^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞ ^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞

(ѨOK«Éèí∂`« eOQÍÅ q=~åÅ`À ã¨Ç¨)

~°K«#:
HÀ_ç^•ã¨∞ ã¨∞Éèí„^Œ
^èŒ~° : 40/–
¿Ñ*ò "Õ∞H˜OQ∑:
ã¨~°ã¨fiu „QÍѶ≤H±û
q[Ü«∞"å_»
HÍÑ‘Ô~·\ò Ѩa¡+¨~üû
„Ѩ^äŒ=∞ =Ú„^Œ}:
"Õ∞ 2010
HÀ_ç^•ã¨∞ ã¨∞Éèí„^Œ =Ú„^Œ}:
K≥·`«#º PѶπÃã\ò „Ñ≤O@~üû
q[Ü«∞"å_»
=ÚYz„`«O:
~°=∞}
Ѩa¡+¨~üû :
ã¨~°ã¨fiu Ѩa¡ˆH+¨<£
HÍ*Ï "≥OHõ>Ëâ◊fi~°~å=Ù gkè,
J~°O_»Öò ¿Ñ@, q[Ü«∞"å_» – 2

ã¨~°ã¨fiu Ѩa¡ˆH+¨<£
HÍ*Ï "≥OHõ>Ëâ◊fi~°~å=Ù gkè, J~°O_»Öò ¿Ñ@,
q[Ü«∞"å_» – 2. D ѨÙã¨ÎHõO HÀã¨O Z<Àfl *Ï„QÆ`«ÎÅ∞ fã¨∞HÀ=@O [iyOk. J~Ú<å á⁄~°áê@∞¡ ^˘i¡
LO_»=K«∞Û#∞. =∂‰õΩ `≥eÑ≤# =∞e=Ú„^Œ}Ö’ ã¨=iOK«QÆÅ=Ú.
 ã¨~°ã¨fiu „ѨK«∞~°}Å∞ (`≥Å∞QÆ∞   WOw¡+¨μ _≥q∞‡ Ãã·A)
1. ѨOK«`«O„`«O 40–00
2. `≥<åe ~å=∞Hõ$+¨‚ Hõ^äŒÅ∞ 25–00
S q+¨Ü«∞ã¨∂zHõ S 3. JHõƒ~ü, c~°ƒÖò Hõ^äŒÅ∞ 25–00
1. *’ºui¡OQÍÅ∞ ..... 5
4. PbÉÏÉÏ #ÅÉèˇ· ^˘OQÆÅ∞ 25–00
5. ÉËË`åà◊ Hõ^äŒÅ∞ 25–00
2. t=ÙxH˜ "Õ\˜`ÀJaè¿+HõO KÕ¿ãÎ U Ѷ¨e`«O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok?..... 5 6. JÖÏ¡ LnÌ<£ J^Œ∞ƒù`« nѨO 25–00
3. ™È=∞<å^äŒ *’ºui¡OQÆO ..... 6 7. Ѩ~°=∂#O^ŒÜ«∞º t+¨μºÅ Hõ^äŒ 25–00
4. Nâ‹·Å *’ºui¡OQÆO ..... 6 8. Jˆ~aÜ«∞<£ <≥·\òû 25–00
5. =∞ǨHÍàıâ◊fi~° *’ºui¡OQÆO ..... 7 9. Éèí\˜ì q„Hõ=∂~°¯ Hõ^äŒÅ∞ 25–00
6. FOH͈~â◊fi~° *’ºui¡OQÆO ..... 7 10. ‰õΩO^ÕÅ∞ #Hõ¯ K≥Ñ≤Ê# Hõ^äŒÅ∞ 25–00
11. <å#=∞‡ K≥Ñ≤Ê# hu Hõ^äŒÅ∞ 25–00
7. ˆH^•~°<å^ä£ *’ºui¡OQÆO ..... 8 12. *Ï`«Hõ Hõ^äŒÅ∞ 15–00
8. cè=∞â◊OHõ~° *’ºui¡OQÆO ..... 8 13. Stories of Panchatantra 40-00
9. qâıfiâ◊fi~° *’ºui¡OQÆO ..... 9 14. Stories of Akbar - Birbal 25-00
10. „`«ºO|ˆHâ◊fi~° *’ºui¡OQÆO ..... 9 15. Stories of Tenali Ramakrishna 25-00
11. "≥·^Œº<å^äÕâ◊fi~° *’ºui¡OQÆO ..... 10 16. Children Moral Stories 25-00
17. ÉÏÅÅ ÉÁ=∞‡Å ~å=∂Ü«∞}=Ú 30–00
12. <åˆQâ◊fi~° *’ºui¡OQÆO ..... 10 18. ÉÏÅÅ ÉÁ=∞‡Å =∞ǨÉèÏ~°`«=Ú 30–00
13. ~å"Õ∞â◊fi~° *’ºui¡OQÆO ..... 11 19. ÉÏÅÅ ÉÁ=∞‡Å ÉèÏQÆ=`« Hõ^äŒÅ∞ 30–00
14. Ѷ¨∞$¿+‚â◊fi~° *’ºui¡OQÆO ..... 11 20. ÉÏÅÅ ÉÁ=∞‡Å Éèí\˜ì–q„Hõ=∂~°¯ 30–00
15. ѨOK«Éèí∂`« ˆHΔ„`åÅ∞ ..... 11 21. ÉÏÅÅ ÉÁ=∞‡Å ѨOK«`«O„`« Hõ^äŒÅ∞ 30–00
16. N HÍà◊ǨÏã≤Î ("åÜ«ÚeOQÆO) ..... 12 22. ÉÏÅÅ ÉÁ=∞‡Å `≥<åe ~å=∞Hõ$+¨‚ 30–00
17. [O|∞ˆHâ◊fi~°O ([ÅeOQÆO) ..... 12 23. ÉÏÅÅ ÉÁ=∞‡Å K«O^Œ=∂=∞ Hõ^äŒÅ∞ 30–00
24. ÉÏÅÅ ÉÁ=∞‡Å JHõƒ~°∞–c~°ƒÖò Hõ^äŒÅ∞ 30–00
18. z^ŒO|~°O (PHÍâ◊eOQÆO) ..... 13 25. ÉÏÅÅ ÉÁ=∞‡Å PbÉÏÉÏ 40 ^˘OQÆÅ∞ 30–00
19. u~°∞=}Ï‚=∞Öˇ· (JyfleOQÆO) ..... 13 26. ÉÏÅÅ ÉÁ=∞‡Å JÖÏ¡LnÌ<£ J^Œ∞ƒù`« nѨO 30–00
20. HõOz (Éèí∂eOQÆO) ..... 13 27. ÉÏÅÅ ÉÁ=∞‡Å ÉÁ=∞‡iÅ∞¡ Hõ^äŒÅ∞ 30–00
s s s 28. ÉÏÅÅ ÉÁ=∞‡Å Ѩ~°=∂#O^ŒÜ«∞º t+¨μºÅ Hõ^äŒ 30–00
29. ÉÏÅÅ ÉÁ=∞‡Å ÉË`åà◊ Hõ^äŒÅ∞ 30–00
30. ÉÏÅÅ ÉÁ=∞‡Å ÉÏÅq∞„`« Hõ^äŒÅ∞ 30–00
31. ÉÏÅÅ ÉÁ=∞‡Å hu Hõ^äŒÅ∞ 30–00
32. J=∞‡ K≥Ñ≤Ê# QÀ~°∞ =Ú^ŒÌÅ Hõ^äŒÅ∞ 30–00
33. J=∞‡=∞‡ K≥Ñ≤Ê# Hõ^äŒÅ∞ 30–00
 56 55
`«# Hõ#∞K«∂ѨÙÅ`À<Õ Éèí‰õΩÎÅ∞ HÀi# HÀiHõÅ∞ HÍ=∂H˜Δ^Õq f~°∞ã¨∞ÎO^Œx
Éèí‰õΩÎÅ qâßfiã¨O.
D ^Õ"åÅÜ«∞OÖ’ Pkâ◊OHõ~åKå~°∞ºÅ∞ N K«„HÍxfl „Ѩu+≤Oª Kå~°∞. HõOz
HÍ=∞HÀ\˜ Ñ‘~î°O ˆHO„^ŒOQÍ ‰õÄ_® HõOz„Ѩã≤kú K≥OkOk.
HõOzÖ’ t= HõOz, q+¨μ‚HõOz Jx Ô~O_»∞ ÉèÏQÍÅ∞<åfl~Ú. t=HõOzÖ’
t"åÅÜ«∂Å∞, q+¨μ‚HõOzÖ’ "≥·+¨‚"åÅÜ«∂Å∞ Z‰õΩ¯=QÍ L<åfl~Ú.
WHõ¯_ç "≥+· =‚¨ ^Õ"åÅÜ«∂ÅÖ’ =ÚYº"≥∞#ÿ k =~°^~Œ å*™êfiq∞ ^Õ"åÅÜ«∞O.
WHõ¯_Õ "≥O_ç|e¡, |OQÍ~°∞ |e¡ L<åfl~Ú. D |Å∞¡Å#∞ `åH˜`Õ |e¡ =∞# ^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞
â◊s~°O g∞^Œ Ѩ_ç`Õ HõeˆQ ^ÀëêÅ∞ `˘ÅyáÈ`åÜ«∞x JO\Ï~°∞.
D ѨOK«Éèí∂`« ˆHΔ„`åÅ#∞ ^Œi≈Oz, „áêi÷Oz# "åiH˜ ѨOK«Éèí∂`åÅ
J#∞„QÆǨÏO ZѨC_»∂ LO@∞O^Œh, J<ÕHõ ™œMϺÅ∞ HõÅ∞QÆ∞`åÜ«∞x Éèí‰õΩÎÅ∞
qâ◊fiã≤™êÎ~°∞. *’ºui¡OQÍÅ∞
s s s
=∞# ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ J<ÕHõ"≥∞ÿ# t"åÅÜ«∂Å∞ Z<Àfl L<åfl~Ú. D
t=eOQÍÅÖ’ JxflO\˜HõO>Ë Q˘Ñ¨Ê =∞Ç≤Ï=∞, â◊H˜Î, „áê=ÚYº`« L#flq
*’ºui¡OQÍÅ∞.
=∞# ^Õâ◊OÖ’ L#fl t"åÅÜ«∂Ö’¡ „Ѩu+≤ìOz# t=eOQÍÅ∞ =Ú#∞Ö’,
|∞∞+¨μÖ’, ^Õ=`«Ö’, ~åAÖ’ „Ѩu+≤ªOz#q.
HÍx *’ºui¡OQÍÅ∞ „Ѩu+≤Oì z# eOQÍÅ∞ HÍ=Ù. Wq ã¨fiÜ«∞OQÍ "≥eã≤#
eOQÍÅ∞. Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞_Õ ã¨fiÜ«∞OQÍ eOQÆ~°∂ѨOÖ’ L^ŒƒùqOz# eOQÍÅ∞.
*’ºu#∞O_ç "≥eã≤# eOQÍÅ∞ HÍ=_»O =Å¡ D eOQÍÅ#∞ *’ºui¡OQÍÅ∞
Jx JO\Ï~°∞.
ã¨$+≤ìH˜ ѨÓ~°fiO qâ◊fi=∞O`å *’ºu~°‡Ü«∞O xO_ç LO_Õk. P *’ºu
#∞O_ç "≥eã≤#q HÍ|\˜ì g\˜x *’ºui¡OQÍÅ∞ Jx JO\Ï~°∞.
ã¨∂~°∞º_»∞ Ѩ<≥flO_»∞ <≥ÅÖ’¡ Ѩ<≥flO_»∞ ~°∂áêÅ∞QÍ HõxÑ≤Oz#@∞¡ D
*’ºuâ◊H˜Î Ѩ<≥flO_»∞ „Ѩ^ÕâßÅÖ’ Ѩ<≥flO_»∞ ~°∂áêÅ∞QÍ Pq~°ƒùqOKå~Ú.
eOQÆO JO>Ë QÆ=∞ºOÖ’ b#=∞ÜÕ∞º â◊H˜Î Jh, D [QÆ`«∞Î JO`å ^ÕxÖ’
b#=∞=Ù`«∞O^À ^•x ã¨OH˜ΔѨΠ~°∂Ѩ"Õ∞ D eOQÆO.
Wq ZO`À qt+¨ì"≥∞ÿ#q. D *’ºui¡OQÍÅ#∞ P~åkèOK«_»O =Å¡,
^Œi≈OK«_O» =Å¡ =∞#Ö’x áêáêÅhfl #tOz, ѨÙ}ºO =ã¨∞OÎ ^Œx qâ◊fiã≤™êÎ~∞° .
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞ ^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞
 6 7
D ^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞ „H˜O^Œ `≥eÑ≤# ~å„ëêìÅÖ’ L<åfl~Ú.
1. ™È=∞<å^äŒ *’ºui¡OQÆO – QÆ∞[~å`ü
2. N=∞e¡HÍ~°∞˚# *’ºui¡OQÆO – PO„^茄Ѩ^Õâò
3. =∞ǨHÍàıâ◊fi~° *’ºui¡OQÆO – L[˚~Úx (=∞^茺„Ѩ^Õâò)
4. FOH͈~â◊fi~° *’ºui¡OQÆO – =∞^茺„Ѩ^Õâò
5. ˆH^•~°<å^äÕâ◊fi~° *’ºui¡OQÆO – L`«Î~åOK«Öò
6. cè=∞â◊OHõ~° *’ºui¡OQÆO – =∞Ǩ~å„+¨ì
7. qâıfiâ◊fi~° *’ºui¡OQÆO – "å~°}Ïã≤ (L`«Î~°„Ѩ^Õâò)
8. „`«ºO|ˆHâ◊fi~° *’ºui¡OQÆO – =∞Ǩ~å„+¨ì
9. "≥·^Œº<å^äÕâ◊fi~° *’ºui¡OQÆO – =∞Ǩ~å„+¨ì
10. <åˆQâ◊fi~° *’ºui¡OQÆO – QÆ∞[~å`ü/=∞Ǩ~å„+¨ì
11. ~å"Õ∞â◊fi~° *’ºui¡OQÆO – `«q∞à◊<å_»∞
12. Ѷ¨∞$¿+‚â◊fi~° *’ºui¡OQÆO – =∞Ǩ~å„+¨ì
D ^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞ ^Õâ◊OÖ’x #Å∞=¸ÅÖÏ L<åfl~Ú. Pk
â◊OHõ~åKå~°∞ºÅ "å~°∞ â◊OHõ~° =∞~îåÅ#∞ ^ÕâO◊ #Å∞=¸ÅÖ’¡ ^Õâ◊ ã¨"∞≥ Hÿ ºõ `«#∞
ã¨∂zOKÕ q^èŒOQÍ <≥ÅH˘eÊ#@∞¡, ÉèíQÆ=O`«∞_Õ ^Õâ◊OÖ’x <åÅ∞QÆ∞ kâ◊ÅÖ’
^Õâ◊ã¨"≥∞ÿHõº`« HÀã¨O "≥eã≤<å_® JxÑ≤ã¨∞ÎOk.
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍʼnõΩ L#fl =~°∞㨠ã¨OYº Z=~°∞ x~°‚~ÚOKå~À,
ZO^Œ∞‰õΩ K≥áêÊ~À `≥eÜ«∞^Œ∞.
™È=∞<å^ä£Ö’x *’ºui¡OQÆO "≥Ú^Œ\˜^Œx, Ô~O_»=k Nâ‹·Å =∞e¡MÏ~°∞˚#
™êfiq∞ *’ºui¡OQÆ=∞x, =¸_»=k L[˚Ü«∞x =∞ǨHÍàıâ◊fi~° *’ºui¡OQÆO,
<åÅ∞QÆ=k FOH͈~â◊fi~° *’ºui¡OQÆO, J~Ú^Œ=k ˆH^•~° <å^äÕâ◊fi~°
*’ºui¡OQÆO, P~°=k cè=∞â◊OHõ~° *’ºui¡OQÆO, U_»=k "å~°}Ït qâıfiâ◊fi~°
*’ºui¡OQÆO, Zxq∞^Œ=k <åã≤HÖ± ’x „`«ºO|ˆHâ◊fi~° *’ºui¡OQÆO, `˘q∞‡^Œ=k
"≥·^Œº<å^äÕâ◊fi~° *’ºui¡OQÆO, Ѩ^Œ=k <åˆQâ◊fi~° *’ºui¡OQÆO, Ѩ^ŒH˘O_»=k
~å"Õ∞â◊fi~° *’ºui¡OQÆO, Ѩ<≥flO_»=k Ѷ¨∞$¿+‚â◊fi~° *’ºui¡OQÆO.
D =~°∞㨠ã¨OYº Jxfl ѨÙ~å}ÏÅÖ’ XˆH q^èOŒ QÍ LOk. Jxfl HÍÖÏÅÖ’
D =~°∞㨠ã¨OYº =∂~°HõáÈ=_»O Pâ◊Û~°ºHõ~°"≥∞ÿ# q+¨Ü«∞O.
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞
1. ™È=∞<å^äŒ *’ºui¡OQÆO
™È=∞<å^ä£ QÆ∞[~å`ü ~åROÖ’ Jˆ~aÜ«∂ ã¨=Ú„^Œf~°OÖ’ LOk. WHõ¯_ç
^Õ"åÅÜ«∂xfl =Úã≤¡=ÚÅ ~åAÅ KÕ`« Z<Àfl™ê~°∞¡ ^èŒfiOã¨O KÕÜ«∞|_®¤~Ú.
^èŒfiOã¨O J~Ú#ѨC_»ÖÏ¡ uiy ѨÙ#ifl~å‡}O [iyOk. D „áêp#
^Õ"åÅÜ«∞ ѨÓ~°fi"≥É· "íè åxfl fã¨∞‰õΩ~å=_®xH˜ =∞# ^ÕâßxH˜ ã¨fi`«O„`«ºO =zÛ#
`«~åfi`« 1951Ö’ ѨÙ#ifli‡`« ^Õ"åÅÜ«∂xfl JѨÊ\˜ ~åRѨu _®II
~å*ËO„^Œ„Ѩ™ê^£ KÕ`«∞Å g∞^Œ∞QÍ [iyOk.
WHõ¯_ç *’ºui¡OQÍxfl ^Œi≈OK«_»O =Å¡ Éèí‰õΩÎÅ∞ HÀi# HÀiHõÅ∞
<≥~°"Õ~°∞`åÜ«∞x KåÖÏ=∞Ok qâßfiã¨|ÅO.
2. Nâ‹·Å =∞e¡MÏ~°∞˚#™êfiq∞ *’ºui¡OQÆO
PO„^茄Ѩ^ÕâòÖ’ L#fl D *’ºui¡OQÆO, Jëêì^Œâ◊ â◊‰õΩÎÅÖ’ XHõÔ~·#
„Éèí=∞~åOÉÏ^Õq â◊H˜Î Ñ‘~î°O "≥Åã≤=ÙO_»@O =Å¡ t=â◊H˜ÎÅ ã¨"Õ∞‡à◊#O á⁄Ok#
Ѩq„`«ã¨÷ÅO. ^ŒH˜Δ}HÍjQÍ „Ѩã≤kú K≥Ok# D ˆHΔ„`«OÖ’ tY~° ^Œ~°≈#O =Å¡
ѨÙ#~°˚#‡ LO_»^Œ<Õ qâßfiã¨O LOk.
3. =∞ǨHÍàıâ◊fi~° *’ºui¡OQÆO
=∞^茺„Ѩ^ÕâòÖ’x L[˚~Úx #QÆ~°OÖ’ "≥Åã≤# D *’ºui¡OQÆO KåÖÏ
„Ѩã^≤ "úŒ ∞≥ Oÿ k. ~åHõãΔ ∞¨ Å#∞ ã¨OǨÏiOz Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~°∞_»∞ WHõ¯_» =∞ǨHÍÅ~°∂ѨOÖ’
L^ŒƒùqOKå_»∞.
WHõ¯_» „áê`«óHÍÅOÖ’ [iˆQ z`åÉèí㨇 Jaè¿+HõO K«∂z `«iOK«=Åã≤#
ѨÓ*Ï HÍ~°º„Hõ=∞O. WHõ¯_Õ =∞ǨHÍo â◊HΘ Ñ‘~O°î ‰õÄ_® LOk. D =∞ǨHÍàıâfi◊ ~°
*’ºui¡OQÍxfl ѨÓlOz#"åiH˜ ^Œ∞óMÏÅhfl `˘ÅyáÈ~Ú, HÀi# HÀiHõÅ∞
<≥~°"Õ~°∞`åÜ«∞x „Ѩ[Å QÍ_è» qâßfiã¨O.
4. FOH͈~â◊fi~° *’ºui¡OQÆO
D *’ºui¡OQÆO ˆHΔ„`«O ‰õÄ_® =∞^茺„Ѩ^ÕâòÖ’<Õ LOk. L[˚~Úx #∞O_ç
FOH͈~â◊fi~ü 140 H˜.g∞. ^Œ∂~°OÖ’ LOk.
qO^Œº Ѩ~°fi`« „âı}∞ÅÖ’ HÍ"Õi, #~°‡^• #^Œ∞Å =∞^茺 ~°=∞}©Ü«∞"≥∞ÿ#
„ѨHõ$u Ѩiã¨~åÖ’¡ D *’ºui¡OQÆ ˆHΔ„`«O LOk.
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞
 8 9
D ˆHΔ„`åxH˜ "≥à◊§_»O H˘OK≥O Hõ+¨ìO. WHõ¯_» LO_»\ÏxH˜ =ã¨`«∞Å∞
‰õÄ_® `«‰Ωõ ¯=. =∞ǨÏ=∞‡^£ QÆlh q^èfiŒ Oã¨O KÕã#≤ t"åÅÜ«∂Ö’¡ Wk ~Ô O_»=k,
"≥Ú^Œ\k˜ ™È=∞<å^ä.£ KåÖÏHÍÅO Wk tkäÖÏ=ã¨Ö÷ ’<Õ LOk. `«~åfi`« =∞~åsîÅ
P^èŒfi~°ºOÖ’ uiy ѨÙ#~°∞^ŒúiOKå~°∞.
FOH͈~â◊fi~°∞_çx ѨÓlOz#"åiH˜ ѨÙ#~°˚#‡ LO_»^Œ<Õ qâßfiã¨O ‰õÄ_®
LOk. D *’ºui¡OQÍxfl ZO^Œ~À |∞∞+¨μÅ∞, =Ú#∞Å∞ ѨÓlOz `«iOKå~°∞.
5. ˆH^•~°<å^äÕâ◊fi~° *’ºui¡OQÆO
Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂ Ѩ~°fi`åÅÖ’ „Ѩã¨∞Î`« L`«Î~åOK«Öò ~åROÖ’ =∞O^•H˜h
JÅHõ#O^• #^Œ∞Å =∞^茺 ZO`Àã¨∞O^Œ~°"≥∞ÿ# Ѩiã¨~åÖ’¡ LOk D ˆHΔ„`«O.
Jxfl *’ºui¡OQÆ ˆHΔ„`« Ü«∂„`«ÅÖ’H˜ JuH˜¡+¨ì"≥∞ÿOk D ˆHΔ„`åxH˜ KÕ~°∞HÀ=_»O.
JO^Œ∞ˆH |Ǩïâß WHõ¯_ç *’ºui¡OQÆO ^Œ~°≈<åxH˜ „Ѩܫ∂}O KÕã¨∂Î
=∞~°}˜Oz# "åiH˜ =ÚH˜Î Åaèã¨∞ÎO^Œx =∞# ѨÙ~å}ÏÅÖ’ K≥ѨÊ|_çOk.
WѨÊ\˜H© WHõ¯_» ZO^Œ~À |∞∞+¨μÅ∞ `«Ñ㨠∞¨ û KÕã∞¨ OÎ \Ï~°∞. D *’ºui¡OQÍxfl
áêO_»=ÙÅ∞ ѨÓlOz `«iOKå~°∞.
6. cè=∞â◊OHõ~° *’ºui¡OQÆO
=∞Ǩ~åROÖ’x ѨÓ<Õ‰õΩ 100 H˜.g∞ ^Œ∂~°OÖ’ cè=∞â◊OHõ~°O LOk.
D ˆHΔ„`«O ã¨Ç¨º„k Ѩ~°fi`«, J~°}º„áêO`«OÖ’ ZO`Àã¨∞O^Œ~°"≥∞ÿ#
Ѩiã¨~åÖ’¡ LOk. ZO_®HÍÅOÖ’ ‰õÄ_® WHõ¯_ç "å`å=~°}O ZO`À
PǨ¡^ŒOQÍ LO@∞Ok.
WHõ¯_ç *’ºui¡OQÆO J~°÷<åsâ◊fi~° ~°∂ѨOÖ’ LO@∞Ok. eOQÆO g∞^Œ
XHõ peHõ LOk. P peHõ‰õΩ XHõ "≥·Ñ¨Ùt=Ù_»x, Ô~O_»="≥·Ñ¨Ù áê~°fiu Jx
PÅÜ«∞ ѨÓ*Ï~°∞Å∞ K≥|∞`å~°∞.
`≥Å"¡ å~°∞*Ï=Ú# WHõ¯_» ^Õ"åÅÜ«∞OÖ’ [iˆQ Jaè¿+HõO ZO`À P^蕺u‡Hõ
â◊H˜Îx Wã¨∞ÎOk. D *’ºui¡OQÍxfl ^Œi≈Oz, ѨÓlOK«_»O =Å¡ HõëêìÅhfl
`˘ÅyáÈ~Ú, rq`«O ã¨∞Y=∞Ü«∞=∞ø`«∞O^Œx Éèí‰õΩÎÅ∞ qâ◊fiã≤™êÎ~°∞.
7. qâıfiâ◊fi~° *’ºui¡OQÆO
L`«Î~°„Ѩ^ÕâòÖ’x Ѩq„`« QÆOQÍ#n f~°OÖ’x "å~°}ÏtÖ’ qâıfiâ◊fi~°
*’ºui¡OQÆO Ü«ÚQÆÜ«ÚQÍÅ∞QÍ Ñ¨Ù}ºˆHΔ„`«OQÍ qÅã≤Å∞¡`«∂ LOk.
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞
WHõ¯_ç qâßÖÏH˜Δ ^Õ"åÅÜ«∞O Jëêì^⌠◊ â◊HΘ Ñ‘~åî ÅÖ’ XHõ\.˜ „ѨÑO¨ K«OÖ’x
ѨÙ}ºˆHΔ„`åÅÖ’ D "å~°}Ït `«#‰õΩ J`«ºO`« „Ñ‘uHõ~°"≥∞ÿ# ѨÙ}ºf~°÷=∞x
Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞_Õ `≥eáê_»@.
D ˆHΔ„`« =∞Ç≤Ï=∞#∞ =O^ŒÖÏk ã¨O=`«û~åÅ∞ á⁄y_ç<å, H©iÎOz<å
ѨÓiÎQÍ ã¨∞ÎuOK«_»O gÅ∞HÍ^Œx ã¨∂`«=∞ǨÏi¬ â∫#HÍk =Úhâ◊fi~°∞ʼnõΩ
`≥eáê_»∞.
nxfl |\˜ì "å~°}Ït „áêâ◊™êκxfl =∞#O J~°÷O KÕã¨∞HÀ=K«∞Û. HÍjÖ’
=∞~°}˜Oz# U rq J~Ú<å =ÚH˜Î á⁄O^Œ∞`«∞O^Œx =∞# ѨÙ~å}ÏÅ∞
K≥ÑÙ¨ `«∞<åfl~Ú. D qâıfiâ◊fi~° *’ºui¡OQÍxfl ѨÓlOz# "åiH˜ =∞<À "åOKèÅ« hfl
f~°∞`åÜ«∞x ѨÙ~å}ÏÅ∞ `≥Å∞ѨÙ`«∞<åfl~Ú.
8. „`«ºO|ˆHâ◊fi~° *’ºui¡OQÆO
=∞Ǩ~åROÖ’x <åã≤H‰± Ωõ ã¨∞=∂~°∞ 35 H˜.g∞. ^Œ∂~°OÖ’ D *’ºui¡OQÆO
LOk. QÀ^•=i#k ѨÙ\˜ì# „Ѩ^ÕâßxH˜ ^ŒQÆæ~°QÍ ã¨Ç¨º„k Ѩ~°fi`«OÖ’x
„|ǨχyiÖ’ LOk „`«ºO|ˆHâ◊fi~° *’ºui¡OQÆO.
D *’ºui¡OQÍxH˜ =¸_»∞"≥·Ñ¨ÙÖÏ <Õ„`åÅ∞<åfl~Ú. D =¸_»∞ <Õ„`åÅ∞
ã¨∂~°∞º_»∞, K«O„^Œ∞_»∞, Jyflx ã¨∂z™êÎÜ«∞x JO\Ï~°∞.
WHõ¯_ç t=eOQÆO Ö’`«∞QÍ ~°∞|∞ƒ~ÀÅ∞ ~°∂ѨOÖ’ L#fl tÅÖÏ LO@∞Ok.
„Ѩ^•è # t=eOQÍxH˜ ^ŒQ~æÆ Q° Í =∞~À =¸_»∞ t=eOQÍÅ∞<åfl~Ú. Jq „|Ǩχ,
q+¨μ‚, =∞¿ÇÏâ◊fi~° ~°∂áêÅx JO\Ï~°∞.
WHõ¯_» „`«ºO|ˆHâ◊fi~°∞_çx Q“`«=∞ =∞ǨÏi¬ ѨÓlOz =ÚH˜Îx á⁄O^•_»@.
„`«ºO|ˆHâ◊fi~°∞x ^Œi≈Oz, ѨÓlOz# "åiH˜ ã¨~°fi áêáêÅ∞ Ѩ\ÏѨOK«Öˇ·
HÀiHõÅhfl <≥~°"Õ~°∞`åÜ«∞x ѨÙ~å}ÏÅ∞ K≥ѨÙ`«∞<åfl~Ú.
9. "≥·^Œº<å^äÕâ◊fi~° *’ºui¡OQÆO
D *’ºui¡OQÆ ˆHΔ„`«O QÆ∞iOz XHõ q"å^ŒO LOk. H˘O`«=∞Ok D
*’ºui¡OQÆO cǨ~°∞Ö’x ^Õ=Ѷ¨∞~ü Ѩ@ì} ã¨g∞ѨOÖ’ L#fl^ŒO\Ï~°∞.
KåÖÏ=∞Ok "≥·^Œº<å^äŒ *’ºui¡OQÆO =∞Ǩ~åROÖ’<Õ Ñ¨i¡ "≥·^Œº<å^ä£Ö’x
LO^Œx JO\Ï~°∞. Ѩi¡ "≥·^Œº<å^ä£ *’ºui¡OQÆO z`åÉèí∂q∞Ö’ "≥Åã≤O^Œx
ѨÙ~å}ÏÅ∞ K≥|∞`«∞<åfl~Ú. D *’ºui¡OQÍxfl ѨÓlOK«_»O =Å¡ n~°…HÍÅ
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞
 10
âßs~°H,õ =∂#ã≤Hõ ~°∞QƇ`«Åhfl #Ü«∞=∞=Ù`åÜ«∞x, HõëêìÅ∞ `˘ÅyáÈ~Ú rq`«O
P#O^Œ=∞Ü«∞=∞=Ù`«∞O^Œx JO\Ï~°∞.
10. <åˆQâ◊fi~° *’ºui¡OQÆO
<åˆQâ◊fi~° *’ºui¡OQÆO QÆ∞iOz ‰õÄ_® XHõ q"å^ŒO LOk. =∞Ǩ~åRÖ’
Ѩi¡"≥·^Œº<å^䣉õΩ ^ŒQÆæ~°QÍ L<åfl FO_£ <åQÆ<å^ä£Ö’ <åˆQâ◊fi~° *’ºui¡OQÆO
"≥Åã≤O^Œx KåÖÏ=∞Ok Jaè„áêÜ«∞O.
J~Ú`Õ QÆ∞[~å`üÖ’x ^•fi~°HÍ #QÆ~åxH˜ ^ŒQÆæ~°QÍ L#fl <åQÆ<å^ä£Ö’<Õ
<åˆQâ◊fi~° *’ºui¡OQÆO "≥Åã≤O^Œx H˘O`«=∞Ok Jaè„áêÜ«∞O.
^•fi~°Hõ‰õΩ ^ŒQÆæ~°QÍ L#fl <åˆQâ◊fi~° *’ºui¡OQÆO P^èŒ∞xHõ x~å‡}O.
FO_£ <åQÆ<å^ä£Ö’x <åˆQâ◊fi~° ^Õ"åÅÜ«∞O „áêp# Hõ@ì_»O.
D <åˆQâ◊fi~° *’ºui¡OQÆO ^•~°∞HÍ =#OÖ’ "≥Åã≤O^Œx ѨÙ~å}ÏÅÖ’
LOk. <åˆQâ◊fi~°∞_»∞ n#[# ã¨O~°HõΔ‰õΩ_»x, Éèí‰õΩÎÅ HÀiHõÅhfl f~°∞™êÎ_»x
KåÖÏ=∞Ok JO\Ï~°∞.
11. ~å"Õ∞â◊fi~° *’ºui¡OQÆO
~å"Õ∞â◊fi~° *’ºui¡OQÆO `«q∞à◊<å_»∞ ~åROÖ’ LOk. L`«Î~° ÉèÏ~°`«
^Õâ◊OÖ’x "å~°}Ït ZO`«\˜ MϺux á⁄OkO^À ^ŒH˜Δ} ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’x
~å"Õ∞â◊fi~°O JO`«\˜ MϺux á⁄OkOk.
~å=ÚÅ"å~°∞ ~å=}∞x =kèOz#O^Œ∞‰õΩ „|ǨχǨÏ`åº áêѨx"å~°}ÔH·
WHõ¯_» *’ºui¡OQÆ „Ѩu+ì̈ KÕâß_»∞. D *’ºui¡OQÆO q∞H˜¯e „áêp# =∞~ÚOk.
„Ѩܫ∂QÆÖ’x Ѩq„`« QÆOQÍf~°÷O`À ~å"Õ∞â◊fi~°OÖ’x *’ºui¡OQÍxH˜
Jaè¿+HõO KÕ¿ãÎ qâı+¨"≥∞ÿ# ѨÙ}ºO Åaèã¨∞ÎO^Œx ѨÓsfi‰õΩÅ∞ ZO`À „ѨQÍ_è»OQÍ
#"Õ∞‡"å~°∞.
JÖψQ ~å"Õ∞â◊fi~°OÖ’x Wã¨∞Hõx, QÆOQÍ#kÖ’ HõeÑ≤#ѨÙ_Õ f~°÷Ü«∂„`å
Ѷ¨e`«O ã¨OѨÓ~°‚"≥∞ÿ#@∞¡ K≥|∞`å~°∞. D ã¨O„Ѩ^•Ü«∂Å∞, #=∞‡HÍÅ∞ =∞#efl
|ÅѨ~°Û_®xH˜ U~°ÊiKå~°∞.
