Amat Spawarka

Amatorska
P R O J spawarka
E K T Y
Amatorska spawarka,
część 1
Sterownik impulsowy
AVT−837
Temat amatorskiej spawarki

sterowanej elektronicznie od
dawna wzbudza³
zainteresowanie wielu
elektronikÛw i†do dzisiaj
doczeka³ siÍ co najmniej
kilkunastu, mniej lub bardziej
udanych, opracowaÒ,
wynikiem ktÛrych by³y uk³ady Pojawienie siÍ na rynku zna- wego wraz z†prostownikiem. W†pier-
sterowania z tyrystorami. komitych jakoúciowo i†wytrzyma- wszej czÍúci artyku³u opisany zo-
PostÍp w†elektronice ³ych tranzystorÛw mocy pozwala stanie sterownik, w†drugiej przybli-
powoduje jednak, øe to, co rozwi¹zaÊ problem amatorskiej øymy sposÛb wykonania transforma-
spawarki raz jeszcze, tym razem tora i†elementÛw strony wtÛrnej.
jeszcze wczoraj moøna by³o
juø bez ciÍøkiego i†nieporÍcznego Sterownik zosta³ zaprojektowa-
nazwaÊ konstrukcj¹ transformatora sieciowego. ny jako uniwersalny modu³, ktÛry
nowoczesn¹, dziú moøe byÊ Po raz pierwszy prezentujemy w†zaleønoúci od uøytych elemen-
juø przestarza³e. na ³amach Elektroniki Praktycznej tÛw (np. tranzystory kluczuj¹ce,
urz¹dzenie tak duøej mocy. Mimo transformator wyjúciowy) moøe pra-
iø jego wykonanie nie jest wcale cowaÊ z†moc¹ wyjúciow¹ od oko³o
trudne, budowy powinni podj¹Ê 800W do 2kW. Do wykonania
siÍ jedynie elektronicy z duøym sterownika uøyte zosta³y popularne
doúwiadczeniem zawodowym. i†ogÛlnodostÍpne elementy.
Kontakt z†wysokimi napiÍciami,
sieci¹ energetyczn¹, duøymi pr¹- O†spawaniu okiem
dami, z†wysok¹ temperatur¹ ³uku amatora
i†generowanym przez niego pro- Nie jestem specjalist¹ spawal-
mieniowaniem UV wymaga sta- nictwa i†nie chcia³bym rozpisy-
rannoúci w†montaøu urz¹dzenia waÊ siÍ na temat spawania, po-
i†uwagi przy jego uruchamianiu. dam jedynie garúÊ informacji pod-
Opisywany impulsowy sterow- stawowych, ktÛre przydaj¹ siÍ do
nik spawarki ma konstrukcjÍ ce- uruchomienia spawarki.
lowo maksymalnie uproszczon¹, Do spawania niewielkich ele-
gdyø jest ona przeznaczona do mentÛw konieczne jest posiadanie
dorywczego spawania ma³ych ele- cienkich elektrod otulonych. Na
mentÛw (np. w†modelarstwie). rynku najcieÒsze maj¹ úrednicÍ
DziÍki eliminacji duøego i†ciÍøkie- 1,6mm i†okazuje siÍ, øe s¹ one
go transformatora sieciowego, ma- wystarczaj¹ce przy mocy uk³adu
sa spawarki i†wymiary s¹ o†wiele do 1kW. Wykonanie sterownika
mniejsze niø w†przypadku kon- w†wersji 1,5kW pozwala bezprob-
strukcji klasycznej. lemowo korzystaÊ z†elektrod
Ca³a spawarka sk³ada siÍ o†úrednicy 2†mm. Aby bez wiÍk-
z†dwÛch czÍúci: impulsowego ste- szych k³opotÛw zapali³ siÍ ³uk
rownika przetwarzaj¹cego napiÍcie elektryczny, napiÍcie bez obci¹øe-
sieci w†szybkozmienn¹ falÍ prosto- nia na wyjúciu spawarki przekra-
k¹tn¹ oraz transformatora impulso- cza nieco wartoúÊ 50V. W†trakcie
50 Elektronika Praktyczna 11/99

Amatorska spawarka
Rys. 1. Schemat elektryczny sterownika spawarki.

spawania napiÍcie jest niøsze (na- nie o†tym piszÍ, gdyø nie chcÍ, 200V, zamiast jednego kondensato-
wet 20V) - sterownik ogranicza do aby ktoú z†CzytelnikÛw pomyúla³, ra uøyte zosta³y dwa szeregowo
zadanej wartoúci pr¹d spawania øe ìnie umiemî. po³¹czone. Rezystory R1 i†R2 wy-
(dzia³a jak klasyczny zasilacz PrzyznajÍ, øe obwÛd kontroli rÛwnuj¹ panuj¹ce na nich napiÍcia.
z†ograniczeniem pr¹du). Oczywiú- pr¹du kluczy powinienem wykonaÊ Mimo duøej mocy uk³adu, war-
cie, napiÍcie wyjúciowe spawarki w†postaci przek³adnika pr¹dowego, toúÊ uøytej pojemnoúci filtruj¹cej
jest wyprostowane, co podobno a†nie na zwyk³ym rezystorze, ale nie nie jest duøa. Do spawania nie
daje lepsze rezultaty, niø spawa- chcia³em go komplikowaÊ - w†uk³a- jest bowiem potrzebny pr¹d dob-
nie pr¹dem przemiennym. dzie i†tak jest doúÊ magnetykÛw rze odfiltrowany, nawet spore tÍt-
i†nawijania. D³awik ograniczaj¹cy nienia o†czÍstotliwoúci 100Hz nie
Opis uk³adu pr¹d powinien byÊ po stronie pier- przeszkadzaj¹ ani w†procesie spa-
Uk³ad spawarki jest elektrycz- wotnej, przez co konstrukcja by³aby wania, ani teø w†pracy falownika.
nie zasilaczem impulsowym pra- bardziej finezyjna, jednak z†tak wy- Duøe pojemnoúci filtruj¹ce powo-
cuj¹cym w†konfiguracji pe³nomost- konan¹ pierwsz¹ wersj¹ urz¹dzenia dowa³yby natomiast, iø wspÛ³-
kowej (ang. full bridge converter) mia³em duøe k³opoty. czynnik mocy urz¹dzenia by³by
duøej mocy, z†ograniczeniem pr¹- Schemat elektryczny sterownika ma³y, co jest nie do przyjÍcia
du. Jego konstrukcja zosta³a jed- impulsowego znajduje siÍ na rys. w†uk³adzie o†takiej mocy. W†ta-
nak znacznie uproszczona, tak 1. NapiÍcie sieci poprzez zw³oczny kiej sytuacji uk³ad pobiera³by pr¹d
aby wykonanie urz¹dzenia nie bezpiecznik topikowy jest prosto- z†sieci w†postaci krÛtkich, lecz
by³o drogie. TrochÍ gorsze s¹ wane w†mostku M1. Do³¹czony duøych impulsÛw do³adowuj¹cych
przez to parametry (np. brak rÛwnolegle do wejúcia kondensator kondensatory filtru w†szczycie si-
uk³adu korekcji wspÛ³czynnika C1 ogranicza przenikanie zak³ÛceÒ nusoidy zasilaj¹cej. Nawet jeúli
mocy skutecznie uniemoøliwia generowanych przez falownik do zapomnimy o†zak³Ûceniach, jakie
rozbudowÍ sterownika do mocy sieci. Z†uwagi na dorywczy charak- taka (mocno nieliniowa) praca
wiÍkszej niø 2kW), ale w prze- ter pracy spawarki, w†uk³adzie zre- powoduje, to duøe wartoúci pr¹du
ciwnym przypadku konstrukcja zygnowano z†zastosowania rozbu- ³adowania niepotrzebnie obci¹øaj¹
by³aby zbyt kosztowna, a†sterow- dowanego filtru przeciwzak³Ûcenio- sieÊ energetyczn¹ i†diody mostka
nik trudny w†wykonaniu. wego. Kondensatory C2 i†C3 filtruj¹ prostowniczego. W†skrajnym przy-
W†dwÛch ìmiejscachî uk³adu wyprostowane napiÍcie sieci. padku moøe nawet dojúÊ do za-
sprzeciwi³em siÍ obowi¹zuj¹cym Z†uwagi na wiÍksz¹ dostÍpnoúÊ dzia³ania automatycznych bez-
kanonom projektowania. Specjal- kondensatorÛw o†napiÍciu pracy piecznikÛw w†pomieszczeniu, na-
Elektronika Praktyczna 11/99 51

