You are on page 1of 140

 

Jkka Lusmbj ]zhivhj ]zhtj

Lanankuknak
@autsmb j hs Crao`sprjmba

Nigssjr
Aknihsmb   Crjkzðshsmb   ]pjkhsmb

]prjmbkhvaju   +

Aknihsmba Ùlarsatzukn4 ]zhivhj ]zhtj


Crjkzðshsmba Ùlarsatzukn4 Asztar ]zjlg
]pjkhsmba Ùlarsatzukn4 Jiadjk`rg Cigras Dhoakaz

]MBQLA\P-Sarijn
Iahpzhn
 

@haa Jutgrhkkak vg
@h vgkk Lanankuknak shk` Iabrarhkkak jo
Ngatba-iksthtut Kha`arijk`a uk ` varcùnak ùlar ijkndjbrhna
Arcjbruknak hk @autsmbeursak cùrcrao`sprjmbhna Iarkar.

Lhtta lajmbtak ]ha uksar Hktarkat-Jknalgt oht zusjtzihmbak


Jucnjlak uk ` Gluknak zuo Iabrware uktar4

www.jucnjlak.smbulart-varijn.`a

Ijygut uk ` ]jtz4 Ojrhj ]mbulart

©
]MBQLA\P-Sarijn, Iahpzhn
<., ukvarjk`arta Jucijna <6:=
Jiha \ambta vgrlabjitak
Vrhkta` hk Narojky
H]LK5 8>2-=-8<81<3-22-<
 

Hkbjitsvarzahmbkhs

Jkwahsuknak 0
Hkstrumthgks ▦ Hkstrumthgks ▦ Hkstrummhgkas

Nrjoojthejihsmba Cjmblanrhcca 0
Nrjoojr taros «Paroas nrjoojthmjux ▦ Mgkmaptgs nrjojthmjias

Ejphtai : Mbjptar : «Mbjphtra : «Mjpïtuig :


Pahia J , M uk ` @ Matt @ ▦ Vjrtas J,M y@
Vjrts J , M jk ` @ ▦ Vjrtha J , Ma 2
Pahi L Vjrt L ▦ Vjrtha L ▦ Vjrta L <3

Ejphtai < Mbjptar < ▦ Mbjphtra < ▦ Mjpïtuig <


Pahia J , M uk ` @ Vjrts J, M jk ` @ ▦ Vjrtha J , Ma
Matt @ ▦ Vjrtas J,M y @ <2
Pahi L Vjrt L ▦ Vjrtha L ▦ Vjrta L 06

Ejphtai = Mbjptar = ▦
Mbjphtra = ▦ Mjpïtuig =
Pahia J , M uk`@ Vjrts J , M jk ` @ ▦ Vjrtha J , Ma
Matt @ ▦ Vjrtas J,M y @ 0<
Pahi L Vjrt L« Vjrtha L ▦ Vjrta L 13

Ejphtai 0 Mbjptar 0 ▦ Mbjphtra 0 ▦ Mjpïtuig 0


Pahia J , M uk ` @ Vjrts J , M jk` @ ▦ Vjrtha J , Ma
Matt @ ▦ Vjrtas J,M y @ 12
Pahi L Vjrt L ▦ Vjrtha L ▦ Vjrta L ><

Ejphtai 1 Mbjptar 1 ▦ Mbjphtra 1 ▦ Mjpïtuig 1


Pahia J , M uk ` @ Vjrts J, M jk ` @ ▦ Vjrtha J , Ma
Matt @ ▦ Vjrtas J,M y @ >3
Pahi L Vjrt L ▦ Vjrtha L ▦ Vjrta L 23

▦ ▦
Ejphtai 3 Mbjptar 3 Mbjphtra 3 Mjpïtuig 3
Pahia J , M uk ` @ Vjrts J, M jk ` @ ▦ Vjrtha J , Ma
Matt @ ▦ Vjrtas J,M y @ 22
Pahi L Vjrt L ▦ Vjrtha L ▦ Vjrta L :6<

Ejphtai > Mbjptar > ▦ Mbjphtra > ▦ Mjpïtuig >


Pahia J , M uk ` @ Vjrts J, M jk` @ ▦ Vjrtha J , Ma
Matt @ ▦ Vjrtas J,M y @ :60
Pahi L Vjrt L ▦ Vjrtha L ▦ Vjrta L ::2

Ejphtai 2 Mbjptar 2 ▦ Mbjphtra 2 ▦ Mjpïtuig 2


Pahia J , M uk ` @ Vjrts J, M jk` @ ▦ Vjrtha J , Ma
Matt @ ▦ Vjrtas J,M y @ :<6
Pahi L Vjrt L ▦ Vjrtha L ▦ Vjrta L :=<

=
 

Jkwahsuknak Hkstrumthgks

▦ Jkwahsuknak ▦ hkstrumthgks

Jmbtak ]ha j uc (`ha Egkdunjthgk.) Vjy jttakthgk tg (tba mgkdunjthgk.)


Jktwgrtak ]ha. Jkswar.
Larhmbtak ]ha. Paii jlgut ygur axparhakma.
Lhi`ak ]ha ]jtza/Crjnak. Luhi` saktakmas/quasthgks.
@hseutharak ]ha hk eiahkak Nruppak. Pjie hk sojii nrgups.
Arnjkzak ]ha (`ha Iùmeak). Chii hk (tba lijkes).
Crjnak ]ha Hbra Kjmbljbk/ibrak Kjmbljrk. Jsee ygur caojia kahnblgur/ojia kahnblgur.
Js
Cigrak ]ha. Ihstak.
Erauzak ]ha (`ha rhmbthna Jktwgrt) jk. Ojre (tba rhnbt jkswar).
Iasak ]ha (`ak Paxt). \aj` (t (tba
ba ta
taxt
xt).
).
Iasak ]ha `a k @hjign oht vartahitak \giiak. @hstrhluta tb a rgias jk ` raj` tb
tbaa `hjignua.
Ojreharak ]ha4 \hmbthn g`arcjismb7 Phme4 rhnbt gr wrgkn7
Kgtharak ]ha. Pjea kgtas.
Gr`kak ]ha zu. Vu t (t
Vut (tba
ba wgr
wgr`s)
`s) hk tb a rhnbt nrgup.
\ajnharak ]ha. \ajmt.
]h a ahkak eurzakPaxt.
]mbrahlak ]ha ^rhta j sbgrt taxt.
]phaiak ]ha (eiahka) @hjigna. Vijy (sbgrt) `hjignuas.
`h a ^ak`uknak kjmb.
]prambak ]ha `ha tbaa axprasshgks.
\apajt tb
Qktarstrahmbak ]ha (`ha Ak`uknak). Qk`arihka (tba ak`hkns).
Ùlarprùcak ]ha shmb sailst. Mbame ygursaic.
Glarsatzak ]ha (`ha ^ak`uknak) hk Hbra Prjksijta (tba axprasshgks) hktg ygur kjthva
Outtarsprjmba. ijknujna.
]h a (`ha Jktgkyoa/]ykgkyoa).
Sarlhk`ak ]ha Mgkkamt (tba sykgkyos/jktgkyos).
^jss pjsst7
^j ^bhmb (wgr`) chts7
^hssakswartas bara4 Muiturji hkcgrojthgk

▦ Nrjoojthejihsmba Cjmblanrhcca ▦ Nrjoojr taros

`j s J`daethv, -a
`js j`damthva
`ar
`a r Jeeusjthv jmmusjthva
`ar Jrtheai,  
jrthmia
`ar Jussjnasjtz, -a stjtaoakt
lasthoot `achkhta
lasthootar Jrtheai `achkhta jrthmia
`ar @jthv `jthva
`haa @aeihkjthgk,-ak
`h `amiakshgk
`j s @aogkstrjthvprgkgoak,
`js  
`aogkstrjthva prgkguk
`ar @hpbtbgkn, -a `hpbtbgkn
`haa Ak`ukn, -ak
`h ak`hkn
`haa Arnìkzukn, -ak
`h pbrjsa, prapgshthgkji pbrjsa
`ar Cjii, -a mjsa (jmmusjthva atm.)
cèohkhk caohkhka
`ar
`a r Crjnasjtz, -a hktarrgnjthva saktakma, quasthgk
`j s Crjnawgrt,-ar
`js hktarrgnjthva, quasthgk wgr`
`haNanakwjrt prasakt taksa
`a r Nakus, `ha Nakarj
`ar nak`ar

0 Lanankuknak JP
 

Hkstrumthgks Hkstrummhgkas

▦ Hkstrumthgks ▦ Hkstrummhgkas

Cjhtas jttakthgk æ (ij mgkdunjhsgk.) Vrasta jtakmhýk (j ij mgkdunjmhýk).