~å"Õ∞â◊fi~° *’ºui¡OQÍxfl ѨÓlOz, P~åkèOK«_»O =Å# „|ǨχǨÏ`åºk
=∞ǨáêáêÅ∞ `˘ÅyáÈ~Ú, WǨÏѨ~°Ö’HÍÅ∞ ã¨∞MÏÅ∞ HõÅ∞QÆ∞`åÜ«∞x „Ѩ[Å
„ѨQÍ_è» qâßfiã¨O.
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞
11
12. Ѷ¨∞$¿+‚â◊fi~° *’ºui¡OQÆO
=∞Ǩ~åRÖ’x ZÖ’¡~å‰õΩ Ô~O_»∞H˜Ö’g∞@~°¡ ^Œ∂~°OÖ’ LOk Ѷ¨∞$¿+‚â◊fi~°
*’ºui¡OQÆO.
Ѷ¨∞$¿+‚â◊fi~° *’ºui¡OQÍxfl ѨÓlOz#"åiH˜ Ѩل`« â’Hõ=Ú HõÅQÆ^Œx
#=∞‡HõO. t"år ã¨O`«u"å~°∞ WHõ¯_» Z‰õΩ¯=QÍ Ñ¨Ó[Å∞ [i¿Ñ"å~°∞.
Ѷ¨∞$¿+‚â◊fi~° *’ºui¡OQÍxfl K«∂ã≤#O`«<Õ =∂#=ÙÅ∞ KÕã≤# áêáêÅhfl
`˘eyáÈ~Ú, ã≤iã¨OѨ^ŒÅ∞ HõÅ∞QÆ∞`åÜ«∞x JO\Ï~°∞.
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ#∞ ^Œi≈Oz P~åkèOK«_O» =Å# HõeQˆ Ѷe¨ `åÅ#∞,
ѨÙ}ϺÅ#∞ t=ѨÙ~å}OÖ’ WÖÏ ¿Ñ~˘¯Ok.
1. U U HÀiHõÅ`À =∂#=ÙÅ∞ *’ºui¡OQÆ ™È΄`åÅ∞ K«^Œ∞=Ù`å~À
"å~°∞ PÜ«∂ HÀiHõÅ#∞ WǨÏÖ’HõOÖ’ Ѩ~°Ö’HõOÖ’#∂ á⁄O^Œ∞`å~°∞.
2. Z=Ô~·`Õ z`«Îâ◊√kú`À HÀiHõÅ∞ ÖˉõΩO_® *’ºui¡OQÍÅ#∞ „áêi÷™êÎ~À
"åiH˜ uiy ѨÙ#~°˚#‡ LO_»^Œ∞.
3. D Ѩ<≥flO_»∞ *’ºui¡OQÍÅ#∞ „áê`«óHÍÅ=∞O^Œ∞ 㨇iOKÕ"åiH˜
ã¨~°fiáêáêÅ#∞O_ç q=ÚH˜Î Hõey, `å=Ú HÀi# HÀiHõÅhfl f~°∞`å~Ú.
4. U XHõ¯ *’ºui¡OQÍ#fl~Ú<å P~°∞ <≥ÅÅ∞ ѨÓiÎQÍ „Ѩu~ÀE
ѨÓlOz#"åiHõ =∂`«$QÆ~ƒ° ù x"å㨠^Œ∞óY=ÚO_»^∞Œ . JO>Ë Ñ¨Ù#~°#˚ ‡ HõÅ∞QÆ^∞Œ .
5. *’ºui¡OQÍÅ <≥"· ^Õ •ºxfl „ѨÜ∞« `«flO`À ã¨OáêkOz, Éè∞í lOz#"åiH˜
áêáêÅhfl XˆH XHõ¯ HõΔ}OÖ’ #tOzáÈ`å~Ú.
6. ^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ#∞ ѨÓlOz#"åiH˜ "≥O@<Õ ÉÏ^èŒÅ∞
`˘ÅyáÈ~Ú WǨÏѨ~° ã¨∞MÏÅ∞ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú.
™ê=∂#º eOQÍÅ#∞ ^Œi≈Oz, ѨÓlOK«_»O =Å# HõeˆQ ѨÙ}ºÑ¶¨ÅO
HõO>Ë *’ºui¡OQÍÅ#∞ ^Œi≈Oz ѨÓlOK«_»O =Å# HõeˆQ ѨÙ}ºO Z‰õΩ¯=x
"Õ^•Å∞, ѨÙ~å}ÏÅ∞ Kå@∞`«∞<åfl~Ú.
*’ºui¡OQÍÅ#∞ K«∂ã≤<å, `åH˜<å, ѨÓlOz<å, #=∞㨯iOz<å qâı+¨
ѨÙ}ºO HõÅ∞QÆ∞`«∞O^Œx, ѨÙ~å}ÏÅ∞ D *’ºui¡OQÍÅ QÆ∞iOz H©iÎã¨∞Î<åfl~Ú.
*’ºui¡OQÍÅ#∞ QÆ∞iOz `≥eã≤#"å~°∞, q#fl"å~°∞, K«kq#"å~°∞ "å\˜x
K« ∂ _®Åx HÀ~° ∞ ‰õ Ω O\Ï~° ∞ . H˘O`« = ∞Ok Jxfl *’ºui¡ O QÍÅ#∞
K«∂_»QÆÅ∞QÆ∞`å~°∞. Jxfl *’ºui¡OQÍÅ#∞ ^Œi≈OK«ÖËx"å~°∞ D *’ºui¡OQÍÅ
=∞Ç≤Ï=∞ QÆ∞iOz `≥Å∞ã¨∞‰õΩx 㨇iã¨∂Î „áêiú¿ãΠѨÙ}ºO HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞
 12
t=ÙxH˜ "Õ\˜`ÀJaè¿+HõO KÕ¿ãÎ U Ѷ¨e`«O
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok?
P=Ù<≥~Úº`À Jaè¿+HõO KÕ¿ãÎ Sâ◊fi~°º=$kú, P=ÙáêÅ`À ã¨~°fi ™œMϺÅ∞,
P=Ù ÃÑ~°∞QÆ∞`À P~ÀQƺO, |ÅO, `Õ<`≥ À `Õ*’=$kú, ѨOK«^•~°`À ^Œ∞óY<åâ◊#O,
Éèí㨇[ÅO`À =∞ǨáêѨǨÏ~°O, QÆO^èÀ^ŒHõO`À Ѩل`«ÖÏÉèíO, ѨÙëÈÊ^ŒHõO`À
Éèí∂ÖÏÉèíO, aÅfi[ÅO`À Éè’QÆÉèÏQͺÅ∞, #∞=ÙfiÅ #∂<≥`À JѨ=∞$`«∞ºÇ¨Ï~°O,
~°∞„^•HõΔ L^ŒHõO`À =∞ǨSâ◊fi~°ºO, ã¨∞=~°‚ [ÖO`À ^Œi„^Œ<åâ◊#O, J#flO`À
~å[º„áêÑ≤Î, „^•HõΔ~°ã¨O`À ã¨HõÅHÍ~°ºã≤kú, Y~°∂˚~° Ѷ¨ÅO`À â◊„`«∞ Ǩx, <Õˆ~_»∞
ѨO_»¡~°ã¨O`À "≥·~åQƺO, #=~°`«fl [ÅO`À ^è•#º, QÆ$ǨτáêÑ≤Î, =∂q∞_ç ѨO_»¡
~°ã¨O`À n~°…"åºkè <åâ◊#O, Ѩã¨∞Ѩ٠hà◊§`À =∞OQÆà◊„Ѩ^ŒO, ÃÑ·"å\˜`À Hõ<åfl
qÉèí∂u`À Jaè¿+H˜¿ãÎ HÀ\˜Ô~@∞¡ Ѷ¨e`«O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
1. ™È=∞<å^äŒ *’ºui¡OQÆO
™œ~åR^Õâı =ã¨∞^è•=HÍâı
*’ºu~°‡Ü«∞O K«O„^ŒHõà◊=`«Oã¨O
ÉèíH˜Î „Ѩ^•<åÜ«∞ Hõ$`å=`å~°O
`«O ™È=∞<å^äŒO â◊~°}O „ѨѨ^Õº
ÉèíQÆ=`åÊ^Œ∞Å"åi *’ºui¡OQÆ ™È΄`«=ÚÖ’ "≥Ú@ì"≥Ú^Œ\˜ â’¡Hõq∞k.
*’ºui¡OQÍÅÖ’ Ѩ~°=∞ѨÙ~å`«#"≥∞ÿ# ™È=∞<å^äŒ∞xfl „áêi÷ã¨∂Î '™œ~åR
^Õâ◊=Ú#O^Œe Éèí∂`«ÅOÃÑ·# *’ºu~°‡Ü«Ú_»∂, K«O„^Œ∞x Éèí∂+¨}OQÍ
^èŒiOz#"å_»∂, ÉèíH˜Îx „Ѩ™êkOK«_®xH˜ J=`å~°O ZuÎ#"å_»∂ J~Ú#
™È=∞<å^äŒ∞_çx â◊~°}∞ *ÁK«∞Û`«∞<åfl#∞— JO@∞<åfl~°∞.
Ѩ~°=∞ ÉèÏQÆ=`À`«Î=ÚÖˇ·# Éèí‰õΩÎÅ∞ "≥∂HΔÍxfl HÀ~°ÖË^Œ∞. ™êfiq∞ áê^•ÅÃÑ·
q_ç=_»x zHõ¯\˜ ÉèíH˜Îx HÀ~å~°∞. "≥∂HõΔO HÍ"åÅO>Ë Ñ¨~°"Õ∞â◊fi~°∞_»∞ `ÕeQÍæ<Õ
„Ѩ™êk™êÎ_»@. ÉèíH˜Îx =∂„`«O H˘OK≥O PÖ’zOKÕ W™êÎ_»∞.
ÉèHí <Θ Õ „Ѩ™êk¿ãÎ ™êfiq∞ P Éè‰í Ωõ _Î Hç ˜ ^•ã¨ºO KÕÜ∞« =Åã≤ =ã¨∞OÎ k. „ѨÉÏè ã¨
ˆHΔ„`«OÖ’ q~å[=∂#∞_≥·# Éè’àÏâ◊OHõ~°∞_çH˜ P ÉèíÜ«∞O ÖË^Œ∞. `«##∞
HÀ~°∞‰õΩ#fl"åiH˜ JK«OK«Å"≥∞ÿ# ÉèíH˜Îx „Ѩ™êk™êÎ_»∞.
Ѩq„`« ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ Ju Ѩq„`«"≥∞ÿ# ѨÙ}º#^Œ∞Å∞ J<ÕHõO L<åfl~Ú.
JO^Œ∞Ö’ ã¨~°ã¨fif #k |∞∞ˆQfi^ŒOÖ’ "Õ<Àà◊√§QÍ á⁄QÆ_»|_çOk.
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞
13
XHõѨC_»∞ ã¨=Ú„^Œ=∞O`«\˜ =∞Ǩ#k Jk. `å#∞ „Ѩ=Ç≤ÏOz#
„Ѩ^ÕâßÅxflO\˜h ã¨ã¨ºâߺ=∞ÅO KÕã¨∂Î ^Œ@ì"≥∞ÿ# J~°}ϺÅ#∞, =∞$QÍÅ#∞
ÃÑOz áÈ+≤ã¨∂Î LO_Õk.
P #k X_»∞¤# J<ÕHõ |∞∞+≤ "å\˜HõÅ∞, =∞ǨÏ~°∞¬Å∞ „|Ǩχ qKå~°OÖ’
HÍÅO QÆ_ç¿Ñ"å~°∞. "Õ^•Å#∞ ^Œi≈OKÕ"å~°∞. P #k <å#∞‰õΩx J<ÕHõ
ѨÙ}ºˆHΔ„`åÅ∞, ¿Ñ~°∞á⁄Ok# J<ÕHõ =∞Ǩ™ê„=∂*ϺÅÖ’ P#O^ŒOQÍ,
^è•i‡HõOQÍ rqOKÕ „Ѩ[Å∞ LO_Õ"å~°∞.
~åAÅ∞ 㨇$u |^ŒúOQÍ Ñ¨iáêÅ# KÕã¨∞ÎO_Õ"å~°∞. #kx `«e¡QÍ, ^ÕqQÍ
H˘ez „áêiúOKÕ ã¨O„Ѩ^•Ü«∞O =∞#k. Hõ$`«[˝`« J<Õk D *Ïu ~°HõÎO`À
‰õÄ_ç‰õΩxÜ«Ú#fl ™êfiÉèÏqHõ ÅHõΔ}O.
N~å=Úx ÅHõ} Δ =ÚÅ∞ K≥|∞`«∂ <å~°^∞Œ _»∞ ^è~Œ ‡° A˝_∞» , Hõ$`«[â˝ Û◊ JO@∂
Hõ$`«[˝`«#∞ XHõ L#fl`«"≥∞ÿ# ÅHõΔ}OQÍ K≥|∞`å_»∞.
=∞i D K«~åK«~° ã¨$+≤ìHõO`«\˜H˜ r"å^è•~°"≥∞ÿ# #n=∞`«Å∞¡Å‰õΩ =∞#"Õ∞
q^èŒOQÍ Hõ$`«[˝`« K≥ѨCHÀQÆÅ∞QÆ∞`å=Ú.
áÈ`«#QÍi ÉèÏQÆ=`«OÖ’ Jyfl ^Àº`«#∞_»∞ KÕã#≤ LѨHÍ~åxH˜ „Ѩ`∞« ºÑ¨H$õ u
KÕÜ«∞ÖËx ~°∞H˜‡} `«# Jâ◊HõÎ`«#∞ `≥eÜ«∞*Ëã¨∂Î 'h‰õΩ <Õ<Õq∞ KÕÜ«∞QÆÅ#∞—
™êfig∞! JO[e Ѷ¨∞\˜OK≥ Éèí∂ã¨∞~å#fiÜ«∞=∞}©, ã¨`«ƒO^èŒ∞ zO`å=∞}©,
JO@∞Ok. =∞#=¸ JO`Õ. D #n=∞`«Å∞¡Å‰õΩ H˘OK≥O Ѩã¨∞ѨÙ, ‰õΩO‰õΩ=∞,
~°∂áê~Ú ^ŒH˜Δ}Ï "Õã≤ =∞#ã¨∂ÊùiÎQÍ „áêi÷™êÎ=Ú.
Ç≤ Ï =∂ÅÜ« ∂ Ö’¡ Ѩ Ù \˜ ì # P Ѩ ~ ° = ∞ Ѩ Ù h`« " ≥ ∞ ÿ # 㨠~ ° ã ¨ fi f #k
Ç≤Ï=∂K«Å„Ѩ^Õâò, ǨÏ~åº<å, L`«Î~°„Ѩ^Õâò, ~å[™ê÷<£, QÆ∞*~å`üÅÖ’
„Ѩ=Ç≤ÏOK«∞`«∂ „ѨÉèÏ㨈HΔ„`«OÖ’ ã¨=Ú„^•xfl KÕ~°∞‰õΩOk.
P #n f~°=ÚÖ’ J<ÕHõ ѨÙ}ºˆHΔ„`åÅÖ’ ^Õ=`«Å∞, =∞ǨÏ~°∞¬Å∞
Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞x U^À XHõ "åº[O KÕ`« ^èŒfiOã¨O KÕã≤, PÜ«∂ ˆHΔ„`åÅÖ’ „Ѩ`«ºHõΔO
KÕã¨∞H˘x =∞#g∞^ŒQÆÅ J"åº["≥∞ÿ# Hõ~°∞}KÕ`« ™êfiq∞x PÜ«∂ ˆHΔ„`åÅÖ’
`«# ™êxfl^蕺xfl „Ѩ™êkOK«=∞x „áêiúOKå~°∞. Ѩ~=° ∞^ŒÜ∂« à◊√"≥#· =∞¿ÇÏâ◊fi~°∞_»∞
=∞# J^Œ$+¨ì=âß# "åi HÀÔ~¯#∞ JOwHõiOKå_»∞.
WѨC_»∞ „ѨÉÏè ã¨Hˆ „Δ `«OÖ’ `«Ñ㨠∞¨ û KÕã#≤ K«O„^Œ∞x QÆ∞iOz K≥ÑC¨ HÀÉ’ÜÕ∞
=ÚO^Œ∞ JHõ¯_ç Ѩ~°OѨ~° J~°Û‰õΩÅ∞ K≥¿ÑÊ Hõ^äŒ QÆ∞iOz K≥ѨC‰õΩO^•O.
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞
 14
ѨÙ~å}ÏÅÖ’ *’ºui¡OQÆO Pq~åƒù"åxH˜ ã¨O|OkèOz# D Hõ^äŒ
*’ºui¡ O QÍÅÖ’ KåÖÏ Ñ¨ Ù ~å`« # "≥ ∞ ÿ # ™È=∞<å^ä Œ ∞ xH˜ J#∞Hõ i Oz
K≥ѨC‰õΩO\Ï~°∞. Wk ã¨$+≤ì Pq~åƒù"åxH˜ =ÚO^Œ∞ [iy# Hõ^äŒ.
N=∞<åfl~åÜ«∞}∞_ç <åaè #∞O_ç „|Ǩχ Pq~°ƒqù OKå_»∞. `å<≥H¯õ _ç #∞O_ç
=KåÛ_À PÜ«∞#‰õΩ `≥eÜ«∞ÖË^Œ∞. D q+¨Ü«∞O `≥Å∞ã¨∞HÀ=_®xH˜ `«Ñ¨ã¨∞û
KÕâß_»∞.
N=∞<åfl~åÜ«∞}∞_»∞ „Ѩ`«ºHõΔ"≥∞ÿ `å<Õ J`«_ç Pq~åƒù"åxH˜ HÍ~°}=∞x
K≥áêÊ_»∞.
N =∞Ǩq+¨μ=‚ Ù `«##∞ J==∂xã¨∞<Î åfl_»∞ J#∞‰õΩ<åfl_»∞ „|Ǩχ. NǨÏi`À
Ü«Ú^•úxH˜ `«ÅѨ_®¤_»∞. "≥Ú@ì"≥Ú^Œ@ D Ѩi}Ï=∂xH˜ N=∞Ǩq+¨μ‚=Ù
Pâ◊Û~°ºáÈ~Ú<å Ü«Ú^ŒúO KÕÜ«∞Hõ `«Ñ¨ÊÖË^Œ∞.
Ü«Ú^ŒOú ÉèÜí ∞« OHõ~O° QÍ ™êQÆ∞`ÀOk. JO`«Ö’ "åi^ŒiÌ H© áê`åà◊O #∞O_ç
PHÍâ◊O =~°‰õΩ xO_çÜ«Ú#fl XHõ =∞Ǩ*’ºu ^Œ~°≈#q∞zÛOk.
`å"≥∞Hõ¯_ç#∞O_ç Pq~°ƒùqOKå"≥∂ `≥eÜ«∞x "åiH˜ W^˘Hõ H˘`«Î ã¨=∞㨺.
D `Õ[ã¨∞û Pk, JO`«O `≥Å∞ã¨∞‰õΩO^•=∞x- „|Ǩχ ǨÏO㨠~°∂ѨOÖ’ JO`«O
`≥ Å ∞㨠∞ HÀ=_®xH˜ , N =∞Ǩ  q+¨ μ ‚ = Ù =~° Ç ¨ Ï OQÍ Pk K« ∂ _» \ ÏxH˜
ã¨OHõeÊOK«∞‰õΩx XHõ~°∞ ÃÑ·y ZQÆ~°QÍ, XHõ~°∞ Éèí∂q∞x pÅ∞Û‰õΩO@∂
áê`åà◊O"≥·Ñ¨ÙH˜ ™êyáÈÜ«∂~°∞. W~°∞=ÙiH© P `«`«fiѨ٠`«∞k "≥Ú^ŒÅ∞
`≥eÜ«∞ÖË^Œ#∞HÀO_ç.
JѨÙ~°∂Ѩ"∞≥ #ÿ Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~°∞_»∞ ã¨$+≤ì ã≤`÷ ∞« Å#∞ x~°fiÇ≤ÏOK«É’ÜÕ∞ Ѩ^‡Œ Éè=í
Ѩ^‡Œ <åÉè∞í Å HÀã¨O ~°∂áê~°∂Ѩ"∞≥ #ÿ *’ºu ã¨fi~°∂Ѩ=ÚQÍ#∞, „ѨÉÏè 㨠Hˆ „Δ `«OÖ’
eOQÆ~°∂ѨOQÍ#∞ ^Œ~°≈#q∞KåÛ_»∞. WÖÏ ^•^•Ñ¨Ù Jxfl *’ºui¡OQÆ ˆHΔ„`åÅÖ’
D Hõ^äŒ K≥ѨÊ|_»∞`ÀOk.
WHõ¯_» =∞#O J~°÷O KÕã¨∞HÀ"åeûOk Ѩ^Œ‡<åÉèí, Ѩ^Œ‡ Éèí=ÙʼnõΩ Ãã·`«O
J~° ÷ O HÍx Ѩ ~ ° " Õ ∞ â◊ fi ~° `« ` « Î fi O eOQÆ ~ ° ∂ Ѩ O QÍ ™È=∞<å^ä • ÅÜ« ∞ OÖ’
™êHΔÍ`«¯iOzO^Œh, D ~ÀA ‰õÄ_® =∞#O ^Œ~°≈#O KÕã¨∞HÀ=K«∞Û#<Õ^Õ!
D ^Õ"åÅÜ«∂xH˜ ã¨O|OkèOz# ™ê¯O^Œ ѨÙ~å}OÖ’ XHõ Hõ^äŒ LOk.
^ŒHõΔ„Ñ¨*ÏѨuH˜ W~°"≥· U_»∞QÆ∞~°∞ K«Hõ¯x K«∞Hõ¯ÖÏ¡O\˜ ‰õÄ`«∞à◊§#∞ K«O„^Œ∞_çH˜
WzÛq"åǨÏO KÕâß_»∞. "åiÖ’ K«O„^Œ∞_çH˜ ~ÀÇ≤Ï}˜ Ѩ@¡ KåÖÏ „¿Ñ=∞ LO_Õk.
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞
15
Wk q∞QÆ`å JHõ¯ K≥Öˇ¡à◊§‰õΩ D~°¬º HõeyOzOk. `«O„_ç =^ŒÌ‰õΩ "≥o§ `«=∞
Éèí~°ÎÃÑ· Ѷ≤~åº^Œ∞ KÕâß~°∞.
JѨC_»∞ K«O„^Œ∞_çx Ñ≤eÑ≤Oz JO^Œi ÉèÏ~°ºÅ#∞ ã¨iã¨=∂#OQÍ
K«∂_»=∞x ã¨∂zOKå_»∞. HÍh K«O„^Œ∞_»∞ P Ç≤Ï`«=Ù#∞ áê\˜OK«Hõ ~ÀÇ≤Ï}˜x
„¿Ñ=∞QÍ K«∂ã¨∞‰õΩO@∂ q∞QÆ`å ÉèÏ~°ºÅ‰õΩ ^Œ∂~°OQÍ L<åfl_»∞. q+¨Ü«∞O
`≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl ^Œ‰õΔΩxH˜ qѨs`«"≥∞ÿ# HÀѨO =zÛOk. K«O„^Œ∞x 'HõΔÜ«∞"åºkè`À
ÉÏ^èŒÑ¨_»∞^Œ∞=ÙQÍHõ!— Jx â◊Ñ≤OKå_»∞.
âßѨ„QÆã∞¨ _Î #·≥ K«O„^Œ∞_»∞ H©}Δ O˜ K«_O» P~°OaèOKå_»∞. ^Õ=`«Å∞ K«O„^Œ∞x`À
HõÅã≤ "≥o§ „|Ǩχ^Õ=ÙxH˜ "≥Ú~°ÃÑ@∞ì‰Ωõ <åfl~°∞. „|Ǩχ K«O„^Œ∞xH˜ =∞$`«∞ºO[Ü«∞
=∞O„`«O LѨ^ÕtOz Ѩq„`«"≥∞ÿ# „ѨÉèÏ㨠f~°÷OÖ’ `«Ñ¨ã¨∞û KÕ¿ãÎ âßѨq=ÚH˜Î
HõÅ∞QÆ∞`«∞O^Œx K≥áêÊ_»∞. K«O„^Œ∞_»∞ =∞Ǩϟ„QÆ"≥∞ÿ# `«Ñ¨ã¨∞û KÕâß_»∞. JO^Œ∞‰õΩ
Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞_»∞ `«$Ñ≤Î K≥Ok, „Ѩ`«ºHõΔ"≥∞ÿ 'Hõ$+¨‚ ѨHõΔOÖ’ h=Ù H©Δ}˜™êÎ=Ù. HÍh
â◊√Hõ¡Ñ¨HõΔOÖ’ h HÍOu =$kú K≥O^Œ∞`«∞Ok— Jx =~°q∞KåÛ_»∞.
P q^èŒOQÍ K«O„^Œ∞_»∞ âßѨq=Ú‰õΩÎ_≥·# `«~åfi`« ^Õ=`«Å∞, |∞∞+¨μÅ∞,
Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~°∞_çx áê~°fif ã¨"∞Õ `«OQÍ „ѨÉÏè ã¨Hˆ „Δ `«OÖ’<Õ LO_»=∞x "Õ_∞» ‰õΩO\Ï~°∞.
JO^Œ∞‰õΩ ã¨=∞‡uOz, K«O„^Œ∞_çH˜ WOH˘Hõ ¿ÑÔ~·# ™È=∞<å^äŒ <å=∞O`À JHõ¯_»
*’ºui¡OQÆOQÍ ã¨fiÜ«∞OQÍ „ѨHÍt™êÎ_»∞. JѨÊ\˜#∞O_ç D ˆHΔ„`åxH˜
™È=∞<å^䌈HΔ„`«=∞x ¿Ñ~°∞ =zÛOk.
2. Nâ‹·Å *’ºui¡OQÆO
Nâ‹Å· =∞ǨHˆ „Δ `«O PO„^è„Œ Ѩ^âÕ òÖ’x Hõ~∂° flÅ∞ lÖÏ¡, P`«‡‰õÄ~°∞ `åÅ∂HÍ
Ö’x #Å¡=∞Å J_»=ÙŠѨ~°fi`«„âı}∞Å =∞^茺 'áê`åà◊ QÆOQÆ— ¿Ñ~°∞`À L`«Î~°
"åÇ≤ÏxQÍ „Ѩ=Ç≤Ïã¨∞Î#fl Hõ$ëê‚#kH˜ ‰õΩ_ç"≥·Ñ¨Ù# LOk.
ѨÓ~°fiO tÖÏ^Œ∞_»<Õ |∞∞+≤ WHõ¯_» `«Ñ¨ã¨∞û KÕÜ«∞_»O =Å¡ D „Ѩ^ÕâßxH˜
Nâ‹·ÅO J<Õ ¿Ñ~°∞ =zÛO^Œx, N, Ѩ~°fi`«∞_»∞ J<Õ JHͯ`«=Ú‡_»∞ WHõ¯_»
Ѩ~°fi`«O g∞^Œ `«Ñ¨ã¨∞û KÕÜ«∞_»O =Å¡ D Ѩ~°fi`åxH˜ NѨ~°fi`«O Jx ¿Ñ~°∞
=zÛO^Œx ѨÙ~å}QÍ^äŒÅ∞ K≥|∞`«∞<åfl~Ú.
tÖÏ^Œ∞_»∞ ã¨O`å#O HÀã¨O `«Ñ¨ã¨∞û KÕ¿ãÎ t=Ù_»∞ „Ѩ`«ºHõΔ"≥∞ÿ tÖÏ^Œ∞_çH˜
W^ŒÌ~°∞ Ѩل`«∞Å∞ HõeˆQ@@∞¡ =~°q∞KåÛ_»@. "åˆ~ #Onâ◊fi~°∞_»∞, Ѩ~°fi`«∞_»∞.
"å~°∞ ÃÑ^ŒÌ "åÔ~·# `«~åfi`« `«Ñ¨ã¨∞û KÕ¿ãÎ "åix J#∞„QÆÇ≤ÏOz #Onâ◊fi~°∞_ç
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞
 16
HÀiHõ "Õ∞~°‰õΩ Ñ¨~°"Õ∞â◊fi~°∞_»∞ NѨ~°fi`«O g∞^Œ LO_Õ@@∞¡, Ѩ~°fi`«∞_ç HÀiHõ
"Õ∞~°‰õΩ tY~° ^Œ~°≈#O KÕã¨∞‰õΩ#fl"åiH˜ ѨÙ#~°˚#‡ ÖˉõΩO_Õ@∞¡ =~°q∞KåÛ_»x
ѨÙ~å}ÏÖ’¡ K≥ѨÊ|_çOk.
WHõ¯_» t=Ù_çH˜ =∞e¡MÏ~°∞#˚ ∞_»<Õ ¿Ñ~°∞ ~å=_®xH˜ ‰õÄ_® XHõ Hõ^Œä LOk.
ѨÓ~°fiO K«O„^ŒQ∞Æ Ñ¨Ù_Î <» Õ =∞Ǩ~åAH˜ K«O„^Œ=u J<Õ ‰õΩ=∂Ô~Î LO_Õk. P"≥∞#∞
q"åǨÏO KÕã¨∞HÀ=_®xH˜ J<ÕHõ=∞Ok ~å‰õΩ=∂~°∞Å∞ áÈ\©Ñ¨_»∞`«∞O_»QÍ P"≥∞
~å[Éèí=<åxfl =ke, N Ѩ~°fi`«OÃÑ· `«Ñ¨ã¨∞û KÕã≤O^Œ@.
P"≥∞ `«Ñ¨ã¨∞û‰õΩ "≥∞zÛ t=Ù_»∞ „Ѩ`«ºHõΔ"≥∞ÿ#ѨC_»∞ `«#∞ `«Ü«∂~°∞KÕã≤#
=∞Öˇ¡Ñ¨ÓÅ ^ŒO_» t=Ùx t~°ã¨∞û g∞^Œ QÆOQÆÖÏ âßâ◊fi`«OQÍ LO_®Åh, `«##∞
q"åǨÏ=∂_®Åx HÀiO^Œ@. JO^Œ∞‰õΩ t=Ù_»∞ JOwHõiOKå_»@. =∞ÖˇÑ¡ Ó¨ Å`À
JÅOHõiOz# ^Õ=Ù_»∞ HÍ|\˜ì WHõ¯_ç t=Ù_»∞ =∞e¡MÏ~°∞˚#∞_≥·<å_»∞.
JÖψQ Nâ‹·ÅOÖ’ áê~°fifѨ~°"Õ∞â◊fi~°∞Å∞ "≥eÜ«∞@O QÆ∞iOz ‰õÄ_®
XHõ ѨÙ~å} Hõ^äŒ LOk. XHõ~ÀA áê~°fif Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞Å∞ HõÅã≤ LO_»QÍ "åi
Ѩل`«∞Å∞ q<åÜ«∞‰õΩ_»∞, ‰õΩ=∂~°™êfiq∞ `«e¡^ŒO„_»∞Å∞ =^ŒÌ‰õΩ =zÛ QÆ}Ѩu
`«#‰õΩ =ÚO^Œ∞ q"åǨÏO KÕÜ∞« =∞x, HÍ^Œ∞ `«#‰õΩ =ÚO^Œ∞ q"åǨÏO KÕÜ∞« =∞x
‰õΩ=∂~°™êfiq∞ "åkOKå~°@. JO^Œ∞‰õΩ áê~°fifѨ~°"Õ∞â◊fi~°∞Å∞ g∞Ö’Z=~°∞
=ÚO^Œ∞ Éèí∂„Ѩ^ŒH˜Δ}O KÕã≤ =¿ãÎ "åiH˜ =ÚO^Œ∞ q"åǨÏO KÕ™êÎ=∞<åfl~°∞.
"≥O@<Õ ‰õΩ=∂~°™êfiq∞ `«# <≥=∞e "åǨÏ#O g∞^Œ |Ü«∞Å∞^Õ~å_»∞. P
`«~åfi`« QÆ}Ѩu `«# =¸+≤Hõ "åǨÏ#O g∞^Œ `«e^¡ OŒ „_»∞Å K«∞@∂ì =¸_»∞™ê~°∞¡
uiy, <å Éèí∂„Ѩ^ŒH˜Δ} J~ÚOk. <å‰õΩ q"åǨÏO [iÑ≤OK«=∞x J_çQÍ_»@.
J^≥\Ï¡? h=Ù WHõ¯_Õ L<åfl=Ù Hõ^•? Jx „Ѩtfl¿ãÎ, `«e¡^ŒO„_»∞Å K«∞@∂ì
=¸_»∞ ™ê~°∞¡ uiy`Õ Jk Éè∂í „Ñ¨^HŒ }Δ˜ `À ã¨=∂#O Jx g∞ˆ~ ѨÓ~°fiO J<åfl~°∞.
HÍ|\˜ì q"åǨÏO KÕÜ«∞O_ç Jx "åkOKå_»∞.
JѨC_»∞ áê~°fif Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞Å∞ qâ◊fi~°∂Ѩ„Ѩ*ÏѨu ‰õΩ=∂Ô~ÎÖˇ·# ã≤kú,
|∞kúx WzÛ QÆ}ѨuH˜ q"åǨÏO KÕâß~°∞. P `«~åfi`« =zÛ# ‰õΩ=∂~°™êfiq∞
[iy# q+¨Ü«∞O `≥Å∞ã¨∞‰õΩx HÀѨO`À Nâ‹·ÅO =zÛ JHõ¯_Õ L<åfl_»@.
áê~°fif Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞Å∞ Ѩل`«"å`«ûźO`À ‰õΩ=∂~°™êfiq∞x "≥#‰õΩ¯
~°Ñ≤ÊOK«\ÏxH˜ <å~°^Œ∞_çx ѨOÑ≤<å P „Ѩܫ∞`«flO Ѷ¨eOK«ÖË^Œ∞. z=~°‰õΩ
‰õΩ=∂~°∞_ç ^ŒQÆæ~°‰õΩ `å"Õ∞ "≥à◊§_®xH˜ xâ◊Û~ÚOK«∞‰õΩx JHõ¯_Õ L<åfl~°∞.
Pq^èŒOQÍ ã¨fiÜ«∞OQÍ Ñ¨~°"Õ∞â◊fi~°∞_Õ WHõ¯_» *’ºui¡OQÆOQÍ J=`«iOKå_»∞.
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞
17
Nâ‹·ÅO ^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅÖ’ XHõ\˜ =∂„`«"Õ∞ QÍHõ Jëêì^Œâ◊
â◊H˜ÎÑ‘~îåÅÖ’ ‰õÄ_® XHõ\˜. WHõ¯_» L#fl „Éèí=∞~åO| ^Õq â◊H˜Îã¨fi~°∂Ñ≤}˜.
„Éèí=∞~åO| ^Õq J=`«~°} QÆ∞iOz XHõ Hõ^äŒ LOk.
