ. ν εζηθφο απηνπξγφο δελ ελλνεί ζηα
ζνβαξά ηελ πξνηξνπή ηνπ, αιιά ζπκβηβάδεηαη κε ην πξνβιεπφκελν ελδερφκελν ν απνδέθηεο ηεο λα
ηελ πάξεη ζηα ζνβαξά):
Agent provocateur (ΠΚ 46 §2): Πξνθαιεί ζε άιινλ ηελ απφθαζε λα δηαπξάμεη έγθιεκα,
επηδηψθνληαο φρη ηελ ηειείσζε ηνπ, αιιά κφλν λα ηνλ εμσζήζεη ζε απφπεηξα, ψζηε λα ηνλ ζπιιάβεη
θαη λα ηνλ εθζέζεη σο εγθιεκαηία.
§28 Ζ ΢ΤΝΔΡΓΔΗΑ
Έλλνηα: Γηα λα ππάξμεη αμηφπνηλε ζπλέξγεηα απαηηείηαη λα έρεη δηαπξαρζεί άδηθε θχξηα πξάμε,
ηνπιάρηζηνλ ππφ ηε κνξθή απφπεηξαο.
΢πλδξνκή: Δίλαη θάζε ζπκπεξηθνξά, ελέξγεηα ή παξάιεηςε, πνπ θαηεπζχλεηαη θαη ζπκβάιιεη ζηελ
ππέξβαζε κηαο δπζρέξεηαο ζπλδεδεκέλεο κε ηελ εθηέιεζε ηνπ εγθιήκαηνο απφ ηνλ απηνπξγφ. Ζ
ζπλδξνκή θαζηζηά δπλαηή / δηεπθνιύλεη / εμαζθαιίδεη / επηηείλεη ηελ πξαγκάησζε ηεο θύξηαο
πξάμεο (π.ρ. ρνξήγεζε αληηθιεηδηνχ, αθηλεηνπνίεζε ηνπ ζχκαηνο, πιεξνθφξεζε ή εμεξεζηζκφο ηνπ
δξάζηε)· κε άιια ιφγηα, δειαδή, ζπκβάιιεη ζηελ ηέιεζε ηνπ εγθιήκαηνο θαη ζηελ πξνζβνιή ηνπ
έλλνκνπ αγαζνύ.
Άκεζε/αλαγθαία ζπλέξγεηα: Δίλαη ε άκεζε ζπλδξνκή πνπ παξέρεηαη κε πξφζεζε ζην δξάζηε, θαηά
ηε δηάξθεηα ηεο θχξηαο πξάμεο θαη ζηελ εθηέιεζε απηήο. Σα επηκέξνπο ζηνηρεία ηεο είλαη α) ε
ζπλδξνκή ΗΗ β) ε αηηηόηεηα ηεο ζπλδξνκήο (=ε ζπλδξνκή λα νδεγεί επζέσο θαη αηηησδώο ζηελ
πξαγκάησζε ηεο αληηθεηκεληθήο ππόζηαζεο, δειαδή ζηε βιάβε ηνπ έλλνκνπ αγαζνύ).
Τπνζηεξίδεηαη φηη άκεζε είλαη ε ζπλδξνκή, φηαλ κεηαμχ ζπλεξγνχ θαη απηνπξγνχ παξεκβάιιεηαη
αθφκε θαη ηξίην πξφζσπν, αξθεί απηφ λα κελ αιινηώλεη / ηξνπνπνηεί / βειηηώλεη / ακβιύλεη ηε
ζπλδξνκή πνπ παξαζρέζεθε απφ ηνλ πξψην ζπλεξγφ. ΗΗ γ) ε ζπλδξνκή λα πθίζηαηαη θαηά ηελ
εθηέιεζε ηεο θύξηαο πξάμεο· αλ παξέρεηαη πξηλ, ζηνηρεηνζεηείηαη απιή ζπλέξγεηα ΗΗ δ) ζπλδξνκή 'ελ
ηε εθηειέζεη' (=ε ζπλδξνκή πξέπεη λα είλαη θαίξηα γηα ηελ θύξηα πξάμε, πνηνηηθά θαη πξαθηηθά
ηεο ίδηαο ζεκαζίαο κε ηε ζπκβνιή ηνπ απηνπξγνύ) ΗΗ ε) άδηθε θύξηα πξάμε -> απνθαζηζηηθή