\èpgk`az. \aspgk`j.
\jmgktaz. Hkcgroa S`
S`..
Mgopgsaz `as
`a s pbrjsas/quasthgks. Mgkstruyj crjsas/Cgrouia pranuktjs.
@hsmutaz ak pathts nrgupas. @hsmutjk ak nrupgs paquaúgs.
\aopihssaz (ias vh`as). Mgopiata (igs aspjmhgs ak lijkmg).
@aojk`az æ vgtra vghshka/vghshk. Vranukta j su vamhkj/j su vamhkg.
Amgutaz. Asmumba.
Mgmbaz ij lgkka rèpgksa. ]aújia (ij raspuastj mgrramtj).
Ihsaz (ia taxta). (a i taxtg).
Iaj (ai
Ihsaz ia `hjignua ak vgus rèpjrthssjkt ia
iass rði
rðias.
as. Iaj ai `hêigng mgk rapjrthmhýk `a pjpaias.
Hk`hquaz 4 vrjh gu cjux 7 Ojrqua ij raspuastj4 ·mgrramtg g cjisg7
Vrakaz `as
`a s kgtas. Jkgta.
Mijssaz ias ogts. Astjliazmj ij mgrraspgk`akmhj.
\èjnhssaz. \agrnjkhma.
Amrhvaz uk patht taxta. Asmrhlj uk taxtg mgrtg.
`a s (pathts) `hjignuas.
Cjhtas `as \aprasakta ai `hêigng.
\èpètaz ias axprasshgks. \aphtj ijs axprashgkas.
]guihnkaz (ias tarohkjhsgks). ]ulrjya (ijs axprashgkas).
Jutg-èvjiuaz-vgus. Mgopruèlaig usta` ohsog.
Prj`uhsaz (ias axprasshgks) `jks vgtra ijknua Prj`uzmj ijs axprashgkas j su iaknuj ojtarkj.
ojtarkaiia.
\aihaz (ias sykgkyoas/jktgkyoas). \aijmhgka (jktýkhogs/shkýkhogs).
Zuai ast ia ogogtt mgrramt 7 ·Muêi as ij/ai j`amuj`j/g7
hmhh 5 Hkcgrojthgks muituraiias
hm jquï4 Hkcgrojmhýk muiturji

▦ Paroas nrjoojthmjux ▦ Mgkmaptgs nrjojthmjias

j`damthc ai j`dathvg, -s
jmmusjthc ai jmusjtvg, -s

jrthmia ai jrtïmuig, -s
pbrjsa jcchrojthva ij grjmhýk akukmhjthvj, -as
`èchkh `atarohkj`g
jrthmia `èchkh ai jrtïmuig `atarohkj`g
`jthc ai `jthvg, -s
`èmihkjhsgk ij `amihkjmhýk, -as
prgkgo `èogkstrjthc ai prgkgolra `aogstrjthvg, -s
`hpbtgknua ai `hptgkng, -s
tarohkjhsgk ij tarohkjmhýk, -as
mgopièoakt ai mgopiaoaktg, -s
mjs (jmmusjthc atm.) ai mjsg, -s
cèohkhk caoakhkg

pbrjsa ij grjmhýk hktarrgnjthvj, -s


prgkgohktarrgnjthva
hktarrgnjthc pjijlrj hktarrgnjthvj, -s
prèsakt ai prasakta, -s
nakra ai nèkarg, -s

anankuknakJi
 
1
 

Nrjoojthejihsmba Cjmblanrhcca Nrjoojr taros

`haNrjoojthe,-ak nrjoojr
`jsNruk`wgrt,-ar kgk-mgopguk` wgr`
`jsBhicsvarl,-ak juxhihjry varl
`h a Bgcihmbeahtscgro,-ak (]ha)
`ha cgroji wgwgrr` cg
cgrr ygu (]ha)
`ar
`a r Hoparjthv, -a hoparjthva
`a r Hkchkhthv, -a
`ar hkchkhthva
`a r Ejsus,-
`ar mjsa (jmmusjthva atm.)
`h a Egopjrjthgk ,-ak
`ha mgopjrhsgk
`a r Egopjrjthv,-a
`ar mgopjrjthva
`j s Egopgshtuo, `ha Egopgshtj
`js mgopguk` wgr`
egkdunharak tg mgkdunjta
`ha (Mgkdunjthgk, -a k mgkdunjthgk
`h a Egkdukethgk, -ak
`ha mgkdukmthgk
`h a Igejijknjla,-k
`ha prapgshthgkji pbrjsa hk`hmjthkn j igmjthgk
ojseuihk ojsmuihka
`j s Og`jivarl, -ak
`js og`j
og `jii va
varl
rl
`h a Kanjthgk, -ak
`ha kanjthgk
kanjthv kanjthva
`a r kanjthva Jrtheai (eahk) kanjthva jrthmia (eahk)
kautrji kautar
`j s Kgoak,-
`js kguk
`ar Kgohkjthv, -a kgohkjthva
`h a Grtsjknjla,-k
`ha prapgshthgkji pbrjsa hk`hmjthkn j igmjthgk
`j s Vjrthzhp, -hak
`js pjrthmhpia
`j s Varcaet
`js parcamt taksa
`j s Varsgkjiprgkgoak,
`js  
parsgkji prgkguk
`haVbgkathe pbgkathms
`ar Viurji piurji
`ar Vgssasshvjrtheai,  
pgssasshva jrthmia
`j s Vrjchx, -a
`js prachx
`h a Vrapgshthgk, -ak
`ha prapgshthgk
igejia/taopgrjia Vrjpgshthgk prapgshthgk gc pijma/thoa
`js
`j s Vrìsaks prasakt taksa
`j s Vrjtarhtuo
`js pratarhta taksa
`j s Vrgkgoak,-
`js prgkguk
ranaioì×hn ranuijr
ranaioj×hnas Sarl ranuijr varl
`h a \hmbtuknsjknjla,
`ha -k prapgshthgkji pbrjsa hk`hmjthkn j `hramthgk
`ar ]jtz, -a saktakma
`ar]jtzlju saktakma strumtura, syktjx
`ha ]jtzeijooar, -k syktjmthm crjoa
`ha ]jtzoaig`ha,-k saktakma hktgkjthgk
`ha ]jtzvarlhk`ukn, -ak mgopguk` saktakma
`a r ]hknuijr
`ar shknuijr
`ha ]gk`arcgro, -ak-a k axmapthgk
`j s ]ulstjkthv, -a
`js sulstjkthva
`ha Paopgrjijknjla, -k prapgshthgkji pbrjsa hk`hmjthkn thoa
trakkljr sapjrjlia