Amatorska spawarka
parami na przemian, a†wiÍc w†jed- Kontroler

nym takcie przewodzi T1 i†T4 Do sterowania falownikem wy-
w†drugim takcie T2 i†T3. Obci¹- korzystany zosta³ tani i†popularny
øenie jest w³¹czone w†úrodek mos- uk³ad kontrolera zasilaczy prze-
tka, a†wiÍc do drenÛw T3 i†T4. ciwsobnych UC3525.
Kaødemu z†tranzystorÛw kluczuj¹- Wprawdzie zawiera on wbudo-
cych towarzyszy dioda zapobiega- wany w†strukturÍ przeciwsobny
j¹ca zmianie polaryzacji napiÍcia stopieÒ wyjúciowy, przystosowany
na tranzystorze w†chwili, gdy do bezpoúredniego sterowania
wszystkie tranzystory s¹ zatkane. tranzystorÛw MOS i†dostarczaj¹cy
Na rys. 2 przedstawiono kszta³t w†impulsie pr¹d do 400mA, jed-
Rys. 2. Kształt napięcia
napiÍcia na wyjúciu uk³adu. DwÛj- nak w†tym zastosowaniu to nieco
wyjściowego sterownika.
nik R16 z†R17 i†kondensator C4 za ma³o. W†uk³adzie pe³nomostko-
wet jeúli wartoúÊ úrednia pobie- ograniczaj¹ wartoúÊ szpilkowych im- wym kontroler musi w³¹czyÊ jed-
ranego pr¹du bÍdzie poniøej ich pulsÛw, jakie pojawiaj¹ siÍ na za- noczeúnie aø dwa tranzystory,
progu zadzia³ania. Wspomniane ciskach wyjúciowych sterownika, a a†co wiÍcej, z†uwagi na duø¹ moc
impulsy mog¹ je uaktywniÊ. Nie- pochodz¹ od indukcyjnoúci rozpro- uk³adu i†zwi¹zan¹ z†tym koniecz-
wielka wartoúÊ pojemnoúci filtru- szenia transformatora impulsowego. noúÊ ograniczania strat, proces
j¹cej pozwala uzyskaÊ kompromis Kluczow¹ spraw¹ w†przypadku prze³¹czenia powinien nast¹piÊ
pomiÍdzy wartoúci¹ tych impul- spawarki i†takiej konstrukcji fa- moøliwie szybko.
sÛw a†stopniem odfiltrowania na- lownika jest moøliwoúÊ precyzyj- W³¹czenie tranzystora MOS
piÍcia zasilaj¹cego falownik. nej kontroli pr¹du wyjúciowego sprowadza siÍ w†praktyce do na-
Dwuwatowy transformator sie- spawarki, tak aby moøliwe by³o ³adowania pojemnoúci bramka-ürÛd-
ciowy TR2, wraz z†mostkiem pros- jego ograniczenie do zadanego ³o. W typowym MOSFET-cie (o†pa-
towniczym M2, kondensatorem C11 poziomu i†stabilizacja. Korzystn¹ rametrach 8A/400V) ta pojemnoúÊ
i†popularnym stabilizatorem trÛjkoÒ- cech¹ uk³adu jest to, iø pomiar ma wartoúÊ oko³o 1..1,5nF, a†wiÍc
cÛwkowym U2, tworzy pomocniczy pr¹du na wyjúciu urz¹dzenia mo- korzystaj¹c z†drivera umieszczone-
zasilacz niewielkiej mocy przezna- øe zostaÊ zast¹piony poprzez po- go w†U1 najprawdopodobniej uda-
czony do zasilania kontrolera falow- miar pr¹du przewodzonego przez ³oby siÍ go wysterowaÊ.
nika oraz wentylatora ch³odz¹cego klucze. Kolejn¹ zalet¹ jest pros- Tranzystor o†takich parametrach
uk³ad. W†konstrukcji urz¹dzenia zre- tota realizacji tej kontroli, spro- wystarcza jednak do budowy spa-
zygnowano bowiem z†umieszczenia wadzaj¹ca siÍ do w³¹czenia rezys- warki o†mocy nie wiÍkszej niø 1kW.
duøych i†ciÍøkich radiatorÛw zdol- torÛw R4..R6 pomiÍdzy ürÛd³a Skoro kontroler ma byÊ uniwersalny
nych do wych³odzenia elementÛw tranzystorÛw T3 i†T4 a†masÍ. i†dostarczaÊ wiÍkszej mocy, koniecz-
mocy w†temperaturze pokojowej, na Kszta³t przebiegu napiÍcia na ne by³o rozbudowanie stopnia ste-
korzyúÊ mniejszych i†løejszych wspomnianym rezystorze odpo- ruj¹cego. Silne tranzystory MOS
kszta³tek ch³odzonych w†sposÛb wy- wiadaj¹cy p³yn¹cemu przez klu- (o†parametrach np. 20A/400V) maj¹
muszony za pomoc¹ klasycznego, cze pr¹dowi przedstawia rys. 3. bowiem pojemnoúÊ bramka - ürÛd³o
pecetowego wentylatora 12V o†roz- O†ile pomiar pr¹du jest dziecin- juø przekraczaj¹c¹ 3nF! Ich sterowa-
miarze 80x80mm. nie prosty, o†tyle nie da siÍ tego nie bezpoúrednio z†UC3525 mog³oby
Aby ograniczyÊ do bezpiecznej powiedzieÊ o†sterowaniu tranzysto- siÍ nie udaÊ.
wartoúÊ, dla diod prostowniczych rÛw. Elektrody kaødego z†tranzys- Dlatego w†uk³adzie sterownika
mostka M1, pr¹d ³adowania kon- torÛw s¹ na rÛønych potencja³ach stopieÒ wyjúciowy zosta³ rozbudo-
densatorÛw C2 i†C3 w†momencie i†uøycie transformatora steruj¹cego wany, a†w†zasadzie zdublowany.
w³¹czenia uk³adu do sieci, zasto- jest koniecznoúci¹. Dodatkowym Na koÒcÛwkach 11 i†14 kontrolera
sowany zosta³ obwÛd z†ogranicza- problemem jest koniecznoúÊ nawi- dostÍpna jest para prostok¹tnych
j¹cym pr¹d ³adowania kondensato- niÍcia aø piÍciu uzwojeÒ - dla sygna³Ûw o†parametrach czasowych
rÛw rezystorem R3 i†zwieraj¹cym kaødego tranzystora po jednym i†(ja- dok³adnie takich, jakie potrzebne
go po up³ywie oko³o 1,5 sekundy ko pi¹te) uzwojenia pierwotnego.
przekaünikiem PK1. Zwieranie re- Odpowiednie po³¹czenie po-
zystora jest konieczne z†uwagi na cz¹tkÛw i†koÒcÛw transformatora
straty mocy jakie element ten po- zapewnia ø¹dan¹ kolejnoúÊ w³¹-
wodowa³by w†pracuj¹cym uk³adzie czania tranzystorÛw. Umieszczone
oraz oczywiúcie na niepoø¹dany w†obwodzie bramki kaødego z†klu-
spadek napiÍcia. Do opÛünionego czy rezystory szeregowe (R8, R10,
w³¹czania przekaünika uøyty zosta³ R12 i†R14) zapewniaj¹ ogranicze-
proúciutki obwÛd z†tranzystorem nie pr¹du prze³adowuj¹cego po-
T5 i†wyznaczaj¹cymi wielkoúÊ jemnoúÊ bramka-ürÛd³o MOSFET-
opÛünienia elementami C10 i†R18. Ûw do oko³o 450mA, a rezystory
rÛwnoleg³e (R9, R11, R13, R15)
Rys. 3. Kształt prądu przepływają−
Falownik t³umi¹ oscylacje pochodz¹ce od cego przez rezystor kontroli prądu
Uk³ad falownika tworz¹ cztery pasoøytniczych pojemnoúci uzwo- (w układzie rzeczywistym na
tranzystory MOS: T1, T2, T3 i†T4. jeÒ transformatora, jakie nak³adaj¹ przednie zbocze impulsów
Tranzystory w†mostu przewodz¹ siÍ na napiÍcie steruj¹ce. nakładają się impulsy szpilkowe).

