See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.

net/publication/326902805

makale, doç dr gökhan duman, Hareket Gelişimi

Article · May 2013

CITATIONS READS

0 3,609

10 authors, including:

Gokhan Duman
Gazi University
32 PUBLICATIONS   103 CITATIONS   

SEE PROFILE

Some of the authors of this publication are also working on these related projects:

GDO GMO View project

All content following this page was uploaded by Gokhan Duman on 08 August 2018.

The user has requested enhancement of the downloaded file.

 Öğr. Gör. Dr. Gökhan DUMAN
Gazi Üniversitesi
Gazi Eğitim Fakültesi
İlköğretim Bölümü
Okul Öncesi Eğitim AD.

Okul Öncesi Dönemde Hareket Gelişimi ve Önemi

Okul öncesi dönem, çocukların bilişsel, duygusal ve sosyal becerilerinin hızla geliştiği ve bu gelişim

alanlarının desteklenmesi gereken önemli bir süreçtir. Okul öncesi dönemde çocuk devamlı hareket

eden, bekleyebilme süresi oldukça kısıtlı olan bir varlık durumuna gelmiştir. Bu yıllarda çocuğun

sağlıklı gelişimi için ortam hazırlamak, fiziksel, zihinsel ve ruhsal açıdan sağlıklı gelişmelerini sağlamak

hem eğitimcilerin hem de ebeveynlerin görevidir.

Çocuklar hızlı bir büyüme ve gelişim sürecinde olduklarından, devamlı hareket ihtiyacı içindedir.

Dolayısı ile çocuğun beden hareketleri, çocuğun yediği yemek kadar gereklidir. Çocuğun organlarının

doğru çalışması, iskelet yapısının kuvvetlenmesi, ciğerlerinin gelişmesi, kan akışının düzenli olması ve

bol oksijen alması onun hareketleri ile ilişkilidir. Hareket eğitimi çocuğun sinir kas koordinasyonunu

geliştirmeyi, fiziksel uygunluğunu artırmayı ve algısal motor gelişimini destelemeyi amaçlar. Bununla

birlikte çocuğun fiziksel etkinlikleri tamamlaması, onun kendine güven duygusunun gelişmesinde de

önemli rol oynar ve sosyal-duygusal gelişimini destekler. Uygun eğitim programları çocukların kendi

kapasitelerinin farkına varmalarını ve hareketin temellerinin atılmasını sağlar.

Okul öncesi dönem aynı zamanda ‘temel hareketler dönemi’ olarak adlandırılır. Bu dönemde çocuk

vücudunun uzuv ve fonksiyonlarını, motor yeteneklerini ve hareketlerin kullanım şekillerini öğrenir.

Hareket eğitimi ile çocukların motor becerilerini farklı durumlarda kullanmaları, üzerine yeni
becereler eklemeleri sağlanır. Hareket eğitimi çocuğun gelişim özelliklerine uygun amaçlar içerir

(Özer ve Özer, 2009). Bu amaçlar üç temel hareket becerisini geliştirecek şekilde tasarlanır:

Lokomotor Hareket Becerisi (Büyük Kas Becerileri): Bedenin mekanda sabit bir noktaya göre yer

değiştirdiği hareketlerdir. Yürüme, koşma, zıplama, tırmanma, sürünme, hoplama, atlama ve kayma

lokomotor hareketlerdir. Okul öncesi başlangıçta zayıf bir koordine yaptıkları bu hareketleri tekrar

ettikçe koordinasyonları gelişir.

Manipulatif Hareket Becerisi (Küçük Kas Becerileri): Bireyin herhangi bir nesne ile uğraşısını
gerektiren

hareketlerdir. Merkezden dışa doğru gelişim ilkesine göre küçük kas becerileri, büyük kas

becerilerinin gelişimini takip eder. Yuvarlama, atma ve tutma, fırlatma, zıplatma ve vurma manipulatif

hareketlerdir. Bu hareketler büyük ve küçük kas gruplarının beraber çalışmasını gerektirir.

Denge Hareket Becerisi: Denge gerektiren, bir yerde belli bir pozisyonu sürdüren hareketlerdir.

Çömelme, gerilme, dönme, yuvarlama, emekleme ve tek ayak üzerinde durma denge hareketleri

arasında sayılabilir.

Özellikle dikey kentleşme ve insanların apartman dairelerinde yaşamaları ile çocuklar tırmanma,

atlama ve koşma gibi bazı temel hareketleri yapamaz hale gelmiştir. Doğal ortamlardan uzaklaşan

çocuğun, hareket deneyimleri de sınırlanmış olmaktadır. Okul öncesi dönemden başlayarak ergenliğe

kadar olan süreç içerisinde düzenli uygulanan hareket etkinlikleri onların temel hareket becerilerinin

gelişimine yardımcı olur. Bu çalışmalar onların sosyal-duygusal, zihinsel gelişimlerine de katkı sağlar.

