Journal of Reaserch on Religion & Health Original Article

Vol. 1, No. 3, Summer 2015, P: 25- 32

The effect of fasting on the functioning of the immune system

based on the measurement of plasma granulysin level
Kanan Gorjipour1, Farshid Yeganeh1*, Mostafa Haji Molla Hoseini1

1- Department of Immunology, Faculty of Medicine, Shahid Beheshti University of Medical Sciences, Tehran, Iran.

Abstract
Background and Objectives: Plasma granulysin levels as a biomarker of the immune system are currently being
considered. NK cells are a major source of plasma granulysin. Plasma granulysin levels can reflect the total population
of NK cell activity in the body. The effect of Ramadan fasting on the immune system function based on the
measurement of plasma granulysin levels have not been studied yet.
Materials and Methods: A total of 44 male volunteers with a mean age of 41.15±13.6 years were selected for the
study. Blood samples were obtained on the 29th days of fasting and also four month after Ramadan. Plasma Granulysin,
triglyceride (TG), cholesterol (Chol), low-density lipoprotein (LDL) and high-density lipoprotein (HDL), FBS, Uric
acid and CRP were investigated.
Results: It was observed that the mean concentrations of serum CRP on the 29th day of Ramadan were significantly
lower than those recorded four months after Ramadan. Mean concentrations of serum LDL on the 29th day of Ramadan
were significantly higher than those recorded four months after Ramadan. There was no difference between fasting and
non-fasting groups in plasma granulysin levels.
Conclusion: Fasting caused modulation in the CRP level, but did not affect plasma granulysin levels.
Keywords: Ramadan fasting; Granulysin; Immunomodulation

*
Corresponding Author: Mostafa Haji Molla Hoseini; Email: hajimolahoseini@yahoo.com
 ‫مجلهی پژوهش در دین و سالمت‬
‫مقالهی اصیل‬
‫دورهی ‪ ،1‬شمارهی ‪ ،3‬تابستان ‪ ،1314‬صفحههای ‪ 25‬تا ‪32‬‬

‫بررسی تأثیر روزهداری بر کارکرد سیستم ایمنی بدن بر مبنای‬

‫اندازهگیری سطح پالسمایی گرانوالیزین روزهداران‬
‫*‪1‬‬
‫کنعان گرجی پور‪ ،1‬فرشید یگانه‪ ،1‬مصطفی حاجی مالحسینی‬

‫‪ -1‬گروه ایمونولوژی‪ ،‬دانشکدهی پزشکی‪ ،‬دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی‪ ،‬تهران‪ ،‬ایران‪.‬‬

‫چکیده‬
‫سابقه و اهداف‪ :‬میزان پالسمایی گرانوالیزین که میتواند بیومارکری باشد برای بیان وضعیت فعالیت سیستم ایمنی‪ ،‬در حال حاضر‬
‫بسیار مورد توجه است‪ .‬سلولهای ‪ ،NK‬منبع اصلی گرانوالیزین پالسما محسوب میشوند‪ ،‬بنابراین میزان پالسمایی گرانوالیزین‬
‫میتواند انعکاسی از فعالیت جمعیت کلی سلولهای ‪ NK‬بدن باشد‪ .‬تاکنون مطالعهیی در زمینهی تأثیر روزهداری بر کارکرد سیستم‬
‫ایمنی‪ ،‬بر مبنای اندازهگیری گرانوالیزین پالسمایی انجام نشده است‪.‬‬

‫مواد و روشها‪ :‬در مجموع ‪ 44‬داوطلب مرد با میانگین سنی ‪ 41/15 ± 13/6‬سال برای مطالعه انتخاب شدند‪ .‬در بیست و نهمین روز‬
‫ماه رمضان و ‪ 4‬ماه پس از ماه رمضان‪ ،‬خونگیری صورت گرفت و غلظت پالسمایی گرانوالیزین‪ ،CRP ،‬تری گلیسرید‪ ،‬کلسترول‪ ،‬اسید‬
‫اوریک و قند خون اندازهگیری شد‪.‬‬

‫یافتهها‪ :‬غلظت سرمی ‪ CRP‬پس از ‪ 21‬روز روزهداری بهطور قابل توجهی کمتر از مقدار آن در ماه چهارم پس از روزهداری بود‪.‬‬
‫متوسط غلظت ‪ LDL‬در روز ‪ 21‬روزهداری‪ ،‬بیش از ماه چهارم پس از روزه داری بود‪ .‬تفاوتی در میانگین غلظت گرانوالیزین در شرایط‬
‫روزهداری در مقایسه با غیر روزهداری دیده نشد‪.‬‬