D J_»=ÙÅÖ’ J~°∞HÍã¨~°∞_»<Õ ~åHõΔã¨∞_»∞ JO^Œih "Õkèã¨∂Î, |∞∞+¨μÅ∞
KÕã∞¨ #Î fl Ü«∞[˝ Ü«∂QÍ^Œ∞ʼnõΩ J_»∞¤ `«Q∞Æ Å∞`«∂ L<åfl_»∞. JѨC_»∞ |∞∞+¨μÅO`å
áê~°fif^ÕqH˜ `«=∞ HõëêìÅ#∞ "≥Ú~°ÃÑ@∞ì‰Ωõ x `«=∞#∞ HÍáê_»=∞x "Õ_∞» ‰õΩ<åfl~°∞.
JѨC_»∞ áê~°fiu^Õq „Éèí=∞~° H©@Hõ ~°∂ѨO ^•eÛ, J~°∞HÍã¨~°∞_çx
ã¨OǨÏiOz# `«~åfi`« |∞∞+¨μÅ∞, =Ú#∞Å∞ HÀiHõ g∞^Œ „Éè=í ∞~åOÉQÍ "≥eã≤Ok.
*’ºui¡OQÆ ˆHΔ„`«OÖ’<Õ â◊H˜Î Ñ‘~î°O ‰õÄ_® LO_»_»O =¸_»∞KÀ@¡ =∂„`«"Õ∞
LOk. P =¸_»∞ˆHΔ„`åÅ∞ Nâ‹·ÅO, HÍj, L[˚~Úx. Nâ‹·ÅOÖ’ „Éèí=∞~åO|
â◊H˜Î Ñ‘~î°O, HÍjÖ’ qâßÖÏH˜Δ â◊H˜ÎÑ‘~î°O, L[˚~ÚxÖ’ =∞ǨÏOHÍo â◊H˜ÎÑ‘~î°O
L<åfl~Ú.
D Nâ‹Å· Hˆ „Δ `åxfl ^Œi≈Oz#O`« =∂„`å# HÀi# HÀiHõÅ∞ Jhfl <≥~"° iÕ ,
KÕã≤# áêáêÅhfl `˘ÅyáÈ~Ú, ѨÙ#~°˚#‡ ~åÇ≤Ï`åºxH˜ `À_»Ê_»∞`«∞O^Œx
ѨÙ~å}ÏÅ∞ K≥|∞`«∞<åfl~Ú.
JQÆã¨Îº=Úx, Pkâ◊OHõ~°∞Å∞ `«Ñ¨ã¨∞û KÕÜ«∞_»O =Å#, WOHÍ ZO^Œ~À
|∞∞+¨μÅ∞, Ü≥∂QÆ∞Å∞ WHõ¯_» LO_»@O =Å# Nâ‹·ÅO "≥o§ ^≥·=^Œ~°≈#O
KÕã¨∞‰õΩO>Ë ^Õ=`«ÅO^Œsfl ^Œi≈OK«∞‰õΩ#fl>Ë¡ Jx K≥|∞`å~°∞.
3. =∞ǨHÍàıâ◊fi~° *’ºui¡OQÆO
ѨÓ~°fiHÍÅOÖ’ J=OuHÍ <å=∞O`À „Ѩã≤kú K≥OkOk <Õ\˜ L[˚~Úx.
D Ѩ@ì}OÖ’<Õ =∞ǨHÍàıâ◊fi~° *’ºui¡OQÆO ѨÙ}ºˆHΔ„`«OQÍ qÅã≤Å∞¡`«∞Ok.
ã¨O㨯$`«OÖ’ ™ê\˜ÖxË "Õ∞\˜Hqõ QÍ „Ѩãk≤ ú K≥Ok# HÍo^•ã¨∞ WHõ¯_ç"å_Õ.
ã¨∞ÉèÏ+≤`åÅ#∞ ~°zOz# Éèí~°Î$ǨÏi ‰õÄ_® WHõ¯_Õ Ñ¨Ù\˜ì ÃÑiy#"å_»∞.
=~åǨÏq∞Ç≤Ï~°∞_»∞ ‰õÄ_® L[˚~Úh "åã¨∞_Õ.
L[˚~ÚxÖ’ =∞ǨHÍàıâ◊fi~° *’ºui¡OQÆO Pq~åƒù"åxH˜ QÆ∞iOz
t=ѨÙ~å}OÖ’ WÖÏ LOk. L[˚~ÚxÖ’ "Õ^Œ„Ñ≤Ü«Ú_»<Õ „ÉÏǨχ}∞_»∞
LO_Õ"å_»∞. "Õ^Œ ѨO_ç`«∞_çQÍ J`«xH˜ =∞Oz¿Ñ~°∞ LO_Õk.
P „ÉÏǨχ}∞_çH˜ #Å∞QÆ∞~°∞ ‰õΩ=∂~°∞Å∞. `«O„_çÖÏ "å~°∞ ‰õÄ_® x`«º=¸
"Õ^Œáê~åÜ«∞}O KÕã¨∂Î LO_Õ"å~°∞. "åiѨ@¡ „Ѩ[ÅO^ŒiH© Q“~°=O, ÉèíH˜Î
LO_Õq.
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞
 18
L[˚~Úx Ѩiã¨~° „áêO`«OÖ’ ~°`«fl=∂Å J<Õ Ñ¨~°fi`«O LOk. P
Ѩ~°fi`«OÖ’ ^èŒ∂+¨}∞_»∞ J<Õ ~åHõΔã¨∞_»∞ LO_Õ"å_»∞. J`«_»∞ „|Ǩχ=Å¡ =~åÅ∞
á⁄Ok JǨÏOHÍ~°O`À P Ѩiã¨~° „áêO`«"åã¨∞ÅO^Œih "ÕkèOKÕ"å_»∞.
XHõ~ÀA P ~åHõΔã¨∞_»∞ L[˚~ÚxÖ’x „ÉÏǨχ}∞x WO\˜Ö’H˜ „Ѩ"ÕtOz
JHõ¯_» [~°∞QÆ∞`«∞#fl ѨÓ*ÏHÍ~åºxfl ÉèíQÆflѨ~°z, „ÉÏǨχ}∞x K«OѨÙ@‰õΩ ã≤^Œú
Ѩ_®¤_»∞. P „ÉÏǨχ}∞_»∞ áêi÷=eOQÆ=Ú#∞ `«Ü«∂~°∞KÕã≤ ÉèíH˜Î„â◊^ŒúÅ`À
t"å~å^èŒ# KÕÜ«∞™êQÍ_»∞.
~åHõãΔ ∞¨ _»∞ P ^蕺#=Ú#∞ ÖˇH¯õ KÕÜ∞« ‰õΩO_® „ÉÏǨχ}∞x K«OѨÙ@‰õΩ HõuxÎ
Z`≥Î#∞. "≥O@<Õ Ñ¨~°"Õ∞â◊fi~°∞_»∞ áêi÷=eOQÆ=Ú#∞O_ç L^ŒƒùqOz, `«#
„uâ◊¥Å=Ú`À ^èŒ∂+¨} ~åHõΔã¨∞x ã¨OǨÏiOKå_»∞. JO`«@ „ÉÏǨχ}∞_»∞
Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~°∞xH˜ #=∞㨯iOK«QÍ t=Ù_»∞ P „ÉÏǨχ}∞_çx =~°=Ú HÀ~°∞HÀ=∞<≥#∞.
JѨC_»∞ P „ÉÏǨχ}∞_»∞ 'Ѩ~°"Õ∞â◊fi~å! h Hõ$áêHõ\ÏHõΔ=Ú =Å¡ rqOz
L<åfl#∞. `«=∞~°∞ WHõ¯_Õ LO_ç, WHõ¯_ç „Ñ¨[ÅO^Œih JHÍÅ =∞$`«∞º=Ù
ÉÏi#∞O_ç ~°H˜ΔOK«—=∞x HÀ~°∞‰õΩ<åfl_»∞.
JO^Œ∞‰õΩ Ñ¨~°"Õ∞â◊fi~°∞_»∞ JOwHõiOz P „ÉÏǨχ}∞x WO@ *’ºui¡OQÆ
~°∂Ѩ=Ú`À "≥ÅÃã#∞. cèHõ~°∞_»∞ ^èŒ∂+¨}∞_»#∞ ~åHõΔã¨∞x ã¨OǨÏiOz#O^Œ∞#
WHõ¯_» "≥Åã≤ t=Ù_çH˜ =∞ǨHÍàıâ◊fi~°∞_»<Õ ¿Ñ~°∞ =zÛOk. HÍÅ„Hõ"Õ∞}Ï P
„ÉÏǨχ}∞x WÖË¡ ^Õ"åÅÜ«∞OQÍ xi‡OK«_»"≥∞ÿOk.
=∞^茺„Ѩ^ÕâòÖ’x WO_À~ü‰õΩ Ü«∂Éèˇ· J~Ú^Œ∞ H˜Ö’g∞@~°∞¡ ^Œ∂~°OÖ’
LOk L[˚~Úx. =∞ǨHÍàıâ◊fi~° ^Õ"åÅÜ«∞OÖ’ =ÚYºOQÍ K«∂_»=Åã≤Ok
z`åÉèí㨇 Jaè¿+HõO.
`≥Å¡"å~°∞*Ï=Ú# <åÅ∞QÆ∞#fl~°‰õΩ „áê~°OÉèí=∞ÜÕ∞º D Jaè¿+HÍxfl
K«∂_»_®xH˜ Éè‰í Ωõ ÅÎ ∞ ^Õ"åÅÜ«∞O |Ü«∞@ ~å„u =¸_»∞ QÆO@Å#∞O_ç =~°∞ã¨QÍ
xÅ|_»`å~°∞. D Jaè¿+HõO ã¨∞=∂~°∞ QÆO@#fl~° [~°∞QÆ∞`«∞Ok. D z`åÉèí㨇
Jaè¿+HÍxfl K«∂z P#OkOK«_»O XHõ k"åº#∞Éèí∂u.
*’ºui¡OQÍÅÖ’ =∞ǨHÍàıâ◊fi~° eOQÆ"Õ∞ ^ŒH˜Δ} =ÚYOQÍ LOk. Wk
D *’ºui¡OQÆO „Ѩ`ÕºHõ`«.
„`Õ`åÜ«ÚQÆOÖ’ N~å=Ú_»∞ WHõ¯_» `«# Ñ≤`«$^Õ=`«Å‰õΩ Ñ≤O_» „Ѩ^•#O
KÕâß_»@. JO^Œ∞‰õΩ PÜ«∞# ѨÙ}ºˆH„Δ `åÅxfl\˜#∞O_ç f~å÷xfl fã¨∞‰õΩ=KåÛ_»∞@.
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞
19
=∞Ǩ  HÍàı â ◊ fi ~° ∞ x 㨠‡ iOz##∞, ^Œ i ≈Oz##∞, ^è • ºxOz##∞,
ã¨~åfii+¨=ì ÚÅ∞, LѨ„^Œ"åÅ∞, QÆO_®Å∞, ^•i„^Œº ^Œ∞óY ÉèÜ í ∂« Å∞ `˘ÅyáÈ~Ú,
rq`«O ã¨∞Y=∞Ü«∞=∞ =Ù`«∞O^Œx t=ѨÙ~å}OÖ’ q=iOz LOk.
*’ºui¡OQÆ ^Õ"åÅÜ«∞O `«~åfi`« WHõ¯_» ã¨O^Œi≈OK«=Åã≤# =ÚYº"≥∞ÿ#
^Õ"åÅÜ«∞O =∞ǨHÍm ^Õ"åÅÜ«∞O. D ^Õ"åÅÜ«∂<Õfl =∞ǨÏOHÍm, QÆ~üHÍm
^Õ"åÅÜ«∞=∞x JO\Ï~°∞. Jëêì^Œâ◊ â◊H˜Î Ñ‘~îåÅÖ’ Wk XHõ\˜.
Wk L[˚~Úx #QÆ~°O #∞O_ç J~Ú^Œ∞ H˜Ö’g∞@~°∞¡ ^Œ∂~°OÖ’ LOk.
D =∞ǨHÍm ^Õ"Õ HÍo^•ã¨∞ P~å^茺^Õ=`«. D"≥∞ Hõ\ÏHõΔO =Å#<Õ
x~°HõΔ~åã¨∞º_≥·# HÍo^•ã¨∞ Q˘Ñ¨ÊHõq JÜ«∂º_»∞.
L[˚~ÚxÖ’ K«∂_»=Åã≤# =∞Ok~åÅÖ’ HÍÅÉè~·ˇ =° Ùx ^Õ"åÅÜ«∞O XHõ\.˜
D HÍÅÉè̌·~°= ^Õ"åÅÜ«∞O KåÖÏ „áêp#"≥∞ÿOk. nx QÆ∞iOz 㨯O^èŒÑ¨Ù~å}O,
t=ѨÙ~å}ÏÅÖ’ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞.
HÍÅÉèˇ·~°= q„QÆǨÏO <À\˜Ö’H˜ =∞`«∞ÎáêhÜ«∂xfl áÈ¿ãÎ P áêhÜ«∞O
q„QÆǨÏOÖ’xH˜ áÈ`«∞Ok. „|Ǩχ^Õ=Ùx JǨÏOHÍ~åxfl J}K«_®xH˜ t=Ù_»∞
HÍÅÉèˇ·~°=Ùxfl ã¨$+≤ì™êÎ_»∞. Éèí∂q∞#∞O_ç PHÍâ◊O =~°‰õΩ HÍÅÉèˇ·~°=Ù_»∞
"åºÑ≤OKå_»@. J`«#∞ „|Ǩχ#∞ ǨÏ`«=∂~°∞™êÎ_»∞. JO^Œ∞‰õΩ J`«xH˜
„|ǨχǨÏ`åºáê`«HõO JO@∞‰õΩO@∞Ok. P áê`«Hõ x"å~°}‰õΩ ^Õâ◊OÖ’x
ѨÙ}ºˆHΔ„`åÅxfl\˜h ã¨O^Œi≈Oz HÍjH˜ "≥àıÎ JHõ¯_» „|ǨχǨÏ`åºáê`«HõO
áÈ`«∞O^Œx, P `«~åfi`« HÍj #QÆ~åxH˜ ~°HõΔ‰õΩ_çQÍ LO_»=∞x t=Ù_»∞
HÍÅÉèˇ·~°=Ù_çx P^Õt™êÎ_»∞.
P P[˝#∞ HÍÅÉèˇ·~°=Ù_»∞ áê\˜Oz JÖÏ<Õ KÕ™êÎ_»∞. =∞#^Õâ◊OÖ’ H˘xfl
KÀ@¡ HÍÅÉèˇ·~°= ^Õ"åÅÜ«∂Å∞<åfl~Ú. JO^Œ∞Ö’ L[˚~ÚxÖ’x ^Õ"åÅÜ«∞O
=ÚYº"≥∞ÿOk. WHõ¯_» `åO„uHõ Ǩϟ=∂Å∞ [~°∞QÆ∞`å~Ú.
„áêp# HÍÅOÖ’#∂, P^èŒ∞xHõ HÍÅOÖ’#∂ ZO`À „áêâ◊™êκxfl
ã¨O`«iOK«∞‰õΩ#fl =∞ǨHÍàıâ◊fi~° *’ºui¡OQÍxfl ™ê÷=~°OQÍ, =∞ǨHÍo
â◊H˜ÎÑ‘~î°™ê÷#OQÍ WOHÍ Z<Àfl ^Õ"åÅÜ«∂ŠѨq„`« ˆHΔ„`«OQÍ L#fl L[˚~Úxx
ÉèÏ~°fÜ«ÚÅO^Œ~°∞ ã¨O^Œi≈OK«=Åã≤# ѨÙ}º f~°÷O.
4. FOH͈~â◊fi~° *’ºui¡OQÆO
=∞#^Õâ◊OÖ’x J`«ºO`« Ѩq„`«"≥∞ÿ# „Ѩ=ÚY"≥∞ÿ# â‹·=ˆHΔ„`åÅÖ’ D
FOH͈~â◊fi~°O XHõ\.˜ FOH͈~â◊fi~° ^Œ~≈° #O =Å¡ [#‡~åÇ≤Ï`«ºO HõÅ∞QÆ∞`«∞O^Œx,
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞
 20
HÀiHõÅ∞ f~°∞`åÜ«∞x t=ѨÙ~å}OÖ’ LOk. ^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅÖ’ Wk
<åÅ∞QÆ=k.
FOH͈~â◊fi~° *’ºui¡OQÆ ^Õ"åÅÜ«∞O KåÖÏ Ñ¨Ù~å`«# =∞Ok~°O. nxfl
ã¨∂~°º=OâßxH˜ K≥Ok# =∂O^ä•`« J<Õ~åA xi‡OKå_»@. W~°∞"≥·Ñ¨ÙÖÏ
qO^•ºÑ¨~°fi`åÅ`À #~°‡^•, HÍ"Õi #^Œ∞Å =∞^茺 FOHÍ~° ~°∂ѨOÖ’ L#fl
nfiѨ"Õ∞ FOH͈~â◊fi~ü. „ѨHõ$u ã¨Ç¨Ï[ ™œO^Œ~°º Ѩiã¨~åÅÖ’ FOHÍ~°ˆHΔ„`«O
LOk.
XHõ<å_»∞ <å~°^Œ =∞Ǩ=Úx QÀHõ~Hˆ‚° „Δ `«OÖ’x =∞Ǩ|ÖËâfi◊ ~°∞_çx ^Œi≈Oz,
qO^ŒºÑ¨~°fi`åÅ ^ŒQÆæiH˜ "≥à◊`å_»∞. JѨC_»∞ qO^ŒºÑ¨~°fi`«O P =∞Ǩ=Úxx
ã¨`¯« iOz '<åÖ’ |OQÍ~°O WOHÍ J<ÕHõ qÅ∞"≥#· Yx*ÏÅ∞ J<ÕHOõ L<åfl~Ú.
<Õ#∞ QÍHõ WOÔH=Ô~·<å Ѩ~°fi`« ™ê~°fiÉè∫=Ú_»∞ L<åfl_®?— Jx qO^ŒºÑ¨~°fi`«O
<å~°^Œ =Úxx „Ѩtflã¨∞ÎOk.
„uÖ’Hõã¨OKåiÜ≥ÿ∞# <å~°^Œ∞_»∞ JO^Œ∞‰õΩ ["å|∞ K≥ѨʉõΩO_® XHõ
x@∂ì~°∞Ê q_»∞™êÎ_»∞. JO^Œ∞‰õΩ qO^Œº Ѩ~°fi`«O '=ÚhO„^•! g∞ x@∂ì~°∞Ê <å
PkèѨ`åºxfl â◊OH˜ã¨∞Î#fl@∞¡Ok. g∞ Jaè„áêÜ«∂xfl `≥eÜ«∞*ËÜ«∞O_ç— Jx
"Õ_»∞‰õΩO@∞Ok.
JѨC_»∞ <å~°^Œ∞_»∞ '"Õ∞~°∞ Ѩ~°fi`«O =∞Ǩϟ#fl`«"≥∞ÿ ^Õ=Ö’HõO =~°‰õÄ
"åºÑ≤Oz, WO„^•k ^Õ=`«Å‰õΩ qǨ~° „Ѩ^Õâ◊"≥∞ÿ LOk. P =∞ǨÉèÏQƺ=Ú
h‰õΩ ÖË^Œ∞ Hõ^•.—— Jx <å~°^Œ∞_»∞ ["å|∞ WzÛ `«# ^•i# `å#∞ "≥àÏÎ_»∞.
"Õ∞~°∞ Ѩ~°fi`«O HõO>Ë Q˘Ñ¨Ê Ѩ~°fi`«O HÍ"åÅ<Õ HÀiHõ`À FOHÍ~°
Ü«∞O„`åxfl `«Ü∂« ~°∞KÕã,≤ JO^Œ∞Ö’ áêi÷= eOQÍxfl „Ѩu+≤Oì z, Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~°∞x
J#∞„QÆǨÏO HÀã¨O #∂~°∞<≥ÅÅ∞ `«Ñ¨ã¨∞û KÕã¨∞ÎOk qO^ŒºÑ¨~°fi`«O.
JO^Œ∞‰õΩ Ñ¨~°"Õ∞â◊fi~°∞_»∞ Hõ~°∞}˜Oz, qO^Œº Ѩ~°fi`åxfl =~°O HÀ~°∞HÀ
=∞O\Ï_»∞. JO^Œ∞‰õΩ P Ѩ~°fi`«O 'Ѩ~°"Õ∞â◊fi~å! ^Õ=`å ™ê~°fiÉè∫=Ú_»~Ú#
h=Ù, <å tY~å„QÆ = Ú# 㨠^ • x=ã≤ O K« = Öˇ # x <å „áê~° ÷ # !— Jx
"Õ_»∞‰õΩO@∞Ok.
Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞_»∞ JO^Œ∞HõOwHõiOz *’ºui¡OQÆ ~°∂ѨOÖ’ qO^ŒºÑ¨~°fi`«O
g∞^Œ Pq~°ƒùqOKå_»∞. FOHÍ~° Ü«∞O„`«OÖ’ L^ŒƒùqOz# eOQÆO Hõ#∞Hõ,
FOH͈~â◊fi~°∞_»x, áêi÷= eOQÆOÖ’ "≥Åã≤# eOQÍxfl J=∞ˆ~â◊fi~°∞_»x D
eOQÍÅ∞ „Ѩã≤kú K≥O^•~Ú.
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞
21
FOH͈~â◊fi~° ^Õ"åÅÜ«∂xH˜ "≥à◊§_®xH˜ #~°‡^• #kx Ѩ_»=Ö’ ^•\˜
"≥àÏ¡e. #k L`«~Î ° f~å# FOH͈~â◊fi~°O. ^ŒH}Δ˜ f~å# =∞=∞ÖËâfi◊ ~°O =Ù<åfl~Ú.
FOH͈~â◊fi~° PÅÜ«∂xH˜ "≥àı§ ^•iÖ’<Õ Ñ¨OK«=Úd QÆ}Ë+π =∞Ok~°O LOk.
=∂O^è•`« `«O„_ç Ü«∞=<å‰õΔΩ_»∞ Ü«∞[˝O KÕ¿ã ã¨=∞Ü«∞OÖ’ QÆ}Ѩux
PǨfixOz#ѨÙ_»∞ J`«xH˜ QÆ}Ѩu ѨOK«=ÚMÏÅ`À ^Œ~°≈#q∞KåÛ_»@.
JO^Œ∞=Å¡ Ü«∞=<å‰õΔΩ_»∞ ѨOK«=Úd QÆ}Ë+π =∞Ok~åxfl xi‡OKå_»@. D
ѨOK«=Úd QÆ}ѨuH˜ <åÅ∞QÆ∞ =ÚMÏÅ∞ =ÚO^Œ∞"≥·Ñ¨Ù, XHõ =ÚYO "≥#∞Hõ"≥·Ñ¨Ù
Hõ#|_»`å~Ú.
FOH͈~â◊fi~° =∞Ok~°OÖ’ z#fl, ÃÑ^ŒÌ QÆO@Å∞ L<åfl~Ú. D QÆO@Å
â◊|Ì <å^ŒOÖ’ Éèí‰õΩÎÅ∞ |Ü«∞\˜ „ѨѨOKåxfl =∞~°z, ÉèíQÆ=O`«∞xÃÑ· =∞#ã¨∞û
ÅQÆflO KÕÜ«∞QÆÅ∞æ`å~°∞.
WHõ ~Ô O_»= JO`«ã∞¨ Ö÷ ’ *’ºui¡OQÆ =∞Ok~°O LOk. WHõ¯_ç *’ºui¡OQÆO
Z`«Î~Ú#k HÍ^Œ∞. =¸_»∞, <åÅ∞QÆ∞ JOQÆ∞àÏÅ Z`«∞Î =∂„`«"Õ∞ LO@∞Ok.
D *’ºui¡OQÆO =∞^茺֒ XHõ peHõ LOk. D peHõ eOQÆOÖ’x
J~°ú<åsâ◊fi`«°‰õΩ zǨÏflO JO\Ï~°∞. JO>Ë WO^Œ∞Ö’ ã¨QÆÉèÏQÆO t=Ù_»∞ Jx,
WOH˘Hõ ã¨QÆÉèÏQÆO áê~°fiu Jx JO\Ï~°∞.
eOQÆO „H˜O^Œ ZѨC_»∂ #~°‡^•#k h~°∞ LO@∞Ok. eOQÍxH˜ KÕ¿ã
Jaè¿+HõO h~°∞ #~°‡^• #kÖ’ HõÅã≤ áÈ`«∞O@∞Ok. *’ºui¡OQÆO "≥#HÍÅ
áê~°fif^Õq „Ѩu LOk. D ^Õ"åÅÜ«∞OÖ’ L^ŒÜ«∞O J~Ú^Œ∞QÆO@Å#∞O_ç
~å„u `˘q∞‡k QÆO@Å =~°‰õΩ Ñ¨Ó[Å∞ [~°∞QÆ∞`å~Ú.
ã¨O^Œ~°≈‰õΩÅ∞ Jaè¿+HõO KÕã¨∞HÀ=_®xH˜ ^Õ"åÅÜ«∞OÖ’ ѨÓ*Ï~°∞Å∞
L<åfl~°∞. ^Õ"åÅÜ«∂xfl *’ºui¡OQÍxfl x^•#OQÍ `«xqf~å ^Œi≈OK«∞HÀ=K«∞Û.
D FOH͈~â◊fi~° ˆHΔ„`«OÖ’ 33HÀ@¡ ^Õ=`«Å∞<åfl~°x, WHõ¯_» 36 f~å÷Å∞,
226 QÆ∞ѨΠeOQÍÅ∞ L<åflÜ«∞x JO\Ï~°∞. FOH͈~â◊fi~° =∞Ok~åxfl
ã¨O^Œi≈Oz# `«~åfi`«, #~°‡^•#kH˜ ‰õΩ_ç"Ñ·≥ Ù¨ # L#fl =∞=∞ÖËâfi◊ ~° ^Õ"åÅÜ«∂xH˜
#~°‡^•#kx Ѩ_»=Ö’ ^•\˜ "≥àϧe. D =∞Ok~åÖË HÍHõ WOHÍ K«∂_»=Åã≤#
J<ÕHõ ã¨÷ÖÏÅ∞<åfl~Ú. g\˜x Ѩ_»=Ö’ "≥o§ K«∂_»=K«∞Û.
WHõ¯_» HÍ"Õi, #~°‡^• #^Œ∞Å∞ ã¨OQÆ=∞ã¨÷ÅO J`«ºO`« Ѩq„`«=∞~Ú#k.
D ã¨OQÆ=∞O ã¨fi~åæxH˜ ^•fi~°=∞O\Ï~°∞. `«=∞ ѨÓsfi‰õΩʼnõΩ WHõ¯_» uÅ,
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞
 22
`«~°Ê}ÏÅ∞ W™êÎ~°∞. D ã¨OQÆ=∞OÖ’ KÕ¿ã ™êfl#, ^蕺#, ѨÓ*Ï Ñ¶¨e`åÅ∞
Jâ◊fi"Õ∞^äŒ Ü«∂QÆ Ñ¶¨e`åÅHõO>Ë Q˘Ñ¨Ê=x JO\Ï~°∞.
D ã¨OQÆ=∞ ã¨÷ÅOÖ’<Õ HÍ"Õi, #~°‡^• #^Œ∞Å q„QÆǨÅ∞ L<åfl~Ú. D
q„QÆǨʼnõΩ Éèí‰õΩÎÅ∞ ѨÓ[Å∞ KÕ™êÎ~°∞.
13= â◊`åaÌ<å\˜H˜ Hõ$+¨‚ =ÚˆHÎâ◊fi~° =∞Ok~°O WHõ¯_» LOk. D
=∞Ok~°OÖ’ ^•fi~°HÍnèâò, ^Œ∞~åæ=∂`å q„QÆǨÅ∞ ‰õÄ_® L<åfl~Ú.
FOH͈~â◊fi~°OÖ’ ÉèHí Θ ѨÓ~°fiHõOQÍ #~°‡^•#kH˜ â◊#QÆÅ∞ã¨=∞iÊ¿ãÎ zO`«Å∞
=∂Ü«∞=∞=Ù`åÜ«∞x Éè‰í Ωõ ÅÎ ∞ #=Ú‡`å~°∞. WHõ¯_ç Q“s ™È=∞<å^ä=Œ ∞Ok~°OÖ’x
t=eOQÆO, Éèí∂`«, Éèíq+¨º`ü [#‡Å#∞ `≥eÜ«∞*Ëã¨∞ÎO^ŒO\Ï~°∞.
FOH͈~â◊fi~üÖ’ Ѩ_»= g∞^Œ "≥o§ K«∂_»=eû# WOH˘Hõ f~°÷O *ˇ·#f~°úO.
Wk *ˇ·#∞ʼnõΩ Ñ¨q„`« „Ѩ^Õâ◊O. D *ˇ·#f~°÷O ã≤^Œú=~°‰õÄ@OÖ’ LOk. n<Õfl
ã≤^‰úŒ Äõ @=∞x ‰õÄ_® JO\Ï~°∞. D Ѩ~fi° `« „áêO`«OÖ’ KåÖÏ=∞Ok Ü≥∂QÆ∞Å∞
ã≤kú K≥O^Œ@O =Å# D „áêO`åxH˜ ã≤^Œú ‰õÄ@=∞x Jx ¿Ñ~°∞=zÛOk.
Ѩ_»=Ö’ „Ѩܫ∂}O KÕ¿ã@ѨC_»∞ #kÖ’H˜ â◊#QÆÅ∞ "Õ™êÎ~°∞. #~°‡^•#k
f~°OÖ’x ~åà◊√§ t=eOQÍxfl áÈe LO\Ï~Ú. "å\˜`À â◊#QÆÅ∞ KÕ™êÎ~°∞.
#~°‡^• #k ^ŒH} Δ˜ f~°OÖ’ „|ǨχѨÙi, q+¨μÑ‚ Ù¨ i J<Õ Hˆ „Δ `åÅ∞ L<åfl~Ú.
„|ǨχѨÙiÖ’ t=~å„u, HÍsÎHõ ѨÓi‚=∞ ã¨O^Œ~ƒ° Où QÍ „Ѩu ã¨O=`«û~°O L`«û"åÅ∞,
"Õ∞àÏÅ∞ [~°∞ѨÙ`å~°∞.
q+¨μÑ‚ Ù¨ iÖ’ J<ÕHõ q+¨μ^‚ "Õ åÅÜ«∂Å∞ L<åfl~Ú. =~°Ç¨ ~°∂ѨOÖ’x q+¨μ=‚ Ù
H͉õΩO_® 24 ÃÑ^ŒÌ q+¨μ‚ q„QÆǨÅ∞ WHõ¯_» L<åfl~Ú. q+¨μ‚ѨÙiÖ’x ^Õq,
Kå=ÚO_Õâ◊fii q„QÆǨÏO Ѩ<≥flO_»∞ KÕ`«∞Å`À HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. WHõ¯_çH˜ P~°∞
H˜Ö’g∞@~°∞¡ ^Œ∂~°OÖ’ Ѩ^Œ= â◊`åaÌ<å\˜ ã¨Ñ¨Î =∂`«$HõÅ ^Õ"åÅÜ«∞O LOk.
#~°‡^•#k L`«Î~å# t=ѨÙi LOk. D t=ѨÙiÖ’ HõàÏ`«‡Hõ"≥∞ÿ#
Z`«~Î Ú# t==∞Ok~°O LOk. D =∞Ok~°OÖ’ `≥Åx¡ t=Ùx q„QÆÇϨ O LOk.
WHõ¯_» K«∂_»=Åã≤# ã¨÷ÖÏÖ’¡ HõÑ≤Å^è•~° XHõ\˜. D „áêO`«OÖ’ `«Ñ¨ã¨∞û
KÕã¨∞‰õΩO@∞#fl =Ú#∞Å∞, |∞∞+¨μÅ `«Ñ¨ã¨∞û#∞ „|Ǩχ~åHõΔã≤ ÉèíQÆflO KÕã¨∞ÎO>Ë
P =Ú#∞Å∞ `«=∞‰õΩ ~°HõΔ} HõeÊOK«=∞x t=Ùxfl "Õ_»∞‰õΩ<åfl~°@.
JѨC_»∞ Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞_»∞ `«# „uâ◊¥ÅO`À „|Ǩχ~åHõΔã¨∞_çx ǨÏ`«=∂iÛ
„uâ◊¥ÖÏxfl #~°‡^• #k"≥·Ñ¨Ù qã≤~å_»@. Jk <ÕʼnõΩ `åH˜# KÀ\˜#∞O_ç
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞
23
[Å^è•~° U~°Ê_çOk. P [Å^è•~° #~°‡^•#kÖ’ HõÅ∞ã¨∞ÎOk. ^•<Õfl HõÑ≤Å^è•~°
JO\Ï~°∞.
FOH͈~â◊fi~° Ü«∂„`« #~°‡^•#k L`«Î~°, ^ŒH˜Δ} f~åÅÖ’ L#fl J<ÕHõ
^Õ"åÅÜ«∂Å#∞ K«∂_»_»O`À =ÚQÆ∞ã¨∞ÎOk.
Ô~O_»∞"≥·Ñ¨ÙÖÏ qO^ŒºÑ¨~°fi`åÅ∞, =∞^茺֒ #~°‡^•, HÍ"Õs #^Œ∞Å∞ D
„áêO`åxH˜ ZO`À „ѨHõ$u ã≤^Œú"≥∞ÿ# ™œO^Œ~åºxfl KÕ‰õÄ~°∞ã¨∞Î<åfl~Ú.
WHõ¯_ç ã¨∞O^Œ~°, Ѩq„`« "å`å=~°}O P^蕺u‡Hõ zO`«#‰õΩ, ^蕺<åxH˜
J#∞‰õÄÅOQÍ LO@∞Ok. FOH͈~â◊fi~° Ü«∂„`«, FOH͈~â◊fi~° *’ºui¡OQÆ
^Œ~°≈#O JO^ŒiH© =∂#ã≤Hõ, P^蕺u‡Hõ ã¨O`«$Ñ≤Îx Hõeyã¨∞ÎOk.
5. ˆH^•~°<å^ä£ *’ºui¡OQÆO
J<ÕHõ ѨÙ}ºˆHΔ„`åʼnõΩ xÅÜ«∞O Ç≤Ï=∂ÅÜ«∞ Ѩ~°fi`åÅ∞. JO^Œ∞Ö’
Ju=ÚYº"≥∞ÿ#k ˆH^•~°<å^ä£. ^Õâ◊O #Å∞=¸ÅÅ #∞Oz „Ѩu ã¨O=`«û~°O
JHõ¯_çH˜ ÅHõΔÖÏk Ü«∂„u‰õΩÅ∞ =™êÎ~°∞.
D f~°÷Ü«∂„`«Å∞, JHõ¯_ç ^≥·=^Œ~°≈#O, =ÚH˜ÎH˜ =∂~åæÅx KåÖÏ=∞Ok
Ü«∂„u‰õΩÅ∞ qâ◊fiã≤™êÎ~∞° . Ç≤Ï=∂ÅÜ«∞ Ѩ~fi° `åÅÖ’x „ѨH$õ u ™œO^Œ~º° O ‰õÄ_®
D Ü«∂„`«Å‰õΩ „Ѩ`ÕºHõ PHõ~°¬}.
