Giup Giao Vien Toan Thcs V Hinh B NG PH

Giúp giáo viên dạy toán THCS vẽ hình bằng phần mềm Geometer’s Sketchpad
GIÚP GIÁO VIÊN TOÁN THCS VẼ HÌNH BẰNG PHẦN MỀM

GEOMETER’S SKETCHPAD
MỤC LỤC
A. ĐẶT VẤN ĐỀ..............................................................................................................................5
B. PHẠM VI NGHIÊN CỨU..........................................................................................................6
I. PHẠM VI NGHIÊN CỨU..............................................................................................................6
II. MỘT SỐ THUẬT NGỮ, KÝ HIỆU DÙNG TRONG TÀI LIỆU............................................................6
1. Thuật ngữ:.........................................................................................................................6
2. Ký hiệu:.............................................................................................................................6
C. NỘI DUNG..................................................................................................................................6
I. BẮT ĐẦU LÀM VIỆC VỚI GSP...................................................................................................6
1. Giới thiệu giao diện GSP...................................................................................................6
1.1. Thanh bảng chọn (menu)..........................................................................................................7
1.2. Thanh công cụ...........................................................................................................................7
2. Đặt các thuộc tính ưu tiên.................................................................................................8
2.1. Đặt thuộc tính mặc định cho văn bản........................................................................................8
2.2. Đặt thuộc tính cho điểm và một số đối tượng khác...................................................................8
3. Vẽ trực tiếp các hình (đối tượng) đơn giản.......................................................................9
3.1. Vẽ điểm....................................................................................................................................9
3.2. Vẽ đoạn thẳng (tia, đường thẳng)..............................................................................................9
3.3. Vẽ đường tròn.........................................................................................................................10
3.4. Vẽ một điểm thuộc một đoạn thẳng (hoặc đường thẳng, đường tròn,…).................................10
3.5. Vẽ giao điểm của hai đường....................................................................................................10
4. Hiện tên, ẩn tên, đổi tên các đối tượng...........................................................................11
4.1. Hiện tên..................................................................................................................................11
4.2. Ẩn tên.....................................................................................................................................11
4.3. Đổi tên....................................................................................................................................11
5. Ẩn, hiện các đối tượng.....................................................................................................12
6. Xóa một đối tượng...........................................................................................................12
7. Sao chép hình vẽ sang Word...........................................................................................12
II. VẼ HÌNH BẰNG SỬ DỤNG MENU “DỰNG HÌNH”......................................................................12
1. Dựng các hình đơn giản..................................................................................................12
1.1. Dựng đoạn thẳng (đường thẳng) qua hai điểm........................................................................12
1.2. Dựng tia biết gốc và một điểm thuộc tia..................................................................................12
1.3. Dựng trung điểm của đoạn thẳng............................................................................................13
1.4. Dựng tia phân giác của một góc..............................................................................................13
1.5. Dựng đường tròn.....................................................................................................................13
2. Quan hệ vuông góc và quan hệ song song......................................................................14
2.1. Dựng đường thẳng qua một điểm cho trước và vuông góc với đường thẳng cho trước...........14
2.2. Dựng đường thẳng qua một điểm cho trước và song song với đường thẳng cho trước............15
3. Tam giác và các đường trong tam giác...........................................................................15
3.1. Dựng tam giác ABC................................................................................................................15
3.2. Các đường trong tam giác.......................................................................................................15
3.3. Dựng tam giác cân..................................................................................................................17
3.4. Dựng tam giác đều..................................................................................................................18
3.5. Dựng tam giác vuông..............................................................................................................19
4. Tứ giác.............................................................................................................................20
4.1. Hình thang..............................................................................................................................20
4.2. Hình bình hành........................................................................................................................21
4.3. Hình chữ nhật..........................................................................................................................22
Nguyễn Văn Sơn – GV trường THCS Quỳnh Long – Quỳnh Lưu – Nghệ An | 3
4.4. Hình thoi.................................................................................................................................23

4.5. Hình vuông.............................................................................................................................24
5. Đường tròn......................................................................................................................25
5.1. Tiếp tuyến của đường tròn......................................................................................................25
5.2. Hai đường tròn tiếp xúc nhau..................................................................................................25
5.3. Tiếp tuyến chung của hai đường tròn......................................................................................26
5.4. Cung trên đường tròn..............................................................................................................27
5.5. Cung chứa góc........................................................................................................................28
III. DỰNG HÌNH BẰNG SỬ DỤNG MENU “BIẾN HÌNH”...................................................................28
1. Phép quay........................................................................................................................29
2. Phép đối xứng trục..........................................................................................................30
2.1. Hai điểm đối xứng với nhau qua một đường thẳng.................................................................30
2.2. Hai hình đối xứng qua một đường thẳng.................................................................................31
IV. ĐO ĐẠC..................................................................................................................................33
1. Đo độ dài đoạn thẳng......................................................................................................33
2. Tính tỷ số của hai đoạn thẳng.........................................................................................33
3. Đo góc.............................................................................................................................33
V. QUỸ TÍCH...............................................................................................................................34
1. Quỹ tích là Elip................................................................................................................34
2. Quỹ tích là tia phân giác của một góc.............................................................................36
VI. VẼ MỘT SỐ HÌNH KHÔNG GIAN..............................................................................................38
1. Vẽ hình hộp chữ nhật.......................................................................................................38
2. Vẽ hình trụ.......................................................................................................................40
VII. CÔNG CỤ TÙY BIẾN................................................................................................................41
1. Tạo công cụ.....................................................................................................................41
2. Sử dụng công cụ tự tạo....................................................................................................42
D. KẾT LUẬN................................................................................................................................42
4 |Đề tài SKKN ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học
A. Đặt vấn đề
Hiện nay việc soạn giáo án bằng phần mềm Microsoft Word đã trở nên
khá phổ biến trong đội ngũ giáo viên nói chung và giáo viên THCS nói riêng.
Đối với giáo viên dạy toán THCS thì ngoài việc soạn thảo nội dung liên quan
đến tiết dạy còn có một việc rất quan trọng, chiếm khá nhiều thời gian, đó là
vẽ hình.
Mặc dù phần mềm MS Word đã hỗ trợ nhiều công cụ vẽ hình, nhưng để
có được một hình hình học đơn giản thôi, chẳng hạn như: đoạn thẳng, trung
điểm của đoạn thẳng, đường trung trực của đoạn thẳng,… thì giáo viên phải
lắp ghép qua nhiều công đoạn như: vẽ các điểm bằng cách vẽ đường tròn rồi
giảm kích thước nhỏ xuống, tô màu nền đen, dịch chuyển các điểm vào hai
đầu của đoạn thẳng sao cho chính xác, chèn hộp văn bản (text box) để nhập
tên điểm, tên đường, số đo …, rồi nhóm (group) chúng lại thành một hình.
Việc vẽ hình như vậy tất nhiên sẽ cho ta những hình hình học thiếu độ
chính xác, bởi vì tất cả các thao tác trên đều phụ thuộc vào việc căn chỉnh thủ
công, phụ thuộc chủ yếu vào giác quan của chúng ta, không thông qua những
thao tác dựng hình cơ bản.
Một yêu cầu nữa là biến hình mà vẫn giữ nguyên tính chất bất biến của
hình (chẳng hạn như khi ta thay đổi độ dài đoạn AB bằng cách cố định điểm
A, di chuyển đầu mút B của đoạn AB thì trung điểm M di chuyển theo nhưng
luôn có AM = MB) trong Word không làm được.
Có một phần mềm vẽ hình động có thể giải quyết được những nhược
điểm nêu trên, đó là phần mềm Geometer’s Sketchpad (viết tắt là GSP).
Chúng ta đã biết GSP rất mạnh từ bộ công cụ đến hệ thống chức năng cho
phép người dùng vẽ hình từ đơn giản đến phức tạp thông qua những hoạt
động vẽ hình, dựng hình, biến hình, vẽ đồ thị, đo đạc v.v.
GSP tuân thủ những tính chất bất biến của hình hình học, do đó vẽ hình
bằng GSP không những giúp GV có được một hình vẽ hoàn chỉnh trong thời
gian ngắn hơn mà còn giúp GV nắm chắc hơn các khái niệm, định lý hình
học. Thông qua việc biến hình (thay đổi vị trí một điểm, quan sát sự di chuyển
của điểm khác v.v) GV có thể khai thác bài toán hình học dưới nhiều góc độ
khác nhau, từ đó tìm được phương án để tổ chức dạy học trên lớp sao cho học
sinh hiểu hình vẽ, hiểu bài học.
Mặc dù GSP đã rất phổ biến nhiều năm nay, các tài liệu hướng dẫn và
các đề tài SKKN của nhiều tác giả đã đề cập, song vẫn còn nhiều giáo viên
đang lúng túng khi sử dụng, không vẽ được hình theo yêu cầu bài toán. Có
nhiều nguyên nhân: GV mới tiếp cận với phần mềm; tài liệu hướng dẫn thì
còn mang tính giáo trình, ít ví dụ thực tiễn; các SKKN thì chủ yếu là đi sâu
vào khai thác những tính năng nâng cao (chuyển động hình, quỹ tích, hỗ trợ
giải toán v.v.).
Với những vấn đề đã nêu ra trên đây, đồng thời là một GV toán THCS
đã sử dụng phần mềm GSP (trong dạy học, trong vẽ hình phục vụ soạn giáo
án), tôi mạnh dạn đưa ra những kinh nghiệm của bản thân nhằm chia sẻ với
đồng nghiệp, với mong muốn qua đề tài này sẽ giúp các đồng chí khắc phục
được những khó khăn trong vẽ hình khi soạn giáo án, sử dụng thành thạo hơn
công cụ, chức năng của GSP, vẽ được những hình hình học từ đơn giản đến
phức tạp trong chương trình toán THCS.
B. Phạm vi nghiên cứu
I. Phạm vi nghiên cứu