3 Lanankuknak J 
 

Paroas nrjoojthmjux Mgkmaptgs nrjojthmjias

nrjoojhra ij nrjoêthmj, -s
ogtt shopia, kgk mgopgsè
og ij rjïz, -mas
(varla) juxhihjhra ai varlg juxhihjr, -s
cgroa `a pgihtassa (]ha) ij cgroj `a mgrtasïj, -s
hopèrjthc ai hoparjthvg, -s
hkchkhthc ai hkchkhthvg, -s
mj s (jmmusjthc atm.)
mjs ai mjsg, -s
mgopjrjhsgk ij
mgopjrjthc ai mgopjrjmhýk,-as
mgopjrjthvg, -s
ogtt mgopgsè
og ai mgopuastg, -s
mgkdunuar mgkdunjr
mgkdunjhsgk ij mgkdunjmhýk, -as
mgkdgkmthgk ij mgkdukmhýk, -as
mgopièoakt `a ihau ij hk`hmjmhýk igmji, -as
ojsmuihk ojsmuihkg
varla og`ji ai varlg og`ji, -s
kènjthgk ij kanjmhýk, -as
kènjthc kanjthvg
jrthmia kènjthc (eahk) ai jrtïmuig kanjthvg
kautra kautrg
kgo ai kgolra, -s
kgohkjthc ai kgohkjthvg, -s
mgopièoakt `a ihau ij hk`hmjmhýk `a iunjr, -as
pjrthmhpa ai pjrthmhphg, -s
pjrcjht ai pratèrhtg parcamtg
prgkgo parsgkkai ai prgkgolra parsgkji, -s
pbgkèthqua ij cgkèthmj
piurhai ai piurji
jrthmia pgssasshc ai jrtïmuig pgsashvg, -s
prèchxa ai prachdg, -s
prèpgshthgk ij prapgshmhýk, -as
prèpgshthgk `a ihau/`a taops prapgshmhýk igmji/taopgrji
prèsakt ai prasakta
prètèrht ai pratèrhtg
prgkgo ai prgkgolra, -s
rènuihar ranuijr
varla rènuihar Sarlg ranuijr
mgopièoakt `a `hramthgk ij hk`hmjmhýk `a `hrammhýk, -sas
pbrjsa ij crjsa, -s
strumtura `a ij pbrjsa ij mgkstrummhýk `a ij grjmhýk, -as
pjraktbâsa syktjxhqua ij `aihohtjmhýk `a ij grjmhýk, -as
hktgkjthgk ij prgsg`hj, -s
pbrjsa mgopgsèa ij mgkdukmhýk, -as
shknuihar ai shknuijr, -as

axmapthgk, cgroa pjrthmuihâra ij cgroj aspamhji, -s


sulstjkthc ai sustjkthvg, -s
mgopièoakt `a taops ij hk`hmjmhýk `a thaopg, -as
sèpjrjlia sapjrjlia

 
anankuknakJi >
 

Nrjoojthejihsmba Cjmblanrhcca Nrjoojr taros

trakkljras Vrjchx sapjrjlia prachx


`arQoijut, -a uoijut
uklasthoot hk`achkhta
uklasthootar Jrtheai hk`achkhta jrthmia
ukranaiojcthn hrranuijr
ukranaioj×hnas Sarl hrranuijr varl
uktrakkljr hksapjrjlia
uktrakkljras Vrjchx hksapjrjlia prachx
`js Sarl, -ak varl
`ha Sarnjknakbaht pjst taksa
`ha Sarnjknakbahtscgro, -a k pjst taksa gc tba varl
`ar Sgejiwambsah,  
mbjkna gc vgwai, vgwai hkciamthgk
`ha ^ambsaiprìpgshthgk, -ak prapgshthgk whtb `jthva gr jmmusjthva
`ar ^grtjezakt,-a wgr` jmmakt
`haTahtjknjla, -k prapgshthgkji pbrjsa hk`hmjthkn thoa
`ha Tahtcgro, -ak taksa gc tba
tb a varl
zusjooaknasatztas ^grt mgopguk` wgr`

▦ Ejphtai H4Pahia J, M uk` @ ▦ Mbjptar :4 Vjrts J, M j k ` @

`ar Jlak`, -a avakhkn


Nutak Jlak` Ngg` avakhkn,
`ar Jlaktauarrgojk, -a j`vaktura kgvai
jmbt ahnbt
jmbtak Uar jmbtat_ wjtmb, pj
pjyy jt
jtta
takt
kthg
hgk
k tg
Jmbtukn Jttakthgk
`ha J`rassa, -k j``rass
Jinèrhak Jinarhj
jiha jii
jiha Ehk`ar jii mbhi`rak
jiinaoahk nakarji
`js Jipbjlat jipbjlat
j is js
]haa jrlahtat jis Iabrarhk.
]h ]baa wgres js j tajmbar,
]b
jit
ji t gi`
Hm b l hk 01 Djbrajit. H jo 01 yajrs gi`.
`js Jitar,  
jn a
jk`ar- gtbar
jk`a
jk `ara
ra Ij
Ijk`
k`ar
ar gtbar mguktrhas
`ha Jknjla, -k `jtj
`ha Jktwgrt, -ak jkswar
jktwgrtak Uarjktwgrtat_ tg jkswar
Jrjlhsmb Jrjl
jrlahtak Uar jrlahtat_ tg wgre
`ar Jrmbhtaet,-a jrmbhtamt (o )
`ha Jrmbhtaethk,-kak jrmbhtamt (c)
`ar Jrzt, -a `gmtgr (o)
(o )
`ha Ærzthk,-kak `gmtgr (c )

2 LanankuknakJi
 

Paroas nrjoojthmjux Mgkmaptgs nrjojthmjias

prèchxa sèpjrjlia prachdg sapjrjlia


uoijut ij `hèrashs,  

hk`èchkh hk`atarohkj`g
jrthmia hk`èchkh ai jrtïmuig hk`atarohkj`g
hrrènuihar hrranuijr
varla hrrènuihar ai varlg hrranuijr
hksèpjrjlia kg sapjrjlia
prèchxa hksèpjrjlia ai prachdg kg sapjrjlia
varla ai varlg, -s
pjssè ai pjsj`g
pjssè `u va
varl
rla
a ij cgroj `a pjsj`g, -s
mbjknaoakt `a vgyaiia ai mjolhg `a vgmji, -s
prèpgshthgk jvam ia `jthc gu i'jmmusjthc ij prapgshmhýk mgk `jthvg g jmusjthvg
jmmakt tgkhqua ij jmaktujmhýk, -as
mgopièoakt `a taops ij hk`hmjmhýk `a thaopg, -as
taops `u va
varl
rla
a ij cgroj taopgrji, -s
ogtt mgopgsè
og pjijlrjs mgopuastjs

▦ Mbjphtra : 4 Vjrtha J, Mat


Ma t @ ▦ Mjpïtuig : 4 Vjrtas J ,M y@

sghr ij tjr`a, -s
Lgksghr, ¡Luakjs tjr`as
rgojk `'jvaktura ij kgvaij `a jvakturjs
buht gmbg
cjhra jttakthgk prastjr jtakmhýk
Jttakthgk   ¡Jtakmhýk
j`rassa ij `hrammhýk
Jinèrha Jrnaihj
tgus tg`gs
tgus ias akcjkts tg`gs igs khúgs
nèkèrji nakarji
jipbjlat ai jicjlatg

mgooa mgog, `a
Aiia trjvjhiia mgooa aksahnkjkta, Aiij trjljdj `a ojastrj,
vhaux, ìn
ìnèè vhadg/a`j`
D'jh 01 jks. Pakng 01 júgs,
ìna ij a`j`
jutra gtrg
`'jutras pjys gtrgs pjïsas
`gkkèa ij hk`hmjmhýk, -as
rèpgksa ij raspuastj, -s
rèpgk`ra raspgk`ar
jrjla êrjla
trjvjhiiar trjljdjr
ai -s
jrmbhtamta (o ) jrquhtamtg,
jrmbhtamta (c) ij jrquhtamtg, -s
oè`amhk (o ) ai oè`hmg, -s
oè`amhk (c) ij oè`hmg, -s

anankuknak J: 8
+
 

Ejphtai : Mbjptar :

`ar Jsshstakt,-ak jsshstjkt (o )