Amatorska spawarka
rokoúÊ impulsÛw
steruj¹cych tak, aby
osi¹gniÍta zosta³a
stabilizacja pr¹du.
Nie ma natomiast
potrzeby stabilizacji
napiÍcia - w†stanie
rozwarcia wyjúcia
uk³adu, a†wiÍc wte-
dy, gdy nie spawa-
my, osi¹ga ono
maksymaln¹ (okreú-
lon¹ przez prze-
k³adniÍ transforma-
tora impulsowego)
wartoúÊ ok. 50V, co
jest korzystne, jeúli
chodzi o†moøliwoúÊ
zapalenia ³uku.
Jak wspomnia-
³em, informacja
o†pr¹dzie przewo-
dzonym przez klu-
cze pojawia siÍ
w†postaci napiÍcia
na rÛwnolegle po-
³¹czonych rezysto-
rach R4..R6. NapiÍ-
cie to poprzez
obwÛd (R7, C9) ca³-
kuj¹cy szpilkowe
zak³Ûcenia znajdu-
j¹ce siÍ na przed-
Rys. 4. Schemat montażowy urządzenia.
nim zboczu impul-
s¹ do sterowania kluczy MOS w³¹czony z†uzwojeniem kondensa- su jest podawane na 10. wypro-
i†amplitudzie bliskiej napiÍciu za- tor C7 o†duøej pojemnoúci odcina wadzenie kontrolera. Potencjometr
silania kontrolera. Sygna³y te wy- ewentualn¹ sk³adow¹ sta³¹, ktÛra PR1 pozwala w†razie potrzeby na
starczy jedynie wzmocniÊ. W†roli mog³aby pop³yn¹Ê przez uzwojenie dok³adne wyregulowanie wartoúci
elementÛw realizuj¹cych tÍ funkcjÍ steruj¹ce TR1 niepotrzebnie go mag- pr¹du, choÊ rzadko bywa to ko-
pracuj¹ dwie pary tranzystorÛw nesuj¹c. £¹czny pr¹d przewodzony nieczne i†w†zasadzie ustawia siÍ
MOS úredniej mocy. Zasada dzia- przez tranzystory drivera wynosi go w†po³oøeniu gÛrnym. NapiÍcie
³ania drivera jest bardzo prosta - oko³o 1A (oczywiúcie w†krÛtkich progowe wewnÍtrznych obwodÛw
w†chwili gdy napiÍcie steruj¹ce impulsach), a†wiÍc zamiast duøych regulacji wynosi oko³o 1V, znaj¹c
(na przyk³ad na koÒcÛwce 14) jest i†drogich tranzystorÛw w†obudowie przek³adniÍ transformatora wyli-
na poziomie wysokim, tj. oko³o TO-220 moøna z†powodzeniem czenie wartoúci rezystora kontro-
12V, przewodzi tranzystor T7 (z uøyÊ elementÛw úredniej mocy luj¹cego pr¹d jest juø spraw¹
kana³em N), a†T6 (z kana³em P) w†obudowie DIP. Zreszt¹ znacznie prost¹. Istnienie pr¹du magnesu-
jest zatkany. Gdy napiÍcie steru- ³atwiej jest kupiÊ tranzystor z†ka- j¹cego rdzeÒ transforamtora im-
j¹ce jest na poziomie niskim (blis- na³em P w†obudowie DIP niø pulsowego, z†uwagi na jego nie-
kie 0V), to T7 jest zatkany, a†T6 w†TO-220! Prawid³owa praca dri- wielk¹ wartoúÊ, moøna zaniedbaÊ.
przewodzi. Takie sterowanie jest vera wymaga starannego zblokowa- Do poprawnej pracy U1 wyma-
moøliwe tylko w†zastosowanej kon- nia zasilania dobrej jakoúci konden- ga do³¹czenia jeszcze kilku ele-
figuracji, a†wiÍc gdy MOSFET-y satorami, pe³ni¹cymi rolÍ ürÛd³a mentÛw biernych. Rezystor R22
po³¹czone s¹ drenami (tak, øe energii na czas impulsu. wraz z†kondensatorem C13 ustala
tworz¹ one wyjúcie), a†ürÛd³a do- W†kontrolerze spawarki uk³ad czÍstotliwoúÊ pracy falownika na
³¹czone s¹ odpowiednio do masy UC3525 nie pe³ni zbyt ambitnej 40kHz, wartoúÊ pojemnoúci kon-
i†zasilania uk³adu. roli. Jego dzia³anie sprowadza siÍ densatora C13 wraz z†R21 wyzna-
OdwrÛcenie fazy sygna³u steru- do sterowania kluczami falownika cza z†kolei wielkoúÊ czasu mar-
j¹cego przez dodatkowy driver nie ze wspÛ³czynnikiem wype³nienia twego, a†wiÍc minimalnego odstÍ-
ma szczÍúliwie wp³ywu na dzia³a- impulsÛw bliskim 50%, dopÛki pu pomiÍdzy za³¹czeniem jednej
nie uk³adu. Dzieje siÍ tak dlatego, nie otrzyma on sygna³u, iø przez pary kluczy a†drugiej. WartoúÊ
iø steruj¹ce uzwojenie transforma- klucze (a wiÍc i†na wyjúciu) p³ynie pojemnoúci kondensatora C14 de-
tora TR1 jest w³¹czone pomiÍdzy pr¹d o†za³oøonym natÍøeniu. Od cyduje o†opÛünieniu startu uk³adu
oba wyjúcia driverÛw. Szeregowo tej chwili kontroler zmniejsza sze- po w³¹czeniu, a†rezystor R20 ogra-