- Sử dụng phần mềm GSP 5.0 phiên bản Việt hóa (giao diện Tiếng
Việt) nhằm hướng tới nhiều đồng nghiệp mới tiếp cận với phần mềm
hoặc chưa thành thạo trong sử dụng, chưa thành thạo trong vẽ hình
bằng phần mềm.
- Đề tài chủ yếu là hướng dẫn sử dụng các công cụ vẽ hình, làm quen
với các thuật ngữ, hướng dẫn vẽ hình, dựng hình thông qua các thao
tác, các ví dụ và hình ảnh minh họa trực quan. Đề tài không chú trọng
nhiều đến những nội dung nâng cao.
- Cần hiểu rõ “dựng hình” bằng phần mềm chú trọng các thao tác để có
được hình, khác với “dựng hình” trong toán học là phải thông qua 4
bước, tuy vậy những thao tác dựng hình bằng phần mềm không làm
mất đi bản chất của hình hình học.
- Đề tài không phải là một giáo trình tin học nên không đề cập đến thao
tác cài đặt, khởi động phần mềm, lưu tài liệu, mở tài liệu v.v.
II. Một số thuật ngữ, ký hiệu dùng trong tài liệu
1. Thuật ngữ:
- Đối tượng: Dùng để gọi chung cho các điểm, đoạn thẳng, tia, đường
thẳng, đường tròn, hộp văn bản …
- Chọn công cụ (Kích hoạt công cụ): nháy chuột lên công cụ nào đó.
- Vào bảng chọn (vào menu): nháy chuột lên bảng chọn (menu) cụ
thể nào đó.
2. Ký hiệu:
- Dựng hình => Đoạn thẳng: đầu tiên nháy vào menu Dựng hình,
tiếp theo nháy vào dòng Đoạn thẳng trên menu sổ xuống.
C. Nội dung
I. Bắt đầu làm việc với GSP

1. Giới thiệu giao diện GSP
GSP 5.0 phiên bản Tiếng Việt có giao diện khá hoàn chỉnh, người dùng
có thể dễ dàng kích hoạt một công cụ hay chức năng nào đó trên thanh công
cụ hoặc trên thanh bảng chọn (menu).
Ngoài ra trên thanh công cụ còn xuất hiện thêm một công cụ bút chì
(dùng để ký hiệu các đoạn bằng nhau, các góc bằng nhau) có thể nói là rất tiện
lợi cho chúng ta trong vẽ hình.
1.1. Thanh bảng chọn (menu)
(Hình 1) Thanh bảng chọn (còn gọi là menu)
Gồm 7 bảng chọn, mỗi bảng chọn là một hệ thống những chức năng,
những công cụ để là việc với phần mềm. Chúng ta sẽ quan tâm nhiều hơn đến
bảng chọn “Dựng hình” và “Biến hình”.
1.2. Thanh công cụ
(Hình 1) Thanh công cụ
a
b
d
e
f
a) Công cụ chọn
Dùng để chọn một hay nhiều đối tượng tùy ý.
Để chọn một hay nhiều đối tượng ta kích hoạt (nháy vào) công cụ này
rồi nháy vào điểm, đoạn, đường, … thì những đối tượng vừa nêu đã được
chọn (chúng tự động đổi màu để phân biệt với những đối tượng không được
chọn). Những thao tác như là ẩn, sao chép, xóa, … tác động chính đến đối
tượng được chọn mà thôi.
Sau khi kích hoạt công cụ chọn, ta có thể kéo thả chuột thành hình chữ
nhật để chọn một loạt đối tượng trong một phạm vi tùy ý.
Để bỏ chọn (thôi không chọn nữa) ta nháy chuột lên đối tượng đã được
chọn. Nếu nháy chuột ra vùng trắng thì bỏ chọn tất cả.
Trong tài liệu này thường dùng thuật ngữ “Chọn đối tượng, chọn điểm,
đường, …”, lưu ý rằng khi dùng thuật ngữ trên thì công cụ chọn xem như đã
được kích hoạt.
b) Công cụ điểm - vẽ điểm
c) Công cụ compa - vẽ đường tròn
d) Công cụ đường thẳng - vẽ đoạn, tia, đường thẳng
Đây là một nhóm công cụ dùng để vẽ đường thẳng. Nháy chuột vào nút
hình tam giác phía góc dưới của biểu tượng, xuất hiện sang hướng bên phải
thêm ba nút công cụ theo thứ tự là công cụ vẽ đoạn thẳng, công cụ vẽ tia,
công cụ vẽ đường thẳng (hình d).
e) Công cụ vẽ đa giác và miền trong của đa giác
f) Công cụ văn bản
Nháy công cụ này rồi kéo thả chuột vẽ thành hình chữ nhật lên vùng
soạn thảo, ta được một hộp văn bản để gõ nội dung.
g) Công cụ bút chì
Nháy công cụ này rồi nháy lên đoạn thẳng để đánh dấu đoạn, kéo thả
chuột từ cạnh này sang cạnh kia của góc để đánh dấu góc.
h) Công cụ tùy biến
Đây là công cụ đặc biệt của GSP, cho phép người dùng tự tạo cho mình
bộ công cụ riêng nhằm tiết kiệm thời gian vẽ hình. Chúng ta sẽ đề cập sau.
2. Đặt các thuộc tính ưu tiên
2.1. Đặt thuộc tính mặc định cho văn bản
- Vào menu Hiển thị => Hiện bảng điều khiển văn bản (nếu nó cho
được hiện, hoặc nhấn Shift + Ctrl + T);
- Chọn phông chữ, cỡ chữ, màu chữ.
(Hình 1) Định dạng văn bản
2.2. Đặt thuộc tính cho điểm và một số đối tượng khác
Ta cần phải mặc định một số thuộc tính ưu tiên để sau này sử dụng cho
các tài liệu mới. Nếu không thì mỗi lần mở một tài liệu mới ta lại rất mất công
thực hiện lại các thao tác này, điều này sẽ tốn không ít thời gian của bạn.
Thực hiện các thao tác sau:
- Vào bảng chọn Hiệu chỉnh => Các ưu tiên
- Trên hộp thoại Ưu tiên vừa xuất hiện, nháy thẻ Văn bản, đánh dấu
vào các ô vuông như hình sau:
(Hình 1) Hộp thoại “Ưu tiên”
- Nháy OK để hoàn tất.