`ha Jsshstakthk,-kak jsshstjkt (c)
jumb jisg, js waii
juc gk
Bgrak ]ha `ha I`sukn j uc ` ar M@ . Ihstak tg tba
tb a jkswars gk tba
tb a M @ .
`ha Jucnjla,-k axarmhsa
jus crgo
Hmb egooa ju s Ojrlurn, H mgoa crgo Ojrlurn,
`ha Juseukct, -a hkcgrojthgk
`js Jutg, -s mjr
`js Jutgeakkzahmbak,   ihmakma pijta, ranhstrjthgk pijta
`ar Ljseatljii ljseatljii
lajktwgrtak Uar lajktwgrtat_ tg jkswar
ahka Crjna lajktwgrtak tg jkswar j quasthgk
`ha Lanankukn, -ak akmguktar
lanrhh×ak tg nraat
lah bara4 cgr (mgopjky)
la h ]haoaks,
Ar jrlahtat lah Ba wgres cgr ]haoaks,
`jsLahsphai, -a axjopia
Lainhak Lainhuo
larhmbtak Uar larhmb
larhmbtat
tat__ tg taii, tg rapgrt
`ar Laruc, -a gmmupjthgk, prgcasshgk
lasgk`ar- spamhji
lasgk`
lasgk`ar
araa Lum
Lumbs
bstj
tjla
lakk spamhji mbjrjmtars
`haLatrhalswhrtsmbjct lushkass ojkjnaoakt
lhi`ak Uar lhi`at_ tg mgopgsa, tg luhi`
Lhi`ak ]h
]haa ]j
]jtz
tza.
a. Luhi` saktakmas,
`ha Lhgnrjpbha, -k lhgnrjpby
l hs ukthi
(ahk) lhssmbak j lht
ah k lh
Hmb spramba ahk lhss
ssmba
mbakk @aut
@autsm
smb.
b. H spaje j lht gc Narojk,
`js Lgwihkn lgwihkn
Lrjshihak Lrjshi
`ha Lrhacojrea, -k stjop
`ar×ru`ar,   lrgtbar
`js Lumb,-ar lgge
`ar Lumbstjla, -k iattar
lumbstjlharak tg spaii
`haMbaoha mbaohstry
`arMbaohear,- mbaohst (o )
`haMbaohearhk,-kak mbaohst (c)
Mbhia Mbhia
Mbhkj Mbhkj
Mbhkashsmb Mbhkasa

`arMbgr, -a mbgrus, mbghr


`ha M@
M@,, -s M@
`js Mgoputarprgnrjoo, -a mgoputar prgnrjooa
@jkaojre @akojre

6 Lanankuknak J 
 

Mbjphtra   Mjpïtuig  

jsshstjkt ai jshstakta, -s
jsshstjkta ij jshstakta, -s
jussh tjolhèk
sur sglra, ak
Amgutaz ij sgiuthgk sur ia m`
m`.. Asmumbak ij sgiumhýk `a
`aii M@.
`avghr ai adarmhmhg, -s
`a `a,, cuarj
`a
Da vhaks `a Ojrlurn, Sakng `a Ojrlurn,
hkcgrojthgk ij hkcgrojmhýk, ij racarakmhj, -s
vghtura ai mgmba, -s
kuoèrg `'hoojtrhmuijthgk ij ojtrïmuij, -s
ljseat (spgrt) ai ljigkmastg
rèpgk`ra raspgk`ar
rèpgk`ra æ uka quasthgk raspgk`ar ukj pranuktj
rakmgktra ai akmuaktrg, -s
sjiuar sjiu`jr
mbaz ak, pg r
Hi trjvjhiia mbaz ]haoaks, Prjljdj ak ]haoaks,
axaopia ai adaopig, -s
Lainhqua Lèinhmj
rjmgktar hkcgrojr
prgcasshgk, jmthvhtè prgcasshgkkaiia ij prgcashýk, -as
spèmhji aspamhji
mjrjmtâras spèmhjux mjrjmtaras aspamhjias
`a s jccjhras
nasthgk `as aoprasjrhjias
mgopgsar mgkstruhr
Mgopgsaz `as pbrjsas, Mgkstruyj crjsas,
lhgnrjpbha ij lhgnrjcïj, -s
dusqu'æ bjstj
uk pa u (uk) pgmg
Da pjria uk pa u jiiaojk`, Bjlig uk pgmg `a jiaoêk,
lgwihkn igs lgigs
Lrèshi Lrjshi
tholra ai saiig, -s
crâra ai barojkg, -s
ihvra ai ihlrg, -s
iattra ij iatrj,-s
èpaiar (uk ogt) `aiatrajr
mbhoha ij quïohmj
mbhohsta (o ) ai quïohmg, -s
mbhohsta (c) ij quïohmg, -s
Mbhih Mbhia
Mbhka Mbhkj
mbhkghs mbhkg

mbgaur ai mgrg, -s
m` ai M@, -s
ignhmhai ai prgnrjoj `a gr`akj`gr, -s
@jkaojre @hkjojrmj

anankuknak Ji +

::
 

Ejphtai   Mbjptar :

@êkhsmb @jkhsb
`ahk (o,(o , k)/`ahka (c, VH.) ygur (hkcgroji, sn )
`ahkk Crau
`ah Crauk`/
k`/`ah
`ahka
ka Crauk`hk ygur ojia crhak`/ygur cao
caojia
jia crhak`
crhak`
@autsmb Narojk
@autsmbijk` Narojky
`a r @hjignua
`ar `hjignua
`hasar (o)/`hasa (c, Vi.)/`hasas (k
(k)) tbhs, tbasa
`grt tbara
`rah tbraa
`rahcthn tbhrty
`u yguu (hkcgroji, sn)
yg
`arAbapjrtkar,- spgusa(o)
`ha Abapjrtkarhk, -kak spgusa (c)
ahk(o, k)/ahka(c) j, jk
ahk Crauk`/ahka Crauk`hk j ojia crhak`/j caoj
caojia
ia crha
crhak`
k`
ahkcjmb shopia, ajsy
ahkhna j caw
ahkhna Crjuak j caw wgoak
ahks gka
gk a
`a r Ahkwgbkar,
`ar hkbjlhtjkt (o )
`h a Ahkwgbkarhk, -kak
`ha hkbjlhtjkt (c)
`haAiaetrgkhe aiamtrgkhms
`a r Aiaetrgkhehknakhaur, -a
`ar aiamtrgkhms aknhkaar
aic aiavak
`haAitark (VH.) pjrakts
`h a A-Ojhi, -s
`ha aojhi
`haAk`ukn,-ak ak`hkn gc j wgr`
Aknijk` Aknijk`
Aknihsmb Aknihsb
ar ba
arnìkzak tg mgopiata
`h a Avjiujthgk, -ak
`ha avjiujthgk
`ha
`h a Cjohiha,-k cjohiy
`a r Cjohihakstjk`
`ar ojrhtji stjtus, cjohiy stjtus
`arCjohihakkjoa,-k cjohiy kjoa
cjst jiogst
`h a Cauarwabr (]n.)
`ha chra `apjrtoakt
chk`ak Uarchk`at_ tg chk`
cginak` cgiigwhkn
Cigrak ]ha `ha cginak`ak Tjbiak. tbaa cgiigwhkn kuolars,
Ihstak tg tb
`js Ciunzaun, -a jhrpijka
`h a Cgro, -ak
`ha cgro
cgroai cgroji
`h a Crjna,
`ha -k quasthgk

crjnak tg js e j quasthgk/sgoagka
Crjkerahmb Crjkma
`h a Crju, -ak
`ha wgojk, whca, Ors.
Crju ]mboh`t Ors. ]mboh`t

:< Lanankuknak J 
 

Mbjphtra : Mjpïtuig :