‫نتیجهگیری‪ :‬روزهداری تعدیل ‪ CRP‬را سبب میشود ولی بر سطح پالسمایی گرانوالیزین اثر ندارد‪.‬‬

‫واژگان کلیدی‪ :‬روزهداری ماه رمضان‪ ،‬گرانوالیزین‪ ،‬تعدیل سیستم ایمنی‬

‫*‬
‫‪hajimolahoseini@yahoo.com‬‬ ‫نویسندهی مسئول مکاتبات‪ :‬مصطفی حاجی مالحسینی؛ پست الکترونیک‪:‬‬
‫بررسی تأثیر روزهداری بر کارکرد …‬ ‫‪ /27‬مجله ی پژوهش در دین و سالمت‬
‫میکند(‪ .)11‬میزان پالسمایی گرانوالیزین که میتواند‬ ‫مقدمه‬
‫بیومارکری باشد برای بیان وضعیت فعالیت سیستم ایمنی‪ ،‬در‬
‫روزهداری فریضهیی است که نه تنها موجب صفای باطن و‬
‫حال حاضر مورد توجه است(‪ .)12-14‬بر همین مبنا‪،‬‬
‫قرب الی اهلل میگردد‪ ،‬بلکه به صحت و سالمت جسم نیز‬
‫نتیجههای مطالعهیی نشان داده است که سبک زندگی سالم‪،‬‬
‫کمک مینماید‪ .‬افزایش وزن و چاقی سبب توسعهی بافت‬
‫باعث افزایش بیانگری گرانوالیزین میشود(‪ .)15‬سلولهای‬
‫چربی و تولید فاکتورهای التهابی میشود(‪ .)1‬الگوی تغذیهیی‬
‫‪ ،NK‬منبع اصلی گرانوالیزین پالسما محسوب میشوند‪،‬‬
‫و تغییر سبک زندگیِ متعاقب روزهداری‪ ،‬ممکن است در‬
‫بنابراین میزان پالسمایی گرانوالیزین میتواند انعکاسی از‬
‫کاهش چربی بدن وخطرهای ناشی از التهاب مؤثر باشد‪.‬‬
‫فعالیت جمعیت کلی سلولهای ‪ NK‬بدن باشد(‪ .)16‬تاکنون‬
‫چندین مطالعه نشان داده است روزهداری در ماه مبارک‬
‫مطالعهیی در زمینهی تأثیر روزهداری بر کارکرد سیستم‬
‫رمضان‪ ،‬در تغییر تری گلیسیرید و کلسترول تام خون و ‪HDL‬‬
‫ایمنی‪ ،‬بر مبنای اندازهگیری گرانوالیزین پالسمایی‪ ،‬انجام‬
‫کلسترول مؤثر است(‪ .)2-6‬متا آنالیز نتیجههای مطالعههایی‬
‫نشده است‪ .‬با توجه به اینکه پرهیز از مصرف غذا در جریان‬
‫که از سال ‪ 2001‬میالدی تا ‪ 2014‬انجام شده‪ ،‬نشان داد که‬
‫روزهداری‪ ،‬سبب تغییر الگوی تغذیهیی میگردد و اینکه‬
‫روزهداری سبب کاهش کلسترول و تری گلیسرید در مردان و‬
‫روزهداری موجب تغییر عادتهای روزانهی فرد میگردد‪ ،‬به‬
‫افزایش ‪ HDL‬کلسترول در زنان میشود(‪ .)7‬به هر حال تأثیر‬
‫نظر میرسد تغییر الگوی تغذیهیی و تغییر سبک زندگی‬
‫روزهداری ماه رمضان بر پارامترهای بیوشیمیایی خون‪،‬‬
‫متعاقب روزهداری بتواند موجب تغییرهای متابولیک بدن و‬
‫نتیجههای متناقضی به دنبال داشته و مورد بحث است‪ ،‬از این‬
‫همچنین تعدیل سیستم ایمنی شود‪ .‬شاید بتوان گفت که‬
‫رو مطالعههای بیشتری را طلب میکند‪ .‬تأثیر روزهداری بر‬
‫روزهداری سبب کاهش زمینهی التهاب و افزایش عملکرد‬
‫تعدیل فعالیت سامانهی ایمنی‪ ،‬موضوع دیگری است که مورد‬
‫سلولی سیستم ایمنی میگردد‪ .‬به منظور بررسی این نظریه‪،‬‬
‫توجه محققان بوده است‪ .‬در مطالعهیی بر روی ‪ 35‬مرد سالم‬
‫سطح فاکتورهای بیوشیمیایی‪ CRP ،‬و گرانوالیزین در سرم ‪44‬‬