ζπλδξνκή ζην δξάζηε παξέρεηαη, φηαλ ε απαμία ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ άκεζνπ ζπλεξγνχ είλαη ίδηα
κε εθείλε ηεο θχξηαο πξάμεο (π.ρ. ν ζπλεξγφο θαζνδεγεί ην δξάζηε πψο λα αλνίμεη ην ζπλδπαζκφ ζην
ρξεκαηνθηβψηην ή νδεγεί κεραλάθη, γηα λα κπνξεί ν δξάζηεο λα θιέβεη δηεξρφκελα απηνθίλεηα).
Απιή ζπλέξγεηα: ΢ηνηρεηνζεηείηαη φηαλ παξέρεηαη κε πξφζεζε νπνηαδήπνηε ζπλδξνκή ζην δξάζηε,
πξηλ ή θαηά ηελ ηέιεζε ηεο πξάμεο, ρσξίο λα ππάξρεη άκεζε ζπλέξγεηα. Απιή ζπλέξγεηα, δειαδή,
είλαη ε ζπλδξνκή πνπ παξέρεηαη ζην πξνπαξαζθεπαζηηθφ ζηάδην θαη πξηλ απφ απηφ, φηαλ ν δξάζηεο
δελ είρε απνθαζίζεη λα ηειέζεη ηελ άδηθε θχξηα πξάμε (π.ρ. ν απιφο ζπλεξγφο -> ρνξεγεί αληηθιείδη
ζε θάπνηνλ πνπ δελ έρεη απνθαζίζεη λα ηειέζεη δηάξξεμε / θπιάεη 'ηζίιηεο' / παξαζχξεη ην ζχκα ζε
αλνηρηφ ρψξν, γηα λα ην ζθνηψζεη ν δξάζηεο / κεηαθέξεη ην δξάζηε ζηνλ ηφπν ηνπ εγθιήκαηνο).
Ζ ςπρηθή (εζηθή) ζπλέξγεηα σο κνξθή απιήο ζπλέξγεηαο: ΢πλίζηαηαη ζηελ ππεξλίθεζε ςπρηθψλ
εκπνδίσλ (π.ρ. αλαζηνιέο, θφβνη, δηζηαγκνί, ηχςεηο ηνπ δξάζηε) θαη ηηκσξείηαη πάληα κε ειαηησκέλε
πνηλή- π.ρ. ν ζπλεξγόο εληζρύεη ηελ απόθαζε ηνπ δξάζηε / ηνλ ελζαξξύλεη / ηνλ παξνηξύλεη λα
ηειέζεη ηελ πξάμε / ππόζρεηαη λα ηνλ ζπγθαιύςεη / παξίζηαηαη ελεξγώο ζηνλ ηόπν ηνπ εγθιήκαηνο
θαη ππόζρεηαη όηη ζα επέκβεη, αλ ρξεηαζηεί.
΢πλέξγεηα κε παξάιεηςε: ΢ηνηρεηνζεηείηαη φηαλ ν ζπλεξγφο, παξφηη έρεη απφ ην λόκν/ ζύκβαζε/
πξνεγνύκελε ελέξγεηά ηνπ ηδηαίηεξε λνκηθή ππνρξέσζε λα απνηξέςεη ηελ επέιεπζε ηνπ
εγθιεκαηηθνχ απνηειέζκαηνο, αλ θαη κπνξεί λα ην εκπνδίζεη, ην αλέρεηαη ή δελ ελεξγεί πξνο
απνηξνπή ηνπ- π.ρ. ν αζηπλνκηθόο δηεπζπληήο πνπ δελ παξεκπνδίδεη πθηζηακέλνπο ηνπ λα ηειέζνπλ
επηθίλδπλεο ζσκαηηθέο βιάβεο ζε βάξνο δηαδεισηώλ / ν ζσθξνληζηηθόο ππάιιεινο, πνπ είλαη
επηθνξηηζκέλνο κε ηελ επνπηεία ησλ θξαηνπκέλσλ, δελ ηνπο εκπνδίδεη λα ηεινύλ κηθξνθινπέο / ν
αμησκαηηθόο ηνπ εκπνξηθνύ λαπηηθνύ πνπ δελ αληηδξά, όηαλ κέιε ηνπ πιεξώκαηνο ηεινύλ
ιαζξεκπόξην. ΢χκθσλα κε ηελ θξαηνχζα άπνςε, ν παξαιείπσλ κφλν θαη' εμαίξεζε θαζίζηαηαη
απηνπξγφο -> φηαλ, ελψ έρεη ηδηαίηεξε λνκηθή ππνρξέσζε, παξαιείπεη λα απνηξέςεη ην απνηέιεζκα
πνπ πξνθαιεί θάπνηνο άιινο (π.ρ. ν παηέξαο, πνπ δελ παξεκπνδίδεη ηε ζχδπγφ ηνπ λα ζθνηψζεη ην
λεπηαθήο ειηθίαο παηδί ηνπο, αιιά απνδέρεηαη ηε ζαλάησζε (ΠΚ 15, 299 §1).
΢ΖΜΔΗΧ΢ΔΗ΢-ΠΑΡΑΓΔΗΓΜΑΣΑ
Έιιεηςε γλψζεο πξνυπνζέζεσλ ελφο ιφγνπ άξζεο ηνπ αδίθνπ: Ο Α ζπάεη ην παξάζπξν ηνπ Β γηα
λα ηνλ εθδηθεζεί (ΠΚ 381), αιιά ελ αγλνία ηνπ ηνλ ζψδεη απφ θίλδπλν δσήο, ιφγσ δηαξξνήο
πγξαεξίνπ ζην ζπίηη ηνπ.
Έιιεηςε βνχιεζεο ηνπ πξάηηνληνο λα πξαγκαηψζεη ηηο αληηθεηκεληθέο πξνυπνζέζεηο ελφο ιφγνπ
άξζεο ηνπ αδίθνπ: Ο επηπφιαηνο νδεγφο E εγθαηαιείπεη ηνλ ηφπν ηνπ ηξνραίνπ θαη κεηαθέξεη ηνλ
ηξαπκαηηζζέληα απφ απηφλ Ε ζην πιεζηέζηεξν λνζνθνκείν. Ο Δ πξάηηεη απηφ πνπ είλαη αληηθεηκεληθά
αλαγθαίν γηα λα απνθχγεη ηελ απηφθσξε ζχιιεςε θαη φρη απφ ελδηαθέξνλ γηα ηνλ Ε.
Έιιεηςε εηδηθνχ ζθνπνχ πξαγκάησζεο ηνπ ιφγνπ άξζεο ηνπ αδίθνπ: Ο Α, αγλνψληαο φηη ν Β ηνπ
επηηίζεηαη, ηνλ ππξνβνιεί γηα λα ηνλ ζθνηψζεη θαη φρη γηα λα ακπλζεί.
Έιιεηςε επζπλείδεηεο έξεπλαο ηεο ζπλδξνκήο ελφο ιφγνπ άξζεο ηνπ αδίθνπ: Ο ηαηξφο Ζ ελεξγεί
ηαηξηθψο ελδεδεηγκέλε (=αληηθεηκεληθψο αλαγθαία) άκβισζε, αιιά κεηά απφ επηπφιαηα εμέηαζε, κε
επηηξέπνπζα λα θξηζεί ην αλαγθαίν ηεο πξάμεο.