_èçb¡ #∞O_ç ã¨∞=∂~°∞ J~Ú^Œ∞ =O^ŒÅ H˜Ö’g∞@~°∞¡ ^Œ∂~°O ˆH^•~°<å^ä£.
_èbç ¡ #∞O_ç Hˆ ^•~ü<å^䉣 Ωõ J<ÕH"õ ∞≥ #ÿ „Ѩ`ºÕ Hõ @∂iãπì |ã¨∞ûÅ∞<åfl~Ú. ǨÏi^•fi~ü,
|∞∞+≤≤ˆHâò g∞^Œ∞QÍ „Ѩܫ∂}O ™êQÆ∞`«∞Ok.
|∞∞+≤ˆH+π =~°‰õΩ Ô~·Å∞Ö’ ‰õÄ_® "≥à◊§=K«∞Û. |∞∞+≤ˆHâò #∞O_ç ˆH^•~°<å^ä£
ã¨∞=∂~°∞ Ô~O_»∞=O^ŒÅ Ü«∂Éèˇ·H˜Ö’g∞@~°∞¡. P ^Œ∂~°O "≥Ú`«ÎO Ç≤Ï=∂ÅÜ«∞
Ѩ~°fi`åÅ g∞^Œ „Ѩܫ∂}O KÕÜ«∂eû LO@∞Ok.
Z`«Î~Ú# Ѩ~°fi`åÅ g∞^Œ, W~°∞ÔH·# ^•iÖ’ „Ѩܫ∂}O ™êQÆ∞`«∞O>Ë
XHõ"Ñ·≥ Ù¨ Ö’`≥#· Ö’Ü«∞, WOH˘Hõ "≥Ñ· Ù¨ Ѩ~fi° `«O Hõ#|_»∞`«∞O>Ë, „áê}O J~°KuÕ Ö’
Ѩ@∞ì‰õΩx „Ѩܫ∂}O KÕã¨∞Î#fl@∞¡ JxÑ≤ã¨∞ÎOk.
Ѩ~°fi`åÅ g∞^Œ [iˆQ „Ѩܫ∂}ÏʼnõΩ HõeÊOKåeû# ~°HõΔ}, J=ã¨~åÅ∞
Ö’Ñ≤OK«_»O =Å#, áê\˜OKåeû# xÜ«∞=∂Å#∞ áê\˜OK«HõáÈ=_»O =Å#
D „Ѩܫ∂}O ÉèíÜ«∂#HõOQÍ LO@∞Ok.
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞
 24
`«~°∞K«∞QÍ H˘O_» K«iÜ«∞Å∞ qiy Ѩ_»@O =Å¡ „Ѩܫ∂}ÏxH˜ ~ÀAÅ
`«~°|_ç JO`«~åÜ«∞O HõeˆQ „Ѩ=∂^ŒO ‰õÄ_® LOk. Q“s‰õΩO_£ #∞O_ç
ˆH^•~°<å^䣉õΩ |ã¨∞ûÅ∞, HÍ~°∞¡ "≥àı¡ ~À_»∞¤ ÖË^Œ∞. JO`«=~°‰õΩ |ã¨∞ûÖ’ KÕã≤#
„ѨÜ∂« }O XHõ Z`«∞.Î JHõ¯_ç#∞O_ç Hˆ ^•~°<å^ä£ Ñ¨^•è flÅ∞QÆ∞ H˜Ö’g∞@~°¡ „ѨÜ∂« }O
XHõ Z`«∞Î.
P Ѩ^•è flÅ∞QÆ∞ H˜Ö’g∞@~°¡ „ѨÜ∂« }ÏxH˜ =¸_»∞ =∂~åæÅ∞<åfl~Ú. XHõ\˜
HÍe#_»Hõ "≥à◊§_»O, Ô~O_»∞ QÆ∞„~°O g∞^Œ "≥à◊§_»O, =¸_»∞ _ÀbÖ’ "≥à◊§_»O.
Ü«Ú=‰õΩÅ∞, P~ÀQƺOQÍ, |ÅOQÍ L#fl"å~°∞ HÍe#_»Hõ# "≥à◊`å~°∞.
H˘O`« = ∞Ok ˆ H ^•~° < å^ä £ ‰ õ Ω "≥ à ı § =ÚO^Œ ∞ QÍh, JHõ ¯ _ç # ∞O_ç
uiy=KÕÛ@ѨÙ_»∞ HÍh Ü«∂„u‰õΩÅ∞, Q“s‰õΩO_£Ö’LO_Õ "Õ_çhà◊§ ‰õΩO_»OÖ’
™êfl#O KÕ™êÎ~°∞. P z#fl‰õΩO_»OÖ’ XHõ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ KåÖÏ=∞Ok ™êfl#O
KÕã¨∞ÎO\Ï~°∞. ‰õΩO_»O ѨHõ¯<Õ Q“s PÅÜ«∞O LOk. WHõ¯_Õ áê~°fif^Õq
Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~°∞_çx q"åǨÏO KÕã∞¨ HÀ=_®xH˜ `«Ñ㨠∞¨ ûKÕãO≤ ^Œx JO^Œ~∂° JO\Ï~°∞.
ã¨∞=∂~°∞ Ѩ^HŒ ˘O_»∞ "ÕÅ J~Ú^Œ∞=O^ŒÅ Z`«∞ÖÎ ’ Ç≤Ï=∂ÅÜ«∞ Ѩ~fi° `åÅ
g∞^Œ L#fl ˆH^•~°<å^ä£ =∞#‰õΩ J`«ºO`« Ѩq„`«"≥∞ÿ# ˆHΔ„`åÅÖ’ XHõ\˜.
ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ L#fl Ѩ<≥flO_»∞ *’ºui¡OQÍÅÖ’ WHõ¯_» L#fl t=eOQÆO
‰õÄ_® XHõ\.˜ WHõ¯_ç Hˆ ^•~ü<å^ä£ PÅÜ«∂xfl áêO_»=ÙÅ∞ xi‡OKå~°x ѨÙ~å}ÏÖ’¡
K≥ѨÊ|_çOk. JO^Œ∞‰õΩ x^Œ~°≈#OQÍ WHõ¯_ç PÅÜ«∂Ö’¡ áêO_»=ÙÅ q„QÆǨÅ∞
„Ѩu+≤ìOѨ|_ç L<åfl~Ú.
D PÅÜ«∂xfl Z‰õΩ¯=QÍ =∞OK«∞ ‰õΩiÜ«∞_»O =Å# WHõ¯_» L#fl „Ѩ^âÕ O◊
x"åã¨Ü≥∂QƺO HÍ#O^Œ∞=Å# WHõ¯_ç PÅÜ«∂xfl JHÀì|~°∞ #∞O_ç "Õ∞
<≥Å=~°‰õÄ „Ѩu ã¨O=`«û~°O =¸ã≤ LOK«∞`å~°∞.
P HÍÅOÖ’ H˘O_» „H˜O^Œ #∞O_Õ LH˜¯<å^äÖ£ ’ Hˆ ^•ˆ~â◊fi~°™êfiq∞H˜ ѨÓ[Å∞
x~°fiÇ≤Ï™êÎ~∞° . JHÀì|~ü PÅÜ«∂xfl =¸ã≤"¿Õ ã ã¨=∞Ü«∞OÖ’ "≥eyOz# *’ºu
=∞m§ "Õ∞ <≥Å=~°‰õÄ "≥Å∞QÆ∞`«∂<Õ LO@∞O^Œx JO\Ï~°∞.
WHõ¯_ç t=eOQÆO „uHÀ}ÏHÍ~°OÖ’ LO@∞Ok. JO^Œ∞‰õΩ ã¨O|OkèOz#
Hõ^äŒ XHõ\˜ LOk.
áêO_»=ÙÅ∞ ‰õΩ~°∞ˆHΔ„`« Ü«Ú^ŒúO ÔQez# `«~åfi`« HÍjÖ’ L#fl
qâ◊fi<å^äÕâ◊fi~°∞x Pjã¨∞ûÅ∞ á⁄O^Œ_®xH˜ JHõ¯_çH˜ "≥àϧ~°∞.
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞
25
J~Ú`Õ áêO_»=ÙÅ#∞ Pj~°fikOKÕ L^ÕâÌ º◊ O ÖËx Ѩ~=° ∞t=Ù_»∞ HÍt#∞O_ç
"≥o§áÈ~Ú XHõKÀ@ ^•‰õΩ¯O\Ï_»∞. P „Ѩ^Õâßxfl 'QÆ∞ѨÎHÍj— JO\Ï~°∞. D
QÆ∞ѨΠHÍjx ~°∞„^Œ „Ѩܫ∂QÆ Jx ‰õÄ_® JO\Ï~°∞.
áêO_»=ÙʼnõΩ Hõ#|_»‰õΩO_® LO_»\ÏxH˜ t=Ù_»∞ #Ok~°∂áêxfl
^èŒi™êÎ_»∞. Jk `≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl cè=Ú_»∞ #Ok ~°∂ѨOÖ’ L#fl t=Ù_çx
Ѩ@∞ìHÀ=_®xH˜ „Ѩܫ∞ufl™êÎ_»∞. =∞Ç≤Ïëêxfl cè=Ú_»∞ `«# QÆ^Œ`À H˘_»`å_»∞.
P ÃÑ#∞QÆ∞ÖÏ@Ö’ #Ok "≥#∞HõÉèÏQÆO cè=Ú_çH˜ ^˘~°∞‰õΩ`«∞Ok. JO^Œ∞=Å¡
WHõ¯_» t=Ù_»∞ D ~°∂ѨOÖ’ "≥Åã≤ L<åfl_»x JO\Ï~°∞. =∞Ç≤Ï+¨μx =ÚYÉèÏQÆO
<ÕáêÖòÖ’ Ѩ_çO^Œ@. JHõ¯_Õ Ñ¨â◊√Ѩu<å^ä£ ^Õ"åÅÜ«∞O LOk. „Ѩã≤kúK≥Ok#
*’ºui¡OQÍÅÖ’ Wk XHõ\˜.
WHõ¯_» *’ºui¡OQÆO Pq~°ƒùqOK«_®xH˜ =∞~˘Hõ Hõ^äŒ LOk. #~°,
<å~åÜ«∞}∞Å∞ WHõ¯_» t=Ùx QÆ∞iOz `«Ñ¨ã¨∞û KÕ¿ãÎ t=Ù_»∞ "åiH˜ „Ѩ`«ºHõΔ"≥∞ÿ
Uq∞ HÍ"åÖ’ HÀ~°∞HÀ =∞<åfl_»@. JѨC_»∞ #~°, <å~åÜ«∞}∞Å∞ =∂ˆHg∞
=^Œ∞Ì ™êfig∞! =ÚO^Œ∞ Ü«ÚQÍÅ"å~°∞ `«iOK«∞@‰õΩ g∞~°∞ WHõ¯_» *’ºui¡OQÆ"≥∞ÿ
"≥eã≤ LO_®Åx HÀ~°∞‰õΩ<åfl~°@. JO^Œ∞‰õΩ Ñ¨~"° ∞Õ â◊fi~°∞_»∞ JOwHõiOz WHõ¯_»
*’ºui¡OQÆ ~°∂ѨOÖ’ "≥e™ê_»x JO\Ï~°∞.
WHõ¯_ç eOQÍxfl ã¨Ê$tOz Jaè¿+HõO KÕã∞¨ HÀ=K«∞Û. eOQÍxH˜ <≥~Úº~åã≤
Jaè¿+HõO KÕ™êÎ~°∞. `≥Å¡"å~°∞ ~°≠Ï=Ú# J~Ú^Œ∞ QÆO@ʼnõΩ [iˆQ Jaè¿+HõO
WHõ¯_» qt+¨ìOQÍ LO@∞Ok.
WHõ¯_ç Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂Å∞ =∞OK«∞`À HõѨÊ|_ç#ѨC_»∞ L^ŒÜ«∞O ѨÓ@
ã¨∂~°∞ºx H˜~} ° ÏÅ∞ Ѩ_ç "≥O_çH˘O_»ÖÏ¡QÍ HõxÑ≤™êÎ~Ú. HÔ Ö· Ïã¨=∞O>Ë W^Õ<"Õ ∂≥
J<Õ „Éèí=∞ Hõeyã¨∞ÎOk. WHõ¯_» „Ѩ=Ç≤Ïã¨∞Î#fl =∞O^•H˜h #k, Ѩ~°fi`åÅ∞
„ѨHõ$u ™œO^Œ~åºxH˜ x^Œ~°≈<åÅ∞.
cè=Ú_»∞ =∞Ç≤Ï+¨O "≥#∞Hõ ÉèÏQÍxfl QÆ^Œ`À H˘@ì_»O =Å¡ P ÉèÏQÍxH˜
Hõey# QÍÜ«∂xfl LѨâ◊q∞OѨ*ËÜ«∞_®xH˜ <≥~Úº`À Jaè¿+HõO KÕ™êÎ~°O\Ï~°∞.
^ÕâO◊ Ö’x =ÚYº"≥∞#ÿ P^蕺u‡Hõ Hˆ O„^•ÅÖ’ Hˆ ^•~°<å^ä£ XHõ\.˜ WѨÊ\˜H©
WHõ¯_» J<ÕHõ =O^ŒÅ ã¨O=`«û~åÅ #∞O_ç `«Ñ¨ã¨∞û KÕã¨∞Î#fl |∞∞+¨μÅ∞ L<åfl~°∞
Jx JO\Ï~°∞.
ˆH^•~°<å^ä£ PÅÜ«∞O „ѨHõ¯<Õ Pk â◊OHõ~åKå~°∞ºÅ ã¨=∂kè LOk.
ˆH~°à◊Ö’x HõÖÏ_çÖ’ [x‡Oz, ^Õâ◊O #Å∞=¸ÅÖÏ HÍe#_»Hõ# =ÚÃÑ·ÊùÔ~O_»∞
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞
 26
ã¨O=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’<Õ Ñ¨~°º\˜Oz# Pkâ◊OHõ~åKå~°∞ºÅ∞ WHõ¯_Õ Ñ¨~°=∞
ѨkOKå~°∞. PÜ«∞# ã¨=∂kè WHõ¯_Õ LOk.
áêO_»∞ =∞Ǩ~åA ‰õÄ_® WHõ¯_Õ =∞~°}O˜ Kå_»@. P ã¨Ö÷ Ïxfl áêO_»∞Hˆ â◊fi~ü
JO\Ï~°∞. ˆH^•~°<å^ä£Ö’ =∞~°}˜¿ãΠѨÙ#~°˚#‡ LO_»^Œ∞ J<Õ =∂@ „Ѩfu. D
áêO_»= ™È^Œ~°∞ÅÖ’ ^èŒ~°‡~åA `«Ñ¨Ê q∞ye# #Å∞QÆ∞~°∞ J#fl^Œ=Ú‡Å∞
WHõ¯_ç#∞O_Õ ã¨fi~åæxH˜ "≥àϧ~°x JO\Ï~°∞. "å~°∞ ã¨fi~åæxH˜ "≥o§# „Ѩ^Õâßxfl
ã¨fi~åæ~ÀÇ≤Ï}˜ JO\Ï~°∞.
WHõ¯_» Ü«∂„u‰õΩÅ =ã¨uH˜, 㨄`åÅ∞, Ǩϟ@à◊√§ L<åfl~Ú. "Õ∞, E<£
<≥ÅÖ’¡ ‰õÄ_® WHõ¯_» KåÖÏ K«eQÍ LO@∞Ok. q^Œ∞º`ü ã¨~°Ñ¶¨~å `«‰õΩ¯=
HÍ=_»O =Å¡ Ü«∂„u‰õΩÅ∞ ÉϺ@s Öˇ·\òÅ#∞ LѨÜ≥∂yOK«=Åã≤ LO@∞Ok.
ˆH^•~°<å^ä£ Ü«∂„`« J<ÕHõ [#‡Å ѨÙ}ºÑ¶¨ÅO Jx Éèí‰õΩÎÅ∞ qâ◊fiã≤™êÎ~°∞.
ˆH^•~°<å^ä£ ÔH·ÖÏ™êxH˜ ^•fi~°=∞<Õ qâßfiã¨O ‰õÄ_® LOk. WHõ¯_» ^•#O
KÕã≤#"å~°∞ t=Ù_çÖ’ SHõºO K≥O^Œ∞`å~°x JO\Ï~°∞.
ˆH^•~°<å^ä£ PÅÜ«∂xfl ^Œi≈Oz, ѨÓlOz# "åiH˜ =ÚH˜Î Åaèã¨∞ÎO^Œx,
ˆH^•~ü<å^ä£#∞ ^Œi≈OK«‰õΩO_® |^Œi Ü«∂„`« ѨÓiÎHÍ^Œ<Õ qâßfiã¨O Z‰õΩ¯=QÍ
LOk.
6. cè=∞â◊OHõ~° *’ºui¡OQÆO
^•fi^Œ â ◊ *’ºui¡ O QÍÅÖ’ P~° = k cè = ∞â◊ O Hõ ~ ° *’ºui¡ O QÆ O .
=∞Ǩ~åRÖ’x ѨÓ<Õ #QÆ~åxH˜ ã¨∞=∂~°∞ =O^ŒH˜Ö’g∞@~°¡ ^Œ∂~°OÖ’ D
cè=∞â◊OHõ~ü *’ºui¡OQÆO LOk.
D =∞Ǩâ‹·=ˆHΔ„`«O „ѨâßO`«`«, Ѩq„`«`«, P^蕺u‡Hõ`« "≥e¡q~°∞ã¨∞Î#fl
ѨÙ}ºˆHΔ„`«O. D ˆHΔ„`«O ã¨Ç¨º„k Ѩ~°fi`« „âı}∞Ö’¡, J~°}º„áêO`«OÖ’ LOk.
WHõ¯_ç Ѩ~°fi`«O ~°^äŒ~°∂ѨOÖ’ LO_»_»O =Å¡ D „áêO`åxH˜ ~°^ä•K«ÅO J<Õ
¿Ñ~°∞ ‰õÄ_® =zÛOk. JÖψQ D J~°}º„áêO`åxfl _®H˜h Jx ‰õÄ_®
Ñ≤Å∞™êÎ~°∞. JO^Œ∞ˆH '_®H˜<åºO cè=∞â◊OHõ~°O— JO\Ï~°∞.
D ˆHΔ„`«O ã¨=Ú„^Œ =∞\ÏìxH˜ ã¨∞=∂~°∞ 3400 J_»∞QÆ∞Å Z`«∞ÎÖ’ LOk.
WHõ¯_» "å`å=~°}O ZO`À PǨ¡^ŒHõ~°OQÍ, P~ÀQƺ„Ѩ^ŒOQÍ LO@∞Ok.
ZO_®HÍÅOÖ’ ‰õÄ_® WHõ¯_» K«Å¡x "å`å=~°}O LO@∞Ok. JO^Œ∞=Å¡
"Õã¨qÖ’ WHõ¯_çH˜ KåÖÏ =∞Ok =ã¨∞ÎO\Ï~°∞.
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞
27
cè=∞â◊OHõ~°O Hõ$ëê‚#kH˜ LѨ#k J~Ú# cè=∞#k [#‡™ê÷#OQÍ ‰õÄ_®
„Ѩ ã ≤ k ú K≥ O kOk. cè = ∞â◊ O Hõ ~ ° *’ºui¡ O QÆ O Pq~åƒù = O QÆ ∞ iOz
t=ѨÙ~å}=ÚÖ’ WÖÏ K≥áêÊ~°∞.
Hõ~°¯ã≤, ‰õΩOÉèíHõ~°∞‚ʼnõΩ [x‡Oz# ~åHõΔã¨∞_»∞ cè=Ú_»∞. W`«xH˜
cè=∂ã¨∞~°∞_»x ‰õÄ_® ¿Ñ~°∞. N~å=Úx =Å¡, JQÆã¨∞κx =Å¡ `«#‰õÄ, `«#
‰õΩ@∞OÉÏxH˜ [iy# J<åºÜ«∞O QÆ∞iOz `«e¡ J`«_çH˜ K≥|∞`«∞Ok.
P"≥∞ Éèí~°Î ‰õΩOÉèíHõ~°∞‚x, q~å^èŒ∞_»<Õ =∞~À ~åHõΔã¨∞_çx N~å=Ú_»∞
ã¨OǨÏiOKå_»∞. P"≥∞ `«e¡ `«O„_ç J~Ú# Hõ~°¯@∞_çx, `«e¡H˜ `«e¡ J~Ú#
ѨÙ+¨¯ã≤x JQÆã¨Îº =∞ǨÏi¬ ^ŒQÆúO KÕâß_»∞. D q+¨Ü«∂Å∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl cè=Ú_»∞
^Õ=`«ÅÃÑ· ѨQfÆ ~°∞Û HÀ"åÅ#∞‰õΩO\Ï_»∞. "Õ~Ú ã¨O=`«û~åÅ∞ „|Ǩχx „Ѩã#¨ flO
KÕã¨∞HÀ=_®xH˜ Ѷ¨∞’~°"≥∞ÿ# `«Ñ¨ã¨∞û KÕ™êÎ_»∞. J`«x `«Ñ¨ã¨∞û‰õΩ "≥∞zÛ
„|Ǩχ„Ѩ`«ºHõΔ"≥∞ÿ J`«xH˜ HÀi# =~åÅ∞ W™êÎ_»∞. „|Ǩχ=Å# á⁄Ok# =~åÅ
â◊H˜Î`À J`«_»∞ WO„^Œ∞x F_çOz ^Õ=`«Å#∞, =Ú#∞Å#∞, ™ê=∂#º „Ѩ[Å#∞
Ñ‘_çOK«_»O „áê~°Oaè™êÎ_»∞.
HÍ=∞~°∂Ѩ ^ÕâßxH˜ ~å*ˇ·# ã¨∞^ŒH˜Δ}∞xfl cè=Ú_»∞ F_çOz J`«_çx
HÍ~åQÍ~°OÖ’ |Okè™êÎ_»∞. ã¨∞^ŒH˜Δ}∞_»∞ t=Éèí‰õΩÎ_»∞. HÍ~åQÍ~°OÖ’ ‰õÄ_®
J`«_»∞ áêi÷=eOQÍxfl `«Ü«∂~°∞KÕã≤ t=Ùxfl P~åkèã¨∂Î LO_Õ"å_»∞. Jk
K«∂ã≤ cè=Ú_»∞ =∞O_çѨ_ç t=ѨÓ[ PѨ=∞x ã¨∞^ŒH˜Δ}∞xfl ÃÇÏK«Ûi™êÎ_»∞.
J`«x =∂@#∞ ÖˇHõ¯KÕÜ«∞‰õΩO_® =∞iO`« nHõΔ`À, ÉèíH˜Î „â◊^ŒúÅ`À
t=ѨÓ[#∞ H˘#™êy™êÎ_∞» . JѨC_»∞ cè=Ú_»∞ P"ÕâO◊ `À Hõu^Î ∂Œ ã≤ ã¨∞^ŒH}Δ˜ ∞_çfl
=kèOK«_®xH˜ ã≤^Œú=∞=Ù`å_»∞. ÉèíHõ΄Ñ≤Ü«Ú_≥·# t=Ù_»∞ `«# =¸_»= Hõ#∞fl
`≥iz cè=Úxfl Éèí㨇O KÕ™êÎ_»∞. P q^èŒOQÍ cè=Úx ~åHõΔã¨Hõ$`åºÅ∞
JO`«"≥ÚO^•~Ú.
ã¨∞^ŒH˜Δ}∞_»∞ Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞xH˜ „Ѩ}q∞e¡, ^Œ∞+¨μìÅÉÏi #∞O_ç „Ñ¨[Å#∞
HÍáê_»_®xH˜ JHõ¯_Õ x"åã¨=ÚO_»=∞x HÀ~°`å_»∞. P ã¨=∞Ü«∞=ÚÖ’ JHõ¯_çH˜
qKÕÛã≤# ^Õ=`«Å∞ ‰õÄ_® t=Ùxfl J^Õ q^èŒOQÍ „áêi÷™êÎ_»∞. t=Ù_»∞ JO^Œ∞‰õΩ
JOwHõiOz, cè=Ú_ç ¿Ñ~°∞#∞ ‰õÄ_® HõÅ∞ѨىõΩx JHõ¯_Õ cè=∞â◊OHõ~°∞_»∞ J<Õ
¿Ñ~°∞`À *’ºui¡OQÆ ~°∂ѨOÖ’ LO_çáÈÜ«∂_»∞.
cè=∞â◊OHõ~° *’ºui¡OQÆ ^Õ"åÅÜ«∞O „áêp# PÅÜ«∞O. nxx #Å¡~åu`À
xi‡OKå~°∞. Kè«„`«Ñ¨u t"år`À áê@∞ ~å*Ï~å"£ J<Õ D „áêO`«Ñ¨Ù =∞~À
„Ѩ=ÚY∞_»∞ D ^Õ"åÅÜ«∂xfl ^Œi≈Oz WHõ¯_» ѨÓ[Å∞ KÕ¿ã"å~°@.
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞
 28
cè=∞â◊OHõ~° PÅÜ«∞O <ÕÅ=∞\ÏìxH˜ =∞iO`« kQÆ∞=Ù# LOk. "≥∞@∞¡ky
PÅÜ«∞O Ö’H˜ "≥àϧe. ѨÓ[Å∞ L^ŒÜ«∞O J~Ú^Œ∞QÆO@Å #∞Oz ~å„u
`˘q∞‡k QÆO@Å =~°‰õΩ [~°∞QÆ∞`å~Ú. ѨÓ*Ï~°∞Å∞ Jaè¿+HÍÅ∞ KÕ~Ú™êÎ~°∞.
`≥Å¡"å~°∞*Ï=Ú# [i¿Ñ Jaè¿+HõOÖ’ áêÖÁæ#_»O XHõ k"åº#∞Éèí∂u.
WHõ¯_ç t=eOQÍxfl =Ú@∞ì‰õΩx ã¨fiÜ«∞OQÍ ‰õÄ_® Jaè¿+HõO KÕã¨∞HÀ=K«∞Û.
WHõ¯_ç t=eOQÆO FOH͈~â◊fi~°OÖ’ =Öˇ J~°÷<åsâ◊fi~° ~°∂ѨOÖ’ LO@∞Ok.
JO>Ë ã¨QÆÉèÏQÆO t=Ù_»∞, ã¨QÆÉèÏQÆO áê~°fiu.
D *’ºui¡OQÆ PÅÜ«∞ „áêHÍ~°OÖ’<Õ #OkQÆ∞_ç, ^Œâß=`å~åÅ
=∞Ok~åÅ∞ ‰õÄ_® L<åfl~Ú. WHõ¯_» J~Ú^Œ∞ =∞}∞QÆ∞Å |~°∞=ÙO_Õ XHõ
QÆ O @ LOk. D QÆ O @#∞ 1721Ö’ <≥ Ö H˘ÖÏÊ~° ∞ . D QÆ O @#∞
"≥∂yOz#ѨC_»∞ "≥Å∞=_Õ „ѨHõOѨ#Å∞ K«∞@∞ì„ѨHõ¯Å „áêO`åÖ’¡ KåÖÏ^Œ∂~°O
q#|_»`å~Ú.
WHõ¯_» Hõ=∞Å[ J<Õ ^Õq PÅÜ«∞O LOk. D ^Õqx „|Ǩχ^Õ=Ù_»∞
Hõ=∞ÖÏÅ`À ѨÓlOKå_»@. JO^Œ∞ˆH D ^ÕqH˜ Hõ=∞Å[ J<Õ ¿Ñ~°∞ =zÛOk.
cè=∞â◊OHõ~°OÖ’ t=~å„u J`«ºO`« "≥·Éèí=OQÍ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. t=~å„uH˜
WHõ¯_çH˜ K«∞@∞ì„ѨHõ¯Å „áêO`åÅ#∞O_ç [#O `«O_ÀѨ`«O_®Å∞QÍ =™êÎ~°∞.
HÍsÎHõ =∂ã¨OÖ’ ‰õÄ_® WHõ¯_çH˜ =KÕÛ Éèí‰õΩÎÅ ã¨OYº Z‰õΩ¯=QÍ LO@∞Ok.
cè=∞â◊OHõ~°∞x ѨÓl¿ãÎ ã¨HõÅ zO`«Å∞ `˘ÅyáÈ`åÜ«∞h, HÀi#
HÀiHõÅhfl <≥~"° ~Õ ∞° `åÜ«∞x, rq`«O ã¨∞Y=∞Ü«∞O J=Ù`«∞O^Œx, cè=∞â◊OHõ~∞° _»∞
"≥∂HõΔ„Ñ¨^•`« Jx Éèí‰õΩÎÅ∞ qâ◊fiã≤™êÎ~°∞.
Éèí‰õΩÎÅ#∞ „áêѨOzHõ q+¨Ü«∂Å #∞Oz ^Œ∂~°O KÕã≤ Ѩq„`« P^蕺u‡Hõ
"å`å=~°}OÖ’H˜ PǨfixOKÕ â◊HΘ D Hˆ „Δ `åxH˜ LOk. t=ѨÙ~å}O, QÆ∞~°∞K«i„`«,
™È΄`«~`° åflHõ~° "≥Ú^ŒÖ#·ˇ „QÆO^ä•Å∞ cè=∞â◊OHõ~° *’ºui¡OQÆ =∞Ǩ`出xfl QÆ∞iOz
q=iã¨∞Î<åfl~Ú.
7. qâıfiâ◊fi~° *’ºui¡OQÆO
Wk Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞x #QÆ~°O. q*Ï˝# qHÍ™êʼnõΩ xÅÜ«∞O. *Ï˝#*’ºuH˜
P"åã¨O P^蕺u‡HõѨ~°"≥∞ÿ# zO`«#‰õΩ <≥Å=Ù. r=ÙʼnõΩ =ÚH˜Îx WKÕÛ áê=#
^è•=∞O. QÆOQÍ#k`À ѨÙh`«=∞ÜÕ∞º Ѷ¨∂\òÅ∞ QÆÅ #QÆ~°O. Wk ^Õ"åÅÜ«∂Å
Éèí∂q∞. Ü«∂„u‰õΩÅ JOu=∞ÅHõΔºO D #QÆ~°Ü«∂„`Õ.
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞
29
WÖÏ Z<≥fl<Àfl „Ѩ`ÕºHõ`«Å`À JÅ~å~°∞`«∞#fl D ѨÙ~å`«# #QÆ~°Ü«∂„`«
„Ѩu ÉèÏ~°fÜ«Ú_»∞ rq`«OÖ’ XHõ¯™êÔ~·<å KÕÜ«∂Å#∞‰õΩ<Õ Ñ¨q„`«Ü«∂„`«.
'J~Ú`Õ HÍjH˜ áÈ"åÅ#∞‰õΩ#fl „Ѩu XHõ¯~°∞ HÍjH˜ "≥o§ HÍj
qâ◊fi<å^äŒ∞xfl, qâßÖÏH˜Δx ^Œi≈OK«∞HÀÖË~°∞. HÍ~°}O QÆ`« [#‡Ö’ Z<≥fl<Àfl
PÅÜ«∂Å#∞ ^Œi≈OK«∞‰õΩx ѨÓlOz# "åiˆH, D [#‡Ö’ HÍt `«Å∞ѨÙÅ∞
`≥~°∞K«∞‰õΩO\Ï~Ú— Jx K≥|∞`ÀOk t=ѨÙ~å}O.
U_»∞ =ÚH˜Î ã¨÷ÖÏÅÖ’ XHõ\˜QÍ H©iÎOK«|_»∞`«∞#fl HÍjÖ’ Ѩ<≥flO_»∞
*’ºui¡OQÍÅÖ’ XHõ>ˇÿ# N qâ◊fi<å^äŒ∞_»∞ H˘Å∞"≥· Éèí‰õΩÎÅ#∞ JÅiã¨∞Î<åfl_»∞.
'D Ѩq„`« Éè∂í q∞x <å x"åã¨Ü∂≥ QƺOQÍ =∂~°∞Û‰õΩ<åfl#∞. WHõÃÑ· D #QÆ~åxfl
=^Œe XHõ¯~ÀA ‰õÄ_® |Ü«∞@‰õΩ "≥à◊§ÖË#∞— JO@∂ qâ◊fi<å^äŒ∞_»∞
„Ѩ=∂}ѨÓiÎQÍ K≥Ñ≤Ê#@∞¡ eOQÆѨÙ~å}OÖ’ LOk.
HÍj J<Õ ¿Ñ~° ∞ ‰õ Ω HÍOuxKÕ Û ã¨ ÷ Å O Jx J~° ÷ O . [QÆ ^ Œ ∞ æ ~ ° ∞
Pkâ◊OHõ~åKå~°º, `«∞Åã‘^•ã¨∞, Hõc~°∞, Q“`«=∞|∞^Œ∞_ú ∞» ^Œi≈Oz# ѨÙ}º^è•=∞O
Wk.
Ju ѨÙ~å`«#"≥∞ÿ# D #QÆ~åxH˜ =Ü«∞ã¨∞ <åÅ∞QÆ∞"ÕÅ ã¨O=`«û~åʼnõΩ
ÃÑ·=∂>Ë. WHõ¯_» QÆOQÍ#kH˜ L`«Î~°OQÍ =~°∞}Ï#k, ^ŒH˜Δ}OQÍ Jã≤#k
ã¨OQÆq∞ã¨∞Î<åfl~Ú. D Ô~O_çO\˜H˜ =∞^茺#∞#fl #QÆ~° =∞=_»O =Å¡ =~°}Ï {
Jã≤ ´ "å~°}Ïã≤QÍ D ã¨÷ÅO Ñ≤Å=|_»∞`ÀOk.
WHõ¯_» QÆOQÍ#k X_»∞#¤ J~°"·≥ <åÅ∞QÆ∞ ™êfl# Ѷ∞¨ \ÏìÅ∞<åfl~Ú. Ѩ_=» Ö’
Jxfl ™êfl#Ѷ¨∞\ÏìÅ#∞ ^Œi≈OK«∞HÀ=K«∞Û.
g\˜Ö’ =ÚYº"≥∞ÿ# J~Ú^Œ∞ ™êfl# Ѷ¨∞\ÏìÅ∞ :
1. J㑠Ѷ¨∂\ò : Jã‘#k QÆOQÆÖ’ ã¨OQÆq∞OKÕ KÀ@∞
2. ^Œâ◊ Jâ◊fi"Õ∞^äŒ Ñ¶¨∂\ò : Ѩk Jâ◊fi"Õ∞^äŒ Ü«∂QÍÅ∞ [iy# KÀ@∞
3. =~°∞}Ï Ñ¶¨∂\ò : =~°∞}Ï#k QÆOQÆÖ’ ã¨OQÆq∞OKÕ KÀ@∞
4. ѨOK«QÆOQÍ Ñ¶¨∂\ò : QÆOQÍ, Ü«∞=Ú#, ã¨~°ã¨fiu, ^èŒ~°‡, ^Œ∂`«Ñ¨`åHõ
J<Õ J~Ú^Œ∞ #^Œ∞Å∞ ã¨OQÆq∞OKÕ D KÀ@ aO^Œ∞=∂^èŒ=Ùx PÅÜ«∞O LOk.