Bir öğretmen hareket eğitimi çalışmalarını planlarken çocukların yaşlarını, gelişimsel özelliklerini ve

bireysel farklılıklarını dikkate alır.

3-4 yaş çocuklarının koordinasyon özellikleri tam olarak gelişmediğinden zorlayıcı etkinliklerden

kaçınılır. Çocukların fiziksel kapasiteleri ile dinlenme süreleri dengeli olarak ayarlanmalıdır. Bu yaş

grubu çocukların hareketleri birbiri ile uyum göstermediğinden eşli çalışmalardan çok bireysel

etkinliklere ağırlık vermek daha uygundur. Koşma, sıçrama, sürünme, emekleme, fırlatma, atma gibi

hareketler oyunlaştırılarak çocuklar için eğlenceli hale getirilir. 4-5 yaş çocuklarının hareket

becerilerini öğrenmeleri daha hızlı ve uyumludur. Bireysel çalışmaların yanında eşli çalışmalara artık

yer verilebilir. 5-6 yaş çocukları ise iki ya da daha fazla hareketi birleştirme becerisine sahip olurlar.
Koordinasyon becerileri önceki yaş gruplarına göre oldukça gelişmiştir. Karmaşık hareket becerilerini

yapabilecekleri gibi takım oyunları ve işbirliğine dayalı fiziksel etkinlikler de ilgilerini çekecektir.

Okul öncesi dönemde beden eğitimi amacı taşıyan çalışmalara ‘hareket etkinlikleri’ denir. Çocuklarla

çalışırken hareket etkinliklerinin üç aşamada planlanması önerilmektedir: Isınma devresi, esas devre

ve bitirme devresi (Güneş, 2004). Eğitimci her üç aşamada da oyun öğelerinden faydalanmalıdır.

Dolayısı ile oyun ve hareket etkinlikleri eğitimci tarafından rahatlıkla bütünleştirilebilir. Çocukların

düzenli fiziksel aktivite yapabilmeleri için etkinlikler neşe içinde olmalıdır (Graham, 1987). Küçük

çocukların gelişim özellikleri düşünülerek hareket etkinlikleri 30-40 dakika ile sınırlandırılmalıdır.

Hareket etkinliklerinin öncesinde ve sonrasında yoğun fiziksel egzersiz gerektiren etkinlikler

yapılmamalıdır. Hareket etkinliklerine ek olarak, serbest zaman etkinlikleri süresince çocukların

kendiliğinden gelişen oyunlarına problem durumu katarak ya da soru sorarak ya da zorluk derecesini

artırarak yaptığı yönlendirmeler ile eğitimci onların motor gelişimlerine katkıda bulunmaktadır

(Smith, 1994).

Hareket etkinlikleri farklı motor becerileri ve kavramları içerecek şekilde tasarlanır. Eğitimcilere

kolaylık olması açısından bu beceriler Milli Eğitim Bakanlığı tarafından tüm öğretmenlere ücretsiz

olarak sağlanan Okul Öncesi Eğitim Program Kitabı’nda yaş gruplarına göre listelenmiştir. Eğitimcilerin

üzerine düşen görev, çocukların hedeflenen becerileri öğrenebilecekleri etkinlikleri kurgulamak ve

çocukların sağlıklı bir şekilde bu oyunları oynamalarını sağlamaktır.

Çocuklarla çalışırken hazırlanan bütün etkinlikler çocukların öğrenim şekillerine uygun olmalıdır.

Çocuklar bildiğinden hareket ederek bilmediğine gittiğinde, yapabildiği hareketten başlayarak, yeni

öğreneceği harekete geçtiğinde, hayal gücü yardımcı somut materyaller ile desteklendiğinde daha iyi

öğrenmektedir. Aşağıda bazı ‘hareket’ ve ‘oyun ve hareket’ bütünleştirilmiş etkinliklerinin içerik ve

formatı verilmiştir. Eğitimciler öğrencilerin grup özelliklerine ve materyal olanaklarına göre

etkinliklere gerekli uyarlamaları yapmalıdır. Örneğin; çocuklar bir tomruğun üzerinden yürüyerek

nehrin karşısına geçerken, zemine düz bir bant sabitlemek çocukların dengelerini sağlayarak

yürümeleri gerektiği konusunda güzel bir ipucu olacaktır. Bir çocuk bu çizginin başına geldiğinde

nerede olduğunu, ne yapması gerektiğini kendisi bilerek hareket edecektir. Dolayısı ile aşağıda içerik
ve temel formatı verilen etkinlikler sahip olunan grup özelliklerine ve materyal durumuna göre

eğitimci tarafından zenginleştirilmelidir.