`jkghs `jkès
tgk, tj, tas tu (ojsa, cao), tus (pi)
tg
tgkk joh/tgk joha tu johng, tu johnj
jiiaojk` jiaoêk
Jiiaojnka Jiaojkhj
`hjignua ai `hêigng
maiuh-mh,
maiuh-mh, maiia-
maiia-mh,
mh, maux-mh, maiias-mh èsta, èstj, èsta (prgkgolras)
iæ-ljs jiiï
trghs tras
trakta trahktj
tu, tgh tô
èpgux ai mýkyuna
èpgusa ij mýkyuna
uk, uka uk (ojsa), ukj (cao)
uk joh/uka joha uk johng, ukj johnj
shopia sakmhiig
quaiquas jinukgs,-js
quaiquas caooas jinukjs oudaras
uk ukg, ukj
bjlhtjkt (o ) ai bjlhtjkta, -s
bjlhtjkt (c) ij bjlhtjkta, -s
èiamtrgkhqua ij aiamtrýkhmj
hknèkaur èiamtrgkhmhak ai hknakharg `a aiamtrýkhmj, -s
gkza gkma
pjrakts igs pj
pj`r
`ras
as (p
(pii)
mgurrhai ai mgrrag aiamtrýkhmg, -s
tarohkjhsgk ij tarohkjmhýk, -as
Jkniatarra Hknijtarrj
jknijhs hkniès
hi èi
mgopiètar mgopiatjr
èvjiujthgk ij avjiujmhýk, -as

cjohiia ij cjohihj, -s
ètjt mhvhi ai astj`g cjohihjr
kgo `a cjohiia ai kgolra `a cjohihj, -s
prasqua mjsh
pgophars igs lgolargs
trguvar akmgktrjr
suhvjkt shnuhakta
Amgutaz ias kgolras suhvjkts, Asmumba igs kôoargs shnuhaktas,
jvhgk ai jvhýk, -as
cgroa ij cgroj, -s
cgroai cgroji
quasthgk ij pranuktj, -s
quasthgk,
pgsar uka `aojk`ar pranuktjr
Crjkmhj
Crjkma
caooa, O o a ij oudar, -s
Oj`joa ]mboh`t ij saúgrj ]mboh`t

anankuknak J:
 
:=
 

Ejphtai : Mbjptar  

@js hst oahka Crju. Pbhs hs o y whca.


@js hst ahka Crju. Pbhs hs j wgojk.
Crjkzðshsmb Crakmb
`a r Crauk`, -a
`ar crhak` (o )
`ha Crauk`hk, -kak crhak` (c)
`arCu×ljii cggtljii
chhkc chva
`a r Nalrjumb, -a
`ar usa,
`js Na`hmbt, a pgaousjna
nark(a) tg ihea `ghkn stb
st b (j`v)
Hmb iasa nark(a) \gojka, H ihea raj`hkn kgvais,
`a r Nasmbhmbtsrgojk, -a
`ar bhstgrhmji kgvai
nasmbha`ak `hvgrma`
`haNasmbwhstar (VH.) shlihkns
`haNhtjrra, -k nuhtjr
Nrhambakijk` Nraama
Nrhambhsmb Nraae
Nrg×lrhtjkkhak Nrajt Lrhtjhk
nrhh×ak tg nraat
nutt
nu ngg`, waii
bjlak Uarbjt_ tg bjva
Ar b jt vhaia Bgllys. Ba bjs ojky bgllhas.
Bjiig Baiig Bh
`h
`haa Bjk`ykuooar, -k oglhia pbgka kuolar
`haa Bjuptstj`t, -a
`h mjphtji mhty
`haa Bahojtstj`t, -a
`h bgoa tgwk
bah×ak tg la mjiia`
^ ha bah×ak ]ha7 ^bjt hs ygur kjoa7
^ ha bah×ak `ha Crjnawgrtar7 bara4 ^bhmb quasthgk wgr`s ojtmb7
`a r Barr, -ak
`ar Or., naktiaojk
Barr Oayar Or. Oayar
`js Bglly, -s bglly
`js
`j s
Bgmeay bgmeay
bðrak tg bajr, tg ihstak tg
buk`art buk`ra`
hm
hmbb H
hbr (o
(o,, k)/hbra (c, VH.) b ar
hbr Crauk`/hbra Crauk`hk ba r ojia crhak`/bar cao
caojia
jia crhak`
crhak`
(o,, k)/ibra (c, VH.)
Hbr (o ygur (cgroji)
Hbrr Crauk`/hbra Crauk`hk
Hb ygur ojia crhak`/ygur caojia crhak`
hbr yg u (hkcgroji, ph)
ygu
hk hk
Hmb wgbka hk Igk`gk. ihva hk Igk`gk.
H
Hk`hak Hk`hj

`haikcgrojthe mgoputar smhakma


`arikcgrojthear,- mgoputar smhakthst (o )
`ha Hkcgrojthearhk, -kak mgoputar smhakthst (c)
`ha Hkcgrojthgk, -ak
-a k hkcgrojthgk

:0 Lanankuknak J 
 

Mbjphtra : Mjpïtuig :

M'ast oj caooa. A s oh oud


oudar
ar..
M'ast uka caooa, A s ukj oudar,
crjkîjhs crjkmès
jo h ai johng, -s
joha ij johnj, -s
cggtljii ai côtlgi
mhkq mhkmg
uthihsjthgk, usjna ai usg, -s
pgâoa ai pgaoj, -s
jvam pijhshr mgk jnrj`g, mgk nustg
D'jhoa ihra `as
`a s rgojks, O a nustj iaar kgvaijs,
rgojk bhstgrhqua ij kgvaij bhstýrhmj, -s
`hvgrmè `hvgrmhj`g
crâras at sgaurs igs barojkgs
nuhtjrra ij nuhtjrrj, -s
Nrâma Nramhj
nram nrhang
Nrjk`a-Lratjnka Nrjk Lratjúj
sjiuar sjiu`jr
lgk, lhak lhak, luakg
jvghr takar
Hi j lajmgup `a ighshrs. Phaka oumbgs bgllys.
]jiut   ¡Bgij
kuoèrg `a tèièpbgka pgrtjlia ai kôoarg `a taiècgkg oývhi, -s
mjphtjia ij mjphtji, -as
vhiia `'grhnhka ij mhu`j` `a grhnak, -as
s'jppaiar iijojr, shnkhchmjr
Mgooakt vgus jppaiaz-vgus 7 ·Mýog sa iijoj usta`7
Zuais sgkt ia s mgrramtas prgkgos hktarrgnjthcs 7 ·Zuè shnkhchmjk ij s pjijlrjs hktarrgnjthvjs7
ogkshaur ai saúgr, -as
Ogkshaur Oayar ai saúgr Oayar
ighshr ai bglly, -s

bgmeay ai bgmeay
èmgutar, aktak`ra gïr
gï r
makt mhak
Da yp
sgk, sj,
sj , sas su (ojsa, cao), su s (pi)
sgk joh/sgk joha su johng, su johnj
vgtra, vgs (cgroai) su (ojsa, cao), su s (pi)
vgtra joh/vgtra joha su johng, su johnj
vgus (hkcgroai, pi) vgsgtrgs
æ ak
D'bjlhta æ Igk`ras. Shvg ak Igk`ras.
Hk`a Hk`hj

hkcgrojthqua ij hkcgroêthmj
hkcgrojthmhak ai hkcgroêthmg, -s
hkcgrojthmhakka ij hkcgroêthmg, -s
hkcgrojthgk ij hkcgrojmhýk, -as

anankuknak J:
+
:1
 

Ejphtai : Mbjptar :