5. =∞}˜Hõi‚HÍ Ñ¶¨∂\ò : t=`åO_»= ã¨=∞Ü«∞OÖ’ t=Ùx HÍeH˜ L#fl
‰õΩO_»ÅO, áê~°fiu Hõ~°‚ ѨÙ+¨ÊO H˜O^ŒÑ¨_ç ã¨OQÆ=∞"≥∞ÿ# „Ѩ^Õâ◊O Wk. D
Ѷ¨∂\òÖ’ =ÚHÀ¯\˜ ^Õ=`«Å∞ =zÛ ™êfl#=∂K«i™êÎ~°#flk x[O.
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞
 30
HÍjÖ’ ^Œi≈OK«∞HÀ"åeû# PÅÜ«∂Å∞ KåÖÏ L<åfl~Ú. =ÚO^Œ∞QÍ
HÍj qâ◊fi<å^äŒ∞x PÅÜ«∂xfl ^Œi≈OK«∞‰õΩO^•O.
Ô~O_»∞ ѨHõ¯ÖÏ ~°Hõ~°HÍÅ ^Œ∞HÍ}ÏÅ`À F W~°∞‰õΩ gkèÖ’ D PÅÜ«∞O
LOk.
PÅÜ«∞OÖ’H˜ „Ѩ"ÕtOK«QÍ<Õ =ÚO^Œ∞QÍ ™êH˜Δ QÆ}Ѩu ^Œ~°≈#O
J=Ù`«∞Ok. HÍjH˜ =zÛ#O^Œ∞‰õΩ DÜ«∞<Õ ™êH˜Δ. `«~åfi`« _»∞O_ç QÆ}Ѩu.
PÜ«∞xfl ‰õÄ_® ^Œi≈OK«∞‰õΩ#fl `«~åfi`« „Ѩ^è•# PÅÜ«∞OÖ’H˜ „Ѩ"Õâ◊O.
K«∂_®¤xH˜ KåÖÏ z#fl PÅÜ«∞O. J~Ú^Õ J~Ú^Œ∞ xq∞ëêÅÖ’ „Ѩ^HŒ } Δ̃
ѨÓiÎ KÕã¨∞HÀ=K«∞Û. WHõ¯_»∞#fl PO[<ÕÜ«∞ ã¨xflkèH˜ "≥#∞Hõ XHõ =∞„iK≥@∞ì
LOk. D =$HõΔO „Ѩܫ∂QÆ, HÍj, QÆÜ«∞Å#∞ J#∞ã¨O^è•xã¨∞ÎO@∞O^Œx
K≥|∞`å~°∞. WHõ¯_» K≥@∞ì =∞^躌 ÉèÏQÆO LOk. K«Å∞=~åà◊§`À `åѨ_O» KÕÜ∞« |_ç#
QÆ~°ƒùQÆ$ǨÏOÖ’ XHõ =¸Å#∞#fl ѨšѨ٠„Ѩ^Õâ◊OÖ’ HÍj qâ◊fi<å^äŒ∞_»∞
eOQÆ~°∂ѨOÖ’ ^Œ~°≈#q∞ã¨∞Î<åfl_»∞.
WHõ¯_» *Ïu =∞`« ÉË^è•Å‰õΩ `å=ÙÖË^Œ∞. =∞#O ‰õÄ_® Jaè¿+HõO
KÕÜ«∞=K«∞Û. qâ◊fi<å^äŒ∞_»∞#fl ѨšѨ٠„Ѩ^Õâ◊O JO^Œ~°∂ KÕ¿ã Jaè¿+HÍÅ =Å¡
ZѨC_»∂ h\˜`À xO_ç LO@∞Ok.
HÍjÖ’ `«#∞=Ù KåeOz#"åiH˜ áê~°fif^Õq LѨKå~°O KÕã¨∞ÎO_»QÍ
t=Ù_»∞ `å~°Hõ=∞O„`åxfl LѨ^ÕtOz =ÚH˜Îx W™êÎ_»x K≥|∞`«∞O\Ï~°∞.
HÍjÖ’ ^Œi≈OK«∞HÀ"åeû# PÅÜ«∂Å∞ :
1. J#flѨӈ~‚â◊fii PÅÜ«∞O : t=Ù_çH˜ ^Õq J#fl^•#O KÕã≤#KÀ@∞.
2. qâßÖÏH˜Δ PÅÜ«∞O : D PÅÜ«∞OÖ’ [iˆQ ‰õΩO‰õΩ=∂~°Û# ã¨∞„Ѩã^≤ OúŒ .
3. Éèˇ·~°= PÅÜ«∞O : HÍj #QÆ~åxfl HÍáê_Õ ^≥·=O Éèˇ·~°=Ù_»∞. WHõ¯_Õ
HÍj^•~°O J=Ú‡`«∞O\Ï~°∞.
WOHÍ ^Œ∞~°æQÆ∞_ç, =∞OQÆà◊Q“i PÅÜ«∞O, KÕã¨\˜ì ^Õq PÅÜ«∞O, HÍ=∂H˜Δ
^Õq HÀ"≥Å, =∞Ç≤Ïëêã¨∞~° =∞iúx QÆ∞_ç, ÉÏÉÏ H˜<å~åO QÆ∞_ç, `≥·ÖÏOQ∑ ™êfiq∞
PÅÜ«∞O, <Õáêb QÆ∞_ç, `«∞Åã‘ =∂#㨠=∞Ok~°O, =∞Ǩ=∞$`«∞ºO[Ü«∞
=∞Ok~°O, |$ǨÏã¨Êu PÅÜ«∞O, ˆH^•ˆ~â◊fi~åÅÜ«∞O, |_Õ Ç¨Ï#∞=∂<£r
=∞Ok~°O, ɡ·^Œº<å^ä£ QÆ∞_ç, ™ê~°OQ∑<å^ä£ QÆ∞_ç, WOHÍ J<ÕHõ É∫^Œú ~å=∂Å∞,
*ˇ·#~å=∂Å∞ L<åfl~Ú.
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞
31
HÍj, HÍj K«∞@∞ì„ѨHõ¯Å „áêO`åÅÖ’ ^•^•Ñ¨Ù "≥~Úº PÅÜ«∂Å∞#fl@∞¡
K≥Ñʨ |_»∞`«∞O\Ï~Ú. JO^Œ∞‰õΩ ã¨O|OkèOz# "≥~Úº Hõ^ÅŒä ∞ ‰õÄ_® L<åfl~Ú.
P Hõ^äŒÅÖ’ XHõ Hõ^äŒ.
'™êfig∞! <åH˘Hõ ã¨O^ÕǨÏO?— JOk qâßÖÏH˜Δ J=∞‡"å~°∞.
'Xˆ H XHõ 㨠O ^Õ Ç ¨ Ï =∂? J^Õ q ∞\’ J_» ∞ QÆ ∞ ^Õ g !— J<åfl_» ∞
HÍjqâ◊fi<å^äŒ∞_»∞.
'q∞=∞‡efl `«ÅK«∞‰õΩx, x+¨ì`À ѨÓlOz, QÆOQÆÖ’ =ÚxyÖË¿ãÎ "åà◊√§
KÕã≤# áêáêÅhfl Ѩ\ÏѨOK«Å=Ù`åÜ«∞x âß„ã¨ÎO K≥|∞`ÀOk.—
'J=Ù#∞ ^Õg! JO^Œ∞Ö’ ã¨O^ÕǨÏ"Õ∞=ÚOk?—
'`«Ñ¨C KÕã≤# "å_»∞ ^ŒO_»# J#∞ÉèíqOK«_»O, =∞Oz KÕã≤#"å_»∞
ѨÙ}ºQÆux á⁄O^Œ∞`å_»x g∞~°∞ KÕã≤# U~åÊ>Ë. KÕã≤# `«Ñ¨CH˜ „áêÜ«∞tÛ`«ÎO
ÖË^ŒO@∂ KÕã≤# `«Ñ¨C Ѷ¨e`åxfl J#∞ÉèíqOK«Hõ `«Ñ¨Ê^Œ#fl xÜ«∞=∂xfl
U~°ÊiKå~°∞. WkÖÏ LO>Ë, Jxfl ~°HÍÖˇ·# áêáêÅ#∞ KÕã≤# "å_≥·#ѨÊ\˜H©,
QÆOQÆÖ’ ™êfl#O KÕ¿ãÎ Jxfl áêáêÅ∞ `˘ÅyáÈ`åÜ«∞#flk ZÖÏ ã¨=∞O[ã¨O?—
Jx „ѨtflOzOk qâßÖÏH˜Δ.
zkfiÖÏã¨OQÍ #qfi# t=Ù_»∞ 'XHõ ã¨OÉè=í O ^•fi~å h‰õΩ `≥eÜ«∞KÕ™êÎ#∞—
Jx K≥áêÊ_»∞.
Jk QÆOQÍ#k f~°O. =∞~°}˜Oz# `«# Éèí~°Î `«Åx X_çÖ’ ÃÑ@∞ì‰õΩx
U_»=™êyOk XHõ =$^Œ∞ú~åÅ∞. P ǨÏ$^ŒÜ«∞ q^•~°Hõ ^Œ$âߺxfl QÆOQÍ#kÖ’
™êfl#O KÕã≤ X_»∞¤‰õΩ =zÛ# "å~°O`å K«∂ã¨∞Î<åfl~°∞.
'F =Ú^Œ∞ã¨b! â◊"åxfl WHõ¯_» ÃÑ@∞ì‰õΩx ~Àk™êÎ"≥O^Œ∞‰õΩ? ^ŒÇ¨Ï#O
KÕÜ«∞=K«∞Û Hõ^•!— J<åfl_»∞ QÆ∞OѨÙÖ’x XHõ =ºH˜Î.
P =$^Œ∞~ú åÅ∞ =∞iO`« ^Œ∞óMÏ"ÕâO◊ Ö’ 'JÜ«∂º! <å Éè~í ΰ K«xáÈÜÕ∞=ÚO^Œ∞
XHõ HÀiHõ#∞ HÀ~å_»∞. WO`«=~°‰õΩ rq`«OÖ’ XHõ¯ áêѨO Ãã·`«O KÕÜ«∞x
=ºH˜Î `«#‰õΩ ^ŒÇ¨Ï# ã¨O™ê¯~åÅ∞ KÕÜ«∂Å#flk PÜ«∞#HÀiHõ. =∂‰õΩ ã¨O`å#
ÉèÏQƺO ‰õÄ_® ÖË^Œ∞. JÜ«∂º! Hõ~°∞} K«∂ѨO_ç. g∞Ö’ Z=Ô~·<å áêѨO
KÕÜ«∞x"å_»∞ <å Éèí~°Î‰õΩ JO`«º„H˜Ü«∞Å∞ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ =ÚO^Œ∞‰õΩ ~°O_ç— Jx
"Õ_»∞HÀ=_»O PÅ㨺O QÆ∞OѨ٠JO`å "≥o§áÈ~ÚOk.
'D „ѨÑO¨ K«OÖ’ XHõ¯ áêѨO ‰õÄ_® KÕÜ∞« ‰õΩO_® LO_»@=∂?— JO@∂
JHõ¯_çflOz ^Œ∂~°OQÍ "≥à◊§<å~°OaèOKå~°∞.
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞
 32
=∞^蕺ǨÏfl"≥∞ÿOk. ™êÜ«∞O ã¨O^茺 "Õà◊‰õÄ_® ^ŒQÆæ~° Ѩ_»∞`ÀOk. P =$^Œú
=∞Ç≤Ïà◊‰õΩ ™êÜ«∞O KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ Z=~°∂ =ÚO^Œ∞‰õΩ ~åÖË^Œ∞. P `«~åfi`«
HÍ¿ãѨ\˜H˜ JHõ¯_»‰õΩ XHõ Ü«Ú=‰õΩ_»∞ =KåÛ_»∞.
J`«_»∞ =$^Œú =∞Ç≤Ïà◊`À 'J"åfi! g∞ PÜ«∞#‰õΩ <Õ#∞ JO`«º„H˜Ü«∞Å∞
KÕ™êÎ#∞.— Jx K≥Ñ≤Ê QÆOQÍ#kÖ’ ™êfl#=∂K«iOz 'J"åfi! <å‰õΩ `≥eã≤#O`«
=~°‰Ωõ <Õ<qÕ ∞ áêѨO KÕÜ∞« ÖË^∞Œ . XHõ"àÕ ◊ <å‰õΩ `≥eÜ«∞‰õΩO_® U"≥∞<ÿ å áêáêÅ∞
KÕã≤ LO>Ë, P HÍj qâ◊fi<å^äŒ∞_çx „áêi÷Oz, QÆOQÆÖ’ ™êfl#O KÕ™ê#∞ HÍ|\˜ì,
Jxfl áêáêÅ #∞O_ç q=ÚH˜Î_çx JÜ«∂º##∞‰õΩO\Ï#∞— J#fl P Ü«Ú=‰õΩ_»∞
=$^Œ∞ú~åe Éèí~°Î‰õΩ JO`«º„H˜Ü«∞Å∞ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ LѨ„Hõq∞OKå_»∞. "≥O@<Õ P
=$^Œ∞~ú åÅ∞, P"≥∞ Éè~í ΰ HÍjqâ◊fi<å^ä∞Œ _»∞, qâßÅH˜ÅΔ ∞QÍ „Ѩ`º« Hõ"Δ ∞≥ ÿ P Ü«Ú=‰õΩ_çx
Pj~°fikOKå~°∞.
JѨC_»∞ qâ◊fi<å^äŒ∞_»∞ qâßÖÏH˜Δ`À 'J~°÷"≥∞ÿO^• ^Õq, HÍjH˜ =zÛ
QÆOQÍ#kÖ’ ™êfl#O KÕ¿ãÎ ã¨~°fiáêáêÅ∞ áÈ`åÜ«∞#fl #=∞‡HõO U~°Ê_ç`Õ KåÅ∞.
J~Ú`Õ JÖÏO\˜ #=∞‡HõO ѨÓ~°fi[#‡Ö’ ѨÙ}ºO KÕã≤#"åiH˜ HõÅ∞QÆ∞`ÀOk.—
JO@∂ HÍjÖ’ QÆOQÍ™êfl# =∞Ç≤Ï=∞#∞ q=iOKå_»∞.
HÍj #∞O_ç QÆOQÍ [ÖÏxfl fã¨∞‰õΩx ~å"Õ∞â◊fi~°O "≥o¡, JHõ¯_»
~å"Õ∞â◊fi~°∞xH˜ P [ÅO`À Jaè¿+HõO KÕã≤ JHõ¯_ç ã¨=Ú„^Œ f~°OÖ’x Wã¨∞Hõ#∞
fã¨∞H˘x "≥o¡ HÍjÖ’x QÆOQÍ#kÖ’ HõeÑ≤`Õ ã¨OѨÓ~°‚Ü«∂„`å Ѷ¨ÅO
Åaèã¨∞ÎO^ŒO\Ï~°∞.
„Ѩu"å~°∂ rq`«OÖ’ XHõ¯™êi J~Ú<å K«∂_®Åx Ѩi`«Ñ≤OKÕ
ѨÙ}ºˆHΔ„`«O HÍt. f~°÷Ü«∂„`«Ö’¡ ÔHÖÏ¡ =ÚYº"≥∞ÿ# f~°÷Ü«∂„`« HÍjÜ«∂„`«.
HÍjx ^Œi≈¿ãÎ WOˆH f~°÷Ü«∂„`«Å∞ KÕÜ«∞#=ã¨~°O ÖË^Œ<Õ ÉèÏ=# LOk.
J<åk #∞O_ç P^èŒ∞xHõ HÍÅO =~°‰õΩ `«~°`«~åÅ∞QÍ, Ü«ÚQÆÜ«ÚQÍÅ∞QÍ
ã¨∞„Ѩã≤^Œú ѨÙ}ºˆHΔ„`«OQÍ qÅã≤Å∞¡`«∞#fl HÍj#QÆ~° ^Œ~°≈#O XHõ =∞ǨÏ^•ƒùQƺO.
8. „`«ºO|ˆHâ◊fi~° *’ºui¡OQÆO
„`«ºO|‰õΩ_»O>Ë =¸_»∞ Hõ#∞flÅ"å_»∞, t=Ù_»∞. *’ºui¡OQÍÅÖ’ XHõ>ˇÿ#
„`«ºO|ˆHâ◊fi~°O „|Ǩχ, q+¨μ‚, =∞¿ÇÏâ◊fi~°∞Å<Õ „u=¸~°∞ÎʼnõΩ ‰õÄ_® x"åã¨O
HÍ=_»O qâı+¨O. t=[\ÏE@O #∞Oz WHõ¯_ç „|ǨχyiH˜ KÕi „Ѩ=Ç≤ÏOz#
QÀ^•=i „`« º O|ˆ H â◊ fi ~° =∞Ok~° O Ö’ D =ÚQÆ ∞ æ ~ ° ∞ =¸~° ∞ Î Å #∞
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞
33
¿ãqOK«∞‰õΩO\’Ok. WHõ¯_ç t=ÙxÃÑ· x~°O`«~° QÀ^•=i ã¨#flx^è•~°
Jaè¿+H˜ã¨∞Î#fl ^Œ$â◊ºO TÇ≤ÏOK«∞‰õΩO>Ë<Õ ÉèíH˜Î`À Ѩ~°=tOz áÈ`«∞O\ÏO.
„`«ºO|ˆHâ◊fi~°O ѨÙ~å} „Ѩã≤kú Hõey# ã¨÷ÅO. ã¨∞=∂~°∞ J~Ú^Œ∞=O^ŒÅ
ã¨O=`«û~åʼnõΩ Ñ¨Ó~°fiO „`«ºO|ˆHâ◊fi~° „QÍ=∞ x~å‡}O [iyOk. <åã≤H±
ÃãO„@Öò |ãπ¿ãì+¨<£‰õΩ W~°"≥· `˘q∞‡k H˜Ö’g∞@~°¡ ^Œ∂~°OÖ’ „`«ºO|ˆHâ◊fi~°OÖ’
„|Ǩχyi Ѩ~°fi`«O LOk. Wk ã¨Ç¨º„k Ѩ~°fi`«„âı}˜Ö’ XHõ ÉèÏQÆO.
„`«ºO|ˆHâ◊fi~üÖ’x „|Ǩχyi Ѩ~°fi`«OÖ’<Õ QÀ^•=i #k ѨÙ\˜ìOk.
QÀ^•=i #k ѨÙ@∞ìHõ q+¨Ü«∞"≥∞ÿ ѨÙ~å}QÍ^äŒ D q^èŒOQÍ LOk.
ѨÓ~°fiO „Ѩܫ∂QƈHΔ„`«OÖ’ „|Ǩχܫ∞[˝O KÕÜ«∞`«Åz Ü«∞[˝‰õΩO_®xH˜
Éèí∂q∞ `«=ÙfiK«∞O_»QÍ ~°`«fl Yz`«"≥∞ÿ# ã¨fi~°‚¿Ñ\˜Hõ ÅaèOzOk. JO^Œ∞Ö’
Ju ÖÏ=}º"≥∞ÿ# ã¨∞O^Œ~° Hõ#º LOk.
P Hõ#º‰õΩ q"åǨÏ"≥∞ÖÏ KÕÜ«∂Åx „|Ǩχ qKåiã¨∞ÎO_»QÍ PHÍâ◊"å}˜
WÖÏ Ñ¨eH˜Ok. 'Éèí∂q∞ K«∞@∂ì =¸_»∞™ê~°∞¡ „Ѩ^ŒH˜Δ} KÕã≤# "åxH˜ D
Hõ#ºx=Ùfi!— Jx K≥Ñ≤ÊOk.
D q+¨Ü∞« O `≥eã≤ WO„^•k ^Õ=`«Å∞ áÈ\©Ñ_¨ ç Éè∂í q∞K«∞@∂ì „Ñ¨^HŒ }Δ˜ Å∞
KÕÜ«∞™êQÍ~°∞. JHõ¯_Õ L#fl Q“`«=∞ |∞∞+≤ „Ѩã¨qOKÕ QÀ=Ù K«∞@∂ì =¸_»∞
„Ѩ^ŒH˜Δ}Å∞ KÕã≤ =¸_»∞™ê~°∞¡ Éèí∂„Ѩ^ŒH˜Δ} KÕã≤# Ѷ¨e`«O á⁄Ok „|Ǩχ =^ŒÌ‰õΩ
=KåÛ_»∞.
„|Ǩχ P ã¨∞O^Œ~° Hõ#º‰õΩ JǨÏź Jx <å=∞Hõ~} ° O KÕã,≤ Q“`«=∞|∞∞+≤H˜
WzÛ q"åǨ Ï O KÕ ™ ê_» ∞ . q"åǨ  #O`« ~ ° O JǨ Ï ÖϺQ“`« = ÚÅ#∞
„`«ºO|ˆHâ◊fi~°OÖ’QÆÅ „|Ǩχyi Ѩ~fi° `«OÃÑ· x=ã≤OK«=Åã≤OkQÍ P*Ï˝ÑO≤ Kå_»∞.
Q“`«=∞ |∞∞+≤ ÉèÏ~°º`À ã¨Ç¨ WHõ¯_» P„â◊=∂xfl xi‡Oz x=tOK«™êQÍ_»∞.
XHõ<å_»∞ Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞_»∞ UHÍO`«OÖ’ QÆOQÆ`À =ÚK«Û\˜ã¨∞Î<åfl_»∞. Jk
áê~°fiu HõO@ Ѩ_çOk. P"≥∞ ÉÏ^èŒÑ¨_çOk.
ã¨=u áÈ~°∞`À qKåiã¨∞Î#fl `«e¡ ^Œ∞óMÏxfl ‰õΩ=∂~°∞_≥·# QÆ}Ѩu
`≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. `«ex¡ F^•iÛ P"≥∞ ^Œ∞óMÏxfl f~°∞™êÎ#<åfl_»∞. Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~°∞x
#∞O_ç QÆOQÆ#∞ "Õ~°∞ KÕ™êÎ#<åfl_»∞.
JѨ C _» ∞ QÆ } Ѩ u =~° ∞ }∞x Ñ≤ e z #∞=Ùfi <Õ # ∞ K≥ ¿ ÑÊ=~° ‰ õ Ω
=i¬OK«=^ŒÌ<åfl_»∞. =~å¬Å∞ ‰õΩ~°=ÖË^Œ∞. |∞∞+¨μÅ∞, =Ú#∞Å∞ PǨ~°O ÖËHõ
Q“`«=∞=∞Ǩ=Úx P„â◊=∞O KÕ~å~°∞.
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞
 34
P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ QÆ}Ѩu ‰õÄ_® XHõ =Úã¨e =Úx ~°∂ѨOÖ’ Q“`«=∞
=Úx P„â◊=∞OÖ’ KÕ~å_»∞. Q“`«=∞ =Úx `«# `«Ñ¨â◊≈H˜Î`À ^è•<åºxfl ã¨$+≤ìOz
P„â◊~ÚOz# "åi#O^Œih áÈ+≤OK«™êQÍ_»∞.
WÖÏ H˘O`«HÍÅO QÆ_zç Ok. QÆ}Ѩu =~°∞}^Õ=Ù_çx Ñ≤ez =i¬OK«=∞x
J_çQÍ_»∞. =~å¬Å∞ ‰õΩiâß~Ú. Ѩiã≤÷u ‰õΩ^Œ∞@Ѩ_»QÍ<Õ |∞∞+¨μÅ∞, =Ú#∞Å∞
Q“`«=Úx ^ŒQÆæ~° ÃãÅ=Ù fã¨∞‰õΩx `«=∞ `«=∞ P„â◊=∂ʼnõΩ áÈ"åÅ#∞‰õΩ<åfl~°∞.
HÍh Q“`«=Ú_»∞ JO^Œ∞‰õΩ JOwHõiOK«ÖË^Œ∞. ZO`«‰õÄ Q“`«=Ú_»∞ "åà◊§#∞
=^ŒÅHõáÈÜÕ∞ã¨iH˜, "åà◊√¡ =$^Œú=Úx ~°∂ѨOÖ’ L#fl QÆ}ѨuH˜ `«=∞ QÀ_»∞
qxÑ≤OK«∞‰õΩ<åfl~°∞.
QÆ}Ѩu "åix ã¨=∂^è•#Ѩ~°z, 'g∞~°∞ WHõ¯_»#∞O_ç "≥àı§^•i <Õ#∞
K«∂™êÎ#∞— Jx J<åfl_»∞. QÆ}Ѩu [Ü«∂ – 㨯O^èŒ∞Å#∞ Ñ≤ez P=Ù^Œ∂_»Å
~°∂ѨOÖ’ "≥o§ Q“`«=Úx á⁄ÖÏÅ#∞ áê_»∞ KÕÜ«∞=Åã≤OkQÍ P*Ï˝Ñ≤OKå_»∞.
"å~°∞ P=Ù^Œ∂_»Å ~°∂ѨOÖ’ Q“`«=Úx ѨO@á⁄ÖÏÅ∞ <åâ◊#O
KÕã¨∞ÎO_»QÍ Q“`«=Ú_»k K«∂ã≤ ^Œ~°ƒùѨÙÅ¡`À P=Ù#∞ JkeOKå_»∞. P P=Ù
=∞~°}O˜ zOk. |∞∞+¨μÅO^Œ~∂° Q“`«=Úx QÀǨÏO`«‰Ωõ _çQÍ xOkOz P„â◊=∞O
=^Œe"≥o§áÈÜ«∂~°∞.
P q^èŒOQÍ Q“`«=Ú_çH˜ QÀǨÏ`åºáê`«HõO K«∞@∞ì‰õΩOk. ^Œ∞ód`«∞_≥·#
Q“`«=∞=Úx =$^Œ=ú Úx ~°∂ѨOÖ’ L#fl QÆ}Ѩux KÕi QÀǨÏ`åº^À+¨O áÈÜÕ∞
LáêÜ«∞O K≥ѨÊ=Åã≤OkQÍ „áêi÷OKå_»∞.
QÆ}Ѩu t=Ùx [\ÏE@OÖ’ L#fl QÆOQÆÖ’ ™êfl#O KÕ¿ãÎ QÀǨÏ`åºáêѨO
áÈ`«∞O^Œx K≥Ñ≤Ê QÆOQÆHÀã¨O, t=Ùx QÆ∞iOz `«Ñ¨ã¨∞û KÕÜ«∞=∞<åfl_»∞.
Q“`«=Ú_»∞ Hõ~îÀ~° `«Ñ¨ã¨∞û KÕÜ«∞™êQÍ_»∞. QÆOQÆH© q+¨Ü«∞O `≥eã≤Ok.
P"≥∞ Q“`«=Ú_ç `«áÈÉèíOQÆO KÕÜ«∂Åx [\˜Å J<Õ Ñ¨iKå~°‰õΩ~åex Ñ≤ez
h=Ù JǨÏź ~°∂ѨOÖ’ "≥o§ Q“`«=Úx `«Ñ¨ã¨∞û ÉèíOQÆѨ~°KåÅx K≥Ñ≤ÊOk.
HÍh P"≥∞ „Ѩܫ∞uflOz ÉèíOQÆѨ_çOk.
Q“`«=Ú_»∞ HÀÑ≤Oz h=Ù ZO_çáÈ~Ú# #kq Hõ=∞‡x â◊ÑO≤ Kå_»∞. [\˜Å
`«# ã¨fiã¨fi~°∂ѨOÖ’ Q“`«=Úx âßѨq"≥∂K«#O "Õ_»∞‰õΩOk. 'â◊OHõ~°∞_»∞
„Ѩã¨#∞fl_≥· QÆOQÆ#∞ <åH˜zÛ#ѨC_»∞ QÆOQÆ x#∞fl HõÅ∞ã¨∞ÎO^Œh, h‰õΩ âßѨO
f~°∞`«∞O^Œh— Q“`«=Ú_»∞ K≥áêÊ_»∞.
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞
35
P `«~åfi`« [\˜Å JǨÏÖϺ #kQÍ =∂i „|Ǩχyi Ѩ~°fi`«OÃÑ·
„ѨHõ\˜`«=∞~ÚOk. „`«ºO|ˆHâ◊fi~°O ѨÓ~°fikâ◊Ö’ QÀ^•=i`À HõÅã≤ Ѩq„`«`«
á⁄OkOk. D ã¨÷ÅO QÀ^•=i- JǨÏÖϺ ã¨OQÆ=∞OQÍ „Ѩã≤kú K≥OkOk.
Q“`«=∞ =Úx Hõ~îÀ~° `«Ñ¨ã¨∞û‰õΩ "≥∞zÛ Ñ¨~°"Õ∞â◊fi~°∞_»∞ „Ѩ`«ºHõΔ=∞Ü«∂º_»∞.
Q“`«=Ú_»∞ QÆOQÆ#∞ HÀ~å_»∞. t=Ù_»∞ `«# [\ÏE\ÏÅ#∞ Ѩ~°fi`«O g∞^Œ
H˘@ìQÍ QÆOQÆ „|Ǩχyi Ѩ~°fi`«OÃÑ· J=`«iOzOk.
P ~ÀA ™È=∞"å~°O, =∂Ѷ¨∞â◊√^Œú ^Œâ◊q∞. ã¨iQÍ =∞^蕺ǨÏflO Ѩ<≥flO_»∞
QÆO@Å∞ JѨÊ\˜H˜ Hõ$`«ÜÚ« QÆOÖ’ ~Ô O_»∞ ÅHõÅΔ ã¨O=`«û~åÅ∞ QÆ_zç áÈÜ«∂~Ú.
q+¨μ‚=Ù ‰õÄ~å‡=`å~°OÖ’ L<åfl_»∞. QÆ∞~°∞=Ù ã≤OǨÏ~åtÖ’ L<åfl_»∞. JѨC_»∞
QÀ^•=i [x‡OzOk.
WѨÊ\˜H© „|Ǩχyi Ѩ~°fi`«O g∞^Œ t=áê^•Å∞ – [\ÏE\ÏÅ QÆ∞~°∞ÎÅ∞
K«∂_»=K«∞Û. WHõ¯_» â◊OHõ~°∞_ç =∞Ok~°O ‰õÄ_® LOk. Q“`«=Ú_»∞ QÀ^•=ix
„áêi÷Oz ѨÓ[ KÕ™ê_»∞. D ™ê÷#O QÆOQÍ ^•fi~°OQÍ „Ѩã≤kú á⁄OkOk.
Q“`«=Úx `«Ñ¨ã¨∞û =Å# ÅaèOzOk Hõ#∞Hõ QÀ^•=ix Q“`«g∞#k Jx
‰õÄ_® JO\Ï~°∞.
JѨC_»∞ HÀÖÏã¨∞~°∞_»<Õ ~åHõΔã¨∞_»∞ „|Ǩχyi Ѩ~°fi`«OÃÑ· QÆOQÍ^•fi~°O
=^ŒÌ [ńѨ"åǨxfl K«∂ã≤ QÆOQÆ#∞ `åQÍÅx „Ѩܫ∞uflOKå_»∞. Q“`«=Ú_»∞
Jk K«∂ã≤ áê~°fif^Õqx „áêi÷OKå_»∞. áê~°fiu „Ѩ`º« Hõ"Δ ∞≥ ÿ HÀÖÏã¨∞~° ã¨OǨ~°O
KÕã≤Ok.
HÀÖÏã¨∞~°∞_»∞ áê~°fiu Éèí‰õΩÎ_»∞. z=~° HõΔ}ÏÖ’¡ áê~°fif^Õqx 'J=∂‡! h
KÕ`«∞Å g∞^Œ∞QÍ <Õ#∞ Kå=_»O <å ѨÙ}ºO. HÍh <å ¿Ñ~°∞`À hg H˘O_»ÃÑ·
LO_ç áÈ"åÅx— Ji÷OKå_»∞. P `«e¡ HÀÖÏã¨∞~°∞_ç HÀiHõ "Õ∞~°‰Ωõ HÀÖÏOaHõQÍ
H˘O_»ÃÑ· xezáÈ~ÚOk.
P q^èOŒ QÍ t=Ù_»∞ – Q“i – QÆOQÆ „|Ǩχyi Ѩ~fi° `«OÃÑ· J=`«iOKå~°∞.
P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ QÀ^•=i <≥·~°∞u kâ◊QÍ „Ѩ=Ç≤ÏOK«™êyOk. Q“`«=Ú_»∞ Jk
QÆ=∞xOz `«# =∞O„`« â◊H˜Î`À ^Œ~°ƒùÅ™êÜ«∞O`À QÀ^•=ix xeáê_»∞.
‰õΩâ◊Å#QÍ ^Œ~°ƒùÅ∞. ‰õΩâ◊Å ã¨Ç¨Ü«∞O`À D QÀ^•=ix xÅѨ_»O =¸ÅOQÍ
nxH˜ ‰õΩâß=~°Î=∞x ¿Ñ~°∞ =zÛOk.
Q“`« = Ú_» ∞ |∞∞+¨ μ Å, =Ú#∞Š㨠= ∞Hõ Δ O Ö’ D ‰õ Ω âß=~° Î O Ö’
™êfl#=∂K«iOKå_»∞. Q“`«=Úx QÀǨÏ`åºáê`«HõO #tOzOk. JHõ¯_ç#∞O_ç
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞
 36
QÀ^•=i =∞Ǩ#kÜ≥ÿ∞ ã¨∞=∂~°∞ "≥~Úº"≥∞ÿà◊√¡ „Ѩ=Ç≤ÏOz LѨ#^Œ∞Å#∞ `«#Ö’
HõÅ∞ѨىõΩx, PO„^茄Ѩ^ÕâòÖ’x ~å[=∞¿ÇÏO„^Œ=~°O =^ŒÌ ™êQÆ~°OÖ’ Hõeã≤Ok.
QÆOQÆ – QÀ^•=i [#‡™ê÷#"≥∞ÿ# D „|Ǩχyi ™êHΔÍ`«∂Î t=ã¨fi~°∂ѨO.
D Ѩ~°fi`«O Z`«∞Î ã¨=Ú„^Œ=∞@ìO #∞O_ç 4248 J_»∞QÆ∞Å∞.
D „|Ǩχyi Ѩ~fi° `«O ã¨QÉÆ Ïè QÆOÖ’ QÆOQÍ^•fi~°O LOk. WHõ¯_» QÀ^•=i
QÀ=ÚYOÖ’ #∞O_ç ã¨#flx ^è•~°QÍ x~°O`«~°O „Ѩ=Ç≤Ïã¨∞ÎOk.