Γεθηηθά άκπλαο έλλνκα αγαζά: Οη επηθίλδπλνη ειηγκνί ηνπ πξνπνξεπφκελνπ θαη κεζπζκέλνπ
νδεγνχ Α δε ζπληζηνχλ επίζεζε νχηε ζεκειηψλνπλ δηθαίσκα άκπλαο, έζησ θη αλ δεκηνπξγνχλ
αθεξεκέλν θίλδπλν γηα ηνπο άιινπο => ην δηθαίσκα άκπλαο πθίζηαηαη κφλν αλ ν νδεγφο πξνθαιέζεη
ζπγθεθξηκέλν θίλδπλν ή πξνβεί ζε παξεκπφδηζε ηξίηνπ.
Με γλήζην έγθιεκα παξάιεηςεο -> αλζξσπνθηνλία εθ πξνζέζεσο: • ν Α, επξηζθφκελνο ζε άκπλα,

εγθιείεη ηνλ επηηηζέληα ζε ςπγείν θαη ζθφπηκα ηνλ αθήλεη εθεί λα πεζάλεη / • ν Γ δέρεηαη επίζεζε
απνιχησο αλίθαλνπ πξνο θαηαινγηζκφ θαη ηνλ ηξαπκαηίδεη γηα λα ακπλζεί, ελψ ζηε ζπλέρεηα ηνλ
εγθαηαιείπεη / • ν Ε ηξαπκαηίδεη ηνλ αλήιηθν Ζ, πνπ θπξηνιεθηηθά έπεζε ζηηο ξφδεο ηνπ απηνθηλήηνπ
ηνπ, θαη ηνλ αθήλεη αηκφθπξην ζην νδφζηξσκα.
Τπαηηηφηεηα: α) Ζ καία, ιφγσ θφξηνπ εξγαζίαο, δίλεη ιάζνο βξέθνο ζηε Β. Ζ αιήζεηα
απνθαιχπηεηαη κεηά απφ ηξία ρξφληα. Δθαξκφδεηαη ην ΠΚ 354, πνπ δειψλεη φηη ε ππνβνιή ηέθλνπ
ηηκσξείηαη κε θπιάθηζε (=πιεκκέιεκα), ρσξίο λα πξνζδηνξίδεη αλ απαηηείηαη δφινο -> θαηά ΠΚ 18
θαη 26 απαηηείηαη δφινο, έζησ θαη ελδερφκελνο. Άξα, ε πξάμε ηεο Α ζα παξακείλεη αηηκψξεηε. / β) Ο
Α εηζέξρεηαη απφ ακέιεηα ζην δηπιαλφ ζπίηη, ην νπνίν αλήθεη ζηνλ Β (ΠΚ 334). Βέβαηα, δελ ππάξρεη
εηδηθή δηάηαμε πνπ λα ηηκσξεί ηελ πξάμε απηή, αλ ηειείηαη εμ ακειείαο· άξα, ν Α θξίλεηαη αζψνο.
΢πκπεξηθνξά πνπ δελ πιεξνί ηελ εηδηθή ππφζηαζε θαλελφο εγθιήκαηνο: Ο Α παίξλεη θξπθά ηελ
camera ηνπ Β γηα λα ηξαβήμεη θσηνγξαθίεο θαη λα ηελ επηηξέςεη -> ε πξάμε ηνπ δε ζπληζηά θινπή
(ΠΚ 372), δηφηη δελ ππάξρεη ζθνπφο παξάλνκεο ηδηνπνίεζεο· αλαιφγσο, ε πξάμε δελ απνηειεί νχηε
θινπή ρξήζεο (ΠΚ 374Α), θαζψο δελ αθαηξείηαη μέλν κεραλνθίλεην κέζν => ν Α δελ είλαη
αμηφπνηλνο.
΢πκπεξηθνξά πνπ πιεξνί ηελ εηδηθή ππφζηαζε ελφο εγθιήκαηνο, αιιά δελ είλαη άδηθε: Ο Α
βιέπεη φηη ην ζπίηη ηνπ Β, ζην νπνίν βξίζθεηαη ην αλήιηθν παηδί ηνπ ηειεπηαίνπ, έπηαζε θσηηά· γη'
απηφ ζπάεη ηελ πφξηα θαη ζψδεη ην παηδί. ΢ε απηή ηελ πεξίπησζε ζηνηρεηνζεηνχληαη δχν εγθιήκαηα -
> θζνξά μέλεο ηδηνθηεζίαο (ΠΚ 381) θαη δηαηάξαμε νηθηαθήο εηξήλεο (ΠΚ 334). Καη' εμαίξεζε,
φκσο, ν Α παξακέλεη αηηκψξεηνο, ιφγσ θαηάζηαζεο αλάγθεο (ΠΚ 25).
΢πκπεξηθνξά άδηθε, πνπ πιεξνί ηελ εηδηθή ππφζηαζε ελφο εγθιήκαηνο, αιιά δελ είλαη
θαηαινγηζηή: Ο ζρηδνθξεληθφο Α, ζε κηα έμαξζε ηεο αζζέλεηάο ηνπ, ζθνηψλεη ηνλ παηέξα ηνπ, γηαηί
ζεσξεί φηη είλαη ελζάξθσζε ηνπ ζαηαλά. Ζ πξάμε είλαη ηειεησηηθά άδηθε θαη πιεξνί ηελ εηδηθή
ππφζηαζε ηεο αλζξσπνθηνλίαο εθ πξνζέζεσο (ΠΚ 299)· σζηφζν, δελ ππάξρεη θαηαινγηζκφο, ιφγσ
ηνπ ΠΚ 34.
Φξνλεκαηηθά ζηνηρεία: Αλ ν απηνπξγφο ηεο θιεπηαπνδνρήο ελήξγεζε απφ ηδηνηέιεηα (-