‫داوطلب‪ ،‬غلظت آنتی بادیها قبل و بعد از ماه مبارک رمضان‬
‫فرد داوطلب سالم در دو حالت روزهدار و غیر روزهدار‪،‬‬
‫اندازه گرفته شد‪ .‬یافتهها نشان داد اگرچه غلظت ‪ IgG‬در‬
‫اندازهگیری و مقایسه شد‪.‬‬
‫دورهی پس از ماه مبارک رمضان در مقایسه با قبل از ماه‬
‫مواد و روشها‬ ‫مبارک رمضان کاهش یافت‪ ،‬اما از محدودهی طبیعی خارج‬
‫نشد‪ .‬کاهش در غلظت ‪ IgA‬بزاقی نیز مشاهده شد‪ ،‬اما تعداد‬
‫نمونهگیری‪:‬‬
‫لنفوسیتها افزایش داشت(‪ .)8‬مطالعهی دیگری که بر روی‬
‫برای انجام این پژوهش از ‪ 52‬نفر از داوطلبان روزهدار در‬
‫‪ 50‬نفر انجام شده بود‪ ،‬نشان داد که غلظت ‪ IL-1β ،IL-6‬و‬
‫منطقهی درکهی تهران‪ ،‬در پایان ماه رمضان و چهار ماه پس از‬
‫‪( TNF-α‬سایتوکاینهای التهابی)‪ ،‬همچنین تعداد لکوسیتها‪،‬‬
‫ماه رمضان‪ ،‬خونگیری با رضایتنامهی کتبی‪ ،‬رعایت اصول‬
‫گرانولوسیتها‪ ،‬لنفوسیتها و مونوسیتها به طور قابل توجهی‬
‫اخالق پژوهش و تأیید کمیتهی اخالق دانشگاه علوم پزشکی‬
‫در طول ماه مبارک رمضان در مقایسه با قبل از این ماه کاهش‬
‫شهید بهشتی صورت گرفت‪ .‬نمونهگیری اول‪ ،‬در هفتهی پایانی‬
‫دارد(‪.)1‬‬
‫ماه مبارک رمضان در تابستان سال ‪(1312‬مرداد ماه) و در‬
‫گرانوالیزین‪ ،‬پروتئین کاتیونیک کوچکی است که ژن آن‬
‫ساعت ‪ 14:00‬انجام شد‪ .‬مدت زمانی که این افراد(از اذان صبح‬
‫روی کروموزوم شمارهی دوی انسان است و معادل موشی‬
‫تا اذان مغرب) روزهدار بودند‪ ،‬دست کم ‪ 16‬ساعت بود‪.‬‬
‫ندارد(‪.)10‬گرانوالیزین در گرانولهای سلولهای مختلفی از‬
‫نمونهگیری صرفاً از مردان صورت گرفت(به علت احتمال‬
‫جمله ‪ NKC ،TC ،TH‬و ‪ NKT‬وجود دارد و پس از فعالیت‬
‫تداخالت هورمونی در زنان) و افراد منتخب دست کم به مدت‬
‫این سلولها آزاد میشود و اثرهای ایمنولوژیک متعددی مثل‬
‫‪ 23‬روز‪ ،‬روزهدار بودند و بر مبنای پرسشنامهی خوداظهاری‪،‬‬
‫لیز سلول آلوده یا توموری و کموتاکسی گلبولهای سفید‪ ،‬بر‬
‫سابقهی هیچگونه بیماری خودایمنی و بیماری مزمن التهابی و‬
‫جای میگذارد و جالب اینکه در مقام یک آالرمین عمل‬
‫مصرف سیگار نداشتهاند‪ ،‬دارای فشار خون نرمال(اندازهگیری‬
‫میکند و ‪ TLR-4‬سطح سلولهای ایمنی ذاتی را نیز تحریک‬
‫با فشار سنج) بودهاند و چاق(بر مبنای اندازهگیری قد و وزن)‬
‫میکند‪ .‬بر خالف اغلب آالرمینها که منشأ آنها سلولهایی‬
‫نبودند‪ .‬از این افراد‪ ،‬تعدادی برای مرحلهی دوم خونگیری‬
‫همچون فاگوسیتها و سلولهای اپیتلیال است‪ ،‬این پروتئین‬
‫مراجعه نداشتند‪ ،‬از این رو در نهایت از ‪ 52‬نفر‪ 44 ،‬نفر مورد‬
‫از لنفوسیتها آزاد شده‪ ،‬ارتباط ایمنی تطبیقی و ذاتی برقرار‬
‫کنعان گرجیپور و همکاران‪28 /‬‬