Oyunun Adı : Korsanların Define Avı

Etkinlik Türü : Hareket Etkinliği

Yaş Grubu : 48-60 ay

Kazanımlar :

Motor Gelişim

Kazanım 1. Yer değiştirme hareketleri yapar.

Kazanım 2. Denge hareketleri yapar.

Kazanım 3. Nesne kontrolü gerektiren hareketleri yapar.

Kazanım 4. Küçük kas kullanımı gerektiren hareketleri yapar.

Bilişsel Gelişim

Kazanım 1. Nesne/durum/olaya dikkatini verir.

Dil Gelişimi

Kazanım 7. Dinledikleri/İzlediklerinin anlamını kavrar.

Öğretmen çocuklarla birlikte korsanlar hakkında sohbet eder. Çocuklara daha önce korsanlarla ilgili

çizgi film izleyip izlemedikleri sorulur. Çocuklara korsanların denize açıldığı ve bizlerinde gemimizle

birlikte onlara katılacağımız söylenir. Bu yüzden erzak hazırlamak gerekmektedir. Çocuklar önce yerde

bulunan yiyecekleri toplarlar. Sonra ağaçlarda ki meyveler toplanır. Koşarak gemiye gelinir ve

küreklere geçilir. Çocuklar birbirine paralel iki sıra halinde dizilmiş sandalyelere oturarak kürek

çekerler.

Çocuklar gördükleri bir adaya değerli eşyalar bulmak amacı ile çıkarlar. Sınıfın bir köşesinde daire

içerisinde oyuncaklar vardır. Bu oyuncaklar define sandığıdır. Define sandığının bir metre ilerisinde ip

ile çizgi çekilir. Yere bant ile köprü yapılır. Sandalyeler ile mağara ve boş kutular ile kayalar yapılmıştır.

Çocuklar köprüden düşmeden geçerek, mağarada sürünerek ve kayaların üzerinden atlayarak define

sandığına ulaşır. Sandığın içindeki oyuncaklara top atarak hangisini vurursa o oyuncak artık onun olur.
Çocuklar hazineye ulaşmak için engelleri aşarken, öğretmen hareketli bir müzik açar. Oyun tüm

çocuklar hazineden en az bir oyuncak alana kadar devam eder.

Öğretmen çocuklara hazineleri ile beraber halka şeklinde oturmalarını söyler. Çocuklar sıra ile hazine

sandığından aldıkları oyuncakların taklidi hareketlerini yaptıktan sonra etkinlik tamamlanır.

Oyunun Adı : Aç Tırtıl

Etkinlik Türü : Oyun ve Hareket Bütünleştirilmiş Etkinliği

Yaş Grubu : 36-48 ay

Kazanımlar :

Motor Gelişim

Kazanım 1. Yer değiştirme hareketleri yapar.

Kazanım 2. Denge hareketleri yapar.

Kazanım 5. Müzik ve ritim eşliğinde hareket eder.

Bilişsel Gelişim

Kazanım 6. Nesne ya da varlıkları özelliklerine göre eşleştirir.

Dil Gelişimi

Kazanım 6. Sözcük dağarcığını geliştirir.

Öğretmen çocuklarla kelebek hakkında sohbet eder. Daha sonra çocuklarla aç tırtıl adlı parmak oyunu

oynanır. Oyun birkaç kez sıra ile tekrar edilir.

Aç Tırtıl

Aç tırtıl erkenden uyandı (uyanma hareketi yapılır)

Başını kaldırdı (baş yukarı kaldırılır)

Yukarda beş tane yaprak vardı (beş parmak ellerle gösterilir ve parmaklar kapatılıp açılır)

Hemen yukarı tırmanmaya başladı (tırmanma hareketi yapılır)

Tırmandı tırmandı tırmandı... (uzanma hareketi yapılır)

Yapraklara ulaşamadı

Biraz daha yukarı tırmandı ve iyice uzandı (tırmanma ve uzanma hareketi yapılır)

Yaprakları tuttu bir güzel yedi ama doymadı (yeme hareketi yapılır)

Şöyle bir aşağıya baktı (baş aşağı indirilir)

Aşağıda bir karpuz tarlası vardı

Hopp diyerek aşağı atladı (olduğu yerde zıplanır)

Sürüne sürüne tarlaya geldi (sürünme hareketi yapılır)

Kocaman bir karpuzu yedi

Kalbi güm güm atmaya başladı

Sonra birden kocaman oldu

Rengarenk bir kelebek olmuştu (kollar açılır)

Uçmaya başladı (kollar aşağı yukarı hareket ettirilerek uçma hareketi yapılır)

Öğretmen ‘benim güzel kelebeklerim kırlar çiçekler bizleri bekliyor’ diyerek çocukları müzik eşliğinde

dolaşmaya başlatır. Öğretmen elindeki tefe vurduğunda kelebekler durur ve tekrar tefe vurduğunda

uçmaya devam ederler. Öğretmen iki sıra halinde bant ile buz pisti, buz pistinin bitimine boş

kutulardan çalılar ve çalılardan sonra üç tane kukayı birer metre ara ile dizmiştir. Her iki istasyonun
sonunda farklı renklerde tek kelebek kanatları vardır. Çocuklar sıra ile kayma adımları ile buz

pistinden geçerler, çalıların üzerinden atlarlar ve kukaların arasından galop yaparak ve kanat çırparak

geçerler. Önlerindeki renkli kanatlardan aynı renk ve şekilde olanı bulup panoya asarlar.