>θξνλεκαηηθφ ζηνηρείν), ελψ ν ζπλεξγφο ηνπ φρη, ηφηε ν πξψηνο ζα ηηκσξεζεί γηα δηαθεθξηκέλε
απνδνρή (ΠΚ 394), ελψ ν άιινο γηα ζπλέξγεηα ζε απιή απνδνρή. Αληίζεηα, αλ ν ζπλεξγφο π.ρ.
θινπήο δελ έρεη ν ίδηνο ζθνπφ παξάλνκεο ηδηνπνίεζεο (->ππνθεηκεληθφ ζηνηρείν ηνπ αδίθνπ) ζα
ηηκσξεζεί γηα ζπλέξγεηα, κφλν εθφζνλ γλψξηδε ηνλ αληίζηνηρν ζθνπφ ηνπ απηνπξγνχ => ε έιιεηςε
θξνλεκαηηθνχ ζηνηρείνπ σθειεί ηνλ ζπλεξγφ (ΠΚ 49, παξ. 2), ελψ ε έιιεηςε ηνπ ππνθεηκεληθνχ
ζηνηρείνπ ηνπ αδίθνπ φρη.
Γφινο: Ο Α, λνκίδνληαο φηη δέρεηαη επίζεζε απφ ηνλ Β, πνπ θαηεπζχλεηαη ηξέρνληαο πξνο απηφλ (γηα
λα ηνπ δεηήζεη ζπγγλψκε, ιφγσ ηεο πξφζθαηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ), ηνλ ηξαπκαηίδεη κε πέηξα ζην
θεθάιη. Άξα, ν Α έρεη δφιν, αθνχ μέξεη φηη ζα ηνλ ηξαπκαηίζεη -> πξαγκαηψλεηαη ε εηδηθή ππφζηαζε
ηνπ ΠΚ 308. Σαπηφρξνλα, φκσο, πιαλάηαη σο πξνο ηηο πξαγκαηηθέο πξνυπνζέζεηο ελφο ππαξθηνχ

ιφγνπ άξζεο ηνπ αδίθνπ => λνκηδφκελε άκπλα, αθνχ δελ έρεη ερζξηθφ πξνο ην δίθαην θξφλεκα θαη,
ζπλεπψο, νχηε δφιν.
Ζ ακπληηθή πξάμε: Ο Α, πθηζηάκελνο βαξηά ελφριεζε απφ ηε κνπζηθή ηνπ Β κέζα ζηε λχρηα,
εηζέξρεηαη απφ ηελ θαηνηθία ηνπ ακέηνρνπ Γ ζην ζπίηη ηνπ Β θαη ηνπ θαηαζηξέθεη ηα ερεία -> ε
θζνξά μέλεο ηδηνθηεζίαο θαη ε δηαηάξαμε ηεο νηθηαθήο εηξήλεο ηνπ Β ζα θξηζνχλ βάζεη ησλ
δηαηάμεσλ γηα ηελ άκπλα. Αληίζεηα, ε δηαηάξαμε ηεο νηθηαθήο εηξήλεο ηνπ Γ θξίλεηαη θαηά ηελ
θαηάζηαζε αλάγθεο (ΠΚ 25).
Σν είδνο ηεο βιάβεο ζηελ θαηάζηαζε αλάγθεο: Ζ πινχζηα Α, γηα λα πξνζηαηέςεη ηα αθξηβά ξνχρα
ηεο απφ μαθληθή βξνρή, αθαηξεί δηα ηεο βίαο ηελ νκπξέια ηεο θησρήο Β. Καηά ην είδνο, ε βιάβε ηεο
Β είλαη θαηαθαλψο ππνδεέζηεξε· φκσο, ε ζρέζε απηή αλαηξέπεηαη αλ ζπγθξίλνπκε ηηο βιάβεο σο
πξνο ηε ζπνπδαηφηεηα, ιφγσ ηεο 'κεηαρείξηζεο πνπ πξνζγίγλεηαη' ζην ζπζηαδφκελν έλλνκν αγαζφ.
Έηζη, επηβαξχλεηαη ηφζν ην άδηθν ηεο ζπκπεξηθνξάο ηεο Α (=πεξηθξφλεζε ζηηο ζεκειηψδεηο
αμηνινγήζεηο ηεο έλλνκεο ηάμεο γηα ηελ αμία ηνπ αλζξψπνπ) φζν θαη ηνπ απνηειέζκαηνο (=πξνζβνιή
ηεο αλζξψπηλεο αμίαο). Άξα, ην ΠΚ 25 δελ εθαξκφδεηαη ζε απηή ηελ πεξίπησζε· ε πξάμε ηεο Α
παξακέλεη άδηθε.
'Ακπληηθή' θαη 'επηζεηηθή' θαηάζηαζε αλάγθεο: Ο ρσξηθφο Α, ελψ βάδεη θσηηά κε βελδίλε ζε
ζπκσληά, αλαθιέγεηαη νιφθιεξνο. Πξνζπαζψληαο παληθφβιεηνο λα πεξάζεη ζηελφ κνλνπάηη γηα λα
ζψζεη ηε δσή ηνπ, ζπξψρλεη θαη ξίρλεη θαηαγήο ηε Β, ε νπνία ηπραία βξηζθφηαλ εθεί, κε απνηέιεζκα
λα ππνζηεί θάηαγκα θξαλίνπ θαη λα πεζάλεη. Αλ θαη πιεξνχηαη ε εηδηθή ππφζηαζε ηεο
αλζξσπνθηνλίαο εμ ακειείαο, ην άδηθν αίξεηαη θαηά ΠΚ 32.
Ζ θαηάζηαζε αλάγθεο σο πξντφλ βίαο: Ο δξάζηεο, επεηδή απεηιείηαη κε ζάλαην απφ θάπνηνλ ηξίην,
π.ρ. νδεγεί ζε θαηάζηαζε κέζεο ή ηειεί παξαβίαζε νη νηθηαθήο εηξήλεο/ειαθξά θινπή -> ην άδηθν
αίξεηαη, ιφγσ θαηάζηαζεο αλάγθεο· φκσο, αλ ηειέζεη αλζξσπνθηνλία, ηφηε ε πξάμε ηνπ παξακέλεη
άδηθε, αθνχ ε βιάβε ηεο απζεληίαο ηεο έλλνκεο ηάμεο είλαη πνιχ βαξηά.
΢χγθξνπζε θαζήθνληνο: α) Ο Α αληηιακβάλεηαη φηη πλίγεηαη ην παηδί ηνπ θαη έλα μέλν, αιιά κπνξεί
λα ζψζεη κφλν έλα. Χο παηέξαο έρεη ηδηαίηεξε λνκηθή ππνρξέσζε λα ζψζεη ην δηθφ ηνπ παηδί θαη
γεληθή ππνρξέσζε λα ζψζεη ην μέλν. Καηά ζπλέπεηα δελ πξάηηεη αδίθσο, εθφζνλ ζψζεη ην παηδί ηνπ.
Απηφ ζπκβαίλεη δηφηη αλ παξαιείςεη ηε ζσηεξία ηνπ παηδηνχ ηνπ -> αλζξσπνθηνλία εθ πξνζέζεσο κε
παξάιεηςε (ΠΚ 299 θαη ΠΚ 15), ελψ αλ παξαιείςεη ηε ζσηεξία ηνπ μέλνπ -> παξάιεηςε ιχηξσζεο
απφ θίλδπλν δσήο (ΠΚ 307). / β) Αλ ν εκπξεζηήο Α απηναλαθιεγεί, πξνθαιψληαο ην ίδην θαη ζηνλ
αλππνςίαζην παξαηπρφληα Β, ν γηαηξφο ζα πξέπεη λα πξνηηκήζεη ηνλ ηειεπηαίν, αλ κπνξεί λα ζψζεη
κφλν ηνλ έλαλ. / γ) Αλ απφ ηξνραίν ν 10ρξνλνο γηνο ηνπ Β ππνζηεί επηπφιαηα ηξαχκαηα, ελψ ν Γ
πεξηέιζεη ζε θίλδπλν δσήο, ηφηε ν Β ππνρξενχηαη λα ζψζεη ηε δσή ηνπ ηειεπηαίνπ· αλ δελ ην θάλεη,
ηφηε δηαπξάηηεη παξάιεηςε ιχηξσζεο απφ θίλδπλν δσήο (ΠΚ 307).
΢πλαίλεζε: Ο Α ζπλαηλεί λα ζπκκεηάζρεη σο ζπλνδεγφο ζε επηθίλδπλε νδήγεζε 'άκπαινπ' νδεγνχ,