‫گرانوالیزین به هرچاهک اضافه گردید و انکوباسیون صورت‬
‫گرفت‪ .‬پس از شستوشو‪ ،‬محلول ‪ Avidin-HRP D‬به هر‬
‫چاهک اضافه شد و بعد از انکوباسیون و مراحل شستوشو‪ ،‬در‬
‫مرحلهی آخر سوبسترا اضافه گردید و پلیت در تاریکی انکوبه‬
‫شد‪ .‬بعد از متوقف کردن واکنش‪ ،‬خوانش جذب نوری در ‪450‬‬
‫‪ nm‬صورت گرفت‪ .‬حساسیت این روش‪ 0/3 ،‬نانوگرم در میلی‬
‫لیتر است‪.‬‬
‫روش تجزیه و تحلیل آمار‪:‬‬
‫نرمافزار‪graph pad prism5‬‬ ‫جهت انجام آنالیزهای آماری‪ ،‬از‬
‫استفاده شد‪ .‬با توجه به توزیع نرمال دادهها و یکسان بودن‬
‫افراد گروه کنترل و گروه آزمون‪ ،‬برای انجام آنالیزهای تحلیلی‬
‫آماری مقایسهی میانگین‪ ،‬از آزمون آماری تی زوج استفاده‬
‫شده است‪ .‬در مقایسهی میانگینها‪ ،‬سطح معنیداری کمتر از‬
‫‪ 0/05‬در نظر گرفته شد‪.‬‬
‫تشخیص طبی؛ و گرانوالیزین با استفاده از کیت‬
‫یافتهها‬
‫الف) نتیجههای حاصل از بررسی لیپیدهای خون‪:‬‬
‫نتیجهها نشان داد که در شرایط روزهداری افزایش در‬
‫کلسترول تام اتفاق افتاده است و آنالیز زیرگروههای کلسترول‪،‬‬
‫حکایت از این دارد که این افزایش مربوط به ‪ LDL‬است(شکل‬
‫‪ )1‬اما روزهداری در میزان تریگلیسیرید خون تغییری ایجاد‬
‫نکرده است‪.‬‬
‫تخلیه و سپس پلیت شستوشو داده شد‪ .‬سپس آنتیبادی ضد‬
‫دورهی ‪ .1‬شمارهی ‪ .3‬تابستان ‪1314‬‬
‫مطالعه قرار گرفتند‪ .‬نمونهگیری مرحلهی دوم چهار ماه بعد در‬
‫ساعت ‪ 5:30‬صبح و حالت ناشتایی انجام شد‪ .‬از هر فرد به‬
‫میزان ‪ 10‬سیسی خون گرفته شد‪ .‬نمونهها به لولههای فالکون‬
‫‪ 15‬میلی لیتری منتقل شد که حاوی مادهی ضدانعقاد ‪EDTA‬‬
‫بودند‪ .‬خونهای تهیه شده از افراد‪ ،‬با حفظ زنجیرهی سرمایی‬
‫به آزمایشگاه گروه ایمونولوژی دانشگاه علوم پزشکی شهید‬
‫بهشتی منتقل شد‪ .‬سپس پالسما جدا گردید و تا زمان انجام‬
‫تستها در ‪ -20◦ C‬نگهداری شد‪.‬‬
‫آزمایشهای بیوشیمیایی و ایمونولوژیک‪:‬‬
‫در هر دو مرحلهی خونگیری‪ ،‬آزمایشهای بیوشیمیایی که‬
‫شامل قند خون ناشتا (‪ ،)FBS‬چربی (‪ ،)TG‬کلسترول (‪،)CHL‬‬
‫کلسترول با دانسیتهی باال(‪ ،)HDL‬کلسترول با دانسیتهی‬
‫پائین(‪ ،)LDL‬اوره(‪ ،)UREA‬در آزمایشگاه تشخیص طبی‬
‫انجام شد‪ .‬آزمایش ایمونولوژیک ‪ CRP‬توسط آزمایشگاه‬
‫الیزا )‪ ،(LEGEND MAX™ Human Granulysin ELISA‬که‬
‫بر مبنای ساندویچ ‪ ELISA‬است‪ ،‬در آزمایشگاه ایمونولوژی‬
‫دانشکدهی پزشکی‪ ،‬مطابق دستورالعمل کیت صورت پذیرفت‪.‬‬
‫به طور خالصه شش رقت سریال با ضریب ‪ ،2‬از استاندارد ‪40‬‬
‫‪ ng/ml‬در لولههای جداگانه تهیه شد‪ .‬به هر چاهک الیزا به‬
‫میزان ‪ 50‬میکرولیتر از رقتهای استاندارد و یا نمونهها اضافه‬
‫شد و انکوباسیون در دمای اتاق صورت گرفت‪ .‬محتویات پلیت‪،‬‬

