Phương Pháp Giảng Dạy Lịch Sử (ĐHĐL)

TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC ÑAØ LAÏT
F7G
GIAÙO TRÌNH
PHÖÔNG PHAÙP DAÏY-HOÏC
LÒCH SÖÛ
ÔÛ TRÖÔØNG PHOÅ THOÂNG
(Duøng cho SV ngaønh Sö phaïm Söû)
CAO THEÁ TRÌNH – HOAØNG THÒ NHÖ YÙ
2002
Phöông phaùp daïy-hoïc lòch söû ôû tröôøng phoå thoâng -2-
MUÏC LUÏC
MUÏC LUÏC .....................................................................................................................2
MÔÛ ÑAÀU .......................................................................................................................5
Chöông I ........................................................................................................................8
1. Chöùc naêng cuûa boä moân lòch söû trong tröôøng phoå thoâng...................................9
2. Nhieäm vuï cuûa boä moân lòch söû ôû tröôøng phoå thoâng ........................................10
3. Vò trí cuûa khoùa trình lòch söû daân toäc trong vieäc thöïc hieän chöùc naêng, nhieäm
vuï cuûa boä moân lòch söû ôû tröôøng phoå thoâng.........................................................10
ChöÔng II ....................................................................................................................12
I. Nguyeân taéc ñaûm baûo tính khoa hoïc vaø tính Ñaûng Coäng saûn. ............................12
II. Nguyeân taéc daïy-hoïc keát hôïp vôùi ñôøi soáng, hoïc vôùi haønh
trong daïy hoïc lòch söû ...............................................................................................13
III. Nguyeân taéc ñaûm baûo tính heä heä thoáng .............................................................14
IV. Nguyeân taéc ñaûm baûo tính vöøa söùc ....................................................................15
V. Nguyeân taéc ñaûm baûo tính tröïc quan .................................................................16
VI. Nguyeân taéc phaùt huy naêng löïc nhaän thöùc, trí saùng taïo cuûa hoïc sinh trong quaù
trình daïy - hoïc lòch söû. .............................................................................................17
ChöÔng III...................................................................................................................18
I. Khaùi nieäm « heä thoáng phöông phaùp daïy-hoïc » ..................................................18
II. Phöông phaùp trình baøy mieäng (phöông phaùp söû duïng ngoân töø) ........................18
1. Vò trí (taàm quan troïng) cuûa phöông phaùp trình baøy mieäng:...........................18
2. ÔÛ ñaây, chuùng toâi ñaëc bieät nhaán maïnh vai troø cuûa lôøi noùi sinh ñoäng vaø
phöông phaùp söû duïng ngoân töø trong quaù trình daïy -hoïc. ...................................19
3. Trong phöông phaùp söû duïng ngoân töø coù nhieàu hình thöùc daïy hoïc cuï theå khaùc
nhau tuøy theo yeâu caàu, noäi dung caàn thieát cuûa tieát hoïc. Noåi leân laø caùc caùch daïy
thoâng baùo, töôøng thuaät, mieâu taû, neâu ñaëc tröng, giaûi thích................................19
III. Phöông phaùp söû duïng ñoà duøng tröïc quan .........................................................24
1. Vai troø cuûa phöông tieän tröïc quan trong quaù trình daïy hoïc...........................24
2. Phaân loaïi caùc loaïi phöông tieän tröïc quan.......................................................24
3. Höôùng daãn söû duïng: Moãi loaïi coù moät caùch söû duïng khaùc nhau:...................25
4. Phöông phaùp khai thaùc söû duïng caùc loaïi taøi lieäu hoïc taäp..............................30
5. Phöông phaùp thöïc haønh...................................................................................32
Chöông IV....................................................................................................................33
I. Taïo bieåu töôïng lòch söû. ........................................................................................34
II. Hình thaønh khaùi nieäm .........................................................................................36
III. Neâu quy luaät vaø baøi hoïc lòch söû. .......................................................................37
Chöông V.....................................................................................................................38
I. Thaáu suoát nguyeân lyù giaùo duïc trong daïy hoïc lòch söû ôû tröôøng phoå thoâng .........39
1. Nguyeân lyù giaùo duïc cuûa Ñaûng........................................................................39
2. Nguyeân lyù giaùo duïc trong noäi dung daïy hoïc lòch söû ôû tröôøng phoå thoâng......39
Cao Thế Trình – Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû

II. Chöùc naêng giaùo duïc cuûa boä moân lòch söû ôû tröôøng trung hoïc phoå thoâng...........42
1. Moân lòch söû vôùi vieäc giaùo duïc theá heä treû .......................................................42
2. Noäi dung giaùo duïc tö töôûng tình caûm caùch maïng qua moân Lòch söû ôû tröôøng
phoå thoâng .............................................................................................................43
3. Nhöõng nguyeân taéc vaø bieän phaùp giaùo duïc hoïc sinh trong daïy hoïc lòch söû ...46
Chöông VI....................................................................................................................48
I. Boä moân lòch söû vôùi vieäc phaùt trieån hoïc sinh .......................................................48
II. Phaùt trieån tö duy hoïc sinh trong hoïc taäp lòch söû ................................................48
1. Ñaëc ñieåm cuûa tö duy lòch söû ...........................................................................48
2. Noäi dung caùc vaán ñeà phaùt trieån tö duy hoïc sinh trong hoïc taäp lòch söû ôû
tröôøng phoå thoâng .................................................................................................49
III. Nguyeân taéc vaø con ñöôøng phaùt trieån tö duy cuûa hoïc sinh trong daïy hoïc lòch söû
..................................................................................................................................51
1. Khai thaùc noäi dung khoùa trình lòch söû ôû tröôøng phoå thoâng ............................51
2. Taïo tình huoáng coù vaán ñeà vaø caùch giaûi quyeát caùc vaán ñeà ............................51
3. Trình baøy thoâng tin söï kieän trong phaùt trieån tö duy hoïc sinh trong hoïc lòch söû
..............................................................................................................................51
Chöông VII ..................................................................................................................53
I. Quan nieäm veà baøi hoïc lòch söû ..............................................................................53
1. Quan nieäm .......................................................................................................53
2. Caáu truùc cuûa baøi hoïc lòch söû ...........................................................................53
3. Nhöõng yeâu caàu ñoái vôùi baøi hoïc lòch söû...........................................................54
4. Caùc loaïi baøi hoïc vaø yù nghóa lòch söû cuûa noù ....................................................54
5. Phöông phaùp thöïc hieän ñeå naâng cao hieäu quûa baøi hoïc lòch söû ......................62
II. Thöïc hieän baøi hoïc lòch söû ...................................................................................63
1. Chuaån bò baøi hoïc lòch söû..................................................................................63
2. Chuaån bò giaùo aùn .............................................................................................63
Chöông VIII.................................................................................................................72
I. Vò trí taùc duïng vaø noäi dung cuûa hoaït ñoäng ngoaïi khoùa trong daïy hoïc lòch söû...72
1. Vò trí vaø taùc duïng cuûa hoaït ñoäng ngoaïi khoùa .................................................72
2. Noäi dung cuûa hoaït ñoäng ngoaïi khoùa lòch söû...................................................73
II. Caùc hình thöùc toå chöùc ngoaïi khoùa vaø caùch tieán haønh .......................................73
1. Ñoïc saùch ..........................................................................................................74
2. Keå chuyeän .......................................................................................................76
3. Noùi chuyeän lòch söû ..........................................................................................77
4. Trao ñoåi, thaûo luaän ..........................................................................................78
5. Daï hoäi lòch söû ..................................................................................................78
6. Tham quan lòch söû ...........................................................................................79
7. Nhöõng hình thöùc hoaït ñoäng ngoaïi khoùa khaùc ................................................81
III. Söu taàm, nghieân cöùu lòch söû ñòa phöông-moät hình thöùc quan troïng cuûa vieäc
daïy hoïc lòch söû, cuûa hoaït ñoäng ngoaïi khoùa noùi rieâng............................................82

IV. Xaây döïng phoøng hoïc lòch söû .............................................................................87

1. Phoøng lòch söû, vai troø cuûa noù trong daïy hoïc lòch söû ôû tröôøng phoå thoâng.......87
2. Trang thieát bò trong phoøng hoïc lòch söû goàm ba loaïi chuû yeáu ........................88
Chöông IX....................................................................................................................90
I. YÙ nghóa cuûa kieåm tra vaø ñaùnh giaù keát quaû hoïc taäp ............................................90
1. YÙ nghóa ............................................................................................................90
2. Nhieäm vuï .........................................................................................................90
II. Noäi dung kieåm tra, ñaùnh giaù keát quûa hoïc taäp lòch söû........................................91
1. Quan nieäm .......................................................................................................91
2. Noäi dung ..........................................................................................................91
III. Toå chöùc, hình thöùc vaø phöông phaùp kieåm tra keát quûa hoïc taäp lòch söû ............92
1. Kieåm tra mieäng ...............................................................................................92
2. Kieåm tra vieát ...................................................................................................93
3. Yeâu caàu ñoái vôùi vieäc ñaët caùc loaïi caâu hoûi .....................................................94
Chöông X.....................................................................................................................96
I. Nhaän thöùc ñuùng veà lòch söû vaø phöông phaùp hoïc gioûi moân lòch söû ....................96
II. Caùc phöông phaùp hoïc toát lòch söû........................................................................98
III. Moät soá bieän phaùp ñöôïc thöïc hieän ñeå hoïc baøi toát .............................................99
Chöông XI..................................................................................................................100
I. Nhöõng yeâu caàu chung ........................................................................................100
II. Nghieäp vuï sö phaïm ñoái vôùi giaùo vieân lòch söû..................................................101
III. Traùch nhieäm ñoåi môùi daïy hoïc lòch söû .............................................................101
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO .........................................................................................103

MÔÛ ÑAÀU
1. Nhö teân goïi cuûa noù, Phöông phaùp daïy-hoïc boä moân (P2D-H) laø giaùo trình
cô baûn ñoái vôùi sinh vieân theo ngheà sö phaïm vaø nhöõng ngöôøi muoán haønh ngheà daïy
hoïc, laø taøi lieäu tham khaûo quan troïng ñoái vôùi taát caû nhöõng ai quan taâm tôùi söï nghieäp
ñaøo taïo theá heä treû - nhöõng chuû nhaân töông lai cuûa ñaát nöôùc.
2. Theá nhöng, treân thöïc teá, xung quanh khaùi nieäm töôûng chöøng ñôn giaûn treân
ñaây, vaãn coøn toàn taïi nhieàu quan quan nieäm vaø caùch hieåu khaùc nhau, theå hieän roõ neùt
ngay trong vieäc ñaët teân cho chính giaùo trình naøy; bôûi vaäy, thieát töôûng - tröôùc heát
chuùng ta caàn phaûi thoáng nhaát moät caùch hieåu vaø söû duïng teân goïi moân hoïc moät caùch
chính xaùc, theå hieän ñuùng baûn chaát cuûa giaùo trình. Cuï theå, chuùng ta haõy laàn löôït
ñieåm qua caùc teân goïi giaùo trình vaø caùch vieát döôùi ñaây:
1) Giaùo hoïc phaùp

2) Phöông phaùp giaûng daïy
3) Phöông phaùp daïy hoïc
4) Phöông phaùp daïy-hoïc
Roõ raøng, caùch caùch goïi (1) vaø (3) / (4) thöïc chaát cuõng chæ laø moät. Söï khaùc
nhau chæ ôû choã moät beân laø goïi theo loái Haùn Vieät (1) vaø moät beân laø caùch goïi “Vieät”
hôn. Noùi moät caùch khaùc, caùch goïi (3) / (4) chæ laø vieäc dòch caùch goïi (1) ra cho deã
hieåu hôn. Caùc caùch goïi (3) vaø (4) chæ khaùc nhau ôû moät daáu gaïch ngang noái (-) giöõa
hai töø “daïy” vaø “hoïc”, song chính daáu ngang noái ñoù nhaèm nhaán maïnh hai maët cuûa
moät quaù trình thoáng nhaát - hoaït ñoäng truyeàn thuï kieán thöùc cuûa thaày giaùo (daïy) vaø
hoaït ñoäng tieáp thu tri thöùc cuûa hoïc sinh (hoïc). Tuy nhieân, neáu khoâng quaù chi ly, vaãn
cuõng coù theå xem caùch caùch dieãn ñaït (1), (3) vaø (4) nhö laø moät caùch goïi. Vaø nhö
vaäy, veà baûn chaát laø coù hai hình thöùc theå hieän teân goïi moân hoïc - phöông phaùp giaûng
daïy vaø phöông phaùp daïy-hoïc. Trong hai caùch goïi naøy, caùch goïi tröôùc - hieån nhieân laø
phieán dieän, vì noù chæ môùi quan taâm tôùi hoaït ñoäng daïy cuûa ngöôøi thaày giaùo, maø boû
qua hoaït ñoäng hoaëc cuûa ngöôøi hoïc. Do vaäy, caùch goïi sau (P2D-H) laø toaøn dieän hôn,
phaûn aùnh ñuùng ñaén baûn chaát cuûa moân hoïc hôn.
3. Moät vaán ñeà ñaët ra nöõa laø, moân hoïc naøy coù thaät laø quan troïng vaø caàn
thieát khoâng? Coù moät thöïc teá khoâng theå phuû nhaän laø trong soá khoaûng 2 trieäu giaùo
vieân ôû Vieät Nam hieän nay, coù moät soá löôïng khoâng nhoû caùc thaày coâ giaùo khoâng phaûi
xuaát thaân töø caùc tröôøng sö phaïm (rieâng ôû Laâm Ñoàng, con soá naøy cuõng ñaõ laø haøng
traêm); vaø thöïc teá cuõng khoâng theå noùi raèng caùc thaày coâ ñoù laø daïy dôû hay dôû hôn caùc
thaày coâ khaùc ñöôïc ñaøo taïo “nghieâm chænh” hôn. Coá nhieân trong soá caùc thaày coâ

khoâng xuaát thaân töø caùc tröôøng sö phaïm vaãn coù nhieàu ngöôøi daïy gioûi, thaäm chí gioûi
hôn caû nhieàu thaày coâ hoïc sö phaïm ra 1.
Nhö vaäy, phaûi chaêng Giaùo trình P2D-H laø khoâng thaät söï caàn thieát? Neáu
khoâng, chuùng ta phaûi giaûi thích hieän töôïng noùi treân nhö theá naøo? Theo chuùng toâi, ôû
ñôøi ngöôøi ta coù theå hoïc theo nhieàu caùch khaùc nhau hay noùi theo ngoân ngöõ cuûa thôøi
buoåi tin hoïc laø ngöôøi ta tieáp thu thoâng tin qua nhieàu keânh khaùc nhau, trong ñoù coù
ngöôøi thoâng qua “keânh nhaø tröôøng”, cuõng coù ngöôøi thoâng qua “keânh tröôøng ñôøi” -
moät tröôøng “ñaïi hoïc toång hôïp” vó ñaïi maø ít coù moät tröôøng hoïc naøo saùnh kòp. Roõ
raøng, coù ngöôøi ñaõ töø thöïc teá cuûa nhieàu naêm ngoài hoïc ôû tröôøng, hoï töï ruùt ra ôû thaày coâ
daïy hoï nhöõng ñieàu hay dôû, töø ñoù coù theå “traïch kyø thieän giaû nhi toøng chi, kyø baát
thieän giaû nhi caûi chi”2. Chính vì vaäy maø hoï vaãn coù theå daïy hoïc toát vaø thaäm chí toát
hôn nhieàu thaày coâ toát nghieäp caùc tröôøng sö phaïm. Tuy nhieân, nhöõng tröôøng hôïp nhö
vaäy laø khoâng nhieàu vaø thöôøng phaûi traûi qua moät thôøi gian daøi môùi tröôûng thaønh leân
ñöôïc. Loái tieáp thu qua “keânh nhaø tröôøng” coù moät öu ñieåm maø tröôøng ñôøi khoâng coù
- ñoù laø “con ñöôøng ngaén nhaát” (vì noù löïa choïn phöông aùn toái öu, khoâng traûi qua quaù
trình thöû sai voøng veøo...), do vaäy noù coù theå haïn cheá ñöôïc toái ña nhöõng va vaáp khoâng
ñaùng coù. Gì thì gì, “coù hoïc vaãn hôn” vaø ñoù chính laø lyù do toàn taïi cuûa caùc tröôøng sö
phaïm. Chuùng ta hoaøn toaøn giaû ñònh, nhöõng thaày coâ giaùo daïy gioûi khoâng traûi qua ñaøo
taïo sö phaïm, neáu ñöôïc ñaøo taïo chính quy, hoï hoaøn toaøn coù theå tieán xa hôn nöõa, gioûi
hôn nöõa.
Lieäu vieäc hoïc giaùo trình P2D-H coù laøm haïn cheá naêng löïc saùng taïo, chí ít
cuõng laø nhöõng saùng taïo ñaày ngaãu höùng cuûa giaùo vieân khoâng? Coù theå ñöa ra moät so
saùnh ôû ñaây vôùi tröôøng hôïp nhöõng ngöôøi quaù am töôøng phaùp luaät ñaâm ra sôï seät, ngaàn
ngaïi khoâng daùm laøm moät ñieàu gì taùo baïo vì e phaïm phaùp? Coù theå noùi ngay, nhöõng
vaán ñeà ñaët ra trong giaùo trình naøy chæ laø nhöõng phöông aùn, thaäm chí laø nhöõng gôïi
yù... coøn thöïc teá sinh ñoäng cuûa quaù trình daïy hoïc vaãn laø nhöõng khoaûng trôøi meânh
moâng cho nhöõng saùng taïo cuûa giaùo vieân, mieãn sao laø caùc saùng taïo ñoù khoâng vi
phaïm caùc nguyeân taéc cuûa quaù trình nhaän thöùc vaø khung noäi dung chöông trình quy
ñònh. Khoâng phaûi ngaãu nhieân maø nguyeân Thuû töôùng Phaïm Vaên Ñoàng ñaõ noùi - ngheà
daïy hoïc laø ngheà cao quyù nhaát trong nhöõng ngheà cao quyù, ngheà saùng taïo nhaát trong
nhöõng ngheà saùng taïo, bôûi noù saùng taïo ra nhöõng con ngöôøi saùng taïo.
1
Treân moät soá cuûa Taïp chí “Thôøi ñaïi môùi” caùch ñaây maáy naêm coøn coù moät baøi vieát
noùi veà moät thaày gaùo raát coù uy tín vôùi sinh vieân, giôø giaûng cuûa thaày bao giôø soá
sinh vieân cuõng chaät ních giaûng ñöôøng... Khi ñöôïc hoûi bí quyeát naøo ñaõ giuùp thaày
coù ñöôïc thaønh coâng nhö vaäy ? Vò giaùo sö noï ñaõ khoâng ngaàn ngaïi traû lôøi: Toâi coù
may maén hôn caùc anh caùc chò laø “toâi chöa bao giôø phaûi hoïc moân P2D-H(!)
2
Lôøi cuûa Khoång Töû trong Luaän ngöõ.

4. Nhö vaäy, trong ba phöông dieän cuûa quaù trình giaùo duïc - muïc tieâu, noäi
dung vaø phöông phaùp, giaùo trình naøy chuû yeáu ñeà caäp tôùi phöông dieän thöù ba -
phöông phaùp daïy hoïc hay noùi moät caùch khaùc, nhieäm vuï cuûa giaùo trình naøy khoâng
phaûi baøn veà vaán ñeà daïy caùi gì hay daïy caùi ñoù ñeå laøm gì maø chuû yeáu laø daïy nhö theá
naøo. Daïy caùi gì (noäi dung daïy hoïc) veà cô baûn ñaõ ñöôïc quy ñònh bôûi chöông trình
giaùo duïc cuûa Nhaø nöôùc vaø noù mang tính phaùp lyù, cöôõng cheá moïi giaùo vieân phaûi
tuaân thuû; vieäc thay ñoåi noù phaûi do Boä chuû quaûn (hieän nay laø Boä Giaùo duïc - Ñaøo
taïo) quyeát ñònh. Daïy ñeå laøm gì (muïc tieâu giaùo duïc) cuõng ñaõ ñöôïc quy ñònh bôûi baûn
chaát cuûa cheá ñoä chính trò hieän haønh vaø vôùi töøng caáp hoïc cuï theå (vôùi cheá ñoä ta,
chöông trình phoå thoâng trung hoïc laø nhaèm ñaïo taïo nhöõng coâng daân toát cho ñaát nöôùc,
laø hình thaønh ôû hoï nhöõng nhaân caùch cuûa con ngöôøi môùi xaõ hoäi chuû nghóa - yeâu
nöôùc, yeâu cheá ñoä xaõ hoäi chuû nghóa, lao ñoäng...). Daïy nhö theá naøo ? - chính laø quy
trình coâng ngheä, thao taùc vaø nhöõng giaûi phaùp kyõ thuaät... ñeå hoaøn thaønh noäi dung
giaùo duïc vaø ñaït ñöôïc muïc tieâu noùi treân. Coá nhieân, taát caû caùc maët treân ñaây ñeàu naèm
trong moät theå thoáng nhaát, bôûi noäi dung vaø muïc ñích bao giôø noù cuõng ñaõ haøm chöùa
moät phaàn vaàn ñeà phöông phaùp trong ñoù vaø ngöôïc laïi.
5. Khaùc vôùi caùc giaùo trình khaùc, giaùo trình P2 D-H laø moät giaùo trình mang
daùng daáp cuûa moät moân hoïc daïy ngheà, bôûi vaäy, noù khoâng sa ñaø vaøo lyù luaän chung
chung maø ñoøi hoûi ôû ngöôøi hoïc raát nhieàu kyõ naêng lieân quan tôùi quaù trình hoaït ñoäng
daïy hoïc. Nhöõng kyõ naêng naøy khoâng chæ ñoïc saùch maø bieát, traùi laïi noù caàn phaûi ñöôïc
taäp luyeän, kieåm nghieäm, thöû thaùch... trong thöïc teá. ÔÛ ñaây, chuùng toâi caàn nhaán maïnh
moät ñieåm laø, saûn phaåm cuûa quaù trình coâng ngheä daïy hoïc laø moät loaïi saûn ñaëc bieät -
ñoù chính laø nhöõng con ngöôøi, laø vieäc hình thaønh neân ôû hoïc sinh nhöõng nhaân caùch
cuûa con ngöôøi môùi xaõ hoäi chuû nghóa. Noùi khaùc ñi, saûn phaåm cuûa ngheà daïy hoïc”
khoâng chaáp nhaän thöù phaåm vaø caøng khoâng ñöôïc noùi tôùi pheá phaåm; do vaäy, ngöôøi
thaày giaùo khoâng coù quyeàn sa saåy, khoâng ñöôïc tuøy tieän, caåu thaû, voâ nguyeân taéc.

CHÖÔNG I
VÒ TRÍ CUÛA BOÄ MOÂN LÒCH SÖÛ

ÔÛ TRÖÔØNG PHOÅ THOÂNG
Vò trí cuûa caùc moân hoïc trong chöông trình giaùo duïc tröôùc heát phuï thuoäc vaøo
muïc tieâu giaùo duïc hay noùi cuï theå hôn laø ngöôøi ta muoán hình thaønh neân ôû hoïc sinh
nhöõng nhaân caùch gì. Hieån nhieân, ñeán löôït mình, ñieàu naøy laïi phuï thuoäc vaøo ñieàu
kieän lòch söû cuï theå cuûa nhöõng giai ñoaïn phaùt trieån cuûa xaõ hoäi, vaøo tính chaát cuûa heä
thoáng giaùo duïc. Neáu nhö muïc tieâu giaùo duïc chæ nhaèm trang bò cho theá heä chuaån bò
böôùc vaøo ñôøi nhöõng kyõ naêng, phöông tieän kieám soáng (“caàn caâu côm”), thì chöông
trình giaùo duïc thöôøng phieán dieän, ngöôøi ta chæ doàn vaøo nhöõng gì caàn thieát cho ñieàu
ñoù. Chaúng haïn, tröôùc ñaây, do muïc tieâu cuûa vieäc hoïc chæ döøng laïi ôû choã chieám laáy
baèng saéc, laøm quan ñeå vinh thaân, phì gia, nhaø tröôøng phong kieán chæ taäp trung vaøo
trang bò cho hoï nhöõng kieán thöùc vaø caùch thöùc thi cöû maø vöùt ra beân ngoaøi chöông
trình ñaøo taïo nhöõng nguoàn tri thöùc thieát thöïc vôùi cuoäc soáng. Chính Nguyeãn Tröôøng
Toä - moät ngöôøi coù tö töôûng duy taân ôû cuoái theá kyû tröôùc ñaõ leân aùn loái hoïc töø chöông,
cöû töû khoâng thieát thöïc naøy. Sang thôøi caän hieän ñaïi, ngöôøi ta ñaõ vöôït qua nhöõng haïn
cheá noùi treân cuûa cheá ñoä khoa cöû trung coå, ñöa vaøo chöông trình ñaøo taïo nhöõng moân
hoïc “caùch trí”..., song vaãn khoâng traùnh ñöôïc tính thöïc duïng cuûa heä thoáng giaùo duïc
ñoù (Tuy teân goïi coù khaùc, song baûn chaát vaãn laø nhaèm trang bò cho ngöôøi hoïc nhöõng
“caàn caâu côm hieän ñaïi”).
Chæ sau khi caùch maïng thaùng Taùm thaønh coâng, nöôùc Vieät Nam môùi chuû
tröông xaây döïng moät neàn giaùo duïc toaøn dieän nhaèm chuaån bò cho hoïc sinh moät heä
thoáng nhöõng trí thöùc cô baûn veà ñöùc, trí, theå myõ ñeå hoï trôû thaønh nhöõng coâng daân toát,
ñaùp öùng vôùi nhöõng yeâu caàu cuûa söï nghieäp phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi cuûa ñaát nöôùc vaø
baûo veä Toå quoác Vieät Nam XHCN. Gaàn ñaây, khi böôùc vaøo thôøi kyø ñoåi môùi, ñaây ñoù
ñaõ xuaát hieän nhöõng bieåu hieän leäch laïc trong quan nieäm veà giaùo duïc toaøn dieän, baét
ñaàu coù söï xem thöôøng moân hoïc naøy, ñeà cao moân hoïc kia..., ngaám ngaàm coå vuõ cho
loái hoïc thöïc duïng, möu toan phuû nhaän nhöõng thaønh quaû cuûa giaùo duïc caùch maïng.
Nhöõng bieåu hieän ñoù hoaøn toaøn ñi ngöôïc laïi quan ñieåm giaùo duïc cuûa Ñaûng vaø Nhaø
nöôùc ta. Nghò quyeát hoäi nghò BCH TW Ñaûng laàn thöù II - khoùa VIII (12/1996, goïi taét
NQ2) vaø vieäc Quoác hoäi thoâng qua Luaät giaùo duïc (12/1998, goïi taét laø LGD) ñaõ kòp
thôøi ngaên chaën vaø haïn cheá nhöõng bieåu hieän tieâu cöïc, leäch laïc noùi treân, tieáp tuïc vaïch
thaúng con ñöôøng ñi leân cho söï nghieäp giaùo duïc-ñaøo taïo cuûa nöôùc nhaø.
Ñieàu 2 chöông I cuûa Boä LGD ñaõ quy ñònh muïc tieâu giaùo duïc cuûa neàn giaùo
duïc Vieät Nam “laø ñaøo taïo con ngöôøi Vieät Nam phaùt trieån toaøn dieän, coù ñaïo ñöùc, tri
thöùc, söùc khoûe, thaåm myõ vaø ngheà nghieäp, trung thaønh vôùi lyù töôûng ñoäc laäp daân toäc

vaø chuû nghóa xaõ hoäi, hình thaønh vaø boài döôõng nhaân caùch, phaåm chaát vaø naêng löïc
coâng daân, ñaùp öùng yeâu caàu xaây döïng vaø baûo veä Toå quoác”.
Xuaát phaùt töø muïc tieâu giaùo duïc treân ñaây, trong heä thoáng giaùo duïc phoå
thoâng cuûa chuùng ta, boä moân lòch söû bao giôø cuõng chieám giöõ moät vò trí töông ñaúng
vôùi caùc boä moân khoa hoïc khaùc. Ñieàu naøy ñöôïc quy ñònh bôûi nhieàu yeáu toá, maø tröôùc
heát laø do chöùc naêng cuûa khoa hoïc lòch söû ñoái vôùi vieäc hình thaønh nhaân caùch cuûa lôùp
ngöôøi môùi lôùn. Khoâng phaûi ngaãu nhieân maø trong lòch söû giaùo duïc cuûa nhaân loaïi -
noùi chung, ôû nöôùc ta - noùi rieâng, boä moân lòch söû bao giôø cuõng chieám giöõ moät vò trí
traân troïng trong chöông trình ñaøo taïo (döôùi thôøi phong kieán, vieäc hoïc coøn ñöôïc
ñoàng nhaát vôùi “duøi maøi kinh söû”, “naáu söû, soâi kinh”; ôû nhieàu nöôùc tö baûn, khi thöïc
hieän giaùo duïc phaân ban, thì cuøng vôùi vaên, toaùn, lòch söû laø moân hoïc baét buoäc cho moïi
caáp hoïc, ngaønh hoïc...). Vaø cho tôùi hoâm nay, khi nhaân loaïi ñaõ böôùc sang theá kyû XXI
- theá kyû cuûa tin hoïc, cuûa töï ñoäng hoùa, cuûa coâng ngheä sinh hoïc... lòch söû vaãn laø moät
boä phaän tri thöùc taát yeáu trong haønh trang trí tueä cuûa theá heä treû ñeå hoï vöõng böôùc
tieán vaøo töông lai.
1. Chöùc naêng cuûa boä moân lòch söû trong tröôøng phoå thoâng
Veà cô baûn, chöùc naêng cuûa boä moân lòch söû trong tröôøng phoå thoâng cuõng
truøng hôïp vôùi chöùc naêng chung khoa hoïc lòch söû, töùc laø chöùc naêng nhaän thöùc (giaûi
thích theá giôùi) vaø chöùc naêng caûi taïo theá giôùi (goùp phaàn hình thaønh nhaân caùch ôû lôùp
ngöôøi treû tuoåi). Cuï theå:
1.1. Tröôùc heát, boä moân lòch söû phaûi cung caáp cho hoïc sinh moät khoái löôïng
tri thöùc cô sôû, phoå thoâng, toaøn dieän, coù heä thoáng vaø nhöõng quan nieäm ñuùng ñaén veà
quaù trình lòch söû maø nhaân loaïi ñaõ traûi qua nhaèm vuõ trang cho hoï theá giôùi quan caùch
maïng (chöùc naêng nhaän thöùc hay chöùc naêng giaùo döôõng). Cuï theå, giaùo vieân lòch söû
phaûi khaéc hoïa ñöôïc vai troø cuûa lao ñoäng ñaõ saùng taïo ra chính baûn thaân con ngöôøi vaø
xaõ hoäi loaøi ngöôøi vaø söï phaùt trieån cuûa quaù trình saûn xuaát vaät chaát laø nhaân toá quyeát
ñònh söï phaùt trieån cuûa xaõ hoäi loaøi ngöôøi (caùi coái xay baèng tay ñöa laïi cheá ñoä PK ...
caùi maùy hôi nöôùc ñöa laïi cheá ñoä tö baûn...), ñaáu tranh giai caáp laø ñoäng löïc thuùc ñaåy
söï phaùt trieån cuûa moïi xaõ hoäi coù giai caáp, quaàn chuùng nhaân daân lao ñoäng laø ngöôøi
quyeát ñònh söï phaùt trieån cuûa lòch söû, söï phaùt trieån cuûa lòch söû nhaân loaïi laø söï thay
theá cuûa caùc hình thaùi kinh teá-xaõ hoäi, con ñöôøng ñi leân cuûa nhaân loaïi laø xu höôùng
taát yeáu song khoâng phaûi theo ñöôøng thaúng ñôn tuyeán maø voøng veøo theo ñöôøng xoaén
troân oác...;
1.2. Treân cô sôû ñoù goùp phaàn hình thaønh nhaân caùch ôû hoïc sinh, boài döôõng neân ôû hoï
tinh thaàn yeâu nöôùc, lyù töôûng caùch maïng, thaùi ñoä traân troïng ñoái vôùi nhöõng thaønh quaû
lao ñoäng (nhöõng giaù trò, vaät chaát vaø tinh thaàn) cuûa nhaân loaïi; loøng töï haøo veà nhöõng

Phöông phaùp daïy-hoïc lòch söû ôû tröôøng phoå thoâng - 10 -
truyeàn thoáng veû vang cuûa daân toäc, söï trung thaønh vôùi con ñöôøng caùch maïng xaõ hoäi
chuû nghóa maø Ñaûng, Baùc Hoà vaø nhaân daân ta ñaõ choïn... (chöùc naêng giaùo duïc). Roõ
raøng, töø vieäc nhaän thöùc ra quy luaät, hoïc sinh seõ hieåu ñöôïc nhöõng ñieàu neân chaêng,
haønh ñoäng thuaän chieàu vôùi quy luaät ñeå khoâng phaûi traû giaù cho nhöõng gì ñaõ ñöôïc lòch
söû kieåm nghieäm. Coá Toång bí thö Leâ Duaån ñaõ noùi: daïy söû khoâng phaûi laø chæ khaéc
saâu vaøo ñaàu oùc hoïc sinh nhöõng naêm thaùng vaø söï kieän maø chuû yeáu laø hình thaønh neân
ôû hoï tình caûm caùch maïng, yù chí dôøi non laáp bieån, ñaïp baèng muoân truønng thaùch thöùc,
hy sinh, quyeát taâm xaây döïng thaønh coâng CNXH treân toå quoác cuûa chuùng ta.
2. Nhieäm vuï cuûa boä moân lòch söû ôû tröôøng phoå thoâng
Chính 2 chöùc naêng cô baûn neâu treân ñaõ quy ñònh boä moân lòch söû ôû tröôøng phoå
thoâng coù nhöõng nhieäm vuï cuï theå sau ñaây:
- Cung caáp cho hoïc sinh moät khoái löôïng tri thöùc cô sôû, phoå thoâng, toaøn dieän
coù heä thoáng vaø nhöõng quan nieäm ñuùng ñaén veà lòch söû Theá giôùi vaø lòch söû daân toäc;
- Hình thaønh neân ôû hoï theá giôùi quan khoa hoïc vaø lyù töôûng caùch maïng;
- Boài döôõng tö töôûng, tình caûm ñaïo ñöùc, giaùo duïc truyeàn thoáng daân toäc vaø
chuû nghóa anh huøng caùch maïng, haêng say lao ñoäng, hoïc taäp, tinh thaàn quoác teá voâ
saûn cao caû...
- Reøn luyeän phöông phaùp tö duy khoa hoïc thoâng qua vieäc phaân tích, so
saùnh, khaùi quaùt vaø ñaùnh giaù caùc söï kieän, hieän töôïng vaø caùc quaù trình lòch söû, ruùt ra
quy luaät vaø baøi hoïc lòch söû töø caùc tri thöùc ñoù;
- Reøn luyeän cho hoïc sinh kyõ naêng thöïc haønh: thaùi ñoä traân troïng, baûo veä
nhöõng di saûn vaên hoùa, caùc thaønh quaû cuûa caùc theá heä cha oâng, töï ruùt ra ñöôïc baøi hoïc
kinh nghieäm töø trong quaù khöù vaø ñeå giaûi thích ñuùng ñaén vaø tham gia tích cöïc vaøo
coâng cuoäc xaây döïng vaø caûi taïo xaõ hoäi hoâm nay.
3. Vò trí cuûa khoùa trình lòch söû daân toäc trong vieäc thöïc hieän chöùc
naêng, nhieäm vuï cuûa boä moân lòch söû ôû tröôøng phoå thoâng
Trong khoùa trình lòch söû ôû tröôøng phoå thoâng hieän nay, phaàn lòch söû Vieät
Nam chieám tôùi giaø nöûa chöông trình. Moät boá cuïc nhö vaäy laø hôïp lyù vaø cuõng phuø
hôïp vôùi thoâng leä treân Theá giôùi - Muïc tieâu haøng ñaàu cuûa giaùo duïc bao giôø cuõng phaûi
laø ñaøo taïo ra nhöõng coâng daân toát phuïc vuï cho söï nghieäp xaây döïng vaø baûo veä ñaát
nöôùc. Môû ñaàu taùc phaåm Lòch söû nöôùc ta (vieát theo loái dieãn ca vaøo naêm 1941 taïi Paéc
Poù - Cao Baèng), Baùc Hoà cuõng ñaõ vieát:
Daân ta phaûi bieát söû ta

Cho töôøng goác tích nöôùc nhaø Vieät Nam.
Roõ raøng, coâng daân Vieät Nam tröôùc heát phaûi naém vöõng lòch söû daân toäc mình.
Hôn moät theá kyû tröôùc, nhaø duy taân Nguyeãn Tröôøng Toä cuõng ñaõ töøng pheâ phaùn loái
hoïc “voïng ngoaïi” thaùi quaù cuûa giaùo duïc phong kieán: “Caùi sôû hoïc thuôû beù laø leã nhaïc,
aåm thöïc, cö xöû, chieán ñaáu, danh vò trong dó vaõng Baéc quoác, maø caùi sôû haønh cuûa
traùng nieân laø leã nhaïc, chieán phaït, khôûi cö, taùc duïng hieän taïi cuûa Nam quoác... Sôû hoïc
thuôû beù laø Sôn Ñoâng, Sôn Taây ôû beân Trung Quoác maét chöa töøng thaáy, maø caùi sôû
haønh luùc traùng nieân laø Baéc kyø, Nam kyø chaân ñi tôùi nôi...”
Maët khaùc, lòch söû Vieät Nam vôùi nhöõng trang söû haøo huøng, oanh lieät, baát
khuaát cuûa bao phen phaù Toáng, bình Nguyeân, ñuoåi Minh, caû phaù giaëc Thanh... cuøng
nhöõng taám göông lao ñoäng caàn cuø, nhöõng kyø tích saùng taïo cuûa nhaân daân... seõ coù
moät vai troø raát lôùn trong vieäc thöïc hieän chöùc naêng, nhieäm vuï cuûa khoùa trình lòch söû,
nhaát laø trong vieäc goùp phaàn hình thaønh nhaân caùch Vieät Nam, boài döôõng loøng yeâu
nöôùc, tình caûm vaø yù chí caùch maïng.
Trong lòch söû Vieät Nam, thôøi kyø 70 naêm trôû laïi ñaây - thôøi kyø lòch söû
nöôùc ta dieãn ra döôùi söï höôùng ñaïo bôûi ngoïn côø quang vinh cuûa Ñaûng coäng saûn Vieät
Nam coù moät taàm quan troïng ñaëc bieät: Chæ trong voøng 2/3 theá kyû, töø moät daân toäc
phaûi cam chòu “thaân phaän” vong quoác noâ, bò xoùa teân treân baûn ñoà Theá giôùi, döôùi söï
laõnh ñaïo taøi tình cuûa Ñaûng - ñöùng ñaàu laø laõnh tuï Hoà Chí Minh, caû daân toäc ta ñaõ
“vöôn vai”, “ruõ buøn ñöùng daäy choùi loøa”, khoâi phuïc ñöôïc ñoäc laäp chuû quyeàn, laàn löôït
chieán thaéng nhöõng teân ñeá quoác khoång loà cuûa thôøi ñaïi vaø töøng böôùc saùnh vai cuøng
nhaân loaïi böôùc vaøo theá kyø XXI, ñaëc bieät - chieán coâng thaéng Myõ maõi maõi ñi vaøo lòch
söû nhaân loaïi nhö moät ñieàu kyø dieäu, ñöa Vieät Nam trôû thaønh bieåu töôïng saùng ngôøi
cuûa yù chí ñoäc laäp- töï do, thaønh ñieåm hoäi tuï cho nhöõng giaù trò cao ñeïp nhaát cuûa loaøi
ngöôøi.

CHÖÔNG II
CAÙC NGUYEÂN TAÉC CHÆ ÑAÏO

QUAÙ TRÌNH DAÏY-HOÏC LÒCH SÖÛ
Daïy hoïc laø moät ngheà trong heä thoáng caùc ngheà nghieäp khaùc nhau cuûa xaõ
hoäi. Vaø töông töï nhö moïi ngheà nghieäp khaùc, moät khi ñaõ laø ngheà, bao giôø noù cuõng
phaûi coù nhöõng quy taéc haønh ngheà. Ñoù chính laø nhöõng chuaån möïc ñoøi hoûi ngöôøi giaùo
vieân phaûi tuaân thuû haøng ñaàu trong quaù trình daïy hoïc. Quy taéc haønh ngheà ôû ñaây
chính laø caùc nguyeân taéc chæ ñaïo quaù trình daïy-hoïc. Veà cô baûn, caùc nguyeân taéc daïy-
hoïc lòch söû (NTD-HLS) cuûa chuùng ta hieän nay ñöôïc xaây döïng döïa treân cô sôû cuûa
nhaän thöùc luaän maùc-xít, caùc nguyeân lyù, phöông chaâm giaùo duïc cuûa Ñaûng vaø Nhaø
nöôùc ta, caùc quy luaät taâm lí, giaùo duïc hoïc, ñaëc ñieåm taâm lyù cuûa löùa tuoåi môùi lôùn vaø
ñaëc thuø cuûa moân hoïc. Cuï theå goàm coù caùc nguyeân taéc döôùi ñaây:
I. Nguyeân taéc ñaûm baûo tính khoa hoïc vaø tính Ñaûng Coäng saûn.
Nguyeân taéc naøy ñoøi hoûi ngöôøi giaùo vieân tröôùc heát phaûi trang bò cho hoïc sinh
nhöõng tri thöùc thoâng tin chính xaùc, coù cô sôû tö lieäu tin caäy vaø giaûi thích caùc söï kieän,
hieän töôïng, bieán coá, quaù trình lòch söû moät caùch khaùch quan, khoâng ñöôïc pheùp lyù
giaûi moät caùch tuøy tieän, chuû quan..., kieân quyeát khoâng ñöôïc xuyeân taïc, boùp meùo, toâ
hoàng hay boâi ñen böùc tranh cuûa quaù khöù. Ñeå thöïc hieän nguyeân taéc naøy, ngöôøi giaùo
vieân phaûi khoâng ngöøng naâng cao trình ñoä hieåu bieát chuyeân moân cuûa mình, tieáp caän
vôùi nhöõng thoâng tin môùi nhaát, chuaån xaùc nhaát theo phöông chaâm “bieát möôøi daïy
moät”, bôûi duø phöông phaùp coù toát ñeán ñaâu, phöông tieän daïy hoïc coù hieän ñaïi tôùi
maáy... ngöôøi thaày giaùo cuõng khoâng theå truyeàn ñaït nhöõng gì maø anh ta khoâng bieát.
Maët khaùc, beân caïnh tính chính xaùc, khoa hoïc, ngöôøi thaày giaùo daïy söû
trong cheá ñoä ta coøn phaûi ñöùng vöõng treân laäp tröôøng cuûa chuû nghóa Maùc-Leânin, phaûi
naém vöõng nhöõng quan ñieåm cuûa Ñaûng trong khi löïa choïn thoâng tin, trong caùch trình
baøy ñeå nhöõng tri thöùc ñoù phaûi ñaûm baûo khoâng maâu thuaãn vôùi laäp tröôøng, lôïi ích cuûa
giai caáp voâ saûn. Khi coù nhöõng vaán ñeà phöùc taïp, teá nhò, ngöôøi giaùo vieân daïy söû phaûi
bình tónh, tænh taùo ñeå xöû lyù, khoâng ñöôïc pheùp voäi vaõ giaûi thích moät caùch böøa baõi,
caåu thaû nhöõng vaán ñeà maø baûn thaân coøn mô hoà, chöa naém vöõng.
Vaø roõ raøng, ñeå thöïc hieän toát nguyeân taéc naøy, ngöôøi giaùo vieân phaûi khoâng
ngöøng naâng cao trình ñoä lyù luaän chính trò, thuôøng xuyeân theo doõi vaø naém vöõng

nhöõng quan ñieåm cuûa Ñaûng, chính saùch cuûa Nhaø nöôùc... vaø neân coá gaéng tích cöïc
reøn luyeän, tu döôõng ñeå coù theå ñöùng vaøo ñoäi nguõ cuûa nhöõng ngöôøi coäng saûn.
II. Nguyeân taéc daïy-hoïc keát hôïp vôùi ñôøi soáng, hoïc vôùi haønh
trong daïy hoïc lòch söû
Ñieàu 3 cuûa Luaät Giaùo duïc ñaõ chæ roõ: “Hoaït ñoäng giaùo duïc phaûi thöïc hieän
theo nguyeân lyù hoïc ñi ñoâi vôùi haønh, giaùo duïc keát hôïp vôùi lao ñoäng saûn xuaát, lyù luaän
gaén lieàn vôùi thöïc tieãn, giaùo duïc nhaø tröôøng keát hôïp vôùi gia ñình vaø giaùo duïc xaõ
hoäi”. Roõ raøng nguyeân lyù giaùo duïc treân ñaây phaûn aùnh baûn chaát cuûa moät neàn giaùo duïc
hieän ñaïi, thieát thöïc, choáng laïi loái hoïc nhoài soï, hoïc veït, chaïy ñua theo baèng caáp moät
caùch voâ boå, khoâng caàn thieát.
Tuy nhieân, vaän duïng nguyeân lyù naøy vaøo quaù trình daïy hoïc lòch söû khoâng
ñôn giaûn, bôûi ñaëc thuø cuûa boä moân lòch söû laø phaàn lôùn noäi dung cuûa noù ñeàu ñeà caäp
tôùi nhöõng thôøi kyø ñaõ luøi saâu vaøo quaù vaõng haøng traêm, haøng ngaøn, thaäm chí laø haøng
vaïn naêm veà tröôùc. Ñeå thöïc hieän ñöôïc noù, ñoøi hoûi nhaän thöùc cuûa ngöôøi thaày giaùo
phaûi quaùn trieät moái lieân heä bieän chöùng giöõa quaù khöù - hieän taïi vaø töông lai. Trong
moái lieân heä ñoù, hieän taïi laø söï tieáp tuïc cuûa nhöõng quaù trình ñaõ dieãn ra trong quaù khöù
vaø laø tieàn ñeà ñi tôùi töông lai. Nhaän thöùc naøy phaûi ñöôïc ngöôøi thaày giaùo daïy söû quaùn
trieät trong moãi baøi giaûng, cho duø baøi giaûng ñoù ñeà caäp tôùi nhöõng thôøi kyø xa xaêm xaêm
nhaát trong lòch söû nhaân loaïi - thôøi kyø xaõ hoäi hoäi nguyeân thuûy.
Chaúng haïn, trong phaàn giôùi thieäu veà xaõ hoäi nguyeân thuûy, ngöôøi thaày giaùo
vaãn tìm thaáy ôû ñoù moái lieân heä vôùi cuoäc soáng hoâm nay: tính thuaän tay cuûa moät soá
loaøi vöôïn, quaù trình phaùt trieån cuûa baøo thai ngöôøi, caùc quan nieäm daân gian veà löôõi
taàm seùt, vai troø cuûa lao ñoäng trong vieäc saùng taïo vaø hoaøn chænh loaøi ngöôøi, tuïc duøng
löûa xoâng trong moät soá quan nieäm “ñoát via”, “ñuoåi ma, tröø taø” (trong ñaùnh giaù vai
troø cuûa vieäc phaùt hieän ra löûa vaø söï thaàn thaùnh hoùa vai troø cuûa noù)... Nhöõng ñieàu ñoù
coù taùc duïng giuùp caùc em hieåu baøi hôn vaø taêng theâm loøng yeâu lao ñoäng, thaùi ñoä traân
troïng vôùi nhöõng ngöôøi lao ñoäng, thaùi ñoä pheâ phaùn tröôùc nhöõng bieåu hieän phi khoa
hoïc, meâ tín, dò ñoan...
Maët khaùc, ngöôøi thaày giaùo daïy söû hoâm nay phaûi am töôøng ñôøi soáng kinh teá-
xaõ hoäi cuûa ñaát nöôùc vaø ñòa phöông tröôøng ñoùng ñeå kòp thôøi coù söï lieân heä giöõa noäi
dung baøi giaûng vôùi thöïc teá ñòa phöông, vôùi nhöõng chuû tröông chính saùch hieän haønh
cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc, lieân heä vôùi nhöõng dieãn bieán trong ñôøi soáng chính trò, kinh
teá,vaên hoùa, xaõ hoäi cuûa caùc quoác gia khaùc trong khu vöïc vaø treân Theá giôùi.