απνδερφκελνο αθφκε θαη ηελ απιή ζσκαηηθή βιάβε -> ε ζπλαίλεζε αίξεη ην άδηθν ηεο απιήο
ζσκαηηθήο βιάβεο, αιιά φρη θαη ηεο ζρεηηθήο παξάβαζεο ηνπ ΚΟΚ.
Γεληθή ζπλαίλεζε: α) Ζ γεληθή ζπλαίλεζε σο πξνο νπνηαδήπνηε ζσκαηηθή βιάβε είλαη αλίζρπξε,
αθνχ εθηείλεηαη θαη ζηηο βαξηέο πξνζβνιέο σο πξνο ηηο νπνίεο δελ ππάξρεη εμνπζία δηαζέζεσο. / β) Ζ
γεληθή ζπλαίλεζε σο πξνο ηελ θαηαζηξνθή νπνηνπδήπνηε πξάγκαηνο πνπ αλήθεη ζηελ ηδηνθηεζία ηνπ
παζφληνο ή σο πξνο νπνηαδήπνηε πξνζβνιή ηεο ηηκήο νδεγεί ζε άξζε ηεο ειεπζεξίαο θαη ηεο
αμηνπξέπεηαο ηνπ ηειεπηαίνπ. / γ) Αλ ν Α ζπλαηλέζεη ζε πηήζε αλεκφπηεξνπ πνπ νδεγεί άιινο, δε