Amatorska spawarka
Polfer nie produkuje karkasu n¹Ê pozosta³¹ czÍúÊ uzwojenia

do tej kszta³tki o†wiÍkszej i†w†podobny sposÛb zamocowaÊ
liczbie koÒcÛwek i†jakoú trze- koniec. Uzwojenie pierwotne li-
ba ten problem rozwi¹zaÊ. czy 30 zwojÛw tego samego drutu
Do wykonania transforma- co poprzednio. Na szczÍúcie,
tora potrzebowaÊ bÍdziemy w†przypadku uzwojenia pierwot-
jeszcze oko³o 2 metrÛw drutu nego rozmieszczenie pocz¹tkÛw
emaliowanego o†úrednicy oko- i†koÒcÛw nie ma znaczenia. Na
³o 0,3..0,4mm, nieco folii po- koÒce drutu naci¹gamy koszulki
liestrowej (ale nie biurowej izoluj¹ce i†ca³oúÊ przykrywamy
taúmy przeüroczystej, nieod- pojedyncz¹ warstw¹ folii.
pornej na podwyøszon¹ tem- Przed przylutowaniem drutu
Rys. 5. Sposób nawinięcia transformatora peraturÍ) do izolowania, przy- do koÒcÛwek warto dokonaÊ tes-
sterującego − uzwojenia wtórne. daje siÍ teø klej typu cyja- tÛw poprawnoúci nawiniÍcia, co
nopan i†øywica epoksydowa. pozwoli unikn¹Ê przykrych nie-
nicza pr¹d ³adowania pojemnoúci Pomocny w†prawid³owym wykona- spodzianek podczas uruchamiania
bramek w†tranzystorach T6..T9 do niu elementu bÍdzie rys. 5. urz¹dzenia. W†tym celu w†karkas
wartoúci bezpiecznej dla uk³adÛw P³ytka drukowana zosta³a za- wk³adamy rdzeÒ, úciskamy po³Ûw-
zawartych w†strukturze U1. projektowana w†taki sposÛb, øe ki za pomoc¹ gumki recepturki
nÛøki karkasu bÍd¹ pod³¹czone do lub koszulki termokurczliwej
Montaø uzwojeÒ wtÛrnych transformatora. i†mierzymy indukcyjnoúÊ uzwoje-
Uk³ad sterownika zosta³ zmon- PracÍ zaczynamy od nawiniÍcia nia pierwotnego. W†prawid³owo
towany na jednostronnej p³ytce w†jednej warstwie 28 zwojÛw dru- wykonanym transformatorze po-
drukowanej o†wymiarach tu, zaczynaj¹c od koÒcÛwki 4, winna ona przekraczaÊ 1,5mH.
125x145mm. Montaø uk³adu (we- a†koÒcz¹c na 5. Na pocz¹tek i†koÒ- W†kolejnym kroku naleøy po kolei
d³ug schematu z†rys. 4) jest typowy cÛwkÍ uzwojenia warto na³oøyÊ ³¹czyÊ szeregowo uzwojenia wtÛr-
i†nie wymaga specjalnych uwag. centymetrowej d³ugoúci koszulkÍ ne i†sprawdzaÊ czy za kaødym
Widok mozaiki úcieøek znajduje siÍ izoluj¹c¹ úci¹gniÍt¹ np. z†dowolne- razem wypadkowa indukcyjnoúÊ
na wk³adce wewn¹trz numeru. go izolowanego przewodu. DziÍki po³¹czonych uzwojeÒ wzrasta.
Warto jest umieúciÊ U1 w†pod- temu unikniemy przebiÊ pomiÍdzy
stawce i†na pocz¹tku nie monto- koÒcÛwkami uzwojeÒ. NawiniÍte Uruchomienie
waÊ rezystorÛw R5 i†R6, co po- uzwojenie izolujemy foli¹ polies- Do uruchomienia sterownika
zwoli przetestowaÊ pracÍ uk³adu trow¹ (1..2 warstwy). potrzebne bÍd¹ dwie øarÛwki
na minimalnej mocy wyjúciowej. W†taki sam sposÛb nawijamy 220V/100W, øarÛwka samochodo-
Naleøy rÛwnieø zwrÛciÊ uwagÍ na kolejne trzy uzwojenia wtÛrne pil- wa 12V/10W, zasilacz warsztato-
dobre przymocowanie tranzysto- nuj¹c, aby nawijaÊ je w†tym sa- wy o†regulowanym napiÍciu
rÛw kluczuj¹cych do radiatorÛw - mym kierunku, gdyø tylko wtedy i†z†ograniczeniem pr¹du, przydat-
niezbÍdne jest posmarowanie po- zapanujemy nad uruchomieniem ny okaøe siÍ teø oscyloskop.
wierzchni styku past¹ silikonow¹. uk³adu. Pocz¹tki uzwojeÒ ³¹czymy Proces uruchomienia sterowni-
do koÒcÛwek odpowiednio 3, 2, ka rozpoczynamy od wylutowania
Transformator TR1 1, a†koÒce do 6, 7, 8. NawiniÍte tranzystora T5 i†podania z†zasila-
Transformator steruj¹cy tran- starannie (i ciasno!) uzwojenia cza warsztatowego napiÍcia 15V
zystorami mocy jest kluczowym wtÛrne oczywiúcie izolujemy. (z ograniczeniem pr¹du do oko³o
elementem sterownika. Od jakoúci Do wykonania transformatora 0,5A) bezpoúrednio na kondensa-
jego wykonania zaleøy powodzenie pozosta³o jeszcze nawiniÍcie tor C11. NastÍpnie kontrolujemy
³atwego i†szybkiego uruchomienia uzwojenia pierwotnego. Poniewaø wielkoúÊ napiÍcia na C8 (12V)
sterownika, toteø jego wykonaniu w†karkasie nie ma juø wolnych i†pobÛr pr¹du przez uk³ad (oko³o
naleøy poúwiÍciÊ wiele uwagi. koÒcÛwek, konieczne jest pod³¹- 100mA). Gdy pobÛr pr¹du bÍdzie
Transformator zawiera piÍÊ uzwo- czenie wyprowadzeÒ bezpoúred- duøy (powyøej 200mA) wylutowu-
jeÒ, kaøde z†nich musi byÊ odizo- nio do punktÛw lutowniczych na jemy kondensator C7. Jeúli po
lowane od innych. Waøne teø jest p³ytce drukowanej, zlokalizowa- wylutowaniu kondensatora pobÛr
prawid³owe pod³¹czenie pocz¹t- nych po prawej stronie transfor- pr¹du spadnie do oko³o 50mA,
kÛw i†koÒcÛw uzwojeÒ. Ewentual- matora (widok z gÛry). NawiniÍcie podejrzanym elementem staje siÍ
ne b³Ídy dadz¹ w†efekcie przebicia uzwojenia rozpoczynamy tak, aby transformator i†elementy do³¹czo-
miÍdzyuzwojeniowe lub niew³aúci- pocz¹tek drutu leøa³ dok³adnie na ne do wtÛrnej strony TR1. Spraw-
w¹ kolejnoúÊ w³¹czania tranzysto- úrodku dolnej czÍúci transforma- dzenie transformatora jest moøli-
rÛw - trzeba zatem uwaøaÊ. tora. Brak elementÛw mocuj¹cych we po wylutowaniu rezystorÛw
Do wykonania transformatora wy- moøe sprawiaÊ nieco k³opotÛw, R8, R10, R12, R14. PobÛr pr¹du
korzystany zosta³ popularny rdzeÒ dlatego po nawiniÍciu kilku zwo- nie powinien przekraczaÊ 100mA.
typu E25/7 Polferu z†materia³u F807 jÛw (i†umocowaniu koÒca zgodnie Sprawdzamy rÛwnieø obecnoúÊ
lub F2001 i†karkas typu 2020. Pew- z†rys. 6), warto jest umocowaÊ na koÒcÛwce 16 U1 napiÍcia od-
nym problemem moøe byÊ to, øe drut za pomoc¹ ma³ej iloúci cy- niesienia o†wartoúci 5V, fal pros-
wspomniany karkas ma jedynie 8 janopanu. Gdy po kilku sekun- tok¹tnych na koÒcÛwkach 11 i†14
koÒcÛwek, a†potrzeba 10. Niestety dach klej wyschnie, moøna dowi- oraz na po³¹czonych drenach par