Khi ñeà caäp tôùi möùc ñoä xuaát khaåu gaïo, than ñaù cuûa thöïc daân Phaùp töø Vieät
Nam trong Chöông trình khai thaùc thuoäc ñòa laàn thöù nhaát cuûa chuùng ôû Ñoâng Döông
trong nhöõng thaäp nieân ñaàu theá kyû XX (82 vaïn taán gaïo vaø gaàn nöûa trieäu taán than),
ngöôøi thaày giaùo daïy söû phaûi lieân heä vôùi möùc xuaát khaåu gaïo vaø khai thaùc than cuûa
ñaát nöôùc ta hoâm nay (treân 3 trieäu taán gaïo vaø khoaûng 6 trieäu taán than - 1998) ñeå vöøa
coù theå giuùp hoïc sinh “oân coá tri taân”, vöøa hieåu saéc saéc hôn baøi giaûng, caêm thuø hôn
vôùi beø luõ thöïc daân...
Möùc ñoä lieân heä naøy caøng coù cô hoäi thuaän lôïi khi trong nöôùc hay treân Theá
giôùi dieãn ra nhöõng bieán ñoäng lôùn hay dòp kyû nieäm chaün 50, chaün traêm cuûa moät söï
kieän gì ñoù... Moät ñieåm ñaùng löu yù khi quaùn trieät nguyeân taéc naøy laø baøi hoïc lòch söû
lieân quan tröïc tieáp tôùi ñòa baøn tröôøng ñoùng. Roõ raøng ñaây laø moät cô hoäi lôùn ñeå vaän
duïng nguyeân taéc naøy. Baøi giaûng lòch söû haún seõ sinh ñoäng, höùng thuù hôn khi moãi ñòa
danh, moãi nhaân vaät neâu leân laïi laø nhöõng teân ñaát, teân soâng, teân ngöôøi ñeàu thaân thuoäc
gaén boù vôùi moãi hoïc sinh... Ngoaøi baøi giaûng, caùc thaày coâ giaùo coù toå chöùc nhöõng buoåi
tham quan daõ ngoaïi, toå chöùc cho caùc em nhöõng buoåi giao löu-tieáp xuùc, noùi chuyeän
vôùi nhöõng ngöôøi ñaõ chöùng kieán hay tröïc tieáp laøm neân lòch söû...
Vieäc keát hôïp giöõa baøi giaûng lòch söû vôùi ñôøi soáng xaõ hoäi coøn theå hieän qua
vieäc toå chöùc cho caùc em chaêm soùc, tu boå nhöõng di tích, töôïng ñaøi, phoøng truyeàn
thoáng cuûa ñòa phöông, thoâng qua ñoù khôi daäy ôû hoï loøng töï haøo chính ñaùng veà
truyeàn thoáng cuûa queâ höông, lyù töôûng soáng sao cho xöùng ñaùng vôùi caùc theá heä cha
anh...
Vaø nhö vaäy, thoaït nghe qua töôûng vieäc quaùn trieät nguyeân lyù daïy hoïc keát hôïp
vôùi ñôøi soáng thöïc tieãn, hoïc ñi ñoâi vôùi haønh seõ raát khoù, song tôùi ñaây chuùng ta coù theå
noùi laø chöa haún ñaõ laø nhö vaäy, bôûi haàu nhö khaép moïi mieàn treân ñaát nöôùc ta, moãi teân
nuùi, teân soâng... ñeàu gaén lieàn vôùi nhöõng chieán coâng hieån haùch vaø haàu nhö ôû ñaâu
chuùng ta vaãn baét gaëp haäu dueä cuûa nhöõng ngöôøi anh huøng daân toäc, nhöõng nghóa syõ
Caàn Vöông töø cuoái theá kyû tröôùc, chuùng ta vaãn tìm thaáy nhöõng ngöôøi ñaõ tham gia
vaøo caùc phong traøo Duy Taân, Khaùng thueá ôû ñaàu theá kyû hay nhöõng ngöôøi ñaõ tröïc
tieáp tham gia vaøo 2 cuoäc khaùng chieán thaùnh thaàn cuûa daân toäc choáng boïn xaâm löôïc
Phaùp vaø ñeá quoác Myõ... Vaø ñeå thöïc hieän nguyeân taéc naøy, ngöôøi thaày giaùo daïy söû
coøn phaûi laø nhöõng “nhaø ñòa phöông hoïc”, am töôøng moïi vaán ñeà lieân quan tôùi lòch söû,
vaên hoùa cuûa vuøng mieàn tröôøng ñoùng; thoâng thaïo teân goïi caùc ñòa danh, teân ñaát, teân
soâng, teân phoá, teân phöôøng, caùc thaéng caûnh, nhaân vaät hay hay saûn vaät noåi tieáng cuûa
ñòa phöông...
III. Nguyeân taéc ñaûm baûo tính heä heä thoáng
Tính heä thoáng cuûa boä moân lòch söû tröôùc heát ñöôïc theå hieän trong caáu taïo
chöông trình, qua töøng caáp hoïc. ÔÛ baäc tieåu hoïc laø nhöõng caâu chuyeän keå veà nhöõng

danh nhaân noåi tieáng, nhöõng söï kieän noåi baät ñeå gaây höùng thuù cho caùc em nhoû. Baét
ñaàu töø baäc trung hoïc, heä thoáng baøi giaûng ñöôïc caáu taïo theo nguyeân taéc ñoàng taâm
(xoaùy laïi vaø naâng cao). ÔÛ baäc THPT, chöông trình lòch söû baét ñaàu ñöôïc giôùi thieäu
moät caùch coù heä thoáng keå caû lòch söû theá giôùi vaø lòch söû daân toäc töø thôøi kyø nguyeân
thuûy cho tôùi hieän ñaïi. Caû 2 phaàn naøy thöôøng ñöôïc tieán haønh theo loái xen keõ - hoïc
kyø I hoïc sinh hoïc lòch söû Theá giôùi, hoïc kyø II - lòch söû Vieät Nam.
Tuy nhieân, trong quaù trình hoïc taäp, caû thaày vaø troø ñeàu tieán haønh theo töøng
baøi vaø moãi baøi ñeàu coù tính ñoäc laäp töông ñoái, bôûi vaäy noù gaây neân nhöõng giaùn ñoïan
nhaát ñònh trong vieäc nhaän thöùc cuûa hoïc sinh, taïo neân moät caûm giaùc lòch söû chæ laø
nhöõng söï kieän rieâng reõ, rôøi raïc vaø khoâng moái quan heä laãn nhau... vaø haún laø coøn khoù
hình dung ra ñoù laø moät quaù trình thoáng nhaát dieãn ra theo quy luaät. Ñeå khaéc phuïc
nhöõng haïn cheá nhö vaäy, trong caùc baøi môû ñaàu vaø sô/toång keát, caùc thaày-coâ giaùo daïy
söû phaûi bieát heä thoáng hoùa, “xaâu chuoãi” caùc söï kieän theo moät maïch nhaát quaùn... töø
ñoù giuùp cho hoïc sinh khoâng chæ thaáy söï ña daïng, phong phuù, laém saéc, nhieàu maøu
cuûa böùc tranh lòch söû maø coøn nhaän ra ñöôïc tính nhaát quaùn cuûa noù. ÔÛ baøi môû ñaàu hay
baøi sô/ toång keát, ngöôøi thaày giaùo phaûi “veõ” ra ñöôïc trong giai ñoaïn, thôøi kyø lòch söû
vöøa hoïc, ñaâu laø doøng “ñaïi giang lòch söû”, ñaâu laø nhöõng chi löu, phuï löu cuûa noù....
(Thí duï - moái quan heä giöõa phong traøo coâng nhaân, phong traøo yeâu nöôùc vaø chuû
nghóa Maùc-Leânin trong quaù trình vaän ñoäng thaønh laäp Ñaûng CS Vieät Nam).
Tính heä thoáng coøn theå hieän trong vieäc giaûi thích, ñaùnh giaù, bình luaän nhaát
quaùn caùc söï kieän, bieán coá lòch söû vaø keå caû trong vieäc giaùo tö töôûng, tình caûm ñaïo
ñöùc..., traùnh tình traïng “tieàn haäu baát nhaát”, “troáng ñaùnh xuoâi, keøn thoåi ngöôïc”, ôû baøi
naøy noùi theá naøy, ôû chöông khaùc bieän hoä theá khaùc ...
IV. Nguyeân taéc ñaûm baûo tính vöøa söùc
Noäi dung cuûa nguyeân taéc naøy laø vieäc daïy hoïc phaûi phuø hôïp vôùi naêng löïc
tieáp thu cuûa hoïc sinh, khoâng ñöôïc khoù quaù, caùc em khoâng hieåu noåi vaø cuõng khoâng
ñöôïc deã quaù tôùi möùc hoïc sinh khoâng caàn ñoäng naõo suy nghó, daãn tôùi baøi giaûng teû
nhaït, chaùn ngaét... Trong moät lôùp 4-5 chuïc hoïc sinh, thaày giaùo phaûi löu yù tôùi boä phaän
coù löïc hoïc trung bình ñeå nhöõng hoïc sinh hoïc yeáu hôn vaãn coù theå vöôn leân tieáp thu,
nhöõng em hoïc gioûi vaãn khoâng thaáy quaù deã... Ñieàu naøy seõ laøm naûy sinh moät vaán ñeà:
möùc ñoä vöøa söùc. Roõ raøng phaûi caên cöù vaøo naêng löïc cuï theå cuûa töøng lôùp cuï theå (chí ít

cuõng laø phaàn ñoâng cuûa lôùp ñoù). Tinh thaàn cô baûn phaûi hieåu laø naêng löïc cuûa caùc em
tôùi ñaâu, thaày coâ giaùo phaûi ñaùp öùng tôùi ñoù 3.
Ñeå ñaûm baûo nguyeân taéc vöøa söùc, yeâu caàu thaày/coâ giaùo daïy söû phaûi:
1) Choïn loïc tri thöùc theo phöông chaâm tinh giaûn- vöõng chaéc, traùnh khuynh höôùng
quaù tham söï kieän, oâm ñoàm, nhoài nheùt, rôøm raø, roái raém... Caùc coâ/thaày giaùo treû phaûi
heát söùc “caûnh giaùc” vôùi ñieàu naøy, bôûi nhieàu khi vì loøng haêng haùi, nhieät tình, caùc
thaày coâ seõ laøm cho caùc em bò “boäi thöïc”, khoâng tieâu hoùa xueå. Maët khaùc caùc khaùi
nieäm, nguyeân lyù, quy luaät... ñöa ra cuõng phaûi choïn loïc, caùch giaûi thích phaûi ñôn
giaûn, deã hieåu phuø hôïp vôùi trình ñoä tieáp thu cuûa hoïc sinh. Tuyeät ñoái traùnh khuynh
höôùng khoa tröông ñeå toû ra ta ñaây laø “thoâng kim, baùc coå”, uyeân baùc taàm côõ baùc
hoïc...
2) Phöông thöùc trình baøy phaûi ñi töø deã ñeán khoù, töø ñôn giaûn ñeán phöùc taïp, töø cuï
theå ñeán khaùi quaùt, tröøu töôïng... (phöông phaùp quy naïp), töø nhöõng ñieàu ñaõ bieát “baéc
caàu” sang nhöõng ñieàu ñaõ bieát...
V. Nguyeân taéc ñaûm baûo tính tröïc quan
Ñaây laø moät nguyeân taéc xuaát phaùt töø quy luaät cuûa quaù trình nhaän thöùc laø töø
tröïc quan sinh ñoäng ñeán tö duy tröøu töôïng. Quy luaät naøy caøng trôû neân caàn thieát ñoái
vôùi löùa tuoåi phoå thoâng. Tuy nhieân, lòch söû laø nhöõng gì ñaõ dieãn ra trong quaù khöù, tröø
moät soá ngöôøi laø nhaân chöùng cuûa lòch söû hay tröïc tieáp tham gia trong moät söï kieän
hay bieán coá naøo ñoù... lieäu hoïc sinh coù theå coù theå tieáp caän vôùi nhöõng gì ñaõ xaåy ra
trong khoaù khöù hay khoâng?
Yeâu caàu cuûa nguyeân taéc naøy ñoøi hoûi lôøi giaûng cuûa giaùo vieân phaûi sinh
ñoäng giaøu hình aûnh, giaùo vieân phaûi söû duïng caùc ñoà duøng tröïc quan (tranh aûnh,
töôïng, baûn ñoà, ñoà thò, sô ñoà...) trong quaù trình daïy - hoïc.Trong tröôøng hôïp coù theå
ñöôïc, giaùo vieân toå chöùc cho hoïc sinh nhöõng buoåi hoïc taäp daõ ngoaïi, ñi thaêm caùc di
tích lòch söû, phoøng tröng baøy, baûo taøng...
3
Khi baøn tôùi vaán ñeà naøy, GS,TS Taâm lyù hoïc Hoà Ngoïc Ñaïi coù ñöa ra moät daãn duï
ñaùng löu yù. Ñoù laø tröôøng hôïp vôï choàng moät nhaø theå thao ngöôøi Aùo cho ñöùa con
7 thaùng tuoåi cuûa hoï hoïc bôi laøm xoân xao dö luaän. Ngöôøi ta xem ñoù nhö moät hieän
töôïng ñaëc bieät. Theá nhöng, theo caùc nhaø khoa hoïc, chuyeän ñoù khoâng coù gì ñaëc
bieät, hay noùi ñuùng hôn laø ñieàu ñaëc bieät neáu coù laø ôû boá meï ñöùa beù, bôûi taát caû
nhöõng ñöa treû 7 thaùng tuoåi ñeàu coù theå hoïc bôi vaø bôûi ñöôïc, vaán ñeà laø boá meï
chuùng coù ñuû “duõng khí” ñeå thaû chuùng xuoáng ao/hoà/ soâng/bieån hay khoâng...

VI. Nguyeân taéc phaùt huy naêng löïc nhaän thöùc, trí saùng taïo cuûa hoïc
sinh trong quaù trình daïy - hoïc lòch söû.
Muïc ñích cuûa baøi giaûng khoâng chæ laø vieäc trang bò kieán thöùc cho hoïc sinh maø
moät yeâu caàu quan troïng hôn laø thoâng qua baøi giaûng ñeån reøn luyeän khaû naêng tö duy
ñoäc laäp, trí saùng taïo cuûa ngöôøi hoïc.
Vì vaäy, baøi giaûng khoâng chæ döøng laïi ôû vieäc thoâng tin tö lieäu maø caùc
thoâng tin ñoù phaûi ñi ñeán vieäc hình thaønh khaùi nieäm, phaïm truø vaø ruùt ra ñöôïc quy
luaät, baøi hoïc lòch söû (neáu coù).
Trong quaù trình daïy-hoïc, ngöôøi giaùo vieân phaûi quaùn trieät nguyeân taéc ñaët
ngöôøi hoïc vaøo tình huoáng coù vaán ñeà, ñaët caâu hoûi (phaùt vaán) ñeå kích thích hoïc sinh
phaûi ñoäng naõo suy nghó, tìm caâu traû lôøi cho vaán ñeà ñaët ra (daïy hoïc neâu vaán ñeà),
traùnh tình traïng bao bieän, suy nghó thay ngöôøi hoïc. Trong moät soá tröôøng hôïp, giaùo
vieân coù theå bieán moät phaàn giôø giaûng thaønh moät hình thöùc thaûo luaän baèng caùch neâu
vaán ñeà vaø laáy nhöõng yù kieán nhaän xeùt/ñaùnh giaù khaùc nhau cuûa hoïc sinh, toång keát laïi,
chæ ra ñieåm ñuùng, ñieåm sai cuûa töøng lôøi phaùt bieåu hay bieán vaán ñeà döôùi daïng “traéc
nghieäm”, laáy “bieåu quyeát” taùn ñoàng /phaûn ñoái...
Chaúng haïn, ñaùnh giaù veà nguyeân nhaân nöôùc ta bò maát nöôùc ôû nöûa sau theá
kyû XIX, coù yù kieán cho ñoù laø moät “ñònh meänh”, vaäy quan ñieåm cuûa hoïc sinh laø theá
naøo xung quanh vaán ñeà naøy? Caùc hoïc sinh khaùc nhau haún seõ coù nhöõng luoàng yù kieán
traùi ngöôïc nhau. Giaùo vieân sau khi chaát vaán lyù do cuûa töøng quan ñieåm seõ thöû laáy
“bieåu quyeát” thoâng qua giô tay... vaø ñöa ra “phaùn quyeát cuûa mình...
Töông töï khi baøn veà moái quan heä giöõa nhaân toá chuû quan vaø nhaân toá khaùch
quan trong thaønh coâng cuûa caùch maïng thaùng Taùm 1945, giaùo vieân coù theå neâu caâu
hoûi: trong hai nhaân toá treân, nhaân toá naøo giöõ vai troø quan troïng. Ñaïi ña soá hoïc sinh
seõ cho raèng ñoù laø nhaân toá chuû quan. Song, vaán ñeà khoâng chæ ôû choã noù laø nhaân toá
quan troïng, maø laø nhaân toá giöõ vai troø quyeát ñònh.
Nhöõng giôø giaûng khai thaùc ñöôïc nhieàu tình huoáng nhö vaäy haún seõ laøm
cho noäi dung baøi giaûng saâu saéc hôn, giuùp hoïc sinh naém vaán ñeà moät caùch chaéc chaén
hôn, ñeå laïi aán töôïng maïnh meõ hôn trong taâm trí cuûa hoï.

CHÖÔNG III
HEÄ THOÁNG CAÙC PHÖÔNG PHAÙP

GIAÛNG DAÏY LÒCH SÖÛ ÔÛ TRÖÔØNG PHOÅ THOÂNG
I. Khaùi nieäm « heä thoáng phöông phaùp daïy-hoïc »
Phöông phaùp daïy-hoïc laø söï thoáng nhaát bieän chöùng giöõa hai maët ñoái laäp
trong quaù trình nhaän thöùc, bao goàm hoaït ñoäng daïy (vôùi nhöõng caùch thöùc cuï theå) vaø
hoaït ñoäng hoïc cuûa hoïc sinh. Trong quaù trình ñoù, thaày giaùo ñoùng vai troø laø ngöôøi
thieát keá, höôùng daãn, giaùm saùt, coøn troø ñoùng vai troø laø ngöôøi thöïc hieän vaø thi coâng.
Phaûi löu yù, quaù trình naøy phaûi nhaém vaøo muïc tieâu chuû yeáu laø daïy ngöôøi, daïy
chöõ (giaùo döôõng) laø phöông tieän ñeå hoaøn thieän nhaân caùch cuûa con ngöôøi (giaùo duïc)
Caên cöù vaøo ñaëc tröng cuûa caùc phöông tieän daïy hoïc ngöôøi ta phaân chia thaønh
boán nhoùm phöông phaùp daïy hoïc chuû yeáu laø phöông phaùp trình baøy mieäng (phöông
phaùp söû duïng ngoân töø), phöông phaùp söû duïng ñoà duøng tröïc quan, phöông phaùp söû
duïng taøi lieäu hoïc taäp, phöông phaùp thöïc haønh... Ñeán löôït mình, caùc nhoùm phöông
phaùp treân ñaây laïi bao goàm nhöõng phöông phaùp/caùch thöùc daïy-hoïc cuï theå khaùc
nhau. Thí duï, trong phöông phaùp trình baøy mieäng laø caû moät heä thoáng caùc phöông
phaùp nhö thoâng baùo, töôøng thuaät, mieâu taû, phaân tích, giaûi thích...; trong phöông
phaùp tröïc quan coù caùc phöông phaùp söû duïng tranh aûnh, phöông phaùp söû duïng ñòa
ñoà....
II. Phöông phaùp trình baøy mieäng (phöông phaùp söû duïng ngoân töø)
1. Vò trí (taàm quan troïng) cuûa phöông phaùp trình baøy mieäng:
Trong heä thoáng caùc phöông phaùp daïy hoïc, phöông phaùp trình baøy mieäng (hay
phöông phaùp söû duïng ngoân töø/ dieãn giaûng) chieám giöõ vò trí chuû ñaïo nhaát, bôûi lôøi noùi
sinh ñoäng chaúng nhöõng laø nguoàn kieán thöùc voâ taän maø coøn laø coù taùc ñoäng maïnh meõ
tôùi tö töôûng, tình caûm cuûa ngöôøi hoïc. Noùi moät caùch khaùc, noù coù moät vai troø raát lôùn
trong vieäc thöïc hieän chöùc naêng giaùo duïc. Ngöôøi ta coù theå daïy “chay”, song khoâng
theå dieãn kòch caâm trong moät tieát hoïc maø coù theå ñaït ñöôïc keát quaû mong muoán ñöôïc.
Trong töông lai, nhieàu coâng ñoaïn cuûa quaù trình daïy hoïc coù theå ñöôïc thay theá bôûi

nhöõng thieát bò, maùy moùc hieän ñaïi, song khoâng moät phöông tieän hieän ñaïi naøo coù theå
thay theá ñöôïc lôøi giaûng cuûa ngöôøi thaày giaùo.
2. ÔÛ ñaây, chuùng toâi ñaëc bieät nhaán maïnh vai troø cuûa lôøi noùi sinh ñoäng
vaø phöông phaùp söû duïng ngoân töø trong quaù trình daïy -hoïc.
Lôøi noùi coù vai troø quan troïng ñaëc bieät quan troïng bôûi noù coù theå thöïc hieän
caùc chöùc naêng keå chuyeän, mieâu taû... Lôøi noùi coù theå thay theá moïi ñoà duøng tröïc quan,
nhöng khoâng moät ñoà duøng tröïc quan naøo coù theå thay theá lôøi noùi. Lôøi noùi coøn thöïc
hieän chöùc naêng loâ gích, gôïi yù cho hoïc sinh tìm toøi, suy nghó, phaùt hieän vaán ñeà, goùp
phaàn phaùt trieån tö duy. Lôøi noùi coù taàm quan troïng ñaëc bieät trong vieäc giaùo duïc tình
caûm (yeâu/gheùt, caêm giaän, thaùn phuïc, töï haøo...) ôû hoïc sinh. Lôøi noùi taâm huyeát, nhieät
thaønh seõ taùc ñoäng maïnh meõ tôùi tö töôûng, tình caûm cuûa ngöôøi nghe; ngöôïc laïi, lôøi
giaûng teû nhaït, voâ caûm, voâ hoàn, seõ phaûn taùc duïng giaùo duïc. Gioïng ñoïc ñeàu ñeàu cuûa
thaày giaùo cuõng coù taùc duïng ru nguû hoïc sinh nhaát laø vaøo nhöõng tieát hoïc ñaàu buoåi
chieàu (coù thaày ñaõ phaûi ngöøng giaûng baøi ñeå nhaéc nhôû: Ñeà nghò caùc baïn ñang chôi
caroâ ôû phía cuoái lôùp traät töï khoâng laøm aûnh tôùi giaác nguû cuûa caùc baïn phía tröôùc lôùp).
Giaùo vieân khoâng phaûi laø dieãn vieân, song trong moät chöøng möïc naøo ñoù, ngoân ngöõ
cuûa thaày/coâ giaùo cuõng phaûi coù moät söï haáp daãn töông töï nhö vaäy. Roõ raøng laø, cuøng
moät noäi dung thoâng baùo, song dieãn ñaït theo nhöõng caùch khaùc nhau seõ coù nhöõng
hieäu quaû khaùc nhau, thaäm chí laø ñoái ngöôïc nhau.
3. Trong phöông phaùp söû duïng ngoân töø coù nhieàu hình thöùc daïy hoïc
cuï theå khaùc nhau tuøy theo yeâu caàu, noäi dung caàn thieát cuûa tieát hoïc.
Noåi leân laø caùc caùch daïy thoâng baùo, töôøng thuaät, mieâu taû, neâu ñaëc tröng,
giaûi thích...
a) Thoâng baùo :
Laø thoâng tin moät caùch ngaén goïn, chính xaùc veà moät söï kieän lòch söû, caùc soá
lieäu nieân ñaïi, teân ngöôøi, teân ñòa ñieåm xaåy ra söï kieän... Thí duï: “Ñeâm 9/3/1945, phaùt
xít Nhaät ôû Ñoâng Döông tieán haønh ñaûo chính Phaùp. Boïn Phaùp ôû ñaây ñaõ choáng traû
moät caùch yeáu ôùt vaø nhanh choùng ñaàu haøng sau vaøi tieáng ñoàng hoà” hay “Ngaøy
30/8/1945, taïi laàu Nguõ Phuïng treân Ngoï moân cuûa Kinh thaønh Hueá, vua Baûo Ñaïi ñaõ
tuyeân boá thoaùi vò, giao noäp aán, kieám cho ñaïi dieän cuûa Chính phuû Laâm thôøi, chaám döùt
söï toàn taïi haøng ngaøn naêm cuûa cheá ñoä phong kieán treân ñaát nöôùc ta”....
Phöông phaùp naøy coù öu ñieåm laø ngaén goïn, tieát kieäm thôøi gian, cung caáp
ñöôïc nhieàu thoâng tin cho ngöôøi hoïc, ... song coù haïn cheá laø khoâ khan, khoâng gaây taùc

ñoäng maïnh meõ tôùi tö töôûng tình caûm cuûa ngöôøi nghe, khoâng taïo ñöôïc aán töôïng saâu
saéc ñeå ngöôøi hoïc xuùc ñoäng, nhôù laâu, nhôù kyõ (so saùnh giöõa vieäc thoâng baùo Töï Ñöùc
cheát - 19.7.1883, vaø ñoàng chí Leâ Duaån töø traàn - 1986. Chaúng leõ söï ra ñi cuûa moät nhaø
caùch maïng lôùn cuûa daân toäc cuõng ñöôïc theå hieän baèng moät saéc thaùi tình caûm töông töï
nhö caùi cheát cuûa moät teân baùn nöôùc?). Coá nhieân, khoâng theå coù moät tieát hoïc maø töø
ñaàu chí cuoái giaùo vieân chæ söû duïng moät hình thöùc duy nhaát laø thoâng baùo.
b) Töôøng thuaät:
Khaùc vôùi thoâng baùo, töôøng thuaät laø phöông phaùp cung caáp thoâng tin moät
caùch ñaày ñuû vôùi nhöõng noäi dung phong phuù, nhöõng tình tieát cuï theå, gaây haáp daãn ñoái
vôùi ngöôøi nghe, ngöôøi hoïc. Chaúng haïn, töôøng thuaät veà vuï Nhaät ñaûo chính Phaùp ñeâm
9/3/1945, veà Toång khôûi nghóa giaønh chính quyeàn ôû Haø Noäi (19/8/1945), veà vuï aùn
Toáng Vaên Sô, veà leã thoaùi vò cuûa Baûo Ñaïi ôû Hueá 30/8/1945, vuï aùm saùt Toaøn quyeàn
Meùc-lanh taïi Quaûng Chaâu - Trung Quoác - 19/6/1924... Sau ñaây laø moät thí duï:
Trong nhöõng ngaøy thaùng Taùm 1945, ñoái laäp vôùi khoâng khí caùch maïng suïc
soâi cuûa nhaân daân moïi mieàn ñaát nöôùc, hoaøng cung Hueá phaáp phoûm bao noãi lo toan
vaø coá nhieân, keå caû con ngöôøi voâ lo nhaát theá gian ôû ñoù - Hoaøng ñeá Baûo Ñaïi, cuõng
khoâng giaáu ñöôïc söï boàn choàn, khaéc khoaûi. Soá phaän cuûa oâng cuøng nhöõng ngöôøi trong
hoaøng toäc seõ bò caùch maïng ñoái xöû nhö theá naøo? Lieäu oâng coù bò ñöa leân ñoaïn ñaàu
ñaøi nhö Hoaøng ñeá Lu-i XVI trong Ñaïi caùch maïng tö saûn Phaùp hoài 1789, hay vua
Saùc Lô I trong caùch maïng tö saûn Anh, gia ñình Nhi coâ lai Ñeä Nhò trong caùch maïng
thaùng Möôùi Nga 1917... OÂng ñaõ töï an uûi baèng lôøi saám ngöõ cuûa Traïng Trình vôùi
chuùa Nguyeãn Hoaøng töø theá kyû XVI- Hoaønh sôn nhaát ñaùi, vaïn ñaïi dung thaân, nhöng
coù ngöôøi laïi chieát töï chöõ “vaïn” coù 13 neùt, töông öùng vôùi 13 trieàu vua, maø oâng chính
laø ngöôøi thöù XIII...
Nhöng roài caùi gì ñeán seõ phaûi ñeán. OÂng ñaõ tieáp nhaän ñieän vaên cuûa Chính
phuû Laâm thôøi yeâu caàu thoaùi vò vaø seõ ñaûm baûo an toaøn veà tính maïng. Tieáp ñoù, ñaïi
dieän cuûa Chính phuû Laâm thôøi ñaõ ñeán vaø chaáp thuaän ñeà nghò cuûa oâng veà vieäc baûo
ñaûm khoâng coù söï xaâm phaïm naøo tôùi laêng taåm cuûa caùc vò vua trieàu tröôùc...
Chieàu ngaøy 30 thaùng 8, taïi laàu Nguõ Phuïng treân Ngoï Moân tröôùc hoaøng
thaønh Hueá, tröôùc söï chöùng kieán cuûa haøng chuïc vaïn quaàn chuùng coá ñoâ Hueá, vua Baûo
Ñaïi ñaõ ñoïc chieáu thoaùi vò, tuyeân boá töï nguyeän ruùt lui khoûi ñòa vò hoaøng ñeá ñeå
nhöôøng quyeàn ñieàu khieån quoác gia cho Chính phuû môùi. OÂng cuõng ñaõ coù moät caâu
noåi tieáng “thaø laøm coâng daân cuûa moät nöôùc ñoäc laäp hôn laø laøm vua cuûa moät nöôùc noâ
leä”. Sau ñoù oâng ñaõ trao thanh baûo kieám baèng baïc naïm ngoïc vaø chieác aán baèng baïc
maï vaøng - nhöõng linh vaät töôïng tröng cho quyeàn uy cuûa cheá ñoä phong kieán cho oâng
Traàn Huy Lieäu - ñaïi dieän Chính phuû Laâm thôøi, trong tieáng hoan hoâ vang daäy trôøi

ñaát cuûa nhaân daân thaønh Hueá. Cuøng luùc ñoù, treân kyø ñaøi phía tröôùc Ngoï Moân, laù côø
vaøng cuûa nhaø vua cuõng ñaõ haï xuoáng vaø laù côø ñoû sao vaøng 5 caùnh töø töø keùo leân giöõa
trôøi thu trong xanh xöù Hueá. Ñaát trôøi döôøng nhö raïng rôõ hôn, doøng Höông giang
döôøng nhö cuõng trong xanh hôn vaø göông maët moãi ngöôøi daân xöù Hueá moäng mô ñeà
raïng rôõ vui, tuôi hôn.
Öu ñieåm cuûa phöông phaùp töôøng thuaät laø noäi dung thoâng tin phong phuù,
ñaày ñuû, ña dieän, sinh ñoäng, gaây aán töôïng maïnh tôùi tình caûm cuûa ngöôøi nghe... giaùo
vieân coù cô hoäi toát ñeå thöïc hieän caùc yeâu caàu veà giaùo duïc; song haïn cheá cuûa noù laø
tieâu toán nhieàu thôøi gian, do vaäy khoâng theå laïm duïng. Ñöông nhieân, neáu quaù sa ñaø
vaøo phöông phaùp naøy thì caùi giaù phaûi traû seõ laø “chaùy” giaùo aùn vaø neáu quaù nhieàu
cuõng coù theå gaây nhaøm chaùn.
Maët khaùc, khoâng phaûi bao giôø cuõng coù theå toå chöùc ñöôïc nhöõng pha töôøng
thuaät. Muoán töôøng thuaät, ñoøi hoûi phaûi coù coát truyeän. Bôûi vaäy, ñeå coù moät baøi töôøng
thuaät toát, giaùo vieân phaûi daønh khaù nhieàu thôøi gian vaøo khaâu chuaån bò. Tröôùc heát laø
thu thaäp caùc nguoàn taøi lieäu coù lieân quan tôùi söï kieän/bieán coá maø giaùo vieân ñònh
töôøng thuaät. Tieáp ñoù laø khaâu xöû lyù ñöôïc caùc tröôøng hôïp maâu thuaãn trong caùc nguoàn
tö lieäu (neáu coù), gaëp gôõ nhöõng ngöôøi tham gia hoaëc nhaân chöùng ñeå laøm saùng toû
theâm nhöõng ñieàu nghi vaán (neáu coù ñieàu kieän)... Sau cuøng laø soaïn moät baøi töôøng
thuaät theo moät caáu truùc:
1. Môû ñaàu,
2. Tình tieát phaùt trieån
3. Tình tieát phaùt trieån cao (thaét nuùt),
4. Söï caêng thaúng cuûa tình tieát giaûm xuoáng (môû nuùt).
5. Keát thuùc.
Ngoân ngöõ söû duïng trong töôøng thuaät caàn suùc tích, chaét loïc chu ñaùo, traùnh
tham lam, rôøm raø, daøi doøng vaên töï... ñeå “caây che maát röøng”. Tuyeät ñoái khoâng ñöôïc
keå leå “con caø con keâ” vaø nhaát laø khoâng ñöôïc xen vaøo nhöõng caâu noùi baäy hay chöûi
ñoång cho söôùng mieäng. Ñeå taùi hieän laïi khoâng khí lòch söû, caàn khai thaùc ñöôïc ngoân
ngöõ cuûa ngöôøi ñöông thôøi, traùnh vieäc duøng töø ngöõ hoâm nay gaén vaøo mieäng ngöôøi
xöa (ñaïi loaïi caàn traùnh loái dieãn ñaït veà moät “hoäi nghò quaân söï ñaëc bieät” naøo ñoù do
Thi Saùch chuû trì. Sau khi phaân tích theá ñòch, theá ta, Thi Saùch ñaõ ñi ñeán keát luaän
chaéc nòch: “Phaûi nhaát teà vuøng daäy, tieán haønh toång khôûi nghóa giaønh chính quyeàn veà
tay nhaân daân trong caû nöôùc!”. Nghe caùch trình baøy treân ñaây, hoïc sinh seõ coù caûm
giaùc nhö ñoàng chí Leâ Duaån ñang chuû trì hoäi nghò Boä Chính trò cuoái naêm 1974 - ñaàu
naêm 1975).
c) Mieâu taû:
Khaùc vôùi töôøng thuaät, mieâu taû khoâng caàn coát truyeän maø taäp trung vaøo vieäc
chæ ra nhöõng ñaëc tröng cuûa moät ñoái töôïng cuï theå (söï vaät, nhaân vaät, trang phuïc, coâng
cuï saûn xuaát, vuõ khí, coâng trình kieán truùc, caûnh quan nôi dieãn ra moät traän ñaùnh, queâ

höông cuûa moät danh nhaân...) vaø thoâng quaù ñoù ñeå khaéc hoïa hình daùng beân ngoaøi
cuõng nhö caáu taïo beân trong cuûa ñoái töôïng. Coù theå mieâu taû toaøn boä, nhöng cuõng coù
theå mieâu taû khaùi quaùt keát hôïp vôùi phaân tích. Mieâu taû thöôøng ñöôïc tieán haønh keát hôïp
vôùi töôøng thuaät vaø thöôøng keát hôïp vôùi duøng hình aûnh tröïc quan minh hoïa. Chaúng
haïn, muoán mieâu taû cho hoïc sinh veà chieác troáng ñoàng Ngoïc Luõ, giaùo vieân khoâng theå
ñöa ra hình minh hoïa, nhaát laø vôùi nhöõng hoïa tieát hoa vaên tieâu bieåu, ñaëc tröng cuûa
noù (nhö ngoâi sao 14 caùnh ôû giöõa maët troáng, chim laïc, hoa vaên hình troøn tieáp tuyeán,
caûnh ngöôøi giaõ gaïo, caùc loaïi nhaø saøn...)
Thoâng thöôøng, ñeå phaàn mieâu taû coù hieäu quaû cao, giaùo vieân chaúng nhöõng
phaûi tìm toøi, nghieân cöùu taøi lieäu khoå coâng maø coøn phaûi soaïn tröôùc thaät chi tieát.
Trong baøi soaïn, caàn phaûi ñaët vò trí cuûa ñoái töôïng mieâu taû trong böùc tranh toång theå
cuûa vaên hoùa toäc ngöôøi hay moät giai ñoaïn lòch söû naøo ñoù. Tieáp ñoù, ñöa ra moät caùi
nhìn bao quaùt veà ñoái töôïng mieâu (hình daùng toång theå) ñeå töø ñoù ñi saâu vaøo caùc boä
phaän cuï theå vôùi nhöõng ñaëc tröng cô baûn nhaát cuûa noù. Cuõng gioáng nhö töôøng thuaät,
ngoân ngöõ mieâu taû caàn chaét loïc sao cho thaät “ñaét”, traùnh loøng thoøng, daây caø ra daây
muoáng, ñeå caùi tieåu tieát che laáp caùi chính yeáu...
d) Neâu ñaëc tröng:

Khaùc vôùi töôøng thuaät, mieâu taû, neâu ñaëc tröng khoâng trình baøy chi tieát moïi
phöông dieän cuûa hieän töôïng, söï vaät maø chæ nhaém vaøo nhöõng neùt noåi troäi deã nhaän
thaáy nhaát vaø thöôøng cuõng laø nhöõng neùt baûn chaát nhaát cuûa söï vaät, hieän töôïng. Chaúng
haïn, Nguyeãn Aùi Quoác ñaõ ví “chuû nghóa ñeá quoác laø con ñæa 2 voøi” (coá nhieân nhö vaäy
laø chöa ñaày ñuû), song noù giuùp cho ngöôøi ta thaáy ñöôïc 2 nguoàn soáng chuû yeáu cuûa
con vaät ñoù laø boùc loät nhaân daân lao ñoäng trong nöôùc vaø nhaân daân caùc nöôùc thuoäc
ñòa). Cuõng khaùc vôùi thoâng baùo, neâu ñaëc tröng tuy ngaén goïn song vaãn mang ñaäm neùt
daáu aán cuûa tö töôûng, tình caûm chöù khoâng hoaøn toaøn voâ tình/voâ caûm nhö phöông
phaùp thoâng baùo. Chaúng haïn, Chi e laø con quyû luøn khaùt maùu, Quaù trình thoáng nhaát
Ñöùc laø söï lieân minh giöõa moät con maõnh thuù (Phoå) vôùi 6 con caùo, 20 con thoû vaø chuoät
nhaét, ñaëc tröng cuûa giai caáp tö saûn Vieät Nam laø “sinh sau, ñeû muoän, yeáu ôùt veà kinh
teá, cho neân baïc nhöôïc veà chính trò”, thaønh quaû noåi baät cuûa caùch maïng thaùng Taùm
1945 laø “Phaùp chaïy, Nhaät haøng, vua Baûo Ñaïi thoaùi vò”, ñaëc tröng noåi baät cuûa ñeá
quoác Phaùp laø “cho vay naëng laõi”, ñaëc tröng cuûa ñeá quoác Anh laø “maët trôøi khoâng
bao giôø laën”...
e) Giaûi thích:
Laø laøm saùng toû noäi haøm cuûa caùc khaùi nieäm, thuaät ngöõ, phaïm truø... lòch söû,
thoâng qua ñoù goùp phaàn giuùp cho hoïc sinh hieåu saâu saéc noäi dung baøi giaûng. Chaúng
haïn caùc khaùi nieäm “ñoà ñaù cuõ”, “ñoà ñaù môùi” hay “caùch maïng ñaù môùi”... ôû thôøi

nguyeân thuûy; caùc thuaät ngöõ “car-ten”, “xanh-ñi-ca”, “tôø-rôùt”, “chuû nghóa ñeá quoác”,
chính theå “quaân chuû laäp hieán” hay “daân chuû ñaïi nghò”... trong thôøi caän ñaïi; moân hoïc
“caùch trí” trong chöông trình hoïc taäp cuûa tröôøng Ñoâng Kinh nghóa thuïc (1907); caùc
phaïm truø “töï phaùt”, “töï giaùc”, “voâ saûn hoùa”... trong phong traøo coâng nhaân... Giaûi
thích cuõng laøm saùng roõ nhöõng noäi dung chöa roõ nghóa trong caùc nguoàn taøi lieäu.
Chaúng haïn, toân chæ cuûa Duy Taân Hoäi laø “coát sao ñaùnh ñuoåi ñöôïc giaëc Phaùp, khoâi
phuïc Vieät Nam, ngoaøi ra chöa coù chuû nghóa gì khaùc”. Chöõ “chuû nghóa” trong tröôøng
hôïp naøy cuûa cuï Phan Boäi Chaâu duøng coù nghóa laø chính theå cuûa nöôùc Vieät Nam
trong töông lai sau khi giaønh ñöôïc chính quyeàn.
Ñeå giaûi thích toát cho hoïc sinh, ñoøi hoûi ngöôøi giaùo vieân chaúng nhöõng daøy
coâng tìm toøi tö lieäu, nghieân cöùu thaáu ñaùo vaán ñeà...maø phaûi saém nhöõng loaïi saùch
coâng cuï caàn thieát nhö Töø ñieån baùch khoa, Töø ñieån Haùn Vieät (bôûi moät khoái löôïng ñoà
soä caùc khaùi nieäm lòch söû ñeàu ôû daïng töø goác Haùn) , Töø ñieån nhaân vaät lòch söû Vieät
Nam/theá giôùi... Cuõng caàn löu yù, trong tröôøng hôïp bò hoïc sinh hoûi baát ngôø veà moät
khaùi nieäm naøo ñoù maø baûn thaân chöa thaät thaáu ñaùo, giaùo vieân caàn bình tónh, traùnh traû
lôøi haáp taáp thieáu chính xaùc. Neáu caàn, coù theå “khaát” hoïc sinh tôùi hoâm sau.
h) Giaûng thoaïi:
Laø hình thöùc ñoäc giaûng. Ñoái vôùi nhöõng phaàn khoâng quaù khoù trong saùch giaùo
khoa, giaùo vieân coù theå ñoïc cho hoïc sinh nghe maø khoâng caàn ñi saâu giaûng giaûi, bôûi
noäi dung ñaõ töôøng minh.
Taát caû caùc phöông phaùp neâu treân trong heä thoáng caùc phöông phaùp söû duïng
ngoân töø ñeàu coù nhöõng öu ñieåm vaø haïn cheá nhaát ñònh, do vaäy, khoâng ñöôïc tuyeät ñoái
hoùa moät phöông phaùp naøo, toát hôn heát laø coù söï keát hôïp haøi hoøa giöõa nhöõng caùc
phöông phaùp vôùi nhau sao cho ñaït ñöôïc hieäu quaû tieát hoïc cao nhaát.
ÔÛ ñaây chuùng toâi coù moät löu yù: Trong khi söû duïng phöông phaùp trình baøy
mieäng, ôû nhöõng ñieåm caàn nhaán maïnh, giaùo vieân coù theå duøng phöông thöùc noùi ñieäp,
nghóa laø nhaéc laïi moät vaøi laàn nöõa nhöõng töø ngöõ hay meänh ñeà quan troïng ñeå khaéc
hoïa roõ neùt hôn noäi dung tri thöùc cô baûn cuûa baøi giaûng. Leõ ñöông nhieân, ñaây khoâng
phaûi noùi laép - moät khuyeát taät khoâng theå chaáp nhaän ñoái vôùi nhöõng ngöôøi haønh ngheà
sö phaïm, maø laø moät vieäc laøm coù chuû yù. Thoâng thöôøng, cuøng vôùi noùi ñieäp, giaùo vieân
phaûi vieát töø/meänh ñeà ñoù leân baûng, gaïch chaân (thaäm chí nhieàu laàn), noäi dung thuaät
nghöõ hay cô baûn ñoù. Vaû laïi, thöôøng toác ñoä lôøi giaûng cuûa giaùo vieân thöôøng nhanh
hôn vieäc ghi cheùp cuûa hoïc sinh, noùi ñieäp cuõng giuùp cho ngöôøi hoïc coù theå ñieàu hoøa
caû 2 coâng ñoaïn nghe-ghi cuûa hoï.

III. Phöông phaùp söû duïng ñoà duøng tröïc quan

1. Vai troø cuûa phöông tieän tröïc quan trong quaù trình daïy hoïc
Ñaëc tröng cuûa quaù trình nhaän thöùc tri thöùc lòch söû laø hoïc sinh khoâng theå tröïc
tieáp tri giaùc vôùi nhöõng söï kieän ñaõ dieãn ra trong quaù khöù. Do vaäy, hieän vaät, phöông
tieän tröïc quan lòch söû ñoùng moät vai troø heát söùc quan troïng trong vieäc hình thaønh
bieåu töôïng lòch söû chính xaùc cho hoïc sinh, noù haïn cheá ñöôïc tình traïng “hieän ñaïi
hoùa” lòch söû do caùc em ñang soáng trong moät thôøi ñaïi hoaøn toaøn khaùc vôùi nhieàu söï
kieän ñeà caäp tôùi trong chöông trình lòch söû.
Ñoà duøng tröïc quan goùp phaàn naâng cao nhaän thöùc tri thöùc lòch söû. Coá nhieân,
ñoà duøng tröïc quan chöa phaûi laø toaøn boä quaù khöù, maø chæ laø nhöõng “maûnh”, “maåu”
ñaõ vôõ ra töø moät nguyeân theå, song töø ñoù cuõng coù theå giuùp hoïc sinh hình dung ra phaàn
naøo xaõ hoäi thôøi xöa. Töø nhöõng hình aûnh beân ngoaøi, seõ laø chieác caàu noái daãn daét hoï
tôùi nhöõng khaùm phaù baûn chaát beân trong cuûa söï vaät vaø hieän töôïng, bôûi trong nhaän
thöùc khoâng coù ranh giôùi tuyeät ñoái giöõa hieän töôïng vaø baûn chaát, maø baûn chaát cuõng
bieåu hieän thoâng qua hieän töôïng.
Ñoà duøng tröïc quan giuùp cho hoïc sinh nhôù kyõ, hieåu saâu nhöõng tri thöùc lòch
söû. Hình aûnh maø hoïc sinh löu giöõ trong trí naõo khi xem xeùt nhöõng hieän vaät tröïc quan
seõ khoù môø phai trong taâm trí cuûa hoï, nhaát laø nhöõng hình aûnh taùc ñoäng maïnh meõ tôùi
tö töôûng tình caûm cuûa hoï.
Ñoà duøng tröïc quan giuùp cho hoïc sinh taêng cöôøng khaû naêng quan saùt, trí
töôûng töôïng vaø oùc tö duy saùng taïo.
Ñoà duøng tröïc quan giuùp hoïc sinh hình thaønh caûm xuùc thaåm myõ vaø höùng thuù
ngheä thuaät. Nhieàu ñoà duøng tröïc quan laø nhöõng taùc phaåm ngheä thuaät taïo hình (tranh,
aûnh, töôïng, coâng trình kieán truùc...), nhöõng thaønh töïu röïc rôõ trong neàn vaên hoùa cuûa
cha oâng vaø nhaân loaïi, neân coù taùc duïng khoâng nhoû tôùi rung caûm thaåm myõ vaø coù theå
laøm naûy nôû tình yeâu ngheä thuaät trong caùc em.
Ñoà duøng tröïc quan coù taùc duïng ñoái vôùi vieäc giaùo duïc tö töôûng tình caûm ñaïo
ñöùc cuûa hoïc sinh. Thoâng qua caùc hieän vaät tröïc quan, seõ giuùp hoï coù theâm tình yeâu
ñoái vôùi nhaân daân lao ñoäng, loøng caêm thuø ñoái vôùi caùc giai caáp boùc loät phaûn ñoäng, söï
khaâm phuïc vôùi nhöõng hy sinh gian khoå, maát maùt hy sinh cuûa nhöõng ngöôøi daùm xaû
thaân vì nghóa lôùn. Thoâng qua ñoù ñoà duøng tröïc quan cuõng goùp phaàn boài döôõng theá
giôùi quan duy vaät voâ thaàn, tình yeâu queâ höông, ñaát nöôùc, loøng töï haøo daân toäc chính
ñaùng, tinh thaàn quoác teá voâ saûn trong saùng ôû hoïc sinh.
Noùi toùm laïi, ñoà duøng tröïc quan laø moät nhòp caàu quan troïng trong quaù
trình nhaän thöùc tri thöùc lòch söû cuûa hoïc sinh.
2. Phaân loaïi caùc loaïi phöông tieän tröïc quan

Caên cöù vaøo ñaëc tröng cuûa caùc loaïi ñoà duøng tröïc quan, ngöôøi ta chia chuùng
thaønh 3 nhoùm chính sau ñaây:
- Nhoùm nhöõng hieän vaät-di tích lòch söû nhö caùc khu di tích lòch söû-vaên hoùa
(ñeàn Huøng, thaønh Coå Loa, caây ña Taân Traøo...), caùc hieän vaät khaûo coå vaø caùc di vaät
cuûa caùc thôø kyø gaàn ñaây (coâng cuï ñoà ñaù, troáng Ñoâng Sôn, va li maây cuûa Baùc Hoà, ñoâi
deùp Baùc Hoà, truyeàn ñôn, côø ñoû buùa lieàm, maõ taáu, gaäy taàm voâng...).
Ñaây laø nhöõng tö lieäu goác (vaät thaät) coù giaù trò khoa hoïc cao, ñem laïi hình aûnh
chaân thöïc cuûa quaù khöù, coù taùc ñoäng maïnh meõ tôùi tình caûm cuûa ngöôøi xem. Tuy
nhieân caàn löu yù laø noù cuõng coù haïn cheá: thöù nhaát laø khoâng phaûi bao giôø cuõng tieáp
caän ñöôïc; thöù 2, ñoù chæ laø nhöõng maûnh, maåu coøn soùt laïi töø böùc tranh toång theå, vaû laïi
noù ñaõ bò taùch ra khoûi khoâng thôøi gian lòch söû. neân caàn phaûi coù höôùng daãn chu ñaùo.
- Nhoùm hieän vaät taïo hình goàm moâ hình, sa baøn vaø caùc loaïi hieän vaät phuïc
cheá, tranh aûnh do ngöôøi ñöông thôøi veõ, tranh aûnh lòch söû, caùc taùc phaåm ngheä thuaät
laáy chuû ñeà töø lòch söû, caùc loaïi phim truyeän, phim taøi lieäu, phim giaùo khoa...
- Nhoùm thöù 3 laø caùc ñoà duøng tröïc quan quy öôùc bao goàm baûn ñoà, sô ñoà, ñoà
thò, bieåu ñoà , baûng thoáng keâ, baûng nieân bieåu, baûng so saùnh, hình veõ treân baûng ñen...
Nhöõng hieän vaät naøy khoâng ñem laïi cho hoïc sinh hình aûnh cuï theå veà quaù khöù nhöng
coù taùc duïng to lôùn trong vieäc hình thaønh khaùi nieäm, bôûi noù ñi saâu vaøo nhöõng neùt
baûn chaát beân trong cuûa söï vaät, vaïch roõ moái lieân heä giöõa caùc söï kieän, hieän töôïng,
“coâng thöùc hoùa” ñeå giuùo daãn tôùi tìm ra quy luaät.
3. Höôùng daãn söû duïng: Moãi loaïi coù moät caùch söû duïng khaùc nhau:
a) Ñoái vôùi caùc loaïi ñoà duøng tröïc quan thuoäc nhoùm quy öôùc nhö baûn ñoà,
bieåu ñoà... :
Ñaây laø loaïi ñoà duøng tröïc quan ñang ñöôïc söû duïng roäng raõi trong caùc tröôøng phoå
thoâng hieän nay, bôûi tính tieän lôïi cuûa noù (khoâng ñoøi cho phí lôùn, goïn nheï, deã söû
duïng...), nhaát laø ñòa ñoà lòch söû. Ñeå söû duïng toát ñòa ñoà lòch söû, giaùo vieân caàn phaûi
nghieân cöùu kyõ baûn ñoà tröôùc khi tôùi lôùp, naém chaéc caùc loaïi kyù hieäu ñöôïc söû duïng
trong baûn ñoà vaø nhieàu thoâng tin lieân quan tôùi khoâng gian maø ñòa ñoà theå hieän. Taïi
lôùp, giaùo vieân treo baûn ñoà ôû nôi saùng suûa (thöôøng ôû goùc baûng beân phaûi), sao cho
moïi hoïc sinh coù theå nhìn thaáy roõ. Giaùo vieân söû duïng gaäy hoaëc ñeøn laze ñeå höôùng
daãn hoïc sinh theo doõi. Neáu duøng gaäy, giaùo vieân phaûi ñöùng veà moät beân baûn ñoà,
traùnh uùp maët vaøo baûn ñoà, che khuaát nhöõng ñieåm caàn thieát. Tröôùc khi trình baøy chi
tieát, giaùo vieân coù theå giôùi thieäu khaùi quaùt veà vuøng ñaát trong baûn ñoà, caùc kyù hieäu söû
duïng treân baûn ñoà vaø caùc phuï luïc - nhöõng baûn ñoà nhoû hôn ôû goùc (neáu coù)...

Thoâng thöôøng baûn ñoà lòch söû gaén vôùi dieãn bieán cuûa caùc chieán dòch hay
nhöõng traän ñaùnh “quyeát chieán ñieåm chieán löôïc”, neân thöïc chaát trình baøy baûn ñoà
cuõng laø töôøng thuaät laïi nhöõng söï kieän lòch söû troïng ñaïi keát hôïp vôùi phöông tieän tröïc
quan, vì vaäy, vieäc trình coù thaønh coâng hay khoâng raát phuï thuoäc raát lôùn vaøo noäi dung
cuûa baøi töôøng thuaät. Do ñoù, ñoøi hoûi ngöôøi giaùo vieân phaûi chuaån bò thaät chu ñaùo caû 2
phöông dieän - noäi dung baøi töôøng thuaät vaø caùc ñoäng taùc chæ daãn treân baûn ñoà. Söï keát
hôïp nhuaàn nhuyeãn giöõa 2 phöông dieän ñoù seõ taïo neân tính haáp daãn, aán töôïng maïnh
vaø ñöông nhieân laø seõ ñem hieäu quaû cao trong vieäc truyeàn thuï tri thöùc.
Taát nhieân, ñòa ñoà lòch söû hieän ñang duøng phoå bieán ôû caùc tröôøng phoå thoâng
(keå caû baûn ñoà giaùo khoa ñöôïc in saün) cuõng boäc loä nhöõng haïn cheá nhaát ñònh. Ñoù laø
dieãn bieán cuûa söï kieän ñöôïc trình heát treân baûn ñoà neân deã gaây söï phaân taùn chuù yù cuûa
hoïc sinh khi theo doõi. Theo chuùng toâi, ñeå khaéc phuïc nhöôïc ñieåm naøy, caùc thaày coâ
giaùo daïy söû neân töï mình taïo ra nhöõng baûn ñoà döôùi daïng “hoäp” - nghóa laø keát hôïp
giöõa “kyù hieäu tónh” (soâng ngoøi, ranh giôùi, maøu saéc caùc vuøng...) vaø “kyù hieäu ñoäng”
(muõi teân chæ caùc ñöôøng tieán quaân, ruùt lui, chaën ñaùnh, quaân ñòch bò tieâu dieät, côø
chieán thaéng keùo leân...) baèng aùnh saùng ñieän boá trí ngaàm ôû phía sau baûn ñoà. Caùc kyù
hieäu ñoäng ñöôïc noái vôùi coâng taéc ñieän vaø dieãn bieán söï kieän tôùi ñaâu, giaùo vieân baät
coâng taéc tôùi ñoù... Nhö vaäy, haún hieäu quaû cuûa vieäc söû duïng baûn ñoà seõ cao hôn raát
nhieàu.
Ñöông nhieân, ñeå taïo neân ñöôïc moät baûn ñoà loaïi naøy ñoøi hoûi moät khaû naêng
nhaát ñònh cuûa giaùo vieân (daùm chaéc khoâng phaûi ai cuõng laøm ñöôïc) vaø caû moät khoaûn
kinh phí naøo ñoù. Do vaäy, cuõng theo phöông thöùc treân coøn coù caùc hình thöùc khaùc ñôn
giaûn hôn nhö duøng baûn ñoà veõ treân baûng baèng goã hoaëc nhöïa hay giaáy ñeà can coù theå
lau ñöôïc. Giaùo vieân veõ tröôùc “phaàn tónh”, coøn “phaàn ñoäng” seõ duøng phaán hoaëc buùt
phôt maøu ñeå trình baøy tôùi ñaâu, veõ tôùi ñoù. Töông töï, coù theå duøng caùch naøy ñeå treân
giaáy chieáu over-head vaø laø cô sôû ñeå laäp trình cho vieäc söû duïng maùy chieáu LCD
projectore (seõ noùi kyõ hôn ôû phaàn sau).
b) Ñoái vôùi caùc loaïi tranh aûnh loaïi nhoû coù saün trong saùch giaùo khoa :
Giaùo vieân höông daãn ñeå hoïc sinh töï quan saùt. Ñoái vôùi nhöõng tranh aûnh
khoâng coù trong saùch giaùo khoa, giaùo vieân coù theå ñöa ra minh hoïa ngay trong quaù
trình giaûng baøi. Vì kích côõ cuûa caùc loaïi aûnh tö lieäu thöôøng beù, giaùo vieân phaûi caàm
noù vaø ñi töø treân xuoáng, döøng laïi ôû töøng daõy baøn cho hoïc sinh deã quan saùt. Toát hôn
heát, giaùo vieân photocopy, phoùng ñaïi leân nhieàu laàn hoaëc söû duïng maùy chieáu over-
head ñeå hoïc sinh quan saùt thuaän lôïi hôn.
Löu yù: - Khi söû duïng tranh aûnh chaân dung cuûa caùc nhaân vaät phaûn dieän, giaùo
vieân caàn thaän troïng. Toát hôn caû laø söû duïng tranh bieám hoïa ñeå taêng theâm hieäu quaû
giaùo duïc.