ζεκαίλεη φηη ζπλαηλεί θαη ζηνλ ηξαπκαηηζκφ ηνπ, αλ απηφ θαηαπέζεη· αλ, φκσο, ην είρε απνδερηεί
απηφ θαη ηηο ελδερφκελεο ζσκαηηθέο βιάβεο, ε ζπλαίλεζε θαη πάιη θαιχπηεη κφλε ηελ απιή ζσκαηηθή
βιάβε.
Σν ΠΚ 36, παξ. 2: Αλ ε ειαηησκέλε ηθαλφηεηα πξνο θαηαινγηζκφ νθείιεηαη εηδηθά ζε ππαίηηα κέζε,
ε κείσζε ηεο πνηλήο θαηά ΠΚ 83 απνθιείεηαη ζε θάζε πεξίπησζε θαη φρη κφλν αλ πξνθιήζεθε ππφ ην
ΠΚ 35. Έηζη, ν δξάζηεο ηηκσξείηαη κε ηελ πιήξε πνηλή ηνπ νηθείνπ εγθιήκαηνο , έζησ θη αλ δε
κπφξεζε νχηε φθεηιε λα πξνβιέςεη φηη ζα ηεινχζε αμηφπνηλε πξάμε, πεξηεξρφκελνο ζε θαηάζηαζε
ειαηησκέλεο ηθαλφηεηαο.
΢πγγλσζηή πιάλε: Τθίζηαηαη θαη σο πξνο δηαηάμεηο γηα ηηο νπνίεο ππάξρνπλ πιείνλεο εξκελεπηηθέο
εθδνρέο- π.ρ. ζηελ εθβίαζε (ΠΚ 385) ακθηζβεηείηαη αλ ε ζπκπεξηθνξά ζηελ νπνία εμαλαγθάδεηαη ν
παζψλ πξέπεη λα ζηεξίδεηαη ζε πεξηνπζηαθή δηάζεζε ή αξθεί θάζε είδνπο κεησηηθή ηεο πεξηνπζίαο
πξάμε. Αλ, ινηπφλ, εθείλνο πνπ αθαηξεί κε ζσκαηηθή βία ην απηνθίλεην άιινπ γηα λα πάεη κηα βφιηα
θαη λα ην επηζηξέςεη, πηζηεχνληαο φηη δελ ηειεί θαθνπξγεκαηηθή εθβίαζε (ΠΚ 385, παξ. 1α'), αιιά ην
βαζηθφ έγθιεκα ηεο εθβίαζεο (=πιεκκέιεκα), ηφηε ππάξρεη πεξηζψξην ε πιάλε ηνπ σο πξνο ην
βαξχηεξν άδηθν λα ζεσξεζεί ζπγγλσζηή -> κφλν εθφζνλ δηαηειεί ελ ηε πεπνηζήζεη φηη δελ ηειεί
ιεζηεία.
Ηθαλφηεηα πξνο θαηαινγηζκφ: Γελ ππάξρεη φηαλ ν ηθαλφο πξνο θαηαινγηζκφ δξάζηεο, πνπ κπνξεί
λα δηαγλψζεη ην άδηθν ηεο πξάμεο ηνπ, δε κπνξεί λα ζπκκνξθσζεί πξνο ηελ πεξί δηθαίνπ αληίιεςε-
π.ρ. θαηάθνπε λνζειεχηξηα, πνπ ζηνλ χπλν ηεο αθνχεη ην μππλεηήξη, δε ζεθψλεηαη γηα λα θάλεη
αλαγθαία έλεζε ζε αζζελή.
Καζήθνλ ηνπ δξάζηε λα εθηεζεί ζηνλ θίλδπλν θαη ΠΚ 32: Ο ππξνζβέζηεο Α, αθνχ καηαίσο
πξνζπάζεζε λα πείζεη ηνλ θηλδπλεχνληα Β λα πεδήμεη ζηελ ηειεζθνπηθή θιίκαθα, επηρεηξεί λα ζψζεη
ηνπιάρηζηνλ ηε δηθή ηνπ δσή, ξίρλνληαο ηνλ Β ζηηο θιφγεο -> ν Α δελ κπνξεί λα επηθαιεζηεί ην ΠΚ
32 θαη ε πξάμε ηνπ παξακέλεη άδηθε.
Απφπεηξα: α) Ο Α παξαζχξεη ηελ αλήιηθε Β ζην ππφγεην ηνπ θαηαζηήκαηφο ηνπ, φπνπ ηεο
πξνζθέξεη γιπθά. Αλ ζθνπφο ηνπ ήηαλ λα ηελ απνπιαλήζεη ακέζσο κεηά, ηφηε ζηνηρεηνζεηείηαη
απφπεηξα· αλ, φκσο, ζθφπεπε λα θεξδίζεη πξψηα ηελ εκπηζηνζχλε ηεο θη αξγφηεξα, κε άιιε πξάμε,
λα ηειέζεη ην έγθιεκα, ηφηε ππάξρεη πξνπαξαζθεπαζηηθή πξάμε. / β) Ζ Β βάδεη δειεηήξην ζηνλ θαθέ
ηνπ άληξα ηεο γηα λα ηνλ ζαλαηψζεη θαη αθήλεη ην θιπηδάλη ζην ηξαπέδη ηεο θνπδίλαο. Αλ ην ζρέδηφ
ηεο ήηαλ λα πάεη ν ίδηνο εθεί γηα λα ηνλ πηεη, ηφηε ζηνηρεηνζεηείηαη απφπεηξα. Αληίζεηα, αλ ζρεδίαδε
λα ηνπ ηνλ ζεξβίξεη ζε άιιν ρψξν, ηφηε ππάξρεη πξνπαξαζθεπαζηηθή πξάμε -> έηζη, αλ ζε απηή ηελ
πεξίπησζε ν ζχδπγνο πηεη ηνλ θαθέ ζηελ θνπδίλα ελ αγλνία ηεο Β, ηφηε απηή ηηκσξείηαη γηα
αλζξσπνθηνλία εμ ακειείαο θαη φρη εθ πξνζέζεσο.
ΠΡΑΚΣΗΚΑ
 Ο Α παξαθηλεί ηνλ Β λα ππξνβνιήζεη ζε παξαθείκελν ζάκλν ιέγνληαο ηνπ φηη ππάξρεη ιαγφο
ελψ ήμεξε φηη βξίζθεηαη ν Γ. Ο Β πείζεηαη, ππξνβνιεί θαη ζθνηψλεη ηνλ Γ. Πνην ην αμηφπνηλν
ηνπ Α θαη ηνπ Β;
Σίζεηαη ζέκα ζπκκεηνρηθήο δξάζεο. Ο Β ηειεί ζε πξαγκαηηθή πιάλε ΠΚ 30 θη απνθιείεηαη ην εθ δόινπ
ηεηειεζκέλν έγθιεκα. Άξα ζα ηηκσξεζεί γηα αλζξσπνθηνλία εμ ακειείαο ΠΚ 302. Όζνλ αθνξά ηνλ Α,
ππάξρνπλ 2 απόςεηο πεξί ηεο ηηκσξίαο ηνπ: α) Θα ηηκσξεζεί σο εζηθόο απηνπξγόο αλζξσπνθηνλίαο εθ