‫شکل ‪ .1‬افزایش معنی دار میزان ‪ LDL‬کلسترول متعاقب روزهداری‬

‫بررسی تأثیر روزهداری بر کارکرد …‬
‫روزهداری است‪ .‬این تفاوت از نظر آماری و کیلینیکی معنیدار‬
‫نیست‪ .‬در سه مورد از نمونهها که قند خون بیشتر از ‪200‬‬
‫میلی گرم بر دسی لیتر را شرایط غیر روزداری نشان میدادند‪،‬‬
‫متعاقبِ روزهداری‪ ،‬میزان قندکاهش قابل توجه داشته در‬
‫شرایط طبیعی بود؛ و بر عکس دو نفر هم بودند که با وجود‬
‫باال بودن قندِ متعاقبِ روزهداری‪ ،‬در شرایط زندگی عادی قند‬
‫خون نزدیک به سطح نرمال(‪110‬میلیگرم بر دسی لیتر)‬
‫داشتند(شکل ‪.)2‬‬
‫‪ /21‬مجله ی پژوهش در دین و سالمت‬
‫ب) نتیجههای حاصل از بررسی قند و اورهی خون‪:‬‬
‫نتیجهها نشان داد که میزان اورهی خون‪ ،‬تحت تأثیر روزهداری‬
‫کاهش مییابد و اگرچه به لحاظ آماری تفاوت اورهی خون در‬
‫شرایط روزهداری(‪ )33/5±1/66‬و غیر روزهداری(‪)35/5±7/24‬‬
‫معنیدار تلقی شده است (‪ ،)p=0/045‬اما این تفاوت به لحاظ‬
‫بالینی حائز اهمیت نیست‪ .‬اما بررسی میزان قند خون نشان‬
‫میدهد که میانگین قند خون افراد روزهدار به‬
‫میزان(‪ )15/177‬میلیگرم در دسیلیتر کمتر از شرایط غیر‬

‫شکل ‪ .2‬تأثیر روزهداری بر قند و اوره خون‬

‫ج) نتیجههای حاصل از بررسی مارکر التهابی ‪:CRP‬‬

‫اندازهگیری ‪ CRP‬در شرایط روزهداری نشان داد که سه نفر‬
‫دارای ‪ CRP‬بیش از ‪ 10‬واحد هستند‪ ،‬در حالی که در شرایط‬
‫غیر روزهداری‪ ،‬تعداد بیشتری از افرا (‪ 13‬نفر از ‪ 44‬نفر) ‪CRP‬‬
‫بیش از ‪ 10‬واحد داشتند‪ .‬نتیجهها نشان میدهد که‬
‫روزهداری‪ ،‬با کاهش مارکر التهابی ‪ CRP‬در مقایسه با شرایط‬
‫غیر روزه داری همراه است(‪( )p=0/01‬شکل ‪.)3‬‬