- Ñoái vôùi caùc loaïi tö lieäu treân moät trang in coù nhieàu hình aûnh khaùc nhau,
ñeå haïn cheá söï phaân taùn chuù yù cuûa ngöôøi xem, giaùo vieân caàn che khuaát nhöõng tranh
aûnh khoâng naèm trong muïc ñích cho hoïc sinh quan saùt.
c) Ñoái vôùi loaïi vaät thaät - di tích.

Coá nhieân laø khoù coù theå thöïc hieän ngay trong giôø hoïc taïi lôùp maø phaûi toå chöùc
hoïc “daõ ngoaïi”/ “thöïc ñòa” thoâng qua caùc giôø ngoaïi khoùa hay caùc ñôït tham quan
(neáu coù ñieàu kieän).
Xem film taøi lieäu vaø caùc loaïi film truyeän hay caùc tieát muïc saân khaáu khai
thaùc ñeà taøi lòch söû laø moät nguoàn boå sung tri thöùc lòch söû raát quan troïng vaø lyù thuù.
Caùc boä film taøi lieäu nhö Ngaøy 2/9/1945, Chieán thaéng Ñieän Bieân Phuû, Muøa xuaân ñaïi
thaéng... thöïc söï laø nhöõng boä phim raát boå ích ñeå naâng cao nhaän thöùc cuûa hoïc sinh
tröôùc nhöõng söï kieän lòch söû troïng ñaïi cuûa daân toäc. Caùc boä film truyeän khai thaùc ñeà
taøi lòch söû nhö Ngaøy aáy beân soâng Lam, Sao thaùng Taùm, Laù côø chuaån, Hoa ban ñoû,
OÂng coá vaán... (Ñieän aûnh Vieät Nam), Giaûi phoùng, Baøi ca ngöôøi lính... (Ñieän aûnh Xoâ
vieát), Tam quoác dieãn nghóa, Tröôøng Chinh (Ñieän aûnh Trung Quoác)... ñeàu laø nhöõng
taùc phaåm ngheä thuaät theå hieän sinh ñoäng khoâng khí cuûa lòch söû moät caùch saâu saéc,
gaây aán töôïng maïnh meõ ñeán tö töôûng tình caûm cuûa hoïc sinh...
Taát nhieân, caùc nguoàn “söû lieäu” ñöôïc vieát baèng ngoân ngöõ cuûa “ngheä thuaät
thöù baûy” naøy laø raát quan troïng vaø haáp daãn, nhöng cuõng khoâng maáy thuaän lôïi trong
vieäc khai thaùc, söû duïng. Khoâng phaûi bao giôø vaø ôû ñaâu cuõng saün caùc boä film loaïi naøy
vaø khoâng phaûi nhaø tröôøng naøo cuõng coù saün caùc thieát bò “ñoïc” ñöôïc chuùng. Ngay caû
khi ñaõ saün film, saün maùy, cuõng khoù coù theå chieáu nhöõng boä phim raát boå ích treân ñaây
trong moät giôø daïy-hoïc lòch söû, bôûi khoâng ñuû thôøi gian. Thoâng thöôøng, giaùo vieân
phaûi toå chöùc thaønh moät buoåi xem film rieâng hoaëc ñôn giaûn hôn laø giôùi thieäu ñeå hoïc
sinh ôû nhaø theo doõi nhöõng boä film ñoù qua maøn aûnh nhoû, bôûi vaøo nhöõng dòp kyû nieäm
caùc ngaøy leã troïng ñaïi, Truyeàn hình Vieät Nam thöôøng chieáu nhöõng boä phim naøy
trong chöông trình cuûa mình.
d) Vaán ñeà söû duïng caùc thieát bò nghe nhìn hieän ñaïi phuïc vuï cho giôø giaûng
Cuøng vôùi söï phaùt trieån maïnh meõ cuûa khoa hoïc-kyõ thuaät hieän ñaïi vaø söï öùng
duïng roäng raõi nhöõng thaønh töïu cuûa noù trong moïi lónh vöïc cuûa ñôøi soáng trong nhöõng
thaäp nieân gaàn ñaây, nhaát laø nhöõng thaønh töïu cuûa coâng ngheä thoâng tin, quaù trình daïy-
hoïc cuõng coù ñöôïc nhöõng hoã trôï ñaéc löïc cuûa nhieàu phöông tieän daïy hoïc hieän ñaïi maø
tröôùc heát laø maùy chieáu over-head, film slide... vaø nhaát laø LCD projector.
Maùy chieáu over-head coù moät öu ñieåm laø vieäc söû duïng noù khaù ñôn giaûn, tieän
lôïi, hieäu quaû khaù toát vaø giaù thaønh reû, coù theå aùp duïng roäng raõi ôû nhieàu nôi, mieãn laø

nôi ñoù coù nguoàn ñieän. Yeâu caàu ñoái vôùi giaùo vieân khi söû duïng thieát bò naøy laø phaûi
bieân taäp nhöõng tö lieäu caàn chieáu, bôûi thöôøng nhöõng tranh aûnh minh hoïa trong saùch
giaùo khoa hay caùc nguoàn tö lieäu khaùc thöôøng quaù nhoû, laïi laãn giöõa nhöõng tranh hình
hay nhieàu thoâng tin khaùc...; do ñoù, caàn taùch hình ñònh chieáu rieâng ra, photocopy leân
(nhieàu laàn neáu caàn) cho phuø hôïp vôùi khoå giaáy A 4. Tieáp ñoù, photocopy leân film
trong (giaáy boùng kính chuyeân duïng cho maùy chieáu over-head). Neáu töôøng cuûa lôùp
hoïc coù maøu saùng, giaùo vieân coù theå chieáu tröïc tieáp leân khoaûng töôøng thích hôïp; neáu
khoâng, coù loaïi maøn aûnh chuyeân bieät cho thieát bò naøy. Tröôùc giôø leân lôùp, giaùo vieân
phaûi daønh thôøi gian tôùi lôùp hoïc thöû maùy tröôùc (kieåm tra laïi nguoàn ñieän -oå/daây caém,
ñieàu chænh tieâu cöï cuûa maùy vôùi phoâng chieáu sao cho ñaït ñöôïc hình aûnh neùt nhaát),
ñeå traùnh tình traïng tôùi luùc caàn chieáu môùi loay hoay chænh söûa, vöøa maát thôøi gian,
maát haáp daãn vaø gaây taâm lyù chaùn naûn, thaäm chí böïc boäi cuûa hoïc sinh.
Loaïi maùy chieáu thoâng thöôøng treân ñaây coù moät haïn cheá laø hình aûnh haàu
nhö chæ phaân bieät maøu saéc ôû daïng saùng-saãm ñôn giaûn (ñen-traéng). Ñeå khaéc phuïc
haïn cheá naøy, coøn coù moät loaïi maùy chieáu over-head hieän ñaïi hôn. Vôùi loaïi maùy naøy,
ngöôøi söû duïng khoâng caàn phaûi chuïp tö lieäu chieáu leân film trong maø chieáu tröïc tieáp.
Treân maøn aûnh seõ töï hieän hình aûnh vôùi caû maøu saéc nhö hình tö lieäu. Tuy nhieân, loaïi
maùy chieáu naøy coù giaù thaønh cao hôn nhieàu laàn so vôùi loaïi maùy thoâng thöôøng, nguoàn
ñieän söû duïng phaûi maïnh hôn vaø phoøng chieáu phaûi coù ñoä toái ñaûm baûo.
Ñöông nhieân, phöông phaùp tröïc quan laø cöïc kyø quan troïng ñoái vôùi quaù
trình nhaän thöùc cuûa hoïc sinh noùi chung, nhaän thöùc tri thöùc lòch söû noùi rieâng; theá
nhöng, khoâng theå töø ñoù ñeå ñi ñeán laïm duïng, tuyeät ñoái hoùa vai troø cuûa phöông tieän
tröïc quan, daãn ñeán phuû nhaän vai troø cuûa ngöôøi thaày giaùo, bieán ngöôøi thaày giaùo
thuaàn tuùy thaønh nhöõng kyõ thuaät vieân söû duïng caùc thieát bò nghe nhìn. Thöïc teá taïi
nhieàu nöôùc AÂu-Myõ, nôi raát thònh haønh vieäc söû duïng caùc thieát bò noùi treân trong quaù
trình daïy-hoïc ngöôøi ta ñaõ caûm thaáy ngaùn ngaåm vì söï “quaù taûi” cuûa caùc thieát bò nghe
nhìn hieän ñaïi. Baûn thaân caùc thieát bò nghe loaïi naøy cuõng coù nhöõng nhöôïc ñieåm
khoâng nhoû.
Thöù nhaát, toác ñoä cuûa film aûnh thöôøng lôùn hôn nhieàu so vôùi toác ñoä ghi nhôù
cuûa boä nhôù cuûa boä naõo con ngöôøi, do ñoù, neáu quaù laïm duïng vieäc chieáu film, giôø hoïc
seõ gioáng nhö moät buoåi xem film hay xem TV, cuõng vui vui ñaáy, song xem xong
nhieàu khi chaúng ñoïng laïi gì trong ñaàu oùc caû.
Thöù hai, trình ñoä nhaän thöùc cuûa hoïc sinh khoâng gioáng nhau, trong khi ñoù
caùc film aûnh thöôøng ñöôïc saûn xuaát phuïc vuï cho moät ñoái töôïng mang tính ñaïi traø,
ñôn giaûn ñoái vôùi moät boä phaän hoïc sinh naøy, nhöng khoù hieåu ñoái vôùi boä phaän hoïc
sinh khaùc. Khi coù thaéc maéc, hoïc sinh khoâng bieát hoûi ai.
Thöù ba, söï höùng thuù vaø tính töï giaùc cuûa hoïc sinh khoâng phaûi nhö nhau, neân
khoù traùnh khoûi söï thieáu taäp trung cuûa hoïc sinh trong quaù trình theo doõi hình aûnh cuûa
caùc thieát bò nghe nhìn.

e) Chöõ vieát vaø hình veõ treân baûng ñen
Chöõ vieát vaø hình veõ cuûa giaùo vieân treân baûng coù moät taùc duïng heát söùc to
lôùn, neáu khoâng muoán noùi laø khoù coù gì thay theá ñöôïc. Khoâng phaûi ngaãu nhieân maø
baûng ñen, phaán traéng trôû thaønh nhöõng bieåu töôïng sinh ñoäng nhaát cuûa lôùp hoïc, nhaø
tröôøng vaø ngheà daïy-hoïc. Ñöông nhieân, cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa khoa hoïc-kyõ
thuaät, caùc phöông tieän tröïc quan seõ thaâm nhaäp maïnh meõ vaøo quaù trình daïy hoïc,
song khoù coù theå hình dung moät lôùp hoïc maø thieáu baûng ñen, phaán traéng4.
Ñaàu baøi, nhöõng ñeà muïc, nieân ñaïi nhöõng söï kieän quan troïng, nhöõng noäi
dung troïng yeáu, nhöõng khaùi nieäm cô baûn, nhöõng hình veõ minh hoïa... ñöôïc giaùo vieân
vieát leân baûng ñeàu raát quan troïng, bôûi chuùng vöøa cung caáp tri thöùc, vöøa ñem laïi cho
hoïc sinh phöông phaùp löïa choïn thoâng tin vaø caùch trình baøy khoa hoïc. Do vaäy, giaùo
vieân phaûi caån troïng trong vieäc ghi baûng: Chöõ vieát phaûi chaân phöông, deã ñoïc; caùc
tröôøng hôïp vieát taét phaûi noùi roõ noäi dung cuûa noù; khoâng söû duïng chöõ nöôùc ngoaøi
trong tröôøng hôïp khoâng caàn thieát. Giaùo vieân neân chia dieän tích baûng ra thaønh caùc
phaàn: phaàn ghi noäi dung cô baûn ñöôïc duy trì ñeán cuoái tieát hoïc vaø phaàn duøng ñeå veõ
minh hoïa hay ghi caùc thuaät ngöõ caàn giaûi thích (coù theå xoùa ñeå trình tieáp caùc noäi dung
môùi), coá gaéng sao cho cuoái tieát hoïc, coù theå thaáy ñöôïc caùi “söôøn” baøi giaûng treân
baûng. Muoán theá, giaùo vieân caàn soaïn tröôùc ôû nhaø nhöõng noäi dung seõ trình baøy treân
baûng.
Hình veõ minh hoïa cuûa giaùo vieân treân baûng coù moät öu theá ñaëc bieät, nhaát laø
nhöõng hình veõ toát, phaûn aùnh ñuùng baûn chaát, noäi dung vaø caùc moái lieân heä giöõa caùc
söï vaät, hieän töôïng. Öu theá naøy do tính “kòp thôøi” trong quaù trình trình baøy, nhaát laø
trình baøy dieãn bieán cuûa caùc söï kieän lòch söû hay thieát laäp caùc moái lieân heä giöõa caùc
khaùi nieäm cô baûn hay giöõa caùc quaù trình lòch söû. Ñeå thöïc hieän ñöôïc phöông phaùp
naøy, ñoøi hoûi caùc thaày/coâ giaùo phaûi coù moät kyõ naêng veõ nhanh vaø khaù chính xaùc. Do
caùc hình veõ minh hoïa trong giôø hoïc lòch söû khoâng maáy phöùc taïp, neân chæ caàn giaùo
vieân chòu khoù veõ tröôùc nhieàu laàn ôû nhaø cho thuaàn thuïc, tôùi luùc trình baøy laïi treân lôùp
seõ khoâng maáy khoù khaên.
4
Moät vaøi coá gaéng muoán thay theá maøu saéc cuûa baûng vaø phaán - töø baûng ñen-phaán
traéng hoaùn caûi thaønh baûng traéng, buùt maøu, song coù theå noùi laø ñaõ khoâng thaønh
coâng, daãu raèng ñoäng cô cuûa vieäc thay ñoåi raát ñaùng traân troïng - muoán traùnh söï
ñoäc haïi ñoái vôùi thaày/coâ giaùo vì buïi phaán. Coù lyù do veà kinh phí (tieàn buùt vieát baûng
khaù cao), song chuû yeáu laø do nhöõng baát tieän cuûa noù - raát khoù xoùa baûng.

4. Phöông phaùp khai thaùc söû duïng caùc loaïi taøi lieäu hoïc taäp.
Ñeå naâng cao hieäu quaû cuûa quaù trình daïy-hoïc lòch söû ôû tröôøng phoå thoâng,
giaùo vieân lòch söû phaûi söû duïng nhieàu loaïi taøi lieäu phuïc vuï khaùc nhau, trong ñoù noåi
leân laø saùch giaùo khoa vaø caùc nguoàn taøi lieäu tham khaûo khaùc.
a) Phöông phaùp söû duïng saùch giaùo khoa.
Trong caùc nguoàn taøi lieäu phuïc vuï daïy-hoïc ôû tröôøng phoå thoâng noùi chung,
daïy-hoïc lòch söû noùi rieâng, saùch giaùo khoa (SGK) laø taøi lieäu chính thöùc baét buoäc
trong nhaø tröôøng, laø phaùp leänh cuûa Nhaø nöôùc ñoái vôùi giaùo vieân vaø hoïc sinh, laø caên
cöù haøng ñaàu ñeå kieåm tra chaát löôïng hoïc taäp cuûa hoïc sinh, keå caû vieäc thi vaøo caùc
tröôøng ñaïi hoïc, cao ñaúng... Tuy nhieân SGK cuõng boäc loä nhöõng haïn cheá, baát caäp.
Tröôùc heát, SGK thöôøng laïc haäu hôn so vôùi thöïc tieãn phaùt trieån cuûa khoa hoïc lòch söû,
nhieàu thoâng tin - nhaát laø soá lieäu, SGK chöa kòp caäp nhaät... Vaû laïi ñaëc tröng cuûa hoaït
ñoäng giaùo duïc laø moïi thay ñoåi phaûi tieán haønh töøng böôùc, trong moät chöøng möïc naøo
ñoù - laø noù mang tính “baûo thuû”, chöù khoâng theå thay ñoåi xoaønh xoaïch ñöôïc (vì hoïc
sinh quyeát khoâng phaûi laø “vaät thí nghieäm” cuûa caùc heä thoáng giaùo duïc). Do vaäy, neáu
quaù trung thaønh vôùi SGK, seõ khoù traùnh khoûi nhaøm chaùn cho HS trong khi hoïc, thaäm
chí, coù theå noùi laø giaùo vieân töï haï thaáp uy tín cuûa mình.
Noùi nhö vaäy, khoâng coù nghóa laø giaùo vieân coù quyeàn thoaùt ly SGK, ñöa ra
moät noäi dung baøi giaûng hoaøn toaøn khaùc, môùi laï so vôùi SGK. Baøi giaûng kieåu naøy coù
theå seõ raát haáp daãn, song khoâng theå aùp duïng ñöôïc, bôûi noù phaù vôõ tính thoáng nhaát cuûa
heä thoáng giaùo duïc vaø thöïc teá laø vi phaïm luaät giaùo duïc. Ñoù laø chöa keå tôùi nhieàu haäu
quaû khaùc lieân quan tôùi söï tuøy tieän ñoù. Nhö vaäy, phaûi giaûi quyeát vaán ñeà ñaët ra nhö
theá naøo ? Kinh nghieäm cuûa nhaø giaùo duïc hoïc Xoâ Vieát N.G. Ñai ri laø ñöôïc nhieàu
ngöôøi chaáp nhaän hôn caû. Kinh nghieäm ñoù ñöôïc theå hieän qua sô ñoà sau:
SGK 1 2
BG 2 3
Trong sô ñoà treân ñaây, caùc phaàn 2 laø nhöõng phaàn vöøa coù trong SGK vöøa
coù trong baøi giaûng cuûa giaùo vieân. Phaàn 1 laø phaàn tuy coù trong SGK, nhöng giaùo
vieân khoâng giaûng hay chæ höôùng daãn hoïc sinh töï ñoïc ôû nhaø. Phaàn 3 laø phaàn giaùo

vieân boå sung vaøo, phaàn môùi so vôùi noäi dung cuûa SGK. Sô ñoà naøy vöøa traùnh ñöôïc söï
nhaøm chaùn do ñieäp laïi nguyeân xi SGK, maø cuõng chöa tôùi möùc thoaùt ly hoaøn toaøn
SGK ñeå vi phaïm phaùp luaät.
b) Phöông phaùp söû duïng caùc nguoàn taøi lieäu tham khaûo
Taøi lieäu tham khaûo phuïc vuï quaù trình daïy-hoïc lòch söû raát phong phuù. Ñoù laø
caùc nguoàn söû lieäu goác, laø caùc coâng trình nghieân cöùu cuûa caùc nhaø khoa hoïc, caùc taùc
phaåm kinh ñieån cuûa chuû nghóa Maùc-Leânin, caùc taùc phaåm cuûa Chuû tòch Hoà Chí Minh
vaø caùc vò laõnh ñaïo Ñaûng vaø Nhaø nöôùc, caùc taùc phaåm vaên hoïc-ngheä thuaät... vaø caû
caùc saùng taùc aâm nhaïc, nhaát laø nhöõng ca khuùc gaén vôùi nhöõng söï kieän lòch söû troïng
ñaïi.
c) Vieäc söû duïng caùc nguoàn taøi lieäu vaên hoïc trong giôø hoïc lòch söû.
Vaên hoïc laø söï theå hieän cuoäc soáng thoâng qua ngheä thuaät ngoân töø. Nhieàu taùc
phaåm vaên hoïc - thô cuõng nhö vaên xuoâi, ñaõ phaûn aùnh sinh ñoäng khoâng khí cuûa lòch
söû, tö töôûng tình caûm cuûa nhaân daân tröôùc nhöõng söï kieän lòch söû quan troïng vaø khoâng
coù gì quaù ñaùng neáu nhö xem ñoù cuõng chính laø nhöõng nguoàn söû lieäu vaø ñöông nhieân,
seõ laø sai laàm neáu giaùo vieân lòch söû khoâng chuù yù ñeán nguoàn tö lieäu naøy.
Chaúng haïn, ñeå keát thuùc cuoäc tranh luaän veà nguyeân nhaân nöôùc ta bò maát
nöôùc ôû nöûa sau theá kyû XIX, coù theå daãn ra moät ñoaïn trong baøi dieãn ca Lòch söû nöôùc
ta cuûa Baùc Hoà vieát töø naêm 1941 taïi Paéc Poù:
Nay ta nöôùc maát nhaø tan
Cuõng vì moät luõ vua quan ngu heøn
Ngaøn naêm gaám voùc giang san
Bò vua nhaø Nguyeãn ñem haøng cho Taây
Toäi kia caøng chaát caøng daøy
Söï tình caøng nghó, caøng cay ñaéng loøng.
Trong phaàn lòch söû Vieät Nam, ngöôøi giaùo vieân daïy söû coù khaù nhieàu thuaän
lôïi ñeå khai thaùc caùc taøi lieäu vaên hoïc phuïc vuï baøi giaûng, nhaát laø caùc thi phaåm cuûa
caùc nhaø thô caùch maïng nhö Hoà Chí Minh, Toá Höõu, Cheá Lan Vieân... saùng taùc. Thí
duï, khi ñeà caäp tôùi yù nghóa cuûa caùch maïng thaùng Taùm 1945, giaùo vieân coù theå ñoïc
cho hoïc sinh nghe ñoaïn thô sau:
Vieät Nam ta laïi goïi teân mình
Haïnh phuùc naøo hôn ñöôïc taùi sinh
Maùt daï cha oâng ngìn thuôû tröôùc

Cho ñôøi hai tieáng môùi quang vinh...

Hay luùc baøn veà yù nghóa cuûa chieán thaéng Ñieän Bieân phuû 5/1954, giaùo
vieân coù theå ñoïc leân caùc ñoaïn thô nhö:
Chín naêm laøm moät Ñieän Bieân
Neân vaønh hoa ñoû, neân thieân söû vaøng...
... Ñieän Bieân löøng laãy Vieät Nam ta
Roän tieáng keøn vui khaép moïi nhaø
Môøi baïn gaàn xa ra tuyeán löûa
Môû ñöôøng giaûi phoùng AÙ, Phi, La...
Nhö ñaõ noùi ôû treân, coù khaù nhieàu ca khuùc caùch maïng ñöôïc caùc nhaïc syõ
saùng taùc ngay taïi thôøi ñieåm lòch söû troïng ñaïi cuûa daân toäc, bôûi vaäy noù mang ñaäm daáu
aán vaø hôi thôû cuûa lòch söû maø raát deã ñi vaøo loøng ngöôøi. Chuùng toâi cho raèng, giaùo
vieân lòch söû khoâng neân boû qua nhöõng “tö lieäu” quyù baùu naøy, bôûi hoaøn toaøn coù theå
xem noù nhö laø moät nguoàn söû lieäu ñöôïc vieát baèng ngoân ngöõ cuûa ngheä thuaät aâm nhaïc.
Coøn gì haáp daãn hôn neáu trong giôø hoïc lòch söû veà Coâng xaõ Pari hoïc sinh
ñöôïc nghe baøi haùt Quoác teá ca – baøi ca ñaáu tranh cuûa giai caáp voâ saûn vaø nhaân loaïi
caàn lao treân toaøn theá giôùi, trong baøi veà cuoäc chieán tranh veä quoác vó ñaïi cuûa nhaân
daân Xoâ vieát ñöôïc nghe giôùi thieäu xuaát xöù veà daøn hoûa tieãn ñaát ñoái ñaát vaø baøi haùt
Ca-chiu-sa… Öu theá naøy caøng lôùn hôn trong phaàn lòch söû caän- hieän ñaïi Vieät Nam.
Thí duï, trong baøi Caùch maïng thaùng Taùm 1945 hoïc sinh coù theå ñöôïc nghe laïi caùc ca
khuùc nhö Möôøi chín thaùng Taùm cuûa Xuaân Oanh, Dieät phaùt xít cuûa Nguyeãn Ñình Thi
... nhöõng saùng taùc ñöôïc vieát ngay trong nhöõng ngaøy caû daân toäc suïc soâi xuoáng ñöôøng
vì ñoäc laäp, töï do cuûa soâng nuùi. Seõ raát xuùc ñoäng, neáu trong baøi giaûng veà chieán dòch
Ñieän Bieân phuû maø giaùo vieân cho caùc em nghe caùc baøi haùt nhö Hoø keùo phaùo cuûa
Hoaøng Vaân, Chieán thaéng Ñieän Bieân cuûa Ñoã Nhuaän; hay khi giaûng veà cuoäc khaùng
chieán choáng Myõ cöùu nöôùc laïi coù theâm caùc baøi haùt Giaûi phoùng mieàn Nam, Tieán veà
Saøi Goøn cuûa Löu Höõu Phöôùc, Ñaát nöôùc troïn nieàm vui cuûa Maïnh Haø, Muøa xuaân treân
thaønh phoá Hoà Chí Minh cuûa Xuaân Hoàng... Vaø seõ laø tuyeät hôn, neáu thaày/coâ giaùo laïi
“coù gioïng” ñeå coù theå töï theå hieän nhöõng ca khuùc ñoù.
5. Phöông phaùp thöïc haønh.
Ñoái vôùi boä moân lòch söû ôû tröôøng phoå thoâng, vieäc trieån khai phöông phaùp
thöïc haønh gaëp raát nhieàu khoù khaên hôn so vôùi caùc moân Lyù, Hoùa, Sinh. Tuy nhieân,
cuõng theå aùp duïng moät soá hoaït ñoäng thöïc haønh sau ñaây:
- Cho hoïc sinh veõ caùc baûn ñoà lòch söû caàn thieát hay nhöõng hieän vaät vaên
hoùa tieâu bieåu (troáng ñoàng Ngoïc Luõ, Kim töï thaùp Ai caäp...)... ñeå hoïc sinh naém chaéc
hôn nhöõng dieãn bieán caùc söï kieän quan troïng, naâng cao kyõ naêng “ñoïc” vaû veõ baûn ñoà,

coù nhöõng hieåu bieát theâm veà tri thöùc ñòa lyù (hình soâng, theá nuùi cuûa caùc quoác gia hay
khu vöïc...) cuõng nhö hình daùng, boá cuïc, hoa vaên trang trí cuûa caùc hieän vaät vaên hoùa
ñaëc saéc. Ñeå hoaït ñoäng naøy coù hieäu quaû, giaùo vieân yeâu caàu taát caû caùc hoïc sinh phaûi
töï veõ, tuyeät ñoái khoâng ñöôïc nhôø ngöôøi khaùc veõ giuøm hoaëc chia ra cho caùc toå hoïc
taäp (vì nhö vaäy, ñeå chaïy ñua theo ñieåm seõ chæ coù moät soá em “coù hoa tay” tham gia,
thaäm chí nhôø ngöôøi lôùn veõ hoä)..
- Cho hoïc sinh söu taàm tranh/aûnh, tö lieäu theo nhöõng chuû ñeà nhaát ñònh
(ñöông nhieân laø ngoaïi tröø nhöõng tranh/aûnh ñaõ coù trong saùch giaùo khoa, khoâng coù
maáy taùc duïng ñoái vôùi muïc ñích thöïc haønh).
- Höôùng daãn hoïc sinh tham gia xaây döïng hay hoaøn thieän phoøng tröng
baøy/phoøng truyeàn thoáng cuûa nhaø tröôøng hay cuûa ñòa phöông, tham gia tu boå, goùp
phaàn toân taïo caûnh quan vaø coù yù thöùc baûo veä caùc di tích lòch söû-vaên hoùa ôû ñòa
phöông (neáu coù); söu taàm lòch söû ñòa phöông...
- Daøn döïng caùc tieát muïc vaên ngheä laáy ñeà taøi lòch söû/vaên hoùa, nhaát laø nhöõng
ca khuùc caùch maïng nhö Cuøng nhau ñi hoàng binh, Möôøi Chín thaùng Taùm, Hoø keùo
phaùo, Giaûi phoùng Ñieän Bieân, Giaûi phoùng mieàn Nam, caùc trích ñoaïn saân khaáu ñaëc
saéc, caùc laøn ñieäu daân ca caùc vuøng mieàn... Caàn chuù yù caùc khaâu phuïc trang, ñaïo cuï vaø
phoâng caûnh ñeå taùi taïo laïi khoâng khí lòch söû. Neáu laøm toát, hoaït ñoäng naøy mang tính
“nhaát cöû löôõng tieän”, bôûi nhöõng tieát muïc naøy hoaøn toaøn coù theå tham gia caùc kyø hoäi
dieãn cuûa nhaø tröôøng vöøa ñaùp öùng nhu caàu hoïc taäp, vöøa mang tính ngheä thuaät, vöøa
coù taùc duïng giaùo duïc ñoái vôùi theá heä treû.
- Neáu coù ñieàu kieän, toå chöùc caùc giôø hoïc daõ ngoaïi, caùc cuoäc haønh höông veà
nguoàn nhaân caùc dòp kyû nieäm/caùc ngaøy leã lôùn hay tham quan caùc di tích lòch söû-vaên
hoùa, nhaø baûo taøng, nhaø tröng baøy, nhaø chöùng tích...
- Toå chöùc caùc buoåi giao löu vôùi nhöõng ngöôøi ñaõ tham gia caùc cuoäc khaùng
chieán choáng Phaùp, Myõ, gaëp gôõ caùc nhaân chöùng lòch söû; tieán haønh thaêm vieáng nghóa
trang lieät syõ, thaêm hoûi nhöõng ngöôøi/ gia ñình coù coâng vôùi caùch maïng...
CHÖÔNG IV
TAÏO BIEÅU TÖÔÏNG, HÌNH THAØNH KHAÙI NIEÄM,

NEÂU QUY LUAÄT VAØ BAØI HOÏC LÒCH SÖÛ

Baûn chaát cuûa quaù trình daïy hoïc lòch söû laø hoaït ñoäng nhaän thöùc cuûa hoïc
sinh vaø noù dieãn ra theo quy luaät cuûa nhaän thöùc luaän maùc-xít - Töø tröïc quan sinh
ñoäng ñeán tö duy tröøu töôïng vaø töø tö duy tröøu töôïng ñeán thöïc tieãn - ñoù laø con ñöôøng
bieän chöùng cuûa nhaän thöùc chaân lyù, cuûa nhaän thöùc hieän töôïng khaùch quan. Vaán ñeà laø,
ngöôøi thaày giaùo daïy söû phaûi toå chöùc hoaït ñoäng naøy nhö theá naøo trong quy trình hoaït
ñoäng daïy-hoïc, trong vieäc giuùp hoïc sinh naém baét hieän thöïc cuûa quaù khöù, nhaän thöùc
ñöôïc chaân lyù lòch söû.
I. Taïo bieåu töôïng lòch söû.
Do ñaëc thuø cuûa boä moân lòch söû trong nhaø tröôøng, trong quaù trình nhaän
thöùc lòch söû, ôû giai ñoaïn nhaän thöùc caûm tính, hoïc sinh khoâng theå caûm giaùc, tri giaùc
ñöôïc quaù khöù (chöa noùi tôùi nhöõng gì ñaõ xaåy ra töø haøng traêm hay haøng ngaøn/vaïn
naêm tröôùc, maø ngay nhöõng gì môùi xaåy ra chöøng moät vaøi thaäp kyû trôû laïi ñaây). Ñaây laø
moät khoù, khaên trôû ngaïi lôùn ñoái vôùi vieäc nhaän thöùc lòch söû. Vaø nhö vaäy trong nhaø
tröôøng, vieäc nhaän thöùc lòch söû cuûa hoïc sinh phaûi baét ñaàu töø nhöõng bieåu töôïng lòch
söû. Vaäy bieåu töôïng lòch söû laø gì ?
1. Bieåu töôïng lòch söû laø hình aûnh veà moät khoâng gian lòch söû, dieãn bieán caùc söï kieän,
dieän maïo vaø tính caùch cuûa caùc nhaân vaät, ñaëc tröng noåi troäi caùc yeáu toá vaên hoùa (vaät
theå vaø phi vaät theå)... ñöôïc “ñoïng” laïi trong ñaàu oùc hoïc sinh vôùi nhöõng neùt chung
nhaát, ñieån hình nhaát.
Thí duï, sau khi hoïc xong muïc “Hoaït ñoäng cuûa Nguyeãn Aùi Quoác töø 1919 -
1925” thì caùi ñoïng laïi trong ñaàu oùc hoïc sinh chuû yeáu laø chi tieát Baùc Hoà ñoïc Luaän
cöông cuûa Leânin, laø phaùt bieåu cuûa ngöôøi taïi Ñaïi hoäi Tua (12/1920) cöông quyeát uûng
hoä Quoác teá III vaø tham gia saùng laäp Ñaûng CS Phaùp...; hoaëc sau khi hoïc baøi Chieán
tranh Theá giôùi II, caùi maø caùc em coøn nhôù laø vieäc Hoàng quaân Lieân xoâ ñaåy luøi quaân
Ñöùc tröôùc cöûa ngoõ Maùtxcôva, laø vieäc caùc chieán syõ Xoâ vieát caém côø treân noùc nhaø
Quoác hoäi Ñöùc, laø vieäc ngöôøi Myõ neùm 2 quaû bom nguyeân töû vaøo ñaát Nhaät... Noùi moät
caùch noâm na, bieåu töôïng lòch söû laø nhöõng gì gaây aán töôïng vôùi hoïc sinh maø hoï khoù
queân.
2. Töø ñoù, coù theå ruùt ra vai troø to lôùn cuûa bieåu töôïng lòch söû ñoái vôùi quaù trình nhaän
thöùc lòch söû cuûa hoïc sinh. Tröôùc heát, chính bieåu töôïng lòch söû laø cô sôû, laø “vaät lieäu”
ñeå hình thaønh neân khaùi nieäm lòch söû. Khaùi nieäm lòch söû khoâng phaûi hình thaønh treân
nhöõng “maûnh ñaát khoâ caèn, ngheøo naøn”, voâ vò, maø noù phaûi ñöôïc khaùi quaùt hoùa, ruùt
ra töø nhöõng neùt chung, phoå bieán cuûa caùc hieän töôïng, bieán coá, söï kieän... lòch söû. Do
vaäy, bieåu töôïng lòch söû caøng phong phuù, ña daïng bao nhieâu, thì khaùi nieäm hình
thaønh neân ôû hoïc sinh caøng vöõng chaéc baáy nhieâu. Kinh nghieäm cho thaáy, vieäc hoïc
sinh khoâng hieåu, khoâng nhôù lòch söû, thaäm chí khoâng thích moân hoïc naøy laø do trong

quaù trình daïy hoïc caùc thaày coâ giaùo khoâng chuù troïng tôùi vieäc taïo cho hoïc sinh nhöõng
bieåu töôïng saâu saéc. Hoïc sinh gaàn nhö tieáp thu nhöõng khaùi nieäm lòch söû nhö nhöõng töø
ngöõ roãng tueách, voâ hoàn, voâ caûm hay chung chung, thieáu cuï theå. Maø chaân lyù laø cuï
theå. Nhöõng töôûng nhaän thöùc naøo mang tính lyù luaän laø cao sieâu, laø saâu saéc... song
treân thöïc teá, nhöõng toaø laâu ñaøi khoâng coù neàn moùng ñoù ñaõ ñoå keành heát söùc nhanh
choùng.
Beân caïnh ñoù, bieåu töôïng lòch söû cuõng coù vai troø ñaëc bieät quan troïng ñoùi
vôùi vieäc boài döôõng nhaân caùch, tö töôûng tình caûm cho hoïc sinh. Bôûi bieåu töôïng lòch
söû theå hieän döôùi nhöõng chi tieát sinh ñoäng bao giôø cuõng coù moät söùc haáp daãn ñaëc bieät,
gaây xuùc ñoäng lôùn, taïo neân nhöõng tình caûm yeâu geùt, caêm thuø hay phaãn noä raát lôùn vôùi
hoïc sinh. Chaúng haïn, ñöôïc giôùi thieäu veà kim töï thaùp Ai caäp vôùi nhöõng neùt kyø vó cuûa
noù, vôùi nhöõng bí maät töôûng nhö voâ taän aån taøng trong loøng noù... hoïc sinh seõ coù thaùi
ñoä thaùn phuïc tröôùc moät coâng trình vó ñaïi cuûa nhöõng ngöôøi daân Ai Caäp coå ñaïi. Moät
tình caûm töông töï cuõng xuaát hieän khi hoï tieáp xuùc vaø khaùm phaù ra nhöõng neùt ñoäc
ñaùo trong ngheä thuaät cheá taïo vaø caùc maûng hoa vaên treân troáng ñoàng Ngoïc Luõ. Tình
yeâu laõnh tuï, söï caêm geùt vôùi nhöõng keû gaây toäi aùc cho nhaân daân... moät phaàn quan
troïng ñöôïc taïo neân thoâng bieåu töôïng veà caùc nhaân vaät ñoù.
3. Muoán taïo neân bieåu töôïng lòch söû cho hoïc sinh, ngöôøi thaày giaùo phaûi chuù yù caùc
ñieåm sau: Thöù nhaát laø phaûi döïa treân nhöõng söï kieän, tình tieát... coù thaät vaø cuï theå,
khoâng ñöôïc hö caáu, bòa ñaët, gaùn caùi ôû thôøi ñaïi naøy vaøo thôøi ñaïi khaùc, cuûa nhaân vaät
naøy cho nhaân vaät kia (raâu oâng noï caém caèm baø kia). Thöù hai laø phaûi choïn nhöõng ñaëc
tröng tieâu bieåu, ñieån hình nhaát. Leânin töøng vieát: Ngay ñeán 70 oâng Maùc cuõng khoâng
ñuû bao quaùt toaøn theå nhöõng thay ñoåi trong caùc ngaønh kinh teá Theá giôùi. Chaúng haïn,
chuùng ta khoâng coù thôøi gian ñeå moâ taû ñaày ñuû veà nhöõng coâng cuï ñoà ñaù môùi hay Vaïn
lyù Tröôøng thaønh, moïi tình tieát trong quaù trình chuyeån bieán töø xaõ hoäi nguyeân thuûy
sang xaõ hoäi coù giai caáp maø chæ coù theå döøng laïi ôû nhöõng gì laø ñaëc tröng noåi baät nhaát
(ñoà ñaù môùi laø ñoà ñaù maøi, Vaïn lyù tröôøng thaønh laø moät coâng trình ñoà soä nhaèm ngaên
chaën giaëc Hung noâ daøi treân 5000 km maø ngöôøi ta coù theå quan saùt thaáy töø caùc
chuyeán bay trong vuõ truï, quaù trình chuyeån bieán töø xaõ hoäi nguyeân thuûy sang xaõ hoäi
coù giai caáp gaén lieàn vôùi söï ra ñôøi cuûa coâng cuï lao ñoäng baèng kim loaïi, nhaát laø saét -
ñaõ taïo ra moät khoái löôïng cuûa caûi dö thöøa, töø ñoù daãn tôùi vieäc chieám ñoaït nhöõng saûn
phaåm dö thöøa ñoù vaø hình thaønh neân nhöng boä phaän cö daân coù quyeàn lôïi ñoái nghòch
nhau...)
Ñeå hình thaønh bieåu töôïng saâu saéc, ngöôøi giaùo vieân phaûi söû duïng caùc
phöông phaùp dieãn giaûng, sinh ñoäng haáp daãn (mieâu taû, töôøng thuaät) keát hôïp vôùi ñoà
duøng tröïc quan ñeå minh hoïa, gaây aán töôïng, caûm xuùc maïnh giuùp hoïc sinh nhô kyõ,
nhôù laâu.

Beân caïnh ñoù, giaùo vieân cuõng caàn phaân loaïi bieåu töôïng lòch söû thaønh töøng
nhoùm nhö bieåu töôïng veà thôøi gian lòch söû, veà khoâng gian lòch söû, veà caùc ñaëc tröng
vaên hoùa hay caùc nhaân vaät lòch söû... vaø moãi nhoùm seõ tìm ra moät phöông phaùp taïo
bieåu töôïng thích hôïp. Taïo bieåu töôïng veà thôøi gian lòch söû laø moät coâng vieäc voâ cuøng
quan troïng (vì söï kieän lòch söû bao giôø cuõng gaén vôùi thôøi gian), song cuõng laø moät vaán
ñeà heát söùc phöùc taïp, khoù khaên (neáu khoâng muoán noùi laø khoù nhaát). Hoïc sinh thöôøng
raát ngaïi khi phaûi ghi nhôù söï kieän A, B, C naøo ñoù, thaäm chí hoï thöôøng laãn loän lung
tung. Ngöôøi thaày giaùo phaûi nghó caùch sao cho hoïc sinh phaûi nhôù kyõ, nhôù laâu.
II. Hình thaønh khaùi nieäm
Khaùi nieäm lòch söû laø söï phaûn aùnh khaùi quaùt hoùa quaù trình lòch söû, phaûn aùnh
nhöõng moái lieân heä khaùch quan cuûa caùc hieän töôïng vaø quaù trình lòch söû. Thí duï, töø
nhöõng cuoäc thay ñoåi cheá ñoä xaõ hoäi trong lòch söû daãn tôùi söï xuaát hieän khaùi nieäm
“caùch maïng”. Töø caùch cuoäc caùch maïng tö saûn Anh, Haø Lan, Phaùp, chieán tranh
giaønh ñoäc laäp ôû Baéc Myõ... daãn tôùi khaùi nieäm “caùch maïng tö saûn”. Töông töï, töø söï
ñoåi thay to lôùn sau caùc caùc cuoäc caùch maïng ôû Nga, ôû Trung Quoác, ôû Vieät Nam, Cu
Ba... daãn tôùi söï hình thaønh khaùi nieäm veà “heä thoáng caùc nöôùc xaõ hoäi chuû nghóa” ...
Nhö vaäy, khaùi nieäm laø keát quaû cuûa söï tröø töôïng hoùa, noù giuùp hoïc sinh hieåu
ñöôïc baûn chaát cuûa caùc söï kieän, hieän töôïng lòch söû. Noùi moät caùch khaùc, bieåu töôïng
môùi giuùp cho hoïc sinh bieát lòch söû, khaùi nieäm môùi laøm cho hoï hieåu lòch söû. Veà maët
giaùo duïc, khaùi nieäm giuùp hoïc sinh hình thaønh theá giôùi quan khoa hoïc vaø nhaân sinh
quan caùch maïng.
Khaùi nieäm lòch söû coù nhieàu caáp ñoä khaùc nhau tuøy thuoäc vaøo tính khaùi
quaùt, tröøu töôïng cuûa chuùng. Coù khaùi nieäm raát gaàn vôùi bieåu töôïng (khaùi nieäm sô
ñaúng, chaúng haïn: ñoà ñaù cuõ, ñoà ñaù môùi, saên baét, haùi löôïm, chaên nuoâi, troàng troït,
troáng ñoàng, ñoà goám, buoân baùn...). Coù nhöõng khaùi nieäm mang tính tröøu töôïng töông
ñoái nhö caùch maïng ñaù môùi, thôøi ñaïi ñoàng thau, toå chöùc ñoäc quyeàn...). Coù nhöõng
khaùi nieäm mang tính tröøu töôïng cao nhö cheá ñoä coâng xaõ nguyeân thuûy, cheá ñoä
chieám höõu noâ leä, cheá ñoä phong kieán, chuû nghóa ñeá quoác, ... Thoâng thöôøng, caùc caáp
ñoä cuûa khaùi nieäm mang daùng daáp cuûa lyù thuyeát taäp hôïp. Coù theå hình dung qua sô
ñoà sau:
Khaùi nieäm caáp I Khaùi nieäm caáp II Khaùi nieäm caáp III
- Coâng cuï gheø ñeõo thoâ sô Ñoà ñaù cuõ

(chopper)
- Saên baét Kinh teá chieám ñoaït
- Haùi löôïm
Cheá ñoä coâng xaõ nguyeân
- Coâng cuï ñoà ñaù maøi thuûy
- Söï ra ñôøi cuûa chaên nuoâi,
troàng troït sô khai Caùch maïng ñaù môùi
- Ñoà goám xuaát hieän
- Troáng ñoàng
- Löôõi caøy ñoàng Thôøi ñaïi ñoàng thau Cheá ñoä chieám höõu noâ leä
- Muõi teân ñoàng
- …..
- Cuoác saét Thôøi ñaïi ñoà saét
- Tôø rôùt, Xanh dica, Caùc - Caùc toå chöùc ñoäc quyeàn
ten…..
- Lieân minh giöõa tö baûn - Truøm soû taøi chính (taøi
ngaân haøng vaø tö baûn coâng phieät). Chuû nghóa ñeá quoác
nghieäp - ………
Vieäc hình thaønh khaùi nieäm phaûi traûi qua caùc böôùc cô baûn sau ñaây:
- Böôùc 1: Cung caáp cho hoïc sinh nhöõng thoâng tin ñaày ñuû, chính xaùc veà söï
vaät hieän töôïng
- Böôùc 2: Neâu ñaëc tröng cô baûn nhaát cuûa söï vaät, hieän töôïng
- Böôùc 3: Neâu töø /thuaät ngöõ
- Böôùc 4: Ñònh nghóa khaùi nieäm
- Böôùc 5: Thöïc haønh söû duïng khaùi nieäm
III. Neâu quy luaät vaø baøi hoïc lòch söû.
Vieäc neâu quy luaät vaø baøi hoïc lòch söû laø caùi ñích troïng yeáu, cao nhaát cuûa boä
moân lòch söû ôû tröôøng phoå thoâng. Coâng vieäc naøy thöôøng dieãn ra ôû caùc baøi sô /toång
keát, khi maø hoïc sinh ñaõ tích luõy ñöôïc moät khoái löôïng caùc tri thöùc, bieåu töôïng vaø
khaùi nieäm lòch söû nhaát ñònh.
Neâu quy luaät vaø baøi hoïc lòch söû caàn tuaân thuû nguyeân taéc phaùt huy tính tích
cöïc, chuû ñoäng, trí thoâng minh cuûa hoïc sinh, sao cho ñeå hoï “töï khaùm phaù ra”, chöù
khoâng ñöôïc aùp ñaët moät caùch khieân cöôõng, bôûi ñieàu ñoù seõ laøm cho hoï nhaän thöùc quy

luaät/baøi hoïc lòch söû moät caùch hôøi hôït, laøm giaûm taùc duïng chöùc naêng giaùo duïc vaø
giaùo döôõng. Cuï theå, treân cô sôû nhöõng bieåu töôïng, khaùi nieäm lòch söû ñaõ ñöôïc cung
caáp, giaùo vieân ñaët caâu hoûi ñeå daãn daét hoïc sinh so saùnh ñoái chieáu giöõa caùc söï kieän,
hieän töôïng vaø quaù trình lòch söû, tìm ra moái quan heä baûn chaát/beân trong vaø söï laëp laïi
cuûa caùc söï kieän, hieän töôïng, quaù trình ñoù, töø ñoù hoï “vôõ leõ” ra ñöôïc quy luaät lòch söû.
Chaúng haïn, töø vieäc phaân tích nguyeân nhaân buøng noå cuûa caùch cuoäc caùch maïng tö saûn
ôû caùc quoác gia AÂu- Myõ trong caùc theá kyû XVII – theá kyû XVIII, caùc em seõ thaáy ñöôïc
maâu thuaãn giöõa söï phaùt trieån cuûa löïc löôïng saûn xuaát môùi vaø quan heä saûn suaát cuõ loãi
thôøi, kìm haõm söï phaùt trieån cuûa moät löïc löôïng xaõ hoäi môùi ñang leân. Maâu thuaãn ñoù
theå hieän quy luaät veà tính phuø hôïp taát yeáu giöõa löïc löôïng saûn xuaát vaø quan heä saûn
xuaát. Töông töï, töø vieäc phaân tích nguyeân nhaân thaéng lôïi cuûa caùch maïng thaùng Taùm
1945, cuûa cuoäc khaùng chieán choáng Phaùp vaø can thieäp Myõ 1946-1954, cuûa cuoäc
khaùng chieán choáng Myõ cöùu nöôùc 1954-1975, hoïc sinh seõ thaáy ñöôïc nhaân toá haøng
ñaàu mang tính quyeát ñònh ñoái vôùi moïi thaéng lôïi cuûa caùch maïng Vieät Nam laø ñeàu
baét nguoàn tröôùc heát töø ñöôøng loái chính trò – quaân söï ñuùng ñaén cuûa Ñaûng coäng saûn
Vieät Nam, trong ñoù noåi leân laø söï kheùo leùo keát hôïp giöõa 2 ngoïn côø ñoäc laäp daân toäc
vaø chuû nghóa xaõ hoäi. Nhö vaäy, hoï sinh coù theå töï ruùt ra quy phaùt trieån cuûa caùch maïng
Vieät Nam trong hôn 7 thaäp kyû qua laø ñoäc laäp daân toäc luoân luoân gaén lieàn vôùi chuû
nghóa xaõ hoäi.
Vieäc ruùt ra baøi hoïc lòch söû cuõng coù moät quy trình vaø ñoøi hoûi töông töï nhö
vieäc neâu quy luaät lòch söû. ñieàu caàn löu yù laø baøi hoïc coù theå ruùt ra töø söï thaønh coâng vaø
coù caû nhöõng baøi hoïc ruùt ra töø söï thaát baïi, ñoå vôõ. Coù nhöõng baøi hoïc lôùn ñöôïc toång
keát töø caû moät quaù trình lòch söû daøi laâu, song cuõng coù nhöõng baøi hoïc ñöôïc ruùt ra töø
sau moät soá söï kieän nhaát ñònh; coù nhieàu baøi hoïc ñöôïc ruùt ra töø nguyeân nhaân thaønh
coâng hay thaát baïi cuûa moät bieán coá lòch söû naøo ñoù… Ñieàu caàn ñaëc bieät löu yù laø - duø
baøi hoïc lòch söû ñöôïc ruùt ra ôû thôøi kyø naøo, döôùi daïng naøo vaø möùc ñoä naøo, giaùo vieân
cuõng caàn höôùng daãn ñeå hoïc sinh coù theå thaáy ñöôïc moái lieân heä cuûa noù ñoái vôùi cuoäc
soáng hieän taïi hoâm nay. Coù nhö vaäy baøi hoïc lòch söû môùi coù giaù trò thöïc tieãn, theå hieän
ñöôïc chöùc naêng oân coá tri taân cuûa khoa hoïc lòch söû vaø hoïc sinh môùi thaám thía moät
caùch saâu saéc giaù trò to lôùn cuûa tri thöùc lòch söû.
CHÖÔNG V
THAÁU SUOÁT NGUYEÂN LYÙ GIAÙO DUÏC VAØ CHÖÙC

NAÊNG CUÛA BOÄ MOÂN LÒCH SÖÛ ÔÛ TRÖÔØNG PHOÅ
THOÂNG

I. Thaáu suoát nguyeân lyù giaùo duïc trong daïy hoïc lòch söû ôû tröôøng phoå
thoâng
1. Nguyeân lyù giaùo duïc cuûa Ñaûng

Nghò quyeát Ñaïi hoäi Ñaûng laàn thöù IV neâu roõ “…caûi caùch giaùo duïc phaûi laøm
cho giaùo duïc thaáu suoát hôn nöõa nguyeân lyù hoïc ñi ñoâi vôùi haønh, giaùo duïc keát hôïp lao
ñoäng saûn xuaát, nhaø tröôøng gaén lieàn vôùi xaõ hoäi”. Vì vaäy, nguyeân lyù ñoù quyeát ñònh heä
thoáng giaùo duïc veà noäi dung, phöông phaùp, cô caáu ñeå “laøm cho coâng taùc giaùo duïc
gaén chaët vôùi söï nghieäp xaây döïng CNXH ôû nöôùc ta”
2. Nguyeân lyù giaùo duïc trong noäi dung daïy hoïc lòch söû ôû tröôøng phoå
thoâng
2.1 Hoïc ñi ñoâi vôùi haønh
Hoïc ñi ñoâi vôùi haønh nhaèm thöïc hieän muïc tieâu ñaøo taïo, ñeå xaây döïng moät
caùch toaøn dieän nhaân caùch XHCN cho hoïc sinh, ñoàng thôøi ñaùp öùng quaù trình nhaän
thöùc cuûa con ngöôøi. Trong quaù trình naøy, nhöõng tri thöùc veà ñoái töôïng nghieân cöùu keát
tinh thoâng qua hoaït ñoäng tö duy cuøng vôùi nhöõng hoaït ñoäng thöïc tieãn.
Hoïc taäp laø quaù trình nhaän thöùc, trong ñoù, moät maët phaûi tieáp thu giaù trò vaên
hoaù cuûa loaøi ngöôøi vaø daân toäc, maët khaùc phaûi thoâng qua hoaït ñoäng thöïc tieãn, thoâng
qua haønh ñoäng môùi cuûng coá ñöôïc nhöõng kieán thöùc ñöôïc tieáp thu, phaùt trieån trí tueä
vaø tình caûm cuõng nhö kyõ naêng. Cho neân trong quaù trình hoïc taäp phaûi keát hôïp giöõa
hoïc vôùi haønh.
Ñoái vôùi boä moân lòch söû, ngoaøi nhaän thöùc trí tueä phaûi gaén lieàn vôùi hoaït ñoäng
thöïc tieãn trong daïy hoïc lòch söû – ñoù laø:
+ Söû duïng caùc phöông tieän tröïc quan keå caû phöông tieän kyõ thuaät trong daïy
hoïc lòch söû nhö duøng phöông phaùp döïng maãu (chaúng haïn, neáu coù ñieàu kieän, coù theå
toå chöùc haønh quaân daõ ngoaïi treân moät soá ñòa baøn lòch söû)
+ Vaän duïng kieán thöùc ñaõ hoïc phuïc vuï coâng ích xaõ hoäi. Bieán tri thöùc cuï theå
thaønh nieàm tin vöõng chaéc trong töông lai giuùp cho hoïc sinh hieåu ñöôïc cuoäc soáng
ngaøy nay vaø söï phaùt trieån hôïp quy luaät cuûa xaõ hoäi loaøi ngöôøi, hieåu ñöôïc cô sôû khoa
hoïc, cô sôû thöïc tieãn trong vieäc hoaïch ñònh ñöôøng loái caûi caùch ñoåi môùi cuûa Ñaûng ta
+ Töø nhöõng tri thöùc lòch söû, reøn luyeän phaåm chaát, ñaïo ñöùc, naêng löïc haønh
ñoäng caùch maïng cho hoïc sinh.
Nhö vaäy, hoïc ñi ñoâi vôùi haønh trong daïy hoïc lòch söû vöøa coù tính chaát cuï theå,
vöøa khaùi quaùt, vöøa phaùt huy ñöôïc tình caûm, vöøa reøn luyeän ñöôïc kyõ naêng vaø phöông
phaùp, thoâi thuùc hoïc sinh suy nghó vaø haønh ñoäng.