hkcgroa` hkcgroji
`arr Hknèkhaur, -a
`a aknhkaar (o )
`haiknakhaurhk,-kak aknhkaar (c)
`js Hknakhaurwasak aknhkaarhkn
Hrijk` Hraijk`
Htjihak Htjiy
Htjihakhsmb Htjihjk
dj ya
yass
`jsDjbr,-a yajr
Djpjk Djpjk
Djpjkhsmb Djpjkasa
`ha Djzz-Oushe djzz
`arr Dgurkjihst, -ak
`a -a k dgurkjihst (o )
`ha Dgurkjihsthk, -kak dgurkjihst (c)
Durj (VH.) ijw
Hmbb stu`hara Durj,
Hm H stu`y ijw.
`arr Durhst, -ak
`a ijwyar, ianji axpart (o )
`haDurhsthk, -kak ijwyar, ianji axpart (c)
Ejkj`j Mjkj`j
(hmb) ejkk (H) mjk
`js Ejphtai,  
mbjptar
eahk(o,k)/eahka(c, VH.) kg, kg
kgtt jk
jkyy
eahk Crau
Crauk`/
k`/eah
eahka
ka Crau
Crauk`h
k`hkk kg ojia crhak`/kg cao
caojia
jia crhak`
crhak`
`arr Eaiikar,-
`a wjhtar
`ha Eaiikarhk,-kak wjhtrass
eakkak tg ekgw
`js Eakkzahmbak,- bara4 ihmaksa pijta, ranhstrjthgk pijta
`js Ehk`, -ar mbhi`
eiahk ihttia, sojii
`arr Egmb, -a
`a mgge
`js Egmblumb,-ar mggelgge
egolhkharak tg mgolhka
egooak tg mgoa
`arEgoohssjr,-a hkspamtgr (o )
`ha Egoohssjrhk, -kak hkspamtgr (c)
`ha Egooukhejthgk mgooukhmjthgk
`ha Egrraetur, -ak mgrramthgk
`arr Erhohkjhegoohssjr,
`a -a pgihma hkspamtgr
`arr Erhohkjirgojk, -a
`a mrhoa kgvai
eurz sbgrt
`js Ijk`,-ar mguktry
▦jk`ak Uarijk`at_ tg ijk`
@js Ciunzaun ijk`at. Pbaa jhrpijka hs ijk`hkn,
Pb
ijut igu`, kghsy

ia`hn shknia, ukojrrha`


`ar Iabrar,- tajmbar(o)
`ha Iabrarhk, -kak tajmbar (c)
▦ah`ar ukcgrtukjtaiy

:3 Lanankuknak J  
 

Mbjphtra : Mjpïtuig :

hkcgroai hkcgrojh
hknèkhaur (o)
(o ) ai hknakharg, -s
hknèkhaur (c) ij hknakharg, -s
smhakmas `a i'hknèkhaur ij hknakharïj
Hrijk`a Hrijk`j
Htjiha Htjihj
htjihak htjihjkg

guh
gu h sï
jkkèa, jk ai júg, -s
Djpgk Djpýk
djpgkjhs djpgkès
djzz ij oôshmj `a Djzz
dgurkjihsta (o ) ai parhg`hstj, -s
dgurkjihsta (c) ij parhg`hstj, -s
`rght `arambg
D'ètu`ha ia `rght, astu`hg `arambg
durhsta (o ) ai durhstj,-s
durhsta (c) ij durhstj, -s
Mjkj`j Mjkj`ê
da paux pua`g, sè
mbjphtra ai mjpïtuig
jumuk, jumuka, jumuks, jumukas khknôk, khknukg (ojsmd/khknukj (cao)
jumuk joh/jumuka joha khknôk johng/khknukj johnj
sarvaur ai mjojrarg, -s
sarvausa ij mjojrarj, -s
mgkkjëtra mgkgmar
hmhh 4 kuoèrg `'hoojtrhmuijthgk
hm ij ojrmj, ij mjrjmtarïsthmj, -s
akcjkt ai khúg, -s
patht paquaúg
muhshkhar ai mgmhkarg, -s
ihvra `a muhshka ai ihlrg `a mgmhkj, -s
mgolhkar mgolhkjr
vakhr vakhr
hkspamtaur (o ) ai mgohsjrhg, -s
hkspamtaur (c) ij mgohsjrhg, -s
mgooukhmjthgk ij mgoukhmjmhýk
mgrramthgk ij mgrrammhýk, -as
hkspamtaur `a pgihma ij pgihmïj du`hmhji
rgojk pgihmhar ij kgvaij kanrj, -s
mgurt mgrtg
pjys ai pjïs, -as
jttarrhr jtarrhzjr
I'jvhgk jttarrht, Ai jvhýk jtarrhzj,
æ bju
bjutt a vgh
vghx ruh`gsg, (sgkh`g) cuarta, pgtakta
mèihljtjhra sgitarg
prgcassaur, aksahnkjkt ai ojastrg, -s
prgcassaur, aksahnkjkta ij ojastrj, -s
ojibaurausaoakt `asnrjmhj`joakta, ijoaktjliaoakta

 
anankuknak Ji :>
 

Ejphtai   Mbjptar  

`haa Iaethhra,-k
`h raj`hkn
iarkak tg iajrk
iasak Uarihast_ tg raj`
`ha Iauta (VH.) pagpia
ihalar st b (j`v)
rjtbar, tg pracar tg `g stb
Hmb sphaia ihalar Pakkhs, H'` rjtbar pijy takkhs. H pracar tg pijy takkhs,
`ar Ihalasrgojk,-a rgojkma kgvai
`haa Igsukn,-ak
`h sgiuthgk
`haa Ihhmea, -k
`h lijke (kguk)
ojmbak tg ojea, tg `g
`ar Ojiaj- pjhktar (o )
`i
`iaa Ojiarhk, -kak pjhktar (c)
`haa Ojiarah
`h jr t gc pjhkthkn
jrt
`ar Ojkjnar,  
ojkjnar(o)
`h
`haaOjkjnarhk, -kak ojkjnar (c)
`ar Ojkk, -ar ojk, busljk`
@js hst ahk Ojkk. Pbhs hs j ojk.
@js hst oahk Ojkk, Pbhs hs o y busljk`,
ojreharak tg ojre
`ar Ojtbaojthear,  
ojtbaojthmhjk (o )
`ha Ojtbaojthearhk, -kak ojtbaojthmhjk (c)
`ha Ojtbaojthestuk`a, -k ojtbaojthms iassgk
`a r Oambjkhear,-
`ar oambjkhm, rapjhrojk (o )
`ha Oambjkhearhk, -kak oambjkhm, rapjhrojk (c)
`ha Oa`hzhk oa`hmhka, oa`hmji smhakma
oahk (o(o,, k)/oahka (c, VH.) oy
oahk Crauk`/oahka Crauk`hk o y ojia crhak`/oy caojia crhak`
Oaxheg Oaxhmg
ohkus ohkus
`rah ohkus zwah tbraa ohkus twg
tw g
`haOhkuta, -k ohkuta
ohtt
oh whtb
 
`ar
`a r Ogrnak, ogrkhkn
Nutak Ogrnak Ngg` ogrkhkn,
`ha Oushe oushm
`a r Oushear,-
`ar oushmhjk (o )
`ha Oushearhk, -kak oushmhjk (c)
`ha Outtar,- ogtbar
`ha Outtarsprjmba, -k ogtbar tgknua
`a r Kjmbljr, -k
`ar kahnblgur (o )
`ha Kjmbljrhk,-kak kahnblgur (c)
kjmbsprambak Uar sprhmbt kjmb_ tg rapajt stb
st b jctar sl
]prambak ]ha `ha ^ak`uknak kjmb. \apajt tb
tbaa axprasshgks,
`a r Kjoa, -k
`ar kjoa
kahk kg
kakkak tg kjoa, tg mjii
kauk khka
`haa Kha`arijk`a (VH.)
`h Katbarijk`s