‫تصویر ‪ .3‬کاهش معنیدار میزان ‪ CRP‬متعاقبِ روزهداری‬

‫کنعان گرجیپور و همکاران‪30 /‬‬ ‫دورهی ‪ .1‬شمارهی ‪ .3‬تابستان ‪1314‬‬
‫شده است‪ ،‬تغییر معنیداری در میزان ‪ CRP‬تحت تأثیر‬ ‫د) بررسی محتوای پالسمایی گرانوالیزین در بین دو‬
‫روزهداری‪ ،‬در بیماران قلبی گزارش نشده است(‪.)5‬‬ ‫گروه‪ ،‬در حالت روزهداری و غیر روزهداری‪:‬‬
‫ما در این پژوهش به مطالعهی تغییرهای میزان پالسمایی‬
‫گرانوالیزین طی حالت روزهداری پرداختیم‪ .‬در مطالعهیی‬ ‫اندازهگیری گرانوالیزین(شکل ‪ )4‬نشان داد که میانگین‬
‫تغییرهای میزان پالسمایی گرانوالیزین ناشی از الگوهای‬ ‫گرانوالیزین خون در شرایط روزهداری و غیر روزهداری تفاوت‬
‫مختلف سبک زندگی مورد بررسی قرار گرفته است و به‬ ‫آماری معنیدار ندارد(‪.)p=0/2‬‬
‫کاهش معنیدار میزان گرانوالیزین و سلولهای ‪ NK‬در سبک‬
‫زندگی ناسالم اشاره شده است‪ ،‬درحالی که افرادِ با سبک‬
‫زندگی خوب‪ ،‬بهطور معنیداری میزان گرانوالیزین و‬
‫سلولهای ‪ NK‬باالتری دارند(‪ .)15‬معیارهای مورد مطالعه در‬
‫تحقیق اخیر که شامل کشیدن سیگار‪ ،‬استرس‪ ،‬مصرف الکل‪،‬‬
‫مصرف میوه و سبزیجات‪ ،‬ساعت خواب‪ ،‬تمرینهای بدنی‪،‬‬
‫مصرف صبحانه و تغذیهی متعادل بودند‪ ،‬به طور معنیداری‬
‫میزان گرانوالیزین و سلولهای ‪ NK‬را تحت تأثیر قرار دادند‪.‬‬
‫ما در این مطالعه به افزایش میزان پالسمایی گرانوالیزین در‬
‫حالت روزهداری دست نیافتیم و نتیجهی آنالیز در گروه‬
‫روزهدار و گروه غیر روزهدار معنیدار نبود(‪ .)p=0/03‬البته باید‬
‫به این موضوع نیز اشاره شود که در تعدادی از افراد مورد‬
‫مطالعه در این تحقیق نیز‪ ،‬تغییرهای پالسمایی گرانوالیزین‬
‫شکل‪ .4‬الگوی سطح پالسمایی گرانوالیزین افراد در شرایط‬
‫آشکار شد که عمدتاً در جهت افزایش سطح پالسمایی متعاقبِ‬
‫روزهداری و غیر روزهداری‬
‫روزهداری است( تصویر ‪ .)4‬این شاید در ارتباط با نحوه و نوع‬
‫تغذیه و سایر عوامل مرتبط با سبک زندگی ایدهآل در این‬
‫بحث‬
‫افراد باشد که اثبات این موضوع نیازمند مطالعه در شرایط‬
‫کنترل شده است‪ .‬البته این احتمال هم وجود دارد که تعداد‬ ‫در طول حالتهای توازن منفی انرژی‪ ،‬مانند روزهداری و‬
‫سلولهای ‪ NK‬و بیان درون سلولی گرانوالیزین متعاقبِ‬ ‫محدودیت مصرف کالری طوالنی مدت‪ ،‬میزان گلوکونئوژنزیس‬
‫روزهداری افزایش داشته باشد‪ ،‬ولی اندازهگیری سطح‬ ‫و اکسیداسیون اسیدهای چرب افزایش شایان توجهی در کبد‬
‫پالسمایی‪ ،‬این تغییرها را نشان ندهد‪ .‬در مطالعههای دیگری‬ ‫نشان میدهد و از طرفی در این وضعیت‪ ،‬لیپوژنزیس و التهاب‬
‫هم افزایش بیان گرانوالیزین؛ و نه تغییر میزان پالسمایی‪ ،‬در‬ ‫کاهش یافتهیی مشاهده میشود(‪ .)17‬نتیجهی بررسی ‪CRP‬‬