WHõ¯_» Q“`«=Ú_çKÕ „Ѩu+ì̈ KÕÜ«∞|_ç# 108 t=eOQÍÅ∞<åfl~Ú. WHõ¯_»
Q“`«=∞ QÆ∞ǨÏÅ∞, =~åǨωõΩO_»O, Ѩ^ŒH˘O_»= â◊`åaÌÖ’ „Ѩã≤kú á⁄Ok#
QÀ~°Mò <å^ä£ `«áÈã¨÷ÅO QÆ∞ǨÏÅ∞ L<åfl~Ú.
„`«ºO|ˆHâ◊fi~° =∞Ok~°O ã¨g∞ѨOÖ’ ‰õΩâß=~°Î ‰õΩO_»O LOk. nx á⁄_»=Ù,
"≥_»Å∞Ê 94 –85 J_»∞QÆ∞Å∞. D ‰õΩO_»O K«∞@∂ì ~åu Hõ@ì_»O LOk. ѨHõ¯<Õ
QÀ^•=i =∂`« QÆ∞_ç LOk. Éèí‰õΩÎÅ∞ =ÚO^Œ∞QÍ D ‰õΩâß=~°Î ‰õΩO_»O
™êfl#=∂_ç QÀ^•=i =∂`« ^Œ~°≈#O KÕã¨∞‰õΩO\Ï~°∞.
D „`«ºO|ˆHâ◊fi~° =∞Ok~°O KåÖÏ áê`«HÍÅO <å\˜k. ѨÙ~å}ÏÅ HÍÅO
#∞O_ç "åã≤ÔHH˜¯Ok. „|Ǩχ, q+¨μ‚, =∞¿ÇÏâ◊fi~°∞Å =¸_»∞ =ÚMÏÅ∞ Hõey#
*’ºui¡OQÆO D „`«ºO|ˆHâ◊fi~°∞_»∞.
=∞Ok~°O tY~åÅÃÑ· J~Ú^Œ∞ |OQÍ~°∞ HõÅâßÅ∞<åfl~Ú. =∞Ok~°O
^èŒfi[O ѨOK«^è•=∞ xi‡`«O.
D =∞Ok~°O KåÖÏ HõàÏ`«‡HõOQÍ xi‡OK«|_ç, tÅÊ HõàÏ "≥·Éèí"åxfl
Kå\˜ K≥¿ÑÊkQÍ LO@∞Ok.
QÆ~°ƒùQÆ∞_ç Ju ã¨fiK«ÛùOQÍ, ã¨∞O^Œ~°OQÍ LO@∞Ok. "Õ^Œ ѨO_ç`«∞Å "Õ^Œ
Ѷ∞¨ ’+¨ g#∞Å qO^Œ∞ Hõeyã¨∞OÎ k. ֒ѨŠt=eOQÆO LO_»^∞Œ . „áê} Ѷ∞¨ @ìOÖ’
t=eOQÆO LO_»=Åã≤# QÆ∞O@Ö’ =¸_»∞ HÀ}ÏÖ’¡ JOQÆ∞+¨ì „Ѩ=∂}OÖ’
z#fl t=eOQÍÅ∞ L<åfl~Ú.
g\˜x „|Ǩχ, q+¨μ‚, =∞¿ÇÏâ◊fi~°∞ʼnõΩ „ѨfHõÅO\Ï~°∞. WHõ¯_» t=ÙxÃÑ·
x~°O`«~°O QÀ^•=i #k Ü≥ÚHõ¯ ã¨#flx ^è•~° Jaè¿+HõO KÕã¨∂Î LO@∞Ok.
t=Ù_ç ѨOK«=ÚY ã¨fi~°„‚ Ѩu=∞ „Ѩf ™È=∞"å~°O, HÍsÎHõ áœ~°q‚ ∞, t=~å„u
"≥Ú^ŒÖˇ·# ~ÀAÅÖ’ ‰õΩâß=~°Î ‰õΩO_»OÖ’ ™êfl#O KÕ~ÚOK«|_ç, Tˆ~yOѨÙ`À
=∞Ok~åxH˜ fã¨∞‰õΩx =zÛ t=eOQÆO ™ê÷#OÖ’ LOK«∞`å~°∞.
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞
37
„Ѩu ã¨O=`«û~°O HÍsÎHõ áœ~°‚q∞ ~ÀA# qOK«∞~°¯~ü J<Õ Éèí‰õΩÎxKÕ
|Ǩ˙HõiOK«|_ç# ~°^OŒä =∞^躌 Ö’ N „`«ºO|ˆHâ◊fi~° ѨOK«=ÚY ã¨fi~°‚ „Ѩu=∞x
LOz ~°`«flYz`« =∞‰õΩ@O`À ã¨Ç¨ Tˆ~yOѨ٠L`«û=O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
ÅHõΔ‡}∞_»∞ â◊¥~°Ê}Y =Ú‰õΩ¯#∞ HÀã≤# ã¨÷ÅO HÍ|\˜ì D ã¨÷ÖÏxH˜ <åã≤H±
Jx ¿Ñ~°∞ =zÛOk. N~å=Ú_»∞, ã‘`å^Õq, ÅHõΔ‡}∞_»∞ x=ã≤Oz# ѨOK«=\˜
P„â◊=∞O ‰õÄ_® D <åã≤H±Ö’<Õ LOk.
WHõ¯_» *’ºui¡OQÍxfl ^Œi≈OK«∞‰õΩO>Ë áêáêÅhfl Ѩ\ÏѨOK«Öˇ·, ѨÙ}ºO
Åaèã¨∞ÎO^Œx ѨÙ~å}ÏÅ∞ K≥|∞`«∞<åfl~Ú.
D ^Õ"åÅÜ«∞OÖ’ „ѨâßO`«OQÍ ‰õÄ~°∞Ûx ^蕺#O KÕã¨∞‰õΩO>Ë ZO`À
=∞#âß≈Ou HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
„`«ºO|ˆHâ◊fi~° ^Œ~°≈#O XHõ =∞Ǩ^•ƒùQƺO. ÉèíH˜Î`À WHõ¯_çH˜ =KÕÛ
Ü«∂„f‰õΩÅO^Œ~°∂ D Ü«∂„`«=Å¡ `«=∞ JcèëêìÅhfl f~°∞`åÜ«∞x #=Ú‡`å~°∞.
9. "≥·^Œº<å^äÕâ◊fi~° *’ºui¡OQÆO
"≥^· ºŒ <å^äâÕ fi◊ ~° *’ºui¡OQÍxfl ^Œi≈Oz, ã¨Êi≈Oz#O`«<Õ n~°H… ÍÅ "åº^è∞Œ Å∞
#Ü«∞=∞=Ù`åÜ«∞x Éèí‰õΩÎÅ qâßfiã¨O.
Éèí‰õΩΊѨ@¡ "≥·^Œ∞ºxQÍ =º=ǨÏiOz "åi "åº^èŒ∞Å#∞ ~°∂ѨÙ=∂¿Ñ â◊H˜Î
D *’ºui¡OQÍxH˜ LO_»_»O =Å¡ "≥·^Œº<å^äÕâ◊fi~°∞_»∞ J<Õ ™ê~°÷Hõ <å=∞^èÕÜ«∞O
U~°Ê_çOk.
Ѩs¡ "≥·^Œº<å^ä£ KÕ~°∞HÀ=_®xH˜, |ã¨∞û Ô~·Å∞ =∂~åæÅ∞ L<åfl~Ú.
ã≤H˜O„^•ÉÏ^£ #∞O_ç =∞<å‡_£ "≥àı§ Ô~·Å∞, Ѩs¡ "≥·^Œº<å^ä£ g∞^Œ∞QÍ "≥à◊√ÎOk.
„áêp# HÍÅOÖ’ D ѨÙ}ºˆHΔ„`«O "≥·[Ü«∞Ou, [Ü«∞Ou, HÍO`åѨÙi
J<Õ ¿Ñ~°`¡ À qq^èŒ HÍÖÏÖ’¡ D Hˆ „Δ `«O „Ѩãk≤ ú K≥OkOk. D Hˆ „Δ `«O JѨÓ~°fiHÍj
J<Õ a~°∞^Œ∞`À ‰õÄ_® „Ѩãk≤ ú K≥OkOk. D Hˆ „Δ `«O JѨÓ~°fiHÍj J<Õ a~°∞^Œ∞`À
‰õÄ_» „Ѩã≤kú K≥OkOk.
WHõ¯_» *’ºui¡OQÆO ZÖÏ "≥eã≤Ok J<Õ q+¨Ü«∞O QÆ∞iOz XHõ Hõ^äŒ
LOk. ÅOHÍѨÙ~° ~å*ˇ·# ~å=}Ïã¨∞~°∞_»∞, XHõ™êi t"å#∞„QÆǨÏO H˘~°‰õΩ,
Ѷ¨∞’~°`«Ñ¨ã¨∞û KÕâß_»@. ZO`« `«Ñ¨ã¨∞û KÕã≤<å t"å#∞„QÆǨÏO HõÅ∞QÆHõáÈ=_»O
=Å¡ `«# Ѩk `«ÅÅ#∞ t=Ù_çH˜ JiÊOK«_®xH˜ x~°‚~ÚOK«∞‰õΩO\Ï_»∞.
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞
 38
XHõ `«Å `«~åfi`« WOH˘Hõ `«Å#∞ #iH˜ t"å~°Ê}O KÕ™êÎ_»∞. J~Ú<å
t=Ù_»∞ J#∞„QÆÇ≤ÏOK«Hõ áÈ=_»O`À Ѩ^Œ= `«Å#∞ ‰õÄ_» YO_çOz t"å~°Ê}O
KÕÜ«∞\ÏxH˜ ã¨Oã≤^Œ∞ú_»=Ù`å_»∞.
JѨÙ_»∞ t=Ù_»∞ ~å=}Ïã¨∞~°∞_çH˜ „Ѩ`«ºHõΔ"≥∞ÿ =~°O HÀ~°∞HÀ=∞O\Ï_»∞.
~å=}Ïã¨∞~°∞_»∞ Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞xH˜ #=∞㨯iOz ''t"å! D Éèí‰õΩÎ_»∞ ÖOHõÖ’,
h=Ù ÔH·ÖÏã¨OÖ’ LO_»_»O ã¨=∞O[ã¨O HÍ^Œ∞. h=Ù ‰õÄ_» ÔH·ÖÏã¨O =^Œe
ÅOHõÖ’ LO_»——=∞x HÀ~°`å_»∞.
JO^Œ∞‰õΩ t=Ù_»∞ ~å=}Ïã¨~°∞_çx "åiOz, ''Jk HÍx Ѩx. <å |^Œ∞Å∞
<å eOQÍxfl h "≥O@ fã¨∞H˘x "≥à◊√§—— Jx t=Ù_»∞ ~å=}Ïã¨∞~°∞_çH˜ Ç≤Ï`«=Ù
ѨÅ∞‰õΩ`å_»∞. JO^Œ∞‰õΩ ~å=}Ïã¨∞~°∞_»∞ JOwHõiOK«_»O`À J~Ú`Õ h "≥O@
fã¨∞H˘x"≥àı§ eOQÍxfl Z\˜ì Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡#∞ „H˜O^Œ LOK«‰õÄ_»^Œ∞ Jx
ÃÇÏK«Ûi™êÎ_»∞.
JO^Œ∞‰õΩ JOwHõiOz# ~å=}Ïã¨∞~°∞_»∞ t=eOQÍxfl KÕuÖ’ ÃÑ@∞ìH˘x
ÖOHÍaè=ÚYOQÍ „Ѩܫ∂}˜™êÎ_»∞.
=∂~°=æ ∞^躌 OÖ’ ~å=}Ïã¨∞~°∞_çH˜ =¸„`«qã¨~#°̊ `«Ñʨ xã¨i HÍ=_»O =Å¡
KÕuÖ’x eOQÍxfl JHõ¯_Õ =Ù#fl Q˘éˇ]Å HÍѨiQÍ L#fl XHõ ÉÏÅ∞xH˜
JѨÊK≥|∞`å_»∞. `«#∞ uiy=KÕÛ =~°‰õΩ eOQÍxfl KÕuÖ’<Õ LOK«=∞x P
ÉÏÅ∞xH˜ `≥eÜ«∞KÕ™êÎ_»∞.
HÍh ~å=}Ïã¨∞~°∞_»∞ uiy =KÕÛ֒ѨŠt=eOQÆ |~°∞=Ù‰õΩ `«@∞ìHÀÖËHõ
P ÉÏÅ∞_»∞ eOQÍxfl Éèí∂q∞g∞^Œ LOK«∞`å_»∞. JѨC_Õ uiy =zÛ#
~å=}Ïã¨∞~°∞_»∞ t=eOQÍxfl Éèí∂q∞g∞^Œ K«∂ã≤, ^•xx uiy `«# KÕuÖ’xH˜
fã¨∞HÀ=_®xH˜ qâ◊fi„Ѩܫ∞`«flO KÕã≤ qѶ¨Å∞_»=Ù`å_»∞.
QÆ`º« O`«~O° ÖËHõ P eOQÍxfl JHõ¯_Õ =kÖËã≤ ÅOHõ‰Ωõ "≥àÏÎ_∞» . P `«~åfi`«
z`åÉèí∂q∞ J<Õ „Ѩ^Õâ◊OÖ’ =Ù#fl P eOQÍxfl ^Œi≈OK«_®xH˜, ^Õ=`«Å∞,
=Ú#∞Å∞, |∞∞+¨μÅ∞, `«k`«~°∞Å∞ JHõ¯_çH˜ KÕi Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞x ѨÓlOz PÜ«∞#
J#∞„QÆǨxH˜ áê„`«∞Å=Ù`å~°∞.
Éèí∂Ö’Hõ"åã¨∞Å∞ `«=∞ Hõ~°‡Ñ¶¨ÅO =Å¡ J<ÕHõ n~°…"åº^èŒ∞ʼnõΩ QÆ∞i J~Ú
ÉÏ^èŒÑ¨_»∞`«∞<åfl~°∞. g∞ ^Œ~°≈#ÉèÏQƺO`À "åi ~ÀQÍÅ∞ =∂Ü«∞=∞QÆ∞#@∞¡
J#∞„QÆÇ≤ÏOK«=∞x "å~°O^Œ~°∞ Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞x „áêi÷™êÎ~°∞.
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞
39
"åi HÀiHõ#∞ =∞xflOz Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞_»∞ "≥·^Œº<å^äŒ∞_çQÍ JHõ¯_Õ
ã≤~÷ Ñ° _¨ <ç å_»x D Hˆ „Δ `« ã¨Å÷ ѨÙ~å}O `≥eÜ«∞KÕã∂¨ OÎ k. ѨÓ~°fiO Ѩs¡ „QÍ=∞OÖ’
XHõ "≥^· ∞Œ º_»∞ „Ѩ[Å "åº^è∞Œ Å#∞ #Ü«∞O KÕÜ∞« _»OÖ’ Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~°∞x J#∞„QÆÇϨ O
HÀã¨O `«Ñ㨠∞¨ û KÕâß_»x, P Éè‰í Ωõ xÎ `«Ñ㨠∞¨ û‰õΩ Ñ¨~"° ∞Õ â◊fi~°∞_»∞ „Ѩã#¨ ∞fl_≥· =∂#=ÙÅ
âßs~°Hõ =∂#ã≤Hõ "åº^èŒ∞Å#∞ #Ü«∞O KÕÜ«∞_»O HÀã¨O, JHõ¯_» *’ºui¡OQÆ
~°∂ѨOÖ’ "≥eã≤<å_»<Õ Hõ^äŒ ‰õÄ_» LOk.
"≥^· ºŒ <å^äŒ Ñ¨iã¨~° „áêO`«OÖ’ PÜ«Ú~ˆ fi^Œ =∞O^Œ∞Å∞ `«Ü∂« ~°∞KÕÜ∞« _®xH˜
J=ã¨~°"≥∞ÿ# =¸eHõÅ∞ qiqQÍ Åaè™êÎ~Ú. JO^Œ∞=Å¡ ‰õÄ_» D „áêO`åxH˜
"≥·^Œº<å^ä£ J<Õ ¿Ñ~°∞ ã¨=∞O[ã¨OQÍ LOk.
JÖÏÊÜ«Ú+¨μ¯_≥#· =∂~°¯O_ÕÜÚ« _çx =∞$`«∞ºáêâ◊O #∞O_ç t=Ù_»∞ `«ÑÊ≤ Oz
=∂~°¯O_ÕÜÚ« _çx z~°Orqx KÕã#≤ ã¨Å÷ O D Ѩs¡ "≥^· ºŒ <å^ä!Õ =∂~°¯O_ÕÜÚ« _»∞
KÕã≤# Ѷ¨∞’~°`«Ñ¨ã¨∞û‰õΩ Ñ¨~°"Õ∞â◊fi~°∞_»∞ "≥∞zÛ =∂~°¯O_ÕÜ«Ú_çx =∞~°}O #∞O_ç
âßâ◊fi`«OQÍ `«Ñ≤Ê™êÎ_»∞.
â‹=· ÙÅO^ŒiH© J`«ºO`« Ѩq„`«=∞~Ú# Hˆ „Δ `«O, D Ѩs¡ "≥^· ºŒ <å^äŒ *’ºui¡OQÆ
Hˆ „Δ `«O. =ÚYºOQÍ g~°â=·‹ ÙÅ∞ eOQÍÜ«∞`«∞Å∞, D Hˆ „Δ `åxfl J`«ºO`« Ѩq„`«"∞≥ #ÿ
ˆHΔ„`«OQÍ ÉèÏqOz WHõ¯_çH˜ `«~°K«∂ *’ºui¡OQÆ ^Œ~°≈<åxH˜ =™êÎ~°∞.
"≥^· ºŒ <å^ä£ *’ºui¡OQÆ ^Õ"åÅÜ«∞O Z`≥#η „Ѩ^âÕ O◊ Ö’ ~åu`À Hõ@|ì _çOk.
=∞Ok~°O <åÅ∞QÆ∞ "≥·Ñ¨ÙÖÏ, |Å"≥∞ÿ# Z`≥·Î# QÀ_»Å∞ L<åfl~Ú. =∞Ok~°O
|Ü«∞@ XHõ ÃÑ^ŒÌ nfiѨã¨ÎOÉèíO LOk. ^Õ"åÅÜ«∞ x~å‡} „Ѩ`ÕºHõ`« =Å¡ WHõ¯_»
K≥·„`« Pâ◊fiÜ«Ú[ =∂™êÅÖ’ ã¨∂~Àº^ŒÜ«∞ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ã¨∂~°∞ºx H˜~°}ÏÅ∞
<Õ~°∞QÍ t=eOQÆO ÃÑ· Ѩ_»`åÜ«∞O\Ï~°∞.
^Õ"åÅÜ«∞ QÆ~ƒ° Qù ∞Æ _ç, QÆ~ƒ° Qù ∞Æ _çH˜ =ÚO^Œ∞ qâßÅ"≥∞#ÿ „áêOQÆ}O L<åfl~Ú.
D „áêOQÆ}O #∞OKÕ eOQÆ^Œ~°≈#O KÕã¨∞HÀ=K«∞Û. "≥·^Œº<å^äŒ t=eOQÆO
âße„QÍ=∞ ~°∂ѨOÖ’ #∞#flQÍ =∞$^Œ∞=ÙQÍ LOk. eOQÍxfl JO^Œ~°∂
ã¨Ê$tOK«=K«∞Û. Éèí‰õΩÎÅ∞, t=eOQÍxH˜ `«Å PxOz ÉèíH˜Î Q“~°=O`À ã¨Ê$tOz
`«#‡Ü«∞O K≥O^Œ∞`å~°∞. QÆ~ƒ° Qù ∞Æ _çH˜ <åÅ∞QÆ∞ "≥Ñ· Ù¨ ÖÏ náêÅ∞ "≥Å∞QÆ∞`«∞O\Ï~Ú.
^Õ=, ^•#=ÙÅ J=∞$`« =∞^èŒ# „Ѩܫ∞`«flOÖ’ "≥Å∞=_ç# J=∞$`«
^èŒ#fiO`«i, ~°`åflÅ#∞ q+¨μ‚=¸iÎ WHõ¯_» ^•Kå_»@. ^•#=ÙÅ∞ eOQÍxfl
ã¨$lOz J=∞$`åxfl á⁄O^Œ\ÏxH˜ „Ѩܫ∞ufl¿ãÎ eOQÆO #∞O_ç Jyfl*ÏfiÅÅ∞
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞
 40
"≥Å∞=_ç<åÜ«∞@. ^Õ=`«Å∞ eOQÍxfl =Ú@∞ì‰õΩ#flѨC_»∞ J=∞$`«O =zÛO^Œ@.
D eOQÆOÖ’ ^è#Œ fiO`«i, J=∞$`«O ^•y LO_»@O =Å¡ D eOQÍxH˜ ^è#Œ fiO`«s
eOQÆ=∞x, J=∞$`Õâ◊fi~° eOQÆ=∞x ‰õÄ_» ¿Ñ~°∞¡<åfl~Ú.
WHõ¯_» J=∞‡"åi ¿Ñ~°∞ [Ü«∞^Œ∞~°æ „uѨÙ~åã¨∞O^Œ~°^Õq. D"≥∞ ™ê÷=~åxfl
Jëêì^Œâ◊ â◊H˜Î Ñ‘~îåÅÖ’ XHõ\˜QÍ WHõ¯_ç"å~°∞ ÉèÏq™êÎ~°∞. WHõ¯_» ã¨f^Õq
ǨÏ$^ŒÜ«∞O Ѩ_çO^Œx ™ê÷x‰õΩÅ qâßfiã¨O.
WHõ¯_» ã¨OII~°O á⁄_»∞QÆ∞<å J<ÕHõ L`«û"åÅ∞ [~°∞QÆ∞`å~Ú. Jxfl
â‹·=ˆHΔ„`åÅÖ’ =∂ki WHõ¯_» ‰õÄ_» t=~å„u KåÖÏ =ÚYº"≥∞ÿ# L`«û=O.
LQÍk, q[Ü«∞^Œâq◊ ∞, „âß=}=∂ã¨O `«k`«~° ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ ‰õÄ_» WHõ¯_» qâı+¨
ѨÓ*ÏHÍ~°º„Hõ=∂Å∞ [~°∞QÆ∞`å~Ú. D L`«û"åÅ∞ [iˆQ@ѨÙ_»∞ WHõ¯_çH˜ ã¨g∞Ѩ
„áêO`åÅ "å~°∞ "ÕÖÏk=∞Ok =™êÎ~°∞.
Ѩs¡"≥·^Œº<å^䣉õΩ 26 H˜.g∞. ^Œ∂~°OÖ’ JOÉË*’QÍÜü∞ J<Õ J=∞‡"åi
ѨÙ}ºˆHΔ„`«O LOk. Ѩs¡"≥·^Œº<å^䣉õΩ =KÕÛ"å~°∞ D ˆHΔ„`åxfl ‰õÄ_» ^Œi≈™êÎ~°∞.
Ѩs¡"≥·^Œº<å^ä£ *’ºui¡OQÆ ^Œ~°≈#O XHõ =∞Ǩ^•ƒùQƺO. D *’ºui¡OQÆ
^Œ~°≈# ã¨Ê~°≈ =Å¡ âßs~°Hõ, =∂#ã≤Hõ, n~°…HÍÅ ~°∞QƇ`«Å∞ #Ü«∞=∞=Ù`åÜ«∞x
Éèí‰õΩÎÅ∞ qâ◊fiã≤™êÎ~°∞.
J<ÕHõ „áêO`åÅ#∞O_ç WHõ¯_çH˜ n~°…HÍÅ "åº^èŒ∞Å`À ÉÏ^èŒÑ¨_Õ"å~°∞ =zÛ
Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞x ¿ãq™êÎ~°∞. WHõ¯_ç *’ºui¡OQÆ J#∞„QÆǨÏO =Å¡ `«=∞ "åº^èŒ∞Å∞
#Ü«∞=∞=Ù`åÜ«∞x #"Õ∞‡ Éèí‰õΩÎÅ∞<åfl~°∞.
10. <åˆQâ◊fi~° *’ºui¡OQÆO
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅÖ’ ^Œâ◊=∞ *’ºui¡OQÆO <åˆQâ◊fi~° *’ºui¡OQÆO.
J`«ºO`« ѨÙ~å`«#"≥∞ÿ# *’ºui¡OQÍÅÖ’ <åˆQâ◊fi~° *’ºui¡OQÆO ‰õÄ_® XHõ\˜.
ѨÓ~°fiO ^•~°∞Hõ_<» Õ XHõ ~åHõãΔ ∞¨ _»∞O_Õ"å_»@. J`«x ÉèÏ~°º ¿Ñ~°∞ ^•~°∞Hõ.
"å~°∞ =Ù#fl J~°}º„áêO`åxfl ^•~°∞HÍ=#O J<Õ"å~°∞. P ~åHõãΔ ¨ ÉèÏ~åºÉè~í Åΰ ∞,
P =#OÖ’x „Ѩ[Å#∞, `«Ñ㨠∞¨ û KÕã∞¨ ‰õΩO@∞#fl =Úhâ◊fi~°∞Å#∞ <å<åÇ≤ÏOã¨Å∞
ÃÑ>Ëì"åà◊§@.
P ~å‰õΔã¨∞Å ÉÏ^èŒÅ∞ ÉèíiOK«ÖËHõ ^•~°∞HÍ =#OÖ’x „Ѩ[Å∞ B~°fi
=∞Ǩ=Úx ^ŒQÆæ~°‰õΩ "≥o§ `«=∞#∞ ~åHõΔã¨∞Å∞ ÉÏi #∞O_ç HÍáê_»=∞x
"Õ_»∞‰õΩO\Ï~°∞. "åi "≥Ú~°<åÅH˜Oz B~°fi =∞Ǩ=Úx ''D Éèí∂q∞ g∞^Œ
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞
41
Z=i<≥·<å ~åHõΔã¨∞Å∞ Ç≤ÏOã≤Oz#KÀ P ~åHõΔã¨∞Å∞ =∞~°}˜O`«∞~°∞ QÍHõ—— Jx
~åHõΔã¨∞Å#∞ â◊Ñ≤™êÎ_»∞.
JѨC_»∞ P ~åHõãΔ ∞¨ Å∞ `«=∞ „‰õÄ~°H$õ `åºÅ#∞ Éè∂í q∞ g∞^Œ #∞O_ç ã¨=Ú„^ŒO
g∞kH˜ `«~°e™êÎ~°∞. ã¨=Ú„^ŒO g∞^Œ <ÒHõÅÖ’ „Ѩܫ∂}O KÕ¿ã =~°Î‰õΩÅ #∞O_ç
"åi ã¨~°∞‰õΩÅ#∞ ^ÀK«∞‰õΩx =~°Î‰õΩÅ#∞ Ç≤ÏOã≤OK«_»O „áê~°OaèOKå~°∞.
ã¨=Ú„^ŒO g∞^Œ <ÒHõÖ’ „ѨÜ∂« }O KÕã∞¨ #Î fl ã¨∞„Ñ≤ÜÚ« _»<Õ "åºáê~°ã∞¨ _÷ xç ,
~åHõãΔ ∞¨ Å∞ ÉÏkè™êÎ~∞° . J`«#∞ HÍ~åQÍ~°OÖ’ t=Éè[í #Å∞ KÕã∂¨ Î t=™È΄`åÅ#∞
Ѩiîã¨∂Î LO\Ï_»∞.
JO^Œ∞‰õΩ J`«xfl ~åHõΔã¨∞Å∞ z„`«Ç≤ÏOã¨Å‰õΩ QÆ∞iKÕ™êÎ~°∞. JѨC_»∞
ã¨∞„Ñ≤Ü«Ú_»∞, `«##∞ ~°H˜ΔOK«=∞x Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞_çx n#OQÍ "Õ_»∞‰õΩO\Ï_»∞.
ã¨∞„Ñ≤Ü«Ú_ç Ѩiã≤÷ux QÆ=∞xOz Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞_»∞ "≥O@<Õ <åˆQâ◊fi~°
*’ºui¡OQÆ ~°∂ѨOÖ’ `«~°e =zÛ ^•~°∞‰õΩ_çx, J`«x ~åHõΔ㨠Ѩi"å~åxfl
ã¨OǨÏiOz, ã¨∞„Ñ≤Ü«Ú_çx HÍáê_»∞`å_»∞. JO^Œ∞‰õΩ ã¨∞„Ñ≤Ü«Ú_»∞,
Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~°∞_çH˜ Hõ$`«[`˝ Å« ∞ `≥Å∞ѨÙ`«∂, ^•~°∞HÍ=#OÖ’x „Ѩ[Å ~°H} Δõ H˘~°‰Ωõ
Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞_çx, <åˆQâ◊fi~° ~°∂ѨOÖ’ ^•~°∞HÍ=#OÖ’ LO_»=∞x „áêi÷™êÎ_»∞.
ã¨∞„Ñ≤Ü«Ú_ç HÀiHõ#∞ =∞xflOz ^•~°∞HÍ=#OÖ’ Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞_»∞, <åˆQâ◊fi~°
*’ºui¡OQÆ ~°∂ѨOÖ’ ã≤÷~°Ñ¨_®¤_»∞. D Hõ^äŒ t=ѨÙ~å}OÖ’ LOk.
D <åˆQâ◊fi~° *’ºui¡OQÆ ^Õ"åÅÜ«∞O, Hõ$`« „`Õ`å ^•fiѨ~°Ü«ÚQÍÅÖ’
‰õÄ_» LO^Œx JO\Ï~°∞. D ^Õ"åÅÜ«∂xfl ‰õÄ_» =∞ǨÏ=∞‡nÜ«∞ ~åAÅ∞
^èŒfiOã¨O KÕâß~°∞. J~Ú`Õ „H©.â◊. 18= â◊`å|ÌOÖ’ ~å}˜ JǨÏÖϺÉÏ~Ú, D
^Õ"åÅÜ«∂xfl ѨÙ#ifli‡OKå~°∞. WHõ¯_ç *’ºui¡OQÍxfl ^Œi≈OK«_®xH˜,
^Õ"åÅÜ«∞OÖ’x „H˜Ok ÉèÏQÍxH˜ "≥àϧe.
„H˜OkH˜ "≥àı§ =∂~°æO W~°∞‰õΩQÍ LOk. ÃÑ·#∞Oz „H˜OkH˜ "≥à◊§_»O,
„H˜Ok #∞O_ç ÃÑ·H˜ "≥à◊§_»O H˘O`« „â◊=∞`À ‰õÄ_»∞‰õΩ#fl Ѩx. *’ºui¡OQÍxH˜
"≥àı¡ ^•iÖ’ q+¨μ‚=Ù ~åuq„QÆǨÏO J~°÷<åsâ◊fi~° „Ѩu=∞ JQÆ∞Ѩ_»`å~Ú.
Wq KåÖÏ JO^Œ"∞≥ #ÿ tÖÏÊÅ∞. J~°<÷ åsâ◊fi~° „Ѩu=∞Ö’, ‰õΩ_ç"Ñ·≥ Ù¨ t=Ù_»∞,
Z_»=∞ "≥·Ñ¨Ù ^Œ∞~°æ L<åfl~°∞. WHõ¯_» ^Õqx <åwâ◊fis^Õq Jx JO\Ï~°∞.
t"åÅÜ«∞OÖ’ Jaè¿+HõO, `«k`«~° ѨÓ[Å∞KÕÜ«∞_®xH˜ ^Õ"åÅÜ«∞OÖ’
*’ºui¡OQÆO ^ŒQÆæˆ~ ѨÓ*Ï~°∞Å∞ L<åfl~°∞. *’ºui¡OQÆO ^ŒQÆæ~° L#fl ã¨÷ÅO
(QÆ~°ƒùQÆ∞_çÖ’) KåÖÏ `«‰õΩ¯=.
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞
 42
JO^Œ∞=Å¡ WHõ¯_» Z‰õΩ¯==∞Ok Éèí‰õΩÎÅ∞ LO_»_®xH˜ gÅ∞ÖË^Œ∞. WHõ¯_ç
*’ºui¡ O QÆ O W㨠∞ Hõ ` À U~° Ê _ç O k. JO^Œ ∞ =Å¡ D *’ºui¡ O QÍxfl
=Ú@∞ìHÀx=fi~°∞. Jaè¿+HõO, =∞‰õΩ@O`À JÅOHõiOz# *’ºui¡OQÍxˆH
KÕ™êÎ~°∞.
WHõ¯_» t=eOQÍxH˜ Z^Œ∞~°∞QÍ #Ok q„QÆǨÏO ÖË^Œ∞. PÅÜ«∞O "≥#∞Hõ
„Ѩ`ºÕ HõOQÍ #Onâ◊fi~åÅÜ«∞O LOk. <åˆQâ◊fi~° *’ºui¡OQÆ ^Õ"åÅÜ«∞ P=~°}Ö’
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ z#fl z#fl ^Õ"åÅÜ«∂Å∞ L<åfl~Ú.
Wq QÍHõ QÆ}Ѩu, ^Œ`å΄`ÕÜ«∞, ^Œâß=`å~åÅ z#fl z#fl ^Õ"åÅÜ«∂Å∞
‰õÄ_® L<åfl~Ú. ^Õ"åÅÜ«∞ P=~°}Ö’ XHõ ZO_çáÈ~Ú# ã¨~°ã¨∞û ‰õÄ_»
LOk. WHõ¯_ç <åˆQâ◊fi~åÅÜ«∞O, P^èŒ∞xHõ Hõ@ì_»O. P^èŒ∞xHõ „Ѩ^Õâ◊OÖ’<Õ
Z`≥#η ã¨∞O^Œ~"° ∞≥ #ÿ áêÅ~åu`À `«Ü∂« ~Ô #· t=Ùx q„QÆÇϨ O LOk. D q„QÆÇϨ O
WHõ¯_ç „Ñ¨`ÕºHõ PHõ~°¬}.
WHõ¯_» L#flO`« ÃÑ^ŒÌ áêÅ~åu t=Ùx q„QÆÇϨ O WOHÍ U W`«~° *’ºui¡OQÆ
ˆHΔ„`åÅÖ’ ÖË^Œ∞. WHõ¯_» Jaè¿+HõO ѨÓ[Å∞ KÕã¨∞HÀ=_®xH˜ ѨÓ*Ïi
^Õ"åÅÜ«∞OÖ’<Õ LO\Ï_»∞.
Éè‰í Ωõ ÅÎ ∞, t=eOQÍxfl =Ú@∞ì‰Ωõ x `«xqf~å ѨÓlOK«=K«∞Û#∞. PÅÜ«∞O
|Ü«∞@ HÀ<Õ~°∞ LOk. <åˆQâ◊fi~° *’ºui¡OQÍxH˜ ѨHõ¯<Õ Hõ#ˆHâ◊fii ^Õ"åÅÜ«∞O
LOk. WHõ¯_Õ QÍÜ«∞„f =∂`« =∞Ok~°O ‰õÄ_» LOk.