3. Vẽ trực tiếp các hình (đối tượng) đơn giản
Lưu ý rằng khi vẽ đối tượng loại nào cần chọn công cụ phù hợp cho loại
đối tượng đó. Từ nay về sau khi nói “Vẽ điểm …” là ta hiểu rằng công cụ
Điểm đã được kích hoạt, nói “Vẽ đoạn thẳng …” là công cụ Đoạn thẳng đã
được kích hoạt …
3.1. Vẽ điểm
- Chọn công cụ điểm;
- Nháy vào vùng soạn thảo, ta được một điểm mới với tên đi kèm.
(Hình 1) Hai điểm mới được vẽ
3.2. Vẽ đoạn thẳng (tia, đường thẳng)

- Chọn công cụ vẽ đoạn thẳng;
- Nháy chuột tại hai vị trí khác nhau trên vùng soạn thảo, ta được đoạn
thẳng.
(Hình 1) Đoạn thẳng mới được vẽ
3.3. Vẽ đường tròn

- Chọn công cụ compa;
- Nháy chuột vào một vị trí để vẽ tâm đường tròn, rê chuột đến vị trí
thứ hai để vẽ thêm một điểm thuộc đường tròn.
(Hình 1) Đường tròn (I;IJ)
3.4. Vẽ một điểm thuộc một đoạn thẳng (hoặc đường thẳng, đường tròn,
…)
- Chọn công cụ điểm;
- Rê chuột lên đoạn thẳng (hoặc đường thẳng, đường tròn,…) cho đến
khi thấy nó đổi màu thì nháy chuột.
Sau thao tác này sẽ xuất hiện một điểm mới thuộc đoạn thẳng, điểm này
là đối tượng phụ thuộc, nó chỉ có thể di chuyển trên đoạn thẳng, khi đoạn
thẳng bị xóa thì nó cũng bị xóa.
3.5. Vẽ giao điểm của hai đường
Trong tài liệu này “vẽ giao điểm của hai đường” còn được gọi là “lấy
giao điểm của hai đường”.
- Kích hoạt công cụ chọn;
- Nháy chuột vào vị trí giao nhau, xuất hiện một điểm mới – đó là giao
điểm của hai đường.
Giao điểm của hai đường cũng là đối tượng phụ thuộc, khi một trong hai
đường bị xóa thì giao điểm cũng không tồn tại.
(Hình 1) Giao điểm của các đường
Nháy chuột vào vị trí

giao nhau của hai đường
để xuất hiện giao điểm.
4. Hiện tên, ẩn tên, đổi tên các đối tượng

4.1. Hiện tên
- Chọn điểm, đường cần hiện tên;
- Vào menu Hiển thị => Hiện tên (hoặc “Hiện các tên” - nếu có từ hai
đối tượng trở lên được chọn). Ta cũng có thể nhấn tổ hợp phím Ctrl +
K để thực hiện nhanh thao tác hiện tên.
4.2. Ẩn tên
Thao tác ẩn tên hoàn toàn tương tự thao tác hiện tên, chỉ khác là ta nháy
vào Ẩn tên hoặc Ẩn các tên.
4.3. Đổi tên
Đôi khi ta muốn vẽ đường tròn tâm O nhưng trên hình lại xuất hiện tâm
với tên khác như là I, J chẳng hạn. Ta có thể đổi tên một đối tượng bằng các
thao tác sau:
Cách 1:
- Rê chuột đến chữ cái chỉ tên của đối tượng đến khi xuất hiện hình bàn
tay thì nháy đúp, xuất hiện hộp thoại thuộc tính của điểm;
- Gõ tên mới vào hộp rồi nháy OK.
(Hình 1) Đổi tên tâm I thành tâm O
Cách 2:
- Chọn đối tượng cần đổi tên;
- Vào menu Hiển thị => Tên điểm, sau đó gõ tên mới như cách 1.
5. Ẩn, hiện các đối tượng
Khi vẽ hình có những chi tiết rườm rà không cần thiết phải hiển thị, ta có
thể ẩn nó đi cho “gọn”, thao tác như sau:
- Chọn đối tượng cần ẩn (không cho xuất hiện);
- Vào menu Hiển thị => Ẩn điểm (Ẩn các điểm/Ẩn các đường, …)
hoặc nhấn tổ hợp phím Ctrl + H.
Để hiện lại các đối tượng đã ẩn ta vào menu Hiển thị => Hiện các đối
tượng ẩn (hoặc nhấn Shift + Ctrl + H).
6. Xóa một đối tượng
- Nháy chuột lên đối tượng để chọn đối tượng cần xóa (có thể nháy
nhiều lần lên nhiều đối tượng để chọn hàng loạt);
- Nhấn phím Delete.
7. Sao chép hình vẽ sang Word
- Chọn hình vẽ muốn sao chép trên vùng soạn thảo, vào Hiệu chỉnh =>
Sao chép (hoặc nhấn Ctrl + C).
- Mở tài liệu Word, đặt vị trí con trỏ tại nơi cần sao chép đến rồi nháy
nút Paste (hoặc nhấn Ctrl + V) để dán hình vẽ vào.
Hình vẽ sau khi được dán vào Word sẽ có định dạng như một tấm ảnh.
Ta có thể dùng công cụ của Word để cắt bỏ những chi tiết thừa.
II. Vẽ hình bằng sử dụng menu “Dựng hình”
Từ đây về sau ta thống nhất thuật ngữ: khi nói “vẽ hình” – ta hiểu là
chọn công cụ để vẽ, khi nói “dựng hình” ta hiểu là thông qua bảng chọn
“Dựng hình” hoặc bảng chọn “Biến hình”.
Khi vẽ hình (hoặc dựng hình), các điểm mới có thể xuất hiện với tên
không đúng theo yêu cầu (vì chương trình xuất hiện tên theo thứ tự bảng chữ
cái, điểm vẽ trước tiên là A, các điểm vẽ sau là B, C, …), ta chú ý đổi tên
điểm, tên đường cho phù hợp.
1. Dựng các hình đơn giản
1.1. Dựng đoạn thẳng (đường thẳng) qua hai điểm
Ví dụ 1. Dựng đoạn thẳng AB
- Vẽ điểm A, điểm B;
- Chọn hai điểm A, B;
- Vào Dựng hình => Đoạn thẳng (hoặc nhấn Ctrl + L).
1.2. Dựng tia biết gốc và một điểm thuộc tia
Ví dụ 1. Vẽ tia OA
- Vẽ điểm O, điểm A;
- Chọn theo thứ tự điểm O, điểm A;
- Vào Dựng hình => Tia.
(Hình 2) Dựng tia OA
1.3. Dựng trung điểm của đoạn thẳng

Ví dụ 1. Dựng trung điểm của đoạn thẳng AB
- Chọn đoạn thẳng AB;
- Vào Dựng hình => Trung điểm (hoặc nhấn Ctrl + M).
(Hình 2) Dựng trung điểm O của đoạn AB
1.4. Dựng tia phân giác của một góc

Giả sử để dựng tia phân giác của góc BAC:
- Chọn ba điểm theo thứ tự B, A, C (hoặc C, A, B);
- Vào Dựng hình => Góc và tia phân giác
(Hình 1) Dựng tia phân giác của góc BAC
1.5. Dựng đường tròn