‫مداخلهایی همچون ورزش گزارش شده است(‪.)16‬‬
‫ما در این مطالعه به کاهش معنیداری در سطوح پالسمایی‬
‫تریگلیسیرید در دو حالت روزهداری و غیر روزهداری دست‬
‫نیافتیم(‪ ،)p=0/16‬اما در مطالعهیی دیگر‪ ،‬کاهش تری گلیسرید‬
‫متعاقبِ روزهداری گزارش شده است(‪ .)2‬از طرفی در‬
‫مطالعهیی نیز تغییر معنیداری در میزان تریگلیسیرید‬
‫مشاهده نشد که با یافتههای کار ما منطبق است(‪ .)5‬در‬
‫مطالعهی ما‪ ،‬نتیجهی آنالیز میزان کلسترول تام در حالت‬
‫روزهداری نسبت به حالت غیر روزهداری‪ ،‬افزایش معنیدار‬
‫نشان داد(‪ ،)p=0/002‬در صورتی که در مطالعههای دیگران‪،‬‬
‫کاهش این فاکتور گزارش شده است(‪ )2‬و در مطالعههایی هم‪،‬‬
‫تغییر معنیداری در میزان کلسترول تام مشاهده نشده‬
‫تناقض با این یافته‪ ،‬در مطالعهیی که در سال ‪ 2011‬انجام‬
‫در گروه روزهدار و گروه غیر روزهدار در مطالعهی ما‪ ،‬حکایت از‬
‫کاهش معنیدار ‪ CRP‬متعاقبِ روزهداری دارد(‪ )p=0/01‬و مؤید‬
‫این مطلب است که ‪ CRP‬شاخصی است التهابی‪ ،‬تحت تأثیر‬
‫روزهداری کاهش مییابد و این موضوع از فرضیهی ابتدایی ما‪،‬‬
‫مبنی بر کاهش فاکتورهای التهابی تحت تأثیر تغییر الگوی‬
‫تغذیه و محدودیت دریافت کالری‪ ،‬حمایت میکند‪ .‬با توجه به‬
‫این نکته که افزایش میزان ‪ CRP‬در نتیجهی افزایش سنتز آن‬
‫توسط کبد است‪ ،‬که توسط سایتوکاینهای ‪ IL-1‬و ‪ IL-6‬القا‬
‫میشود‪ ،‬پس احتمال میرود در مطالعهی ما میزان بیان‬
‫ژنهای سایتوکاینهای ‪ IL-1‬و ‪ IL-6‬نیز همچون مطالعهی‬
‫‪ Faris MA‬و همکاران کاهش یافته باشد(‪ ،)1‬که این خود‬
‫مستلزم مطالعههای بیشتر در این زمینه است‪ .‬البته در‬
… ‫بررسی تأثیر روزهداری بر کارکرد‬ ‫ مجله ی پژوهش در دین و سالمت‬/31
2. Zare A, Hajhashemi M, Hassan Z M, Zarrin S, ‫ متعاقبِ روزهداری‬LDL ‫ در مطالعهی ما میزان‬.)18(‫است‬
Pourpak Z, Moin M, et al. Effect of Ramadan fasting
on serum heat shock protein 70 and serum lipid profile, ‫) که مطالعههای‬p=0.0001(‫افزایش معنیداری را نشان داد‬
Singapore Med J 2011; 52: 491-495 ‫ را در روزهداران تأیید‬LDL ‫دیگری نیز افزایش معنیدار‬
3. Argani H, Mozaffari S, Rahnama B, Rahbani BM, ‫ نیز پرداختیم‬HDL ‫ از طرفی ما به بررسی‬.)11 ‫ و‬4(‫میکند‬
Rejaie M, Ghafari A.Evaluation of biochemical and
immunologic changes in renal transplant recipients ‫ولی در حالت روزهداری نسبت به حالت غیر روزهداری تغییری‬
during ramadan fasting. Transplantation Proceedings,
،‫ در حالی که مطالعههایی‬،)p=0.0887(‫مشاهده نکردیم‬
2003;35:2725-2726.
‫ در مطالعهی ما نتیجهی‬.)20(‫ را مطرح کردهاند‬HDL ‫افزایش‬
4. Hallak M H ,Nomani M Z. Body weight loss and
changes in blood lipid levels in normal men on ‫ در گروه روزهدار و‬،‫آنالیز میزان قند خون ناشتا در دو حالت‬
hypocaloric diets during Ramadan fasting. The
American journal of clinical nutrition,1998;48:1197-
‫) ولی یافتههای‬p=0/051(‫ معنیدار نبود‬،‫گروه غیر روزهدار‬
1210. ‫متناقض دربارهی این معیار هم تحت تأثیر روزهداری گزارش‬
5. Khafaji HARH, Bener A, Osman M, Al Merri A, Al ‫ حکایت از‬،‫ یافتههای مطالعههای مختلف‬.)21(‫شده است‬
Suwaidi J, The impact of diurnal fasting during
Ramadan on the lipid profile, hs-CRP, and serum leptin ‫تغییرهای متنوع و متناقض در پروفایل لیپیدی و بیوشیمیایی‬
in stable cardiac patients. Vascular Health and Risk ‫در طی روزهداری دارند؛ به نظر میرسد تغییرها در مؤلفههای‬
Management,2012;8:7-14.
‫ متأثر از کمیّت و کیفیت‬،‫بیوشیمیایی و پروفایل لیپیدی‬
6. Yousefi B,Faghfoori Z,Samadi N,Karami
H,Ahmadi Y,Badalzadeh, et al. The effects of .‫مصرف مواد غذایی باشد‬
Ramadan fasting on endothelial function in patients
with cardiovascular diseases.2014;68:835-839. ‫محدودیتهای تحقیق‬
7. Rouhani MH, Azadbakht L. Is Ramadan fasting
related to health outcomes? A review on the related ‫ عدم امکان دسترسی به‬،‫از جمله محدودیتهای این مطالعه‬
evidence. J Res Med Sci. 2014 ; 19: 987–992 ‫افراد برای نمونهگیری قبل و در جریان ماه مبارک رمضان بود‬
8. Develioglu ON, Kucur M, Ipek HD, Celebi S, Can
،‫ همچنین‬،‫که میتوانست بر اعتبار یافتههای حاصل بیافزاید‬
G, Kulekci M. Effects of Ramadan fasting on serum