πξνζέζεσο. Όζνη ππνζηεξίδνπλ απηήλ ηελ άπνςε ζεσξνύλ όηη ε εζηθή απηνπξγία είλαη εθηθηή θαη ζε
κηα κε δόιηα απηνπξγηθή πξάμε. Με άιια ιόγηα, λνείηαη εζηθή απηνπξγία αθόκα θαη όηαλ ε απηνπξγηθή
αμηόπνηλε πξάμε ηειέζηεθε εμ ακειείαο. Η άπνςε απηή όκσο είλαη ιαλζαζκέλε. // β) Γνγκαηηθά
ζπλεπέζηεξν είλαη λα δερζνύκε όηη ν δόινο ζεκειηώλεη ην άδηθν νπόηε ν Β ζα ηηκσξεζεί γηα έκκεζε
απηνπξγία ζε αλζξσπνθηνλία εθ πξνζέζεσο.
 Ο Α παξαθηλεί ηνλ Β λα ππξνβνιήζεη ζε παξαθείκελν ζάκλν ιέγνληαο ηνπ φηη ππάξρεη ιαγφο
ελψ ήμεξε φηη βξίζθεηαη ν Γ. Ο Β πείζεηαη, ππξνβνιεί θαη αζηνρεί. Πνην ην αμηφπνηλν ηνπ Α
θαη ηνπ Β;
Ο B δελ ζα ηηκσξεζεί γηα ηίπνηα, αθνύ δελ έρεη δόιν. Ο Α ζα ηηκσξεζεί γηα έκκεζε απηνπξγία ζε
απόπεηξα αλζξσπνθηνλίαο εθ πξνζέζεσο
 Οη A θαη Β απνθαζίδνπλ καδί λα ζθνηψζνπλ ηνλ Γ. Ρίρλεη ν θαζέλαο απφ 2 ζθαίξεο θαη
ηειηθά ηνλ πεηπραίλεη κφλν ν Α θαη ηνλ ζθνηψλεη. Αμηφπνηλν Α θαη Β.
Έρνπκε ζπκκεηνρηθή δξάζε θαη ζπλαπόθαζε. ΠΡΟ΢ΟΧΗ! Καηαινγίδεηαη νκνίσο ε πξάμε θαη ζηνπο 2:
Καζέλαο ηηκσξείηαη σο απηνπξγόο ηεο πξάμεο => ηεηειεζκέλε αλζξσπνθηνλία εθ πξνζέζεσο.

ΓΕΝΙΚΟ ΠΟΙΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ΓΕΝΙΚΟ ΠΟΙΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ΓΕΝΙΚΟ ΠΟΙΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

ΗΗ. ΢θνπφο θαη απνζηνιή ηνπ πνηληθνχ δηθαίνπ:

ΑΡΣΕΜΙ΢ ΣΡΙΚΗ ΢ελίδα 1

ΗΗΗ. Ζ θνηλσληθή αλαγθαηφηεηα ηεο πνηλήο σο πξνυπφζεζε ηεο λνκηκνπνίεζήο ηεο

3. Ζ πνηληθνπνίεζε σο ππνρξέσζε ηνπ λνκνζέηε: ΢ε θάπνηεο πεξηπηψζεηο, ε επαξθήο πξνζηαζία

ΑΡΣΕΜΙ΢ ΣΡΙΚΗ ΢ελίδα 2

§2 Ζ ΠΟΗΝΖ ΚΑΗ Ζ ΓΗΚΑΗΟΛΟΓΖΣΗΚΖ ΣΖ΢ ΒΑ΢Ζ

Η. Ζ έλλνηα ηεο πνηλήο

ΑΡΣΕΜΙ΢ ΣΡΙΚΗ ΢ελίδα 3

ΗΗ. Ζ δηθαηνινγεηηθή βάζε ηεο πνηλήο

ΑΡΣΕΜΙ΢ ΣΡΙΚΗ ΢ελίδα 4

ΑΡΣΕΜΙ΢ ΣΡΙΚΗ ΢ελίδα 5

§3 Ζ ΑΡΥΖ ΣΖ΢ ΝΟΜΗΜΟΣΖΣΑ΢ ΣΧΝ ΔΓΚΛΖΜΑΣΧΝ ΚΑΗ ΣΧΝ ΠΟΗΝΧΝ

ΗΗΗ. Οη επηκέξνπο αξρέο

1. Ζ αξρή νπδεκία πνηλή ρσξίο γξαπηφ λφκν

ΑΡΣΕΜΙ΢ ΣΡΙΚΗ ΢ελίδα 6

ΑΡΣΕΜΙ΢ ΣΡΙΚΗ ΢ελίδα 7

ΑΡΣΕΜΙ΢ ΣΡΙΚΗ ΢ελίδα 8

§4 ΟΗ ΣΡΔΗ΢ ΒΑΘΜΗΓΔ΢ ΣΟΤ ΔΓΚΛΖΜΑΣΟ΢

1. Σα ινγηθψο αλαγθαία ζηνηρεία ηνπ εγθιήκαηνο: α) ε πξάμε / β) ην άδηθν / γ) ν θαηαινγηζκόο /

§5 Ζ ΔΝΝΟΗΑ ΣΖ΢ ΠΡΑΞΖ΢ ΢ΣΟ ΠΟΗΝΗΚΟ ΓΗΚΑΗΟ

ΑΡΣΕΜΙ΢ ΣΡΙΚΗ ΢ελίδα 9

3. Οη κε πξάμεηο: α) πξνζβνιή έλλνκσλ αγαζώλ από θπζηθά θαηλόκελα ή πξάγκαηα θαη ηε

ΑΡΣΕΜΙ΢ ΣΡΙΚΗ ΢ελίδα 10

3. Οξηαθέο πεξηπηψζεηο πνπ ζπληζηνχλ πξάμε: α) κεζππλσηηθή ππνβνιή - πιύζε εγθεθάινπ -

ΑΡΣΕΜΙ΢ ΣΡΙΚΗ ΢ελίδα 11

§6 Ζ ΔΗΓΗΚΖ ΤΠΟ΢ΣΑ΢Ζ ΣΟΤ ΔΓΚΛΖΜΑΣΟ΢

1. Αληηθεηκεληθή θαη ππνθεηκεληθή ππφζηαζε σο επηκέξνπο ζηνηρεία ηεο εηδηθήο ππφζηαζεο: Σν

ΗΗ. Ζ αληηθεηκεληθή ππφζηαζε ηνπ εγθιήκαηνο: Σν ζεκαληηθφηεξν ζηνηρείν ηεο είλαη ε

