Sa NOWOCZESNE!J SZTUKI POLSKIEJ ASPEKTY NOWOCZESNE. ee) j ASPECTS OF POLISH MODERN ARTS ASPECTS OF POLISH MODERKASPEKTY NOWOCZESNE) SZTUKI POLSKIE) CALERA WSPOLCZENA WRZESIEN 1975Niniefsza publikacia ma stanowié dopetnic- ie materialy faktografiemego 1 teoretyczne~ go prezentowanego na wystawie ,Aspekty Nowoczesne} Sztuki Polskie)” w KMPIK Gi leria Wsp6lezesna” w Warszawie. Colom wystawy Jest ukazanie aktualnych osiqgnig’ w satuce polskie}, 20 szezegdlnym tawzglednieniem tendenc}i racjonalizujace). Pod tym katem byla tet ustalona lista autoréw za- proszonyeh do udziatu w imprezie. Prezentacja ta zostala zorganizowana w ra~ mach imprez towarzyszaeyehKongresowi Migdzynarodowego Stowarzyszenia Krytykiw Srtuki AICA, kt6ry odby? sig w Warszawie we wrzeiniv 1915 Podigte pract 2espdt KMPIK ,Galeria Wspét- czesna” zamierzenie, ma mieé preede wsryst- kkim charalter propozyeli warsztatowe). Stano- wi ono Konsekwencle szeregu prob podejmo- Leen ee el JACEK DRABIK wanyeh w bi. w tym osrodku, a majacych ayrécié uwagg na te dokonania w kulturze polskie} 4 Swiatowo), KktSre jeszeze nie zostaly aweryfikowane { rozpowszechnione. Podkreslono przy tym wplyw Jaki wywiera for~ ma Komunikatéw Srodk6w masowego preekazu nna drisiejszq produkele artystycana Talkie ukierunkowanie pracy Galeri zmlenilo w maczne} mierze je} dotyehezasowy profil, ‘Wydawnietwo to redagowano w ten spos6b aby oderwane od konkretnego zdarzenia moglo sta~ nowié pdstawe dla informacji o sytuacii w polskim ruchu artystyeznym. Wydanie ponizsze) publikacji bylo modliwe Gzigki wielostronne} pomocy Departament Plastyki Ministerstwa Kultury i Sztuki oraz Robotnicze} Spbldziclni Wydawnicze} rasa Keigtka Ruch, za ktorq zesp6l realizatoréw serdecznie dzickuje, JAN BERDYSZAK Catowiek praciety swoimi modliwosclami krea~ eylnymi | wytwérezymi tak uksztaltowal swo- 3a mentalnosé, ae wiole ajawisk a takie egzy~ stencle Swiata traktuje na spos6b wytworezy { dlateyo czlowiek nie rozumiejac w te) chwili Inacze} potrzebuje Swiat, aby go burzyé i po- regdlcowaé dajqe tym samym dosyé zewnetrany preejaw swoje) osobowosei. Swiat w ktérym aylemy traktowany Jako caloSé nie potrzebuje ‘ani poregdkowania ani burzenia A jak winaifmy go traktowa rorumiany jako ‘osobowose? Wedy chee byé praylety, wyodrebniony, webo- acany ale nie poprawiany. Pustka przestrzeni posiada przewage nad ws7y- stkim, skoro nie motna je} miszcxyé, tak, jak moinn rniszezyé forme, przedmiot czy dycie. Przestraet zawisze Istnieje w moje} mentalnosei jako egzystencja najbardzie} zbllzona do do- Skonalogei zbiorowego umysla ludzkiego: oddziatywuje a jednoczeénie jakoby nie ist- hia albo jest najprawdriwie} wymicmna, kiedy fe} brale i jest wezechobecna, Kiedy jestesmy ww Je} dyspozyeli ao nie} nie nie wiemy. Ta refleksja uzmyslawia caym jest przestrzef \w swoje} naturalne) egzystencii jak posiad: my w naseym zasigga, Kiedy ja wlaczamy w Ikrag nic tylko materi ale | JEZYKA SZTUKI Kiedy rmuszamy pruestrzen do tworzenia nowych wyrazéw I inicjowania nowych tresi przez obydwie je} warstwy tak ideainie zroSnig- te soba — warstwa w jakich preestrzen bytuje: —w warstwie znaczgce} materi” pustk 1 w warstwie istotne} poza materiaine} refleksyi. Jan Berdyszak 1970 — sylweta dowotnego koloru lub-materti mote prezentowaé rzecr 1ub rzeczywistosé Czy jakaé antysylwota 2 yprzestezeni wydzle= Jone] nile jest czyms wigee) nit sylweta, cezymé wigee) ni nateéeniem skojarzed, cay nie jest otwarciem znenego na nic cry nie jest sfera prowokacji | konieeznoseig aktywnosei — trzeba — otwieraé zmanym nieznane — otwieraé nieznanym znane — otwieraé nicsnanym wyobrainig — zamykaé tylko niemnanym ‘Tylko prz2z Swiadomosé sztuki motna obronit spuste” przed zbednym wypelnientem 1 dopro- eadzié, fe: wypelniaé cxy oddawaé rownaé sig bedate braé. Jan Berdyszaie 1970 RE mochodowy, nicoczekiwane _spotkanie A. Wracajge do domu, od lat tq sama ulica, kolo tego samego kiosku, tego samego sklepu i punktu fryzjerskiego — mam przekonanie 0 doskonalej znajomosci przedmiotéw i sytuacji jakie napotykam. Wszelkie zdarzenia niecodzienne jakie moga mi od czasu do czasu towarzyszyé: wyjatkowo silna wichura, wypadek sa- kogos dawno niewidzianego, upamigtnia