:2 LanankuknakJi
 

Mbjphtra   Mjpïtuig  

iamtura ij iamturj
jpprak`ra jprak`ar
ihra iaar, è i iaa
naks ij nakta
piutðt, prècèrar pracarhlia, oadgr
Da prècâra dguar ju takkhs, Vracharg dunjr j takhs,
rgojk `'jogur ij kgvaij `a jogr, -s
sgiuthgk ij sgiumhýk, -as
vh`a (`jks uk taxta æ mgopiètar) ai jnudarg, ai buamg, -s
cjhra bjmar
pahktra (o ) ai phktgr, -as
pahktra (c) ij phktgrj, -s
pahktura (jrt) ij phkturj
ojkjnar, nasthgkkjhra (o ) ai oèkjnar, -s
ojkjnar, nasthgkkjhra (c) ij oèkjnar, -s
bgooa, ojrh ai bgolra, -s
M'ast uk bgooa. A s uk bgolra.
M'ast ogk ojrh, A s o h ojrh`g,
ojrquar, hk`hquar ojrmjr
ojtbèojthmhak ai ojtaoêthmg, -s
ojtbèojthmhakka ij ojtaoêthmg, -s
mgurs `a ojtbèojthquas ij mijsa `a ojtaoêthmjs, -s
oèmjkhmhak ai oamêkhmg, -s
oèmjkhmhakka ij oamêkhmg, -s
oè`amhka ij oa`hmhkj
ogk, o j, oas o h (ojsa, cao), o hs (pi)
ogk joh/ogk joha o h johng, o h johnj
Oèxhqua Oèdhmg
oghks oakgs
trghs oghks `aux tras oakgs `g
`gss
ohkuta ai ohkutg, -s
jvam mgk

ojthk ij ojújkj, -s
Lgkdgur, ¡Luakgs `ïjs
oushqua ij oôshmj
oushmhak ai oôshmg, -s
oushmhakka ij oôshmg, -s
oâra ij oj`ra, -s
ijknua ojtarkaiia ij iaknuj ojtarkj, -s
vghshk ai vamhkg, -s
vghshka ij vamhkj, -s
rèpètar qqmb jprâs qq k rapathr
\èpètaz ias axprasshgks, \aphtj ijs axprashgkas,
kgo ai kgolra

kgk kg
kgooar kgolrjr
kauc kuava
Vjys-Ljys Bgijk`j, igs Vjïsas Ljdgs

anankuknak Ji   :8
 

Ejphtai : Mbjptar  

khmbt kg t
`a r Kgtjrzt, -a
`ar aoarnakmy `gmtgr
kgtharak tg kgta
kuii zarg
`ha Kuooar, -k kuolar
kurr
ku gkiy
g`ar gr
Gstarrahmb Justrhj
pjssak tg ojtmb
^aimba Laruca pjssak7 tbaa ojtmbhkn prgcasshgks,
bara4 Chk` tb

`haa Varsgk, -ak


`h parsgk
`ar Vbhigsgpb,-ak pbhigsgpbar (o )
`haa Vbhigsgpbhk,-kak
`h pbhigsgpbar (c)
`ha Vbhigsgpbha, -k pbhigsgpby
`ha Vbyshe pbyshms
`ar Vbyshear,  
pbyshmhst (o )
`ha Vbyshearhk,-kak pbyshmhst (c)
pius pius
Vgiak Vgijk`
`ha Vgihzah, -a k pgihma
Vgikhsmb Vgihsb
`ha Vgpoushe pgp oushm
Vgrtunji Vgrtunji
Vgrtunhashsmb Vgrtunuasa
`ha Vgshthgk, -ak pgshthgk
rambkak Uar rambkat_ tg mgukt
`j s \a`aohttai,-
`js axprasshgk tg us a (hk j `hjignua)
rhmbthn mgrramt, rhnbt
`a r \gojk, -a
`ar kgvai
`a r \hhmelihme, -a
`ar ravhshgk (iht.4 cijsbljme)
\uojkhak \uojkhj
\uojkhsmb \uojkhjk
\ussijk` \usshj
\usshsmb \usshjk
sjnak tg sjy
sj y
sjooaik Uhmb sjooia, ar sjooait_ tg mgiiamt
`ar ]jtz, -a saktakma
smbgk jiraj`y
smbrahlak tg wrhta
]mbwa`ak ]wa`ak
]mbwa`hsmb ]wa`hsb
`h a ]mbwahz
`ha ]whtzarijk`
`h a ]mbwastar, -k
`ha shstar

sambs sh
shxx
sabr vary
(o,, k)/sahka (c, VH.)
sahk (o bhs
sahk Crauk`/sahka Crauk`hk bhs ojia crhak`/bhs caojia
caojiacrhak`
crhak`
<6 Lanankuknak J 
 

Mbjphtra   Mjpïtuig :

ka   pjs kg (kanjmhýk varlji)


oè`amhk `'urnakma ai oè`hmg `a urnakmhjs, -s
kgtar jkgtjr
zèrg marg, kuig
kuoèrg ai kôoarg, -s
ka qua,sauiaoakt
  sýig
gu g

Jutrhmba Justrhj
mgrraspgk`ra, mgkvakhr j`jptjr, mgolhkjr, jdustjrsa
hmhh 4 \aihaz ias prgcasshgks jvam iaur
hm ijss prgcashgkas mgrraspgk`haktas
jquï4 ]aújia ij
hojna,
parsgkka, bgooa ij parsgkj, -s
pbhigsgpba (o ) ai chiýsgcg, -s
pbhigsgpba (c) ij chiýsgcj, -s
pbhigsgpbha ij chigsgcïj, -s
pbyshqua ij cïshmj
pbyshmhak ai cïshmg, -s
pbyshmhakka ij cïshmg, -s
pius j`aoês, pius
Vgignka Vgigkhj
pgihma ij pgihmïj, -s
pgigkjhs pgijmg
oushqua pgp ij oôshmj pg p
Vgrtunji Vgrtunji
pgrtunjhs pgrtunuès
pgshthgk ij pgshmhýk, -as
mgoptar mgktjr
axprasshgk æ uthihsar, pbrjsa og`âia axprashgkas (mgoukas) `a mgkvarsjmhýk
mgrramt, dusta mgrramtg
rgojk ij kgvaij, -s
rèvhshgk, rèsuoè ij ratrgspamthvj, -s
\guojkha \uojkhj
rguojhk ruojkg
\ussha \ushj
russa rusg
`hra `amhr
mgiiamthgkkar mgiammhgkjr
pbrjsa ij crjsa, -s
`èdæ mijrg, pgr supuastg, yj
èmrhra asmrhlhr
]uâ`a ]uamhj
suè`ghs suamg
]uhssa ]uhzj
sgaur ij barojkj, -s

shx sahs
lajumgup, trâs oumbg, ljstjkta
sgk, sj,
sj , sas su (ojsa, cao), su
suss (piurji)
sgk joh/sgk joha su johng, su johnj

 
anankuknak Ji <:
 

Ejphtai : Mbjptar :

sahk Uarhst_ tg la
Ar hst :3. Ba hs :3 yajrs gi`.
Hmb lhk Hknèkhaur. H jo jk aknhkaar.
^ hr shk` jus @autsmbijk`, jraa crgo Narojky,
^ a jr
`a r ]aeratjr, -a
`ar samratjry (o )
`ha ]aeratjrhk,-kak samratjry (c)
sailst saic
hmb sailst, ar sailst usw. oysaic, bhosaic atm.
sha
sh a sba, tbay
]ha yg u (cgroji)
ygu
shalak savak
shknak tg shkn
]igwakhak ]igvakhj
]igwakhsmb ]igvaka
sg sg
Hmb sphaia khmbt sg nut Pakkhs, H `g kgt pijy takkhs sg waii
`a r ]gbk,-a
`ar sgk
]pjkhak ]pjhk
]pjkhsmb ]pjkhsb
spjtar ijtar
sphaiak tg pijy
Cu×ljii sphaiak tg pijy cggtljii
Nhtjrra sphaiak tg pijy tb a nuhtjr
@hjigna sphaiak tg pijy `hjignuas
`ar
`a r]pgrt spgrt
`ha ]prjmba, -k ijknujna
sprambak Uar sprhmbt_ tg spaje
`ha ]tj`t, -a mhty, tgwk
stabak tg stjk`
staiiak tg put
ahka Crjna staiiak js e j quasthgk
tg jse
`a r ]tu`akt, -ak
`ar stu`akt (o )
`ha ]tu`akthk,-kak stu`akt (c)
stu`harak tg stu`y (jt tb
tbaa ukhvarshty)
`a r Pjn, -a
`ar `jy
NutakPjn Ngg` `jy. (nraathkn)
`haPjthneaht,-ak jmthvhty
`arPjxhcjbrar,- tjxh `rhvar (o )
`haPjxhcjbrarhk,-kak tjxh `rhvar (c)
tjusak` tbgusjk`
`arPahi,-a pjrt, samthgk
`ha Paiacgkkuooar, -k taiapbgka kuolar
`js Pakkhs takkhs
`a r Paxt,-a
`ar taxt
`jsPbaoj,`haPbaoak suldamt, tgphm
`jsPhsmbtakkhs tjlia takkhs
`haPgmbtar, `junbtar
`ha Prýopata, -k truopat
< LanankuknakJi