2.2 Giaùo duïc keát hôïp lao ñoäng saûn xuaát

Ñaây laø moät tö töôûng cô baûn cuûa chuû nghóa Maùc - Leânin ñeå caûi taïo xaõ hoäi cuõ
, con ngöôøi cuõ, xaây döïng xaõ hoäi môùi vaø con ngöôøi môùi.
Ñeå thöïc hieän vieäc keát hôïp naøy phaûi giaûi quyeát hai vaán ñeà: toå chöùc hoaït
ñoäng lao ñoäng saûn xuaát trong nhaø tröôøng vôùi tính giaùo duïc cao vaø naâng cao chaát
löôïng giaùo duïc toaøn dieän cuûa caùc boä moân vaên hoùa – khoa hoïc theo nguyeân taéc giaùo
duïc kyõ thuaät toång hôïp.
- Ñaëc tröng cuûa boä moân lòch söû: khaùc vôùi caùc boä moân khoa hoïc töï nhieân
vaø kyõ thuaät laø khoâng tröïc tieáp giaùo duïc veà kyõ thuaät vaø veà lao ñoäng saûn
xuaát. Nhöng noù coù theå cung caáp cho hoïc sinh nhöõng hieåu bieát nhaát ñònh
veà saûn xuaát, kinh teá, khoa hoïc – kyõ thuaät, veà truyeàn thoáng lao ñoäng caàn
cuø ñaày saùng taïo cuûa daân toäc. Qua ñoù boài döôõng cho hoïc sinh veà maët yù
thöùc, tö töôûng, bieát phaùt huy truyeàn thoáng lao ñoäng caàn cuø vaø ñaáu tranh
anh huøng cuûa daân toäc, lao ñoäng vôùi tinh thaàn töï nguyeän, töï giaùc cao, vôùi
ñaày ñuû nhieät tình, taän tuïy, saün saøng coáng hieán moïi söùc löïc vaø trí tueä cho
söï nghieäp xaây döïng chuû nghóa xaõ hoäi, laø con ngöôøi coù tinh thaàn caùch
maïng tieán coâng, khoâng luøi böôùc tröôùc baát kyø khoù khaên naøo, coi lao ñoäng
laø vinh döï,laø haïnh phuùc. Noù coøn giuùp hoïc sinh bieát quyù troïng vaø baûo veä
cuûa coâng, lao ñoäng moät caùch coù kyû luaät, coù kyû thuaät, coù saùng taïo vaø ñaït
naêng suaát cao.
Söùc maïnh cuûa boä moân lòch söû trong phuïc vuï saûn xuaát laø ôû choã nghieân
cöùu maët xaõ hoäi cuûa saûn xuaát ,nhö cheá taïo coâng cuï saûn xuaát , taêng naêng
suaát lao ñoäng, giuùp hoïc sinh boû taâm lyù taäp quaùn saûn xuaát nhoû, laïc haäu ,
coù yù thöùc tìm toøi saùng taïo trong hoïc taäp cuõng nhö trong lao ñoäng .
- Giaùo duïc lao ñoäng saûn xuaát qua boä moân lòch söû ôû tröôøng phoå thoâng bao
goàm nhieàu maët, phaûi khai thaùc trieät ñeå noäi dung caùc khoaù trình lòch söû
vaø vaän duïng caùc phöông phaùp daïy hoïc lòch söû ,ñeå thoâng qua nhöõng kieán
thöùc lòch söû cuï theå giuùp hoïc sinh nhaän thöùc ñöôïc moät soá quan ñieåm nhö:
+ Vai troø cuûa lao ñoäng trong vieäc saùng taïo xaõ hoäi vaø baûn thaân con
ngöôøi
+ Söï phaùt trieån lao ñoäng saûn xuaát trong lòch söû xaõ hoäi loaøi ngöôøi
+ YÙ nghóa cuûa vieäc taêng naêng suaát lao ñoäng vaø vieäc xaây döïng cô sôû
vaät chaát – kyõ thuaät cho söï thaéng lôïi cuûa moät cheá ñoä xaõ hoäi môùi
+ Vai troø cuûa khoa hoïc kyõ thuaät vaø nhöõng phaùt minh lôùn trong söï
phaùt trieån cuûa xaõ hoäi loaøi ngöôøi
+ Vai troø cuûa nhaân daân lao ñoäng trong vieäc saùng taïo ra moïi giaù trò
vaät chaát vaø tinh thaàn, laøm cho xaõ hoäi toàn taïi vaø phaùt trieån,…

Ví duï: Khoùa trình lòch söû theá giôùi coù theå laøm cho hoïc sinh hieåu roõ söï
phaùt trieån cuûa coâng cuï lao ñoäng vaø cuûa kyõ thuaät qua caùc thôøi ñaïi.
Beân caïnh ñoù, hoïc sinh hieåu roõ caùc quan heä saûn xuaát, vaø söï khaùc nhau
cô baûn giöõa saûn xuaát XHCN vôùi phöông thöùc saûn xuaát TBCN.
Qua vieäc giaùo duïc naøy, hoïc sinh ñöôïc höôùng daãn tröïc tieáp tham gia
lao ñoäng saûn xuaát. Goùp phaàn hình thaønh cho hoïc sinh nhöõng phaåm
chaát caên baûn cuûa con ngöôøi môùi. Ñoù laø tinh thaàn ñaáu tranh ñeå naâng
cao naêng suaát lao ñoäng, hieåu ñöôïc yù nghóa cuûa naêng suaát lao ñoäng laø
ñieàu quan troïng nhaát, chuû yeáu nhaát cho söï thaéng lôïi cuûa cheá ñoä xaõ
hoäi môùi vaø noù coù quan heä maät thieát vôùi vieäc naâng cao möùc soáng cuûa
nhaân daân lao ñoäng.
Toùm laïi, vieäc keát hôïp giaùo duïc vôùi lao ñoäng saûn xuaát trong boä moân lòch söû
nhaèm goùp phaàn hình thaønh cho hoïc sinh höõng phaåm chaát caên baûn cuûa con ngöôøi môùi
(con ngöôøi lao ñoäng) vaø coù yù nghóa ñoái vôùi saûn xuaát. Vì vaäy, noäi dung daïy hoïc boä
moân lòch söû phaûi coù tính chaát giaùo duïc kyõ thuaät toång hôïp vaø söï keát hôïp giaùo duïc vôùi
lao ñoäng saûn xuaát trong boä moân phaûi mang tính sö phaïm.
2.3 Nhaø tröôøng gaén lieàn vôùi xaõ hoäi

Ñaây laø ñieàu kieän ñeå thöïc hieän nhöõng moái quan heä giöõa hoïc vaø haønh, giaùo
duïc vaø lao ñoäng saûn xuaát, vaø cuõng laø keát quaû cuûa vieäc keát hôïp naøy. Vieäc naøy coù taùc
duïng hình thaønh nhaân caùch cuûa hoïc sinh. Bôûi vì, nhaø tröôøng laø moät boä phaän cuûa xaõ
hoäi, hoïc sinh laø coâng daân nhoû maø nhaø tröôøng coù nhieäm vuï chuaån bò cho caùc em ra
ñôøi. Coâng vieäc naøy ñoàng nghóa vôùi xaõ hoäi hoùa con ngöôøi. Moái lieân keát naøy coù taùc
duïng traû con ngöôøi veà vôùi xaõ hoäi vaø phaùt trieån toaøn dieän nhaân caùch cuûa con ngöôøi.
Vieäc gaén lieàn nhaø tröôøng vôùi xaõ hoäi phaûi theå hieän trong muc tieâu ñaøo taïo,
trong noäi dung vaø phöông phaùp daïy hoïc, trong phöông thöùc giaùo duïc. Noù ñoøi hoûi
nhaø tröôøng thaâm nhaäp vaøo cuoäc soáng hoïc taäp vaø phaùt huy taùc duïng cuûa mình ñoái
vôùi xaõ hoäi, maët khaùc xaõ hoäi phaûi taêng cöôøng traùch nhieäm cuûa mình ñoái vôùi nhaø
tröôøng.
Boä moân lòch söû ôû tröôøng phoå thoâng nhaèm ñaït muïc ñích:
- Hình thaønh theá giôùi quan khoa hoïc cho hoïc sinh
- Hình thaønh ñaïo ñöùc Coäng saûn chuû nghóacho hoïc sinh.
- Giuùp hoïc sinh phaùt trieån toaøn dieän caân ñoái, ñaáu tranh choáng tö
töôûng laïc haäu cuûa xaõ hoäi cuû.
- Chuaån bò ñieàu kieän ñeå hoaït ñoäng thöïc tieãn coù hieäu quaû .
- Chuaån bò cho hoïc sinh yù chí khaû naêng baûo veä Toå quoác.

Toùm laïi, daïy hoïc lòch söû ñoøi hoûi quaùn trieät tính toaøn veïn vaø tính saùng taïo cao.
Nguyeân lyù giaùo duïc laø moät chænh theå toaøn veïn, chi phoái noäi dung, phöông phaùp vaø
toå chöùc giaùo duïc; do doù, caàn ñöa nhöõng bieän phaùp thöïc hieän toaøn dieän tinh thaàn, noäi
dung cuûa nguyeân lyù vaøo daïy hoïc lòch söû. Ñeå thöïc hieän ñöôïc nhö vaäy, ñoøi hoûi ngöôøi
giaùo vieân vöøa phaûi naâng cao nhaän thöùc lyù luaän, nhaän thöùc tö töôûng, quan ñieåm, vöøa
phaûi coù bieän phaùp cuï theå, saùng taïo trong coâng taùc daïy hoïc boä moân cuûa mình trong
nhöõng baøi hoïc cuï theå cuõng nhö trong caû khoùa trình lòch söû .
II. Chöùc naêng giaùo duïc cuûa boä moân lòch söû ôû tröôøng trung hoïc phoå
thoâng
1. Moân lòch söû vôùi vieäc giaùo duïc theá heä treû
Ñaûng coäng saûn Vieät Nam, Chuû tòch Hoà Chí Minh ñaëc bòeât quan taâm ñeán
vieäc boài döôõng theá heä caùch maïng cho ñôøi sau. Ñieàu ñoù ñaõ ñöôïc chöùng minh qua
nghò quyeát ñaïi hoäi VII – VIII khi ñaët ra “giaùo duïc laø quoác saùch haøng ñaàu”.
Ñeå ñaøo taïo theá heä treû nhö vaäy, nhaø tröôøng phoå thoâng phaûi chòu traùch nhieäm
quan troïng vaø moân lòch söû goùp moät phaàn tích cöïc.
Trong ñôøi soáng xaõ hoäi, lòch söû coù taùc duïng quan troïng khoâng chæ veà trí tueä
(moät boä phaän chuû yeáu cuûa neàn vaên hoaù chung) maø caû veà tình caûm, tö töôûng. Trong
tröôøng hoïc phoå thoâng, moãi moân hoïc coù möùc ñoä goùp phaàn giaùo duïc tö töôûng tình
caûm khaùc nhau. Moân Ñòa lyù höôùng daãn hoïc sinh hieåu roõ ñaát nöôùc, töï nhieân qua ñoù
taêng loøng yeâu toå quoác, ñaát nöôùc, thieân nhieân vaø moân vaên hoïc thoâng qua nhöõng aùng
vaên thô qua caùc thôøi ñaïi giuùp hoïc sinh yeâu quyù hôn baûn saéc vaên hoaù daân toäc.
Moân Lòch söû coù öu theá hôn trong lónh vöïc naøy bôûi vì con ngöôøi vaø nhöõng söï
kieän lòch söû chaân thöïc coù söï rung caûm raát maïnh meõ ñeán theá heä treû. Nhöõng taám
göông anh huøng hy sinh duõng caûm taùc ñoäng ñeán suy nghó cuûa hoïc sinh veà nhöõng
traùch nhieäm cuûa mình ñoái vôùi ñaát nöôùc. Söï taøn aùc, daõ man,cuûa keû thuø, söï phaûn boäi
cuûa nhöõng keû laøm tay sai baùn nöôùc gaây cho hoïc sinh loøngï caêm thuø saâu saéc. Baèng
caùch xaây döïng laïi caûnh soáng laàm than vaø nhöõng cuoäc tranh kieân cöôøng cuûa nhöõng
ngöôøi bò aùp böùc, nhöõng daân toäc bò thoáng trò qua caùc baøi hoïc lòch söû, hoïc sinh ñöôïc
khôi daäy söï thoâng caûm , ñoàng tình vaø loøng yeâu quyù kính troïng saâu saéc.
Nhö vaäy, qua caùc baøi hoïc lòch söû hoïc sinh ñöôïc giaùo duïc tình caûm yeâu ,gheùt,
caêm thuø, khôi daäy loøng yeâu quyù lao ñoäng, yeâu caùi ñeïp, maøi giuõa oùc thaåm myõ vaø reøn
luyeän caùch öùng xöû ñuùng ñaén trong cuoäc soáng.
Boä moân lòch söû coù taùc duïng giaùo duïc quan troïng veà trí tueä, tö töôûng chính trò
vaø tình caûm ñaïo ñöùc cho hoïc sinh .
Trong quaù trình giaûng daïy boä moân lòch söû, coù hai khuynh höôùng sai laàm caàn
phaûi khaéc phuïc. Thöù nhaát laø coi nheï chöùc naêng giaùo duïc tö töôûng cuûa boä moân , chæ

trình baøy ñuùng söï kieän khaùch quan vaø ñeå hoïc sinh töï tö duy. Thöù hai laø giaûng daïy
lòch söû moät caùch giaùo ñieàu, giaûi thích quaù khöù theo moät ñònh kieán coù saün.
Hoïc lòch söû, töø quaù khöù giuùp cho hoïc sinh nhaän thöùc ñuùng, vaø roõ raøng ñöôøng
loái chính trò cuûa Ñaûng. Ví duï nhö qua quaù trình tìm hieåu lòch söû quaù khöù cuûa xaõ hoäi
loaøi ngöôøi noùi chung (hay lòch söû theá giôùi) vaø lòch söû Vieät Nam, hoïc sinh hieåu ñöôïc
vì sao Ñaûng ta vaãn kieân ñònh ñöôøng loái XHCN. Tuy vaäy, trong vieäc giaûng daïy lòch
söû, giaùo vieân khoâng phaûi tuyeân truyeàn ñöôøng loái coäng saûn chung chung moät caùch
noâng caïn vaø nhöõng khaåu hieäu chung chung saùo roãng maø phaûi baèng nhöõng söï kieän
lòch söû, khaùi nieäm, quy luaät lòch söû ñeå chöùng minh lyù töôûng aáy seõ ñöôïc thöïc hieän vaø
seõ taát thaéng (ví duï nhö CSCN cuoái cuøng seõ taát thaéng).
Qua nhöõng yeâu caàu ñöôïc neâu ra ôû treân, vieäc daïy hoïc lòch söû bao goàm ba yeáu
toá coù quan heä chaët cheõ vôùi nhau:
- Trình baøy ñuùng söï kieän lòch söû (chaân lyù)
- Ruùt ra nhöõng keát luaän khoa hoïc veà söï kieän khaùch quan
- Söû duïng nhöõng söï kieän lòch söû ñeå chöùng minh giaûi thích lyù töôûng
Nhö vaäy, giaùo duïc tình caûm, tö töôûng cho hoïc sinh qua daïy hoïc lòch söû laø
“daïy chöõ neân ngöôøi”. Treân cô sôû cung caáp kieán thöùc thöïc söï khoa hoïc, coù heä thoáng,
hieän ñaïi, cô baûn, phoå thoâng maø giaùo duïc cho hoïc sinh tính töï giaùc, tích cöïc, chuû
ñoäng öùng xöû trong moïi tình huoáng.
2. Noäi dung giaùo duïc tö töôûng tình caûm caùch maïng qua moân Lòch söû ôû
tröôøng phoå thoâng
Moân Lòch söû coù tính ña daïng, phong phuù, coù khaû naêng giaùo duïc nhieàu maët
cho hoïc sinh, trong ñoù coù ba maët chính:
- Xaây döïng nieàm tin vöõng chaéc vaøo lyù töôûng caùch maïng treân cô sôû
cuûa quy luaät phaùt trieån khaùch quan xaõ hoäi
- Giaùo duïc truyeàn thoáng toát ñeïp cuûa daân toäc Vieät Nam qua quaù
trình döïng nöôùc vaø giöõ nöôùc
- Boài döôõng nhöõng phaåm chaát ñaïo ñöùc cuûa giai caáp coâng nhaân vaø
nhaân daân lao ñoäng
2.1 Giaùo duïc nieàm tin, lyù töôûng XHCN

Khaùc vôùi toân giaùo “tin ñeå bieát”, chuùng ta giaùo duïc theá heä treû “bieát ñeå tin”.
Lòch söû giuùp hoïc sinh hieåu, nhaän thöùc ñuùng con ñöôøng maø loaøi ngöôøi vaø daân toäc ñaõ
traûi qua, söï höng thònh suy vong cuûa caùc cheá ñoä xaõ hoäi ñaõ dieãn ra trong lòch söû; vaø
söï thay theá hôïp quy luaät nhö cheá ñoä xaõ hoäi sau cao hôn tieán boä hôn cheá ñoä xaõ hoäi
tröôùc. Treân cô sôû ñoù hình thaønh theá giôùi khaùch quan duy vaät bieän chöùng khoa hoïc.

Vaø cuõng treân cô sôû ñoù giaùo duïc nieàm tin vöõng chaéc ôû söï phaùt trieån cuûa daân toäc
trong xaây döïng ñaát nöôùc.
Vieäc giaùo duïc naøy caàn phaûi traûi qua thôøi gian, vaø phaûi keát hôïp chaët cheõ kieán
thöùc ñöôïc hoïc vôùi thöïc tieãn. Ví duï nhö giaùo duïc loøng tin vaøo thaéng lôïi cuûa chuû
nghóa xaõ hoäi trong khi chuû nghóa xaõ hoäi treân theá giôùi gaëp khuûng hoaûng traàm troïng laø
moät vaán ñeà khoù khaên. Ñeå coù theå laøm ñöôïc nhö vaäy giaùo vieân caàn phaûi duøng thöïc teá
lòch söû caän hieän ñaïi ñeå thaáy ñöôïc nhöõng böôùc thaêng traàm cuûa ñaáu tranh caùch maïng
,lòch söû phaùt trieån theo con ñöôøng ñi leân, song ñoù khoâng phaûi laø con ñöôøng thaúng
thaúng taép, baèng phaúng maø khuùc khuyûu, quanh co, coù luùc ñi leân, döøng laïi, thaäm chí
thuït luøi, song vaãn theo caùi logíc taát yeáu laø phaùt trieån ñi leân. Qua ñoù giuùp sinh vieân
coù thaùi ñoä haønh ñoäng ñuùng trong cuoäc soáng hieän taïi, trong thôøi kyø coù nhieàu nhieàu
chuyeån bieán saâu saéc treân theá giôùi.
2.2 Giaùo duïc truyeàn thoáng daân toäc

Trong söï phaùt trieån cuûa lòch söû, caùc theá heä noái tieáp nhau luoân saùng taïo vaø
keá thöøa nhöõng di saûn quyù baùu cuûa cha oâng. Vieät Nam coù moät beà daøy lòch söû haøng
ngaøn naêm vôùi nhöõng truyeàn thoáng toát ñeïp nhö loøng yeâu nöôùc, yeâu thöông ñoàng baøo,
troïng nhaân nghóa, quyù lao ñoäng, anh huøng, …Do ñoù caàn giaùo duïc theá heä treû truyeàn
thoáng cuûa daân toäc Vieät Nam vaø tinh hoa cuûa nhaân loaïi. Moät öu theá vaø sôû tröôøng cuûa
boä moân lòch söû trong vieäc giaùo duïc theá heä treû laø giaùo duïc tình caûm yeâu nöôùc.
Ñoái vôùi Vieät Nam, töø khi môùi ra ñôøi nhaân daân ta ñaõ thöïc hieän hai nhieäm vuï
döïng nöôùc vaø giöõ nöôùc. Nhöõng traùch nhieäm naøy ñöïoc theå hieän qua loøng yeâu nöôùc
thieát thavaø söï hy sinh cho söï phoàn thònh vaø neàn ñoäc laäp cuûa Toå quoác qua nhöõng söï
kieän cuï theå nhö caûi taïo thieân nhieân (khai khaån ruoäng hoang, ñaép ñeâ laán bieån…),
phaùt trieån noâng nghieäp, caùc ngheà thuû coâng, môû mang thöông nghieäp; vaø baèng caùc
cuoäc ñaáu tranh lieân tuïc, söï anh duõng choáng giaëc ngoaïi xaâm. Nhö vaäy, loøng yeâu
nöôùc laø tình caûm tö töôûng lôùn nhaát cuûa ngöôøi Vieät Nam töø ngaøn xöa, vaø laø tieâu
chuaån cao nhaát ñeå ñaùnh giaù ngöôøi daân ñoái vôùi ñaát nöôùc (ngöôøi coù coâng ñöôïc nhaân
daân toân thôø quyù troïng, coøn keû phaù hoaïi baùn nöôùc bò ngaøn ñôøi nguyeàn ruûa).
ÔÛ moãi thôøi ñaïi, trong caùi chung truyeàn thoáng yeâu nöôùc coù nhöõng neùt rieâng:
- Lòch söû 1000 naêm Baéc thuoäc: loøng yeâu nöôùc theå thieän qua nhöõng
cuoäc ñaáu tranh choáng söï thoáng trò haø khaéc, ñoàng hoùa cuûa phong
kieán Trung Quoác ñeå baûo veä vaên hoùa daân toäc, giaønh ñoäc laäp töï
chuû
- Theá kyû X – giöõa XIX: loøng yeâu nöôùc theå hieän qua coâng cuoäc xaây
döïng vaên hoùa daân toäc, phaùt trieån kinh teá vaø ñaáu tranh choáng
ngoaïi xaâm
- Töø khi Baùc Hoà tìm ñöôøng cöùu nöôùc ñeán khi Ñaûng ra ñôøi cho ñeán
ngaøy nay: truyeàn thoáng yeâu nöôùc coù noäi dung môùi. Yeâu nöôùc gaén
lieàn vôùi yeâu XHCN. Loøng yeâu nöôùc chaân chính keát hôïp vôùi tinh

thaàn quoác teá voâ saûn taïo neân söù maïng caùch maïng to lôùn vaø laø
phaåm chaát ñaïo ñöùc cuûa con ngöôøi Vieät Nam ngaøy nay
Vì vaäy, nhaän thöùc ñuùng nhöõng vaán ñeà treân seõ giuùp hoïc sinh hieåu ñöôïc traùch
nhieäm cuûa theá heä tre laøphaûi giöõ gìn vaø phaùt huy thaønh quaû cuûa daân toäc ñaõ ñaït ñöôïc.
Ñoù laø bieåu hieän cao cuûa loøng yeâu nöôùc.
2.3 Giaùo duïc tinh thaàn thaùi ñoä lao ñoäng ñuùng ñaén
Caàn giuùp hoïc sinh hieåu ñöôïc nhöõng vaán ñeà cô baûn sau:
- Lòch söû phaùt trieån xaõ hoäi loaøi ngöôøi tröôùc heát laø lòch söû cuûa saûn
xuaát, caùc phöông thöùc saûn xuaát keá tieáp nhau moät caùch hôïp quy
luaät.
- Phöông thöùc saûn xuaát giöõ vai troø quan troïng vaø quyeát ñònh trong
ñôøi soáng xaõ hoäi
- Ñaáu tranh giai caáp laø ñoäng löïc phaùt trieån cuûa lòch söû trong caùc xaõ
hoäi coù giai caáp ñoái khaùng
Töø nhöõng vaán ñeà cô baûn naøy, hoïc sinh seõ hieåu ñöôïc yù nghóa cuûa caùc cuoäc
caùch maïng xaõ hoäi, vai troø cuûa nhaø nöôùc, quan heä giöõa thöôïng taàng kinh teá vaø cô sôû,
söï phaùt trieån ñi leân cuûa xaõ hoäi. Beân caïnh ñoù chuùng giuùp hoïc sinh khaéc phuïc ñöôïc söï
hieåu bieát phieán dieän nhö noùi Lòch söû chæ laø lòch söû chính trò, ñaáu tranh giai caáp.
Ngoaøi ra, hoïc sinh hieåu roõ nguoàn goác, quaù trình, xu höôùng phaùt trieån caùc söï kieän
moät caùch khaùch quan, hieåu ñöôïc cô sôû kinh teá laø yeáu toá quyeát ñònh phaùt trieån xaõ
hoäi.
Moân lòch söû cung caáp cho hoïc sinh nhöõng tri thöùc cuï theå veà lao ñoäng vaø vai
troø cuûa lao ñoäng (giuùp con ngöôøi thoaùt thoaùt khoûi theá giôùi ñoäng vaät, hình thaønh xaõ
hoäi vaø phaùt trieån xaõ hoäi). Qua ñoù giaùo duïc hoïc sinh bieát quyù troïng lao ñoäng, kính
yeâu nhaân daân lao ñoäng, höùng thuù s ay meâ saùng cheá, phaùt minh, taêng naêng suaát lao
ñoäng, giöõ gìn vaø phaùt trieån thaønh quaû cuûa lao ñoäng. Cuõng töø ñaây hình thaønh quan
nieäm duy vaät lòch söû, hieåu khoa hoïc vaø choáng meâ tín dò ñoan.
Moät sai laàm trong daïy hoïc lòch söû laø giaùo vieân chöa chuù yù ñeán truyeàn thoáng
lao ñoäng cuûa daân toäc ta do coù quan nieäm laø Vieät Nam khoâng coù truyeàn thoáng lao
ñoäng kyõ thuaät. Nhöng thaät ra nhöõng truyeàn thoáng ñoù theå hieän khi nhaân daân saûn xuaát
khaéc phuïc nhöõng ñieàu kieän khaéc nghieät cuûa thieân nhieân, khoâng ngöøng tìm toøi caûi
tieán coâng cuï saûn xuaát vaø tích luõy kinh nghieäm. Baèng nhöõng daãn chöùng nhö vaäy, hoïc
sinh khoâng chæ hieåu truyeàn thoáng ñaáu tranh caùch maïng maø coøn töï haøo caùc ngheà
truyeàn thoáng vaø ñôøi soáng vaên hoùa cuûa ñòa phöông. Töø ñoù hình thaønh traùch nhieäm
giöõ gìn vaø phaùt huy nhöõng baûn saéc toát ñeïp cuûa daân toäc. Maët khaùc, vieäc giaùo duïc
naøy goùp phaàn boài döôõng quan ñieåm tinh thaàn, thaùi ñoä ñuùng ñaén ñoái vôùi lao ñoäng,
xaây döïng tính caàn kieäm, toân troïng vaø baûo veä cuûa coâng, say meâ khoa hoïc kyõ thuaät,
saùng taïo phöông phaùp lao ñoäng ñeå ñaït naêng suaát cao.

2.4 Giaùo duïc loøng kính yeâu ñoái vôùi quaàn chuùng nhaân daân, bieát ôn toå tieân,
caùc anh huøng, nhöõng ngöôøi coù coâng vôùi Toå quoác
Qua caùc baøi hoïc lòch söû, hoïc sinh hieåu roõ vai troø cuûa quaàn chuùng nhaân daân
trong lao ñoäng saûn xuaát nhö cheá taïo, caûi tieán coâng cuï lao ñoäng , phaùt trieån KHKT,
vaên hoïc ngheä thuaät…, cuõng nhö trong ñaáu tranh caùch maïng, ñôøi soáng chính trò xaõ
hoäi (ñaáu tranh choáng giai caáp boùc loät, baûo veä Toå quoác, quaûn lyù xaây döïng nhaø nöôùc
cuûa mình). Töø ñoù, xaây döïng cho hoïc sinh loøng kính yeâu nhaân daân lao ñoäng , choáng
quan ñieåm thaùi ñoä coi thöôøng quaàn chuùng, vaø nhaän thöùc ñöôïc quan ñieåm “laáy daân
laøm goác” cuûa Ñaûng.
Chuû nghóa Maùc – Lenin ñaõ chæ ra, moät maët khaúng ñònh vai troø quyeát ñònh
cuûa quaàn chuùng nhaân daân trong lòch söû, maët khaùc khoâng phuû nhaän vai troø vaø taùc
duïng cuûa caù nhaân laõnh tuï.
Khi höôùng daãn hoïc sinh tìm hieåu nhaân vaät lòch söû caàn löu yù:
- Ñaët nhaân vaät trong boái caûnh lòch söû nhaát ñònh
- Ñaët trong moái quan heä giai caáp moät khi giai caáp ñang tieán boä
- Caù nhaân coù taùc duïng thuùc ñaåy phaùt trieån lòch söû. Vai troø cuûa hoï
xeùt cho cuøng ñaët trong nhaân daân, ñoäi nguõ caùn boä, toå chöùc vaø hieäu
quaû cuûa nhaø nöôùc (thôøi ñaïi ngaøy nay)
Löu yù raèng, treân cô sôû khai thaùc noäi dung caùc söï kieän lòch söû, caàn tieán haønh
giaùo duïc tö töôûng tình caûm moät caùch töï nhieân coù hieäu quaû, khoâng neân aùp ñaët cöôøng
ñieäu hoùa.
Baèng nhöõng noäi dung treân, hoïc sinh ñöôïc giaùo duïc loøng bieát ôn, toân troïng
nhöõng coâng lao, ñoùng goùp cuûa toå tieân trong quaù trình giöõ nöôùc, trong lao ñoäng saûn
xuaát, trong KHKT, vaên hoïc ngheä thuaät. Töø ñoù coù thaùi ñoä naâng niu gìn giöõ vaø phaùt
huy trong cuoäc soáng ngaøy nay.
Ngoaøi ra, moân lòch söû coù khaû naêng giaùo duïc nhieàu khía caïnh khaùc cuûa ñaïo
ñöùc, phaåm chaát, tö töôûng chính trò, giaùo duïc chuû nghóa anh huøng caùch maïng, nieàm
tin vaøo lyù töôûng caùch maïng, chuû nghóa Maùc – Leânin, Ñaûng coäng saûn, tö töôûng nhaân
ñaïo, loøng vò tha, vaø tình caûm höõu nghò.
3. Nhöõng nguyeân taéc vaø bieän phaùp giaùo duïc hoïc sinh trong daïy hoïc
lòch söû
3.1 Nguyeân taéc
1. Phaûi ñaùp öùng yeâu caàu nguyeän voïng chính ñaùng mong muoán muoán
vöôn leân cuûa ñoái töôïng
2. Phaûi toân troïng ñoái töôïng traùnh duøng meänh leänhm aùp ñaët cöôõng
böùc
3. Phaûi keát hôïp giaùo duïc lyù trí vôùi tình caûm
4. Giaùo duïc tö töôûng tình caûm phaûi keát hôïp vôùi hoaït ñoäng thöïc tieãn

5. Ngöôøi giaùo duïc phaûi laøm göông cho ngöôøu ñöôïc giaùo duïc
6. Chuù yù xaây döïng lyù töôûng nieàm tin, hình thaønh nghóa vuï coâng daân
cho hoïc sinh
3.2 Bieän phaùp

1. Khai thaùc trieät ñeå noäi dung caùc khoaù trình lòch söû theo ñuùng
phöông phaùp boä moân
2. Gaén lieàn hoïc taäp caùc khoaù trình lòch söû vôùi coâng taùc thöïc haønh boä
moân ñeå tieán haønh vieäc giaùo duïc tö töôûng cho hoïc sinh
3. Giaùo duïc tö töôûng tình caûm cho hoïc sinh qua daïy hoïc lòch söû ñoøi
hoûi söï phoái hôïp giöõa giöõa caùc moân hoïc vôùi toaøn boä hoaït ñoäng
giaùo duïc cuûa nhaø tröôøng phoå thoâng
4. Ngöôøi giaùo vieân phaûi laøm göông, nhaäp thaân vôùi quaù khöù, coù laäp
tröôøng kieân ñònh, nhieät tình caùch maïng

CHÖÔNG VI
PHAÙT TRIEÅN NAÊNG LÖÏC NHAÄN THÖÙC VAØ HAØNH ÑOÄNG

THÖÏC TIEÃN CHO HOÏC SINH TRONG HOÏC TAÄP
ÔÛ TRÖÔØNG PHOÅ THOÂNG TRUNG HOÏC
I. Boä moân lòch söû vôùi vieäc phaùt trieån hoïc sinh
Ñaûng Coäng Saûn Vieät Nam, qua nghò quyeát caùc ñaïi hoäi ñaïi bieåu toaøn quoác vaø
caùc hoäi nghò Ban chaáp haønh Trung öông xaùc ñònh nhieäm vuï cuûa giaùo duïc laø phaùt
trieån theá heä treû moät caùch toaøn dieän: Nhaø tröôøng ñaøo taïo theá heä treû theo höôùng toaøn
dieän vaø coù naêng löïc chuyeân moân saâu, coù yù thöùc vaø khaû naêng töï taïo vieäc laøm trong
neàn kinh teá haøng hoùa nhieàu thaønh phaàn, vaø boä moân lòch söû coù theå goùp phaàn vaøo
nhieäm vuï neâu treân.
Trong quaù trình tieán hoùa, con ngöôøi ngaøy caøng coù nhu caàu nhaän thöùc chaân lí khaùch
quan. Nhö vaäy, töø nhöõng quan nieäm ñôn giaûn ngaây thô, ñaày maøu saéc huyeàn thoaïi, coù
nhieàu sai leäch, ñeán nhaän thöùc khoa hoïc veà lòch söû, con ngöôøi ñaõ tieán moät böôùc daøi
trong vieäc tìm hieåu baûn thaân mình, xaõ hoäi loaøi ngöôøi.
Nhaän thöùc lòch söû ñuùng ñaén laø moät yeáu toá khaùch quan ñeå haønh ñoäng ñuùng, coù hieäu
quaû trong hieän taïi, nhö F. Enghen noùi “Lòch söû baét ñaàu töø ñaâu thì quaù trìng tö duy
baét ñaàu töø ñaáy”. Caùc nhaø söû hoïc coå ñaïi khaúng ñònh “lòch söû laø boù ñuoác soi ñöôøng ñi
ñeán töông lai”. Trong ñaáu tranh caùch maïng, caùc laõnh tuï cuûa giai caáp voâ saûn coi
troïng vieäc nghieân cöùu quaù khöù, lòch söû laø moät trong nhöõng vuõ khí ñaáu tranh saéc beùn
coù hieäu quaû.
Nhö vaäy, trong vieäc nhaän thöùc lòch söû, khoâng chæ bieát maø phaûi hieåu deå ruùt ra baøi hoïc
kinh nghieäm cho hoaït ñoäng thöïc tieãn. Vì vaäy, khi hoïc lòch söû, hoïc sinh khoâng chæ
döøng laïi ôû ghi nhôù söï kieän, maø ñieàu quan troïng laø treân cô sôû naém vöõng kieán thöùc cô
baûn cuûa chöông trình, saùch giaùo khoa, hieåu ñöôïc baûn chaát söï kieän, quaù trình lòch söû,
ruùt ra quy luaät, baøi hoïc, kinh nghieäm cuûa quaù khöù ñoái vôùi hieän taïi.
Vieäc phaùt trieån nhaän thöùc trong hoïc taäp lòch söû bao goàm nhieàu maët. ÔÛ ñaây, chuùng ta
seõ taäp trung vaøo vieäc phaùt trieån tö duy, töùc laø laøm sao cho hoïc sinh hoïc taäp thoâng
minh, traùnh vieäc nhoài soï, giaùo ñieàu ñeå hieåu ñuùng baûn chaát söï kieän vaø quaù trình lòch
söû.
II. Phaùt trieån tö duy hoïc sinh trong hoïc taäp lòch söû
1. Ñaëc ñieåm cuûa tö duy lòch söû
Ngoaøi nhöõng tính chaát cuûa tö duy noùi chung, tö duy lòch söû coù nhöõng ñaëc tröng :

+ Bieát mieâu taûkhoâi phuïc nhöõng söï kieän lòch söû quaù khöù vôùi moät soá taøi lieäu
cô baûn , ñöôïc löïa choïn
+ Neâu ñöôïc nhöõng nguyeân nhaân xuaát hieän, phaùt sinh cuûa baát cöù söï kieän naøo
+ Xaùc ñònh ñöôï ñieàu kieän, hoaøn caûnh, nhöõng moái lieân heä cuûa caùc söï kieän
+ Nhaän bieát tính chaát, yù nghóa baøi hoïc kinh nghieäm cuûa söï kieän, nhaát laø
nhöõng söï kieän lôùn quan troïng
+ Laøm saùng toû nhöõng bieåu hieän ña daïng cuûa caùc quy luaät lòch söû
+ Xaùc ñònh ñoäng cô hoaït ñoäng cuûa nhöõng taàng lôùp, taäp ñoaøn hay caù nhaân
lòch söû
+ Bieát lieân heä, so saùnh, ñoái chieáu taøi lieäu lòch söû vôùi ñôøi soáng hieän nay vaø
ruùt ra baøi hoïc kinh nghieäm
Nhö vaäy, tö duy lòch söû laø hoaït ñoäng trí tueä cuûa hoïc sinh nhaèm nhaän thöùc
ñuùng quaù khöù, hieåu roõ hieän taïi vaø döï ñoaùn söï phaùt trieån hôïp quy luaät cuûa töông lai.
Tö duy lòch söû khoâng chæ theå hieän ôû quan nieäm duy vaät veà lòch söû maø caû phöông
phaùp hoïc taäp khoa hoïc ñeå nhaän thöùc lòch söû.
2. Noäi dung caùc vaán ñeà phaùt trieån tö duy hoïc sinh trong hoïc taäp lòch
söû ôû tröôøng phoå thoâng
2.1 Quan ñieåm lòch söû
Ñeå hình thaønh quan ñieåm lòch söû, khi daïy hoïc lòch söû hoïc sinh caàn naém caùc
giai ñoaïn, caùc thôøi kyø lòch söû cuï theå cuûa söï phaùt trieån chung cuûa xaõ hoäi loaøi ngöôøi.
Thôøi kyø lòch söû naøy khaùc thôøi kyø lòch söû khaùc ôû nhöõng ñieåm raát cuï theå veà coâng cuï
lao ñoäng, trình ñoä saûn xuaát, cheá ñoä chính trò, toå chöùc nhaø nöôùc, tö töôûng ñaïo ñöùc
cho neân caàn dieãn ñaït nhöõng kieán thöùc cuï theå ñeå hoïc sinh naém vöõng, khoâng dieãn ñaït
chung chung. Vaø caàn laøm cho hoïc sinh thaáy roõ tính keá thöøa trong phaùt trieån (trong
loøng cheá ñoä cuõ ñaõ hình thaønh nhöõng maàm moáng cuûa cheá ñoä môùi, cheá ñoä môùi tieáp
tuïc, tieáp nhaän nhöõng tinh hoa cuûa cheá ñoä tröôùc). Töø ñoù, laøm cho hoïc sinh thaáy ñöôïc
söï thoáng nhaát, tính chaát tieán boä, söï phaùt trieån ñi leân, hôïp quy luaät, söï ña daïng, ñaày
maâu thuaãn cuûa lòch söû.
2.2 Chaân lyù bao giôø cuõng cuï theå

Höôùng daãn hoïc sinh naém vöõng kieán söï kieän cuï theå, hình thaønh cho hoïc sinh
nguyeân lyù khoa hoïc veà “chaân lyù bao giôø cuõng cuï theå”, traùnh vieäc “hieän ñaïi hoùa”
lòch söû, vieäc gaén eùp moät caùch chuû quan, phieán dieän cho lòch söû nhöõng ñieàu khoâng
theå coù ñöôïc. Hieåu roõ söï kieän cuï theå môùi coù theå ñaùnh giaù ñuùng moät söï kieän, cheá ñoä
xaõ hoäi trong quaù trình phaùt trieån cuûa noù.
Giuùp hoïc sinh naém vöõng moät caùch khoa hoïc nhöõng söï kieän quaù khöù, traùnh
xuyeân taïc, boùp meùo lòch söû, goùp phaàn vaøo söï phaùt trieån tö duy lòch söû cuûa caùc em.

2.3 Söï phaùt trieån cuûa moïi söï vaät, hieän töôïng ñeàu thoâng qua söï thoáng nhaát
vaø ñaáu tranh caùc maët ñoái laäp
Qua khoùa trình lòch sö,û giaùo vieân höôùng daãn hoïc sinh thaáy roõ söï thoáng nhaát
cuûa quaù trình phaùt trieån xaõ hoäi, hôïp quy luaät, ñaày maâu thuaãn vaø ña daïng, giuùp hoïc
sinh hieåu nguoàn goác vaø nguyeân nhaân phaùt sinh, buøng noå cuûa caùc söï kieän hieän töôïng
lòch söû, nhaát laø nhöõng söï kieän lôùn nhö caùc cuoäc caùch maïng, chieán tranh thoâng qua
phaân tích caùc maâu thuaãn xaõ hoäi moät caùch cuï theå. Töø ñoù daãn daét hoïc sinh ñi ñeán keát
luaän raèng: thoâng qua ñaáu tranh giöõa caùc maët ñoái laäp, caùc maâu thuaãn trong xaõ hoäi
maø lòch söû loaøi ngöôøi luoân luoân thay ñoåi, phaùt trieån theo höôùng ñi leân, söï phaùt trieån
naøy qua caùc giai ñoaïn khaùc nhau. Vieäc vaän duïng quy luaät veà thoáng nhaát vaø ñaáu
tranh giöõa caùc maët ñoái laäp laø vaán ñeà quan troïng caàn thieát ñeå hieåu ñuùng lòch söû, phaùt
trieån cho hoïc sinh tö duy bieän chöùng trong hoïc taäp.
2.4 Neâu moái lieân heä nhaân quaû, söï phuï thuoäc laãn nhau giöõa caùc söï kieän lòch
söû
Lòch söû phaùt trieån lieân tuïc khoâng giaùn ñoaïn qua caùc thôøi kyø khaùc nhau, moãi
thôøi kyø coù nhöõng quy luaät rieâng mang tính ñaëc thuø, Song giöõa caùc hieän töôïng lòch söû
trong moät nöôùc, giöõa daân toäc vaø theá giôùi bao giôø cuõng coù moái lieân heä nhaân quaû vaø
phuï thuoäc laãn nhau. Giaùo vieân phaûi giuùp hoïc sinh nhaän thöùc ñöôïc tính bieän chöùng
cuûa caùc quaù trình lòch söû.
Ví duï, treân cô sôû taøi lieäu lòch söû cuï theå hoïc sinh hieåu ñöôïc söï caûi tieán coâng
cuï lao ñoäng töø ñoà ñaù ñeán kimloaïi laøm cho naêng suaát lao ñoäng taêng leân, cuûa caûi dö
thöøa daãn ñeán phaân hoùa xaõ hoäi xuaát hieän giai caáp boùc loät vaø giai caáp bò boùc loät. Söï
baát coâng do aùp böùc boùc loït laø nguyeân nhaân cuûa caùc cuoäc ñaáu tranh giai caáp.
Söï phaân bieät trình ñoä hoïc sinh ôû caùc caáp khaùc nhau veà moät vaán ñeà lòch söû
cuûa chöông trình khoâng phaûi ôû choã chi tieát cuûa söï kieän cuï theå, khoái löôïng taøi lieäu
ñöôïc cung caáp maø chuû yeáu laø ôû trình ñoä nhaän thöùc saâu saéc hôn baûn chaát cuûa hieän
töôïng.
2.5 Töø vieäc phaân tích nhöõng moái lieân heä ñôn giaûn ñeán phaân tích nhöõng
moái lieân heä phöùc taïp hôn
Ví duï töø choã phaân tích nhöõng moái quan heä cuûa caùc giai caáp ñoái khaùng veà
maët kinh teá daãn ñeán ñoái khaùng veà maët xaõ hoäi ñeán ñaáu tran giai caáp neâu leân tính
chaát cuûa moái lieân heä aáy vaø taùc ñoäng qua laïi giöõa caùc moái lieân heä.
Noäi dung cô baûn trong tö duy lòch söû cuûa hoïc sinh laø phaûi naém vöõng caùc söï
kieän lòch söû ñang hoïc, thoâng qua söï vaän ñoäng cuûa lòch söû maø phaân tích ruùt ra baûn
chaát cuûa noù chöù khoâng chæ nhìn thaáy voû beà ngoaøi. Ví duï, khoâng nhaàm laãn hieän

töôïng vaø baûn cuaát cuûa moät cheá ñoä chính trò. Phaân bieät moät cuoäc caùch maïng thaät söï
chaân chính cuûa nhaân daân vôùi cuoäc ñaûo chính tranh giaønh quyeàn löïc tron moäi boä giai
caáp thoáng trò.
Toùm laïi, phaùt trieån tö duy cho hoïc sinh qua daïy hoïc lòch söû laø khoâng phaûi chæ
ñeå bieát ghi nhôù quaù khöù maø hoïc sinh phaûi vaän duïng nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc moät
caùch thoâng minh tích cöïc saùng taïo. Treân cô sôû bieát ñuùng quaù khöù ñeå hieåu saâu saéc
hieän taïivaø nhaän bieát ñöôïc khuynh höôùng phaùt trieån taát yeáu cuûa töông lai
III. Nguyeân taéc vaø con ñöôøng phaùt trieån tö duy cuûa hoïc sinh trong
daïy hoïc lòch söû
1. Khai thaùc noäi dung khoùa trình lòch söû ôû tröôøng phoå thoâng
Tieáp nhaän kieán thöùc coù löïa choïn, coù suy nghó, bieát ghi nhôù nhöõng thoâng tin
caàn thieát.
Döïa vaøo nhöõng söï kieän cô baûn ñeå khoâi phuïc laïi böùc tranh quaù khöù. Coâng
vieäc naøy trôû thaønh kyõ naêng thoùi quen trong hoïc taäp. Phaûi bieát phaân tích, suy nghó veà
caùc söï kieän ñeå laøm cô sôû cho vieäc phaùt trieån tö duy.
2. Taïo tình huoáng coù vaán ñeà vaø caùch giaûi quyeát caùc vaán ñeà
Giaùo vieân luoân luoân chuù troïng gôïi yù cho hoïc sinh ñaët vaán ñeà ñeå tìm hieåu
khoâng döøng laïi ôû vieäc thuï ñoäng tieáp thu ñeå hoïc taäp thoâng minh chuû ñoäng. Phaûi
nhaèm vaøo baûn chaát nhöõng ñieàu quan troïng ñeå hieåu söï kieän chöù khoâng phaûi laø nhöõng
chi tieát vuïn vaët hình thöùc beân ngoaøi. Ñoù laø caùch daïy hoïc neâu vaán ñeà,khaùc haún ñoái
laäp caùch giaûng daïy nhoài nheùt, hoïc sinh chæ bieát nghe, ghi vaø nhôù maø löôøi suy nghó.
Daïy hoïc neâu vaán ñeà seõ phaùt huy tính tích cöïc töï nhaän thöùc cuûa hoïc sinh, phaùt huy
naêng löïc ñoäc laäp hoïc taäp, phaùt trieån trí thoâng minh oùc saùng taïo cuûa caùc em.
3. Trình baøy thoâng tin söï kieän trong phaùt trieån tö duy hoïc sinh trong
hoïc lòch söû
Hoïc lòch söû döïa treân nhöõng söï kieän cô baûn chính xaùc, nhöng khi trình baøy
khoâng laëp laïi saùch giaùo khoa moät caùch khoâ khan maø phaûi söû duïng caùc phöông tieän
tröïc quan, caùc loaïi taøi lieäu thaønh vaên, söû duïng caùc thao taùc logíc nhö so saùnh ñeå tìm
söï khaùc bieät vaø gioáng nhau veà baûn chaát cuûa caùc söï kieän, phaân tích toång hôïp giuùp
hoïc sinh khaùi quaùt hoaù caùc söï kieän, baèng caùch tìm hieåu saâu töøng boä phaän, töøng maët
roài neâu leân moái lieân heä giöõa caùc yeáu toá caáu thaønh söï kieän
Toùm laïi, vieäc phaùt trieån naêng löc tö duy vaø khaû naêng haønh ñoäng cuûa hoïc
sinh laø yeâu caàu quan troïng ñoái vôùi vieäc giaùo duïc theá heä treû. Boä moân lòch söû vôùi noäi

dung, ñaëc tröng vaø chöùc naêng cuûa mình coù theå ñoùng goùp vaøo vieäc hoaøn thaønh
nhieäm vuï naøy cho vieäc ñaøo taïo hoïc sinh.
Ñaây laø coâng vieäc lao ñoäng saùng taïo cuûa giaùo vieân lòch söû, ñoøi hoûi söï phaùt
trieån naêng löïc tö duy vaø haønh ñoäng cuûa mình tröôùc khi giaùo duïc hoïc sinh.