Ѩ^=Œ *’ºui¡OQÆOQÍ „Ѩãk≤ ú K≥Ok# <åˆQâ◊fi~° *’ºui¡OQÍxfl ^Œi≈OK«_O»
=Å¡, ѨÓlOK«_O» =Å¡, J<ÕHõ ÖÏÉèÏÅ∞ HõÅ∞QÆ∞`åÜ«∞x t=ѨÙ~å}O `≥Å∞ѨÙ`«∂
LOk. "åiH˜ âßâ◊fi`« ѨÙ}ºÖ’Hõ x"åã¨O ‰õÄ_» ã≤kúã¨∞ÎO^Œx t=ѨÙ~å}O
`≥eÜ«∞KÕ™ÈÎOk.
11. ~å"Õ∞â◊fi~° *’ºui¡OQÆO
L`«Î~° ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ "å~°}Ït ZO`« „Ѩã≤kú K≥OkO^À, ÉèÏ~°`«OÖ’
J`«ºO`« Ѩq„`«"≥∞ÿ# ˆHΔ„`åÅÖ’ ~å"Õ∞â◊fi~°O JO`« „Ѩã≤kú K≥OkOk. Wk
Ѩ^ŒH˘O_»= *’ºui¡OQÆOQÍ „Ѩã≤kú K≥OkOk.
^ŒH˜Δ} ÉèÏ~°`«OÖ’ Ô~O_»∞ „Ѩ=ÚY"≥∞ÿ# *’ºui¡OQÆ ˆHΔ„`åÅ∞<åfl~Ú. Jq
Nâ‹Å· O, ~å"Õ∞â◊fi~°O. Nâ‹Å· O H˘O_»g∞^Œ LO>Ë ~å"Õ∞â◊fi~°O ã¨=Ú„^Œ f~°OÖ’
LOk.
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞
43
HÍjH˜ "≥o§#"å~°∞ JHõ¯_ç QÆOQÍ[ÖÏxfl fã¨∞‰õΩx, ~å"Õ∞â◊fi~åxH˜ =zÛ
P Hˆ „Δ `«OÖ’ ~å=∞<å^䙌 êfiq∞x Jaè¿+HõO KÕ¿ã<Î Õ HÍjÜ«∂„`« ѨÓiÎ J=Ù`«∞O^Œ<Õ
ÉèÏ=# KåÖÏHÍÅO #∞Oz LOk.
D ~å=∞<å^䙌 êfiq∞<Õ ~å"Õ∞â◊fi~°∞_»x, ~å=∞eOQÆ=∞x JO\Ï~°∞. L`«~Î ,°
^ŒH˜Δ} „áêO`åÅ =∞^茺 ™êxflÇ≤Ï`åºxfl ÃÑOK«_®xH˜ D ÉèÏ=# U~°Ê_çOk.
N~å=Ú_»∞ „Ѩu+≤ªOz# Dâ◊fi~°∞_»∞ WHõ¯_» L#flO^Œ∞=Å¡ D ˆHΔ„`åxH˜
~å"Õ∞â◊fi~°O Jx ¿Ñ~°∞ =zÛOk. ~å=}Ïã¨∞~°∞x ã¨OǨÏiOz# `«~°∞"å`«
„|Ǩχ ǨÏ`åºáê`«Hõ x"å~°} HÀã¨O t=eOQÆ „Ѩu+¨ª KÕÜ«∂Åx N~å=Ú_çH˜
|∞∞+¨μÅ∞ ^Õ=`«Å∞ ã¨∂z™êÎ~°∞.
P HÍ~°º„Hõ=∂xfl x~°fiÇ≤ÏOK«_®xH˜ ÔH·ÖÏã¨O #∞O_ç t=eOQÍxfl
fã¨∞‰õΩ~°=∞‡x N~å=Ú_»∞ PO[<ÕÜ«Ú}˜‚ ѨOÑ≤™êÎ_»∞. t=eOQÆ „Ѩu+¨ª
=ÚǨ˙~åÎxH˜ PO[<ÕÜ«Ú_»∞ t=eOQÍxfl `ÕÖËHõáÈ~Ú#O^Œ∞#, ã‘`« ã¨ÅǨ
"Õ∞~°‰õΩ N~å=Ú_»∞ „ѨuëêìѨ# KÕâß_»∞. P t=eOQÍ<Õfl ~å=∞<å^䌙êfiq∞,
~å"Õ∞â◊fi~°∞_»∞ JO\Ï~°∞.
P t=eOQÍxfl „Ѩu+≤ªOz# H˘kÌ ã¨=∞Ü«∞OÖ’<Õ ÔH·ÖÏã¨O #∞O_ç
PO[<ÕÜ«Ú_»∞ t=eOQÍxfl `≥™êÎ_»∞. ã¨=∞Ü«∂xH˜ t=eOQÍxfl `ÕÖËHõ
áÈ~Ú#O^Œ∞‰õΩ KåÖÏ ÉÏ^èŒÑ¨_»`å_»∞. P ÉÏ^èŒ#∞ K«∂_»ÖËHõ N~å=Ú_»∞
PO[<ÕÜ«Ú_ç`À WÖÏ JO\Ï_»∞.
'PO[<ÕÜ«∂! <Õ#∞ „Ѩu+≤ªOz# t=eOQÍxfl fã≤ h=Ù fã¨∞‰õΩ=zÛ#
t=eOQÍxfl „Ѩu+≤ª^•Ì=Ú.— JѨC_»∞ PO[<ÕÜ«Ú_»∞ N~å=Ú_»∞ „Ѩu+≤ªOz#
Ãã·Hõ`« t=eOQÍxfl |Ü«∞@‰õΩ fÜ«∞_®xH˜ ZO`À „Ѩܫ∞`«flO KÕ™êÎ_»∞. HÍx
Ѷ¨e`«O ÖËHõáÈ`«∞Ok.
JO^Œ∞‰õΩ PO[<ÕÜÚ« x `«$Ñ≤HÎ Àã¨O ~å=∞<å^䙌 êfiq∞ eOQÍxH˜ ^ŒQ~æÆ Ö° ’<Õ
PO[<ÕÜ«Ú_»∞ `≥zÛ# t=eOQÍxfl ‰õÄ_® „Ѩu+≤ªOKå~°∞. P t=eOQÍxfl
qâ◊fi<å^䌙êfiq∞ ÖËHõ qâıfiâ◊fi~°∞_»∞ JO\Ï~°∞.
*’ºui¡OQÆ Hˆ „Δ `åÅÖ’ Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~°∞_Õ *’ºu~°∂ѨOÖ’ ã¨fiÜ«∞OQÍ "≥e™ê_»∞.
J~Ú`Õ WHõ¯_» t=eOQÍxfl ~å=ÚÅ"å~°∞ „Ѩu+≤ªOKå~°∞.
WHõ¯_» ~å"Õ∞â◊fi~°OÖ’ *’ºui¡OQÆ J=`«~°} QÆ∞iOz WOH˘Hõ Hõ^äŒ ‰õÄ_®
LOk. N~å=Ú_»∞ ÅOHõ "≥à◊§_®xH˜ ã¨=Ú„^ŒO g∞^Œ "å~°kä xi‡OK«_®xH˜
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞
 44
Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞x J#∞„QÆǨÏO HÀã¨O `«Ñ¨ã¨∞û KÕ™êÎ_»∞. PÜ«∞# `«Ñ¨ã¨∞û‰õΩ "≥∞zÛ
t=Ù_»∞ „Ѩ`«ºHõΔ"≥∞ÿ ã¨=Ú„^ŒOÃÑ·# "å~°kä x~å‡}ÏxH˜ JÉèíÜ«∞q∞™êÎ_»∞.
P `«~°∞"å`« Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞xfl Ö’HõHõàϺ}Ï~°÷O JHõ¯_Õ LO_»=∞x t=Ùxfl
HÀ~å_»∞. JO^Œ∞‰õΩ ã¨=∞‡uOz Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞_»∞ WHõ¯_» *’ºui¡OQÆ ~°∂ѨOÖ’
"≥eã≤<å_»x D Hõ^äŒ ™ê~åOâ◊O.
~å"Õ∞â◊fi~° ^Õ"åÅÜ«∞O ã¨∞qâßÅ „Ѩ^Õâ◊OÖ’ xi‡`«"≥∞ÿOk. "≥Ú^Œ\’¡ D
^Õ"åÅÜ«∞O KåÖÏ z#flkQÍ LO_Õk. Ѩ<≥flO_»= â◊`åaÌ#∞O_ç ^Õ"åÅÜ«∞
x~å‡}O [iyO^Œx K≥ѨÊ_®xH˜ KåÖÏ P^è•~åÅ∞ L<åfl~Ú.
|OQÍàÏMÏ`«OÖ’ XHõ nfiѨOQÍ L#fl ~å"Õ∞â◊fi~°O â◊OYO ~°∂ѨOÖ’
LO_Õk. ~å"Õ∞â◊fi~° ^Õ"åÅÜ«∞O `«q∞à◊<å_»∞Ö’x Z`«Î~Ú# ^Õ"åÅÜ«∂Ö’
=¸_» = k. "å\˜ Ö ’ "≥ Ú ^Œ \ ˜ k N~° O QÆ < å^ä £ ^Õ " åÅÜ« ∞ O, Ô ~ O_» = k
`«O*Ï=Ó~°∞Ö’x |$ǨÏnâ◊fi~åÅÜ«∞O, =¸_»=k ~å"Õ∞â◊fi~åÅÜ«∞O.
WHõ¯_» ^Õq Ѩ~°fi`« =i÷x ^Õq. D"≥∞ PÅÜ«∞O ~å=∞eOˆQâ◊fi~°™êfiq∞H˜
‰õΩ_ç"≥·Ñ¨ÙQÍ LOk. WHõ¯_» N K«„HõO LOk. „Ѩu â◊√„Hõ"å~°O Ѩ~°fi`«=iúx^Õq
|OQÍ~°∞ q„QÆǨxfl ^Õ"åÅÜ«∞ „áêHÍ~°O K«∞@∂ì Q˘Ñ¨ÊQÍ Tˆ~y™êÎ~°∞.
^Õ"åÅÜ«∞OÖ’x qâßÖÏHΔ̃ QÆ∞_ç ^ŒQ~æ̂Æ Ñ¨eH¡ ˘O_» ÃÑ~°∞=∂àò ^Õ"åÅÜ«∞O
LOk. DÜ«∞# âı+¨â◊Ü«∞# ~°∂ѨOÖ’ LO\Ï_»∞.
XˆH ^Õ"åÅÜ«∞OÖ’ t=Ù_»∞, q+¨μ‚=Ù LO_»_»O J~°∞^Œ∞. ~å"Õ∞â◊fi~°
^Õ"åÅÜ«∞OÖ’ D „Ѩ`ÕºHõ`« LOk. JO^Œ∞ˆH "≥·+¨‚=ÙÅ∞ ‰õÄ_® D ˆHΔ„`åxfl
ѨÙ}ºˆHΔ„`«OQÍ ÉèÏqOz ѨÓl™êÎ~°∞.
~å"Õ∞â◊fi~° PÅÜ«∞OÖ’ ã¨O`å# QÆ}Ѩu PÅÜ«∞O ‰õÄ_® LOk.
ã¨O`å#O ÖËx"å~°∞ D q<åÜ«∞‰õΩ_çx ѨÓl¿ãÎ PÜ«∞# J#∞„QÆǨÏO =Å¡
ã¨O`å#O HõÅ∞QÆ∞`«∞O^Œ<Õ #=∞‡HõO LO_»_»O =Å¡ q<åÜ«∞‰õΩ_çH˜ ã¨O`å#
QÆ}Ѩu J<Õ ¿Ñ~°∞ =zÛOk. WHõ¯_» J+¨ìÖH˜Δ‡ q„QÆǨÅ∞, #@~å[™êfiq∞
PÅÜ«∞O ‰õÄ_® LOk.
`«∂~°∞ÊQÀѨÙ~° ^•fi~åxH˜ ‰õΩ_çѨHõ¯# Z~°∞Ѩ٠~°OQÆ∞Ö’ ^ŒH˜Δ} =ÚYOQÍ
PO[<ÕÜ«∞™êfiq∞ QÆ∞_ç LOk.
~å"Õ∞â◊fi~åÅÜ«∞OÖ’ „ѨѨOK«OÖ’<Õ Jxfl\˜HõO>Ë á⁄_»"≥·# =∞O_»Ñ¨O
LOk. Wk 1220 g∞@~°¡ á⁄_»=Ù LO@∞Ok. W@∞=O\˜q "≥Ú`«ÎO
=¸_»∞=∞O_»áêÅ∞ WHõ¯_» L<åfl~Ú.
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞
45
~å"Õ∞â◊fi~°OÖ’ "≥Ú^Œ@ ã¨=Ú„^ŒOÖ’ ™êfl#O KÕã≤, P `«~åfi`«
~å=∞eOˆQâ◊fi~°™êfiq∞ PÅÜ«∞OÖ’x W~°"≥· XHõ¯ f~å÷ÅÖ’ ™êfl#O KÕ™êÎ~°∞.
D f~å÷ÅÖ’ ™êfl#=∂K«iOK«_O» =Å# ã¨HÅõ áêáêÅ∞ ѨiǨ~°=∞=Ù`åÜ«∞x,
âßs~°Hõ, =∂#ã≤Hõ ~°∞QƇ`«Å∞ `˘ÅyáÈ`åÜ«∞x Éèí‰õΩÎÅ∞ #=Ú‡`å~°∞.
QÆ∞_çÖ’x `«∂~°∞ÊÉèÏQÆO Z^Œ∞~°∞QÍ |OQÍàÏMÏ`«O ã¨=Ú„^ŒO LOk.
WHõ¯_» ™êfl<åÅ∞ KÕÜ«∞_®xH˜ U~åÊ@∞¡ L<åfl~Ú. D ™êfl# Ѷ¨∞\Ïìxfl Jyfl
f~°÷O JO\Ï~°∞. "≥Ú@ì"≥Ú^Œ@ WHõ¯_» ™êfl#O KÕã≤# `«~åfi`« PÅÜ«∞OÖ’x
W~°"≥· XHõ¯ f~å÷ÅÖ’ ™êfl#O KÕ™êÎ~°∞. D f~å÷ÅÖ’ ™êfl#=∂K«iOK«_®xH˜
Ü«∂„u‰õΩʼnõΩ ã¨Ç¨Ü«∞‰õΩÅ∞ L<åfl~°∞.
P ã¨Ç¨Ü«∞‰õΩÅ∞ Ü«∂„f‰õΩÅ =^ŒÌ‰õΩ =zÛ ™êfl<åÅ∞ KÕ~Ú™êÎ=∞x
J_»∞QÆ∞`å~°∞. Jxfl f~å÷ÅÖ’ ™êfl#O KÕ~ÚOz#O^Œ∞‰õΩ =∞x+≤H˜ J~°"≥·
~°∂áêÜ«∞Å∞ W=fi=Åã≤ LO@∞Ok. D ™êfl<åÅx Ü«∂„f‰õΩÅ∞ J`«ºO`«
ÉèíH˜Î`À KÕ™êÎ~°∞.
XˆH XHõ ^Õ"åÅÜ«∞OÖ’ Wxfl f~å÷ÅÖ’ Ü«∂„f‰õΩÅ∞ ™êfl#O KÕÜ«∞_»O
|Ǩïâß =∞iOˆH PÅÜ«∞OÖ’#∞ ÖË^Œ∞. D f~å÷ÅÖ’x h\˜x Ü«∂„f‰õΩÅ
™œHõ~åº~°÷O áê¡ã≤ìH± ã‘™êÅÖ’ Éèí„^ŒÑ¨~°z q„Hõ~Ú™êÎ~°∞.
WHõ¯_» Ü«∂„f‰õΩÅ∞ LO_»_®xH˜ KåÖÏ ã¨„`åÅ∞, Ǩϟ@à◊√¡ L<åfl~Ú.
^Õ=™ê÷#O "åi 㨄`åÅ∞, W`«~° „ÃÑ"· \Õ ò "åi 㨄`åÅ∞ ^Õ"åÅÜ«∞O ã¨g∞ѨOÖ’<Õ
L<åfl~Ú. `«q∞à◊<å_»∞ @∂i[O _≥=ÅÑπ "≥∞O\ò HÍ~Àʈ~+¨<£ "åi Ǩϟ@Öò
‰õÄ_® LOk. Wk ã¨=Ú„^Œf~åxH˜, PÅÜ«∂xH˜ ^ŒQÆæ~°QÍ LOk.
QÆO^èŒ=∂^Œ# Ѩ~°fi`«O ~å"Õ∞â◊fi~åxH˜ =¸_»∞H˜Ö’g∞@~°∞¡ ^Œ∂~°OÖ’
LOk. D ^Õ"åÅÜ«∞OÖ’ N~å=ÚÅ "åi áê^•Å∞ L<åfl~Ú. D Ѩ~°fi`«O
g∞^Œ #∞O_ç ~å"Õ∞â◊fi~°O ZO`À JO^ŒOQÍ HõxÑ≤ã¨∞ÎOk.
QÆO^èŒ=∂^Œ# Ѩ~°fi`åxH˜ ^ŒQÆæ~°QÍ Ç¨Ï#∞=∞O`«∞x ^Õ"åÅÜ«∞O LOk.
ã‘`å ^Õq *Ï_»#∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩx P â◊√Éèí"å~°Î#∞ PO[<ÕÜ«Ú_»∞ WHõ¯_Õ
~å=ÚÅ"åiH˜ `≥eÜ«∞K≥áêÊ_»@.
HÀ^ŒO_»~å=∞™êfiq∞ ^Õ"åÅÜ«∞O ~å"Õ∞â◊fi~åxH˜ ã¨∞=∂~°∞ Zxq∞k
H˜Ö’g∞@~°¡ ^Œ∂~°OÖ’ LOk.
~å=}Ïã¨∞~°∞x `«=Ú‡_»∞ qcè+¨}∞_»∞ WHõ¯_Õ ~å=ÚÅ"åix â◊~°}ÏQÆu
HÀ~°∞‰õΩ<åfl_»@. ~å=}Ïã¨∞~°∞x ã¨OǨÏiOz# `«~åfi`« ÅOHõ ~å*ϺxH˜
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞
 46
qcè+¨}∞_çx ~åAQÍ xÜ«∞q∞Oz# `«~åfi`« J`«x Ѩ\Ïìaè¿+HõO WHõ¯_Õ
[iyOk.
xÖ’Ok f~°÷O ~å"Õ∞â◊fi~åxH˜ Zxq∞k H˜Ö’g∞@~°¡ ^Œ∂~°OÖ’ LOk.
~å=}Ïã¨∞~°∞_çx ã¨OǨÏiOz# Ñ≤^ŒÑ¨ ã‘`å ã¨"Õ∞`«OQÍ ~å=ÚÅ"å~°∞ ѨÙ+¨ÊHõ
q=∂#OÖ’ =ã¨∞ÎO_»QÍ ã‘`å^ÕqH˜ ^•Ç¨ÏO J~ÚO^Œ@.
JѨC_»∞ N~å=Ú_»∞ ÉÏ}O`À ã¨=Ú„^ŒOÖ’ H˘@ìQÍ, JHõ¯_» =∞Ozh\˜
|∞QÆæ U~°Ê_çOk.
ã‘`å^ÕqH˜ P |∞QÆæÖ’x h\˜x `åQÆ@O =Å¡ ^•Ç¨ÏO fiO^Œ@. WHõ¯_»
L#fl ~å=∂ÅÜ«∂xfl UHÍO`« ~å=∞ =∞Ok~°O JO\Ï~°∞.
^è#Œ ∞ëȯ\˜ ~å"Õ∞â◊fi~åxH˜ Ѩ^xÌ≥ q∞k H˜Ö’g∞@~°¡ ^Œ∂~°OÖ’ LOk. WHõ¯_»
K«∂_»=Åã≤# „Ѩ^ÕâßÅÖ’ ^èŒ#∞ëȯ\˜ XHõ\˜. `«∞áê#∞Å `åH˜_çH˜ WHõ¯_ç
Éèí=<åÅhfl KåÖÏ =~°‰õΩ ^èŒfiOã¨O JÜ«∂º~Ú. HÍh ~å=∞=∞Ok~°O K≥‰õΩ¯
K≥^Œ~°ÖË^Œ∞.
D „áêO`«O "≥Ú`«ÎO XHõ JO^Œ"≥∞ÿ# ^èŒ#∞ã¨∞û PHÍ~°OÖ’ LO_»_»O
=Å¡ nxH˜ ^èŒ#∞ëȯ\˜ J<Õ ¿Ñ~°∞ =zÛOk.
~å"Õ∞â◊fi~åxH˜ "≥à§ı |ã¨∞ûÅ∞, uiy JHõ¯_ç#∞O_ç =KÕÛ |ã¨∞ûÅ∞ áêO|<£
„a_ç˚ g∞^Œ#∞O_ç =™êÎ~Ú. „ѨѨOK«OÖ’ ã¨=Ú„^ŒO g∞^Œ WO`«^Œ∂~°O L#fl
„a_ç˚ WOÔHHõ¯_® ÖË<ÕÖË^Œ∞.
~å"Õ∞â◊fi~°O KåÖÏ ã¨∞O^Œ~°"≥∞ÿ# „Ѩ^Õâ◊O. rq`«OÖ’ XHõ¯™êÔ~·<å Jxfl
„áêO`åÅ"å~°∞ ^Œi≈OK«∞‰õΩx =ÚH˜Îá⁄O^•Å#∞‰õΩ<Õ Ñ¨q„`«"≥∞ÿ# ѨÙ}ºˆHΔ„`«O
D ~å"Õ∞â◊fi~°O.
~å"Õ∞â◊fi~° Ü«∂„`«=Å# „|ǨχǨÏ`åºk =∞Ǩáê`«HÍÅ∞ `˘ÅyáÈ`å~Ú.
D Ö’Hõ=Ú# Jxfl ã¨∞MÏÅ#∞ J#∞ÉèíqOz z@ì z=~°‰õΩ t=™êxfl^茺=Ú
á⁄O^Œ∞`å~°x ѨÙ~å}ÏÅ∞ `≥Å∞ѨÙ`«∞<åfl~Ú.
12. Ѷ¨∞$¿+‚â◊fi~° *’ºui¡OQÆO
D *’ºui¡OQÆO =∞#^Õâ◊OÖ’x Ѩq„`« *’ºui¡OQÍÅÖ’ Ѩ<≥flO_»=k.
NѶ∞¨ $¿+â‚ fi◊ ~° *’ºui¡OQÆO =∞Ǩ~åRÖ’x ZÖ’¡~å QÆ∞ǨÏʼnõΩ ~Ô O_»∞ H˜Ö’g∞@~°¡
^Œ∂~°OÖ’ LOk. B~°OQÍÉÏ^£ #QÆ~åxH˜ =ÚÃÑ·ÊùH˜Ö’g∞@~°¡ ^Œ∂~°OÖ’ D
*’ºui¡OQÆO ѨÙ}ºˆHΔ„`«O LOk.
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞
47
D *’ºui¡OQÆ ^Õ"åÅÜ«∞O HõO>Ë ZÖ’¡~åÖ’x QÆ∞ǨÏÖË Z‰õΩ¯==∞Ok
Ü«∂„u‰õΩÅ#∞ PHõi¬ã∞¨ <Î åfl~Ú. J~Ú`Õ D QÆ∞ǨÏÅHõO>Ë Ju ѨÙ~å`«#"≥∞#ÿ n,
Ѩq„`«"≥∞ÿ#n NѶ¨∞$¿+‚â◊fi~° ^Õ"åÅÜ«∞O.
t=eOQÍÅÖ’ *’ºu~°∂ѨOQÍ ã¨fiÜ«∞O„ѨHÍâ◊"≥∞ÿ# D *’ºui¡OQÍÅ∞
Ju Ѩq„`«"≥∞ÿ#q Jx Éèí‰õΩÎÅ∞ qâ◊fiã≤™êÎ~°∞. JO^Œ∞KÕ`«<Õ =∞#^Õâ◊OÖ’x
Ѩ<≥flO_»∞ *’ºui¡OQÍÅ#∞ ^Œi≈OK«∞HÀ=_»O XHõ Q˘Ñ¨Ê Ѩq„`«"≥∞ÿ# HÍ~°ºO
Jx Éèí‰õΩÎÅ∞ #=Ú‡`å~°∞.
D Ѷ¨∞$¿+‚â◊fi~° ^Õ"åÅÜ«∞O QÆ∞iOz# q=~åÅ∞ Ѩ^Œ‡Ñ¨Ù~å}O
HÍjYO_»OÖ’ L<åfl~Ú. HÍjYO_»OÖ’<Õ WHõ¯_» L#fl *’ºui¡OQÍxfl
‰õΩO‰õΩ"Õ∞â◊fi~°∞_»x H˘xÜ«∂_®~°∞.
XHÍ<˘HõѨC_»∞ WHõ¯_» L#fl Ѩ~°fi`«„áêO`«OÖ’x HÍ=∂ºHõ J~°}ºOÖ’
t=áê~°fi`«∞Å∞ x=tOKå~°@.
JѨC_»∞ XHõ~ÀA áê~°fiu `«# Z_»=∞ J~°KÕuÖ’x ‰õΩO‰õΩ=∞x ‰õΩ_ç
J<åq∞Hõ„"Õe`À ~°∞^Œ∞Ì`«∞O_»QÍ P"≥∞ KÕuÖ’ XHõ *’ºu „Ѩ[fiie¡O^Œ@. P
*’ºux JHõ¯_Õ L#fl t=eOQÆOÖ’ „Ѩ"ÕtOѨ*Ëã≤O^Œ@.
‰õ Ω O‰õ Ω =∞Ö’ #∞O_ç "≥ Å ã≤ # *’ºu㨠fi ~° ∂ Ѩ Ù _≥ · # O^Œ ∞ ‰õ Ω WHõ ¯ _ç
Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞_çH˜ ‰õΩO‰õΩ"Õ∞â◊fi~°∞_»<Õ ¿Ñ~°∞ =zÛOk.
WHõ¯_» L#fl *’ºui¡OQÆO JO`«~åƒùQÆO ‰õΩO‰õΩ=∞ ~°OQÆ∞Ö’ LOk.
JO^Œ∞=Å¡ WHõ¯_ç Dâ◊fi~°∞_çx ‰õΩO‰õΩ"Õ∞â◊fi~°∞_»x Ñ≤Å∞™êÎ~°∞.
Jã¨Å∞ Ѷ¨∞$¿+‚â◊fi~°O J<Õ ¿Ñ~°∞ ~å=_®xH˜ Z<Àfl Hõ^äŒÅ∞<åfl~Ú. áê~°fif
^Õq J~°KÕuÖ’x ‰õΩO‰õΩ=∞#∞ ~°∞^ŒÌ_»O =Å# Ѷ¨∞$¿+‚â◊fi~°=∞x ¿Ñ~°∞ =zÛO^Œx
XHõ Hõ^äŒ LOk.
WHõ¯_ç t=eOQÆOÃÑ· XHõ HÍ=∞^äÕ#∞=Ù „Ѩu~ÀE =zÛ `«# áêÅ`À
t=eOQÍxH˜ Jaè¿+HõO KÕã≤ "≥àı§^Œh, P HÍ=∞^èÕ#∞=Ù áê^•Å∞ t=eOQÆOÃÑ·
[iÑ≤# Ѷ¨∞~°¬} =Å# D „Ѩ^ÕâßxH˜ Ѷ¨∞$¿+‚â◊fi~°O J<Õ ¿Ñ~°∞ =zÛO^Œx XHõ
Hõ^äŒ.
D Ѷ∞¨ $¿+â‚ fi◊ ~°O QÆ∞iOz WOH˘Hõ Hõ^Œä ‰õÄ_® „ѨKå~°OÖ’ LOk. ѨÓ~°fiO
^Õ=yi Ѩ~°fi`«„áêO`«OÖ’ ã¨∞^èŒ~°‡ J<Õ „ÉÏǨχ}∞_»∞ LO_Õ"å_»∞. J`«x
ÉèÏ~°º¿Ñ~°∞ ã¨∞^ÕǨÏ. "åi^ŒÌ~°∂ ã¨∞Yã¨O`ÀëêÅ`À KåÖÏ J<Àº#ºOQÍ
LO_Õ"å~°∞.
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞
 48
HÍh "åiH˜ ã¨O`å#O ÖË^Œ∞. JO^Œ∞‰õΩ ã¨∞^ÕÇ¨Ï `«# K≥Öˇ¡ex q"åǨÏO
KÕã∞¨ HÀ=∞x `«# Éè~í #ΰ ∞ „áê^èÜÕ ∞« Ѩ_∞» `«∞Ok. JO^Œ∞‰õΩ ã¨∞^è~Œ ‡° JOwHõi™êÎ_∞» .
P"≥∞ K≥Öˇ¡e ¿Ñ~°∞ Ѷ¨∞$+¨‚. "åi^ŒÌiH˜ XHõ Ѩل`«∞_»∞ HõÅ∞QÆ∞`å_»∞.
ã¨∞^ÕÇϨ P Ñ≤Å"¡ å_çx ZO`« „¿Ñ=∞QÍ K«∂ã≤<å J`«_∞» P"≥∞‰õΩ ^Œ∂~°OQÍ
LO\Ï_»∞.„Hõ=∞OQÍ ã¨∞^ÕǨωõΩ P Ñ≤Å¡"å_ç Ѩ@¡ ^Õfi+¨O ÃÑiy J`«_çx
K«OÑ≤"ãÕ ∞¨ OÎ k. P q+¨Ü∞« O `≥eã≤# Ѷ∞¨ $ëê‚^qÕ Ñ¶∞¨ ’~° `«Ñ㨠∞¨ û KÕã≤ t"å#∞„QÆÇϨ O
=Å¡ `«#‰õΩ uiy `«# ‰õΩ=∂~°∞_»∞ „|u‰õΩO_Õ@@∞¡ KÕã¨∞ÎOk.
Ѷ¨∞$ëê‚^Õq `«Ñ¨ã¨∞û =Å# WHõ¯_» Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞_»∞ „Ѩ`«ºHõΔO J~Ú#O^Œ∞#
Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞_çH˜ Ѷ¨∞$¿+‚â◊fi~°∞_»∞ J<Õ ¿Ñ~°∞ =zÛOk.
ÉèÏ~°fÜ«∞ tÅÊHõà◊‰õΩ Ñ¶¨∞$¿+‚â◊fi~° ^Õ"åÅÜ«∞O XHõ ã¨fiK«Ûù"≥∞ÿ# x^Œ~°≈#O.
^Õ"åÅÜ«∞O JO^ŒOQÍ, qâßÅOQÍ Hõ#∞Å qO^Œ∞KÕã¨∞Î#fl@∞¡QÍ LO@∞Ok.
^Õ"åÅÜ«∞O QÀ_»Åg∞^Œ, tY~°OÃÑ·<å ^Œâß=`å~° tÖÏÊÅ∞, „|Ǩχ, q+¨μ‚,
=∞¿ÇÏâ◊fi~° tÖÏÊÅ∞ ‰õÄ_® L<åfl~Ú. ^Õ"åÅÜ«∞ P=~°}OÖ’<Õ XHõÃÑ^ŒÌ KåÖÏ
JO^Œ"≥∞ÿ# #Ok q„QÆǨÏO LOk.
„H©.â◊. Zxq∞^Œ= â◊`å|ÌOÖ’ ѨiáêeOz# ^ŒOu ^Œ∞~°æ, Hõ$+¨‚Å∞ D
^Õ"åÅÜ«∂xfl xi‡Oz#@∞¡ Kåi„`«Hõ P^è•~åÅ∞ L<åfl~Ú. 18= â◊`å|ÌOÖ’
WO_À~ü#∞ ѨiáêeOz# JǨÏÖϺÉÏÜü∞ ~å}˜ ‰õÄ_® D ^Õ"åÅÜ«∂xfl
xi‡Oz#@∞¡ Kåi„`«Hõ P^è•~åÅ∞ `≥eÜ«∞K≥|∞`«∞<åfl~Ú.
D Ѷ∞¨ $¿+â‚ fi◊ ~° ^Õ"åÅÜ«∂xfl „Ѩu~ÀE L^ŒÜ∞« O J~Ú^Œ∞QÆO@Å #∞O_ç
~å„u Zxq∞k QÆO@Å =~°‰õΩ Éèí‰õΩÎÅ ã¨O^Œ~°≈<å~°÷O `≥iz LO@∞Ok. P
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Jaè¿+HÍÅ∞, ѨÓ[Å∞ [~°∞QÆ∞`å~Ú. D ^Õ"åÅÜ«∂xH˜ "≥àı§
ѨÙ~°∞+¨μÅ∞ XO\˜g∞^Œ K˘Hͯ, |xÜ«∞<£ ÖˉõΩO_® "≥àϧe.
WHõ¯_» t=~å„u =∞Ǩ"≥·Éèí=OQÍ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. t=~å„u~ÀA D
^Õ"åÅÜ«∂xH˜ J<ÕH„õ áêO`åÅ#∞O_ç "ÕÖÏk=∞Ok Éè‰í [Îõ #O =zÛ t=eOQÍxH˜
ѨÓ[Å∞, Jaè¿+HÍÅ∞ KÕ~Ú™êÎ~°∞.
t=~å„u ~ÀA# ™êÜ«∞OHÍÅO t"åÅÜ«∞O #∞O_ç t=f~å÷xH˜, f~°÷O
#∞O_ç uiy ^Õ"Õ åÅÜ«∂xH˜ t=Ùxfl ѨÅH¡ Ö© ’ Tˆ~y™êÎ~∞° . t=f~°O÷ Ö’ t=ÙxH˜
™êfl#O, Jaè¿+HõO, ѨÓ[Å∞ KÕ~Ú™êÎ~°∞. D ѨšH© Tˆ~yOѨ٠L`«û"åxH˜
"ÕÖÏk =∞Ok Éèí‰õΩÎÅ∞ L`åûǨÏOQÍ áêÖÁæO\Ï~°∞.
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞
49
™ê=∂#ºOQÍ „Ѩu t"åÅÜ«∞OÖ’ t=eOQÆO Ѩ_»=∞\˜ =ÚYOQÍ
LO@∞Ok. HÍh D Ѷ¨∞$¿+‚â◊fi~° ^Õ"åÅÜ«∞OÖ’ t=eOQÆO `«∂~°∞Ê=ÚYOQÍ
LO@∞Ok. Wk D ^Õ"åÅÜ«∞ „Ѩ`ÕºHõ`«.
XHÍ<˘Hõ<å_»∞ UÅ~åA J<Õ ~åA D „áêO`åxfl ѨiáêeOKÕ"å_»∞.
XHõ~ÀA PÜ«∞# "Õ@HÀã¨O J_»=ÙÅÖ’H˜ "≥o§ J_»qÖ’x [O`«∞=ÙÅxflO\˜x
K«O¿Ñ™êÎ_»∞.
P J_»qÖ’<Õ `«Ñ¨ã¨∞û KÕã¨∞‰õΩO@∞#fl Q“`«=∞ =∞ǨÏi¬ JO^Œ∞‰õΩ
P„QÆÇ≤ÏOz UÅ~åA#∞ â◊Ñ≤™êÎ_»∞. P âßѨ „ѨÉèÏ=O =Å# P ~åA
â◊s~°=∞O`å ѨÙ~°∞QÆ∞Å =∞Ü«∞O J=Ù`«∞Ok.