Amatorska spawarka
driverÛw. NastÍpnie wlutowujemy ³¹czone øarÛwki 220V/100W. Po

WYKAZ ELEMENTÓW
tranzystor T5 i†kontrolujemy pracÍ w³¹czeniu sterownika do sieci
uk³adu sterowania przekaünikiem. powinny siÍ zaúwieciÊ (niepe³na Rezystory
Po w³¹czeniu zasilania przekaünik jasnoúÊ), uk³ad powinien praco- PR1: potencjometr wieloobrotowy 2,2kΩ
powinien przyci¹gn¹Ê kotwicÍ po waÊ cicho, a†tranzystory kluczu- R1, R2: 68kΩ/2W
up³ywie oko³o 1,5 sekundy. j¹ce powinny byÊ ch³odne. NapiÍ- R3: 18..33Ω/5W drutowy
W†nastÍpnym kroku ³¹czymy cie na szeregowo po³¹czonych R4..R6: 1Ω/1W nie drutowy, patrz
również tabela w drugiej części
ze sob¹ plusy kondensatorÛw C11 kondensatorach C2 i†C3 powinno
artykułu
i†C2 oraz przestawiamy zasilacz, byÊ zbliøone do 300V.
R7: 1kΩ/0,125W
aby by³ w†stanie oddaÊ pr¹d ok. Sprawdzenie dzia³ania uk³adu
R8, R10, R12, R14: 22Ω/0,5W
1,5A. Po w³¹czeniu uk³adu pobie- ograniczenia pr¹dowego w†zasa-
R9, R11, R13, R15: 8,2kΩ/0,25W
rany przez niego pr¹d nie powi- dzie wymaga obci¹øenia sterowni- R16, R17: 15kΩ/1W
nien byÊ wiÍkszy niø 250mA. Gdy ka pe³n¹ moc¹, co niekiedy mog- R18: 560kΩ/0,125W
wartoúÊ ta jest wiÍksza prawdo- ³oby byÊ k³opotliwe - sk¹d wzi¹Ê R19: 4,7kΩ/0,125W
podobnie z³a jest kolejnoúÊ pracy kilowatowy rezystor? R20: 47Ω/0,25W
kluczy - na przyk³ad T1 jest Dlatego do prÛb, zamiast po- R21: 33Ω/0,125W
za³¹czany razem z†T3, a†winowaj- ³¹czonych rÛwnolegle trzech re- R22: 3,6kΩ/0,125W
c¹ jest TR1. zystorÛw, trzeba uøyÊ jednego Kondensatory
Dalej pod³¹czamy do wyjúcia o†wiÍkszej rezystancji, tak aby C1: 0,1µF/400V
sterownika øarÛwkÍ 12V/10W. prÛg czu³oúci uk³adu przesun¹Ê C2,C3: 470µF/200V
W†prawid³owo pracuj¹cym uk³a- w†dÛ³. Gdy uøyjemy rezystora C4: 220pF/1kV ceramiczny
dzie powinna siÍ ona jasno úwie- o†wartoúci oko³o 5Ω, po obci¹øe- C5: 100nF/63V
ciÊ. Jednoczeúnie zaobserwujemy niu sterownika wczeúniej wspo- C6, C8, C12: 220nF/63V
zwiÍkszony pobÛr pr¹du przez mnianymi øarÛwkami, powinniú- C7: 470nF/63V
uk³ad (rzÍdu 1A). Po chwili pracy my zaobserwowaÊ zadzia³anie za- C9: 2,2nF/63V
sprawdzamy temperaturÍ tranzys- bezpieczenia. Uk³ad powinien za- C10: 220µF/16V
torÛw kluczuj¹cych (mog¹ byÊ cz¹Ê ograniczaÊ wspÛ³czynnik wy- C11: 470µF/35V
jedynie lekko ciep³e). Jeúli dyspo- pe³nienia impulsÛw steruj¹cych C13: 10nF/63V
nujemy oscyloskopem, moøna po- i†przejúÊ do stabilizacji pr¹du. C14: 1µF/25V
kusiÊ siÍ o†obejrzenie kszta³tu W†stosunku do poprzedniej prÛby C15: 100pF/63V ceramiczny
napiÍcia na wyjúciu uk³adu i†syg- jasnoúÊ úwiecenia øarÛwek powin- Półprzewodniki
na³u na rezystorze R4. Prawid³o- na byÊ mniejsza. Gdy w†trakcie D1...D4: BYT13−600, MUR460 lub
we przebiegi powinny byÊ zbli- pracy (uwaga na moøliwoúÊ po- podobna (3A/600V/Trr<100ns)
øone kszta³tem do tych, jakie raøenia) do³¹czymy rÛwnolegle do D5: 1N4148
zamieszczone s¹ na rysunkach. wspomnianej rezystancji 5Ω wy- M1: mostek 10A/400V
Na zakoÒczenie pozostaje jedy- lutowany rezystor 1Ω, jasnoúÊ M2: mostek okrągły 1A/50V
nie sprawdziÊ zachowanie uk³adu powinna byÊ ponownie wiÍksza. T1..T4: STP10N40 (1kW), STW18N40
przy duøym napiÍciu zasilania Podczas prÛb potencjometr do- (1,5kW), STW20N40 (2kW)
oraz skontrolowaÊ poprawnoúÊ k³adnej regulacji pr¹du musi mieÊ (STMicroelectronics) lub odpowiedniki
pracy ograniczenia pr¹du, co jest suwak w†gÛrnym po³oøeniu. T5: BS170
niezwykle waøne z†punktu widze- W†trakcie ograniczania pr¹du T6, T8: IRFD120 (International
nia pÛüniejszej eksploatacji spa- praca sterownika powinna byÊ Rectifier) lub inny tranzystor MOS−N
1A/100V w obudowie Mini−DIP
warki. bezg³oúna. Ewentualne piski
T7, T9: IRFD9120 (International
W†tym celu przerywamy po³¹- úwiadcz¹ o†wzbudzaniu siÍ uk³a-
Rectifier) lub inny tranzystor MOS−P
czenie pomiÍdzy kondensatorami du i†musz¹ zostaÊ wyeliminowa- 1A/100V w obudowie Mini−DIP
C11 i†C2, od³¹czamy zasilacz war- ne. W†razie takiego problemu U1: SG3525, nie musi być z literką
sztatowy, a†do wyjúcia sterownika przede wszystkim trzeba oscylo- “A” na końcu
pod³¹czamy dwie szeregowo po- skopem sprawdziÊ kszta³t przebie- U2: 78M12
gu napiÍcia na czujniku pr¹du Różne
R4. Charakterystyczne dla przed- F1: oprawka bezpiecznika do druku
niego zbocza sygna³u impulsy i bezpiecznik zwłoczny 10A
szpilkowe musz¹ byÊ ograniczone PK1: przekaźnik 12V typ OMRON
za pomoc¹ dwÛjnika R7/C9 i†kon- G2K
densatora C15, wartoúci tych po- TR2: transformator sieciowy TS2/56
jemnoúci moøna prÛbowaÊ nieco TR1: transformator impulsowy do
(ale nie za duøo) zwiÍkszyÊ. Po- wykonania we własnym zakresie na
dobnie jest z†kompensacyjn¹ po- rdzeniu EE25/7 z materiału F807
jemnoúci¹ C5. Nie wolno jednak Polferu (bez szczeliny) i nawinięty na
zmian pojemnoúci dokonywaÊ karkasie typu 2020, uzwojenia wg
opisu w tekście
Rys. 6. Sposób nawinięcia ìw†bieguî, czyli przy pracuj¹cym
Podstawka pod U2, trzy złącza
uzwojenia pierwotnego TR1. Dla sterowniku, bo grozi to spaleniem
podwójne ARK7,5mm i jedno
uproszczenia nie zostały kluczy MOS. podwójne 5mm, cztery radiatory
narysowane wcześniej nawinięte Robert Magdziak, AVT typu KS51, wentylator 12V/80 x 80
uzwojenia wtórne. trebor@mi.com.pl mm