CHÖÔNG VII
BAØI HOÏC LÒCH SÖÛ ÔÛ TRÖÔØNG PHOÅ THOÂNG
I. Quan nieäm veà baøi hoïc lòch söû

1. Quan nieäm
Baøi hoïc laø moät khaâu trong quùa trình daïy hoïc, thöïc hieän moät phaàn chöông trình
cuûasaùch giaùo khoa, goùp phaàn töøng böôùc hoaøn thaønh muïc tieâu moân hoïc, caáp hoïc,
khoùa trình, laø ñieàu taát yeáu baét buoäc trong daïy hoïc ôû phoåà thoâng.
Hoaït ñoäng giaûng daïy cuûa giaùo vieân khi tieán haønh baøi hoïc lòch söû tröôùc heát laø
cung caáp tri thöùc vaø qua ñoù höôùng daãn hoïc sinh nhaän thöùc ñuùng baûn chaát cuûa lòch
söû, coù thaùi ñoä, tình caûm ñuùng vôùi caùc söï kieän lòch söû, phaùt huy tính naêng ñoäng, tích
cöïc nhaän thöùc cuûa hoïc sinh tìm toøi kieán thöùc, ruùt ra keát luaän …
Reøn luyeän naêng löïc thöïc haønh :vaän duïng kieán thöùc ñaõ hoïc ñeå tieáp thu kieán
thöùc môùi, lieân heä baøi hoïc qua thöïc teá ñôøi soáng.
Hieäu quả cuûa baøi hoïc phuï thuoäc phaàn lôùn vaøo coâng vieäc cuûa giaùo vieân:
chuaån bò baøi hoïc (giaùo aùn, ñoà duøng tröïc quan, taøi lieäu tham khaûo …), toå chöùc ñieàu
khieån giôø hoïc, coøn hoïc sinh lónh hoäi baøi hoïc (coù tinh thaàn kyû luaät, höùng thuù hoïc
taäp). Ngoaøi ra coøn phuï thuoäc ñieàu kieän khaùch quan nhö khoâng khí cuûa nhaø tröôøng,
xaõ hoäi, ñieàu kieän hoïc taäp (lôùp hoïc, phöông tieän, tröïc quan).
2. Caáu truùc cuûa baøi hoïc lòch söû

Moãi baøi hoïc lòch söû ngoaøi moät soá ñieåm chung coøn coù caáu truùc rieâng phuï thuoäc vaøo
noäi dung, nhieäm vuï muïc ñích vaø loaïi hình cuûa noù. Thoâng thöôøng moãi baøi hoïc lòch
söû coù 4 böôùc truyeàn thoáng: kieåm tra baøi cuõ, daãn daét baøi môùi, trình baøy baøi môùi, cuûng
coá kieán thöùc vaø ra baøi taäp veà nhaø. Theá nhöng trong thöïc teá giaûng daïy, nhöõng giaùo
vieân coù kinh nghieäm, nhöõng nhaø giaùo duïc ñi saâu vaøo nghieân cöùu hieäu quaû baøi hoïc
ñaõ khaúng ñònh: caáu truùc cuûa baøi hoïc coù theå vaø caàn phaûi ña daïng, phaûi vaän duïng
saùng taïo caùc quy luaät daïy hoïc vaøo ñieàu kieän cuï theå cuûa töøng lôùp ,nhaèm goùp phaàn
hoaøn thaønh toát keá hoaïch sö phaïm cuûa giaùo vieân, theå hieän söï linh hoaït saùng taïo,
traùnh coâng thöùc raäp khuoân khi soaïn baøi, caûi tieán naâng cao noäi dung, phöông phaùp
daïy hoïc.
Ví duï, coù theå thay ñoåi trình töï caùc böôùc leân lôùp, kieåm tra baøi cũ keát hôïp khi giaûng
baøi môùi – coù theå cuûng coá ngay kieán thöùc baøi cuõ ñeå tieáp thu kieán thöùc tieáp theo.
Thoâng thöôøng moät baøi hoïc lòch söû goàm coù caùc yeáu toá sau :
+ Xaùc ñònh muïc ñích yeâu caàu baøi hoïc
+ Trình baøy baøi môùi (phaàn chuû yeáu)

+ Tieáp nhaän kieán thöùc cuûa hoïc sinh .

+ Kieåm tra kieán thöùc cuûa hoïc sinh
+ Cuûng coá keát quûa hoïc taäp
Trình töï saép xeáp caùc yeáu toá ñoù tuøy theo noäi dung baøi hoïc, ñieàu kieän cuï thể,
söï saùng taïo cuûa giaùo vieân,nhieäm vuï giaùo duïc vaø muïc ñích cuûa moãi baøi cuï theå.
3. Nhöõng yeâu caàu ñoái vôùi baøi hoïc lòch söû

Noäi dung baøi hoïc phaûn aùnh trình ñoä phaùt trieån cuûa söû hoïc hieän nay, nhieäm
vuï giaùo duïc theá heä treû, quan ñieåm cuûa chuû nghóa Maùc-Leânin, ñöôøng loái cuûa Ñaûng
vaø nhaø nöôùc ta.
Xaùc ñònh ñöôïc noäi dung cô baûn theo chöông trình quy ñònh chung, hoïc sinh
coù theå naém taïi lôùp caùc yù chính cuûa baøihoïc.
Baûo ñaûm tính toaøn dieän trong quùa trình giaûng: Taùi taïo quùa khöù chính xaùc, cuï
theå, roõ raøng, coù hình aûnh nhaèm khôi daäy caûm xuùc saâu saéc, nhaän thöùc ñuùng baûn chaát
cuûa söï kieän, hình thaønh khaùi nieäm lòch söû, neâu quy luaät cuûa söï phaùt trieån xaõ hoäi loaøi
ngöôøi, moái quan heä giöõa quaù khöù, hieän taïi vaø töông lai, vaän duïng kieán thöùc ñaõ hoïc
ñeå tieáp thu kieán thöùc môùi vaø lieân heä vôùi thöïc teá cuoäc soáng.
Baûo ñaûm tính toaøn dieän cuûa keá hoaïch sö phaïm: xaùc ñònh chính xaùc muïc ñích baøi
hoïc trong söï thoáng nhaát giöõa caùc nhieäm vuï giaùo döôõng, giaùo duïc vaøphaùt trieån.
Chæ roõ yù nghóa cuûa baøi hoïc trong heä thoáng chöông trình, khoaù trình lòch söû, vò
trí cuûa noù trong vieäc hình thaønh theá giôùi quan khoa hoïc, giaùo duïc ñaïo ñöùc thaåm myõ
vaø söï phaùt trieån toaøn dieän cuûa hoïc sinh trong hoïc taäp vaø hoaït ñoäng thöïc tieãn .
Toå chöùc hoaït ñoäng nhaän thöùc, phaùt huy tính tích cöïc cuûa hoïc sinh trong quaù
trình hoïc taäp. Phaûi thu huùt söï chuù yù cuûa hoïc sinh coù ñònh höôùng, bieát söû duïng kieán
thöùc ñaõ hoïc ñeå tieáp thu kieán thöùc môùi vaø vaän duïng noù trong thöïc tieãn .
Löïa choïn ñuùng, hôïp lyù caùc nguoàn kieán thöùc, caùc phöong phaùp daïy hoïc ñoái
vôùi töøng phaàn cuûa baøi hoïc.
Thöïc hieän coù hieäu quaû vieäc giaùo duïc tö töôûng chính trò, ñaïo ñöùc, theá giôùi quan cho
hoïc sinh.
Toùm laïi, nhöõng yeâu caàu ñoái vôùi baøi hoïc lòch söû ñaõ neâu ôû treân theå hieän tính hieän ñaïi
cuûa moät baøi hoïc lòch söû vöøa baûo ñaûm trình ñoä, tính chaát cuûa baøi hoïc laïi vöøa phuø hôïp
vôùi ñieàu kieän cuï theå cuûa caû nöôùc, cuûa moät ñòa phöông, traùnh xa rôøi thöïc teá, traùnh
nhoài nheùt kieán thöùc.
4. Caùc loaïi baøi hoïc vaø yù nghóa lòch söû cuûa noù
4.1 Baøi cung caáp kieán thöùc môùi
Baøi cung caáp kieán thöùc môùi laø loaïi baøi chuû yeáu cuûa quaù trình daïy hoïc ôû
tröôøng phoå thoâng. Khi thöïc hieän loaïi baøi naøy ,caùc phöông phaùp söû duïng raát ña daïng,

phong phuù nhaèm hình thaønh kieán thöùc, phaùt trieån tö duy vaø kyõ naêng cuûa hoïc sinh,
thöïc hieän nhieäm vuï giaùo duïc .
Caùch tieán haønh loaïi baøi cung caáp kieán thöùc môùi:
- Kieåm tra kieán thöùc ñaõ hoïc coù lieân quan ñeán baøi. Caên cöù vaøo ñaëc ñieåm
cuûa töøng baøi cuï theå ñeå quy ñònh. Noäi dung kieåm tra cuõng nhaèm giuùp
cho giaùo vieân hieåu roõ trình ñoä naém kieán thöùc cuûa hoïc sinh ñaõ hoïc, ñeå
ñieàu chænh quaù trình sö phaïm cuûa mình trong khi giaûng baøi.
- Chuaån bò cho hoïc sinh tröôùc khi nghieân cöùu kieán thöùc môùi. Ñeå ñoäng
vieân söï chuù yù, tính tích cöïc nhaän thöùc, vaän duïng caùc kieán thöùc ñaõ hoïc
vaøo lónh hoäi kieán thöùc môùi, gaây höùng thuù cuûa hoïc sinh ñoái vôùi vaán ñeà
seõ nghieân cöùu, caàn ñaët roõ (ôû phaàn môû ñaàu baøi hoïc) muïc ñích hoïc taäp
.Caùch laøm coù hieäu quûa nhaát laø ñaët ra caùc caâu hoûi (baøi taäp nhaän thöùc)
lieân quan tôùi caùc vaán ñeà: xaùc ñònh nguyeân nhaân, yù nghóa cuûa hieän
töôïng lòch söû ñang nghieân cöùu, neâu noäi dung dieãn bieán, caùc ñaëc ñieåm
söï kieän, töï ruùt ra caùc keát luaän, ñaùnh giaù söï kieän hay nhaân vaät lòch söû,
theå hieän thaùi ñoä rieâng cuûa baûn thaân ñoái vôùi söï kieän, hieän töôïng lòch
söû…
Ví duï tröôùc khi hoïc baøi:
“Cuoäc khaùng chieán choáng thöïc daân Phaùp thaéng lôïi“ ôû lôùp 12, giaùo vieân ñaët
vaán ñeà: “Caùc em chuù yù theo doõi baøi ñeå tìm ra nhöõng nguyeân nhaân daãn tôùi thaéng lôïi
cuûa quaân daân ta ôû Ñieän Bieân Phuû vaø trong cuoäc khaùng chieán choáng thöïc daân
Phaùp”. Ñaët nhieäm vuï nhaän thöùc nhö vaäy laøm cho caùc em chaêm chuù nghe giaûng ñeå
tìm hieåu vaán ñeà ñaët ra.
Ñoái vôùi hoïc sinh caùc lôùp trung hoïc phoå thoâng, chuû yeáu lôùp 12, coù theå höôùng
daãn caùc em laøm ñeà cöông ngaén (hoaëc chi tieát) veà baøi hoïc ñang nghieân cöùu ñeå theo
doõi thaày giaùo giaûng. Treân cô sôû caùc taøi lieäu hoïc taäp coù trong tay (saùch giaùo khoa,
saùch tham khaûo), hoïc sinh chuaån bò traû lôøi caùc caâu hoûi seõ ñaët ra trong khi nghe
giaûng baøi.
Ñoäng vieân söï chuù yù vaø toå chöùc hoaït ñoäng nhaän thöùc ñoäc laäp, tích cöïc cuûa
hoïc sinh trong quùa trình tieáp thu baøi hoïc môùi seõ giuùp cho vieäc hình thaønh tình huoáng
coù vaán ñeà.
Vì vaäy, tröôùc khi trình baøy kieán thöùc môùi ,giaùo vieân caàn giaûi thích taàm quan
troïng, yù nghóa cuûa baøi, ñöa ra nhöõng vaán ñeà maø hoïc sinh seõ phaûi töï giaûi quyeát trong
giôø hoïc: neâu nguyeân nhaân, keát quûa cuûa söï kieän, hieän töôïng lòch söû ñöôïc trình baøy,
chæ roõ baûn chaát cuûa chuùng …
Vieäc chuaån bò cho hoïc sinh tieáp thu kieán thöùc môùi coù theå tieán haønh theo caùc
hình thöùc: Khaùi quaùt nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc coù lieân quan tôùi baøi môùi, khi kieåm tra
baøi cuû, nhaát laø trong tröôøng hôïp caâu hoûi kieåm tra coù lieân quan tôùi baøi môùi.
Trao ñoåi ngaén goïn treân lôùp veà caùc vaán ñeà ñaõ hoïc ñeå laøm cô sôû cho vieäc lónh
hoäi toát baøi môùi, khi caâu hoûi kieåm tra kieán thöùc cuõ ít coù quan heä vôùi baøi môùi.

Trong tröôøng hôïp baøi hoïc khoâng söû duïng nhieàu ñeán kieán thöùc ñaõ hoïc, vieäc chuaån bò
cho hoïc sinh tieáp thu kieán thöùc môùi coù theå thöïc hieän baèng caùch xaây döïng tình huoáng
coù vaán ñeà vaø höôùng hoïc sinh vaøo giaûi quyeát vaán ñeà qua suy nghó, traû lôøi moät hoaëc
hai caâu hoûi neâu ra tröôùc khi giaûng.
Cung caáp kieán thöùc môùi. Keát quûa cuûa vieäc cung caáp kieán thöùc môùi phuï
thuoäc vaøo khaû naêng cuûa giaùo vieân giaûi quyeát hai nhieäm vuï song song – thoâng baùo
kieán thöùc khoa hoïc phong phuù vaø kheùo leùo toå chöùc hoaït ñoäng nhaän thöùc tích cöïc
cuûa hoïc sinh, treân cô sôû muïc ñích sö phaïm ñaõ ñaët ra. Hieäu quûa cuûa baøi hoïc ñoøi hoûi
phaûi hình thaønh kieán thöùc treân cô sôû hoaït ñoäng tö duy ñoäc laäp vaø tieán haønh giaùo
duïc moät caùch töï nhieân, coù hieäu quaû .Vì vaäy ,tröôùc khi vaøo baøi môùi, giaùo vieân löu yù
hoïc sinh nhöõng vaán ñeà cô baûn caàn phaûi naém veà maët kieán thöùc, tö töôûng, gôïi yù
phöông phaùp theo doõi, ghi nhôù.
Ñeå vieäc cung caáp kieán thöùc môùi ñaït ñöôïc keát quûa toát nhaát, giaùo vieân caàn
chuù yù thöïc hieän:
- Moái töông quan giöõa kieán thöùc truyeàn thuï trong baøi hoïc vôùi
noäi dung chöông trình, caáu truùc vaø baøi vieát trong saùch giaùo
khoa.
- Nhaán maïnh moät soá ñieåm quan troïng trong baøi giaûng caàn phaûi
baûo ñaûm trình baøy höõng kieán thöùc cô baûn trong saùch giaùo khoa
(caùc söï kieän, khaùi nieäm …) xaùc ñònh caùc kó naêng caàn reøn
luyeän.
Ñeå giuùp hoïc sinh deã tieáp thu, nhaän thöùc saâu hôn, giaùo vieân coù theå boå sung
nhöõng kieán thöùc khaùc coù lieân quan (veà lòch söû ,veà caùc moân hoïc khaùc) vôùi möùc ñoä vaø
khoái löôïng phuø hôïp yeâu caàu, trình ñoä vaø ñieàu kieän hoïc taäp.
Muoán cho hieäu quaû giôø hoïc toát, caàn phaûi gaây höùng thuù hoïc taäp cho hoïc sinh,
thu huùt chuù yù, kích thích hoaït ñoäng tích cöïc saùng taïo ñeå lónh hoäi kieán thöùc môùi.
Vieäc theå hieän toát moái töông quan giöõa truyeàn thuï kieán thöùc môùi trong baøi
hoïc vôùi caáu truùc vaø noäi dung cô baûn cuûa saùch giaùo khoa seõ giuùp hoïc sinh hoïc taäp ôû
nhaø coù hieäu quaû. Ngöôïc laïi, neáu phaù vôõ moái töông quan naøy seõ gaây khoù khaên cho
caùc em.
Xaùc ñònh ñuùng vaø söû duïng roäng raõi caùc nguoàn kieán thöùc lòch söû, caùc phöông
phaùp daïy hoïc, caùc kieåu hoaït ñoäng nhaän thöùc cuûa hoïc sinh trong trình baøy kieán thöùc
môùi … Khi trình baøy kieán thöùc môùi, giaùo vieân keát hôïp lôøi noùi vôùi caùc phöông tieän
tröïc quan (baûn ñoà, tranh aûnh, nieân bieåu …) vaø caùc nguoàn kieán thöùc khaùc ñeå giuùp
hoïc sinh nhôù nhanh, nhôù laâu kieán thöùc cuûa baøi. Vieäc söû duïng toát baûng ñen cuõng taïo
thuaän lôïi cho hoïc sinh hoïc taäp (theo doõi baøi giaûng, ghi cheùp vaøo vôû, traû lôøi caùc caâu
hoûi, vaán ñeà neâu ra …). Ñaëc bieät, giaùo vieân trong khi trình baøy kieán thöùc môùi caàn
ñaët caùc caâu hoûi vaø höôùng daãn hoïc sinh traû lôøi, thaûo luaän. Caùc caâu hoûi ñaët ra trong
quùa trình tieán haønh baøi hoïc caàn taäp trung giuùp hoïc sinh tìm ra caùc yù ñeå traû lôøi nhöõng
vaán ñeà hoaëc caâu hoûi neâu vaán ñeà ñaõ ñaët ra ôû ñaàu giôø. Vieäc kieåm tra hoaït ñoäng nhaän
thöùc cuûa hoïc sinh thöôøng tieán haønh vaøo cuoái giôø hoïc, ñeå giuùp giaùo vieân hieåu roõ keát

quả vieäc hoûi vaø traû lôøi trong quùa trình cuûa baøi hoïc, coù taùc duïng cuûng coá vaø kieåm tra
hoaït ñoäng tö duy ñoäc laäp cuûa hoïc sinh. Kieåm tra hoaït ñoäng nhaän thöùc cuûa hoïc sinh,
giaùo vieân coù theå ñaët moät soá caâu hoûi môùi khaùi quaùt hôn ñeå caùc em traû lôøi, (vieát hay
trao ñoåi mieäng), hoaëc coù theå söû duïng caùc caâu hoûi ñaõ neâu ôû ñaàu giôø. Ñieàu quan
troïng nhaát cuûa vieäc kieåm tra naøy laø giuùp hoïc sinh lónh hoäi vöõng chaéc caùc kieán thöùc
cô baûn, ñeå coù cô sôû hieåu nhöõng kieán thöùc khaùc .
Ví duï tröôùc khi daïy baøi môùi “Coâng xaõ Pari” ôû lôùp möôøi moät, giaùo vieân löu yù
hoïc sinh theo doõi hai vaán ñeà cô baûn:
- “Cuoäc khôûi nghóa 18-3-1871 laø cuoäc caùch maïng voâ saûn”
- “Coâng xaõ Pari laø moät nhaø nöôùc kieåu môùi“.
Caùc caâu hoûi gôïi môû trong baøi hoïc ñeàu phaûi giuùp hoïc sinh traû lôøi hai vaán ñeà
cô baûn treân.
Khi kieåm tra hoaït ñoäng nhaän thöùc cuûa hoïc sinh vaøo cuoái muïc hay baøi hoïc,
giaùo vieân coù theå söû duïng moät soá caâu hoûi nhoû ñeå cuûng coá kieán thöùc cô baûn vöøa trình
baøy nhö :
- “Cuoäc khôûi nghóa 18 –3-1871 coù nhöõng ñieåm khaùc cô baûn gì so
vôùi caùc cuoäc caùch maïng tö saûn ñaõ hoïc?”
- “Neâu nhöõng söï kieän chöùng toû Coâng xaõ Pari laø nhaø nöôùc kieåu
môùi?”.
Baøi taäp veà nhaø: thöôøng ñöôïc neâu vaøo cuoái baøi hoïc. Baøi taäp veà nhaø caàn höôùng vaøo
nhöõng vaán ñeà quan troïng cuûa noäi dung baøi hoïc ñeå bieát hoïc sinh lónh hoäi nhö theá naøo,
traùnh baét caùc em hoïc thuoäc baøi vieát trong saùch giaùo khoa, laëp laïi baøi giaûng cuûa
thaày.
Baøi taäp caàn giuùp hoïc sinh hieåu roõ nhöõng vaán ñeà, nhöõng söï kieän cô baûn cuûa
saùch giaùo khoa, tìm ñoïc caùc taøi lieäu tham khaûo ñeå hieåu saâu hôn saùch giaùo khoa vaø
baøi giaûng cuûa giaùo vieân, ruùt ra nhöõng gì caàn nhôù, caàn suy nghó ñoäc laäp, reøn luyeän kó
naêng thöïc haønh (veõ baûn ñoà ,laäp nieân bieåu …) chuaån bò cho vieäc hoïc taäp vaø kieåm tra
vaøo giôø hoïc sau …
Baøi taäp veà nhaø chæ coù hieäu quûa khi noù tieáp tuïc boài döôõng, cuûng coá kieán thöùc ñaõ hoïc
goùp phaàn phaùt trieån vaø giaùo duïc tö töôûng ñaïo ñöùc cho hoïc sinh .
Coù theå ñöa ra nhieàu daïng baøi taäp lòch söû ñeå phaùt trieån hoaït ñoäng nhaän thöùc
ñoäc laäp cuûa hoïc sinh nhaèm naâng cao hieäu quûa baøi hoïc lòch söû nhö:
- Baøi taäp döôùi daïng caâu hoûi, giuùp hoïc sinh môû roäng hieåu bieát,
hoaøn thieän kieán thöùc vaø naâng trình ñoä nhaän thöùc ôû möùc khaùi
quaùt.
- Baøi taäp veõ baûn ñoà, löôïc ñoà, sô ñoà, ñoà thò nhaèm reøn luyeän hoïc
sinh kó naêng veõ, qua ñoù giaùo duïc tính chuyeân caàn, chính xaùc,
cuûng coá, ghi nhôù kieán thöùc ñaõ hoïc .
- Baøi taäp veà laäp nieân bieåu …
Ví duï, ñeå hoaøn thieän kieán thöùc cuûa hoïc sinh veà baøi “Caùch maïng xaõ hoäi chuû nghóa
thaùng Möôøi Nga”, giaùo vieân coù theå höôùng daãn caùc em laäp caùc baûng so saùnh veà

nhöõng vaán ñeà cô baûn cuûa caùch maïng daân chuû tö saûn cuû vaø caùch maïng daân chuû tö
saûn kieåu môùi giöõa caùch maïng tö saûn ñaõ hoïc vôùi Caùch maïng xaõ hoäi chuû nghóa thaùng
Möôøi Nga …
Nhö vaäy, tieán haønh nghieân cöùu kieán thöùc môùi ñoøi hoûi hoaït ñoäng nhaän thöùc ñoäc laäp
cuûa hoïc sinh phaùt trieån cao döôùi söï chuû ñaïo cuûa giaùo vieân thoâng qua caùc coâng vieäc:
taùi hieän kieán thức cũ laøm cô sôû ñeå hieåu kieán thöùc môùi, ghi nhôù, tìm kieám phaùt hieän
caùc söï kieän lòch söû trong saùch giaùo khoa, taøi lieäu tham khaûo, trong cuoäc soáng (neáu
bieát) ñeå töï ñaùnh giaù söï kieän, hieän töôïng lòch söû vaø ruùt ra keát luaän caàn thieát .
4.2 Baøi oân taäp, sô keát toång keát
Baøi oân taäp – sô keát, toång keát ñöôïc söû duïng khi hoaøn thaønh vieäc nghieân cöùu moät giai
ñoaïn, moät thôøi kì, moät khoùa trình hay caùc vaán ñeà lòch söû cuûa chöông trình .
Nhieäm vuï cuï theå cuûa loaïi baøi hoïc naøy, tröôùc heát laø cuûng coá kieán thöùc (ghi nhôù ñòa
danh, teân ngöôøi, nieân ñaïi caùc quaù trình, söï kieän lòch söû quan troïng), reøn luyeän kó
naêng, kó xaûo.
Loaïi baøi hoïc naøy cung caáp cho hoïc sinh moät böùc tranh toaøn dieän veà caùc hieän töôïng
hoaëc quaù trình lòch söû ñaõ hoïc vaø heä thoáng hoùa, khaùi quaùt hoùa kieán thöùc ñaõ tieáp thu.
Ví duï, khi oân taäp, sô keát thôøi kì thöù nhaát lòch söû theá giôùi caän ñaïi, hoïc sinh seõ hieåu
toaøn dieän, saâu saéc veà caùch maïng tö saûn (ñoäng löïc, laõnh ñaïo, nhieäm vuï, keát quaû)
treân cô sôû nhöõng kieán thöùc veà “Caùch maïng tö saûn Anh (1640)” “Chieán tranh giaønh
ñoäc laäp cuûa caùc thuoäc ñòa Anh ôû Baéc Mó”, “Caùch maïng tö saûn Phaùp (1789-1794)”
vaø caùc cuoäc caùch maïng khaùc trong theá kæ XIX…
Döïa vaøo nhöõng kieán thöùc cô baûn veà söï kieän, caùc maët hoaït ñoäng chính cuûa töøng giai
ñoaïn hay quùa trình lòch söû ñaõ bieát, giaùo vieân höôùng daãn hoïc sinh phaân tích baûn chaát
nhöõng moái quan heä, giaûi thích saâu hôn nhöõng khaùi nieäm phöùc taïp ñaõ ñöôïc hình
thaønh nhaèm naâng cao trình ñoä lí thuyeát khi hieåu caùc hieän töôïng cuûa cuoäc soáng xaõ
hoäi. Thí duï, sau khi hoïc caùc cuoäc caùch maïng tö saûn vaø Coâng xaõ Pari, cuoäc caùch
maïng 1905, 1907 ôû Nga …giaùo vieân höôùng daãn hoïc sinh naém saâu hôn nhöõng vaán ñeà
veà chuyeân chính giai caáp (chuyeân chính tö saûn, chuyeân chính voâ saûn, söï khaùc nhau
veà nguyeân taéc giöõa caùch maïng voâ saûn vaø caùch maïng tö saûn …).
Vieäc oân taäp, sô keát, toång keát kieán thöùc ñoàng thôøi phaùt trieån tö duy reøn luyeän
kó naêng thöïc haønh boä moân cuûa hoïc sinh. Khi tieán haønh baøi oân taäp , sô keát, toång keát,
giaùo vieân phaûi suy nghó saâu saéc, caån thaän veà nhieäm vuï giaùo döôõng, giaùo duïc, veà noäi
dung vaø toå chöùc tieán haønh. Toå chöùc toát baøi oân taäp, sô keát, toång keát laø ñieàu kieän
quan troïng naâng cao chaát löôïng kieán thöùc cuûa hoïc sinh, hình thaønh cho caùc em
nhöõng hieåu bieát khoa hoïc veà lòch söû vaø tính quy luaät cuûa söï phaùt trieån xaõ hoäi, boài
döôõng vaø reøn luyeän caùc kó naêng ñöôïc quy ñònh trong chöông trình lòch söû cuûa tröôøng
phoå thoâng.
Nhieäm vuï cuûa loaïi baøi hoïc naøy quy ñònh noäi dung, caáu taïo vaø phöông phaùp
tieán haønh khaùc vôùi baøi cung caáp kieán thöùc môùi; giaùo vieân khoâng trình baøy kieán thöùc
môùi, maø höôùng daãn hoïc sinh nhôù laïi nhöõng ñieàu ñaõ hoïc, uoán naén nhöõng hieåu bieát

sai, boå sung, khaùi quaùt hoùa, ruùt ra nhöõng keát luaän ñeå nhaän thöùc saâu saéc, toaøn dieän
hôn.
Nhöõng coâng vieäc caàn tieán haønh trong baøi oân taäp, sô keát, toång keát nhö sau:
Môû ñaàu baøi hoïc, giaùo vieân coù theå neâu moät soá yù kieán ngaén goïn ñeå hoïc sinh hieåu
nhieäm vuï cô baûn cuûa baøi sau ñoù toå chöùc trao ñoåi nhöõng vaán ñeà theo keá hoaïch ñaõ
ñònh.
Trong quùa trình tieán haønh, giaùo vieân luoân luoân chuù yù thu huùt taát caû hoïc sinh
tích cöïc tham gia trao ñoåi nhöõng caâu hoûi ñaët ra, löïa choïn, khaùi quaùt caùc söï kieän,
quaù trình lòch söû ñaõ hoïc, nhaèm hieåu saâu saéc hôn kieán thöùc ñaõ coù, naâng cao nhaän
thöùc veà caùc khaùi nieäm, caùc quy luaät cô baûn, vaän duïng kieán thöùc vaøo hoaït ñoäng thöïc
tieãn (trong giôø hoïc vaø ñôøi soáng).Khi ñaët caâu hoûi, giaùo vieân coù theå yeâu caàu hoïc sinh
traû lôøi, song taát caûcaùc em khaùc phaûi chuaån bò yù kieán ñeå nhaän xeùt boå sung. Khi keát
thuùc trao ñoåi töøng caâu hoûi, giaùo vieân caàn boå sung yù kieán hoïc sinh, khaùi quaùt daãn daét
sang caâu hoûi khaùc.
Keát thuùc baøi hoïc, giaùo vieân caàn neâu nhöõng keát luaän chung coù tính khaùi quaùt
theo ñeà taøi, giai ñoaïn hay thôøi kì lòch söû, phaân tích caùc caâu traû lôøi cuûa hoïc sinh vaø
ñaùnh giaù cho ñieåm. Song phaûi löu yù toå chöùc baøi hoïc oân taäp, sô keát, toång keát nhaèm
heä thoáng hoùa vaø cuûng coá saâu saéc kieán thöùc cuûa hoïc sinh, chöù khoâng phaûi ñôn thuaàn
kieåm tra kieán thöùc moät vaøi em.
Hieäu quaû baøi oân taäp, sô keát, toång keát phuï thuoäc vaøo caùc ñieàu kieän:
Hoïc sinh chuaån bò tröôùc ôû nhaø.
Toå chöùc hoaït ñoäng nhaän thöùc tích cöïc cuûa caùc em ngay taïi lôùp .
Löïa choïn ñuùng noäi dung, khoái löôïng taøi lieäu oân taäp, tính loâgích vaø phöông phaùp tieán
haønh oân taäp toång keát cuûa giaùo vieân .
4.3 Baøi kieåm tra

Nhaèm xem xeùt keát quaû thu nhaän kieán thöùc cuûa hoïc sinh, hoaøn thieän tri thöùc, hình
thaønh theá giôùi quan, phaùt trieån ngoân ngöõ, tö duy vaø giaùo duïc loøng yeâu lao ñoäng cho
hoïc sinh.
Baøi kieåm tra ñoøi hoûi hoïc sinh suy nghó, nhôù laïi kieán thöùc ñaõ lónh hoäi vaø töï
ñaùnh giaù keát quaû hoïc taäp cuûa mình.
Baøi kieåm tra cuõng laø dòp giaùo vieân xem xeùt laïi vieäc giaûng daïy cuûa mình:
khoái löôïng, trình ñoä kieán thöùc, phöông phaùp trình baøy, vieäc taïo ñieàu kieän ñeå phaùt
huy trí thoâng minh, nhaän thöùc saùng taïo cuûa hoïc sinh trong hoïc taäp. Ñoàng thôøi giaùo
vieân cuõng hieåu ñöôïc tình hình hoïc taäp cuûa töøng hoïc sinh ñeå kòp thôøi giuùp ñôõ caùc em.
Coù hai hình thöùc kieåm tra:
- Kieåm tra mieäng tieán haønh thöôøng xuyeân trong caùc baøi hoïc, ít khi
thaønh baøi rieâng. Kieåm tra mieäng coù hieäu quaû, neáu giaùo vieân bieát
löïa choïn ñuùng noäi dung kieán thöùc caàn kieåm tra (töông quan vôùi
chuû ñeà maø hoïc sinh ñaõ hoïc ôû lôùp vaø nghieân cöùu ôû nhaø), löïa choïn

ñuùng caùc caùch kieåm tra thích hôïp, vöøa phaùt huy trí thoâng minh,
vöøa ñaùnh giaù trình ñoä hoïc sinh.
Coù nhieàu caùch kieåm tra mieäng, giaùo vieân ñaët caâu hoûi, yeâu caàu hoïc sinh suy
nghó traû lôøi ngaén goïn noäi dung chính; yeâu caàu laäp ñeà cöông toùm taét moät vaán ñeà naøo
ñoù; ñaët caâu hoûi vaø yeâu caàu hoïc sinh traû lôøi qua baûn ñoà, nieân bieåu …löïa choïn caùch
kieåm tra tuøy thuoäc vaøo noäi dung baøi hoïc lòch söû vaø söï saùng taïo cuûa giaùo vieân. Song
ñieàu caàn chuù yù laø caùc caâu hoûi phaûi theå hieän ñöôïc nhöõng vaán ñeà lòch söû cô baûn maø
hoïc sinh caàn naém vöõng vaø ñoøi hoûi caùc em phaûi ñoäc laäp suy nghó khi traû lôøi.
Kieåm tra vieát giuùp giaùo vieân thaáy roõ trình ñoä kieán thöùc cuûa hoïc sinh, vieäc
chuaån bò cuûa töøng em. Qua ñoù giaùo vieân cuõng bieát nhöõng ñieàu caàn söûa chöõa, boå
sung, giaûng giaûi saâu hôn cho caùc em. Ñaây laø cô sôû ñeå ñaùnh giaù toaøn dieän caùc baøi
hoïc tröôùc ñoù. Muoán baøi kieåm tra coù hieäu quaû cao, hoïc sinh phaûi thöïc hieän toát vai troø
chuû ñoäng cuûa mình thoâng qua caùc coâng vieäc sau:
- Ñoäc laäp suy nghó hieåu ñuùng yeâu caàu cuûa caâu hoûi.
- Laäp giaøn yù sô löôïc.
- Taùi hieän nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc
- Löïa choïn söï kieän, noäi dung söï kieän ñeå traû lôøi
- Löïa choïn ngoân ngöõ ñeå dieãn ñaït
- Kieåm tra vieát moät tieát ñöôïc thöïc hieän theo quy ñònh cuûa chöông
trình
4.4 Baøi hoïc hoãn hôïp

Nhaèm ñaït nhieàu muïc ñích khaùc nhau, vì vaäy trong caáu truùc cuûa noù coù nhöõng
yeáu toá cuûa caùc loaïi baøi khaùc. Song thoâng thöôøng, baøi hoån hôïp nhaèm muïc ñính laø
cuûng coá kieán thöùc ñaõ hoïc, cung caáp kieán thöùc môùi .
Baøi hoån hôïp bao goàm caùc yeáu toá cô baûn: kieåm tra baøi cuõ; neâu roõ muïc ñích,
nhieäm vuï baøi hoïc; cung caáp kieán thöùc môùi, toå chöùc, ñieàu kheån hoïc sinh lónh hoäi
kieán thöùc môùi, cuûng coá tri thöùc môùi; baøi taäp veà nhaø. Caùc yeáu toá naøy phoái hôïp chaët
cheõ vôùi nhau trong moät baøi hoån hôïp .
4.5 Baøi hoïc taïi thöïc ñòa, trong nhaø baûo taøng
Baøi hoïc lòch söû laø hình thöùc cô baûn cuûa quaù trình daïy hoïc lòch söû khoâng chæ
tieán haønh ôû treân lôùp maø coøn ñöôïc tieán haønh taïi nôi xaûy ra söï kieän, quaù trình lòch söû,
trong nhaø baûo taøng. Vieäc tieán haønh baøi hoïc taïi thöïc ñòa hoaøn toaøn khaùc vôùi caùc
coâng vieäc hoaït ñoäng ngoaïi khoùa. Noù thöïc hieän theo noäi dung ñöôïc quy ñònh trong
chöông trình hoïc. Tuy hình thöùc hoïc taäp coù thay ñoåi, song baøi hoïc taïi thöïc ñòa hay
trong nhaø baûo taøng laø baøi hoïc noäi khoùa, moät maét xích trong toaøn boä khoùa trình coù
lieân quan ñeán caùc baøi lòch söû khaùc. Vieäc hoïc taäp loaïi baøi naøy baét buoäc ñoái vôùi taát
caû hoïc sinh.

Baøi hoïc taïi thöïc ñòa coù yù nghóa raát lôùn ñoái vôùi vieäc giaùo döôõng, giaùo duïc vaø
phaùt trieån hoïc sinh, giuùp caùc em phaùt trieån tö duy töôûng töôïng, ña daïng hoùa hoaït
ñoäng nhaän thöùc, gaây höùng thuù hoïc taäp lòch söû. Tieán haønh baøi hoïc taïi thöïc ñòa laø
phöông thöùc thöïc hieän daïy hoïc gaén vôùi cuoäc soáng, coù taùc duïng naâng cao hieåu bieát
veà kieán thöùc lòch söû, veà vaên hoùa, giaùo duïc loøng yeâu queâ höông ñaát nöôùc vaø oùc thaåm
mó cho caùc em.
Tieán haønh baøi hoïc taïi thöïc ñòa caàn chuù yù choïn vaán ñeà vaø ñòa ñieåm phuø hôïp
vôùi noäi dung, soá tieát hoïc, ñieàu kieän tieán haønh. Neáu ôû ñòa phöông tröôøng ñoùng hoaëc
caùc vuøng laân caän coù di tích veà nhöõng söï kieän lôùn ñöôïc ghi trong chöông trình lòch söû
daân toäc nhö phong traøo noâng daân Yeân Theá ôû Baéc Giang, phong traøo Xoâ vieát Ngheä
–Tónh, chieán thaéng Ñieän Bieân Phuû ôû Lai Chaâu …thì coá gaéng tieán haønh vieäc daïy hoïc
baøi naøy taïi thöïc ñòa. ÔÛ nhöõng ñòa phöông khoâng coù di tích veà nhöõng söï kieän lôùn ghi
trong chöông trình lòch söû daân toäc thì toå chöùc daïy taïi thöïc ñòa nhöõng baøi lòch söû ñòa
phöông.
Nhö vaäy baøi hoïc taïi thöïc ñòa coù theå tieán haønh vôùi moät vaán ñeà cuûa lòch söû daân toäc
hoaëc lòch söû ñòa phöông.
Vieäc chuaån bò baøi giaûng lòch söû ñòa phöông ôû thöïc ñòa coù yù nghóa quan troïng
ñoái vôùi söï thaønh coâng cuûa baøi hoïc, trong ñoù ñieàu kieän ñaàu tieân laø toå chöùc bieân soaïn
baøi giaûng.
Baøi giaûng coù theå do giaùo vieân bieân soaïn hoaëc theo taøi lieäu cuûa Sôû giaùo duïc
höôùng daãn. Trong baát cöù tröôøng hôïp naøo, giaùo vieân cuõng caàn ñeán taän nôi, tìm hieåu
naém vöõng tình hình, ñòa ñieåm tieán haønh baøi giaûng ôû thöïc ñòa. Neáu taøi lieäu do giaùo
vieân töï bieân soaïn thì caàn tuaân thuû nhöõng nguyeân taéc veà phöông phaùp luaän söû hoïc vaø
lí luaän daïy hoïc:
- Tröôùc tieân, choïn caùc söï kieän cô baûn, tieâu bieåu cuûa lòch söû ñòa
phöông, töông öùng vôùi moät söï kieän quan troïng cuûa lòch söû daân toäc
thôøi kì aáy laøm noäi dung.
Ví duï, ôû lôùp möôøi hai coù theå choïn caùc söï kieän veà phong traøo caùch maïng
tröôùc 1945, do Ñaûng boä ñòa phöông laõnh ñaïo, veà Caùch maïng thaùng Taùm, cuoäc
khaùng chieán choáng Phaùp, choáng Mó …
- Thöù hai, giaûng daïy lòch söû ñòa phöông trong khuoân khoå chöông
trình ôû tröôøng phoå thoâng mang tính chaát thoâng söû, chöù khoâng phaûi
chuyeân söû, do ñoù, phaûi theå hieän tính toaøn dieän, tính heä thoáng cuûa
söï vieäc, giaùo vieân khoâng neân bieán giôø daïy lòch söû ñòa phöông
thaønh baøi giaûng veà lòch söû ñaûng boä ñòa phöông, thaønh baøi noùi
chuyeän veà truyeàn thoáng caùch maïng, thaønh töïu lao ñoäng saûn xuaát
…
- Thöù ba, nguoàn taøi lieäu chuû yeáu ñeå bieân soaïn noäi dung baøi giaûng
lòch söû ñòa phöông ngoaøi soá taøi lieäu do giaùo vieân vaø hoïc sinh söu
taàm, xaùc minh caàn döïa vaøo lòch söû Ñaûng boä, lòch söû laøng, xaõ, caùc

baøi vieát cuûa cô quan coù traùch nhieäm nhö Sôû vaên hoùa thoâng tin,
Ban Nghieân cöùu lòch söû Ñaûng…
Baøi hoïc taïi nhaø baûo taøng, trong phoøng hoïc lòch söû, phoøng truyeàn thoàng coù
ñieåm khaùc vôùi baøi hoïc taïi thöïc ñòa. Ñaây khoâng phaûi laø nôi dieãn ra söï kieän quùa khöù
maø laø nôi tröng baøy nhöõng vaät thöïc, tranh aûnh, ñoà phuïc cheá, neân phöông phaùp tieán
haønh chuû yeáu laø phöông phaùp söû duïng ñoà duøng tröïc quan keát hôïp vôùi trình baøy
mieäng. Baøi hoïc loaïi naøy phaûi taïo ñöôïc aán töôïng saâu ñoái vôùi hoïc sinh.
Ñeå baøi hoïc taïi thöïc ñòa ñaït hieäu quaû cao caàn baûo ñaûm caùc ñieàu kieän sau:
a) Chuaån bò tröôùc cho hoïc sinh veà tö töôûng vaø kieán thöùc chuyeân moân, nhö
neâu roõ muïc ñích yeâu caàu baøi hoïc thoâng baùo sô qua veà ñòa ñieåm vaø noäi
dung söï kieän ñaõ xaûy ra, chuaån bò ñoà duøng tröïc quan, phöông tieän daïy hoïc
caàn thieát, noäi dung baøi hoïc.
b) Neáu baøi hoïc do ngöôøi phuï traùch baûo taøng hay höôùng daãn tham quan thöïc
hieän thì giaùo vieân caàn ñaët ra yeâu caàu cuûa baøi hoïc ñeå hoï chuaån bò. Neáu
giaùo vieân ñaûm nhaän baøi giaûng thì phaûi tìm hieåu kó nhöõng vaán ñeà coù lieân
quan vôùi söï kieän seõ trình baøy taïi thöïc ñòa.
c) Xaùc ñònh moái quan heä chaët cheõ giöõa noäi dung baøi giaûng vaø caùc di tích,
hieän vaät ñöôïc trình baøy. Di tích taïi thöïc ñòa, hieän vaät tröng baøy taïi baûo
taøng coù theå laø nguoàn kieán thöùc chuû yeáu trong baøi hoïc (nhö caùc di chæ khaûo
coå), hoaëc coù taùc duïng minh hoïa daãn chöùng (nhö sa baøn veà dieãn bieán moät
chieán dòch). Song trong baát kì tröôøng hôïp naøo baøi giaûng cuõng phaûi höôùng
hoïc sinh tìm ra baûn chaát, tính quy luaät cuûa söï kieän.
d) Phaûi phaùt trieån oùc quan saùt cuûa hoïc sinh trong baøi hoïc.
e) Chuù yù toå chöùc cho hoïc sinh töï hoïc trong vaø sau baøi hoïc. Ñaây laø ñieàu kieän
caàn thieát ñeå baøi hoïc taïi thöïc ñòa ñaït keát quaû toát. Hoïc sinh chæ coù theå keå laïi
baøi hoïc, traû lôøi caùc caâu hoûi, chæ ra moái quan heä beân trong giöõa caùc ñoái
töôïng quan saùt vaø baûn chaát cuûa hieän töôïng …treân cô sôû bieát phaân tích,
khaùi quaùt, so saùnh, theå hieän caùc maët chuû yeáu nhöõng ñieàu quan saùt ñöôïc.
5. Phöông phaùp thöïc hieän ñeå naâng cao hieäu quûa baøi hoïc lòch söû
- Phaûi giaûi quyeát toát moái quan heä giöõa noäi dung vaø phöông phaùp
daïy hoïc, môùi thöïc hieän ñöôïc baøi hoïc coù chaát löôïng cao.
- Phaûi caûi tieán phöông phaùp daïy hoïc khi noäi dung baøi hoïc thay ñoåi.
- Naém vöõng noäi dung, xaùc ñònh roõ muïc ñích baøi hoïc, hieåu roõ hoïc
sinh, caân nhaéc söï ñoàng boä caùc nhaân toá khaùc môùi tìm ñöôïc phöông
phaùp toát.
- Hieäu quaû baøi hoïc luoân gaén lieàn vôùi caûi tieán noäi dung vaø phöông
phaùp daïy hoïc. Naém vöõng noäi dung seõ xaùc ñònh phöông phaùp daïy
toát, söû duïng phöông phaùp toát seõ giuùp hoïc sinh naém vöõng noäi

dung. Do ñoù, phaûi chuaån bò moät caùch toaøn dieän noäi dung, phöông
phaùp, caùc phöông tieän daïy hoïc, giaùo vieân caàn reøn luyeän coâng phu
toaøn dieän, naém vöõng kieán thöùc khoa hoïc söû duïng caùc kieán thöùc
khaùc, caùch trình baøy khoâng laøm naëng neà giôø hoïc, trình baøy nhoài
nheùt …maø vaän ñaït hieäu quûa cao.
Hieäu quûa cuûa baøi hoïc ñöôïc xaùc ñònh khoâng chæ baèng vieäc hình thaønh caùc
kieán thöùc maø coøn phaùt trieån tö duy, kó naêng, kæ xaûo cuûa hoïc sinh. Cuï theå:
- Hoïc sinh phaûi naém kieán thöùc cô baûn cuûa baøi: söï kieän lòch söû cô
baûn, ñaùnh giaù, baøi hoïc, quy luaät.
- Ñaït keát quaû giaùo duï: qua kieán thöùc, giaùo duïc tö töôûng, ñaïo ñöùc,
chính trò cho hoïc sinh.
- Phaùt trieån toaøn dieän hoïc sinh: töôûng töôïng, trí nhôù, tö duy, phaân
tích, toång hôïp, so saùnh …
Nhieäm vuï giaùo duïc, phaùt trieån cuûa baøi hoïc chæ coù theå thöïc hieän treân cô sôû
hoaøn thaønh kieán thöùc, ngöôïc laïi hoaøn thaønh nhieäm vuï giaùo duïc vaø phaùt trieån trong
giôø hoïc seõ laøm cho vieäc naém kieán thöùc cuûa hoïc sinh vöõng hôn, saâu saéc hôn.
II. Thöïc hieän baøi hoïc lòch söû

Ñaây laø coâng quan troïng, chuû yeáu cuûa quùa tình daïy hoïc, toång hôïp nhieàu maët
hoaït ñoäng ñoàng thôøi cuûa giaùo vieân vaø hoïc sinh ñeå ñaït ñöôïc muïc ñích ñeà ra. Baøi
cung caáp kieán thöùc môùi laø thaønh phaàn chính cuûa quùa trình daïy hoïc lòch söû ôû phoå
thoâng.
1. Chuaån bò baøi hoïc lòch söû

Treân cô sôû keá hoaïch giaûng daïy boä moân caû naêm hoïc, keá hoaïch giaûng daïy töøng phaàn,
töøng chöông, giaùo vieân soaïn baøi.
2. Chuaån bò giaùo aùn
Giaùo aùn goàm noäi dung, phöông phaùp giaûng daïy vaø caùch toå chöùc coâng vieäc
cuûa giaùo vieân vaø hoïc sinh. Song khi soaïn baøi caàn traùnh loái daïy hoïc nhoài nheùt kieán
thöùc, kieåu coå ñoäng giaùo duïc baèng nhöõng khaåu hieäu chính trò. Giaùo aùn laø baûn thieát
keá cuûa thaày veà moät baøi giaûng.
Ñeå soaïn giaùo aùn toát, caàn tieán haønh caùc coâng vieäc :
- Thöù nhaát, xaùc ñònh loaïi baøi vaø vò trí cuûa baøi trong khoùa trình, tìm
ra phaàn ñoùng goùp cuï theå cuûa baøi hoïc veà caùc maët truyeàn thuï kieán
thöùc, giaùo duïc vaø phaùt trieån hoïc sinh, giuùp hoïc sinh hieåu lòch söû
moät caùch coù heä thoáng. Ví duï: Khi soaïn baøi “Caùch maïng tö saûn
Phaùp 1789” ôû lôùp 10, giaùo vieân phaûi xaùc ñònh roõ loaïi baøi vaø vò trí
cuûa baøi trong khoùa trình lòch söû lôùp 10. Ñaây laø baøi trình baøy vaø
tieáp nhaän kieán thöùc môùi.