a) Biết tâm và một điểm thuộc đường tròn
- Chọn tâm, điểm theo thứ tự ấy;
- Vào Dựng hình => Đường tròn biết tâm + điểm.
b) Biết tâm và bán kính
- Chọn tâm, chọn bán kính (bán kính là một đoạn thẳng);
- Vào Dựng hình => Đường tròn biết tâm + b/kính.
(Hình 1) Dựng đường tròn tâm O bán kính R = AB
Lưu ý:
- Để thay đổi độ lớn của đường tròn, ta hãy kéo thả chuột để thay đổi vị trí
của điểm A (hoặc B) nhằm thay đổi độ dài của bán kính.
- Để di chuyển đường tròn đến vị trí khác, ta kéo thả chuột đối với đường
tròn hoặc đối với điểm O.
2. Quan hệ vuông góc và quan hệ song song
2.1. Dựng đường thẳng qua một điểm cho trước và vuông góc với đường
thẳng cho trước
Ví dụ 1. Dựng đường thẳng đi qua điểm A cho trước và vuông góc với
đường thẳng a cho trước
Thao tác như sau:
- Chọn điểm A (điểm A có thể nằm trên đường thẳng a), chọn tiếp
đường thẳng a;
- Vào Dựng hình => Đường vuông góc.
Ta được đường vuông góc với đường thẳng a cho trước.
- Chọn công cụ bút chì, kéo thả chuột từ đường vuông góc nọ đến
đường vuông góc kia để ký hiệu góc vuông (nếu cần).
(Hình 2) Dựng đường thẳng vuông góc
2.2. Dựng đường thẳng qua một điểm cho trước và song song với đường
thẳng cho trước
- Thực hiện tương tự như mục 2.1, nhưng thay vì chọn Đường vuông
góc trên menu Dựng hình ta chọn Đường song song.
3. Tam giác và các đường trong tam giác
3.1. Dựng tam giác ABC
Việc Dựng tam giác ABC thực ra là dựng ba đoạn thẳng AB, BC, CA:
- Chọn 3 điểm phân biệt A, B, C;
- Vào Dựng hình => Các đoạn thẳng (hoặc nhấn tổ hợp phím Ctrl +
L).
3.2. Các đường trong tam giác
a) Đường trung tuyến
Ví dụ 1. Dựng trung tuyến AM của tam giác ABC
Ta thực hiện các bước sau:
- Dựng trung điểm M của đoạn AB (xem mục 1.3);
- Dựng đoạn thẳng AM (xem mục 1.1).
- Dùng công cụ bút chì để ký hiệu hai đoạn thẳng bằng nhau (BM =
MC)
(Hình 2) Trung tuyến AM
B M C
b) Đường trung trực
- Dựng trung điểm I của đoạn AB (xem mục 1.3);
- Chọn điểm I, chọn cạnh BC;
- Vào Dựng hình => Đường vuông góc.
- Chọn công cụ bút chì để ký hiệu góc vuông (như đã nói ở mục 2.1).
(Hình 1) Đường trung trực của đoạn thẳng BC

A
B I C
Lưu ý:
Khi ký hiệu góc vuông, chương trình có thể xuất hiện thêm điểm mới (Điểm E
– hình 16, ta ẩn điểm này đi), đồng thời xuất hiện hướng góc vuông. Ta có thể loại
bỏ điều đó để được như mong muốn. Xem hình minh họa dưới đây:
(Hình 2)
- Nháy chuột phải lên ký hiệu góc vuông, chọn Các thuộc tính;
- Xuất hiện hộp thoại, ta hủy dấu kiểm trong ô vuông bên cạnh mục
Hiện hướng góc, nháy OK.
c) Đường cao
Ví dụ 1. Dựng đường cao AH của tam giác ABC
Dựng đường cao không khác dựng đường trung trực là mấy. Thay vì
chọn trung điểm của BC ta chọn đỉnh A, chọn tiếp đoạn BC rồi dựng đường
vuông góc. Bước tiếp theo:
- Lấy giao điểm của đường vuông góc và cạnh BC, xuất hiện một điểm
là chân đường cao; Ta đổi tên điểm này thành H;
- Dựng đoạn thẳng AH;
- Ẩn đường vuông góc để chỉ còn lại tam giác ABC với đường cao AH.
(Hình 2) Dựng đường cao AH
d) Đường phân giác

Ví dụ 1. Dựng đường phân giác BD của tam giác ABC
- Chọn ba điểm theo thứ tự A, B, C;
- Vào Dựng hình => Góc và tia phân giác;
- Lấy giao điểm của đường phân giác với cạnh AC, đổi tên điểm này
thành điểm D;
- Dựng đoạn AD, ẩn tia phân giác (chọn phần tia bên ngoài của tam
giác rồi nhấn Ctrl + H).
- Chọn công cụ bút chì để ký hiệu hai góc bằng nhau.
(Hình 2)
B H C
e) Đường trung bình

- Dựng hai trung điểm của hai cạnh;
- Dựng đoạn thẳng nối hai điểm ấy.
3.3. Dựng tam giác cân
Ta sử dụng tính chất “mọi điểm thuộc đường trung trực của đoạn thẳng
thì cách đều hai đầu đoạn thẳng đó” để dựng tam giác cân.
Ví dụ 1. Dựng tam giác ABC cân tại A
- Dựng đoạn thẳng BC;
- Dựng đường trung trực d của đoạn BC (xem mục 3.2.b));
- Chọn công cụ điểm, nháy lên đường trung trực d, ta được một điểm
thuộc đường thẳng d, đổi tên điểm này thành điểm A;
- Dựng các đoạn AB, AC. Ta được tam giác ABC cân tại A.
- Ẩn đường trung trực và ký hiệu hai cạnh bằng nhau (nếu muốn).
Lưu ý:
Khi đã có tam giác cân ta chỉ việc thay đổi vị trí của điểm A (hoặc một trong
hai điểm B, C) để có được những tam giác cân khác nhau. Đây chính là một trong
những điểm mạnh của phần mềm GPS : « Biến hình nhưng vẫn giữ được tính
chất bất biến của hình ».
(Hình 2) Tam giác ABC cân tại A
3.4. Dựng tam giác đều

(Hình 1)
- Vẽ đoạn AB;
- Dựng đường trung trực d của AB;
- Dựng đường tròn tâm A bán kính AB;
- Lấy giao của đường tròn (A; AB) với đường thẳng d, tại điểm C.
- Dựng các đoạn CA, CB.
Tam giác ABC là tam giác đều. Ta sẽ còn nghiên cứu cách dựng tam
giác đều bằng sử dụng Phép quay trong menu Biến hình.
(Xem thêm cách khác)
3.5. Dựng tam giác vuông
a) Cách 1.
Thông qua tính chất “góc nội tiếp chắn nửa đường tròn là góc vuông”:
- Dựng đường tròn biết tâm + điểm (đổi tên tâm là O, điểm thuộc
đường tròn là B);
- Chọn tâm và điểm, dựng đường thẳng cắt đường tròn tại điểm thứ
hai, đổi tên thành điểm C;
- Chọn công cụ điểm, nháy lên đường tròn, ta được điểm thuộc đường
tròn, đổi tên điểm này thành điểm A;
- Dựng tam giác ABC ta được tam giác vuông tại A.
(Hình 1) Sử dụng t/c góc nội tiếp chắn nửa đường tròn là góc vuông
Ẩn đường tròn, ẩn tâm, ẩn đường thẳng ta được riêng ABC vuông tại
A.
Lưu ý:
Điều đáng nói là: Ta có thể thay đổi vị trí của điểm A trên đường tròn để
được các tam giác vuông phù hợp yêu cầu.
b) Cách 2
- Dựng đoạn thẳng AB;
- Chọn A, chọn đoạn AB; vào Dựng hình => Đường vuông góc. Ta
được đường vuông góc với AB tại A.
- Chọn công cụ điểm, nháy lên đường vuông góc vừa dựng, xuất hiện
điểm C;
- Nối các đoạn AC, BC; ẩn đường vuông góc; dùng công cụ bút chì ký
hiệu góc vuông, ta được ABC vuông tại A.
(Hình 1) Dựng tam giác vuông
4. Tứ giác
4.1. Hình thang
a) Hình thang
Ví dụ 1. Dựng hình thang ABCD (AB//CD)
- Vẽ ba điểm A, B và C;
- Dựng đoạn thẳng AB;
- Chọn điểm C, chọn tiếp đoạn AB, vào Dựng hình => Đường song
song;
- Đặt một điểm bất kỳ trên đường thẳng, điểm này là điểm D;
- Dựng các đoạn BC, CD, DA; (ẩn đường thẳng song song – nếu cần)
ta được hình thang ABCD.
(Hình 2) Dựng hình thang ABCD
b) Hình thang cân

Cách 1: Ta đã có hình thang ABCD (Hình 22); Để dựng hình thang cân
ta thực hiện tiếp các thao tác sau:
- Chọn điểm B, chọn đoạn AD;
- Vào Dựng hình => Đường tròn biết tâm + b/kính;