H˘xfl~ÀAÅ `«~åfi`« P ~åA =∞m§ "Õ@‰õΩ "≥àÏÎ_»∞. D™êi ~åA‰õΩ
J_»qÖ’ ZHõ¯_® XHõ¯ [O`«∞=Ù ‰õÄ_® HõxÑ≤OK«^Œ∞. P ~åA JÅã≤áÈ~Ú,
^ŒÑ≤ÊHõ`À t"åÅÜ«∂xH˜ KÕ~°∞‰õΩO\Ï_»∞.
JHõ¯_» P=Ùy@ìÅ QÆ∞~°∞ÎÅ`À xO_ç# QÆ∞O`«ÅÖ’ H˘kÌhà◊√§ HõxÑ≤¿ãÎ P
h\˜`À ÃÑ^Œ=ÙÅ∞ `«_»∞ѨىõΩO\Ï_»∞. P h\˜ =∞Ç≤Ï=∞ =Å¡ ~åA =ÚYO
#∞O_ç ѨÙ~°∞QÆ∞Å∞ =∂Ü«∞O J=Ù`å~Ú.
J~Ú`Õ P ~åA â◊s~°OÖ’x W`«~° ÉèÏQÍÖ’¡ WOHÍ Ñ¨Ù~°∞QÆ∞Å∞ LO\Ï~Ú.
P ѨÙ~°∞QÆ∞Å∞ ‰õÄ_® áÈ=_®xH˜ ~åA `«Ñ¨ã¨∞û KÕ™êÎ_»∞. P `«Ñ¨ã¨∞û Ѷ¨e`«OQÍ
~åA‰õΩ „|Ǩχ^Õ=Ù_»∞ „Ѩ`º« Hõ"Δ ∞≥ #ÿ ѨÙ_»∞ `«# â◊s~°O xO_® ѨÙ~°∞QÆ∞Å∞ ÖˉΩõ O_®
KÕÜ«∞_®xH˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ# Ѩq„`«"≥∞ÿ# [ÖÏxfl W=fi=∞x, JO`ÕH͉õΩO_® P
„áêO`« „Ѩ[Å∞ PÜ«Ú~å~ÀQͺŠHÀã¨O B+¨^•è Å q∞o`«"∞≥ #ÿ [ÖÏxfl ã¨=∞$kúQÍ
JHõ¯_» LO_Õ@@∞¡ ~åA „|Ǩχ^Õ=Ùxfl HÀ~°∞‰õΩO\Ï_»∞. „|Ǩχ =~åxfl W=fi_»O`À
JHõ¯_» t"åÅÜ«∞ f~°÷O U~°Ê_çO^Œ@.
D t"åÅÜ«∞O f~°÷O QÆ∞iOz =∞~˘Hõ Hõ^äŒ LOk. ѨÓ~°fiO WHõ¯_»
HÍ=∞ºHõ =#OÖ’ H˘O`«HÍÅO áê~°fifѨ~"° ∞Õ â◊fi~°∞Å∞ L<åfl~°∞. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’
áê~°fif^ÕqH˜ ^ŒÑ≤ÊHõ "Õã≤#ѨÙ_»∞ h~°∞ JHõ¯_» ZHõ¯_® ^˘~°HõÖË^Œ∞.
JѨC_»∞ t=Ù_»∞ `«# „uâ◊¥ÖÏxfl Éèí∂q∞Ö’ QÆ∞K«ÛQÍ<Õ áê`åà◊QÆOQÆ
ÃÑ·H˜ ZQÆã≤ =zÛOk. P QÆOQÆ<Õ t=f~°÷=∞~ÚO^Œ#flk =∞~˘Hõ Hõ^äŒ.
D t"åÅÜ«∞ f~°÷OÖ’ 185 J_»∞QÆ∞Å á⁄_»=Ù, 185 J_»∞QÆ∞Å "≥_»Å∞Ê
QÆÅ ã¨~°ã¨∞û LOk. D ã¨~°ã¨∞û‰õΩ <åÅ∞QÆ∞"≥·Ñ¨ÙÖÏ ^•fi~åÅ∞, "≥∞@∞¡ L<åfl~Ú.
„Ѩukâ◊ "≥·Ñ¨Ù Ü«∂Éèˇ·"≥∞@∞¡ L<åfl~Ú.
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞
 50
D f~å÷xH˜ Zxq∞k kâ◊ÅÖ’ J+¨fì ~å÷Å =∞Ok~åÅ∞L<åfl~Ú. Zxq∞k
f~å÷Å∞ JO>Ë HÍt, QÆÜ«∞, q~°[, QÆOQÆ, qâßÅ, „`«ºO|ˆHâ◊fi~ü, ^•fi~å=u,
<åtHõÅ ã¨OQÆ=∞O D t"åÅÜ«∞ f~°÷O. WHõ¯_» ™êfl#O KÕ¿ãÎ Z@∞=O\˜
[|∞ƒ J~Ú<å #Ü«∞=∞=Ù`«∞O^Œx Éèí‰õΩÎʼnõΩ J`«ºO`« #=∞‡HõO.
t=áê~°fi`«∞Å∞ HÍ=∞ºHõ=#OÖ’ L#flѨÙ_»∞ JHõ¯_çH˜ H͉õΩÅ∞ ‰õÄ_®
~å‰õÄ_»^xŒ t=Ù_»∞ âßã≤OKå_»@. P J~°}ºOÖ’J<ÕH"õ ∞≥ #ÿ Ѩ‰ΩΔõ Å∞,[O`«∞=ÙÅ∞
HõxÑ≤™êÎ~ÚHÍh H͉õΩÅ∞ =∂„`«O LO_»=Ù.
Ѷ¨∞$¿+‚â◊fi~° ^Õ"åÅÜ«∂xH˜ Ô~O_»∞ Ü≥∂[<åÅ ^Œ∂~°OÖ’ „Ѩã≤kú K≥Ok#
ÅHõΔ q<åÜ«∞Hõ PÅÜ«∞O LOk.
=∞#^Õâ◊OÖ’x W~°"≥·XHõ¯ QÆ}Ëâ◊ Ñ‘~îåÅÖ’ Wk XHõ\˜. D ÅHõΔ
q<åÜ«∞‰õΩx ^Œi≈Oz# `«^∞Œ Ѩ~ˆ Éè‰í Ωõ ÅÎ ∞ t"åÅÜ«∞OÖ’x *’ºui¡OQÆ ^Œ~≈° <åxH˜
"≥à◊`å~°∞.
Nâ‹Å· , HÍj, ~å"Õ∞â◊fi~° `«k`«~° *’ºui¡OQÆ Hˆ „Δ `åʼnõΩ L#flO`« „Ѩ*ÏHõ~¬° }
D Ѷ∞¨ $¿+â‚ fi◊ ~° ^Õ"åÅÜ«∂xH˜ ÖË^∞Œ . JO^Œ∞‰õΩ =ÚYºHÍ~°}O D ^Õ"åÅÜ«∂xfl
P^èŒ∞xHõOQÍ Jaè=$kú Ѩ~°K«HõáÈ=_»"Õ∞.
D *’ºui¡OQÆ ^Õ"åÅÜ«∂xH˜ QÆÅ „áêâ◊™êκxfl, =∞Ç≤Ï=∞#∞ `≥eÜ«∞*Ë¿ã
„ѨKå~°O Ö’Ñ≤OK«_»O =Å# D ^Õ"åÅÜ«∂xH˜ „Ѩ[efl PHõi¬OKÕ q^èŒOQÍ
ÉÏQÍ Jaè=$kú KÕÜ«∞_»O J=ã¨~°O.
Ü«∂„f‰õΩʼnõΩ P^èŒ∞xHõ ™œHõ~åºÅ`À ‰õÄ_ç# =ã¨`«∞Å∞ HõeyOK«_»O,
K«∞@∂ì JO^Œ"≥∞ÿ# =<åefl U~åÊ@∞ KÕÜ«∞@O =Å# D *’ºui¡OQÆ ˆHΔ„`åxH˜
Ü«∂„f‰õΩÅ∞ =KÕÛ J=HÍâ◊O Z‰õΩ¯=QÍ LO@∞Ok.
ѨOK«Éèí∂`« ˆHΔ„`åÅ∞
=∞# ^ŒH}Δ˜ ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ Ö’ Ju Ѩq„`«"∞≥ #ÿ Hˆ „Δ `åÅ∞ ѨOK«É∂íè `« Hˆ „Δ `åÅ∞.
ѨOK«Éèí∂`åÅ∞ JO>Ë PHÍâ◊O, Jyfl, "åÜ«Ú=Ù, h~°∞, Éèí∂q∞ Wq
ѨOK«Éèí∂`åÅ∞. D J~Ú^Œ∞ Éèí∂`åÅ∞ ÖËx^Õ r=HÀ\˜ =∞#∞QÆ_» [~°QÆ_»O
^Œ∞~°¡ÉèíO.
JO^Œ∞=Å<Õ D ѨOK«É∂íè `åÅ#∞ Ju =ÚYº"≥∞#ÿ JOâßÅ∞QÍ ÉèÏq™êÎ~∞° .
ÉèíQÆ=næ`«Ö’, q+¨μ‚ ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞OÖ’ Éèí∂`«=∞O>Ë r=O, „áê}˜ Jx J~°÷O
=KÕÛq^èŒOQÍ P Ѩ^•xfl "å_»`å~°∞.
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞
51
JO`ÕQÍx Éèí∂`åÅ∞ JO>Ë ^≥Ü«∂ºÅ∞ J<Õ JO\Ï~°∞. HÍh WHõ¯_»
Éè∂í `åʼnõΩ, ^≥Ü∂« ºÅ‰õΩ ã¨O|O^èOŒ ÖË^∞Œ . r=„áê}˜ =∞#∞QÆ_‰» Ωõ , =∞øeHõ"∞≥ #ÿ q,
H©ÅHõ"≥∞ÿ#q Jx D Éèí∂`åʼnõΩ J~°÷O.
D ѨOK«É∂íè `åÅ qâıëêÅ#∞ `≥eÜ«∞*ËÜ∞« _®xˆH D ѨOK«É∂íè `« Hˆ „Δ `åÅ∞
L^ŒƒùqOKåÜ«∞x ѨO_ç`«∞Å∞ K≥|∞`å~°∞.
ѨOK«Éèí∂`åÅ∞ ZѨC_»∂ ã¨=∞OQÍ LO_®e. g\˜Ö’ ^Õx „ѨÉèÏ=O
Z‰õΩ¯"≥·<å `«‰õΩ¯"≥·<å r=„áê}˜H˜ „Ѩ=∂^ŒO HõÅ∞QÆ=K«∞Û. D ѨOK«Éèí∂`«
ˆHΔ„`åÅÖ’ P^蕺u‡Hõ "å`å=~°}O Hõey LO@∞O^Œh, JO^Œ∞ˆH JHõ¯_»
rqOKÕ"å~°∞ KåÖÏ J^Œ$+¨ì=O`«∞Åx XHõ #=∞‡HõO.
D ѨOK«Éèí∂`« ˆHΔ„`åÅ∞ XHõ\˜ PO„^茄Ѩ^ÕâòÖ’#∂, q∞QÆ`å <åÅ∞QÆ∞
`«q∞à◊<å_»∞Ö’ L<åfl~Ú. PO„^è„Œ Ѩ^âÕ òÖ’ L#fl ѨOK«É∂íè `« Hˆ „Δ `«O N HÍà◊ÇϨ ã≤.Î
Wk "åÜ«ÚeOQƈHΔ„`«O.
`«q∞à◊<å_»∞Ö’ QÆÅ q∞QÆ`å <åÅ∞QÆ∞ ѨOK«Éèí∂`« ˆHΔ„`åÅÖ’ XHõ\˜
z^ŒO|~°O Wk PHÍâ◊eOQÆO. u~°∞=}Ï‚=∞ÖˇÖ· ’ JyfleOQÆO, [O|∞ˆHâ◊fi~°OÖ’
[ÅeOQÆO. HõOzÖ’ Éèí∂eOQƈHΔ„`«O. D S^Œ∞ ˆHΔ„`åÅ#∞ ^Œi≈OK«∞‰õΩ#fl"åiH˜
ã¨HõÅ â◊√ÉèÏÅ∞ HõÅ∞QÆ∞`åÜ«∞x Éèí‰õΩÎÅ qâßfiã¨O.
1. N HÍà◊ǨÏã≤Î ("åÜ«ÚeOQÆO)
"åÜ«Ú=Ù‰õΩ ã¨Ê~°fi*Ï˝#O LO@∞Ok. "åÜ«Ú"Õ „áê}O. "åÜ«Ú=Ù ÖËx^Õ
r=O LO_»^Œ∞. D "åÜ«Ú=Ù#∞ „ѨuaOaOKÕ eOQÆ"Õ∞ NHÍà◊ǨÏã≤ÎÖ’x
"åÜ«ÚeOQÆO.
N JO>Ë ™êÖˇÑ¨Ù~°∞QÆ∞. HÍà◊ JO>Ë áê=Ú. ǨÏã≤Î JO>Ë U#∞QÆ∞. D
=¸_çO\˜H˜ WHõ¯_» Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~°∞_»∞ =ÚH˜xÎ „Ѩ™êkOKå_»∞. JO^Œ∞Hˆ D Hˆ „Δ `åxH˜
NHÍà◊ǨÏã≤Î J<Õ ¿Ñ~°∞ =zÛOk.
„|Ǩχ Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞_çH˜ ÔH·ÖÏ™êxfl xi‡ã¨∞ÎO_»QÍ JO^Œ∞Ö’ H˘O`«ÉèÏQÆO
Éèí∂q∞ g∞^Œ Ѩ_çO^Œh, J^Õ NHÍà◊ǨÏã≤Î J~ÚO^Œh D ˆHΔ„`åxH˜ QÆÅ
„áê=ÚYº`« QÆ∞iOz ѨÙ~å}ÏÅ∞ K≥|∞`«∞<åfl~Ú.
ZO`À Q˘Ñ¨Ê Éèí‰õΩÎ_≥·# É’Ü«∞ "Õ@QÍ_»∞ u#fl_»∞ t=Ùx HõO\˜#∞O_ç
~°HõÎO HÍ~°_®xfl K«∂ã≤, P ~°HÍÎxfl PѨ_®xH˜ `«# HõO\˜x ÉÏ}O`À fã≤
t=Ù_çH˜ JiÊOzOk D ˆHΔ„`«OÖ’<Õ.
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞
 52
P ÉèHí `Θ À u#fl_»∞ Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~°∞_çÖ’ SHõº=∞Ü«∂º_»∞. J#O`«~O° P u#fl_»∞
t=Ù_çH˜ HõO\˜x JiÊOKå_»∞ QÆ#∞Hõ ÉèíHõÎ Hõ#flÑ¨Ê JÜ«∂º_»∞. ÉèíHõÎ Hõ#flѨʉõΩ
‰õÄ_® HÍà◊ǨÏã≤Î ^Õ"åÅÜ«∞O ^ŒQÆæˆ~ XHõ PÅÜ«∞O LOk.
NHÍà◊ǨÏã≤ÎÖ’ "ÕOKÕã≤# J=∞‡"å~°∞ *Ï˝# „Ѩã¨∂<åO| ^Õq. ã¨f^Õq
HõáêÅ ÉèÏQÆO WHõ¯_» Ѩ_ç#O^Œ∞=Å#, HõáêÅOÖ’ *Ï˝#O LO@∞Ok Hõ#∞Hõ
^ÕxH˜ *Ï˝# „Ѩã¨∂<åO| J<Õ ¿Ñ~°∞ =zÛOk.
108 â◊H˜Î Ñ‘~îåÅÖ’ WHõ¯_» [ÅO^Œ~° Ñ‘~î°O "≥eã≤O^Œx K≥|∞`å~°∞.
Éèí‰õΩÎÅ HÀÔ~¯Å#∞ fˆ~Û Hõ~°∞}Ï=∞~Ú *Ï˝# „Ѩã¨∂<åO|^Õq. q"åǨÏO
HÍ"åÅ#∞‰õΩ<Õ Hõ#ºÅ∞ `«=∞‰õΩ q"åǨÏO HÍ"åÅx D ^Õqx HÀ~°∞‰õΩO>Ë
q"åǨÏO J=Ù`«∞O^Œh, ã¨O`å#O HÀ~°∞‰õΩ#fl"åiH˜ ã¨O`å#O HõÅ∞QÆ∞`«∞O^Œh
Éèí‰õΩÎÅ #=∞‡HõO.
D =∞^躌 HÍÅOÖ’ ã¨~Ê° ^À+¨ x"å~°}‰õΩ, ~åǨï, Hˆ `«∞ „QÆÇ¨ ʼnõΩ âßOu
ѨÓ[Å∞ x~°fiÇ≤ÏOK«_®xH˜ NHÍà◊ǨÏã≤Î „Ѩã≤kÌ á⁄OkOk. D PÅÜ«∞OÖ’
~åǨï Hˆ `«∞=ÙʼnõΩ Ñ¨Ó[Å∞ [iÑ≤`Õ ã¨~Ê° ^À+¨O `˘ÅyáÈ`«∞O^Œh, ÉèÏ~åºÉè~í Åΰ
=∞^躌 ã¨Yº`« HõÅ∞QÆ∞`«∞O^Œh P~ÀQƺ ã¨=∞㨺Å∞ W`«~° ÉÏ^èÅŒ ∞ `˘ÅyáÈ`åÜ«∞h
Éèí‰õΩÎÅ∞ #=Ú‡`å~°∞.
D ѨÓ[Å∞ KÕÜ«∞_®xH˜ =KÕÛ Éèí‰õΩÎÅ ã¨OYº ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞O_»@O =Å#
^Õ " åÅÜ« ∞ OÖ’x qâßÅ"≥ ∞ ÿ # ~åÜ« ∞ Å =∞O_» Ñ ¨ O Ö’ D Ѩ Ó [Å#∞
™ê=¸Ç≤ÏHõOQÍ x~°fiÇ≤Ïã¨∞<Î åfl~°∞. NHÍà◊ÇϨ ã≤ÖÎ ’x â◊√Hõ„|Ǩ‡„â◊=∞O, Éè~í ^° •fi[
P„â◊=∞O, "Õ~ÚeOQÍÅ HÀ#Å∞ ‰õÄ_® ^Œi≈OKåeû# „Ѩ^ÕâßÅ∞.
2. [O|∞ˆHâ◊fi~°O ([ÅeOQÆO)
JyflHÍ~°}OQÍ h~°∞ J=`«iOzOk. D Éèí∂`åxH˜ â◊|ÌO, ã¨Ê~°fi,
~°∂ѨO`Àáê@∞~°ã¨O ‰õÄ_® LOk.
h\˜ „áê=ÚYº`« JO^ŒiH© `≥eã≤O^Õ. r=ÙÅ∞ HÍx=fiO_ç, Éèí∂q∞
HÍx=fiO_ç. WO^Œ∞Ö’ h\˜ âß`«O Z‰õΩ¯=. h~°∞ ÖˉõΩO_® r=O ÖË^Œ∞.
D [Å Éèí∂`«eOQÆO `«q∞à◊<å_»∞Ö’x u~°∞z<åѨe¡ ã¨g∞ѨOÖ’
[O|∞ˆHâ◊fi~°OÖ’ LOk. [O|∞ JO>Ë <Õˆ~_»∞ ѨO_»∞. WHõ¯_» `≥Å¡<Õˆ~_»∞
=¸ÅOÖ’ D ˆHΔ„`«OÖ’x ^Õ=Ù_»∞ L<åfl_»x, JO^Œ∞=Å#<Õ D ˆHΔ„`åxH˜
[O|∞ˆHΔ„`«=∞<Õ ¿Ñ~°∞ =zÛO^Œx K≥|∞`å~°∞.
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞
53
WHõ¯_» L#fl `≥Å¡<Õˆ~_»∞K≥@∞ì ZO`À „áêp# "≥∞ÿ#^Œh, â◊O|∞ |∞∞+≤
=$HõΔ~°∂ѨOÖ’ t=Ù_çx ¿ãqã¨∞ÎO\Ï_»x ã¨÷ÅѨÙ~å}O K≥|∞`ÀOk.
WHõ¯_» Pkâ◊OHõ~åKå~°∞ºÅ∞ N K«„HÍxfl „Ѩu+≤ªOKå~°∞. WHõ¯_» "ÕOKÕã≤#
^Õq JdÖÏO_Õâ◊fii. P"≥∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ WHõ¯_» t=Ù_çx ѨÓlOz, ã¨Ñ¨~°ºÅ∞
KÕã¨∞ÎO^Œx JO\Ï~°∞.
Hõ ~ ° ∞ }Ï=∞Ü« Ú ~åÖˇ · # JdÖÏO_Õ â ◊ fi ix P_» " å~° ∞ Z‰õ Ω ¯=QÍ
ѨÓlã¨∞ÎO\Ï~°∞. D ˆHΔ„`åxH˜ f~°÷O HÍ"Õs#k. „ѨHõ$u ã¨Ç¨Ï[ ™œO^Œ~°ºO`À
â’aèÖË¡ D ˆHΔ„`«OÖ’ „Ѩu~ÀE ѨÓ[Å∞, Jaè¿+HÍÅ∞ [~°∞QÆ∞`å~Ú.
WHõ¯_» ZѨC_»∂ KåÖÏ K«Hõ¯\˜ P^蕺u‡Hõ "å`å=~°}O qÅã≤Å∞¡`«∂
LO@∞Ok.
3. z^ŒO|~°O (PHÍâ◊eOQÆO)
z^ŒO|~°O K≥<≥·fl #QÆ~åxH˜ ^ŒH˜Δ}OQÍ ã¨∞=∂~°∞ 250 H˜Ö’g∞@~°¡
^Œ∂~°OÖ’ LOk. Wk PHÍâ◊eOQÆ ˆHΔ„`«O.
z`ü JO>Ë *Ï˝#O. JO|~°O JO>Ë PHÍâ◊O. D ~Ô O_»∂ J#O`«"∞≥ #ÿ k.
z`ü JO|~°O| HõÅ~ÚˆH z^ŒO|~°O.
ѨÓ~°fiO WHõ¯_» =∞„iK≥@∞¡ Z‰õΩ¯=QÍ LO_»@O =Å# D „áêO`åxH˜
uÖˇ·¡=#O J<Õ ¿Ñ~°∞ LO_Õk. `«q∞à◊OÖ’ uÖˇ·¡ JO>Ë =∞„iK≥@∞ì. z^ŒO|~°O
ÉèíQÆ=O`«∞_ç ǨÏ$^ŒÜ«∞™ê÷#OÖ’ LO^Œh, JO^Œ∞ˆH D ˆHΔ„`«O KåÖÏ Q˘Ñ¨Ê^Œh
K≥ѨC‰õΩO\Ï~°∞.
WHõ¯_» Ju =ÚYº PHõ~°¬} #@~å[™êfiq∞ PÅÜ«∞O. WHõ¯_» t=Ù_»∞
#@~å[~°∂ѨOÖ’ P#O^Œ #$`«ºÉèíOy=∞Ö’ LO\Ï_»∞. #@~åA ã¨$+≤ì JO`å
P#O^Œ=∞Ü«∞"≥∞ÿ#^Œh, P q+¨Ü«∂xfl JO^ŒiH© `≥eÜ«∞*ËÜ«∞_®xˆH WHõ¯_»
Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞_»∞ P#O^Œ #$`«ºO KÕã¨∞ÎO\Ï_»x ѨO_ç`«∞Å∞ K≥|∞`å~°∞.
z^ŒO|~°O #@~å*™êfiq∞ PÅÜ«∞OÖ’ Pkâ◊OHõ~åKå~°∞ºÅ∞ `≥zÛ#
ã¨Êù\˜Hõ eOQÆO LOk. D ã¨Êù\˜Hõ eOQÍxH˜ „Ѩ`ÕºHõ Jaè¿+HÍÅ∞, ѨÓ[Å∞
KÕ™êÎ~°∞.
WHõ¯_ç J=∞‡"å~°∞ t=HÍ=∞ ã¨∞O^Œi. t=ÙxH˜ ѨH¯õ <Õ LO@∞Ok.#@~å[
™êfiq∞H˜ ^ŒQÆæ~°QÍ QÀqO^Œ~å[™êfiq∞ q„QÆǨÏO ‰õÄ_® LOk. P ~ÀAÖ’¡
â‹·=ÙʼnõΩ, "≥·+¨‚=ÙʼnõΩ QÆÅ ã¨xflÇ≤Ï`åxH˜ Wk x^Œ~°≈#O.
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞
 54
z^ŒO|~°OÖ’x #@~å[™êfiq∞x ^Œi≈OK«∞‰õΩO>Ë KåÅ∞ `å=Ú HÀ~°∞‰õΩ#fl
HÀiHõÅhfl fiáÈ`åÜ«∞x =ÚH˜Î Åaèã¨∞ÎO^Œx Éèí‰õΩÎÅ∞ #=Ú‡`å~°∞.
4. u~°∞=}Ï‚=∞Öˇ· (JyfleOQÆO)
ѨOK«Éèí∂`åÅÖ’ <åÅ∞QÆ=k Jyfl. Wk "åÜ«Ú=Ù =Å¡ ѨÙ_»∞`«∞Ok.
JyflH˜ â◊|ÌO, ~°∂ѨO, ã¨Ê~°≈ LOk. =∞#O Jyflx *’ºu, "≥Å∞QÆ∞, `Õ[O,
HÍOu Jx ‰õÄ_» JO\Ï=Ú.
"≥·kHõ r=# Ѩ^ŒúuÖ’ JyflH˜ KåÖÏ „áê=ÚYº`«∞Ok. â◊√ÉèíHÍ~°ºO HÍh,
Jâ◊√ÉèíHÍ~°ºO HÍh, Jyfl ÖˉõΩO_® [~°∞QÆ^Œ∞. Jyfl Ѩ~°„|Ǩχ ã¨fi~°∂Ѩ=∞x
‰õÄ_® JO\Ï~°∞.
D Jyfl ~°∂ѨOÖ’<Õ t=Ù_»∞ J~°∞}ÏK«ÅOÖ’ "≥e™ê_»∞. `«q∞à◊OÖ’
J~°∞}ÏK«ÖÏxfl u~°∞=}Ï‚=∞Öˇ· JO\Ï~°∞.
D ˆ H Δ „ `« O Hõ $ `« Ü « Ú QÆ O Ö’ JyflѨ ~ ° fi `« O QÍ, „`Õ ` åÜ« Ú QÆ O Ö’
~°`«flѨ~°fi`«OQÍ, ^•fiѨ~° Ü«ÚQÆOÖ’ HõOK«∞ Ѩ~°fi`«OQÍ, HõeÜ«ÚQÆOÖ’
tÖÏѨ~°fi`«OQÍ =∂iO^Œx K≥|∞`å~°∞.
Z`«Î~Ú# H˘O_»g∞^Œ L#fl t=Ùxfl „Ѩ[Å∞ ^Œi≈OK«∞HÀ=_»O Hõ+¨ì=∞x
„áêi÷OK«QÍ, t=Ù_»∞ Ѩ~°fi`« áê^Œ„áêO`«OÖ’ eOQÆ~°∂ѨOÖ’ "≥e™ê_»∞. D
Hˆ „Δ `«<å=∂xfl 㨇iOz#O`«=∂„`å<Õ =ÚH˜Î HõÅ∞QÆ∞`«∞O^Œh, D Hˆ „Δ `åÅxflO\˜x
`«ÅK«∞‰õΩx, LK«Ûùi¿ãΠѨOKåHõΔs =∞Ǩ=∞O„`åxfl =¸_»∞HÀ@¡ ™ê~°∞¡ [Ñ≤Oz#
ѨÙ}ºÑ¶¨ÅO Åaèã¨∞ÎO^Œx ѨÙ~å}ÏÅ∞ `≥Å∞ѨÙ`«∞<åfl~Ú.
WHõ¯_» Jkèëêª# ^≥·=O J~°∞}ÏK«ÖËâ◊fi~°∞_»∞. t=Ù_»∞ WHõ¯_» J~°÷<åsâ◊fi~°
~°∂ѨOÖ’ LO\Ï_»∞. D Hˆ „Δ `«OÖ’ ѨOK«É∂íè `« =∞Ok~åÅ∞<åfl~Ú. ѨOK«É∂íè `«
ˆHΔ„`åÅxflO\˜h ^Œi≈OK«ÖËx"å~°∞ WHõ¯_» L#fl ѨOK«Éèí∂`« =∞Ok~åÅ#∞
^Œi≈™êÎ~°∞.
J~°∞}ÏK«ÖËâ◊fi~°∞x ^Õ"Õi L}Ï‚=∞Öˇ·^Õq. Wk |OQÍ~°∞ q„QÆǨÏO. D
q„QÆǨxfl Éèí‰õΩÎÅ∞ ѨÓlOz `«=∞ HÀiHõÅ∞ f~°Û=∞x „áêi÷™êÎ~°∞.
D PÅÜ«∞OÖ’<Õ J+¨ìÅH©Δ‡ q„QÆǨÅ∞<åfl~Ú. HÍsÎHõ=∂ã¨OÖ’ WHõ¯_»
[iˆQ L`«û"åʼnõΩ J<ÕHõ ÅHõΔÅ Éèí‰õΩÎÅ∞ =™êÎ~°∞.
HÍsÎHõ=∂ã¨OÖ’ Éèí~°}© #HõΔ„`«O ~ÀA# J~°∞}ÏK«ÅOÃÑ· =∞Ǩnáêxfl
"≥ey™êÎ~°∞.
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞
55
D nѨO ã¨∞=∂~°∞ =ÚÃÑ·Ê J~Ú^Œ∞ H˜Ö’g∞@~°¡ =~°‰õÄ HõxÑ≤ã¨∞ÎO^Œx
JO\Ï~°∞. D náêxfl ^Œi≈OK«∞‰õΩ#fl "åiH˜ ѨÙ#~°˚#‡ LO_»^Œx JO\Ï~°∞.
J~°∞}ÏK«ÅOÖ’ yi „Ѩ^HŒ }Δ˜ XHõ „Ѩ`ºÕ Hõ`.« J~°∞}yi K«∞@∂ì u~°Q_Æ "» ∞Õ
D „Ѩ^HŒ }Δ˜ . ã¨∞=∂~°∞ Ѩ^=Œ ¸_»∞ H˜Ö’g∞@~°∞¡ ^Œ∂~°O LO_Õ D yi „Ѩ^HŒ }Δ˜ `À
Zxq∞k eOQÍÅ#∞, Zxq∞k #^Œ∞Å#∞ ^Œi≈OK«∞HÀ=K«∞Û.
D yi „Ѩ^HŒ }Δ˜ ^•iÖ’<Õ ~°=∞} =∞ǨÏi¬ P„â◊=∞O LOk. D „ѨkHõ}Δ #∞
ѨQÆÅ∞, ~å„u Jx `Õ_® ÖˉõΩO_® KÕ™êÎ~°∞.
yi „Ѩ^ŒH˜Δ} KÕ¿ãÎ ã¨HõÅ áêáêÅ#∞ `˘ÅyOz, ã¨∞Y™œMϺÅ#∞
HõÅ∞QÆ*Ëã¨∞ÎO^Œx Éèí‰õΩÎÅ∞ #=Ú‡`å~°∞. J~°∞}ÏK«ÅOÖ’ ZO^Œ~À =∞ǨÏhÜ«ÚÅ
P„â◊=∂Å∞<åfl~Ú. JO^Œ∞Ö’ Q“`«=∞ =∞ǨÏi¬ P„â◊=∞O, ~°=∞}Ï„â◊=∞O
=ÚYº"≥∞ÿ#q.
5. HõOz (Éèí∂eOQÆO)
=∞# Éèí∂q∞ „áê=ÚYº`«#∞ D Éèí∂eOQÆ ^Õ"åÅÜ«∞O `≥eÜ«∞*Ëã¨∞ÎOk.
=∞#^ÕâO◊ Ö’x ã¨ÑΨ "≥∂HõÑΔ Ù¨ ~åÅÖ’ HõOz XHõ\.˜ q∞ye#q =∞^è∞Œ ~°, JÜ≥∂^躌 ,
ǨÏi^•fi~ü, HÍt, J=OuHõ, ^•fi~°Hõ.
D U_»∞ =∞Ǩ#QÆ~åÅÖ’ |∞∞+¨μÅ∞, =Ú#∞Å∞ x=ã≤OK«_»O =Å¡ D
^Õ"åÅÜ«∂Å∞ ã¨Ñ¨Î "≥∂HõΔ Ñ¨Ù~åÅÜ«∂ºÜ«∞x K≥|∞`å~°∞.
'#Qƈ~+¨μ HÍOz— J<Õ HÍo^•ã¨∞ =K«#O HõOz „áê=ÚYºO QÆ∞iOz
`≥eÜ«∞*Ë™ÈÎOk. 'Hõ^äŒ HõOzH˜, =∞#O WO\˜H˜— J<Õ "åHõºO ‰õÄ_® HõOz
ˆHΔ„`åxH˜ L#fl qâı+¨}Ïxfl `≥Å∞ѨÙ`ÀOk.
XHõѨC_»∞ ѨÓ~°fiOÖ’ HõOzÖ’ "≥~Úº ^Õ"åÅÜ«∂Å∞ LO_Õ=@. WHõ¯_»
„Ѩã≤kú K≥Ok# t"åÅÜ«∞O UHÍO|ˆ~â◊fi~° PÅÜ«∞O.
D ^Õ"åÅÜ«∞OÖ’ t=eOQÆO Ãã·Hõ`«eOQÆO. D t=eOQÍxfl JO^Œih
=Ú@∞ìHÀx=fi~°∞. WHõ¯_ç ^Õq HÍ`åºÜ«∞h ^Õq. D UHÍO|ˆ~â◊fi~° PÅÜ«∞OÖ’
KåÖÏ Ñ¨Ù~å`«#"≥∞ÿ# XHõ =∂q∞_ç K≥@∞ì LOk. D =∂q∞_ç K≥@∞ì‰õΩ <åÅ∞QÆ∞
H˘=∞‡Å∞ XH˘¯Hõ¯ H˘=∞‡‰õΩ XH˘¯Hõ¯ ~°Hõ"≥∞ÿ# ~°∞zQÆŠѨO_»∞¡HÍ™êÎ~Ú. D
K≥@∞ì K«∞@∂ì „Ñ¨^ŒH˜Δ}O KÕ¿ãÎ `«=∞ HÀiHõÅ∞ f~°∞`åÜ«∞x Éèí‰õΩÎÅ #=∞‡HõO.
HõOz J#QÍ<Õ =ÚO^Œ∞QÍ QÆ∞~°∞‰Î Ωõ =KÕÛk HÍ=∂H˜Δ ^Õ"åÅÜ«∞O. Jëêì^⌠◊
â◊H˜Î Ñ‘~îåÅÖ’ Wk XHõ\˜.
^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