Moät cuoäc caùch maïng tö saûn ñieån hình noå ra ôû Phaùp :

• ñaõ môû ra thôøi kì thaéng lôïi cuûa chuû nghóa tö baûn ôû caùc
nöôùc tieân tieán chaâu AÂu, chaâu Mó.
• thöùc tænh caùc löïc löôïng daân chuû vaø tieán boä ñöùng leân
choáng phong kieán chuyeân cheá.
Nhö vaäy, baøi naøy coù moät vò trí quan troïng giuùp hoïc sinh hieåu roõ
khaùi nieäm caùch maïng tö saûn, caùch maïng daân chuû tö saûn ñieån
hình, hieåu saâu saéc vai troø cuûa quaàn chuùng nhaân daân trong caùch
maïng. Töø ñoù goùp phaàn giaùo duïc hoïc sinh loøng kính troïng, nieàm
tin vaøo söï saùng taïo cuûa quaàn chuùng nhaân daân trong caùch maïng.
- Thöù hai, xaùc ñònh muïc ñích yeâu caàu cuûa baøi hoïc. Ñaây laø coâng
vieäc khoù vaø phöùc taïp. Noäi dung muïc ñích baøi hoïc goàm caùc yeáu
toá: giaùo döôõng, giaùo duïc vaø phaùt trieån (tö duy vaø naêng löïc thöïc
haønh ).
Veà nhieäm vuï giaùo döôõng, giaùo vieân nghieân cöùu kó noäi dung baøi
vieát trong saùch giaùo khoa, höôùng daãn cuûa saùch giaùo vieân ñeå tìm
ra noäi dung chính cuûa baøi hoïc, xaùc ñònh kieán thöùc cô baûn, möùc ñoä
vaø phöông phaùp truyeàn thuï thích hôïp.
Nhieäm vuï giaùo duïc cuûa baøi ñöôïc xaùc ñònh caên cöù vaøo nhieäm vuï
giaùo duïc chung cuûa khoùa trình vaø noäi dung cuï theå cuûa baøi, traùnh
rôi vaøo coâng thöùc giaùo ñieàu.
Ví duï, giaùo duïc loøng yeâu nöôùc tieán haønh trong caùc khoùa trình lòch
söû, ñaëc bieät khoùa trình lòch söû daân toäc, song ôû moãi baøi laïi giaùo
duïc moät khía caïnh naøo ñoù cuûa loøng yeâu nöôùc, chöù khoâng phaûi baøi
naøo cuõng laëp laïi coâng thöùc “daân toäc ta raát yeâu nöôùc”.
Veà nhieäm vuï phaùt trieån, döïa vaøo danh muïc nhöõng kó naêng quy
ñònh trong chöông trình lòch söû moãi lôùp ñaëc ñieåm trình ñoä hoïc
sinh, khaû naêng cuûa noäi dung baøi hoïc maø xaùc ñònh cuï theå.
- Thöù ba, xaây döïng ñeà cöông vaø vieát giaùo aùn baøi giaûng. Caên cöù vaøo
noäi dung chính cuûa baøi, giaùo vieân xaùc ñònh khoái löôïng thoâng tin
hoïc sinh caàn naém, möùc ñoä lónh hoäi caùc thoâng tin naøy.
Ví duï, khi soaïn tieát 1 baøi “Caùch maïng tö saûn Phaùp 1789” ôû lôùp
möôøi, giaùo vieân giaûng caû ba muïc trong saùch giaùo khoa, nhöng ñi
vaøo moät soá troïng ñieåm.
Trình baøy ngaén goïn phaàn kinh teá, tö töôûng ôû muïc 1 vaø daønh thôøi
gian ñi saâu vaøo phaàn chính trò xaõ hoäi. Muïc 2, daønh ít thôøi gian
hôn muïc 3, song caàn thieát phaûi töôøng thuaät ngaén goïn sinh ñoäng
söï kieän 14-7-1789.
Giaùo aùn cuûa moät baøi hoïc lòch söû goàm caùc phaàn :
a) Muïc ñích cuûa baøi hoïc.

b) Caáu taïo caùc böôùc cuûa giôø hoïc (caáu truùc cuûa giôø hoïc). Giaùo vieân vaän
duïng linh hoaït caùc böôùc leân lôùp, caáu taïo noäi dung lòch söû cuûa baøi. Caáu
truùc noäi dung lòch söû cuûa baøi coù theå chuaån bò tuaàn töï theo caùc muïc cuûa
saùch giaùo khoa, hoaëc coù theå chia nhoû caùc muïc, goäp caùc muïc laïi vôùi nhau
(neáu thaáy hôïp lí).
c) Noäi dung, phöông phaùp giaûng daïy vaø caùch toå chöùc coâng vieäc daïy hoïc
cuûa giaùo vieân vaø hoïc sinh trong giôø hoïc laø khaâu trung taâm cuûa giaùo aùn.
ÔÛ phaàn naøy, caàn ghi roõ caùc coâng vieäc cuûa thaày vaø hoaït ñoäng nhaän thöùc
cuûa troø, moái quan heä giöõa hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø (qua vieäc thaày ñaët
caâu hoûi, kích thích hoïc sinh tìm yù traû lôøi, höôùng daãn caùc em thaûo luaän,
ñoäng vieân, ñaùnh giaù vieäc traû lôøi cuûa hoïc sinh), baøi taäp veà nhaø.
Ghi cuï theå caùc coâng vieäc cuûa giaùo vieân vaø hoïc sinh seõ tieát kieäm ñöôïc
thôøi gian khi tieán haønh baøi hoïc, traùnh tình traïng luùng tuùng vì caâu hoûi neâu
khoâng roõ raøng ,hoïc sinh khoâng traû lôøi ñöôïc.
Trong giaùo aùn ghi cuï theå coâng vieäc cuûa giaùo vieân laø:
- Noäi dung taøi lieäu seõ trình baøy ôû töøng muïc, phöông phaùp seõ thöïc
hieän ôû töøng muïc cuûa baøi hoïc.
- Tö lieäu tham khaûo caàn thieát boå sung cho caùc muïc
noäi dung caùc caâu hoûi neâu vaán ñeà (baøi taäp nhaän thöùc) ñaët ôû ñaàu
giôø, caùc caâu hoûi gôïi môû trong quaù trình giaûng… chi tieát hôn; caùch
gôïi yù, höôùng daãn hoïc sinh tìm caâu traû lôøi, ñoäng vieân ñaùnh giaù hoïc
sinh khi phaùt bieåu.
Giaùo aùn toát ñöôïc ñaùnh giaù theo nhöõng yeâu caàu chuû yeáu sau:
- Phaûn aùnh ñöôïc noäi dung cô baûn cuûa chöông trình, saùch giaùo khoa vaø
tình hình hoïc sinh.
- Theå hieän ñöôïc caùc ñieàu kieän cuï theå cuûa töøng lôùp, töøng tröôøng, töøng
vuøng, töøng ñòa phöông.
- Taïo ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå giaùo vieân leân lôùp ñaït hieäu quaû cao.
- Taïo ñieàu kieän cho hoïc sinh tieáp thu baøi toát.
Vieäc soaïn giaùo aùn caàn löu yù ñaëc ñieåm taâm sinh lí löùa tuoåi cuûa hoïc sinh.
Cuøng moät vaán ñeà nhöng yeâu caàu moãi lôùp moät khaùc.
Ví duï: Soaïn giaùo aùn baøi “Caùch maïng tö saûn Phaùp (1789-1791)”
a. Muïc tieâu caàn ñaït :
- Nhöõng neùt cô baûn veà dieãn bieán cuoäc caùch maïng tö saûn Phaùp
1789.
- Vai troø to lôùn quyeát ñònh cuûa quaàn chuùng nhaân daân ñoái vôùi thaéng
lôïi vaø söï phaùt trieån ñi leân cuûa caùch maïng.
- YÙ nghóa lòch söû, baøi hoïc, kinh nghieäm
b. Chuaån bò ñoà duøng daïy hoïc :

- Tranh vaø sô ñoà veà xaõ hoäi Phaùp tröôùc cuoäc caùch maïng 1789 (keøm
theo).
- Baûn ñoà, tranh aûnh veà dieãn bieán cuoäc caùch maïng.
- Sô ñoà veà söï phaùt trieån ñi leân cuûa caùch maïng.
- Caùc taøi lieäu tham khaûo.
c. Noäi dung vaø caáu taïo baøi hoïc.
I. Nöôùc Phaùp tröôùc caùch maïng
Nhöõng vaán ñeà troïng taâm, caùc ñôn vò kieán thöùc cô baûn caàn laøm cho hoïc sinh
naém :
- Söï kìm haõm cuûa cheá ñoä phong kieán chuyeân cheá ñoái vôùi söï
phaùt trieån kinh teá Phaùp.
- Cheá ñoä ñaúng caáp vaø maâu thuaãn xaõ hoäi daãn tôùi caùch maïng (ñoái
vôùi hoïc sinh THCS caàn laøm cho hoïc sinh thaáy roõ maâu thuaãn
giöõa ñaúng caáp thöù ba vôùi hai ñaúng caáp quùy toäc vaø taêng löõ daãn
tôùi caùch maïng)
- Khai thaùc caùc tranh, sô ñoà keøm theo, caàn giaûi thích cho caùc
em hieåu söï khoâng phuø hôïp giöõa löïc löôïng saûn xuaát môùi tö baûn
chuû nghóa vôùi quan heä saûn xuaát phong kieán phaûn ñoäng ,laïc
haäu, laø nguyeân nhaân laøm naûy sinh maâu thuaãn vaø daãn tôùi caùch
maïng).
- Ñaáu tranh tö töôûng laø moät tieàn ñeà quan troïng cho cuoäc caùch
maïng xaõ hoäi noå ra.
II. Dieãn bieán caùch maïng

Trình baøy dieãn bieán caùch maïng qua ba giai ñoaïn ñeå hoïc sinh nhaän
thöùc ñöôïc vai troø quyeát ñònh cuûa quaàn chuùng nhaân daân vaøsöï phaùt
trieån ñi leân cuûa caùch maïng.
II.1 Cheá ñoä quaân chuû laäp hieán
Taäp trung vaøo caùc ñieåm :
- Caùch maïng buøng noå vaø thaéng lôïi (chuù troïng: cuoäc taán coâng
nguïc Baxti, voán laø phaùo ñaøi cuõ –keøm theo mieâu taû phaùo ñaøi,
vôùi tranh minh hoïa keøm theo).
- Caùch maïng lan roäng caû nöôùc vaø chính quyeàn thuoäc veà ñaïi tö
saûn quyù toäc tö saûn hoùa.Vì sao? Keát quaû.
- Baûn “Tuyeân ngoân nhaân quyeàn vaø daân quyeàn” (giôùi thieäu toùm
taét noäi dung vaø trích ñoïc moät vaøi caâu ñöôïc söû duïng trong hoïc
taäp, khaúng ñònh veà quyeàn bình ñaúng coù quyeàn töï do daân chuû
(treân danh nghóa) vaø nhaán maïnh quyeàn tö höõu taøi saûn laø quyeàn
thieâng lieâng baát khaû xaâm phaïm.
II.2 Thôøi kì Giroângñanh :

Chieán thaéng Vanmi cuûa quaân Phaùp choáng boïn xaâm löôïc Aùo,
Phoå, ñuoåi quaân ñòch ra khoûi bôø coõi (ngaøy 20/9/1792) (caùc nhaø söû hoïc
phöông Taây hieän nay ñaõ ví “chieán thaéng lòch söû Ñieän Bieân Phuû, ngaøy
7/5/1945” laø “chieán thaéng Vanmi cuûa caùc daân toäc da maøu” (bò aùp
böùc).
Vua Lui XVI bò xöû töû, cheá ñoä quaân chuû bò thuû tieâu, thaønh laäp
coäng hoøa (böôùc tieán so vôùi thôøi kì tröôùc, ôû nhöõng ñieåm naøo).
Söï phaûn boäi cuûa Giroângñanh vaø cuoäc khôûi nghóa cuûa nhaân daân
Pari (ngaøy 2-6-1793) laät ñoå neàn thoáng trò Giroângñanh, ñöa caùch
maïng tieán leân.
II.3. Thôøi kì chuyeân chính daân chuû Giacoâbanh:
Phaùi Giacoâbanh –nhöõng phaàn töû tö saûn nhoû, tieán boä cuûa giai
caáp tö saûn Phaùp.
Nhöõng bieän phaùp cuûa phaùi Giacoâbanh, xaùc nhaän tính caùch
maïng cuûa hoï, tính trieät ñeå cuûa caùch maïng, söï phaùt trieån ñi leân (cao
hôn thôøi Giroângñanh) vaø vai troø cuûa quaàn chuùng nhaân daân.
Nhöõng keát quûa böôùc ñaàu trong vieäc ñaùnh baïi quaân xaâm löôïc
vaø ñem laïi quyeàn lôïi cho nhaân daân (phaân tích nhöõng maët tieán boä vaø
caùc haïn cheá).
Söï suïp ñoå cuûa neàn chuyeân chính daân chuû Giacoâbanh. Vì sao?
(ngoaøi vieäc trình baøy nhöõng maâu thuaãn trong noäi boä phaùi Giacoâbanh,
maát söï uûng hoä cuûa quaàn chuùng, caàn nhaán maïnh raèng, söï phaùt trieån
ñeán ñænh cao cuûa chuyeân chính daân chuû Giacoâbanh khoâng theå vöôït
khoûi phaïm vi cuûa moät cuoäc caùch maïng tö saûn).
II.4 Tính chaát, yù nghóa lòch söû :
Höôùng daãn hoïc sinh phaân tích (nhaát laø hoïc sinh trung hoïc phoå
thoâng) ñeå caùc em nhaän thaáy: Tính chaát caùch maïng trieät ñeå cuûa cuoäc
caùch maïng tö saûn Phaùp (daãn ra moät soá söï kieän cô baûn ñaõ hoïc).
Tính chaát nhaân daân (vai troø cuûa quaàn chuùng ñöa caùch maïng
phaùt trieån ñi leân, söû duïng sô ñoà keøm theo).
Aûnh höôûng saâu roäng ñeán nhieàu nöôùc chaâu AÂu vaø theá giôùi
Nhöõng haïn cheá
Nhöõng baøi hoïc (söû duïng taøi lieäu cuûa Hoà Chí Minh trong
“Ñöôøng caùch meänh ”)
d. Nhöõng bieän phaùp, thao taùc sö phaïm ñöôïc söû duïng trong daïy hoïc baøi
“Caùch maïng tö saûn phaùp cuoái theá kyû XVIII”
e. Duøng tranh, sô ñoà ñeå trình baøy dieãn bieán söï kieän (qua mieâu taû vaø
töôøng thuaät, phaân tích)
Ví nhö, söû duïng caùc tranh minh hoïa (keøm theo) vaø sô ñoà sau ñaây ñeå
trình baøy veà söï phaân chia ñaúng caáp, ñòa vò, quyeàn lôïi cuûa moãi ñaúng
caáp:

Ñaúng caáp thöù Ñaúng caáp thöù

nhaát (taêng löõ) hai (Quyù toäc) Caùc ñaúng caáp
coù ñaëc quyeàn
Khoâng ñoùng moïi thöù thueá

Ñöôïc höôûng nhieàu quyeàn lôïi
Ñaúng caáp Ñaúng caáp khoâng coù

thöù ba ñaëc quyeàn, phaûi
ñoùng moïi thöù thueá
Ñaïi tö saûn
Daân ngheøo Noâng daân Tö saûn Trung tö saûn
thaønh thò Tö saûn nhoû
Caùc tranh minh hoïa ,sô ñoà daãn hoïc sinh naém ñöôïc caùc kieán thöùc veà caùc
thuaät ngöõ “ñaúng caáp” vaø “øgiai caáp” (“Ñaúng caáp” laø taàng lôùp xaõ hoäi ñöôïc hình thaønh
döôùi caùc cheá ñoä chieám höõu noâ leä, phong kieán, do luaät phaùp hoaëc tuïc leä quy ñònh veà
vò trí xaõ hoäi, veà quyeàn lôïi vaø nghóa vuï, coù khi ñöôïc cha truyeàn con noái. Coøn “giai
caáp” laø taäp ñoaøn ñoâng ñaûo ngöôøi trong xaõ hoäi, coù ñòa vò vaø vai troø nhaát ñònh trong
neàn saûn xuaát xaõ hoäi, höôûng thuï cuûa caûi laøm ra tuøy theo ñòa vò chieám höõu hay khoâng
chieám höõu tö lieäu saûn xuaát).
Naém ñöôïc noäi haøm hai khaùi nieäm treân, hoïc sinh hieåu roõ giai caáp thoáng trò
phong kieán goàm hai ñaúng caáp, trong khi ñaúng caáp thöù ba laïi goàm nhieàu giai caáp,
taàng lôùp xaõ hoäi. Hieåu roõ caáu taïo cuûa ñaúng caáp thöù ba, hoïc sinh seõ nhaän thöùc vì sao
giai caáp tö saûn laø ngöôøi laõnh ñaïo ñaúng caáp thöù ba trong cuoäc ñaáu tranh choáng phong
kieán. Ñoàng thôøi, caáu taïo cuûa giai caáp phong kieán goàm caùc taàng lôùp tö saûn coù quyeàn
lôïi khaùc nhau seõ giaûi thích thaùi ñoä veà söï thay ñoåi thaùi ñoä, söï chuyeån hoùa cuûa caùc
taàng lôùp tö saûn ñoái vôùi caùch maïng.
Trong quùa trình giaûng daïy, giaùo vieân laàn löôït cung caáp cho hoïc sinh caùc
thuaät ngöõ khaùi nieäm cuûa baøi:
“ Giai caáp” vaø “ñaúng caáp”
“ Ñaúng caáp coù ñaëc quyeàn” vaø “ñaúng caáp khoâng coù ñaëc quyeàn”

“ Trieát hoïc aùnh saùng” , “ thôøi kì khai saùng”

“Tình theá caùch maïng”
“ Nghóa vuï phong kieán”
“Giroângñanh”, “Giacoâbanh”
“Coâng hoøa”, chuyeân chính daân chuû caùch maïng”
“ Caùch maïng ñi leân”
Nhöõng ñoaïn trích duøng laøm taøi lieäu tham khaûo
“Tuyeân ngoân nhaân quyeàn vaø daân quyeàn”
1. Moïi ngöôøi sinh ra ñeàu coù quyeàn töï do vaø bình ñaúng. Söï khaùc nhau veà xaõ
hoäi chæ ñöôïc xaây döïng treân cô sôû lôïi ích chung.
2. Muïc ñích cuûa moïi lieân minh chính trò laø söï giöõ gìn nhöõng quyeàn töï nhieân,
khoâng taùch khoûi cuûa con ngöôøi. Ñoù laø caùc quyeàn: töï do, tö höõu, an toaøn vaø
choáng söï aùp böùc.
3. Nguoàn goác cuûa moïi quyeàn löïc cao nhaát thöôøng ôû trong daân toäc khoâng coù
moät cô quan naøo, khoâng coù moät caù nhaân naøo coù theå thöïc hieän ñöôïc quyeàn
löïc naøy maø, khoâng xuaát phaùt tröïc tieáp töø daân toäc.
…Quyeàn sôû höõu laø quyeàn thieâng lieâng, baát khaû xaâm phaïm, neân khoâng ai coù theå
xoùa boû noù, tröø tröôøng hôïp do söï caàn thieát cuûa xaõ hoäi …
YÙ kieán cuûa C.Maùc vaø V.I.Leânin veà yù nghóa caùch maïng tö saûn Phaùp. Naêm
1648 giai caáp tö saûn lieân minh vôùi quí toäc môùi ñaáu tranh choáng cheá ñoä quaân chuû,
choáng quí toäc phong kieán vaø giaùo hoäi thoáng trò.
Naêm 1789 giai caáp tö saûn lieân minh vôùi nhaân daân choáng cheá ñoä quaân chuû,
quùi toäc vaø giaùo hoäi thoáng trò …
Trong hai cuoäc caùch maïng naøy, tö saûn thöïc söï laø giai caáp ñöùng ñaàu phong
traøo. Giai caáp voâ saûn vaø caùc taàng lôùp nhaân daân thaønh thò khoâng thuoäc giai caáp tö
saûn hoaëc khoâng coù moät quyeàn lôïi naøo khaùc quyeàn lôïi cuûa tö saûn hoaëc chöa trôû
thaønh nhöõng giai caáp ñoäc laäp phaùt trieån hoaëc moät boä phaän cuûa giai caáp. Do ñoù, ôû
nôi naøo maø hoï ñaáu tranh choáng giai caáp tö saûn, nhö naêm 1793 vaø 1794 ôû Phaùp thì
hoï chæ laø thöïc hieän quyeàn lôïi cuûa giai caáp tö saûn, duø söû duïng nhöõng phöông thöùc
khoâng phaûi laø cuûa tö saûn.
Toaøn boä chuû nghóa khuûng boá Phaùp khoâng phaûi caùi gì khaùc laø phöông thöùc cuûa bình
daân, ñeå thanh toaùn keû thuø cuûa giai caáp tö saûn, vôùi cheá ñoä chuyeân cheá, cheá ñoä phong
kieán.
Caùc cuoäc caùch maïng 1648 vaø 1789 khoâng phaûi laø cuoäc caùch maïng Anh vaø
Phaùp, ñoù laø nhöõng cuoäc caùch maïng thuoäc phaïm vi chaâu AÂu…Giai caáp tö saûn ñaõ
thaéng lôïi trong caùc cuoäc caùch maïng tö saûn naøy; thaéng lôïi cuûa giai caáp tö saûn cuõng
ñoàng thôøi coù nghóa laø thaéng lôïi cuûa moät cheá ñoä xaõ hoäi môùi. Thaéng lôïi cuûa cheá ñoä sôû
höõu tö saûn ñoái vôùi sôû höõu phong kieán …
Taøi lieäu cuûa Hoà Chí Minh:

“Caùch meänh Phaùp cuõng nhö caùch meänh Myõ, nghóa laø caùch meänh tö baûn, caùch
meänh khoâng ñeán nôi, tieáng noùi laø coäng hoøa vaø daân chuû, kyø thöïc trong thì noù töôùc
luïc coâng noâng, ngoaøi thì noù aùp böùc thuoäc ñòa …
… Caùch meänh Phaùp daïy cho chuùng ta:
1. Daân chuû coâng noâng laø goác caùch meänh, tö baûn laø hoaït ñaàu (theo chuû nghóa
cô hoäi, phaûn boäi), khi noù khoâng lôïi duïng ñöôïc daân chuùng nöõa, thì noù phaûn
caùch meänh.
2. Caùch meänh thì phaûi coù toå chöùc raát vöõng beàn môùi thaønh coâng.
3. Ñaøn baø treû con cuõng giuùp laøm vieäc caùch meänh ñöôïc nhieàu.
4. Daân khí maïnh thì quaân lính naøo, suùng oáng naøo cuõng khoâng choáng laïi.
5. Caùch meänh hi sinh raát nhieàu ngöôøi maø khoâng sôï, ta muoán laøm caùch meänh
thì cuõng khoâng neân sôï phaûi hi sinh”
(Hoà Chí Minh Toaøn taäp, taäp 2 , tr.274) - Caùc taøi lieäu tham khaûo tình hình caùc
chuyeân khaûo khoa hoïc coù lieân quan.
Nhöõng loaïi taøi lieäu daãn treân ñöôïc söû duïng khi giaûng daïy (daãn chöùng, minh
hoïa laøm cô sôû cho vieäc phaân tích, giaûi thích, ra baøi taäp cho hoïc sinh.
f. Ñaùnh giaù kieåm tra

Sau moãi tieát hoïc, caû baøi hoïc caàn toå chöùc ñaùnh giaù, kieåm tra baèng
vieäc ra caùc loaïi baøi taäp, phuø hôïp vôùi yeâu caàu vaø trình ñoä hoïc taäp
cuûa hoïc sinh.
Moät soá ví duï:
1. Döïa vaøo caùc tranh, sô ñoà, ñöôïc trình baøy hoïc sinh xaây döïng baøi mieâu taû
vaø töôøng thuaät veà caùc ñaúng caáp trong xaõ hoäi Phaùp tröôùc caùch maïng
1789,veà ñôøi soáng cuûa noâng daân, veà nguïc Baxti, veà cuoäc taán coâng Baxti.
2. Tìm hieåu noäi dung moät soá ñoaïn taøi lieäu trích daãn ñeå phaân tích, ñaùnh giaù,
neâu keát luaän veà söï phaùt trieån ñi leân cuûa caùch maïng tö saûn Phaùp 1789, veà
yù nghóa cuûa caùch maïng Phaùp, nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm (loaïi baøi taäp veà
bình luaän lòch söû).
3. Caùc baøi taäp nhaän thöùc, theå hieän ôû caùc caâu hoûi sau ñaây:
Neâu nhöõng söï kieän chöùng toû raèng “tình theá caùch maïng” ôû Phaùp ñaõ chín muoài
vaøo nhöõng naêm 80 cuûa theá kyûXIX? (“taàng lôùp döôùi khoâng muoán vaø taàng lôùp thoáng
trò khoâng theå tieáp tuïc soáng nhö cuõ”).
Vì sao vieäc chieám nguïc Baxti ñöôïc xem laø môû ñaàu cuûa cuoäc caùch maïng tö
saûn Phaùp cuoái theá kyû XVIII?.
Qua “tuyeân ngoân nhaân quyeàn vaø daân quyeàn” neâu nhöõng maët tích cöïc vaø haïn
cheá cuûa caùch maïng tö saûn Phaùp 1789?
Vì sao thôøi kyø Giacoâbanh ñöôïc xem laø “thôøi kyø chuyeân chính daân chuû caùch
maïng”, “laø ñænh cao cuûa cuoäc caùch maïng tö saûn Phaùp 1789”.
Laäp nieân bieåu veà caùc söï kieän lòch söû chuû yeáu trong quaù trình dieãn bieán cuûa
caùch maïng tö saûn Phaùp cuoái theá kyû XVIII.

Xaây döïng baûng so saùnh giöõa caùch maïng tö saûn vaø caùch maïng voâ saûn treân caùc
maë.
Giai caáp laõnh ñaïo Ñoäng löïc caùch maïng Keát quaû
Caùch maïng tö saûn
Caùch maïng voâ saûn

CHÖÔNG VIII
HOAÏT ÑOÄNG NGOAÏI KHOÙA TRONG

DAÏY HOÏC LÒCH SÖÛ
Trong quaù trình daïy hoïc, hoaït ñoäng ngoaïi khoùa coù taùc duïng tích cöïc ñoái vôùi
vieäc giaùo döôõng giaùo duïc vaø phaùt trieån tö duy cuûa hoïc sinh, song, do quan nieäm
chöa ñuùng hoaït ñoäng naøy raát haïn cheá, ngheøo naøn vaø hieäu quaû khoâng cao. Vì vaäy,
caàn laøm saùng toû nhieäm vuï, vò trí cuûa hoaït ñoäng ngoaïi khoùa trong daïy hoïc lòch söû.
I. Vò trí taùc duïng vaø noäi dung cuûa hoaït ñoäng ngoaïi khoùa trong daïy
hoïc lòch söû
1. Vò trí vaø taùc duïng cuûa hoaït ñoäng ngoaïi khoùa
Nhieäm vuï cuûa hoaït ñoäng ngoaïi khoùa mang tính chaát toång hôïp, laøm saâu saéc
vaø phong phuù kieán thöùc cuûa hoïc sinh veà caùc maët khaùc nhau cuûa cuoäc soáng xaõ hoäi,
goùp phaàn gaây höùng thuù trong hoïc taäp lòch söû.
Ñieàu quan troïng laø hoaït ñoäng ngoaïi khoùa giaùo duïc cho hoïc sinh yù thöùc
traùch nhieäm, yù thöùc lao ñoäng vaø tinh thaàn taäp theå. Nhieàu nhaø nghieân cöùu giaùo duïc
lòch söû cho raèng, hoaït ñoäng ngoaïi khoùa coù hai ñaëc ñieåm noåi baät :tính chaát töï nguyeän
vaø söï phaùt trieån nhaän thöùc tích cöïc ñoäc laäp, naêng khieáu cuûa hoïc sinh trong lónh vöïc
lòch söû.
Vieäc thöïc hieän chuû ñeà vaø noäi dung hoaït ñoäng ngoaïi khoùa raát linh hoaït, ña
daïng. Trong hoaït ñoäng ngoaïi khoùa, nhöõng caù tính, phaåm chaát yù thöùc, khuynh höôùng
cuûa hoïc sinh boäc loä roõ reät. Ví duï, hoïc sinh nhoû thích caùc troø chôi lòch söû, haùt, dieãn
kòch lòch söû, hoïc sinh trung hoïc laïi say meâ vôùi vieäc tìm toøi, nghieân cöùu lòch söû, hoaøn
thaønh nhöõng coâng taùc coâng ích. Ñaëc bieät, hoaït ñoäng ngoaïi khoùa ñaõ gaén vieäc hoïc taäp
lòch söû cuûa hoïc sinh vôùi ñôøi soáng, taïo cho caùc em yù thöùc traùch nhieäm trong hoaït
ñoäng phuïc vuï xaõ hoäi, nhö söu taàm di tích lòch söû, “tìm ñòa chæ ñoû”, trang bò theâm
caùc kieán thöùc veà ñôøi soáng lao ñoäng vaø ñaáu tranh caùch maïng, veà sinh hoaït tinh thaàn.
Ñaây laø ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå giaùo duïc hoïc sinh theá giôùi quan khoa hoïc vaø ñaïo ñöùc,
tö töôûng chính trò.
Hoaït ñoäng ngoaïi khoùa coøn goùp phaàn phaùt trieån hoïc sinh, mang tính chaát töï
nguyeän. Caùc em coù theå töï choïn vaø tham gia moät coâng taùc hôïp vôùi sôû thích vaø trình
ñoä cuûa mình. Chính tính chaát töï nguyeän tham gia hoaït ñoäng ngoaïi khoùa ñaõ phaùt huy
naêng löïc nhaän thöùc ñoäc laäp, laøm naåy sinh vaø phaùt trieån höùng thuù cuûa hoïc sinh. Nhôø
vaäy, nhöõng keát quûa hoïc taäp caùc boä moân khaùc coù lieân quan (vaên hoïc, ñòa lí, chính
trò…) cuõng toát hôn.

Hoaït ñoäng ngoaïi khoùa coøn giuùp hoïc sinh ñem nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc, ñem
nhöõng kó naêng ñaõ ñöôïc reøn luyeän trong giôø noäi khoùa vaän duïng vaøo coâng taùc thöïc teá,
nhö söu taàm taøi lieäu, bieân soaïn lòch söû ñòa phöông, coâng taùc xaõ hoäi …goùp phaàn reøn
luyeän naêng löïc haønh ñoäng. Taïo cô sôû ñeå gaén lieàn nhaø tröôøng vôùi ñôøi soáng xaõ hoäi.
2. Noäi dung cuûa hoaït ñoäng ngoaïi khoùa lòch söû
Do hoaït ñoäng ngoaïi khoùa mang tính chaát töï nguyeän, neân noäi dung vaø hình
thöùc tieán haønh laïi caàn phaûi linh hoaït theo hai höôùng chính.
Laøm phong phuù, saâu saéc nhöõng kieán thöùc lòch söû maø hoïc sinh ñaõ thu nhaän
trong noäi khoùa, nhaát laø nhöõng vaán ñeà cô baûn cuûa khoùa trình lòch söû:
- Nhöõng söï kieän lôùn tieâu bieåu, trôû thaønh nhöõng kieán thöùc cô baûn
cuûa khoùa trình.
- Cuoäc ñôøi vaø söï nghieäp caùc nhaân vaät lòch söû phaûn aùnh söï phaùt
trieån cuûa xaõ hoäi.
- Nhöõng thaønh töïu lôùn veà vaên hoùa, khoa hoïc, vaên hoïc, ngheä
thuaät, veà lao ñoäng saûn xuaát …
Nhöõng vaán ñeà veà lòch söû ñòa phöông:
Trong tröôøng hôïp tieán haønh baøi hoïc taïi thöïc ñòa thì vieäc giaûng
daïy noäi khoùa keát hôïp vôùi nhöõng hoaït ñoäng ngoaïi khoùa, Song
cuõng coù theå toå chöùc caùc hoaït ñoäng ngoaïi khoùa döïa vaøo taøi
lieäu lòch söû ñòa phöông ñeå laøm phong phuù baøi lòch söû daân toäc,
gôïi daäy loøng töï haøo yeâu quyù queâ höông.
II. Caùc hình thöùc toå chöùc ngoaïi khoùa vaø caùch tieán haønh
Coù nhieàu hình thöùc hoaït ñoäng ngoaïi khoùa khaùc nhau, tuøy thuoäc ôû muïc ñích
toå chöùc, ôû quy moâ toå chöùc (soá ngöôøi tham döï, ôû trình ñoä hoïc sinh, ôû thôøi gian tieán
haønh.
Nhìn chung coù caùc hình thöùc cô baûn sau :
- Caùc toå, nhoùm yeâu thích, tìm hieåu lòch söû (daân toäc vaø ñòa
phöông), bao goàm hoïc sinh nhieàu lôùp khaùc nhau hoaït ñoäng
trong thôøi gian töông ñoái laâu daøi.
- Nhöõng hoaït ñoäng ngoaïi khoùa ñöôïc toå chöùc thöôøng xuyeân ôû
moät lôùp, moät toå (ñoïc saùch, laøm ñoà duøng tröïc quan, söu taàm taøi
lieäu veà lòch söû ñòa phöông …).
- Nhöõng hoaït ñoäng coù quy moâ lôùn ñöôïc toå chöùc vaøo nhöõng ngaøy
leã lôùn (haønh quaân, tham quan, caém traïi, daï hoäi lòch söû…)
- Nhöõng coâng vieäc cuûa töøng caù nhaân hay moät nhoùm nhoû (ñoïc
saùch, trao ñoåi, thaûo luaän).

- Nhöõng coâng taùc xaõ hoäi (noùi chuyeän lòch söû, tham gia leã hoäi ñòa
phöông, laøm coâng taùc Traàn Quoác Toaûn, xaây döïng baûo taøng ñòa
phöông, tham gia khai quaät khaûo coå…)
Vieäc thöïc hieän caùc hình thöùc toå chöùc naøy phuï thuoäc vaøo nhieàu ñieàu kieän
(hoaøn caûnh cuûa ñòa phöông, nhaø tröôøng, lôùp hoïc, khaû naêng hoïc sinh, yeâu caàu chính
trò xaõ hoäi cuûa caû nöôùc hay ñòa phöông…).
Chuùng ta ñi saâu hôn vaøo moät soá hoaït ñoäng ngoaïi khoùa cô baûn, phoå bieán
thích hôïp vôùi ñieàu kieän tröôøng phoå thoâng hieän nay.
1. Ñoïc saùch
Laø hình thöùc phoå bieán coù hieäu quûa nhaèm cung caáp theâm kieán thöùc cho hoïc
sinh trong giôø noäi khoùa, song chuû yeáu trong hoaït ñoäng ngoaïi khoùa. Noù goùp phaàn reøn
luyeän cho hoïc sinh kó naêng, thoùi quen höùng thuù vaø phöông phaùp laøm vieäc vôùi saùch.
Ñoù laø hình thöùc ñôn giaûn, deã laøm, song laïi coù hieäu quûa cao veà maët giaùo döôõng, giaùo
duïc vaø phaùt trieån. Trong coâng vieäc naøy, caàn khaéc phuïc nhöõng quan nieäm khoâng
ñuùng thöôøng coù trong hoïc sinh nhö thích ñoïc tieåu thuyeát voõ hieäp lòch söû hôn taøi lieäu
lòch söû, taøi lieäu goác; bò thu huùt vaøo nhöõng chi tieát li kì haáp daãn maø khoâng chuù yù ñeán
nhöõng kieán thöùc khoa hoïc. Tröôùc tieân, giaùo vieân giuùp hoïc sinh laäp danh muïc saùch
caàn ñoïc cho moãi khoùa trình, trong naêm hoïc. Trong danh muïc, neân coù phaàn “toái ña”
vaø phaàn “toái thieåu”, töùc laø nhöõng loaïi saùch caàn thieát phaûi ñoïc vaø loaïi saùch ñoïc theâm
neáu coù thôøi gian.
Tieáp ñoù, ñeå khôi daäy tính tích cöïc, höùng thuù, söï hieáu kì vaø loøng ham hieåu
bieát caùi môùi cuûa hoïc sinh, giaùo vieân toùm taét sô löôïc noäi dung moät soá cuoán saùch.
Trong caùch giôùi thieäu, ñaëc bieät coù hieäu quûa laø daãn ra noät vaøi chi tieát, nhöõng ñoaïn
nhoû haáp daãn ñeå kích thích hoïc sinh tieáp tuïc tìm ñoïc.
Trong chöông trình lòch söû phoå thoâng trung hoïc, coù theå tìm ñoïc caùc loaïi saùch
sau ñaây.
- Veà phaàn lòch söû theá giôùi coå trung ñaïi, hoïc sinh caàn ñoïc caùc quyeån:
“Theá giôùi coå ñaïi” vaø “Theá giôùi trung ñaïi”,(Nhaø xuaát baûn Giaùo duïc -
Haø Noäi). Ñaây laø loaïi taøi lieäu khoa hoïc, coù taùc duïng toát trong vieäc boå
sung kieán thöùc cho caùc baøi noäi khoùa. Ngoaøi ra, hoïc sinh coøn coù theå ñoïc
caùc taäp saùch thaàn thoaïi, coå tích cuûa Vieät Nam, caùc nöôùc khaùc nhö
“Iliat”, “OÂñixeâ”â, “Thaàn thoaïi Hi Laïp”, “Thaàn thoai ïAÁn Ñoä”…; Caùc
saùch noùi veà cuoäc ñaáu tranh choáng aùp böùc boùc loät cuûa noâ leä, noâng noâ;
nhöõng saùch noùi veà ñôøi soáng kinh teá cuûa ngöôøi nguyeân thuûy, cuûa noâ leä,
cuûa giai caáp tö saûn môùi lôùn leân (trong “Hoäi chôï phuø hoa”),sinh hoaït
cuûa caùc kò só thôøi trung ñaïi (trong “Aivanhoâ”).
- Veà phaàn lòch söû theá giôùi Caän ñaïi. Ngoaøi cuoán “Theá giôùi caän
ñaïi” (NXB Giaùo duïc), giaùo vieân höôùng daãn hoïc sinh ñoïc caùc cuoán
saùch noùi veà cuoäc ñôøi vaø söï nghieäp cuûa caùc laõnh tuï caùch maïng. Caùc
Maùc, F.Enghen, V.I.Leânin, nhöõng saùch noùi veà phong traøo coâng nhaân vaø

phong traøo xaõ hoäi chuû nghóa thôøi caän ñaïi nhö “Coâng xaõ Pari”…Taøi lieäu
vaên hoïc thôøi kì naøy cuõng laø moät nguoàn kieán thöùc phong phuù raát boå ích
cho hoïc taäp lòch söû nhö moät soá taùc phaåm ñaõ dòch ra tieáng Vieät (vaên hoïc
tieán boä chaâu AÂu theá kæ XVII-XIX) cuûa Vichto Huygoâ, Bandaéc,
Ñichken, L.Toânxtoâi…vaø vaên hoïc Coâng xaõ Pari.
- Veà phaàn lòch söû theá giôùi hieän ñaïi, giaùo vieân höôùng daãn hoïc
sinh choïn ñoïc nhöõng taùc phaåm noùi veà caùc nöôùc ñeá quoác chuû
nghóa, söï xaây döïng ñaát nöôùc ôû Lieân Xoâ, phong traøo caùch maïng
ôû caùc nöôùc, cuoäc Chieán tranh theá giôùi thöù hai, nhöõng thaønh töïu
khoa hoïc-kó thuaät hieän nay…Caùc taùc phaåm cuûa Chuû tòch Hoà
Chí Minh, vaên kieän Ñaûng ta tröôùc 1945 cuõng laø moät nguoàn tö
lieäu quan troïng cuûa lòch söû theá giôùi hieân ñaïi.
Trong chöông trình lòch söû Vieät Nam töø thôøi kì döïng nöôùc ñeán nay coù raát
nhieàu loaïi saùch, khoâng chæ phuø hôïp vôùi noäi dung caùc baøi noäi khoùa, maø coøn coù theå
duøng cho ngoaïi khoùa. Khi löïa choïn , giaùo vieân coù theå höôùng daãn hoïc sinh taäp trung
vaøo caùc loaïi sau ñaây:
- Thöù nhaát, nhöõng taøi lieäu vaên kieän cuûa Ñaûng, cuûa Hoà Chuû Tòch
vieát veà lòch söû daân toäc.
- Thöù hai, nhöõng saùch nghieân cöùu hoaëc phoå bieán khoa hoïc veà
lòch söû daân toäc, giôùi thieäu nhöõng neùt chung veà söï phaùt trieån
cuûa daân toäc hay moät soá neùt tieâu bieåu veà thaønh tích xaây döïng
vaø baûo veä Toå quoác nhö caùc loaïi saùch veà nhöõng cuoäc khôûi
nghóa (Lam Sôn, Taây Sôn…), caùc chieán thaéng (Ñieän Bieân Phuû,
Ñaïi thaéng muøa xuaân naêm 1975…),caùc anh huøng daân toäc.
- Thöù ba, caùc hoài kí, kí söï caùch maïng. Ñaây laø moät loaïi saùch
phaûn aùnh caùc söï kieän lòch söû maø thanh thieáu nieân raát öa thích.
- Thöù tö, caùc taùc phaåm vaên hoïc coù lieân quan ñeán lòch söû daân toäc,
bao goàm thô vaên yeâu nöôùc, caùch maïng, caùc taùc phaåm vaên hoïc
hieän thöïc qua caùc thôøi kì, nhöõng truyeän kí, tieåu thuyeát lòch söû
(“Quaän He khôûi nghóa”, “Löûa röøng ñeâm”, “Nuùi röøng Yeân
Theá”, “Nhöõng vì sao ñaát nöôùc”, “Nghìn naêm vaên hieán”, “Nuùi
soâng huøng vó”…).
Caàn löu yù hoïc sinh veà tính khoa hoïc vaø vieäc hö caáu (khoâng phaûi laø xuyeân
taïc boùp meùo lòch söû) trong moät soá quyeån saùch loaïi naøy, khaùc vôùi caùc loaïi tieåu
thuyeát voõ hieäp lòch söû khoâng coù cô sôû khoa hoïc gì. Hieäu quûa vieäc toå chöùc ñoïc saùch
trong hoaït ñoäng ngoaïi khoùa laø ñieàu raát quan troïng, caàn quan taâm. Coù hai hình thöùc
ñoïc saùch ñöa laïi hieäu quaû toát.
Caù nhaân töï ñoïc vaø ñoïc chung ôû lôù, ôû toå. Caù nhaân töï ñoïc laø hình thöùc phoå
bieán thuaän lôïi, quan troïng nhaát trong hình thöùc ñoïc saùch ngoaïi khoùa. Giaùo vieân caàn
höôùng daãn hoïc sinh caùch töï ñoïc (ghi cheùp, neâu vaán ñeà vaø töï giaûi quyeát vaán ñeà).

Ñoïc chung ôû lôùp nhöõng quyeån saùch hieám, nhöõng ñoaïn hay ñeå gaây höùng thuù
vaø boå sung, cuûng coá kieán thöùc. Thöôøng treân lôùp chæ giôùi thieäu noäi dung saùch, thaûo
luaän vaø tranh luaän nhöõng vaán ñeà coù lieân quan.
Giaùo vieân coù theå toå chöùc gaëp gôõ taùc giaû saùch, nhöõng nhaø nghieân cöùu ñeå hoï
trình baøy veà caûm nghó quùa trình bieân soaïn cuûa mình, giôùi thieäu nhöõng vaán ñeà hay, lí
thuù trong noäi dung cuoán saùch. Trong buoåi gaëp gôõ, hoïc sinh coù theå phaùt bieåu yù kieán
neâu thaéc maéc, trao ñoåi. Ñaây laø hình thöùc coù taùc duïng giaùo duïc vaø gaây höùng thuù ñoïc
saùch cho hoïc sinh, song khoù toå chöùc. Hình thöùc phoå bieán nhaát laø hoïc sinh toå chöùc
caùc buoåi sinh hoaït vôùi söï giuùp ñôõ, chæ ñaïo cuûa giaùo vieân. ÔÛ ñaây, caùc em trình baøy
nhöõng hieåu bieát cuûa mình veà taùc giaû, veà saùch, phaùt bieåu caûm nghó, keå laïi noäi dung
toùm taét hoaëc trích ñoïc, daãn ra nhöõng ñoaïn hay, nhöõng yù ñeïp trong saùch…
Ñoïc saùch khoâng phaûi ñeå giaûi trí, maø caàn bieát ghi cheùp theo maãu sau ñaây:
Teân saùch
Taùc giaû
Thôøi gian ñoïc
Noäi dung chuû yeáu cuûa saùch theo töøng phaàn, töøng chöông, ghi cheùp
nhöõng caâu thích thuù…
Nhöõng vaán ñeà ruùt ra sau khi ñoïc saùch: (nhöõng vaán ñeà lieân quan ñeán
baøi hoïc, vaán ñeà thích nhaát, nhöõng thaéc maéc caàn giaûi quyeát, yù ñònh söû
duïng nhöõng kieán thöùc ñaõ thu nhaän ñöôïc sau khi ñoïc…).
Caùch ghi cheùp nhö vaäy laø böôùc chuaån bò cho vieäc keå chuyeän, noùi chuyeän
hay trao ñoåi, thaûo luaän veà saùch.
Ñieàu quan troïng laø phaûi xaây döïng cho hoïc sinh neàn neáp thoùi quen traùnh tuøy
tieän khi ñoïc saùch ôû nhaømaø phaûi coù chuû ñích, coù hieäu quaû.
2. Keå chuyeän
Laø hình thöùc hoaït ñoäng ngoaïi khoùa haáp daãn, deã laøm vaø coù taùc duïng giaùo duïc
cao. Coù nhieàu caùch nhö keå laïi noäi dung moät cuoán saùch hay ñaõ ñoïc, moät caâu chuyeän
ñöôïc tìm hieåu qua taøi lieäu, hay cuûa chính ngöôøi tham gia, chöùng kieán söï kieän thuaät
laïi.
Noäi dung caâu chuyeän phaûi lieân quan ñeán caùc söï kieän cô baûn trong baøi hoïc, chaân
xaùc, traùnh nhöõng chi tieát li kì khoâng coù giaù trò khoa hoïc, khoâng phuø hôïp vôùi yeâu caàu
hoïc taäp.
Keå chuyeän phaûi laøm cho ngöôøi nghe xuùc ñoäng, nhö ñöôïc soáng laïi vôùi söï
kieän aáy. Keå chuyeän khaùc vôùi thoâng baùo. Thoâng baùo chæ cung caáp cho ngöôøi nghe
moät soá tri thöùc nhaát ñònh, ngaén goïn, khoâ khan, coøn keå chuyeän bao giôø cuõng coù chuû
ñeà vaø coù tình tieát. Ví nhö, khi thoâng baùo veàthôøi nieân thieáu cuûa Baùc Hoà, ngöôøi nghe
chæ naém ñöôïc nhöõng neùt chính (queâ höông, gia ñình, teân luùc beù). Keå chuyeän veà thuôû
thieáu thôøi cuûa Baùc vôùi nhieàu tình tieát sinh ñoäng nhaèm khoâi phuïc böùc tranh lòch söû
veà queâ höông Baùc, gia ñình, veà tuoåi thô cuûa Baùc…

Noäi dung baøi keå chuyeän khoâng chæ coù khoái löôïng söï kieän, tri thöùc ñöôïc cung
caáp, maø coøn bao goàm caû vieäc phaân tích, neâu leân baûn chaát cuûa söï vaät, hieän töôïng.
Neáu tính loâgích cuûa caâu chuyeän keå ñöôïc xaây döïng treân cô sôû nhöõng söï kieän, tri thöùc
chính xaùc thì noù coù yù nghóa giaùo duïc raát lôùn. Thoâng thöôøng moät caâu chuyeän keå bao
goàm nhöõng yeáu toá sau ñaây:
Giôùi thieäu vaán ñeà
Tình huoáng ñöôïc ñaët ra
Dieãn bieán söï kieän
Söï phaùt trieån cuûa tình tieát ñeán cao ñoä
Caâu chuyeän keát thuùc.
Moät caâu chuyeän ñöôïc boá cuïc nhö vaäy mang kòch tính cao, daãn daét ngöôøi
nghe qua caùc söï kieän, laøm cho hoï ngaøy caøng höùng thuù (keå caû caêng thaúng vaø suy
nghó). Söï höùng thuù cuûa ngöôøi nghe khoâng phaûi chæ vì ñöôïc cung caáp caùc söï kieän chi
tieát hay, haáp daãn maø coøn vì noäi dung giaùo duïc cuûa caâu chuyeän.
Hình thöùc keå chuyeän lòch söû coù hieäu quûa giaùo duïc cao nhaát laø caâu chuyeän
cuûa caùc chieán só caùch maïng laõo thaønh, tieâu bieåu, nhöõng anh huøng hay nhöõng ngöôøi
thaân cuûa caùc anh huøng, chieán só. Gaëp gôõ tieáp xuùc vôùi caùc nhaân chöùng lòch söû, nhöõng
ngöôøi ñaõ töøng chöùng kieán, tham döï caùc söï kieän coù taùc duïng giaùo duïc raát lôùn ñoái vôùi
hoïc sinh. Baèng phöông phaùp neâu göông nhöõng ngöôøi thöïc, vieäc thöïc, chuùng ta seõ ñeå
laïi trong traùi tim hoïc sinh aán töôïng saâu saéc, gôïi daäy xuùc caûm lòch söû.Vieäc naøy coù
theå toå chöùc, khi ñieàu kieän thuaän lôïi, song toát nhaát laø vaøo dòp caùc ngaøy leã, kæ nieäm
lòch söû.
3. Noùi chuyeän lòch söû

Noùi chuyeän lòch söû coù noäi dung cao hôn keå chuyeän lòch söû. Keå chuyeän chuû
yeáu laø töø cuï theå naâng leân trình ñoä tö duy khaùi quaùt, ngöôïc laïi noùi chuyeän lòch söû
chuû yeáu laø tö duy khaùi quaùt, ñöôïc minh hoïa, daãn chöùng baèng caùc söï kieän cuï theå
theo moät chuû ñeà naøo ñaáy.
Noùi chuyeän lòch söû phaûi coù chuû ñeà roõ raøng, chuû ñeà phaûi phuø hôïp vôùi noäi
dung chöông trình noäi khoùa, vôùi nhieäm vuï chính trò tröôùc maét. Vì vaäy, noùi chuyeän
lòch söû khoâng theå toå chöùc thöôøng xuyeân vaø ôû baát cöù nôi naøo nhö keå chuyeän lòch söû.
Noù thöôøng ñöôïc toå chöùc nhaân ngaøy kæ nieäm lòch söû moät söï kieän quan troïng, moät
danh nhaân, laõnh tuï caùch maïng…, nhöõng ñôït sinh hoaït chính trò boài döôõng veà vaên
hoùa, nghieân cöùu lòch söû ñòa phöông. Ngöôøi noùi chuyeän phaûi laø ngöôøi am hieåu saâu
saéc vaán ñeà trìng baøy. Do ñoù, ngöôøi noùi chuyeän thöôøng laø giaùo vieân, caùn boä nghieân
cöùu, caùn boä giaûng daïy ôû caùc tröôøng ñaïi hoïc, caùn boä laøm coâng taùc tuyeân huaán.