- Lấy giao của đường tròn (B; AD) với đoạn CD, ta được điểm E thỏa
mãn AD = BE;
- Dựng các đoạn BE, DE ta được hình thang cân ABED.
- (chú ý ẩn đi các đối tượng không cần thiết).
(Hình 1)
Cách 2:
- Dựng tam giác cân MDC cân tại M (xem mục 3.3) ;
- Chọn công cụ điểm, nháy vào cạnh MB, ta được điểm mới, đổi tên
thành điểm A;
- Qua A dựng đường song song với DC, nó cắt MC tại một điểm, đổi
tên điểm này thành điểm B;
- Dựng các đoạn AD, AB, BC; ẩn các đối tượng không cần thiết ta
được hình thang cân ABCD.
(Hình 2) Dựng hình thang cân từ tam giác cân
4.2. Hình bình hành

Có nhiều cách dựng hình bình hành, sau đây xin đưa ra hai cách.
a) Cách 1
- Vẽ đường thẳng (đoạn thẳng) AB;
- Vẽ điểm C bất kỳ không thuộc AB;
- Qua C, dựng đường (1) song song với AB;

- Dựng đoạn BC;
- Qua A, dựng đường song song BC, lấy giao điểm của đường này với
đường (1) ta được điểm D;
- Dựng các đoạn AD, DC, ẩn đi các đường song song, ta được hình
bình hành ABCD.
(Hình 1) Dựng hình bình hành
b) Cách 2
Ta vận dụng dấu hiệu nhận biết “hình bình hành là tứ giác có hai đường
chéo cắt nhau tại trung điểm của mỗi đường” để dựng:
(Hình 1) Dựng hình bình hành qua dấu hiệu nhận biết
- Vẽ đoạn thẳng AB, rồi dựng trung điểm C của đoạn thẳng ấy;
- Vẽ đường tròn tâm C bán kính CD;
- Dựng tia DC cắt đường tròn tại điểm thứ hai E;
Ta được A, B, D, E là bốn đỉnh của hình bình hành.
4.3. Hình chữ nhật
Ta vận dụng dấu hiệu nhận biết “Hình chữ nhật là hình bình hành có hai
đường chéo bằng nhau” để dựng:
(Hình 1) Dựng hình chữ nhật bằng thước và compa
- Vẽ đoạn thẳng AB, rồi dựng trung điểm C của đoạn thẳng ấy;
- Vẽ đường tròn tâm C bán kính CA;
- Lấy điểm D bất kỳ (D ≠ A, B) trên đường tròn, dựng tia DC cắt
đường tròn tại điểm thứ hai E;
A, B, D, E là bốn đỉnh của hình chữ nhật.
4.4. Hình thoi
(Hình 1) Dựng hình thoi (đặc biệt) bằng thước và compa
Trước hết hãy xem cách dựng hình thoi đặc biệt sau:
Ví dụ 1. Dựng hình thoi có một góc bằng 60 độ.
- Vẽ đoạn FG;
- Dựng hai đường tròn tâm F, tâm G cùng bán kính FG;
- Lấy giao của hai đường tròn tại H và I.
Tứ giác FHGI là hình thoi. Đây là một hình thoi đặc biệt có một đường
chéo bằng độ dài của cạnh và hai góc nhọn đều bằng 60 0. Ta có thể vận dụng
để dựng tam giác đều (HFG, IFG).
Câu hỏi đặt ra là: Để dựng hình thoi bình thường ta phải làm như thế
nào?
- Trả lời: Ở bước thứ hai: dựng đường tròn tâm F, tâm G có bán kính
AB khác với FG.
(Hình 2) Dựng hình thoi bằng thước và compa
Để thay đổi kích thước của hình thoi ta chỉ việc kéo thay đổi vị trí một
trong các điểm F, A (hoặc G, B).
4.5. Hình vuông
(Hình 1) Dựng hình vuông
- Vẽ đường tròn (O;OA);

- Dựng tia AO cắt đường tròn tại điểm thứ hai C;
- Qua O dựng đường vuông góc d với AC;
- Lấy giao điểm của d với (O) là B, D;
Tứ giác ABCD là hình vuông.
5. Đường tròn
5.1. Tiếp tuyến của đường tròn
Ví dụ 1. Bài toán: Qua điểm A nằm ngoài đường tròn (O), dựng tiếp
tuyến với đường tròn (O)
- Vẽ đường tròn (O), vẽ điểm A nằm ngoài (O);
- Dựng đoạn OA và trung điểm I của nó;
- Dựng đường tròn tâm I bán kính IA;
- Lấy giao của (I) với (O) tại hai điểm B, C (đây chính là hai tiếp
điểm);
- Dựng các tia AB, AC. Ta được hai tiếp tuyến cần dựng.
(Hình 2) Dựng tiếp tuyến của đường tròn
5.2. Hai đường tròn tiếp xúc nhau

Ví dụ 1. Vẽ hai đường tròn tâm O và tâm O’ tiếp xúc ngoài tại M
- Vẽ đoạn thẳng OO’;
- Chọn công cụ điểm, nháy chuột trên đoạn OO’ để đặt điểm M;
- Dựng các đường tròn (O;OM) và (O’;O’M).
(Hình 2) Hai đường tròn tiếp xúc nhau
Nếu qua M ta dựng đường vuông góc với OO’ thì ta được tiếp tuyến
chung trong của hai đường tròn tiếp xúc nhau.
Lưu ý:
Trường hợp hai đường tròn tiếp xúc trong thì ta vẽ điểm O (hoặc O’) nằm
giữa hai điểm còn lại.
5.3. Tiếp tuyến chung của hai đường tròn1
(Hình 1) Dựng tiếp tuyến chung của hai đường tròn
- Bước 1. Chuẩn bị.

 Vẽ đoạn thẳng DF và điểm E thuộc đoạn thẳng đó (E không
trùng với D, F); dựng các đoạn DE, EF; Đặt DF = R, EF = r, ta
có DE = R – r;
 Vẽ các điểm O, O’ (là tâm của hai đường tròn).
- Bước 2. Dựng hai đường tròn cho trước.
 Dựng đường tròn (O;R) (chú ý: khi chọn bán kính DF, ta có thể
phải nháy chuột hai lần để đảm bảo đoạn DF được chọn vì trên
đó có 3 đoạn thẳng);
 Dựng đường tròn (O’;r);
- Bước 3. Dựng tiếp tuyến chung.
 Dựng tam giác vuông OO’I có cạnh huyền OO’, cạnh góc
vuông OI = R – r, thao tác như sau:
 Dựng đoạn OO’ và trung điểm M của nó;
 Dựng đường tròn tâm M bán kính MO;
 Dựng đường tròn tâm O có bán kính bằng R – r, đó là
đường tròn (O;DE);
 Lấy giao của (M;MO) với (O;DE) tại điểm I;
1
Xem thêm cách dựng ở SGV toán 9, tập 1, trang 157.
 Dựng tia OI cắt đường tròn (O;R) tại B – đây là một tiếp điểm
thuộc đường tròn lớn;
 Qua O’ dựng đường thẳng song song với OI, đường thẳng này
cắt (O’;r) tại C – đây là tiếp điểm thuộc đường tròn nhỏ;
 Đường thẳng BC là tiếp tuyến cần dựng.
Bước mấu chốt của cách dựng trên đây là ta dựng tam giác vuông OO’I
có cạnh huyền OO’, cạnh góc vuông OI = R – r.
Bài toán dựng tiếp tuyến chung trong của hai đường tròn ở ngoài nhau
hoàn toàn tương tự, chỉ khác là ta dựng tam giác vuông có OI = R + r và hai
điểm B, C thuộc hai nửa mặt phẳng đối nhau bờ OO’, do vậy ta đặt R = DE, r
= EF.
5.4. Cung trên đường tròn
a) Dựng cung trên đường tròn
Ví dụ 1. Dựng cung AB trên đường tròn tâm O.
- Vẽ đường tròn (O);
- Vẽ hai điểm A, B thuộc (O);
- Chọn 3 đối tượng: điểm A, điểm B và đường tròn, vào Dựng hình =>
Cung trên đường tròn.
Cung mới dựng được tô màu đậm hơn, đường tròn được vẽ nét đứt. Ta
có thể hiệu chỉnh lại điều này (nếu muốn).
(Hình 2) Cung AB
O
A
B
b) Dựng hình quạt tròn
- Bước 1. Dựng cung AB.
- Bước 2. Dựng hai đoạn OA, OB;
- Bước 3. Chọn cung AB, vào Dựng hình => Miền trong cung =>
Miền cung.
(Hình 1) Hình quạt tròn
c) Dựng hình viên phân