konkretny diem, konkretne okolicznoset ale nie zwigkszq moje} wiedzy 0 codzien- nie przemierzanej drodze. Nie beda tet mialy Zadnego wplywu na jej cechy fi- zycmne. Ulica nie stanie sig dluisza, kiosk bardziej graniasty, sklep wy2szy, a punkt fryzjerski nie miknie w ogéle. Ulegajac okreslonym nastrojom —emocjonalnym moge mieé jednak poczucie niestaloseiPUSTKA JAKO SENS KREACII INDYWIDUALNYCH Gayby umnaé, te pierwera nadrzedng rzeezy- wistoicia jest pustka, a druga rzceeywistoseig kreacla mentalna, 10 WARTOSC MIRJSCA PUSTEGO WINNA byé — samowypelniajgea sig POZORNIE lub fi- — pusta pojgciowo — iniejujaca’ = obiccusaca — pojemna treécig bez granie — bankiem poczucia modliwoscl wolnych — Koncentrujgca w stopnia najwylseym. Pruestrzef, ezas, energia, waglednosé sq jedno- ezeénle wartogeiami prapierwotnymi jake i cebwilaobeena. WYZNACZONE MIBJSCE jako PUSTE w kon- tekstach artystyeenych i innyeh daje motliwosé samoczynnego laczenie TERAZ 2 pocruciem PIERWOTNOSCI. Ta lqcznoéé jest szezegélnic ‘stotna w sztuce © problematyee wszechogar- tgezacej: wiem i nic wien, jest { nie ma tak i nie. ‘Tylko Kontekst pustki mote ujawnlé wartofe! pelne zaréwno w sztuce, jak i éyeiu — take jake bezsensownosé wylania ‘sensy. ‘Wymaezanie micjse pustych jest nie tylko wai nq MOZLIWOSCIA SWIADOMOSCI PUSTE- GO, ale stawia culowieka w ROLI UZYTKOW- NIKA TYLKO WEASNEJ WYOBRAZNI MEN- TALNES — czyli ta droga moina daé poczatek moiliwoéci odnajdywania wartoiei jednostlco- ‘wyeh ezlowieka przez jednoczesnosé WYPEE- NIANIA 1 INTERPRETACSI tegot wypetnie- el W tak pojgtych miejscach pustych powstawaly- by inne WZGLEDNOSCI exyli fnna RZECZ’ WISTOSC, rzeczywistosé sztuki, osobowo bbezpotrednie} czlowieka { refleksyjne} obec- nosei 2ycia jednoczesnie, — Co wyraia pole otwarte w_plaszexyinie — Cay mote programowat treéei to, eo tworzy otwarte = Mle uswiadamia otwarcie 20 otwarclem” Mle preckazuje otwareie Ww momencie po- przedzajgcym jego pelna swiadomoié — Co wyrata samo otwarcie — He wyrada otwarcie I co wyrada otwarcie w reeceach zwyklyeh Scluka nie powinna byé modliwotela wyborbw ale KONIECZNOSCIA WYPELNIEN INDYWI- DUALNYCH zainicjowane} treici i stale otwa tym miejscem koncentraci 1 iniejatyw. wring mice PUSTE= PRAWIE WSZYSTKO dag daé Jan Berdyszake wygladéw i odniesien pomiedzy spoty- kanymi obiektami: Spiesze sie — i mam ciggle éwiadomosé koniecznos pospiechu — czas potrzebny na przcbycie tej same] drogi wydaje sie nieznognie dlugi, dluészy nig wowezas, gdy szedlem wezoraj nie koncentrujae sig na odliczaniu minut jakie zostaly mi do wyznaczonego terminu. Motna teraz dokonaé dwéeh rejestracji, ktore mialy- by zdokumentowaé odbiér rzeczywistoset ulicy: w pierwszym (spokojnym) iw dru- Wytqezaygca 1 przetroceysta Soszar permanentnie — warlose Jeanorodne gim (Swiadomie pospiesznym) ogladzie. Tlosé informacji nie uleglaby Zadnej zmianie. Zmianie ulegiby tylko system wartosel_przypisywanych tym samym danym, Jesli sie Spiesza jest wazne, te mijam juz trzeciq przecznice a wiec ostatnia jaka mnie dzieli od celu marszu, Nie wainym jest i nie bedg w stanie po pewnym czasie wyréimié marki samocho- du jaki byt zaparkowany przy jej kra- weiniku. Moja koncentraeja na okreslo- nych wyréznikach wplywa selektywnieSluminiom polichromewane aaa04 cm Suochemicrata borne M83 com EE er na dobér utrwalonych komunikatéw. Po- wyzsze mysleniem na okreslone konsek- wencje w doborze metod i narzedzi ja- kimi poslugujemy si¢ przy badaniu rze~ caywistosei. Ma tez wplyw na propono- wane modele zjawisk i zwigzkéw jakie powstajq w oparciu © przeprowadzone analizy eh cecha najczestsza jest kreacy jnosé — stale podejmowany uparty wysitek dla wyprodukowania obicktu lub zapisu, 6 ktéry musi kwestionowaé, szokowaé, komplikowaé, prowokowaé, nudzié lub po prostu byt. O tyle to jest nieunilnione, ae z jedne} strony istnialo i istnieje w Swiadomosci spoleczne} poczucie koniecz- nej obecnosei zdarzeh niepospolitych i odswigtnych, zag 2 drugiej w wyniku naturalnego trendu cywilizacyjnego, nas~ tepuje stopniowa eliminacja coraz wiek- szej ilosci prayezyn naturalnych moga- eych dawaé tego rodzaju poczucie. W efekcie mamy do ezynienia 2 wysoce wyspecjalizowana teoriq naukowa i tech i