immunoglobulin G and M, and salivary ‫مطالعهی سلولی و مولکولی در زمینهی گرانوالیزین که‬
immunoglobulin A concentrations. J Int Med Res.
2013 Apr;41:463-72
‫میتوانست منجر به قضاوت دقیقتری دربارهی تأثیر روزهداری‬
9. Faris MA, Kacimi S, Al-Kurd RA, Fararjeh MA,
‫ به هر‬.‫ میسّر نشد‬،‫ شود‬NK ‫بر میزان گرانوالیزین سلولهای‬
Bustanji YK, Mohammad MK, et al. Intermittent ‫ اولین گزارش از وضعیت میزان پالسمایی‬،‫حال تحقیق حاضر‬
fasting during Ramadan attenuates proinflammatory
cytokines and immune cells in healthy subjects. Nutr .‫گرانوالیزین افراد سالم در ایران است‬
Res. 2012;32: 947-55.
10. Clayberger C, Krensky AM. Granulysin. Current ‫نتیجهگیری‬
Opinion in Immunology,2003;15:560-565.
،‫تغییر الگوی تغذیهیی و تغییر سبک زندگیِ متعاقبِ روزهداری‬
11. Tewary P, Yang D, de la Rosa G, Li Y, Finn MW,
Krensky AM, et al.Granulysin activates antigen- ‫موجب تغییرهای متابولیک و ایمونولوژیک عمده در بدن‬
presenting cells through TLR4 and acts as an immune ‫ بر مبنای‬.‫نمیشود و تعادل دینامیک بدن را بر هم نمیزند‬
alarmin. Blood. 2010;116:3465-3474.
‫ به نظر میرسد تأثیر روزهداری بر کارکرد سامانهی‬،‫این تحقیق‬
12. Di Liberto D,Buccheri S,Caccamo N, Meraviglia
S,Romano A,Di Carlo P,et al. Decreased serum ‫ قابل‬،‫ایمنی بدن بر مبنای سنجش گرانوالیزین پالسمایی‬
granulysin levels in childhood tuberculosis which
reverse after therapy. Tuberculosis,2007;87:322-328.
‫ که مارکری برای‬CRP ‫ با توجه به کاهش‬.‫ارزیابی نباشد‬
13. Fujita Y,Yoshioka N,Abe R,Murata J,Hoshina
‫ میتوان گفت روزهداری در کاهش التهاب مؤثر‬،‫التهاب است‬
D,Mae H,et al. Rapid immunochromatographic test for ‫ که عامل خطر بیماریهای‬LDL ‫ اما با توجه به افزایش‬،‫است‬
serum granulysin is useful for the prediction of
Stevens-Johnson syndrome and toxic epidermal ‫ ارتباط روزهداری و بیماریهای قلب و‬،‫قلب و عروق است‬
necrolysis.2011;65:65-68. .‫ نیازمند مطالعههای جامع و دقیقتری است‬،‫عروق‬
14. Sahiratmadja E,Alisjahbana B,Buccheri S,Di
Liberto D,de Boer T,Adnan I, et al. Plasma granulysin Refrences
levels and cellular interferon-ɣ production correlate
1. Speakman JR, Mitchell SE, Caloric restriction,
with curative host responses in tuberculosis, while
Molecular Aspects of Medicine 2011;32:159-221
plasma interferon-?? levels correlate with tuberculosis
32 /‫کنعان گرجیپور و همکاران‬
disease activity in adults. Tuberculosis,2007;87:312-
321.
15. Li Q, Morimoto K, Nakadai A, Qu T, Matsushima
H, Katsumata M, et al. Healthy lifestyles are associated
with higher levels of perforin, granulysin and
granzymes A/B-expressing cells in peripheral blood
lymphocytes. Prev Med. 2007;44:117-23.
16. Xiumin Z, Kaori M, Arta F, Yohei H, Kazuyuki O,
Kinya N,et al. Exhaustive exercise induces differential
changes in serum granulysin and circulating number of
natural killer cells. Tohoku J Exp Med. 2006;210: 117-
24.
17. Koo SH, Flechner L, Qi L, Zhang X, Screaton RA,
Jeffries S, et al. The CREB coactivator TORC2 is a key
regulator of fasting glucose metabolism. Nature. 2005
Oct 20;437:1109-11
1314 ‫ تابستان‬.3 ‫ شمارهی‬.1 ‫دورهی‬
18. Aksungar FB, Topkaya AE, Akyildiz M.
Interleukin-6, C-reactive protein and biochemical
parameters during prolonged intermittent fasting. Ann
Nutr Metab. 2007;51:88-95
19. Ziaee V, Razaei M, Ahmadinejad Z, Shaikh H,
Yousefi R, Yarmohammadi L,et al: The changes of
metabolic profile and weight during Ramadan fasting.
Singapore Med J 2006, 47:409-414. 20
20. Trepanowski JF, Canale RE,Marshall KE,Kabir
MM,Bloomer R J. Impact of caloric and dietary
restriction regimens on markers of health and longevity
in humans and animals: a summary of available
findings Nutrition Journal 2011, 10:107
21. Trepanowski JF, Bloomer RJ. The impact of
religious fasting on human health Nutrition Journal
2010, 9:57