- Thực hiện các bước 1, 2 như dựng hình quạt tròn;
- Bước 3. Chọn cung AB, vào Dựng hình => Miền trong cung =>
Dây cung.
(Hình 1) Hình viên phân
O
A
5.5. Cung chứa góc

(Sẽ đề cập sau khi tìm hiểu bảng chọn Biến hình)
III. Dựng hình bằng sử dụng menu “Biến hình”
Ngoài việc cho phép dựng hình bằng các chức năng của bảng chọn
Dựng hình, phần mềm GSP còn hỗ trợ dựng hình bằng chức năng Biến hình.
Đây là một chức năng rất hay giúp chúng ta bỏ qua được nhiều thao tác dựng
hình phức tạp.
Có nhiều phép biến hình, tuy nhiên tài liệu này chỉ đề cập đến phép quay
và phép đối xứng trục, cũng là phù hợp với chương trình toán THCS hiện
hành.
Khi thực hiện dựng hình bằng phép quay ta phải đánh dấu – chỉ ra tâm
quay, sau đó chọn đối tượng quay, xác định góc quay. Khi dựng hình bằng
phép đối xứng trục ta phải đánh dấu trục đối xứng rồi chọn đối tượng đối
xứng.
- Để chọn tâm quay ta nháy đúp vào một điểm (hoặc chọn điểm làm
tâm quay, vào Biến hình => Đánh dấu tâm quay, vị tự)
- Để chọn trục đối xứng ta nháy đúp vào đoạn thẳng, đường thẳng
(hoặc chọn đoạn thẳng, đường thẳng, vào Biến hình => Đánh dấu
trục đ/xứng)
1. Phép quay
Ví dụ 1. Quay điểm A góc 600 theo chiều kim đồng hồ đối với điểm O
- Nháy đúp vào điểm O để đánh dấu tâm quay;
- Vào Biến hình => Phép quay, một hộp thoại xuất hiện:
 Nhập góc quay vào hộp trống;
 Nháy nút Quay.
Ngay khi nhập vào góc quay chương trình sẽ hiển thị ảnh của điểm A với
hướng quay ngược chiều kim đồng hồ để người dùng quan sát trước. (Nếu
không đồng ý thì ta nháy vào nút Hủy để bỏ qua.)
Do vậy để quay một góc α theo chiều kim đồng hồ ta nhập góc quay
bằng 360 – α.
(Hình 2) Quay điểm A góc 60 độ theo chiều kim đồng hồ đối với điểm O
Ví dụ 1. Vẽ tam giác ABC có A = 450, B = 550.

- Vẽ đoạn thẳng AB (A bên trái, B bên phải);
- Đánh dấu tâm quay tại A, chọn điểm B, vào Biến hình => Phép
quay, nhập số 45, Quay. Ta được điểm B’.
- Đánh dấu tâm quay tại B, chọn điểm A, vào Biến hình => Phép
quay, nhập số 305, Quay. Ta được điểm A’.
- Dựng các tia AB’, BA’, lấy giao của hai tia này là điểm C. Dựng các
đoạn AC, BC; (ẩn đi các điểm, các tia không cần thiết) tam giác ABC
thỏa mãn yêu cầu.
(Hình 3) Vẽ tam giác biết hai góc
Có thể kiểm tra kết quả bằng cách chọn ba điểm B, A, C theo thứ tự ấy,
vào bảng chọn Phép đo => Góc. Làm tương tự đối với ba điểm A, B, C
chương trình sẽ đo góc và hiển thị kết quả (như hình minh họa).
Ví dụ 1. Vẽ tam giác đều
- Vẽ điểm A, điểm O;
- Thực hiện phép quay điểm A tâm O một góc 1200, ta được điểm A’;
làm tương tự đối với điểm A’ ta được điểm A’’.
- Dựng tam giác AA’A”, đó là tam giác đều.
Với cách này ta có thể vẽ các đa giác đều bằng các góc quay hợp lý.
(Hình 4) Vẽ đa giác đều bằng “phép quay”
2. Phép đối xứng trục

2.1. Hai điểm đối xứng với nhau qua một đường thẳng
- Vẽ đường thẳng AB; vẽ điểm C (nằm ngoài AB);
- Đánh dấu trục đối xứng AB (nháy đúp lên đường thẳng AB);
- Chọn điểm C; vào Biến hình => Phép đối xứng trục. Ta được điểm
C’ là ảnh của điểm C qua phép đối xứng trục.
(Hình 1) Hai điểm đối xứng qua AB
Với cách này ta hoàn toàn có thể vẽ được đường trung trực của một đoạn
thẳng.
2.2. Hai hình đối xứng qua một đường thẳng
Ví dụ 1. Hai tiếp tuyến chung của hai đường tròn
Như ta đã biết cách dựng tiếp tuyến chung BC của hai đường tròn ở mục
II.5.3. Để vẽ tiếp tuyến còn lại ta làm như sau:
- Đánh dấu trục đối xứng OO’;
- Chọn đường thẳng BC;
- Vào Biến hình => Phép đối xứng trục.
Biến hình => Phép đối xứng trục
(Hình 2) Hai tiếp tuyến đối xứng nhau qua đường nối tâm
Ví dụ 1. Vẽ cung chứa góc 350 dựng trên đoạn AB

- Vẽ đoạn thẳng AB; dựng đường trung trực d của đoạn thẳng AB;
- Dùng phép quay điểm B tâm A góc 325 0 để dựng góc BAB’ bằng
350;
- Dựng tia AB’;