PAmatorska
R O J Espawarka
K T Y
Amatorska spawarka,
część 2
AVT−837
W†drugiej czÍúci artyku³u

zostanie zaprezentowany
sposÛb wykonania
transformatora impulsowego
oraz pozosta³ych elementÛw
strony wtÛrnej, a†wiÍc
Pofalowane i†szybkozmienne Oczywiúcie, danym z†katalogÛw
prostownika i†d³awika. Od napiÍcie wyprostowane sieci, ja- nie naleøy wierzyÊ bezkrytycznie
pocz¹tku urz¹dzenie by³o kie dostarcza uk³ad sterownika - pamiÍtajmy, øe podobnie jak
projektowane tak, aby impulsowego, musi byÊ prze- w†innych dziedzinach (np. mocy
sk³ada³o siÍ z†dwÛch czÍúci: transformowane (dla obniøenia zestawÛw g³oúnikowych do samo-
uniwersalnego sterownika napiÍcia do wartoúci wymaganej chodu lub komputera) podawane
impulsowego, wspÛlnego dla w†procesie spawania) i wypros- tam wartoúci parametrÛw s¹ wy-
wszystkich konstrukcji, oraz towane (w†za³oøeniu chcemy bo- liczonymi i†maksymalnie wyøy³o-
charakterystycznych dla wiem spawaÊ pr¹dem sta³ym). wanymi wartoúciami, moøliwymi
kaødego wykonania elementÛw Pierwszym elementem, pod³¹cza- do osi¹gniÍcia w†idealnych warun-
indukcyjnych. Dlatego nym do strony wtÛrnej sterow- kach i†przy nawijaniu rdzenia nad-
nika, jest transformator impulso- przewodnikiem. Do danych kata-
w†niniejszym artykule, oprÛcz
wy. Jego zadanie jest proste - logowych stosujemy zatem wspÛ³-
opisu rozwi¹zania wykonanego musi on obniøyÊ pierwotne 300V czynnik wyczucia inøynierskiego
przez autora, zostanie podana do oko³o 45..50V, taka wartoúÊ ìkî o†wartoúci 0,5..0,75 (w zaleø-
pe³na metodologia napiÍcia jest wymagana do pew- noúci od katalogu), przez ktÛry
przystosowania konstrukcji do nego zapalenia ³uku elektryczne- mnoøymy odczytane graniczne
w³asnych warunkÛw go. Podczas spawania napiÍcie wartoúci mocy. Wydaje siÍ to
(w szczegÛlnoúci innych wyjúciowe spawarki jest mniej- nieco zagmatwane i†dlatego dla
magnetykÛw), co najczÍúciej sze, ale w†opisywanym rozwi¹- osÛb, ktÛre nie opanowa³y jeszcze
sprawia k³opot konstruktorom. zaniu redukcji dokonuje uk³ad sztuki interpretacji podajÍ w†tabeli
ograniczenia pr¹du. Bez proble- dane pozwalaj¹ce na zasadzie po-
mu moøna wiÍc wyliczyÊ war- rÛwnania dobraÊ coú nietypowego.
toúÊ przek³adni N=Up/Uw = 6. Do obliczeÒ przyk³adowych uøy-
jemy rdzenia typu E65/28 (pozwa-
Transformator laj¹cego na przeniesienie maksy-
RdzeÒ, jaki zdolny bÍdzie prze- malnie 1,5kW) o†katalogowych pa-
nieúÊ ø¹dan¹ moc, moøna wyse- rametrach: Le (d³ugoúÊ skuteczna)
lekcjonowaÊ z dobrego katalogu 147mm, Ve=80300mm3, me=1700
magnetykÛw (np. Philipsa) lub i†Al=7400nH/zw2. Ta kszta³tka po-
korzystaj¹c z coraz popularniej- winna byÊ oczywiúcie wykonana
szego oprogramowania, ³¹cz¹cego z†materia³u przeznaczonego do pra-
w†sobie cechy katalogu i†kalkula- cy z†duøymi mocami. W†przypadku
tora (np. Siemensa). Przy porÛw- kszta³tek produkcji jeszcze do nie-
nywaniu rÛønych kszta³tek zwra- dawna istniej¹cego Polferu s¹ to
camy uwagÍ na parametr zastÍp- materia³y F807 i†F814, dla Philipsa
czej objÍtoúci magnetycznej (Ve) - oznacza to materia³y 3C8, 3C85 lub
im rdzeÒ ma wiÍksze Ve, tym nowy 3F3, z†kolei od Siemensa
w†przybliøeniu wiÍksz¹ moc moøe moøna zastosowaÊ materia³y N67,
przenieúÊ i†odwrotnie. N87 itp.