ΑΡΣΕΜΙ΢ ΣΡΙΚΗ ΢ελίδα 12

4. Σα άγξαθα ζηνηρεία ηεο αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο: Σα άγξαθα ζηνηρεία εμππαθνχνληαη ινγηθά

ΑΡΣΕΜΙ΢ ΣΡΙΚΗ ΢ελίδα 13

1. Ακθηζβεηνχκελεο πεξηπηψζεηο: Ζ δηάθξηζε ησλ εμσηεξηθψλ φξσλ ηνπ αμηνπνίλνπ απφ ηα

§7 ΓΗΑΚΡΗ΢ΔΗ΢ ΣΧΝ ΔΓΚΛΖΜΑΣΧΝ

ΑΡΣΕΜΙ΢ ΣΡΙΚΗ ΢ελίδα 14

1. Πξαθηηθή ζεκαζία ηεο δηάθξηζεο: α) ππαηηηόηεηα -> ηα θαθνπξγήκαηα θαη ηα πιεκκειήκαηα

ΗΗ. Με βάζε ηε δηακφξθσζε ηεο αληηθεηκεληθήο ππφζηαζεο

2. Δγθιήκαηα ζπκπεξηθνξάο θαη απνηειέζκαηνο: Ζ δηάθξηζε γίλεηαη κε βάζε ην αλ ε κεηαβνιή,

ΑΡΣΕΜΙ΢ ΣΡΙΚΗ ΢ελίδα 15

ΑΡΣΕΜΙ΢ ΣΡΙΚΗ ΢ελίδα 16

8.1 Πξνλνκηνχρα θαη δηαθεθξηκέλα εγθιήκαηα: Οη εγθιεκαηηθέο παξαιιαγέο, ζηηο νπνίεο νη

ΑΡΣΕΜΙ΢ ΣΡΙΚΗ ΢ελίδα 17

8.3 Οη επηβαξπληηθέο πεξηζηάζεηο θαη νη θαλφλεο δηθαζηηθήο επηκέηξεζεο ηεο πνηλήο: Σν

ΑΡΣΕΜΙ΢ ΣΡΙΚΗ ΢ελίδα 18

§8 ΑΝΣΗΚΔΗΜΔΝΗΚΟ΢ ΑΗΣΗΧΓΖ΢ ΢ΤΝΓΔ΢ΜΟ΢ ΚΑΗ ΑΝΣΗΚΔΗΜΔΝΗΚΟ΢

Η. Ο αληηθεηκεληθφο αηηηψδεο ζχλδεζκνο: Απαηηείηαη λα ππάξρεη κεηαμχ ηεο πξαγκάησζεο ηεο

ΑΡΣΕΜΙ΢ ΣΡΙΚΗ ΢ελίδα 19

2.1 Πξνζζήθε εθεδξηθψλ αηηίσλ-Ζ ππνζεηηθή αηηηψδεο δηαδξνκή: Ζ πξνζζήθε εθεδξηθψλ

ΑΡΣΕΜΙ΢ ΣΡΙΚΗ ΢ελίδα 20

ΑΡΣΕΜΙ΢ ΣΡΙΚΗ ΢ελίδα 21

ππάξρεη θαλ ζπκπεξηθνξά.

ΗΗ. Ο αληηθεηκεληθφο θαηαινγηζκφο ηνπ απνηειέζκαηνο: Σν απνηέιεζκα κπνξεί λα θαηαινγηζηεί

1. Θεσξεηηθή ζεκειίσζε: Γηα λα ηζρχζεη ν δεπηεξεχσλ θαλφλαο, πξέπεη ε κε πξνζβνιή ηνπ

1.2 Ο αληηθεηκεληθφο θαηαινγηζκφο σο πξφζζεην ζηνηρείν ηεο αηηηφηεηαο: Ο αληηθεηκεληθφο

2. Πφηε απνθιείεηαη ν αληηθεηκεληθφο θαηαινγηζκφο;

2.1.3 Ζ πεξηζηνιή ηνπ θηλδχλνπ: Γελ πιεξνχηαη ε αληηθεηκεληθή ππφζηαζε, κε θαηαινγηδνκέλνπ

ΑΡΣΕΜΙ΢ ΣΡΙΚΗ ΢ελίδα 22

2.1.4 Καζπζηέξεζε ηνπ απνηειέζκαηνο: Δμνκνηψλεηαη κε ηελ πεξηζηνιή θηλδχλνπ.

2.4 ΟΣΑΝ ΓΔ ΢ΤΝΣΡΔΥΔΗ Ο ΢ΚΟΠΟ΢ ΠΡΟ΢ΣΑ΢ΗΑ΢ ΣΟΤ ΚΑΝΟΝΑ: Αλ δε ζπληξέρεη ν

2.5 ΔΠΗ ΝΟΜΗΜΖ΢ ΔΝΑΛΛΑΚΣΗΚΖ΢ ΢ΤΜΠΔΡΗΦΟΡΑ΢: Αθνξά ηα εμ ακειείαο εγθιήκαηα

2.6 ΟΣΑΝ ΣΟ ΑΠΟΣΔΛΔ΢ΜΑ ΟΦΔΗΛΔΣΑΗ ΢Δ ΑΤΣΟΓΗΑΚΗΝΓΤΝΔΤ΢Ζ ΣΟΤ ΠΑΘΟΝΣΑ

2.7 ΟΣΑΝ ΣΟ ΒΑΡΤΣΔΡΟ ΑΠΟΣΔΛΔ΢ΜΑ ΓΔ ΢ΤΝΗ΢ΣΑ ΠΡΑΓΜΑΣΧ΢Ζ ΣΟΤ

ΑΡΣΕΜΙ΢ ΣΡΙΚΗ ΢ελίδα 23

2.8 Ζ 'απαγφξεπζε ηεο αλαδξνκήο' σο ιφγνο απνθιεηζκνχ ηνπ αληηθεηκεληθνχ θαηαινγηζκνχ;