- Dựng đường thẳng qua A và vuông góc với AB’, nó cắt đường trung
trực d tại O;
- Dựng đường tròn (O;OA);
- Chọn theo thứ tự điểm B, điểm A, đường tròn; vào Dựng hình =>
Cung trên đường tròn.
Để quan sát thêm2, ta lấy điểm E thuộc cung chứa góc, dựng các đoạn
EA, EB, chọn theo thứ tự ba điểm A, E, B rồi sử dụng Phép đo => Góc. Kết
quả cho ta số đo góc AEB bằng 35 độ.
(Hình 3) Cung chứa góc 350 dựng trên đoạn AB
Bây giờ nếu ta đánh dấu trục đối xứng là AB, chọn cung chứa góc rồi sử
dụng Biến hình => Phép đối xứng trục thì ta được hai cung tròn đối xứng
nhau qua AB.
Lưu ý:
1) Cách dựng trên đây chỉ cho ta một cung chứa góc 35 độ. Để có được
những cung chứa góc khác nhau ta có thể làm như sau:
- Tiến hành dựng hình như các bước ở ví dụ 18, tuy nhiên:
 Không sử dụng phép quay để tạo ra điểm B’;
 Thay vào đó ta lấy điểm B’ bất kỳ trên mặt phẳng (B’  AB);
- Sau khi dựng xong, ta có thể thay đổi vị trí điểm B’ thì góc BAB’ sẽ
thay đổi và do đó ta có được nhiều cung chứa góc khác nhau.
2) Sử dụng phép đối xứng trục của GSP ta có thể vẽ được những hình có
trục đối xứng như tam giác cân, hình thang cân, … một cách dễ dàng.
2
Xem SGK Toán 9, tập 2, tr85-86
IV. Đo đạc
1. Đo độ dài đoạn thẳng
a) Cách 1
- Chọn đoạn thẳng cần đo;
- Vào menu Phép đo => Độ dài.
b) Cách 2
- Chọn hai đầu mút của đoạn thẳng;
- Vào menu Phép đo => Khoảng cách.
2. Tính tỷ số của hai đoạn thẳng
Ví dụ 1. Tính tỉ số của hai đoạn thẳng KH và IG
- Chọn hai đoạn thẳng theo thứ tự KH, IG
- Vào menu Phép đo => Tỷ số.
(Hình 2) Tỉ số của hai đoạn thẳng
K H
m KH
= 0,72
m IG I G
3. Đo góc
Ví dụ 1. Đo góc ABC
- Chọn 3 điểm theo thứ tự A, B, C;
- Vào menu Phép đo => Góc.
(Hình 2) Đo góc ABC
GSP còn cho phép thực hiện nhiều phép đo khác như: diện tích, độ dài
đường tròn, cung tròn, bán kính, … Khi thực hiện phép đa ta phải chọn đối
tượng đo phù hợp với chức năng mà GSP cung cấp.
V. Quỹ tích
Để vẽ được hình trụ, hình nón, hình cầu ta cần phải vẽ được hình Elip (là
đáy của hình trụ). Hãy bắt đầu với một vài bài toán quỹ tích sau đây.
1. Quỹ tích là Elip
Ví dụ 1. Vẽ Elip bằng phép vị tự
- Bước 1. Vẽ đường tròn đường kính AB; Lấy điểm M bất kỳ trên
đường tròn đó;
- Bước 2. Qua M dựng đường thẳng d vuông góc với AB, lấy giao
điểm H của chúng;
- Bước 3. Đánh dấu tâm vị tự là điểm H, chọn điểm M, vào Biến hình
=> Phép vị tự, nhập tỉ số (chẳng hạn nhập 1/3), nháy nút Vị tự. Ta
được điểm M’ là ảnh của M qua phép vị tự tâm H tỉ số 1/3.
- Bước 4. Chọn M’, M theo thứ tự đó, vào Dựng hinh => Quỹ tích.
Kết quả cho ta một Elip. Tuy nhiên với cách này thì Elip phụ thuộc vào
tỉ số của phép vị tự (luôn là 1/3).
Để có các Elip khác nhau ta cần thay đổi tỉ số một cách tùy ý mà không
phải dựng lại hình từ đầu. Cách giải quyết như sau:
- Đầu tiên hãy vẽ đoạn thẳng CE, trên đó lấy điểm D, dựng đoạn CD.
C D E
- Chọn đoạn thẳng CD, nháy sang phần còn lại để chọn đoạn CE, vào
menu Phép đo => Tỷ số, xuất hiện tỉ số của CD và CE.
(Hình 2) Tính tỉ số vị tự
m DC
= 0,61
m CE
- Nháy chọn tỉ số trên (lưu ý trước đó phải bỏ chọn tất cả những đối
tượng đã chọn), vào Biến hình => Đánh dấu tỉ số vị tự.
(Hình 3) Đánh dấu tỉ số vị tự
Đến đây ta đã hoàn thành việc đánh dấu tỉ số vị tự. Bây giờ trở lại với
việc dựng Elip ta vấn tiến hành như các bước giới thiệu, chỉ lưu ý ở Bước 3,
sau khi vào Biến hình => Phép vị tự, xuất hiện hộp thoại, thay vì nhập tỉ số
ta nháy chuột vào nút Tỉ số đã đánh dấu.
(Hình 4) Nháy chuột vào nút “Tỉ số đã đánh dấu”
Bây giờ ta có thể thay đổi tỉ số bằng cách dịch chuyển điểm D trên đoạn
CE và quan sát sự thay đổi của Elip. Điều gì sẽ xảy ra khi điểm D trùng với C,
khi điểm D trùng với E?
(Hình 5) Dựng Elip bằng phép vị tự và quỹ tích
Với cách vẽ này ta được một Elip liên tục, do đó ta không thể chọn nét
đứt cho một nửa, nét liền cho nửa còn lại (vì khi vẽ đáy của hình trụ thì phần
bên kia ta phải vẽ nét đứt).
Ta hãy nghiên cứu cách vẽ nửa Elip qua ví dụ sau.
Ví dụ 1. Vẽ hai nửa Elip
- Vẽ đoạn AC, trên đó lấy điểm B, dựng các đoạn AB, BC;
- Vẽ hai điểm F, F’ (sao cho FF’ < AC);
- Dựng hai đường tròn (F;AB) và (F’;BC), hai đường tròn này cắt nhau
tại I và I’;
- Chọn điểm B, điểm I, vào Dựng hình => Quỹ tích, ta được nửa Elip
phía trên; làm tương tự sau khi chọn B, I’ ta được nửa Elip phía dưới.
(Hình 6) Khi điểm B di chuyển (trên AC) thì điểm I và điểm I’ vẽ nên hai nửa Elip
có tiêu điểm là F, F’
Bây giờ ta có thể thiết lập kiểu nét đứt, nét liền cho riêng mỗi nửa bằng
cách vào menu Hiển thị => Kiểu nét (xem hình 49).
Lưu ý:
1) Để thay đổi kiểu dáng của Elip ta dịch chuyển điểm F hoặc F’.
2) Để thay đổi độ lớn của đường cong Elip ta dịch chuyển điểm C (hoặc A)
nhằm giảm độ dài AC, sau đó dịch chuyển F (hoặc F’) sao cho FF’<AC.
3) Khi sử dụng Elip vào việc vẽ hình không gian ta cần phải ẩn đi những
đường không cần hiển thị (như hai đường tròn, các tiêu điểm) sau khi đã
căn chỉnh hợp lý.
2. Quỹ tích là tia phân giác của một góc
Ví dụ 1. Vẽ hình minh họa cho bài toán “Tập hợp những điểm cách đều
hai cạnh của một góc là tia phân giác của góc đó”.
Giả sử điểm M cách đều hai cạnh của góc XOY.
Ta không thể đặt ngẫu nhiên một điểm cách đều hai cạnh của một góc,
mà phải thông qua việc dựng hai tam giác vuông bằng nhau có đỉnh chung là
điểm M, gọi MH, MK (H  OX, K  OY) là hai đường cao tương ứng, ta có
MH = MK. Cách dựng như sau:
- Vẽ ba điểm O, X, Y. Dựng các tia OX, OY ta được góc XOY;
- Lấy điểm A bất kỳ trên cạnh OY (như vậy điểm A là điểm chuyển
động trên OX); dựng đường tròn (O;OA), lấy giao của đường tròn với
OY tại B;
- Dựng các đoạn OA, OB và các trung điểm của chúng theo thứ tự là
D, E;
- Dựng hai đường tròn (D;DO) và (E;EO); lấy giao của hai đường tròn
này là điểm M.
(Hình 2) Dựng điểm M cách đều hai cạnh của góc XOY
Qua cách dựng trên ta có hai tam giác vuông bằng nhau (AOM =
BOM). Bây giờ ta dựng các khoảng cách từ điểm M đến hai cạnh của góc
XOY bằng cách dựng hai đường cao MH = MK của hai tam giác vuông đó
(xem cách dựng đường cao).
Khi điểm A di chuyển trên OX, ta luôn có AOM = BOM  MH =
MK hay M cách đều OX và OY.
Để chỉ hiển thị những đối tượng cần quan tâm, ta ẩn đi các đường tròn,
các trung điểm, các đường vuông góc. Để hiện quỹ tích điểm M ta thực hiện
các bước sau:
- Chọn điểm A, điểm M;
- Vào Dựng hình => Quỹ tích.
Có một cách thú vị hơn (có thể áp dụng để gây hứng thú đối với HS khi
dạy học bằng bài giảng trình chiếu):
- Chọn điểm M, vào Hiển thị => Vết Giao điểm (hoặc nhấn Ctrl + T);
- Di chuyển điểm A, điểm M sẽ vẽ ra các điểm tạo thành tia phân giác
của góc XOY.
(Hình 3) Quỹ tích điểm cách đều hai cạnh của một góc là tia phân giác của góc
đó.
(Hình 4) Vết điểm M
VI. Vẽ một số hình không gian