Amatorska spawarka
Zakupiony rdzeÒ trzeba nieste-

ty nawin¹Ê. Logiczne jest, øe
z†uwagi na wyj¹tkow¹ uci¹øliwoúÊ
tej czynnoúci oraz na wielkoúÊ
strat mocy, liczba zwojÛw w†kaø-
dym z†uzwojeÒ powinna byÊ jak
najmniejsza. No to ile? Rys. 7. Schemat obwodu wyjściowego spawarki.
Odpowiedü jest prosta - tyle,
aby rdzeÒ siÍ nie nasyci³ od pr¹du W†rozwi¹zaniu autora uzwoje- pierwotne wyniesie oko³o 1500W/
magnesuj¹cego. Zapomnijmy przez nie pierwotne liczy 45 zwojÛw. 300V=5A, a pr¹d po stronie wtÛr-
chwilÍ, øe jest to transformator Wtedy jego indukcyjnoúÊ wynosi nej bÍdzie szeúciokrotnie wiÍkszy.
i†za³Ûømy, iø jest to zwyk³y d³awik L=15mH, maksymalna wartoúÊ pr¹- Nietrudno wyliczyÊ, øe uzwojenie
jednouzwojeniowy. Gdy taki d³a- du wynosi wiÍc Im=300V* 12,5ms/ pierwotne powinno byÊ nawiniÍte
wik do³¹czymy do ürÛd³a napiÍcia, 15mH=0,25A, a†wielkoúÊ indukcji drutem o†úrednicy oko³o 0,9mm,
zacznie p³yn¹Ê liniowo narastaj¹cy B=1700*0,25A*45/147mm=130mT. a†przy uwzglÍdnieniu efektu na-
pr¹d. W†opisanym uk³adzie, przy RdzeÒ siÍ wiÍc nie nasyci. Gdy skÛrkowego ok. 1mm. Z†kolei
czÍstotliwoúci pracy falownika indukcja ìwyjdzieî istotnie wiÍk- uzwojenie wtÛrne wymaga drutu
40kHz bÍdzie on p³yn¹Ê przez sz¹, trzeba zweryfikowaÊ za³oøenia o†przekroju min. 3mm 2, czyli
maksymalnie t=12,5ms (w praktyce - na przyk³ad zmieniÊ typ rdzenia. o†úrednicy 2mm.
nawet nieco mniej). Przy induk- LiczbÍ zwojÛw uzwojenia wtÛr- Jak widaÊ, zgrubne szacunki
cyjnoúci uzwojenia pierwotnego nego wyliczamy z†przek³adni za- uzwojeÒ transformatora wcale nie
L†maksymalna wartoúÊ pr¹du wy- okr¹glaj¹c w†gÛrÍ Nw=Np/N=45/ s¹ skomplikowane. Zanim jednak
niesie wiÍc Im=U*t/L. 6=8. Oczywiúcie wszystkie te ob- zabierzemy siÍ do pracy, warto
Jaka powinna byÊ wartoúÊ tego liczenia s¹ mocno uproszczone, jeszcze chwilÍ spÍdziÊ przy kal-
pr¹du? Taka, aby wywo³ywana nie uwzglÍdniaj¹ na przyk³ad kulatorze i†obliczyÊ, czy wspo-
przez niego indukcja nie by³a spadkÛw napiÍÊ na diodach pros- mniane uzwojenia uda siÍ nawi-
wiÍksza niø ok. 40% maksymal- townika i†rezystancji uzwojeÒ, ale n¹Ê, tzn. czy w†oknie rdzenia jest
nej. Ferryt typu F807 ma indukcjÍ praktyka wskazuje, øe wszystko dostatecznie duøo miejsca. Dla
nasycenia rzÍdu 330mT, pr¹d jest w†porz¹dku. O†ile do zapale- rdzenia E65/28 typowy karkas
magnesuj¹cy nie powinien jednak nia ³uku potrzebne jest napiÍcie oferuje ok. 400mm2 miejsca przy
wywo³ywaÊ w†rdzeniu indukcji oko³o 50V, to juø podczas spa- szerokoúci nawijania 40mm. Uzwo-
wiÍkszej niø 100..150mT. Wiel- wania wynosi ono nawet 20V. jenie pierwotne da siÍ nawin¹Ê
koúÊ indukcji moøna wyliczyÊ ze Do ograniczenia strat mocy w†dwÛch warstwach - zabierze
wzoru B=me*I*z/Le, gdzie me to w†prostowniku zastosowany zo- ono wiÍc 2†razy 1mm+0,5mm na
skuteczna przenikalnoúÊ (dana sta³ uk³ad z†podwÛjnym uzwoje- izolacjÍ - 120mm2, a uzwojenie
z†katalogu), I†- pr¹d p³yn¹cy przez niem wtÛrnym (dwa razy 8†zwo- wtÛrne teø bÍdzie nawijane
uzwojenie - tu pr¹d magnesuj¹cy, jÛw) i†dwiema diodami. årednice w†dwÛch warstwach o†wysokoúci
z†- liczba zwojÛw, a†Le - to drutÛw nawojowych wyliczamy 2mm+0,5mm na izolacjÍ, a†wiÍc
kolejny parametr rdzenia z†kata- korzystaj¹c z†dopuszczalnej gÍsto- w†sumie 200mm2. Transformator
logu. Dysponuj¹c tymi wzorami úci pr¹du dla miedzi w†pracy da siÍ zatem nawin¹Ê.
oraz pamiÍtaj¹c, øe indukcyjnoúÊ przerywanej (mamy jeszcze wy-
ìzî zwojÛw wynosi L=Al*z2, moø- muszone ch³odzenie), a†wiÍc ok. Prostownik
na obliczyÊ liczbÍ zwojÛw uzwo- 8..10A/mm2. Przy mocy 1,5kW Kolejnym etapem budowy jest
jenia pierwotnego. pr¹d p³yn¹cy przez uzwojenie prostownik.
Do wyprostowania napiÍcia po-
Tabela 1. Popularne kształtki ferrytowe Polferu i Philipsa i ich podstawowe parametry. trzebne s¹ dwie szybkie diody
Kształtka Ve Le me Al/szczelina indukcja nas. materiał prostownicze. Musz¹ one mieÊ
dopuszczalne napiÍcie zwrotne
E65/28 80300 147 1700 7400 330mT F807/F814
min. 200V, dopuszczalny pr¹d
E55/20 40200 125 1750 5900 − 0mm 330mT F807/F814
450 1600 − 0,25mm ci¹g³y 25A i†czas rekombinacji
280 1000 − 0,43mm noúnikÛw poniøej 200ns. Dla spa-
176 630− 0,75mm warki wiÍkszej mocy oczywiúcie
112 400 − 1,3mm wymagania rosn¹.
88 300 − 1,75mm
Celowo poda³em opis diody
M42/29 18300 69 250 1250 − 0,15mm 360mT F1001
w†postaci parametrycznej, a†nie
− kubkowy 160 800 − 0,32mm
80 400 − 0,8mm konkretnego, jednego typu, gdyø
50 250 − 1,5mm nie s¹ to elementy tanie i†czÍsto
ETD49 24000 114 1950 4200 330mT 3C85 udaje siÍ coú ìdopasowaÊî. W†kon-
ETD54 35500 127 1950 5000 330mT 3C85 strukcji modelowej uøyte zosta³y
ETD59 51500 139 1950 6000 330mT 3C85 na przyk³ad cztery (po dwie rÛw-
U46x40x28 70000 180 2200 5300 330mT F807/F814 nolegle), juø nieco ìmuzealneî
U80x53x32 164000 280 2200 4500 330mT F807/F814 diody typu 1N3891 (16A/600V/
TN33/20/11 5200 80 80 82 1400mT 2P80 − ciemnozielony 250ns), ktÛre uda³o mi siÍ kupiÊ
− proszkowy 90 87 1600mT 2P90 − ciemnobrazowy z†demontaøu za 1z³/sztuka.