4. Trao ñoåi, thaûo luaän

Laø hình thöùc ngoaïi khoùa nhaèm giuùp hoïc sinh baøy toû yù kieán cuûa mình ñeå
cuûng coá kieán thöùc khoa hoïc, loøng tin sau khi ñoïc moät quyeån saùch, nghe keå chuyeän,
noùi chuyeän lòch söû, hoaëc suy nghó veà moät vaán ñeà naøo ñaáy. Coù nhieàu caùch tieán haønh
trao ñoåi thaûo luaän. Tröôùc heát, coù theå toå chöùc trao ñoåi thaûo luaän trong phaïm vi lôùp.
Ñoái vôùi hoïc sinh phoå thoâng trung hoïc, nhöõng cuoäc trao ñoåi thaûo luaän khoâng chæ ñeå
ghi nhôù noäi dung moät vaán ñeà, maø chuû yeáu laø khôi daäy nhöõng suy nghó ñoäc laäp cuûa
caùc em. Chuû ñeà neâu ra phaûi laø nhöõng vaán ñeà cô baûn coù tính chaát toång hôïp, khaùi
quaùt, nhöõng vaán ñeà maø nhieàu ngöôøi quan taâm, coù lieân quan ñeán cuoäc soáng hieän taïi.
Trong quaù trình trao ñoåi, giaùo vieân caàn ñoäng vieân caùc em ñeà xuaát vaø giaûi
quyeát vaán ñeà theo suy nghó ñoäc laäp cuûa mình, ñoàng thôøi cuõng khieâm toán hoïc taäp vaø
toân troïng yù kieán cuûa baïn . Giaùo vieân theo doõi, kòp thôøi boå sung nhöõng thieáu soùt, uoán
naén caùc leäch laïc. Khi keát thuùc thaûo luaän coù nhaän xeùt, ñaùnh giaù, ruùt kinh nghieäm.
Coù nhöõng hình thöùc ñeå trao ñoåi thaûo luaän vôùi noäi dung phong phuù hôn, nhö
toå chöùc caùc “hoäp thö” trao ñoåi treân baùo töôøng.
5. Daï hoäi lòch söû

Daï hoäi lòch söû laø moät hoaït ñoäng ngoaïi khoùa coù tính chaát toång hôïp, thu huùt taát
caû hoïc sinh trong lôùp, tröôøng tham döï. Löïc löôïng tham gia daï hoäi lòch söû thöôøng coù
hai nhoùm, moät soá ít hoïc sinh tham gia bieåu dieãn vaø ñoâng ñaûo hoïc sinh khaùc laø khaùn
giaû. Ñoái vôùi caû hai nhoùm, daï hoäi lòch söû coù taùc duïng cuûng coá, laøm saâu saéc, phong
phuù theâm nhieàu tri thöùc khoa hoïc vaø ngheä thuaät, khôi daäy nhöõng xuùc caûm laøm cô sôû
ñeå giaùo duïc tình caûm boài döôõng oùc thaåm mó, gaây höùng thuù hoïc taäp boä moân. Vieäc söû
duïng tö lieäu lòch söû, phaân tích taùc phaåm vaên hoïc, nghieân cöùu caùch trình baøy, theå
hieän noäi dung caùc taùc phaåm vaên hoïc, lòch söû saân khaáu…nhöõng baøi noùi chuyeän lòch
söû, nhöõng tieát muïc vaên ngheä…khoâng chæ laøm phong phuù kieán thöùc, maø coøn reøn
luyeän naêng löïc ñoäc laäp laøm vieäc, boài döôõng naêng khieáu bieåu dieãn vaø caûm thuï ngheä
thuaät…cho hoïc sinh.
Chuû ñeà cuûa daï hoäi lòch söû raát phong phuù.
Chuû ñeà veà lòch söû ñòa phöông cuõng laø moät chuû ñeà khaù haáp daãn trong
daï hoäi lòch söû, nhö “Queâ höông:quùa khöù vaø hieän taïi”, “Nhöõng anh
huøng, chieán só queâ ta”…
Caùc vaán ñeà veà cuoäc soáng hieän nay treân theá giôùi vaø trong nöôùc, nhö
ñaáu tranh giöõ gìn hoøa bình theá giôùi, thaønh töïu phaùt trieån khoa hoïc kó
thuaät… cuõng coù theå laø chuû ñeà cuûa daï hoäi lòch söû.
Muoán tieán haønh daï hoäi lòch söû theo caùc chuû ñeà nhö treân coù keát quaû, phaûi
thöïc hieän caùc yeâu caàu:
Thöù nhaát, daï hoäi phaûi coù muïc ñích giaùo döôõng, giaùo duïc vaø phaùt
trieån roõ reät. Thoâng qua daï hoäi lòch söû, hoïc sinh phaûi ñöôïc boài döôõng

veà loøng tin ñoái vôùi caùch maïng, vôùi quaàn chuùng nhaân daân, thaét chaët
hôn tình ñoaøn keát vaø cuûng coá thaùi ñoä hoïc taäp ñuùng ñaén, reøn luyeän
naêng löïc tö duy vaø haønh ñoäng.
Thöù hai, daï hoäi phaûi thu huùt ñoâng ñaûo hoïc sinh tham gia, phaûi phaùt
huy naêng löïc ñoäc laäp, tính tích cöïc chuû ñoäng hoaït ñoäng vaø tinh thaàn
taäp theå cuûa caùc em.
Thöù ba, caàn coù keá hoaïch chuaån bò coâng phu. Ngay töø ñaàu naêm hoïc,
giaùo vieân xaây döïng keá hoaïch, tranh thuû yù kieán, söï uûng hoä hôïp taùc
cuûa giaùo vieân caùc boä moân, cuûa hoäi ñoàng nhaø tröôøng vaø ñoaøn thanh
nieân. Vieäc löïa choïn hoïc sinh ñeå luyeän taäp caùc tieát muïc khoâng ñöôïc
laøm aûnh höôûng tôùi hoïc taäp vaø caùc coâng vieäc khaùc.
Thöù tö, linh hoaït vaø ña daïng hoùa hình thöùc toå chöùc.
Taùi taïo böùc tranh lòch söû, gôïi daäy khoâng khí “lòch söû” laø yeâu caàu quan troïng
cuûa daï hoäi. Vì vaäy, ngoaøi caùc tieát muïc vaên ngheä, caàn thieát toå chöùc trieãn laõm, trang
trí nhaèm gaây höùng thuù cho ngöôøi döï, laøm sao cho hoï caûm thaáy nhö mình ñang soáng,
hay tham gia, chöùng kieán söï kieän ñaõ xaûy ra. Trieån laõm goàm tranh, aûnh, aùp phích,
minh hoïa, saùch, baùo, caùc hieän vaät hay moâ hình phuïc cheá…ñöôïc tröng baøy ôû moät
goùc hoäi tröôøng, treân ñöôøng vaøo hoäi tröôøng, hoaëc hai beân saân khaáu.
YÙ nghóa giaùo duïc cuûa buoåi daï hoäi seõ taêng leân neáu trong buoåi daï hoäi coù söï
tham gia cuûa nhöõng “nhaân chöùng” cuûa söï kieän, anh huøng, chieán só caùch maïng,
nhöõng ngöôøi thaân trong gia ñình nhaân vaät lòch söû.
Toå chöùc toát caùc buoåi daï hoäi khoâng chæ coù taùc duïng ñoái vôùi hoïc sinh trong
tröôøng, maø coøn coù aûnh höôûng lôùn tôùi nhaân daân ñòa phöông. Noù laø moät bieän phaùp coù
hieäu quûa gaén nhaø tröôøng vôùi xaõ hoäi.
6. Tham quan lòch söû

Tham quan coù moät vò trí quan troïng trong daïy hoïc lòch söû ôû tröôøng phoå
thoâng. Nhöõng daáu veát cuûa quùa khöù, nhöõng vaät tröng baøy trong baûo taøng khoâng chæ
cuï theå hoùa kieán thöùc cuûa hoïc sinh, maø coøn ñeå laïi moät aán töôïng maïnh meõ naâng cao
höùng thuù hoïc taäp vaø reøn luyeän khaû naêng quan saùt, phaân tích cuûa caùc em.
Trong thöïc teá, coù theå toå chöùc hai loaïi tham quan chuû yeáu:
Thöù nhaát, nhöõng cuoäc tham quan phuïc vuï tröïc tieáp noäi dung baøi hoïc noäi
khoùa, vaø coù theå laø baøi giaûng trong nhaø baûo taøng, hoaëc treân thöïc ñòa.
Thöù hai, nhöõng cuoäc tham quan coù tính chaát moät hoaït ñoäng ngoaïi khoùa.
Söï phaân chia naøy chæ coù tính chaát töông ñoái vì hai loaïi tham quan naøy
thöôøng ñöôïc tieán haønh xen nhau. Baøi daïy taïi thöïc ñòa cuõng coù phaàn tham quan. Caùc
cuoäc tham quan ngoaïi khoùa ñeàu nhaèm muïc ñích cuûng coá, boå sung kieán thöùc ñaõ hoïc.
Tham quan lòch söû coù theå tieán haønh:
ÔÛ nhaø baûo taøng
ÔÛ nôi xaûy ra söï kieän lòch söû

Taïi moät di tích lòch söû

Moät cuoäc haønh quaân laàn theo daáu veát ngöôøi xöa
Caùc hình thöùc naøy coù yù nghóa khaùc nhau:
Neáu ñeå taïo cho hoïc sinh moät bieåu töôïng chung veà nhöõng söï kieän trong noäi
khoùa, thì khi tham quan chuû yeáu höôùng daãn hoïc sinh quan saùt hieän vaät, ñoà tröng
baøy. Hình thöùc naøy ñöôïc tieán haønh tröôùc khi nghieân cöùu moät chöông, moät phaàn cuûa
chöông trình lòch söû.
Vieäc tham quan keát hôïp vôùi vieäc giaûng daïy baøi môùi seõ phaûi tuaân thuû nhöõng
nguyeân taéc, phöông phaùp cuûa baøi giaûng taïi thöïc ñòa hay baøi giaûng ôû baûo taøng.
Khi tieán haønh tham quan ñeå toång keát, cuûng coá, naâng cao kieán thöùc ñaõ hoïc,
caàn chuù yù phaùt huy naêng löïc tö duy cuûa hoïc sinh. Coâng vieäc naøy ñöôïc thöïc hieän sau
khi nghieân cöùu moät chöông hay moät phaàn chöông trình.
Ñeå vieäc tham quan lòch söû coù keát quaû, caàn tuaân thuû nhöõng yeâu caàu sö phaïm
sau ñaây:
- Xaùc ñònh roõ muïc ñích chuû ñeà cuoäc tham qua.
- Chuaån bò chu ñaùo: ñòa ñieåm, keá hoaïch tieán haønh, thaùi ñoä hoïc
sinh, phöông phaùp. Neáu giaùo vieân laøm ngöôøi höôùng daãn thì
phaûi tìm hieåu, naém vöõng tröôùc nhöõng hieän vaät, ñoà tröng baøy,
hay di tích lòch söû ñeå chuaån bò noäi dung trình baøy. Neáu höôùng
daãn cuoäc tham quan laø caùn boä baûo taøng thì giaùo vieân phaûi trao
ñoåi tröôùc veà muïc ñích, yeâu caàu tham quan, nhöõng ñieàu caàn
bieát veà hoïc sinh.
Trong caû hai tröôøng hôïp, giaùo vieân ñeàu giöõ vai troø quan troïng.
Trong phöông phaùp tieán haønh, caàn phaân bieät loaïi tham quan töôøng thuaät ñeå
taïo bieåu töôïng lòch söû vaø loaïi tham quan daãn chöùng laøm cô sôû cho vieäc nhaän thöùc
saâu saéc hôn.
Tham quan töôøng thuaät ñöôïc thöïc hieän khi trình baøy söï kieän lòch söû moät
caùch sinh ñoäng coù hình aûnh:
Ví duï, döïa vaøo sa baøn ôû vieän baûo taøng Quaân ñoäi, trình baøy dieãn bieán chieán
dòch lòch söû Ñieän Bieân Phuû ñeå thöïc hieän moät phaàn baøi giaûng ôû thöïc ñòa, hay taïi nhaø
baûo taøng.
Tham quan daãn chöùng mang tính chaát moät baøi hoïc oân taäp toång keát. Nhö sau
khi hoïc baøi “Neàn vaên minh Vaên Lang – AÂu Laïc cuûa ngöôøi Vieät coå” hoïc sinh lôùp 11
ñöôïc tham quan taïi di tích hay nhaø baûo taøng lòch söû nhöõng hieän vaät coù lieân quan
ñeán söï kieän naøy.
Söï phaân bieät treân chæ laø töông ñoái, vì chuùng thöôøng ñan xen vaøo nhau. Toå
chöùc dieãn laïi moät söï kieän lòch söû ôû nôi ñaõ xaûy ra laø söï keát hôïp giöõa tham quan daãn
chöùng vôùi tham quan töôøng thuaät. Cuõng thuoäc loaïi naøy, giaùo vieân coù theå toå chöùc
cho hoïc sinh haønh quaân theo daáu veát nhöõng söï kieän lòch söû, nhöõng ñòa ñieåm noåi
tieáng veà chieán ñaáu vaø lao ñoäng saûn xuaát.

Caùc loaïi tham quan coù taùc duïng lôùn trong vieäc phaùt huy tính chuû ñoäng , tích
cöïc saùng taïo , trí thoâng minh vaø gaây höùng thuù hoïc taäp cho hoïc sinh.
Toå chöùc toát quùa trình tham quan. Caàn khaéc phuïc vieäc laøm coù tính chaát hình
thöùc, chæ xem löôùt qua maø khoâng chuù yù quan saùt, tìm hieåu nhöõng ñieàu caàn thieát.
Moãi buoåi tham quan coù keá hoaïch, noäi dung, chuû ñeà nhaát ñònh. Vì vaäy, sau khi xem
khaùi quaùt veà nhaø baûo taøng hay nôi dieãn ra söï kieän lòch söû, caàn taäp trung vaøo moät soá
vaán ñeà theo yeâu caàu baøi hoïc. Sau buoåi tham quan neân toå chöùc thaûo luaän nhöõng vaán
ñeà coù lieân quan ñeán noäi dung baøi hoïc hoaëc muïch ñích ñaõ ñeà ra. Coù theå keát hôïp vôùi
hoaït ñoäng cuûa Ñoaøn thanh nieân trong vieäc toå chöùc caém traïi, haønh quaân ñeå giôùi
thieäu, tìm hieåu moät soá kieán thöùc lòch söû caàn thieát.
Ngoaøi toå chöùc tham quan lòch söû, nhaân caùc buoåi tham quan nhaø maùy, noâng
tröôøng, coâng tröôøng…, giaùo vieân neân toå chöùc cho hoïc sinh xem phoøng truyeàn thoáng,
nghe noùi chuyeän veà ñôøi soáng, cuoäc ñaáu tranh cuûa nhaân daân ta tröôùc caùch maïng vaø
ngaøy nay.
7. Nhöõng hình thöùc hoaït ñoäng ngoaïi khoùa khaùc

Ngoaøi nhöõng hình thöùc ngoaïi khoùa coù tính chaát phoå bieán vaø caàn thieát neâu
treân , coù theå keå theâm moät soá hoaït ñoäng khaùc. Nhöõng hoaït ñoäng naøy hoaëc laø boä
phaän cuûa moät hình thöùc ngoaïi khoùa naøo ñaáy (nhö troø chôi trong daï hoäi lòch söû) hoaëc
chæ laø söï thay ñoåi moâi tröôøng hoaït ñoäng, ñoái töôïng phuïc vuï(nhö môû roäng caùc buoåi
noùi chuyeän trong tröôøng phuïc vuï quaàn chuùng).
Troø chôi lòch söû, laø moät hình thöùc ngoaïi khoùa goïn nheï, deã toå chöùc, maø haáp
daãn hoïc sinh. Ñaây khoâng chæ laø moät vieäc giaûi trí, maø ñoøi hoûi ngöôøi tham döï phaûi
phaùt huy naêng löïc tö duy, trí thoâng minh ñeå giaûi quyeát caùc vaán ñeà ñaët ra. Neáu troø
chôi khoâng ñoøi hoûi söï noå löïc, khoâng ñoøi hoûi söï hoaït ñoäng tích cöïc cuûa tö duy thì troù
chôi ñoù chöa ñaït yeâu caàu.
ÔÛ ñaây caàn phaân bieät troø chôi lòch söû vôùi vieäc thi tìm hieåu lòch söû. Troø chôi
lòch söû khoâng ñoøi hoûi hoïc sinh phaûi hieåu bieát saâu roäng, chuaån bò laâu vaø kó, maø phaûi
döïa vaøo voán hieåu bieát saün coù cuûa ngöôøi tham döï, söï thoâng minh nhanh trí vaø tieán
haønh döôùi caùc hình thöùc vui chôi. Hình thöùc naøy phaûi phuø hôïp vôùi söï soâi noåi cuûa
tuoåi treû vaø coù yù nghóa giaùo duïc. Tuy vaäy, caàn ñaït nhöõng yeâu caàu sau:
Troø chôi phaûi coù muïc ñích giaùo duïc roõ reät, coù noäi dung phong phuù, vôùi nhieàu
hình thöùc thích hôïp phaùt huy ñöôïc söï ham hieåu bieát, giaøu trí töôûng töôïng, bieát suy
luaän, nhanh trí, kheùo tay, soâi noåi nhöng khoâng oàn aøo, tö duy saâu saéc nhöng khoâng
quùa traàm laëng…
Troø chôi phaûi thu huùt ñoâng ñaûo hoïc sinh tham gia.
Trong troø chôi, ngöôøi laøm chuû laø hoïc sinh, song giaùo vieân coù vai troø raát quan
troïng; vöøa laø ngöôøi höôùng daãn, toå chöùc troø chôi, vöøa laø ngöôøi tham gia kheùo leùo daãn
daét caùc em ñaït keát quûa toát.

Coù nhieàu loaïi troø chôi lòch söû: “Thi ñoá kieán thöùc veà lòch söû”, “oâ chöõ”, “oâ soá”,
“suùc saéc”, “laäp nieân bieåu” , “troø chôi maät maõ”…
Gaëp gôõ nhöõng chieán só caùch maïng, nhöõng ngöôøi coù thaønh tích trong coâng taùc,
saûn xuaát, chieán ñaáu.
Coâng taùc xaõ hoäi khoâng chæ coù taùc duïng cuûng coá, hieåu saâu hôn kieán thöùc, maø
coøn laø bieän phaùp gaén nhaø tröôøng vôùi xaõ hoäi, reøn luyeän naêng löïc haønh ñoäng cho hoïc
sinh. Hình thöùc hoaït ñoäng cuûa coâng taùc naøy raát phong phuù:
- Xaây döïng nhaø baûo taøng lòch söû, nhaø truyeàn thoáng caùch maïng ñòa
phöông.
- Toå chöùc trieån laõm noùi chuyeän ôû ñòa phöông nhaân ngaøy leã lôùn.
- Toå chöùc daï hoäi lòch söû ôû ñòa phöông…
III. Söu taàm, nghieân cöùu lòch söû ñòa phöông-moät hình thöùc quan
troïng cuûa vieäc daïy hoïc lòch söû, cuûa hoaït ñoäng ngoaïi khoùa noùi rieâng
Tröôùc heát, caàn hieåu ñòa phöông laø moät ñôn vò haønh chính cuûa ñaát nöôùc, coù
nhöõng moái quan heä vôùi caû nöôùc vaø laø moät boä phaän caáu thaønh cuûa ñaát nöôùc (quoác
gia), song coù nhöõng saéc thaùi rieâng cuûa vuøng mình. Nhaø tröôøng gaén vôùi moät ñòa
phöông, ñoù laø ñoái töôïng nghieân cöùu trong hoaït ñoäng ngoaïi khoùa cuûa giaùo vieân vaø
hoïc sinh.
Trong phaïm vi nhaø tröôøng, lòch söû ñòa phöông giôùi thieäu cho hoïc sinh hai
loaïi kieán thöùc chuû yeáu:
Lòch söû caùc ñôn vò haønh chính (xaõ, huyeän , tænh…vaø caùc ñôn vò töông
ñöông). Nhöõng ñôn vò naøy ñöôïc hình thaønh töông ñoái oån ñònh vaø
phaùt trieån vôùi nhöõng hoaït ñoäng kinh teá-xaõ hoäi, chính trò, vaên hoùa giaùo
duïc cuûa mình trong söï phaùt trieån cuûa ñaát nöôùc, beân caïnh nhöõng
truyeàn thoáng cuûa daân toäc coù nhöõng ñaëc thuø…
Lòch söû ñòa phöông giuùp hoïc sinh hieåu roõ hôn lòch söû daân toäc, naém
ñöôïc caùc quy luaät trong söï phaùt trieån lòch söû daân toäc vaø ñaëc ñieåm
rieâng cuûa ñòa phöông.
Moät soá söï kieän lòch söû ñòa phöông coù lieân quan maät thieát hoaëc trôû thaønh
nhöõng bieán coá lòch söû cuûa daân toäc, cuûa caû nöôùc nhö phong traøo caùch maïng 1930-
1931 vaø ñænh cao Xoâ vieát Ngheä Tónh, chieán thaéng Ñieän Bieân Phuû(1954), vuï Sôn
Mó(1968), giaûi phoùng Saøi Goøn(1975).
Trong daïy hoïc lòch söû ôû tröôøng phoå thoâng, coù theå söû duïng taøi lieäu lòch söû ñòa
phöông ôû hai tröôøng hôïp. Thöù nhaát, söû duïng taøi lieäu lòch söû ñòa phöông coù lieân quan
coù lieân quan tôùi moät söï kieän chung cuûa lòch söû daân toäc ñöôïc quy ñònh trong chöông
trình, saùch giaùo khoa ñeå lieân heä, ñoái chieáu, minh hoïa daãn chöùng. Thöù hai, tieán haønh
daïy hoïc caùc tieát lòch söû ñòa phöông, ñöôïc quy ñònh trong chöông trình (caùc baøi naøy

khoâng coù trong saùch giaùo khoa, maø giaùo vieân phaûi bieân soaïn) hoaëc toå chöùc caùc hoaït
ñoäng ngoaïi khoùa veà lòch söû ñòa phöông.
Töø nhieàu naêm nay, caùc tröôøng phoå thoâng raát chuù troïng coâng taùc ngoaïi khoùa
veà lòch söû ñòa phöông, giaùo vieân hoïc sinh trôû thaønh moät löïc löôïng trong vieäc söu
taàm bieân soaïn lòch söû ñòa phöông. Vieäc toå chöùc caàn phaûi baûo ñaûm nhöõng yeâu caàu sö
phaïm ñeå coù noäi dung vaø phöông phaùp tieán haønh thích hôïp , coù hieäu quaû.
Tröôùc heát, coâng taùc ngoaïi khoùa veà lòch söû ñòa phöông ôû nhaø tröôøng phoå
thoâng nhaèm reøn luyeän cho hoïc sinh taäp döôït nghieân cöùu, quan saùt tröïc tieáp “sinh
ñoäng” cuoäc soáng chung quanh (quùa khöù vaø hieän taïi) nhö laø moät nguoàn kieán thöùc
“ngoaøi saùch vôû”.
Thöù hai, söû duïng taøi lieäu lòch söû ñòa phöông khoâng phaûi laø muïc ñích rieâng reõ,
maø nhaèm goùp phaàn giaûi quyeát nhöõng nhieäm vuï chung cuûa vieäc daïy hoïc lòch söû.
Thöù ba, söû duïng taøi lieäu lòch söû ñòa phöông khoâng chæ nhaèm naâng cao chaát
löôïng kieán thöùc lòch söû, maø coøn gaén caùc em vaøo ñôøi soáng xaõ hoäi.
Vieäc nghieän cöùu lòch söû ñòa phöông ñoøi hoûi giaùo vieân khoâng chæ hieåu bieát lòch söû
theá giôùi, lòch söû daân toäc, phöông phaùp luaän söû hoïc, caùc phöông phaùp nghieân cöùu lòch
söû cuï theå, maø coøn bieát toå chöùc nghieân cöùu, bieát laøm coâng taùc quaàn chuùng, xöû lí, xaùc
minh, laøm vieäc vôùi caùc nguoàn söû lieäu ñòa phöông (treân caùc lónh vöïc khoa hoïc laân
caän), bieát bieân soaïn taøi lieäu , baøi giaûng coù chaát löôïng.
Vieäc bieân soaïn moät baøi daïy, moät taøi lieäu veà lòch söû ñòa phöông cuûa giaùo
vieân , hoïc sinh phaûi traûi qua nhöõng coâng vieäc chuû yeáu sau :
- Söu taàm, chænh lí, kieåm tra tö lieäu: Ñeå baûo ñaûm chaát löôïng moät
coâng trình bieân soaïn lòch söû, caàn phaûi söu taàm, phaùt hieän moät khoái
löôïng lôùn tö lieäu töø caùc nguoàn khaùc nhau tieàm taøng ôû ñòa phöông.
Bôûi vì caùc taøi lieäu lòch söû ñòa phöông (lòch söû thaønh laäp laøng xaõ,
lòch söû choáng ngoaïi xaâm, caùc cuoäc khôûi nghóa noâng daân …) ñöôïc
löu tröõ trong caùc thö vieän, ghi cheùp trong caùc saùch baùo ít hôn nhieàu
so vôùi caùc vaán ñeà chung cuûa toaøn quoác. Muoán döïng laïi ñöôïc böùc
tranh chaân thöïc cuûa lòch söû caàn phaûi thu thaäp moät khoái löôïng caàn
thieát caùc söï kieän coù lieân quan tôùi vaán ñeà nghieân cöùu, chöù khoâng
phaûi chæ laáy nhöõng söï kieän caù bieät, phieán dieän, thieáu chính xaùc.
Chính vì vaäy, vieäc thu thaäp vaø söû duïng nhieàu nguoàn söû lieäu (sau
khi ñaõ xaùc minh, chænh lí) laø ñieàu kieän quan troïng giuùp ngöôøi bieân
soaïn hieåu ñöôïc baûn chaát cuûa söï kieän lòch söû. Coù nhieàu nguoàn taøi
lieäu lòch söû ñòa phöông chuû yeáu caàn söu taàm:
• Thöù nhaát, taøi lieäu thaønh vaên hay söû lieäu vieát, moät nguoàn
tö lieäu coù vò trí quan troïng haøng ñaàu trong caùc nguoàn tö
lieäu lòch söû ñòa phöông. Nguoàn tö lieäu naøy raát phong
phuù, ña daïng, bao goàm caùc loaïi ñòa phöông chí, vaên bia,
thaàn tích, gia phaû…Ñaây laø loaïi tö lieäu raát quyù ñoái vôùi
coâng taùc nghieân cöùu lòch söû ñòa phöông, coù giaù trò ñoùng

goùp nhaát ñònh vaøo vieäc laøm saùng toû caùc vaán ñeà quan
troïng veà lòch söû cuûa töøng ñòa phöông.Song khi söû duïng,
caàn phaân loaïi caån thaän, cuï theå vaø coù thaùi ñoä, caùch xöû lí
ñuùng. Ñoái vôùi taøi lieäu thuoäc cheá ñoä cuõ chæ neân söû duïng
nhöõng phaàn ñuùng, khoa hoïc. Ngay caû caùc taøi lieäu vaên
kieän caùch maïng ñaùng tin caäy cuõng caàn chuù yù tôùi choã
laàm laãn, sai soùt.
• Thöù hai, taøi lieäu hieän vaät hay taøi lieäu vaät chaát bao goàm
nhöõng di vaät khaûo coå, nhöõng coâng trình kieán truùc, ngheä
thuaät, caùc di tích lòch söû, caùch maïng ôû ñòa phöông. Ñaây
laø loaïi taøi lieäu coù giaù trò chaân thöïc, coù theå giuùp chuùng ta
hình dung roõ ñöôïc lòch söû quùa khöù, goùp phaàn xaùc minh
nhöõng söï kieän thu thaäp töø caùc nguoàn khaùc. Song taøi lieäu
naøy khoù tìm, hieám, khoâng coù heä thoáng, ñoøi hoûi phaûi coù
trình ñoä chuyeân moân, nghieäp vuï ñeå giaùm ñònh, xaùc
minh.
• Thöù ba, taøi lieäu daân toäc hoïc mieâu taû moät caùch sinh ñoäng
neàn vaên hoùa vaät chaát, tinh thaàn vaø sinh hoaït xaõ hoäi
(phong tuïc, taäp quaùn, quan heä xaõ hoäi, aên ôû…). Loaïi taøi
lieäu naøy boå sung cho caùc loaïi taøi lieäu thaønh vaên, khaûo
coå hoïc, taïo cô sôû toát cho vieäc suy luaän, khaùi quaùt hoùa
caùc hieän töôïng lòch söû, coù theå tìm ñöôïc nhieàu ôû ñòa
phöông.
• Thöù tö, taøi lieäu ngoân ngöõ hoïc laø moät trong nhöõng nguoàn
tö lieäu khoâng theå thieáu ñöôïc ñoái vôùi vieäc nghieân cöùu
lòch söû daân toäc noùi chung, lòch söû ñòa phöông noùi rieâng.
Hai loaïi taøi lieäu phoå bieán nhaát laø phöông ngoân vaø ñòa
danh. Ñòa danh xaùc ñònh ñòa ñieåm vaø nguoàn goác xuaát
hieän caùc vuøng cö daân, söï phaùt trieån cuûa caùc ñòa baøn cö
truù coù lieân quan ñeán ngheà nghieäp cuûa nhaân daân, ñeán
quan heä giai caáp, cheá ñoä xaõ hoäi, sôû höõu ruoäng ñaát thôøi
phong kieán ôû töøng ñòa phöông…Ví duï ñòa danh phaûn
aùnh vò trí ñòa lí “Thoân Ñoaøi”, “Xoùm Ñoâng “. Phöông
ngoân laø tieáng noùi cuûa cö daân moät ñòa phöông, naèm trong
tieáng noùi chung cuûa moät daân toäc, nhöng coù nhöõng saéc
thaùi rieâng do ñieàu kieän lòch söû taïo neân. Döïa vaøo phöông
ngoân, chuùng ta coù theå laøm saùng toû goác cuûa nhoùm ngöôøi
noùi phöông ngoân ñoù, thôøi ñieåm hoï ñeán ñòa phöông, aûnh
höôûng vaø quan heä giöõa hoï vôùi caùc nhoùm ngöôøi chung
quanh.

• Thöù naêm, taøi lieäu truyeàn mieäng laø nguoàn tö lieäu voâ
cuøng phong phuù, nhö caùc truyeän coå tích, ca dao, tuïc
ngöõ, hoø veø, truyeän keå cuûa caùc cuï giaø, cuûa caùc caùn boä
caùch maïng. Loaïi taøi lieäu naøy coù taùc duïng lôùn trong vieäc
nghieân cöùu bieân soaïn, giaûng daïy lòch söû ñòa phöông.
Song söû lieäu truyeàn mieäng coù nhieàu nhöôïc ñieåm,
thöôøng thieáu tính chính xaùc khoa hoïc, vì vaäy khi söû
duïng phaûi choïn loïc, tìm laáy nhöõng coát loõi söï thaät lòch
söû, gaït boû nhöõng yeáu toá tieâu cöïc, laïc haäu, caùi voû huyeàn
bí cuûa noù.
Söu taàm taøi lieäu nghieân cöùu lòch söû ñòa phöông laø coâng taùc khoa hoïc caàn coù
phöông phaùp ñuùng ñaén . ÔÛ ñaây vieäc vaän ñoäng quaàn chuùng tham gia coù yù nghóa quan
troïng. Tröôùc heát, phaûi laøm cho hoï hieåu muïc ñích, yeâu caàu, tính chaát xaùc thöïc cuûa
vieäc cung caáp taøi lieäu. Taøi lieäu thu thaäp trong nhaân daân phaûi keát hôïp vôùi caùc nguoàn
taøi lieäu khaùc, ñeå xaùc minh, chænh lí. Caàn döïa vaøo caùc cô quan vaên hoùa, giaùo duïc coù
lieân quan (Ban nghieân cöùu lòch söû Ñaûng, Ñoaøn thanh nieân, nhaø baûo taøng…).
Ñeå tieán haønh toát coâng taùc söu taàm taøi lieäu, caàn phaûi toå chöùc chaët cheõ. Tröôùc
heát, thaønh laäp ban chæ ñaïo chung cuûa tröôøng, chia hoïc sinh ra caùc toå coâng taùc theo
vaán ñeà söu taàm hay ñieàu kieän ñòa lí. Ñeà cöông, keá hoaïch söu taàm taøi lieäu phuø hôïp
vôùi yeâu caàu daïy hoïc vaø ñieàu kieän cuï theå cuûa tröôøng, phoái hôïp chaët cheõ vôùi ñòa
phöông. Ñoái vôùi hoïc sinh, löïc löôïng chuû yeáu trong vieäc söu taàm taøi lieäu, caàn phaûi
chuaån bò kó veà caùc maët: tö töôûng (hieåu roõ muïc ñích, yeâu caàu), phöông phaùp cô baûn
cuûa coâng taùc söu taàm taøi lieäu… xaùc ñònh khoâng gian coù lieân quan ñeán noäi dung chuû
ñeà nghieân cöùu, ñeå chæ ñaïo hoïc sinh söu taàm taøi lieäu cho ñuùng. Neáu laø lòch söû xaõ,
huyeän, phöôøng, quaän…thì khoâng gian söu taàm chuû yeáu laø phaïm vi cuûa ñòa phöông
ñoù theo ñòa giôùi haønh chính hieän taïi, nhöng cuõng caàn thu thaäp taøi lieäu ôû ñòa phöông
coù lieân quan. Neáu taøi lieäu söu taàm nhaèm nghieân cöùu moät chuyeân ñeà nhö khôûi nghóa
noâng daân, cuoäc khaùng chieán choáng ngoaïi xaâm…thì phaïm vi söu taàm laø ñòa baøn hoaït
ñoäng cuûa phong traøo ñoù. Veà thôøi gian , söu taàm taøi lieäu theo trình töï bieân nieân, töø
luùc phaùt sinh, phaùt trieån vaø keát thuùc moät söï kieän, moät quaù trình lòch söû.
Nhöõng chuû ñeà lôùn cuûa vieäc söu taàm taøi lieäu ñòa phöông coù theå nhö sau:
- Tình hình xaõ hoäi, kinh teá, chính trò cuûa ñòa phöông tröôùc caùch maïng
(chuù yù vaán ñeà ruoäng ñaát, söï boùc loät cuûa giai caáp thoáng trò, sinh hoaït
xaõ hoäi…)
- Nhöõng di tích lòch söû ôû ñòa phöông (di tích kieán truùc ñieâu khaéc, hieän
vaät…).
- Phong tuïc, taäp quaùn cuûa nhaân daân ñòa phöông.
- Caùc thaønh töïu kinh teá, vaên hoùa giaùo duïc tröôùc vaø sau caùch maïng.
- Truyeàn thoáng ñaáu tranh caùch maïng cuûa ñòa phöông.
- Hoaït ñoäng cuûa Ñaûng boä ñòa phöông…

Ngoaøi ra giaùo vieân vaø hoïc sinh coù theå ñi saâu vaøo moät soá chuyeân ñeà sau:
- Truyeàn thoáng saûn xuaát.
- Hoaït ñoäng coâng, thöông nghieäp tröôùc vaø sau caùch maïng.
- Tình hình phaùt trieån vaên hoùa, giaùo duïc.
- Toäi aùc cuûa ñòa chuû ñoái vôùi noâng daân .
- Truyeàn thoáng ñaáu tranh caùch maïng cuûa phuï nöõ.
Söu taàm, nghieân cöùu tö lieäu lòch söû ñòa phöông cuûa tröôøng phoå thoâng laø moät
dòp thöïc hieän vieäc gaén lieàn nhaø tröôøng vôùi ñôøi soáng, coù taùc duïng giaùo duïc tö töôûng
raát toát cho hoïc sinh. Vì vaäy khi söu taàm tö lieäu, coù theå keát hôïp vôùi moät soá coâng taùc
xaõ hoäi.
Tö lieäu söu taàm ñöôïc neân ghi trong töøng töø rieâng (phích) saép xeáp theo chuû
ñeà nghieân cöùu ñeå tieän söû duïng.
Ñoái vôùi nguoàn tö lieäu hieän vaät ôû ñòa phöông caàn laäp baûng thoáng keâ, laäp hoà
sô hieän vaät, veõ baûn ñoà ñaùnh daáu nôi coù caùc di tích, daáu tích lòch söû. Hoà sô cuûa hieän
vaät, di tích goàm caùc phaàn: Teân di vaät , di tích: ñòa ñieåm coù di tích (hay phaùt hieän di
vaät), toùm taét lí lòch di tích, di vaät, tình traïng hieän taïi cuûa di tích, di vaät(nguyeân veïn,
phaù boû, môùi , cuõ…).Taøi lieäu hieän vaät ôû ñòa phöông raát phong phuù, ña daïng (bao
goàm caû hieän vaät khaûo coå khai quaät), ñöôïc caát giöõ trong nhaø (chuû yeáu trong thôøi kì
Ñaûng hoaït ñoäng bí maät, trong khaùng chieán).
Phaûi bieát caùch khai thaùc söu taàm phaùt hieän taøi lieäu thì vieäc söû duïng môùi coù
hieäu quaû. Ñeå coù taøi lieäu chính xaùc caàn phaûi ñoái chieáu nhieàu nguoàn taøi lieäu khaùc
nhau. Caàn phaûi laàn theo daáu veát cuûa moät taøi lieäu töø nhieàu nguoàn khaùc nhau, bieát
caùch ñaùnh giaù vaø löïa choïn phaàn xaùc thöïc nhaát. Ñoái vôùi taøi lieäu ghi cheùp thaønh vaên
ôû ñòa phöông coù theå toå chöùc thaåm tra, khaûo saùt ôû thöïc ñòa ñeå boå sung cho phong phuù
hôn.
Tuy nhieân, caàn phaûi keá thöøa nhöõng thaønh töïu nghieân cöùu ñaõ coù ôû ñòa phöông
hay trung öông. Tröôùc heát, phaûi döïa vaøo ban nghieân cöùu lòch söû ñòa phöông ñeå taäp
hôïp nhöõng taøi lieäu ñaõ thu thaäp. Tieáp ñoù laø vieäc chænh lí, boå sung(phaùt hieän taøi lieäu
môùi, gaëp gôõ nhöõng nhaân chöùng, nhöõng ngöôøi am hieåu lòch söû).
Sau khi ñaõ thu thaäp ñöôïc moät khoái löôïng tö lieäu töông ñoái ñaày ñuû ôû caùc
nguoàn khaùc nhau, caàn tieán haønh vieäc heä thoáng saép xeáp vaø phaân loaïi theo giai ñoaïn
lòch söû hoaëc theo caùc chuyeân ñeà.
Vieäc bieân soaïn lòch söû ñòa phöông laø böôùc quan troïng ñeå xaây döïng caùc baøi
giaûng (vaø goùp phaàn vaøo coâng taùc bieân soaïn noùi chung), coù theå ñöôïc tieán haønh baèng
caùc böôùc:
- Xaây döïng ñeà cöông lòch söû ñòa phöông (hay baøi giaûng treân lôùp,
taïi thöïc ñòa).
- Saép xeáp taøi lieäu ñaõ chænh lí, xaùc minh theo nhöõng phaàn, chuû
ñeà cuûa ñeà cöông.

- Phaân coâng vaø höôùng daãn hoïc sinh (moät soá hoïc sinh coù khaû
naêng), tranh thuû yù kieán cuûa giaùo vieân caùc boä moân khaùc, nhöõng ngöôøi
hieåu bieát vaán ñeà ñang laøm.
- Thoâng qua baûn sô thaûo tröôùc caùc caáp laõnh ñaïo ñòa phöông vaø
nhaø tröôøng.
- Söûa chöõa, laáy yù kieán cuûa ñoâng ñaûo quaàn chuùng ñòa phöông.
Neáu môøi ñöôïc nhaân daân ñeán nghe ñoïc baûn thaûo vaø goùp yù kieán thì toát
nhaát, hoaëc môøi moät soá ñoâng ngöôøi coù hieåu bieát lòch söû nghe goùp yù
kieán.
Hoaït ñoäng naøy khoâng chæ coù taùc duïng ñoái vôùi ñòa phöông maø coøn goùp phaàn tích cöïc
ñoái vôùi vieäc nghieân cöùu lòch söû, giaùo duïc truyeàn thoáng cho theá heä treû.
IV. Xaây döïng phoøng hoïc lòch söû

Xaây döïng phoøng hoïc lòch söû khoâng chæ coù yù nghóa ñoái vôùi hoaït ñoäng ngoaïi
khoùa, maø chuû yeáu coù yù nghóa ñoái vôùi giaûng daïy noäi khoùa. Song phaàn lôùn thôøi gian
xaây döïng veà noäi dung thuoäc veà hoaït ñoäng ngoaïi khoùa.
Töø ñaàu theá kæ XX, phoøng hoïc vaø phoøng thí nghieäm cuûa caùc boä moân khoa hoïc
töï nhieân ñaõ ñöôïc xaây döïng. Nhöng caùc phoøng hoïc veà lòch söû, vaên hoïc môùi ñöôïc
thaønh laäp trong maáy chuïc naêm gaàn ñaây. ÔÛ nöôùc ta, phoøng hoïc lòch söû cuõng baét ñaàu
xuaát hieän ôû moät soá tröôøng phoå thoâng, nhöng thöôøng phoøng lòch söû cuõng laø phoøng
truyeàn thoáng cuûa nhaø tröôøng.
1. Phoøng lòch söû, vai troø cuûa noù trong daïy hoïc lòch söû ôû tröôøng phoå
thoâng
Vieäc xaây döïng phoøng hoïc lòch söû phaûi xuaát phaùt töø muïc tieâu ñaøo taïo, töø yeâu
caàu giaùo duïc, giaùo döôõng vaø phaùt trieån cuûa boä moân. Phoøng hoïc lòch söû khoâng chæ
phuïc vuï cho vieäc hoïc taäp cuûa hoïc sinh, maø coøn laø cô sôû ñeå giaùo vieân nghieân cöùu veà
phöông phaùp boä moân, nhö söû duïng ñoà duøng tröïc quan, xaây döïng phöông tieän kó
thuaät daïy hoïc, goùc thö vieän, hoà sô tö lieäu…
Phoøng hoïc lòch söû taïo ñieàu kieän cho vieäc daïy hoïc ñaït hieäu quûa cao. Nhöõng
trang bò trong phoøng hoïc lòch söû seõ gaây cho hoïc sinh höùng thuù hoïc taäp, say meâ vôùi
boä moân vaø khôi daäy söï tích cöïc nhaän thöùc , naâng cao hieäu quûa giaùo duïc tö töôûng,
tình caûm ñaïo ñöùc cho hoïc sinh. Toå chöùc hoïc taäp trong phoøng lòch söû khoâng chæ goùp
phaàn phaùt trieån oùc quan saùt, ñaùnh giaù caùc söï kieän lòch söû, maø coøn goùp phaàn phaùt
trieån oùc tö duy, töôûng töôïng, thaåm mó cuûa hoïc sinh khi caùc em xaây döïng caùc ñoà
duøng tröïc quan hoïc taäp döôùi söï höôùng daãn cuûa giaùo vieân.
Giaùo vieân phaûi coù moät trình ñoä hieåu bieát kó thuaät nhaát ñònh trong vieäc xaây
döïng vaø söû duïng caùc phöông tieän kó thuaät daïy hoïc boä moân trong phoøng lòch söû. Ví

duï phaûi saép xeáp theo chuû ñeà, naém vöõng noäi dung, teân goïi caùc loaïi phim ñeøn chieáu,
bieát söû duïng, baûo quaûn caùc phöông tieän ghi aâm, maùy chieáu …
2. Trang thieát bò trong phoøng hoïc lòch söû goàm ba loaïi chuû yeáu
- Caùc duïng cuï baèng goã
- Caùc phöông tieän kó thuaät vaø caùc ñoà duøng daïy hoïc
- Taøi lieäu hoïc taäp, giaûng daïy.
Caùc phöông tieän kó thuaät trong phoøng lòch söû, coù caùc loaïi ñeøn chieáu, phim
hoïc taäp, maùy ghi aâm, voâ tuyeán, maùy phoùng aûnh…
Ngoaøi ra, phoøng hoïc coøn coù ñoà duøng tröïc quan, bao goàm baûn ñoà, sô ñoà, tranh
aûnh, chaân dung, baûng bieåu, hieän vaät…do nhaø nöôùc cung caáp, hoaëc do giaùo vieân vaø
hoïc sinh töï laøm, töï söu taàm ñöôïc.
Taøi lieäu hoïc taäp bao goàm caùc loaïi taøi lieäu nghieân cöùu, giaûng daïy vaø hoïc taäp,
nhö saùch, baùo caàn thieát, baøi thi, baøi kieåm tra cuûa hoïc sinh, hoà sô tö lieäu.
Trong töông lai, khi chuùng ta coù ñieàu kieän toát hôn :vieäc trang bò thieát bò ñöôïc
taêng cöôøng vaø boå sung theo 3 loaïi sau:
a) phöông tieän maøn aûnh tónh nhö ñeøn chieáu.
b) Phöông tieän maøn aûnh ñoäng nhö maùy chieáu phim hoïc taäp voâ tuyeán, viñeâoâ…
c) Phöông tieän aâm thanh nhö: maùy ghi aâm, rañioâ, baêng ghi caùc baøi phaùt bieåu
cuûa nhöõng ngöôøi ñaõ tham gia hoaëc chöùng kieán caùc söï kieän lòch söû…
Khi hoïc taäp trong phoøng lòch söû vôùi nhieàu phöông tieän kó thuaät nhö vaäy, hoïc
sinh phaûi tuaân thuû caùc yeâu caàu ñaõ quy ñònh, nhö giöõ gìn maùy moùc, caùc ñoà duøng daïy
hoïc.
Moät ngaên thö vieän nhoû trong phoøng hoïc lòch söû laø ñieàu raát caàn cho vieäc daïy
vaø hoïc lòch söû. Noù bao goàm caùc loaïi taøi lieäu tham khaûo khoa hoïc, chính trò, vaên kieän
cuûa Ñaûng, nhaø nöôùc, taùc phaåm cuûa Chuû Tòch Hoà Chí Minh, saùch giaùo khoa, baùo, taïp
chí…Trong ñoù ñaëc bieät chuù troïng ñeán caùc loaïi taøi lieäu do giaùo vieân vaø hoïc sinh söu
taàm vaø nghieân cöùu, chuû yeáu veà phöông phaùp daïy hoïc vaø lòch söû ñòa phöông. Thaät
boå ích vaø lí thuù neáu trong phoøng hoïc lòch söû coù nhöõng taøi lieäu coù tính rieâng bieät vaø
ñoäc ñaùo cuûa tröôøng, ñòa phöông. Caùc loaïi taøi lieäu khoâng phaûi laø vaät trang trí, maø
phaûi phuïc vuï coù hieäu quûa cao nhaát vieäc daïy vaø hoïc lòch söû. Ngoaøi vieäc chuaån bò cho
baøi giaûng cuûa giaùo vieân vaø coâng taùc hoïc taäp cuûa hoïc sinh, caùc taøi lieäu naøy coøn ñöôïc
söû duïng trong caùc hoaït ñoäng ngoaïi khoùa nhö, tieán haønh coâng taùc thoâng tin chính trò
xaõ hoäi , toå chöùc trieån laõm vaøo caùc ngaøy leã.
Taøi lieäu trong phoøng lòch söû ñöôïc saép xeáp theo chuû ñeà : “Nhöõng vaán Ñeà môùi
cuûa söû hoïc”, “Nhöõng anh huøng cuûa thôøi ñaïi chuùng ta”, “Nhöõng vaán ñeà môùi cuûa
khaûo coå hoïc” , “Lòch söû theá giôùi” , “Lòch söû Vieät Nam” , “lòch söû ñòa phöông” (phaân
theo thôøi kì lòch söû)…
Ñoà duøng tröïc quan trong phoøng lòch söû giöõ ñòa vò quan troïng. Ngoaøi caùc loaïi
baûn ñoà, sô ñoà, tranh aûnh, nieân bieåu , an bom…trong phoøng hoïc lòch söû coøn coù theå coù

caùc phöông tieän tröïc quan tuyeân truyeàn vaø thoâng tin ñaïi chuùng, nhö tranh, aûnh veà
Ñaïi hoäi Ñaûng, caùc thaønh töïu xaây döïng ñaát nöôùc vaø nhöõng vaán ñeà theá giôùi ngaøy
nay…Taøi lieäu tröïc quan do giaùo vieân vaø hoïc sinh töï taïo chieám moät vò trí lôùn trong
phoøng lòch söû. Ñoù laø moâ hình, sa baøn, baûng nieân bieåu, tranh veõ, sô ñoà, baûn ñoà…Khi
töï laøm ñoà duøng tröïc quan, caùc em khoâng chæ naém chaéc kieán thöùc, maø coøn bieát suy
nghó vaän duïng caùc kieán thöùc lòch söû, kó thuaät vaøo thöïc haønh cuï theå. Chính lao ñoäng
naøy gôïi daäy trong caùc em loøng say meâ, höùng thuù vôùi boä moân . Beân caïnh vieäc töï laøm
caùc ñoà duøng tröïc quan, giaùo vieân coøn coù theå höôùng daãn hoïc sinh töï minh hoïa, chuù
thích caùc taøi lieäu ñaõ ñöôïc phaân phaùt trong chöông trình lòch söû phoå thoâng trung hoïc.
Vieäc toå chöùc caùc hoaït ñoäng ngoaïi khoùa trong phoøng hoïc lòch söû ñöôïc tieán
haønh thöôøng xuyeân vaø thuaän lôïi. Hình thöùc hoaït ñoäng naøy raát phong phuù, nhö toå
chöùc caâu laïc boä lòch söû, baûo taøng phoå thoâng; goùc lòch söû ñòa phöông; thaûo luaän lòch
söû theo nhoùm hoaëc caû lôùp; thi ñoá lòch söû; trieån laõm lòch söû nhaân caùc ngaøy leã lôùn cuûa
lòch söû theá giôùi, daân toäc vaø lòch söû ñòa phöông; toå chöùc gaëp gôõ nhöõng ngöôøi ñaõ
chöùng kieán hoaëc tham gia caùc söï kieän lòch söû; toå chöùc vieäc ñoïc saùch ngoaïi khoùa cuûa
hoïc sinh…
Khi toå chöùc caùc hoaït ñoäng ngoaïi khoùa, giaùo vieân caàn phaûi chuù yù ñeán caùc
nguyeân taéc töï nguyeän, saùng taïo, tính chaát quaàn chuùng vaø muïc ñích giaùo döôõng, giaùo
duïc, phaùt trieån cuûa coâng taùc naøy. Trong ñoù, ñaëc bieät quan troïng laø reøn luyeän cho
hoïc sinh khaû naêng ñoäc laäp vaän duïng kieán thöùc ñaõ hoïc vaøo hoaït ñoäng thöïc tieãn, phaùt
trieån tôùi möùc toái ña tö duy ñoäc laäp, saùng taïo cuûa caùc em khi laøm vieäc. Ñaây laø cô sôû
ñeå sau naøy hoïc sinh coù phöông phaùp hoaït ñoäng thöïc teá naêng ñoäng trong cuoäc soáng.

CHÖÔNG IX
KIEÅM TRA VAØ ÑAÙNH GIAÙ KEÁT QUÛA HOÏC TAÄP
Trong quaù trình daïy hoïc, kieåm tra keát quaû hoïc taäp cuûa hoïc sinh coù yù nghóa
quan troïng. Trong thöïc teá, vieäc kieåm tra keát quaû hoïc taäp chöa ñöôïc chuù yù ñuùng
möùc, coøn tieán haønh moät caùch hình thöùc, sô löôïc. Caàn phaûi nhaän thöùc ñuùng ñaén vaø
tuaân thuû nghieâm tuùc nhöõng nguyeân taéc cuûa coâng vieäc naøy.
I. YÙ nghóa cuûa kieåm tra vaø ñaùnh giaù keát quaû hoïc taäp
1. YÙ nghóa
Thöù nhaát, kieåm tra vaø ñaùnh giaù laø moät khaâu khoâng theå thieáu ñöôïc cuûa quaù
trình daïy hoïc, laø bieän phaùp quan troïng ñeå naâng cao chaát löôïng daïy hoïc.
Thöù hai, kieåm tra vaø ñaùnh giaù laø coâng vieäc khoâng chæ cuûa giaùo vieân maø cuûa
caû hoïc sinh. Giaùo vieân kieåm tra vaø ñaùnh giaù keát quaû hoïc taäp cuûa hoïc sinh. Hoïc sinh
töï kieåm tra vaø ñaùnh giaù vieäc hoïc taäp cuûa mình vaø kieåm tra ñaùnh giaù laãn nhau. Ñoái
vôùi hoïc sinh, töï kieåm tra vaø ñaùnh giaù goùp phaàn tích cöïc vaøo vieäc phaùt trieån tö duy
lòch söû, vieäc töï hoïc cuûa mình.
Thöù ba, kieåm tra vaø ñaùnh giaù keát quaû hoïc taäp laø traùch nhieäm cuûa giaùo vieân
vaø hoïc sinh neân trong quùa trình naøy, moái quan heä giöõa giaùo vieân vaø hoïc sinh ñöôïc
tieán haønh moät caùch bình thöôøng, khoâng caêng thaúng nhaèm ñaït nhöõng yeâu caàu veà
chaát löôïng hoïc taäp, veà tính töï giaùc, ñoäc laäp, saùng taïo cuûa hoïc sinh, veà söï trung thöïc
trong vieäc ñaùnh giaù keát quaû giaûng daïy vaø hoïc taäp.
Xeùt cho cuøng, kieåm tra vaø ñaùnh giaù keát quaû hoïc taäp laø nhaèm giuùp hoïc sinh
naém vöõng noäi dung vaø kieåm soaùt möùc ñoä naém vöõng noäi dung hoïc taäp (möùc ñoä lónh
hoäi kieán thöùc reøn luyeän kó naêng vaø boài döôõng ñaïo ñöùc, tö töôõng chính trò) qua ñoù
giuùp giaùo vieân hieåu keát quûa coâng vieäc giaûng daïy.
2. Nhieäm vuï
Thöù nhaát, hieåu roõ, cuï theå vieäc hoïc taäp cuûa hoïc sinh ñeå phaùt hieän nhöõng
thieáu soùt trong kieán thöùc, kó naêng maø kòp thôøi söûa chöõa.
Thöù hai, cuûng coá vieäc nhaän thöùc vöõng chaéc veà caùc taøi lieäu ñaõ hoïc .
Thöù ba, goùp phaàn hình thaønh nhöõng kó naêng, thoùi quen trong hoïc taäp, nhö
bieát caùch nhaän thöùc vaán ñeà ñaët ra moät caùch chính xaùc vaø nhaïy beùn, bieát trình baøy
nhöõng kieán thöùc ñaõ naém trong caâu traû lôøi, bieát söû duïng caùc loaïi ñoà duøng tröïc quan,
bieát vaän duïng nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc ñeå tieáp thu kieán thöùc môùi vaø hoaït ñoäng thöïc
tieãn.