1. Vẽ hình hộp chữ nhật
Có một cách làm thường dùng là:
- Vẽ hình bình hành, lấy một điểm nằm ngoài hình bình hành, qua
điểm này dựng hai đường song song với hai cạnh của hình bình hành.
- Tiếp tục làm các thao tác tương tự để tạo ra những đường song song,
sau đó nối các điểm, các giao điểm lại để được hình hộp chữ nhật
(xem hình 53).
(Hình 1) Vẽ hình hộp chữ nhật từ các đường song song
Cách làm trên ta phải dựng thêm đến 6 đường thẳng đồng thời phải xác
định giao điểm và phải dựng thêm các đoạn thẳng A’B’, B’C’, … cũng tốn
khá nhiều công.
Sử dụng phép tịnh tiến hình bình hành sẽ giúp ta vẽ hình hộp chữ nhật
nhanh hơn nhiều.
Ví dụ 1. Vẽ hình hộp chữ nhật thông qua phép tịnh tiến hình bình hành
Giả sử đã có hình bình hành ABCD. Để vẽ hình hộp chữ nhật
ABCD.A’B’C’D’ ta làm như sau:
(Hình 2) Vẽ hình hộp chữ nhật bằng cách tịnh tiến hình bình hành
- Bước 1. Tạo góc và khoảng cách của phép tịnh tiến

 Vẽ góc XOY, trên cạnh OY lấy điểm M;
 Đo góc XOY và đo độ dài đoạn OM;
 Nháy chọn kết quả đo góc trên màn hình, vào Biến hình =>
Đánh dấu góc; chọn kết quả đo đoạn thẳng OM, vào Biến
hình => Đánh dấu khoảng cách.
- Bước 2. Vẽ hình hộp chữ nhật

 Chọn toàn bộ hình bình hành ABCD; vào Biến hình => Phép
tịnh tiến, xuất hiện hộp thoại, nháy nút Tịnh tiến. Sau thao tác
này ta được hình bình hành A’B’C’D’ là ảnh của hình bình
hành ABCD.
 Nối các đoạn AA’, BB’, CC’, DD’; chọn nét đứt cho các đoạn
AD’, C’D’, DD’.
Ta đã vẽ xong hình hộp chữ nhật. Để được hình hộp đẹp ta cần dịch
chuyển điểm X để thay đổi góc, dịch chuyển điểm M để thay đổi khoảng cách
tịnh tiến.
2. Vẽ hình trụ
Ta sử dụng hai nửa Elip đã vẽ ở Ví dụ 22 để làm đáy của hình trụ. Thực
hiện như sau:
(Hình 1) Vẽ hình trụ
- Dịch chuyển các tiêu điểm F, F’ và điểm C để thay đổi dáng vẻ và

kích thước của Elip sao cho vừa ý;
- Vẽ thêm đoạn thẳng HK và đo độ dài đoạn này, sau đó chọn kết quả
đo, vào Biến hình => Đánh dấu khoảng cách;
- Quét chuột để chọn các đối tượng: đường thẳng FF’, các đường tròn,
các điểm I, I’, F, F’, sau đó tịnh tiến các đối tượng này theo khoảng
cách đã đánh dấu (vào Biến hình => Tịnh tiến). Sau thao tác này ta
được ảnh của các đối tượng trên;
- Chọn điểm I2, điểm B, vào Dựng hình => Quỹ tích, làm tương tự sau
khi chọn điểm I’2, điểm B để được hai nửa Elip phía trên;
- Đặt điểm M, M’ thuộc một nửa Elip, dùng phím mũi tên di chuyển ra
hai vị trí giao nhau của hai nửa Elip, dựng các đường MN, M’N’
vuông góc với FF’.
(Hình 2) Ẩn đi các đường không cần thiết ta được hình trụ dưới đây
O2
M
N
O1
VII. Công cụ tùy biến

Ngoài việc cung cấp những công cụ và chức năng vẽ hình GSP còn cho
phép người dùng tạo ra công cụ cho riêng mình để sử dụng vẽ hình nhanh.
Chẳng hạn như qua một số thao tác ta đã dựng xong hình bình hành, sau khi
tùy biến công cụ chỉ cần một vài động tác nháy chuột là ta có ngay hình bình
hành mới mà không cần phải tiến hành các thao tác dựng hình như đã nêu.
1. Tạo công cụ
Ví dụ 1. Tạo công cụ vẽ tam giác cân
Sau khi vẽ xong tam giác cân ta làm như sau:
- Quét chọn toàn bộ tam giác cân;
- Nháy vào nút Công cụ tùy biến, xuất hiện bảng chọn, nháy mục Tạo
công cụ mới (xem hình minh họa)
(Hình 2) Tạo công cụ mới
- Gõ tên vào hộp rồi nháy Đồng ý.

2. Sử dụng công cụ tự tạo

Khi nháy và giữ chuột tại nút Công cụ tùy biến sẽ xuất hiện một bảng
chọn trên đó ghi danh sách các công cụ do người dùng tự tạo ra. Để sử dụng
công cụ nào ta rê chuột đến và nháy đánh dấu vào tên công cụ đó trên danh
sách.
(Hình 1) Danh sách công cụ tự tạo
Chẳng hạn khi công cụ Tam giac can được chọn (như hình trên), ta chỉ
cần nháy chuột tại vài điểm lên vùng soạn thảo lập tức xuất hiện tam giác cân.
(Hình 2) Sử dụng công cụ tự tạo để vẽ nhanh các tam giác cân
D. Kết luận
Trong khuôn khổ một đề tài SKKN người viết không có tham vọng đề
cập tới nhiều vấn đề của phần mềm GSP mà chỉ hy vọng các đồng nghiệp có
thể xem như một bộ tài liệu hướng dẫn trực quan cách vẽ hình bằng phần
mềm, giúp khắc phục những khó khăn trong Word.
Dù đã có nhiều cố gắng tích lũy kinh nghiệm, nghiên cứu tài liệu, nghiên
cứu khai thác phần mềm, song chắc chắn không tránh khỏi những thiếu sót,
rất mong các đồng nghiệp góp ý xây dựng để đề tài được hoàn thiện hơn.
Xin chân thành cảm ơn!

Giup Giao Vien Toan Thcs V Hinh B NG PH

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Giup Giao Vien Toan Thcs V Hinh B NG PH

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Giúp giáo viên dạy toán THCS vẽ hình bằng phần mềm Geometer’s Sketchpad

GIÚP GIÁO VIÊN TOÁN THCS VẼ HÌNH BẰNG PHẦN MỀM

4.4. Hình thoi.................................................................................................................................23

I. Phạm vi nghiên cứu

I. Bắt đầu làm việc với GSP

- Nháy OK để hoàn tất.

3.2. Vẽ đoạn thẳng (tia, đường thẳng)

(Hình 1) Đoạn thẳng mới được vẽ

3.3. Vẽ đường tròn

(Hình 1) Giao điểm của các đường

Nháy chuột vào vị trí

4. Hiện tên, ẩn tên, đổi tên các đối tượng

1.3. Dựng trung điểm của đoạn thẳng

1.4. Dựng tia phân giác của một góc

1.5. Dựng đường tròn

(Hình 1) Đường trung trực của đoạn thẳng BC

(Hình 2) Dựng đường cao AH

d) Đường phân giác

e) Đường trung bình

3.4. Dựng tam giác đều

(Hình 1) Dựng tam giác vuông

b) Hình thang cân

- Vào Dựng hình => Đường tròn biết tâm + b/kính;

4.2. Hình bình hành

- Qua C, dựng đường (1) song song với AB;

(Hình 1) Dựng hình chữ nhật bằng thước và compa

- Vẽ đường tròn (O;OA);

5.2. Hai đường tròn tiếp xúc nhau

- Bước 1. Chuẩn bị.

(Hình 1) Hình quạt tròn

c) Dựng hình viên phân

5.5. Cung chứa góc

Ví dụ 1. Vẽ tam giác ABC có A = 450, B = 550.

(Hình 3) Vẽ tam giác biết hai góc

2. Phép đối xứng trục

(Hình 1) Hai điểm đối xứng qua AB

Ví dụ 1. Vẽ cung chứa góc 350 dựng trên đoạn AB

- Dựng tia AB’;

(Hình 4) Vết điểm M

VI. Vẽ một số hình không gian

(Hình 1) Vẽ hình hộp chữ nhật từ các đường song song

- Bước 1. Tạo góc và khoảng cách của phép tịnh tiến

- Bước 2. Vẽ hình hộp chữ nhật

- Dịch chuyển các tiêu điểm F, F’ và điểm C để thay đổi dáng vẻ và

VII. Công cụ tùy biến

- Gõ tên vào hộp rồi nháy Đồng ý.

2. Sử dụng công cụ tự tạo

You might also like