Öğretmen ‘güzel kelebekler yorulduk, artık dinlenelim’ diyerek çocukların halka halinde oturmasını

ister. Çocuklardan biri kelebek ve diğerleri çiçek olur. Kelebek hangi çiçeğin üzerine konarsa, halkanın

etrafında bir tur atılarak kelebek çiçeğin yerine oturmaya çalışır. Bu oyunla etkinlik tamamlanır.

Oyunun Adı : Aç Maymun

Etkinlik Türü : Oyun ve Hareket Bütünleştirilmiş Etkinliği

Yaş Grubu : 60-72 ay

Kazanımlar :

Motor Gelişim

Kazanım 1. Yer değiştirme hareketleri yapar.

Kazanım 2. Denge hareketleri yapar.

Bilişsel Gelişim

Kazanım 2. Nesne/durum/olayla ilgili tahminde bulunur.

Dil Gelişimi

Kazanım 5. Dili iletişim amacı ile kullanır.

Öğretmen çocuklardan daire olmalarını ister. Ormanda yaşayan maymunların karnı acıkmıştır. Önce

ağaçtaki muzlara ayak parmakları ucunda uzanarak yetişmeye çalışırlar. Ancak yetişemezler. Bu sefer

zıplayarak muzları toplamaya çalışırlar. Sağ ellerinde muz varsa sol elle, sol ellerinde muz varsa sağ

elleri ile muzları toplarlar. Her iki elleri de dolduğunda muzlarını afiyetle yerler. Sonra ağacı sallayarak

muzları düşürürler. Her çocuk iki eli ile olduğu yerdeki ağacı sallar. Dökülen muzları yerden toplar ve
afiyetle yer. Ancak maymunlardan iki tanesinin ağacında muz az olduğundan doymamışlardır. Bu iki

çocuk el ele tutuşur, kalan çocuklar muz olur ve maymunlar muzları yakalamaya çalışır. Yakalanan

çocuk maymunların elini tutar ve onlara katılır. Son muz yakalanana kadar oyun devam eder.

Karınları doyan maymunlar evlerine dönüp dinlenmek ister. Evlerine farklı yollardan gidebilirler.

Öğretmen yere artı şeklinde parkur hazırlamıştır. Artının her ucu bir parkurun başlangıcıdır. Bu

parkurlarda farklı yer ve sırada hazırlanmış yeşil renkli fon kartonlarından yapılmış ağaçlar, boş kutu

ya da sandalyeden yapılmış tüneller, kukalardan kayalar, yere bantlanmış şeritlerden köprüler,

kahverengi fon kartonundan çukurlar vardır. Her çocuk karşısına çıkan ağaçlardan çift ayakla

sıçrayarak, tünellerden emekleyerek, kayaların arasından yan geçerek, köprüden tek hizada dengeli

bir şekilde yürüyerek ve çukurların üzerinden tek ayakla zıplayarak geçerek parkuru tamamlar.

Parkurun ortasına gelen çocuk kendi sağındaki parkura geçerek ve onu tamamlayarak parkurdan

çıkar. Oyunu tamamlayan çocuk halka olacak şekilde mindere oturur.

Çocuklar halka şeklinde yerde otururken ormanda başka hangi hayvanların yaşadığından konuşulur.

Öğretmen farklı hayvanların resimlerini dörtlü beşli parçalar halinde dağıtır. Çocuklar elindeki parçaya

bakarak bu hayvanın ne olduğunu tahmin etmeye çalışır. Çocuklar bu parçaları birleştirerek hayvanı

bulur. Her grup kendi hayvanının taklidini yapar ve oyun sonlandırılır.

KAYNAKÇA

Graham, G. (1987). Motor skill acquisition -An Essential Goal of Physical Education Programs.

JOPERD, 58, 44-48.

Güneş, Ö. (2004). Okullarda Beden Eğitimi ve Oyun Öğretimi. Pegem Yayıncılık.

Özer, D.S., Özer, M.K. (2012). Çocuklarda Motor Gelişim. Nobel Yayıncılık.

Smith, J.T. (1994). Interactions in the Classroom. Macmillan College Publishing.

View publication stats