Thöù tö, coù taùc duïng khoâng nhoû ñoái vôùi vieäc giaùo duïc tö töôûng ñaïo ñöùc,
phaåm chaát cuûa hoïc sinh, nhö hình thaønh loøng töï tin, yù chí, quyeát taâm ñaït keát quûa
cao trong hoïc taäp, bieåu hieän loøng trung thöïc, tinh thaàn taäp theå, söï giuùp ñôõ laãn nhau.
II. Noäi dung kieåm tra, ñaùnh giaù keát quûa hoïc taäp lòch söû
1. Quan nieäm
Vieäc kieåm tra vaø ñaùnh giaù phaûi laø vieäc xem xeùt moät caùch toång hôïp nhaän
thöùc phaùt trieån vaø keát quûa giaùo duïc cuûa vieäc daïy hoïc lòch söû theo ñuùng yeâu caàu
nhieäm vuï vaø chöùc naêng boä moân. Kieåm tra caøng khoâng phaûi laø söï ñaùnh ñoá veà trình
ñoä cuûa hoïc sinh. Bôûi vì, chaát löôïng cuûa vieäc daïy hoïc lòch söû khoâng phaûi theå hieän ôû
choã hoïc sinh naém moät khoái löôïng tri thöùc lòch söû, maø chính laø vieäc caùc em bieát vaän
duïng nhöõng ñieàu ñaõ hoïc ñeå giaûi quyeát caùc nhieäm vuï caàn thieát. Quan troïng hôn laø
xeùt xem nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc taùc duïng nhö theá naøo ñoái vôùi tieáp thu kieán thöùc
môùi, haønh ñoäng thöïc tieãn vaø reøn luyeän phaåm chaát, ñaïo ñöùc, tö töôûng chính trò.
Nguyeân taéc giaùo duïc veà hoïc ñi ñoâi vôùi haønh caàn phaûi quaùn trieät trong vieäc kieåm tra
vaø ñaùnh giaù keát quûa hoïc taäp.
2. Noäi dung
Xuaát phaùt töø quan nieäm nhö vaäy, noäi dung vieäc kieåm tra vaø ñaùnh giaù keát
quûa hoïc taäp bao goàm nhöõng yeáu toá caáu thaønh sau ñaây:
a) Caùc kieán thöùc cô baûn hoïc sinh caàn naém (söï kieän, nieân ñaïi, nguyeân
lí…) trong moät baøi hoïc (kieåm tra ñaàu giôø hoïc), moät khoùa trình (kieåm
tra hoïc kì, naêm hoïc). Giaùo vieân löu yù ñeán vieäc hoïc sinh hieåu nhöõng
söï kieän quan troïng, cô baûn laø chuû yeáu, chöù khoâng phaûi chæ bieát moät
caùch chi tieát, thaäm chí bieát nhöõng ñieàu khoâng caàn phaûi bieát.
b) Caùc quan ñieåm phöông phaùp luaän, phuø hôïp vôùi yeâu caàu vaø trình
ñoä hoïc taäp cuûa hoïc sinh. Ñieàu quan troïng laø xeùt xem hoïc sinh (nhaát
laø hoïc sinh ôû caáp phoå thoâng trung hoïc) coù naém ñöôïc moät soá quan
ñieåm cô baûn maø giaùo vieân thöôøng nhaéc nhôû caùc em vai troø quyeát
ñònh cuûa quaàn chuùng nhaân daân ñoái vôùi lòch söû; caù nhaân coù vai troø
quan troïng, song khoâng quyeát ñònh söï phaùt trieån phuø hôïp quy luaät
cuûa xaõ hoäi loaøi ngöôøi vaø daân toäc…
c) Phaûi xem xeùt hoïc sinh bieát ñeán möùc ñoä naøo vieäc taïo bieåu töôïng,
hình thaønh khaùi nieäm, neâu baøi hoïc lòch söû. Vì vaäy khi kieåm tra, giaùo
vieân khoâng chæ chuù yù ñeán noäi dung kieán thöùc maø caû phöông phaùp
trình baøy.
d) Kó naêng thöïc haønh cuûa hoïc sinh trong vieäc söû duïng caùc ñoà duøng
tröïc quan, taøi lieäu, kieán thöùc ñaõ hoïc.

e) Kieåm tra keát quûa hoïc taäp lòch söû trong cuoäc soáng cuûa hoïc sinh veà
caùc maët nhaän thöùc, haønh vi…Ñaây laø vaán ñeà raát khoù khaên . Tröôùc heát,
chaát löôïng giaùo duïc boä moân giaûm suùt khoâng phaûi chæ veà maët kieán
thöùc lòch söû, maø traàm troïng hôn veà maët phaåm chaát ñaïo ñöùc cuûa hoïc
sinh. Giaùo vieân lòch söû nhaän thöùc roõ traùch nhieäm cuûa mình veà maët
naâng cao kieán thöùc khoa hoïc, tìm moïi bieän phaùp ñeå duy trì vaø naâng
cao chaát löôïng daïy hoïc. Song khoâng ít giaùo vieân lòch söû chöa coù yù
thöùc ñaày ñuû veà traùch nhieäm cuûa mình ñoái vôùi chaát löôïng ñaïo ñöùc, tö
töôûng hoïc sinh, khoâng bieát taän duïng khaû naêng, sôû tröôøng cuûa boä moân
ñoái vôùi coâng taùc naøy.
Noäi dung kieåm tra vaø ñaùnh giaù keát quûa hoïc taäp neâu treân laø moät theå hoaøn
chænh, coù quan heä maät thieát vôùi nhau, khoâng taùch rieâng moät maët naøo.
Tuy nhieân, theo yeâu caàu cuûa vieäc kieåm tra (trong moät tieát hoïc, kieåm tra hoïc kì hay
naêm hoïc, thi cuoái caáp, trong noäi khoùa vaø hoaït ñoäng ngoaïi khoùa…) maø möùc ñoä vaø söï
hoaøn chænh cuûa vieäc kieåm tra khaùc nhau.
Yeâu caàu kieåm tra cuõng khaùc nhau ñoái vôùi moãi loaïi. Ñoái vôùi kieán thöùc lòch söû
cuï theå, vieäc kieåm tra ñoøi hoûi hoïc sinh phaûi theå hieän trìng ñoä lónh hoäi cuûa mình ôû caùc
maët: tính chính xaùc khoa hoïc, tính cô baûn, tính cuï theå cuûa söï kieän. Ñoái vôùi vieäc
kieåm tra trình ñoä hieåu bieát veà nhöõng vaán ñeà lí thuyeát, nhöõng khaùi nieäm, coù tính chaát
theá giôùi quan, giaùo vieân ñoøi hoûi hoïc sinh phaûi naém vöõng nhöõng quan ñieåm lòch söû
cô baûn (phuø hôïp vôùi yeâu caàu, trình ñoä hoïc taäp cuûa moãi lôùp, moãi caáp) ñeå hieåu ñuùng
nhöõng söï kieän, quaù trình lòch söû. Ñaùnh giaù keát quûa hoïc taäp veà maët tö caùch, ñaïo ñöùc,
tö töôûng khoâng chæ giôùi haïn trong giôø hoïc, trong hoaït ñoäng ngoaïi khoùa maø caàn phoái
hôïp vôùi nhöõng hoaït ñoäng giaùo duïc cuûa nhaø tröôøng, cuûa ñoaøn theå quaàn chuùng (Ñoaøn
thanh nieân), cuûa xaõ hoäi.
Nhö vaäy, noäi dung vieäc kieåm tra bao goàm yeâu caàu nhaän thöùc (giaùo döôõng),
giaùo duïc vaø phaùt trieån, laøm cho tri thöùc ñaõ thu nhaän trôû thaønh nieàm tin, haønh ñoäng,
noäi dung cuûa noù khoâng chæ thöïc hieän chöùc naêng ñaùnh giaù vaø xeáp loaïi trình ñoä hoïc
sinh, nhö thöôøng quan nieäm, maø laø moät khaâu quan troïng cuûa quùa trình daïy hoïc,
nhaèm thöïc hieän muïc tieâu ñaøo taïo cuûa tröôøng phoå thoâng, cuûa caáp hoïc.
III. Toå chöùc, hình thöùc vaø phöông phaùp kieåm tra keát quûa hoïc taäp
lòch söû
1. Kieåm tra mieäng
Ñöôïc söû duïng ñeå kieåm tra taøi lieäu ñaõ hoïc, tröôùc khi baét ñaàu baøi hoïc môùi vaø
ñoâi khi duøng trong baøi hoïc trình baøy taøi lieäu môùi, giuùp giaùo vieân nhanh choùng hieåu
ñöôïc tình hình hoïc taäp, trình ñoä cuûa hoïc sinh, thuùc ñaåy caùc em tích cöïc hoïc taäp, bieát
suy nghó, reøn luyeän khaû naêng dieãn ñaït baèng lôøi noùi.

Caâu hoûi ñaët ra trong kieåm tra mieäng phaûi ñöôïc chuaån bò caån thaän, caâu hoûi
phaûi chính xaùc, roõ raøng. Noäi dung caâu hoûi khoâng chæ giôùi haïn ôû vieäc ghi nhôù, maø
laøm cho hoïc sinh naém vöõng caùc kieán thöùc cô baûn cuûa baøi hoïc, suy nghó caâu hoûi
ñöôïc ñaët ra, bieát phaân tích, khaùi quaùt taøi lieäu cuï theå ñeå ruùt ra keát luaän.
Giaùo vieân phaûi coù nhieàu bieän phaùp thu huùt söï tham gia tích cöïc cuûa hoïc
sinh. Ví nhö, xem vieäc nhaän xeùt caâu traû lôøi cuûa baïn cuõng laø moät vieäc kieåm tra hoïc
sinh, ñöôïc ñaùnh giaù vaø cho ñieåm.
Giaùo vieân phaûi khaùch quan, coâng baèng, coâng khai, daân chuû, khuyeán khích
nhöõng suy nghó rieâng, ñoäc laäp cuûa hoïc sinh. Cho ñieåm coâng khai keát quaû kieåm tra
giuùp hoïc sinh töï ñaùnh giaù ñuùng ñaén, coá gaéng phaán ñaáu hoïc taäp toát hôn.
Trong khi kieåm tra mieäng, ngoaøi vieäc löu yù, ñaùnh giaù noäi dung caâu traû lôøi,
caàn chuù troïng phöông phaùp, hình thöùc traû lôøi ñeå hoïc sinh thaáy roõ ñaëc tröng cuûa boä
moân. Ví duï, khi trình baøy caùc bieán coá lòch söû caàn tieán haønh theo trình töï nhö sau:
nguyeân nhaân, ñieàu kieän, buøng noå söï kieän, dieãn bieán (nhöõng neùt chính, cô baûn khoâi
phuïc ñöôïc böùc tranh quaù khöù), keát quaû, yù nghóa, baøi hoïc lòch söû. Khi trình baøy veà
moät nhaân vaät lòch söû, giaùo vieân löu yù hoïc sinh neâu roõ nhöõng neùt veà hình daùng beân
ngoaøi (neáu coù), nhöõng ñaëc ñieåm noåi baät veà tính chaát, naêng löïc…, nhöõng söï kieän
quan troïng trong cuoäc ñôøi cuûa nhaân vaät hoaëc caùc söï kieän lòch söû coù lieân quan ôû
nhöõng thôøi ñieåm aáy.
Noäi dung kieåm tra khoâng giôùi haïn ôû hoûi vaø traû lôøi maø phaûi môû roäng vieäc keát
hôïp kieåm tra kieán thöùc ñaõ thu nhaän vaø kó naêng thöïc haønh (veõ baûn ñoà, laäp sô ñoà…)
2. Kieåm tra vieát

Coù vai troø quan troïng trong quùa trình daïy hoïc noùi chung, daïy hoïc lòch söû noùi
rieâng. Ñöôïc tieán haønh sau khi hoïc moät phaàn, moät khoùa trình lòch söû ôû moät lôùp vaø
ñöôïc hoïc sinh chuaån bò tröôùc ôû nhaø. Kieåm tra vieát giuùp giaùo vieân naém ñöôïc cuøng
moät luùc trình ñoä cuûa moïi hoïc sinh trong lôùp, ñaëc bieät hieåu roõ caùc em caù bieät (keùm
vaø xuaát saéc). Baøi kieåm tra vieát cuûa hoïc sinh laø söï phaûn aùnh khaùch quan caû veà beà
roäng vaø beà saâu cuûa möùc ñoä lónh hoäi kieán thöùc, phöông phaùp vaø kó naêng trong phaïm
vi trình baøy noäi dung caâu hoûi. Nhôø ñoù, giaùo vieân naém ñöôïc tình hình hoïc taäp chung
cuûa caû lôùp vaø hieäu quaû vieäc giaûng daïy cuûa mình.
2.1 Baøi kieåm tra vieát 10 –15 phuùt

Khoâng ñònh tröôùc, thay theá cho kieåm tra mieäng thöôøng xuyeân vaøo ñaàu giôø
hoïc. Muïc ñích laø xem xeùt vieäc töï hoïc cuûa hoïc sinh ôû nhaø, ñoøi hoûi hoïc sinh phaûi suy
nghó nhanh, roõ, trình baøy taäp trung, loâgich nhöõng vaán ñeà chuû yeáu cuûa caâu hoûi, loaïi
boû caùc phaàn thöù yeáu, khoâng quan troïng, laøm maát thì giôø.

Ví duï, caâu hoûi kieåm tra “Nhöõng söï kieän lôùn trong dieãn bieán chieán dòch lòch söû Ñieän
Bieân Phuû” chæ caàn hoïc sinh laøm roõ caùc ñôït taán coâng, nhöõng söï kieän chính trong caùc
ñôït, söï keát thuùc cuûa chieán dòch.
2.2 Kieåm tra moät tieát

Ñöôïc tieán haønh sau khi ñaõ hoïc xong moät phaàn hay caû khoùa trình, nhaèm tìm
hieåu vaø ñaùnh giaù kieán thöùc chung, laøm cô sôû cho vieäc hoïc tieáp phaàn sau.Ñoøi hoûi
hoïc sinh phaûi naém coù heä thoáng caùc kieán thöùc cô baûn ñaõ hoïc, bieát suy nghó ñeå trình
baøy vaán ñeà ñaët ra, keøm theo caùc kó naêng thöïc haønh caàn thieát.
Ví duï, caâu hoûi kieåm tra “Nhöõng maâu thuaãn cô baûn cuûa thôøi kì thöù hai cuûa
lòch söû theá giôùi caän ñaïi” ñoøi hoûi hoïc sinh khoâng chæ trình baøy cuï theå caùc söï kieän noùi
veà maâu thuaãn giöõa caùc nöôùc tö baûn ñeá quoác, maâu thuaãn giöõa caùc nöôùc thuoäc ñòa
phuï thuoäc vaø caùc nöôùc ñeá quoác maø coøn phaûi neâu leân vò trí cuûa moãi maâu thuaãn, haäu
quûa cuûa chuùng (hoïc sinh khaù , gioûi coù theå keøm theo caùc sô ñoà, bieåu ñoà minh hoïa vaø
neâu khaùi quaùt : nhöõng maâu thuaãn naøy laø nhöõng maâu thuaãn voán coù cuûa chuû nghóa tö
baûn, ngaøy caøng trôû neân gay gaét, saâu saéc hôn …). Vì vaäy, kieåm tra moät tieát thöôøng
mang tính chaát oân taäp, cuûng coá, boå sung kieán thöùc. Vieäc traû baøi laøm coù yù nghóa quan
troïng, giuùp hoïc sinh hieåu nhöõng öu ñieåm, khuyeát ñieåm (veà kieán thöùc lí thuyeát, kó
naêng, phöông phaùp…) cuûa mình sau moät thôøi gian hoïc taäp cuûng coá vaø laøm phong
phuù, vöõng chaéc hôn keát quûa tieáp thu.
2.3 Baøi kieåm tra cuoái naêm

Ñaây laø dòp ñaùnh giaù toaøn dieän keát quûa hoïc taäp trong caû naêm hoïc. Caâu hoûi
kieåm tra cuoái naêm coù theå goàm caùc phaàn: nhöõng söï kieän lôùn cuûa caùc thôøi kì lòch söû
trong chöông trình naêm hoïc, moái quan heä giöõa caùc thôøi kì.
3. Yeâu caàu ñoái vôùi vieäc ñaët caùc loaïi caâu hoûi
Caùc caâu hoûi ñeà ra ñöôïc löïa choïn ñuùng noäi dung cô baûn cuûa vieäc hoïc taäp vaø
ñaït ñöôïc yeâu caàu, muïc ñích cuûa vieäc kieåm tra?
Caùc caâu hoûi phuø hôïp vôùi trình ñoä, phaùt huy tö duy ñoäc laäp , saùng taïo cuûa hoïc
sinh.
Khi neâu caâu hoûi, giaùo vieân phaûi döï ñoaùn caâu traû lôøi cuûa hoïc sinh (nhöõng yù
naøo hoïc sinh traû lôøi ñöôïc, ñeán möùc ñoä naøo, nhöõng thieáu soùt coù theå vaáp, caàn gôïi yù ôû
nhöõng maët naøo …), ñònh ra tieâu chuaån ñeå ñaùnh giaù vaø cho ñieåm caùc caâu traû lôøi cuûa
hoïc sinh. Nhöõng vaán ñeà nhö vaäy coøn giuùp giaùo vieân ruùt kinh nghieäm cho vieäc daïy
hoïc noùi chung vaø vieäc kieåm tra noùi rieâng.
Giaùo vieân caàn tìm caùch thay ñoåi caùc daïng caâu hoûi kieåm tra. Caâu hoûi thoâng
thöôøng, coù theå traû lôøi töï do, nhö “Haõy neâu nhöõng bieåu hieän cuûa nhaø vua chuyeân

cheá ôû phöông ñoâng”. Ñoái vôùi loaïi caâu hoûi naøy, hoïc sinh döïa vaøo moät soá söï kieän cô
baûn ñaõ hoïc, roài lí giaûi vaán ñeà theo suy nghó “töï do” cuûa mình.
Caâu hoûi ñaët ra theo nguyeân taéc ñaõ ñöôïc xaùc ñònh, hoaëc moät caâu noùi noåi
tieáng cuûa moät nhaân vaät lòch söû. Ví duï, caâu hoûi “Taïi sao noùi raèng moãi caùi truïc quay
cuûa maùy hôi nöôùc ñaõ giuùp ñôõ cho phong traøo caùch maïng tö saûn nhieàu hôn baát kì
moät trung ñoaøn phaùo binh naøo cuûa quaân ñoäi Napoâleâoâng?” hoaëc caâu hoûi “Taïi sao
phong traøo caùch maïng 1930 –1931 vaø ñænh cao Xoâ Vieát Ngheä Tónh laø ñôït dieãn taäp
ñaàu tieân cuûa Caùch maïng thaùng Taùm?”. Loaïi caâu hoûi naøy yeâu caàu hoïc sinh phaûi laäp
luaän, lí giaûi, chöùng minh treân cô sôû moät soá söï kieän.
Caâu hoûi keøm theo yeâu caàu söû duïng caùc phöông tieän tröïc quan. Ví duï: yeâu
caàu hoïc sinh noùi moät söï kieän lòch söû naøo ñoù treân baûn ñoà hoaëc trình baøy moät vaán ñeà
lòch söû naøo ñoù treân moät phöông tieän tröïc quan coù saün .
Caâu hoûi yeâu caàu hoïc sinh töø caùc söû lieäu, dieãn taû kí hieäu veà moät söï kieän lòch
söû treân baûn ñoà, veõ sô ñoà bieåu ñoà, baûng thoáng keâ, baûng so saùnh…
Ngoaøi caùc caâu hoûi, baøi taäp “truyeàn thoáng” neâu treân, trong thôøi gian gaàn ñaây,
ñaõ baét ñaàu neâu leân yeâu caàu xaây döïng caùc caâu hoûi traéc ngieäm (test) trong daïy hoïc
lòch söû. Coù caùc hình thöùc sau ñaây cuûa caâu hoûi traéc nghieäm:
- Caùc caâu hoûi, baøi taäp yeâu caàu xaùc ñònh ñuùng sai
- Caâu hoûi, baøi taäp löïa choïn
- Caâu hoûi, baøi taäp yeâu caàu hoïc sinh xaùc laäp moái quan heä giöõa: söï kieän
lòch söû vôùi nhaân vaät lòch söû, söï kieän lòch söû vôùi nieân ñaïi vaø söï kieän
lòch söû vôùi khoâng gian
- Caâu hoûi, baøi taäp yeâu caàu hoïc sinh saép xeáp caùc söï kieän lòch söû theo
thöù töï thôøi gian
- Ñieàn vaøo choã troáng moät caâu
- Caâu hoûi, baøi taäp phaân loaïi
- Loaïi caâu hoûi traéc nghieäm yeâu caàu laøm vieäc vôùi baûn ñoà, hình veõ
Xu höôùng chính cuûa nghieân cöùu ñoái vôùi ñaùnh giaù hieän nay laø keát hôïp traéc
nghieäm khaùch quan vôùi caùc giaûi phaùp kieåm tra, ñaùnh giaù truyeàn thoáng, toång hôïp ñeå
vöøa thu ñöôïc keát quûa chính xaùc, vöøa taùc ñoäng tích cöïc, coù yù nghóa giaùo duïc cao ñoái
vôùi quaù trình daãn ñeán caùc keát quaû ñoù.

CHÖÔNG X
HÖÔÙNG DAÃN HOÏC SINH HOÏC TAÄP, LAØM BAØI THI
I. Nhaän thöùc ñuùng veà lòch söû vaø phöông phaùp hoïc gioûi moân lòch söû
Vôùi lòch söû haøng nghìn naêm döïng nöôùc vaø giöõ nöôùc, daân toäc ta coù truyeàn
thoáng laâu ñôøi veà caùc maët, trong ñoù phaûi keå ñeán kinh nghieäm ghi nhôù, hieåu vaø vaän
duïng kieán thöùc lòch söû vaøo ñôøi soáng vaø löu truyeàn laïi cho ñôøi sau. Tri thöùc lòch söû laø
moät yeáu toá khoâng theå thieáu ñöôïc trong vieäc hoïc taäp, thi cöû ñeå ñaùnh giaù, löïa choïn
nhaân taøi, duø trong chöông trình hoïc vaø thi thôøi phong kieán ñoäc laäp khoâng coù moân
lòch söû rieâng. Tuy nhieân, vieäc bieân soaïn, giaûng daïy Lòch söû ñaõ coù töø laâu. Boïn xaâm
löôïc, ñoâ hoä nöôùc ngoaøi muoán huûy hoaïi tinh thaàn daân toäc cuûa nhan daân ta, neân tìm
caùch xuyeân taïc lòch söû daân toäc, ñem lòch söû nöôùc thoáng trò thay cho quoác söû, laøm
cho nhaân daân ta queân nguoàn goác , toå tieân, chæ bieát mình laø “ man di”, “chö haàu” cuûa
trieàu ñình phong kieán phöông Baéc, hoaëc ngoä nhaän “Toå quoác ta laø xöù Goân (Gaule)”,
“Toå tieân ta laø ngöôøi Goâloa (Gaulois)”. Vì vaäy, caùc nhaø yeâu nöôùc, keå caû vua quan
caùc trieàu ñaïi phong kieán daân toäc ñeàu chuù yù daïy Lòch söû ñeå giaùo duïc tinh thaàn yeâu
nöôùc, yù chí töï löïc, töï cöôøng ñeå baûo veä Toå quoác, xaây döïng ñaát nöôùc.
Quan nieäm khaù phoå bieán töø tröôùc ñeán nay laø “hoïc Söû chæ caàn thuoäc loøng,
khoâng ñoøi hoûi trí thoâng minh”, “khoâng caàn baøi taäp, thöïc haønh”…Nhöõng quan nieäm
sai laàm naøy laø moät trong nhieàu nguyeân nhaân laøm suy giaûm chaát löôïng daïy hoïc lòch
söû.
Vieäc hoïc taäp Lòch söû, cuõng nhö ñoái vôùi caùc moân khaùc muoán coù chaát löôïng
chæ khi naøo “taïo neân phaåm chaát, giaù trò cuûa moät con ngöôøi, moät söï vaät, moät söï
vieäc”. ÔÛ lónh vöïc giaùo duïc, chaát löôïng vieäc hoïc taäp phaûi ñöôïc bieåu hieän taäp trung
nhaát vaøo vieäc lónh hoäi kieán thöùc, naêng löïc tö duy vaø haønh ñoäng chöùng toû nhaân caùch
cuûa hoïc sinh. Trong phaïm vi boä moân lòch söû, chaát löôïng hoïc taäp ñöôïc theå hieän ôû caùc
maët sau:
- Naém chính xaùc nhöõng söï kieän cô baûn (chaân lí) ñeå coù bieåu
töôïng veà quaù khöù
- Hieåu nhöõng söï kieän moät caùch ñuùng ñaén ñeå ruùt ra nhöõng keát
luaän khoa hoïc (hình thaønh khaùi nieäm, neâu quy luaät. Tìm ra baøi
hoïc kinh nghieäm lòch söû cho hieän taïi)
- Vaän duïng vaøo cuoäc soáng (hoïc taäp vaø hoaït ñoäng thöïc tieãn)
Treân cô sôû nhö vaäy, hoïc sinh naém kieán thöùc, hình thaønh phaåm chaát tö töôûng,
ñaïo ñöùc coù khaû naêng tö duy vaø haønh ñoäng trong thöïc tieãn. Cuõng caàn nhaán maïnh
raèng: Ba maët – giaùo döôõng, giaùo duïc vaø phaùt trieån – cuûa vieäc hoïc taäp lòch söû khoâng
ñoàng nhaát cuõng khoâng taùch rôøi nhau, noù lieân keát, keá tuïc, chuyeån hoùa laãn nhau.

Ñaùnh giaù hieäu quaû giaùo duïc laø xem xeùt keát quûa ñoù thu ñöôïc so vôùi muïc tieâu
ñeà ra do coâng söùc boû ra. Caàn chuù yù ñaùnh giaù hieäu quûa trong vaø hieäu quaû ngoaøi.
Ñaùnh giaù hieäu quaû trong laø xem taùc duïng cuûa vieäc daïy, hoïc cuûa giaùo vieân
vaø hoïc sinh ôû vieäc tieáp nhaän, hieåu bieát kieán thöùc vaø xöû lí nhöõng kieán thöùc ñaõ thu
ñöôïc ñeå cuûng coá nhaän thöùc.
Ñaùnh giaù hieäu quaû ngoaøi laø xem bieåu hieän cuûa vieäc nhaän thöùc, nhaát laø vieäc
vaän duïng kieán thöùc vaøo hoïc taäp vaø ñôøi soáng cuûa hoïc sinh.
So vôùi hieäu quaû trong thì hieäu quaû ngoaøi coù yù nghóa quan troïng, vì noù laø
bieåu hieän cuûa hieäu quaû trong khi hoïc sinh rôøi saùch vôû, böôùc vaøo lónh vöïc môùi cuûa
kieán thöùc, nhaát laø khi böôùc vaøo cuoäc soáng. Khoâng coù hieäu quaû trong thì khoâng coù
hieäu quaû ngoaøi; hieäu quaû ngoaøi xuaát phaùt töø hieäu quaû trong vaø cuûng coá, naâng cao,
phong phuù, vöõng chaéc hôn.
Khi ñaùnh giaù hieäu quaû giaùo duïc lòch söû noùi chung, ñaëc bieät ñoái vôùi hoïc sinh
gioûi caàn phaûi ñaït caùc yeâu caàu :
- Naém ñuùng kieán thöùc lòch söû vaø caùc kieán thöùc boå trôï caàn thieát
- Trình baøy noäi dung söï kieän lòch söû qua vieäc mieâu taû, töôøng thuaät,
söû duïng caùc loaïi taøi lieäu tham khaûo vaø ñoà duøng tröïc quan hieän coù
vaø vöøa söùc.
- Bieát vaän duïng kieán thöùc ñaõ hoïc ñeå hieåu kieán thöùc môùi, ñeå nhaän
thöùc, coù thaùi ñoä ñoái vôùi cuoäc soáng hieän nay (tìm ra baøi hoïc, kinh
nghieäm quùa khöù cho hieän taïi, lieân heä kieán thöùc ñaõ hoïc vôùi cuoäc
soáng…)
Vieäc hoïc toát moân lòch söû, caàn phaûi theå hieän ôû vieäc traû lôøi ñöôïc caùc caâu hoûi:
khi kieåm tra (mieäng hay vieát):
- Nhö theá naøo? (khoâi phuïc vaø mieâu taû quaù khöù ñuùng nhö noù toàn taïi)
- Vì sao? Giaûi thích söï kieän, nhaân vaät lòch söû xuaát hieän veà nhöõng
hoaøn caûnh ñieàu kieän, nguyeân nhaân naøo, seõ keát cuïc ra sao, coù taùc
duïng nhö theá naøo ñeán tieán trình lòch söû, ñaùnh giaù , nhaän ñònh…
- Ñeå laøm gì? (vaän duïng vaøo hoïc taäp vaø cuoäc soáng).
Moät soá ñieåm chuû yeáu veà quan nieäm vieäc hoïc toát lòch söû vaø phöông phaùp daïy hoïc
lòch söû neâu treân giuùp chuùng ta coù cô sôû lí luaän, keát hôïp vôùi kinh nghieäm thöïc tieãn
cuûa nhaø tröôøng phoå thoâng Vieät Nam ñeå xaùc ñònh nhöõng nguyeân taéc daïy hoïc lòch söû
noùi chung vaø ñeå hoïc toát lòch söû noùi rieâng.

II. Caùc phöông phaùp hoïc toát lòch söû

Phöông phaùp thoâng tin taùi hieän lòch söû:naém kieán thöùc cô baûn ñeå taïo bieåu
töôïng chính xaùc, coù hình aûnh veà quùa khöù.
Phöông phaùp nhaän thöùc lòch söû: hình thaønh khaùi nieäm, tìm ra quy luaät, baøi
hoïc lòch söû, vaän duïng vaøo thöïc tieãn (ñôøi soáng vaø xaõ hoäi).
Phöông phaùp tìm toøi, nghieân cöùu: ñaët vaán ñeà vaø giaûi quyeát vaán ñeà.
Heä thoáng phöông phaùp naøy ñöôïc thöïc hieän thoâng qua nhieàu hình thöùc, bieän
phaùp, caùch daïy, hoïc cuï theå, chuû yeáu laø trình baøy mieäng söû duïng ñoà duøng tröïc quan,
caùc phöông tieän daïy hoïc hieän ñaïi, söû duïng saùch giaùo khoa vaø caùc loaïi taøi lieäu tham
khaûo: ñöôïc tieán haønh ôû caùc hình thöùc daïy hoïc thích hôïp (noäi khoùa vaø caùc hoaït ñoäng
ngoaïi khoùa).
Töø nhöõng nguyeân taéc cô baûn neâu treân veà phöông phaùp hoïc lòch söû toát, caàn
thöïc hieän moät soá bieän phaùp cuï theå tuøy ñieàu kieän cuûa hoïc sinh, nhaø tröôøng.
Tröôùc heát caàn naém vöõng caùc kieán thöùc cô baûn: Kieán thöùc cô baûn khoâng phaûi
chæ laø nhöõng söï kieän ñôn leû maø phaûi bao goàm moät heä thoáng nhöõng hieåu bieát caàn
thieát veà nhöõng söï kieän, nieân ñaïi, nhaân vaät, ñòa danh, caùc nguyeân lí, quy luaät, nhöõng
keát luaän khaùi quaùt, phöông phaùp kó naêng.
Caàn heä thoáng caùc taøi lieäu ñaõ hoïc thaønh caùc vaán ñeà ñeå naém moät caùch töôøng
taän, coù khaû naêng öùng phoù ñöôïc caùc loaïi caâu hoûi, baøi taäp.
Hieåu caâu hoûi vaø caùch giaûi quyeát caâu hoûi theo caùc böôùc sau:
- Hieåu kó ñeà baøi, ñaây laø coâng vieäc ñaàu tieân, nhaát thieát phaûi laøm, phaûi
daønh thôøi gian thích ñaùng (10 –15 phuùt) ñeå ñoïc vaø hieåu nhöõng yeâu
caàu, noäi dung cô baûn cuûa ñeà laø nhöõng vaán ñeà gì. Caàn saép xeáp caùc yù
chính theo trình töï thôøi gian vaø taàm quan troïng ñeå lí giaûi vaán ñeà ñöôïc
ñaët ra.
Thaûo ra moät daøn baøi goàm caùc phaàn chuû yeáu (ñoái vôùi baát cöù baøi hoïc, baøi laøm naøo).
Phaàn môû ñaàu
Phaàn thaân baøi
Phaàn keát luaän
- Phaàn môû ñaàu: giôùi thieäu nhöõng noäi dung seõ trình baøy moät caùch
ngaén goïn suùc tích
- Phaàn thaân baøi: boä phaän chuû yeáu, quan troïng nhaát cuûa baøi laøm;
noù taäp trung trình baøy caùc söï kieän, yù töôûng…ñeå giaûi quyeát vaán
ñeà ñöôïc ñaët ra.
- Phaàn keát luaän neâu leân caùc luaän ñieåm, quan ñieåm chuû ñaïo laøm
roõ, khaùi quaùt vaán ñeà ñaët ra vaø coù theå ñöa ra nhöõng baøi hoïc lòch
söû, baøi hoïc ñoái vôùi vieäc hoaøn thieän nhaân caùch cuûa baûn thaân,
gaây aán töôïng maïnh meõ cho ngöôøi ñoïc.

Moät ñieàu caàn löu yù laø phaûi vaïch ra moät thôøi gian bieåu hôïp lí ñeå laøm baøi trong voøng
180 phuùt ñeå traùnh tình traïng voäi vaøng khi laøm baøi, hoaëc khoâng hoaøn thaønh, hoaëc
thöøa giôø. Phaûi chuù troïng nhieàu ñeán caùch haønh vaên (ñuùng ngöõ phaùp khoâng vieát sai
chính taû, dieãn ñaït goïn , theå hieän roõ caûm xuùc…)
III. Moät soá bieän phaùp ñöôïc thöïc hieän ñeå hoïc baøi toát
Khi hoïc baøi, hoïc sinh söû duïng nhieàu bieän phaùp, goàm moät soá vaán ñeà chuû yeáu
sau :
- Ghi nhôù söï kieän: Nhö treân ñaõ trình baøy, trong hoïc lòch söû, hoïc
sinh phaûi nhôù moät soá söï kieän cô baûn, nhöng khoâng phaûi hoïc
thuoäc loøng maø phaûi hieåu. Coá gaéng nhôù moät soá ñoaïn nhoû taøi
lieäu goác, lôøi noùi, vieát noåi tieáng. Ví duï, khi noùi veà söï ra ñôøi cuûa
Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam coù theå daãn caâu noùi cuûa Chuû tòch Hoà
Chí Minh veà söï keát hôïp cuûa phong traøo yeâu nöôùc, phong traøo
coâng nhaân vaø söï truyeàn baù chuû nghóa Maùc – Leânin vaøo Ñoâng
Döông.
- Phaân tích, chöùng minh, bình luaän caùc taøi lieäu, vaên kieän lòch söû
laø moät yeâu caàu quan troïng cuûa vieäc hoïc toát lòch söû caàn ñöôïc
chuù yù söû duïng.
- Lieân heä, so saùnh, ñoái chieáu taøi lieäu lòch söû vôùi hieän taïi laø moät
theå hieän cuûa söï phaùt trieån tö duy khoa hoïc trong hoïc taäp lòch
söû.
- Ruùt ra baøi hoïc, kinh nghieäm cho hieän taïi töø nhöõng söï kieän lòch
söû.
- Taäp trung söï chuù yù vaøo nhöõng hieän töôïng, nhöõng vaán ñeà quaù
khöù maø hieän nay vaãn coù yù nghóa caáp thieát…
Töø caùc bieän phaùp treân, hoïc sinh ruùt ra nhöõng keát luaän ñeå chæ ra caùi môùi, neâu
söï vaän ñoäng phaùt trieån cuûa xaõ hoäi, vaïch ra söï khaùc bieät, caùi gioáng nhau giöõa caùc
giai ñoaïn, thôøi kì, xaùc ñònh, caùi chung, caùi rieâng tính quy luaät phaùt trieån xaõ hoäi.
Trong thöïc teá, phöông phaùp tieáp nhaän kieán thöùc seõ phong phuù hôn, sinh ñoäng
hôn do vieäc saùng taïo, thoâng minh cuûa hoïc sinh.

CHÖÔNG XI
NGÖÔØI GIAÙO VIEÂN LÒCH SÖÛ
I. Nhöõng yeâu caàu chung

Giaùo vieân phaûi coù tö töôûng tình caûm ñuùng ñaén, laønh maïnh, trong saùng, coù
taám loøng nhieät thaønh ñoái vôùi ngheà nghieäp, coù theá giôùi quan khoa hoïc vaø nhaân sinh
quan tieán boä ñeå goùp phaàn ñaøo taïo theá heä treû theo muïc tieâu giaùo duïc cuûa Ñaûng.
Ngöôøi giaùo vieân phaûi khoâng ngöøng naâng cao kieán thöùc cuûa boä moân, môû roäng nhöõng
kieán thöùc coù lieân quan ñeán baøi giaûng, coù phöông phaùp giaûng daïy toát, khoâng ngöøng
phaán ñaáu ñeå caûi tieán vaø hoaøn thieän phöông phaùp nghieäp vuï.
Nhöõng sinh vieân sö phaïm ñeå trôû thaønh ngöôøi giaùo vieân toát trong töông lai
caàn phaùt huy naêng löïc chuû quan, bieán quaù trình ñaøo taïo cuûa gia ñình, nhaø tröôøng
thaønh quaù trình töï ñaøo taïo chính mình.
Giaùo vieân lòch söû caàn hieåu roõ chöùc naêng, nhieäm vuï, noäi dung vaø ñaëc tröng
cuûa lao ñoäng giaûng daïy lòch söû. Phaûi hieåu roõ vò trí, vai troø cuûa giaùo duïc noùi chung,
cuûa phöông phaùp daïy hoïc noùi chung vaø vò trí vai troø cuûa giaùo duïc lòch söû noùi rieâng.
Giaûng lòch söû laø giaûng veà quaù khöù cuûa xaõ hoäi loaøi ngöôøi, cuûa daân toäc, cuûa
ñòa phöông. Quaù khöù ñoù coù quan heä maät thieát vôùi hieän taïi vaø töông lai, tình caûm vaø
tö duy cuûa giaùo vieân, hoïc sinh höôùng veà nhöõng gì gaàn guõi, ñoù laø con ngöôøi thaät cuï
theå chöù khoâng phaûi hö caáu dieãn ñaït baèng hình töôïng vaên hoïc.
Ñeå giaùo duïc tö töôûng chính trò, ñaïo ñöùc cho hoïc sinh, giaùo vieân phaûi baét ñaàu
töø vieäc giuùp hoïc sinh hieåu bieát lòch söû cuï theå, naém ñöôïc nhöõng kieán thöùc lòch söû,
nhöõng quy luaät lòch söû qua caùc thôøi ñaïi chöù khoâng phaûi noùi ba hoa veà chính trò. Daïy
söû toát giuùp cho thanh nieân say meâ vôùi daân toäc, say meâ vaø töï haøo moät caùch ñuùng
möùc. Baûn thaân ngöôøi giaùo vieân phaûi laø moät taám göông veà maët giaùo duïc, coù söï thoáng
nhaát giöõa lyù trí vaø tình caûm ñuùng ñaén ñeå laûm göông cho hoïc sinh. Ngöôøi giaùo vieân
phaûi bieát söû duïng caùc phöông phaùp sö phaïm trong ñoù phaûi bieát gaén lieàn kieán thöùc
lòch söû vôùi ñôøi soáng xaõ hoäi moät caùch hôïp lyù, khoâng maùy moùc vaø khoâng goø boù. Hieäu
quaû cuûa söï lieân heä ñoù tuøy thuoäc vaøo nhaõn quan chính trò, nhaõn quan khoa hoïc, tri
thöùc lòch söû, söï hieåu bieát hieän taïi vaø kyõ naêng ngheà nghieäp cuûa ngöôøi thaày.
Ngöôøi giaùo vieân caàn nhaïy caûm trong nhaän thöùc quan ñieåm, ñöôøng loái cuûa
Ñaûng vaø vaän duïng coù keát quaû vaøo hoaït ñoäng giaûng daïy. Giöõa caùc giaùo vieân lòch söû
phaûi coù nhöõng caùi rieâng bieät veà phong caùch veà söï saùng taïo trong phuông phaùp, veà
caáu truùc baøi giaûng vaø caû veà caùch kieán giaûi lòch söû trong moät soá tröôøng hôïp nhaát
ñònh. Tuy nhieân giöõa caùc giaùo vieân lòch söû vaø caùc baøi giaûng lòch söû taát yeáu phaûi coù
caùi chung ñoù laø noäi dung khoa hoïc, muïc tieâu giaùo duïc, traùch nhieäm coâng daân cuûa

ngöôøi thaày. Nguoàn goác cuûa söï gioáng nhau treân baøi giaûng coøn ñöôïc quy ñònh bôûi
nhieäm vuï chính trò cuûa nhaø tröôøng, cuûa neàn giaùo duïc ñaát nöôùc.
II. Nghieäp vuï sö phaïm ñoái vôùi giaùo vieân lòch söû
Tính khoa hoïc cuûa nghieäp vuï daïy hoïc lòch söû ñoøi hoûi ngöôøi giaùo vieân phaûi
hieåu roõ vaø vaän duïng coù keát quaû nhöõng nguyeân lyù cuûa boä moân taâm lyù hoïc, giaùo duïc
hoïc cuøng caùc boä moân khoa hoïc khaùc coù lieân quan, ñoàng thôøi phaûi naém vöõng vaø caûi
tieán phöông phaùp daïy hoïc boä moân.
Ñeå trau doài naêng löïc nghieäp vuï sö phaïm, giaùo vieân lòch söû caàn phaûi coi
troïng vai troø cuûa söï tích luõy, ñoïc taøi lieäu tham khaûo, caûi tieán ñoåi môùi vaø töï kieåm tra
ñaùnh giaù mình.
Ngöôøi giaùo vieân lòch söû coù moät nhu caàu böùc thieát laø phaûi hieåu bieát tình hình
thôøi söï cuûa ñaát nöôùc, theá giôùi haøng ngaøy bôûi quaù khöù trong baøi giaûng lòch söû luoân coù
moái quan heä vôùi hieän taïi vaø töông lai.
Giaûng daïy lòch söû laø moät loaïi hình lao ñoäng mang tính ngheä thuaät nhö
Usinxki ñaõ goïi “hoaït ñoäng sö phaïm laø moät trong nhöõng loaïi hình cuûa ngheä thuaät
thöïc haønh”. Tính ngheä thuaät theå hieän cuï theå trong lôøi giaûng trong aâm ñieäu ngoân töø
trong phong caùch ñi ñöùng ôû lôùp, trong vieäc söû duïng caùc ñoà duøng daïy hoïc… trong
moái quan heä vôùi hoïc sinh. Tính ngheä thuaät cuûa vieäc giaûng daïy lòch söû khoâng thoaùt
ra khoûi nhöõng yeâu caàu veà thaùi ñoä lao ñoäng trung thöïc, thaùi ñoä khoa hoïc nghieâm tuùc,
tinh thaàn traùch nhieäm ñoái vôùi quaù khöù vaø hieän taïi, ñoái vôùi nhöõng trang söû cuûa daân
toäc vaø nhaân loaïi.
Ngöôøi giaùo vieân lòch söû caàn phaûi tham gia caùc hoaït ñoäng xaõ hoäi ñeå phaùt huy
taùc duïng cuûa giaùo duïc vaø aûnh höôûng cuûa nhaø tröôøng vôùi xaõ hoäi, vöøa tranh thuû ñöôïc
söï ñoùng goùp cuûa xaõ hoäi cho coâng vieäc cuûa nhaø tröôøng.
III. Traùch nhieäm ñoåi môùi daïy hoïc lòch söû

Ñaát nöôùc vaø xaõ hoäi ta ñang ñoåi môùi, giaùo duïc ñang ñoåi môùi, vì theá vieäc daïy
hoïc lòch söû trong nhaø tröôøng caàn phaûi ñoåi môùi ñeå coù keát quaû toát hôn, cao hôn ñaùp
öùng yeâu caàu phaùt trieån cuûa xaõ hoäi.
Ñoåi môùi khoâng phaûi laø phuû nhaän quaù khöù, traùi laïi caøng phaûi baûo veä cöông
quyeát hôn nhöõng giaù trò ñuùng ñaén trong quaù khöù vaø pheâ phaùn nhöõng gì bò ngoä nhaän
trong quaù khöù, töùc laø boå sung nhöõng gì chöa ñaày ñuû chöa hoaøn thieän. Phaûi luoân ñaët
caùc nhaân vaät, söï kieän lòch söû trong boái caûnh cuï theå veà thôøi gian vaø khoâng gian ñeå
xem xeùt lyù giaûi vôùi thaùi ñoä trung thöïc, thöïc söï caàu thò vaø tinh thaàn traùch nhieäm.
Phöông höôùng ñeå ñoåi môùi giaûng daïy lòch söû laø söï vaän duïng saùng taïo chuû
nghóa Maùc – Leânin vaø tö töôûng Hoà Chí Minh ñeå hieåu ñuùng söï thaät lòch söû, khoâng rôi
vaøo giaùo ñieàu vaø maùy moùc. Trong khi vaän duïng hoïc thuyeát Maùc – Leânin, tö töôûng

Hoà Chí Minh, tröôùc heát caàn coi troïng caùc giaù trò cô baûn veà tö töôûng, veà tinh thaàn
nhaân vaên, veà phöông phaùp luaän…Caàn nghieân cöùu kó caùc vaên kieän môùi nhaát cuûa
Ñaûng vaø Nhaø nöôùc.
Ñoåi môùi trong daïy hoïc lòch söû moät caùch cuï theå laø huôùng daãn hoïc sinh töï giaûi,
ñoäc laäp saùng taïo trong vieäc tieáp thu kieán thöùc ñeå vaän duïng vaøo thöïc tieãn (hoïc taäp
vaø hoaït ñoäng xaõ hoäi).
Toùm laïi, giaùo vieân lòch söû thoâng qua khoa hoïc lòch söû, thoâng qua vieäc giaûng
daïy lòch söû taùc ñoäng tích cöïc ñoái vôùi vieäc hình thaønh phaåm chaát vaø naêng löïc cho theá
heä treû. Ñeå coù ñöôïc ñieàu ñoù, giaùo vieân lòch söû caàn phaán ñaáu ñeå ñaït ñöôïc trình ñoä
khoa hoïc lòch söû hieän nay vaø caùc moân hoïc coù lieân quan, trau doài veà theá giôùi quan
nhaân sinh quan, veà phöông phaùp giaûng daïy naêng löïc ngheà nghieäp noùi chung cuûa
mình.

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO
1). Caùc taùc gia kinh ñieån chuû nghóa Maùc – Leânin baøn veà khoa hoïc lòch söû –
Nhaø xuaát baûn Söï thaät, Haø Noäi, 1963
2). Hoà Chí Minh, Tuyeån taäp, T1, T2, NXBST, 1980
Hoà Chí Minh, Veà vaán ñeà giaùo duïc, NXBGD, 1977
3). Luaät Giaùo duïc. NXB Chính trò Quoác gia, H.
4). Nghò quyeát Hoäi nghò BCH TÖ Ñaûng laàn thöù 2 khoùa VIII.
5). Hoà Ngoïc Ñaïi, Baøi hoïc laø gì, NXBGD, 1985
6). Hoà Ngoïc Ñaïi, Giaûi phaùp giaùo duïc, NXBGD, 1991
7). Phaïm Minh Haïc, Goùp phaàn ñoåi môùi tö duy giaùo duïc, HN, 1991
8). Phan Ngoïc Lieân-Traàn Vaên Trò. Phöông phaùp daïy-hoïc lòch söû. Taäp I, II, NXB
Giaùo duïc.
9). GS. Phan Ngoïc Lieân, GS. Tröông Höõu Quyùnh, PTS. Ñinh Ngoïc Baûo. Moät soá vaán
ñeà veà phöông phaùp daïy hoïc lòch söû, lòch söû Vieät Nam vaø ñoâng Nam AÙ, Boä Giaùo duïc-
ñaøo taïo – Vuï Giaùo vieân, H., 1994.
10). Nhöõng cô sôû cuûa lyù luaän daïy hoïc, T1, T2, NXBGD, 1977
11). Vaên kieän Ñaïi hoäi Ñaûng laàn thöù VII, NXBST, 1980
12). Caùc taïp chí Nghieân cöùu giaùo duïc, Nghieân cöùu lòch söû, Lòch söû Ñaûng, Taäp san
Giaùo duïc

Phương Pháp Giảng Dạy Lịch Sử (ĐHĐL)

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Phương Pháp Giảng Dạy Lịch Sử (ĐHĐL)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC ÑAØ LAÏT

CAO THEÁ TRÌNH – HOAØNG THÒ NHÖ YÙ

Cao Thế Trình – Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû

Cao Thế Trình – Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû

IV. Xaây döïng phoøng hoïc lòch söû .............................................................................87

Cao Thế Trình – Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû

1) Giaùo hoïc phaùp

Cao Thế Trình – Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû

Cao Thế Trình – Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû

Cao Thế Trình – Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû

VÒ TRÍ CUÛA BOÄ MOÂN LÒCH SÖÛ

Cao Thế Trình – Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû

Cao Thế Trình – Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû

Daân ta phaûi bieát söû ta

Cao Thế Trình – Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû

Cho töôøng goác tích nöôùc nhaø Vieät Nam.

Cao Thế Trình – Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû

CAÙC NGUYEÂN TAÉC CHÆ ÑAÏO

Cao Thế Trình – Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû

Cao Thế Trình – Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû

III. Nguyeân taéc ñaûm baûo tính heä heä thoáng

Cao Thế Trình – Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû

IV. Nguyeân taéc ñaûm baûo tính vöøa söùc

Cao Thế Trình – Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû

V. Nguyeân taéc ñaûm baûo tính tröïc quan

Cao Thế Trình – Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû

Cao Thế Trình – Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû

HEÄ THOÁNG CAÙC PHÖÔNG PHAÙP

I. Khaùi nieäm « heä thoáng phöông phaùp daïy-hoïc »

Cao Thế Trình – Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû

Cao Thế Trình – Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû

Cao Thế Trình – Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû

Cao Thế Trình – Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû

d) Neâu ñaëc tröng:

Cao Thế Trình – Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû

Cao Thế Trình – Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû

III. Phöông phaùp söû duïng ñoà duøng tröïc quan

2. Phaân loaïi caùc loaïi phöông tieän tröïc quan

Cao Thế Trình – Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû

Cao Thế Trình – Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû

Cao Thế Trình – Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû

c) Ñoái vôùi loaïi vaät thaät - di tích.

Cao Thế Trình – Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû

Cao Thế Trình – Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû

e) Chöõ vieát vaø hình veõ treân baûng ñen

Cao Thế Trình – Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû

a) Phöông phaùp söû duïng saùch giaùo khoa.

Cao Thế Trình – Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû

Cao Thế Trình – Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû

Cho ñôøi hai tieáng môùi quang vinh...

5. Phöông phaùp thöïc haønh.

Cao Thế Trình – Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû

TAÏO BIEÅU TÖÔÏNG, HÌNH THAØNH KHAÙI NIEÄM,

Cao Thế Trình – Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû

I. Taïo bieåu töôïng lòch söû.

Cao Thế Trình – Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû

Cao Thế Trình – Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû

II. Hình thaønh khaùi nieäm

- Coâng cuï gheø ñeõo thoâ sô Ñoà ñaù cuõ

Cao Thế Trình – Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû

III. Neâu quy luaät vaø baøi hoïc lòch söû.

Cao Thế Trình – Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû

THAÁU SUOÁT NGUYEÂN LYÙ GIAÙO DUÏC VAØ CHÖÙC

Cao Thế Trình – Hoaøng Thò Nhö YÙ Khoa Lòch söû