Amatorska spawarka
Tranzystory kluczuj¹ce i†diody Tab. 2. Zmiany niektórych elementów kontrolera w zależności od wersji mocowej.
prostownicze s¹ najdroøszymi ele- Ozn. 1kW 1,5kW 2kW
mentami potrzebnymi do wykona- T1...T4 STP10N40 STW18N40 STW20N40
nia spawarki. Przy ich kupnie
R4,5,6 lacznie 0,3 lacznie 0,2 lacznie 0,15
naleøy uwaøaÊ, gdyø z†nie zna-
C2,3 220m 470m 470m
nych mi powodÛw ceny u†krajo-
C4 220p 220p 330p
wych sprzedawcÛw zachowuj¹ siÍ
R8,R10, R12,R14 22 22 18
przypadkowo - ta sama dioda Dlw1 min. 30mH/25A min. 20mH/35A min. 18mH/45A
MUR1660 (moøna j¹ wykorzystaÊ
Dw1 25A/200V 35A/200V 45A/200V
³¹cz¹c dwie diody rÛwnolegle)
Trw1 E55 U46/E65 E65
w†cenie Motoroli 1,05USD, w†jed-
nej znanej firmie kosztuje 3,5z³
netto, w†innej blisko 20z³ (wcale jest to, iø wyg³adza on istotnie jamy w†tym przypadku 10 zwojÛw
nie myúlÍ tutaj o†Elfie!). tÍtnienia wyprostowanego napiÍ- bifilarnie dwoma drutami
Diody prostownika trzeba przy- cia wyjúciowego, daj¹c w†efekcie 1,8..2mm. Gdy nie dysponujemy
krÍciÊ do solidnego kawa³ka ra- bardziej sta³e napiÍcie wyjúciowe. rdzeniem ze szczelin¹, w†tym przy-
diatora, gdyø wydziela siÍ w†nich Umieszczony na wyjúciu kon- padku moøna j¹ wykonaÊ poprzez
nawet 30W. Przy montaøu warto densator elektrolityczny jest ele- w³oøenie przek³adek pod kolumny
zadbaÊ, aby strumieÒ powietrza mentem opcjonalnym, gdyø uk³ad boczne. Aby jednak zrobiÊ to
z†wentylatora op³ywa³ wspomnia- dzia³a prawid³owo i†bez tego ele- prawid³owo, trzeba kontrolowaÊ
ny radiator w†moøliwie najwiÍk- mentu. Jego obecnoúÊ w†uk³adzie indukcyjnoúÊ d³awika miernikiem
szym stopniu. przydaje siÍ jednak w†momencie RLC - praktycznie stwierdzono, øe
Najbardziej zagadkowym ele- zapalania ³uku, a†wiÍc wtedy, gdy okreúlenie gruboúci podk³adek jest
mentem konstrukcji jest d³awik pocieramy elektrod¹ o†spawany ma³o dok³adne.
wyjúciowy. Mimo øe na pozÛr element. Zgromadzona w†pojem-
wydaje siÍ byÊ elementem niepo- noúci energia pomaga w†zapalaniu Montaø mechaniczny
trzebnym, jego rola jest istotna - ³uku, zwiÍkszaj¹c chwilow¹ wy- i uruchomienie ca³oúci
jest on elementem uk³adu ogra- dajnoúÊ pr¹dow¹ spawarki. CzÍúÊ transformatorowo - pros-
niczenia pr¹du. Aby zrozumieÊ Do wykonania d³awika najle- townikow¹ naleøy zmontowaÊ na
jego rolÍ w†uk³adzie, najproúciej piej jest uøyÊ rdzenia ze sprosz- odpornej na podwyøszon¹ tempe-
bÍdzie wyjaúniÊ jak dzia³a uk³ad kowanego øelaza. Takie rdzenie raturÍ podstawie. Ca³oúÊ wraz
ograniczenia pr¹du wyjúciowego. wykonuje siÍ w†formie pierúcieni z†kontrolerem zamykamy w†meta-
Jak juø wspomnia³em w†pierw- powleczonych poliamidem i†po- lowej obudowie, przez ktÛr¹ po-
szej czÍúci artyku³u, uk³ad sterow- wszechnie uøywa jako wysokopr¹- winno przep³ywaÊ t³oczone przez
nika impulsowego ogranicza wspÛ³- dowych d³awikÛw w†zasilaczach wentylator powietrze.
czynnik wype³nienia impulsÛw ste- impulsowych (np. od PC-ta). Za- Do prÛb urz¹dzenia przydaje
ruj¹cych kluczami, gdy pr¹d p³y- let¹ takiego materia³u magnetycz- siÍ øarÛwka 12V/21W, ktÛr¹ na-
n¹cy przez klucze osi¹gnie okreú- nego jest bardzo wysoka indukcja leøy w³¹czyÊ szeregowo pomiÍdzy
lon¹ progow¹ wartoúÊ, np. 5A. nasycenia rzÍdu 1400mT (ferryt kontroler a†pierwotne uzwojenie
Gdyby w†uk³adzie nie by³o d³awi- ma tÍ wartoúÊ na poziomie
ka, ewentualne zwarcie po stronie 300...400), przez co nawet potÍø-
wtÛrnej (np. dla zapalenia ³uku) ny d³awik jest niewielki. Na rdze- WYKAZ ELEMENTÓW
przenios³oby siÍ przez transforma- niu TN33/20/11 Philipsa (liczby dla układu transformatorowo −
tor (rÛwnieø jako zwarcie) na okreúlaj¹ úrednicÍ zewnÍtrzn¹, we- prostownikowego (1,5kW)
stronÍ pierwotn¹. Nawet gdyby wnÍtrzn¹ i†gruboúÊ w†milimetrach) Trw1 − transformator impulsowy do
uk³ad sterownika natychmiast (co z†materia³u 2P80 (Al=82, me=80, samodzielnego wykonania na
oczywiúcie nie jest moøliwe) za- Le=80mm, Bmax=1400mT, kolor rdzeniu E65/28 Polfer z materiału
reagowa³ na to zdarzenie i†zacz¹³ ciemnozielony) wystarczy nawi- F814 (F807) i karkasem typu 1187.
ograniczaÊ wspÛ³czynnik wype³- n¹Ê 16 zwojÛw drutu DNE1,8mm Uzwojenie pierwotne 45 zwojów
drutu DNE 1mm w dwóch
nienia, to i†tak pr¹d p³yn¹cy przez i†d³awik gotowy. Wymaga on jed-
warstwach. Uzwojenie wtórne 6 +
klucze nie zosta³by ograniczony. nak ch³odzenia wymuszonego -
6 zwojów (odczep pośrodku)
Ograniczenie wspÛ³czynnika wy- drut nawojowy jest doúÊ cienki, drutem DNE2mm w dwóch
pe³nienia impulsu nic tutaj nie ale grubszym nie uda siÍ nawin¹Ê warstwach.
pomaga - nadal amplituda napiÍ- rdzenia pierúcieniowego. Dw1, Dw2 − dioda prostownicza
cia przyk³adanego do transforma- Gdy nie mamy dostÍpu do 25A/200V/trr<200ns np. MUR3040
tora wynosi ok. 300V, tyle øe trwa nowoczesnych magnetykÛw, trzeba lub dwie MUR1620 połączone
ono przez krÛtszy czas. zaakceptowaÊ krajowy ferryt. równolegle,
D³awik umieszczony na wyj- RdzeÒ E55/20 z†materia³u F807 Dłw1 − dławik 20...30mH/35A,
úciu rozwi¹zuje ten problem. Na- lub F814 ze szczelin¹ powietrzn¹ rdzeń E55/20 F807/F814 ze
wet gdy wyjúcie zostanie zwarte, 1,75mm (Al=300) bÍdzie mia³ na szczeliną 1,75mm (Al=300)
jego indukcyjnoúÊ spowolni naras- tyle duøy zapas, øe moøna zwiÍk- i karkasem 1186. Uzwojenie − 10
tanie pr¹du tak, øe uk³ad kontroli szyÊ nieco indukcyjnoúÊ d³awika zwojów dwoma drutami
bÍdzie mia³ szansÍ prawid³owo (z oko³o 20mH do 30mH) i†úred- DNE1,8..2mm.
zareagowaÊ. Dodatkowym zyskiem nicÍ przewodu nawojowego. Nawi- C1w − 1000mF/63V

Amatorska spawarka
transformatora impulsowego. Pod- drutu miedzianego (0,5mm, np. bezpieczenie minimalne wymagane
czas pierwszej prÛby pe³ni ona telefoniczny) trzymany w†pense- jest spogl¹danie przez ciemne szk³o
rolÍ bezpiecznika chroni¹cego cie. Drut powinien oczywiúcie spawalnicze. PamiÍtajmy rÛwnieø,
przed uszkodzeniem klucze ste- natychmiast sp³on¹Ê. Potem zosta- øe ³uk elektryczny jest ürÛd³em
rownika. Po w³¹czeniu uk³adu nie je jedynie usuniÍcie øarÛwki - wysokiej temperatury, a†iskry prys-
powinniúmy zaobserwowaÊ øad- bezpiecznika i†ewentualna prÛba kaj¹ce z†elektrody mog¹ zapaliÊ
nych negatywnych zjawisk i†oczy- zapalenia ³uku z†drutem stalowym niektÛre przedmioty, a†nawet znisz-
wiúcie wspomniana øarÛwka nie 1mm. czyÊ pod³ogÍ. Rozwaga, odpowie-
powinna siÍ úwieciÊ. Sprawdzamy Uwaga! Przy wszelkich prÛbach dzialnoúÊ i†brak poúpiechu s¹ ce-
wartoúÊ napiÍcia wyjúciowego - z†³ukiem elektrycznym i†pÛüniej- chami tak samo potrzebnymi do
powinno przekraczaÊ 45V. Na ko- szym spawaniem naleøy bezwzglÍd- uruchomienia urz¹dzenia jak i†mier-
niec zwieramy wyjúcie uk³adu nie i†skutecznie chroniÊ oczy przez nik uniwersalny.
do³¹czaj¹c do zaciskÛw wyjúcio- promieniowaniem ultrafioletowym Robert Magdziak,
wych kawa³ek (20mm) cienkiego i†wysok¹ jasnoúci¹ ³uku. Jako za- trebor@mi.com.pl

Amat Spawarka

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Amat Spawarka

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Amatorska

Temat amatorskiej spawarki

50 Elektronika Praktyczna 11/99

Rys. 1. Schemat elektryczny sterownika spawarki.

Elektronika Praktyczna 11/99 51

parami na przemian, a†wiÍc w†jed- Kontroler

52 Elektronika Praktyczna 11/99

Elektronika Praktyczna 11/99 53

Polfer nie produkuje karkasu n¹Ê pozosta³¹ czÍúÊ uzwojenia

54 Elektronika Praktyczna 11/99

driverÛw. NastÍpnie wlutowujemy ³¹czone øarÛwki 220V/100W. Po

Elektronika Praktyczna 11/99 55

W†drugiej czÍúci artyku³u

Elektronika Praktyczna 12/99 77

Zakupiony rdzeÒ trzeba nieste-

78 Elektronika Praktyczna 12/99

Elektronika Praktyczna 12/99 79

80 Elektronika Praktyczna 12/99

You might also like