Mbjphtra : Mjpïtuig  

ätra sar, astjr


Hi j :3 jks. Èi thaka :3.
Da suhs hknèkhaur. ]gy hknakharg.
Kgus vakgks `'Jiiaojnka, Sakhogs `a Jiaojkhj,
samrètjhra (o ) ai samratjrhg, -s
samrètjhra (c) ij samratjrhj, -s
oäoa ohsog
ogh-oäoa, iuh-oäoa atm. yg ohsog, èi ohsog
aiia, his, aiias aihj
vgus (cgroai) usta`
sapt shata
mbjktar mjktjr
]igvèkha Asigvakhj
]igvâka asigvakg
sh... qu a îj, taiiaoakt tjk, jsï
Da ka dgua pjs sh lhak qu a îj ju takkhs, Kg duang tjk lhak ji takhs,
chis ai bhdg, -s
Aspjnka Aspjúj
aspjnkgi aspjúgi
pius tjr` o ês tjr`a
dguar dunjr, tgmjr, hktarpratjr
dguar ju cggtljii dunjrj côtlgi
dguar æ ij nuhtjrra tgmjr ij nuhtjrrj
cjhra `a
`ass `hjignuas hktarpratjr `hêigngs
spgrt ai `apgrta
ijknua ij iaknuj, ai h`hgoj, -s
pjriar bjlijr
vhiia ij mhu`j`, -as
ätra `algut astjr `a pha, astjr
pgsar pgkar, mgigmjr
pgsar uka quasthgk cgrouijr ukj pranuktj
ètu`hjkt ai astu`hjkta, -s
ètu`hjkta ij astu`hjkta, -s
`a s ètu`as
ètu`har, cjhra `as astu`hjr
dgur ai `ïj, -s
Lgkdgur, ¡Luak `ïj
jmthvhtè ij jmthvh`j`, -as
mbjuccaur `a tjxh (o ) ai tjxhstj, -s
mbjuccaur `a tjxh (c) ij tjxhstj, -s
ohiia ohi
pjrtha, samthgk ij pjrta, -s
kuoèrg `a tèièpbgka ai kôoarg `a taiècgkg, -s
takkhs ai takhs
taxta ai taxtg, -s

tbâoa, sudat ai taoj, -s


takkhs `a tjlia ai takhs `a oasj, ai phkn-pgkn
chiia (`a qqk) ij bhdj, -s
trgopatta ij trgopatj, -s

 
anankuknakJ: <=

Ejphtai : Mbjptar :

Psmbambhak Mzambhj
Psmbambhsmb Mzamb
Pukashak Pukhshj
`ha Phhreah Pureay
Phhrehsmb Purehsb
hhlar jlgut, gk
Hkcgrojthgkak ùlar Ijk`ar hkcgro
hkcgrojth
jthgk
gk jlg
jlgut
ut mguktrhas

hhlarprhhcak ]ha shmb sailst. tg mbame


Ùlarprùcak Mbame ygursaic,
hhlarsatzak tg trjksijta
`ha Ùlukn, -ak axarmhsa
`ha Qerjhka Qerjhka
Qerjhkhsmb Qerjkhjk
uklaejkkt ukekgwk
uk` jk `
Qknjrhsmb Buknjrhjk
Qknjrk Buknjry
`ha Qkivarshtjt, -ak ukhvarshty
`ha Q ] J (VH.) Q]J
Q] J
`a r Sjtar,
`ar   cjtbar
varbahrjtat ojrrha`
varstabak tg uk`arstjk`
viar cgur
`a r Sgiiayljii
`ar vgiiayljii
vg k
vgk gc
^jss shk` ]ha vgk Laruc7
^j ^bjt hs ygur prgcasshgk7
@js hst `a
`arr Lru`
Lru`ar
ar vgk Ojrha, Pbhs hs Ojry's lrgtbar (tba lrgtbar gc Ojry),
`a r Sgrkjoa,-k
`ar chrst kjoa
vgrstaiiak tg hktr
hktrg`
g`um
uma
a
shmb vgrstaiiak (raciaxhv) tg hktrg`uma gkasaic (raciaxhva)
jk`arr a Oa
jk`a Oaks
ksmbak vgrstaiiak
mbak tg hktr
hktrg`
g`um
uma
a gt
gtba
barr pagpia
wjs7 wbjt7
waimbar7 (o)/waimba7 (c, Vi.)/waimbas7 (k ) wbhmb7
^aimba ]prjmbak sprambak ]ha7 ^bhmb ijknujnas `g yg yguu spaje7
`ha ^ak`ukn,-ak axprasshgk, h`hgojthm axprasshgk
whmbthn hopgrtjkt
wha7 bgw7
^ ha hst HbraPaiacgkkuooar7 ^bjt hs ygur taiapbgka kuolar7
^ ha jit shk` ]ha7 Bgw gi` jr
jraa ygu7
wha vhai7 bgw oumb7
wha`arbgiak tg rapajt
^hak Shakkj
whrr
wh wa
wg7 wbara7
wgbar7 crgo wbara7
wgbkak tg ihva
`ar^gbkgrt, -a pijma gc rash`akma
`js ^grt, -ar wgr`
<0 Lanankuknak J  

Mbjphtra : Mjpïtuig :

Pmbèquha Mbaquhj
tmbâqua mbamg
Pukhsha Pôkaz
Purquha Purquïj
turm turmg
sur sglra, jmarmj `a
hkcgrojthgks sur `as
`a s pjys hkcgrojmhýk jmarmj `a igs pjïsas

èvjiuar
Jutgèvjiuaz-vgus. mgrranhr, mgoprgljr
Mgrrïdjsa usta` ohsog,
trj`uhra trj`umhr
axarmhma ai adarmhmhg, -s
Qerjhka Qmrjkhj
uerjkhak umrjkhjkg
hkmgkku `asmgkgmh`g
at y
bgknrghs bôknjrg
Bgknrha Buknrïj
ukhvarshtè ij ukhvarsh`j`, -as
Atjts-Qkhs igs AA.QQ.
pâra ai pj`ra, -s
ojrhè mjsj`g
mgoprak`ra aktak`ar, mgoprak`ar
qujtra mujtrg
vgiiayljii ai vgiiay
`a `a
Zuaiia ast vgtra prgcasshgk 7 ·Muêi a s s u prgcashýk7
M'ast ia crâra `a Ojrha, A s ai barojkg `a Ojrïj,
prèkgo ai kgolra `a phij, -s
prèsaktar prasaktjr
sa prèsaktar (rèciaxhc) prasaktjrsa
prèsaktar `'jutras parsgkkas prasaktjr j gtrjs parsgkjs
qugh 7 ·què7
quai 7 quaiia 7 quais 7 quaiias 7 ·muêi7 ·muêias7/ ·què7/·muêi7
Zuaiias ijknuas pjriaz-vgus 7 ·què iaknujs bjlij7
axprasshgk (h`hgojthqua) ai nhrg, -s, ij axprashýk, -as
hopgrtjkt hopgrtjkta
mgooakt 7 ·mýog7
Zuai ast vgtra kuoèrg `a tèièpbgka 7 ·Muêi a s s u kôoarg `a taiècgkg7
Zuai ìna jvaz-vgus 7 ·Zuè a`j` thaka7
mgolhak 7 ·muêktg7, ·muêktgs7
rèpètar rapathr
Shakka Shakj
kgus kgsgtrgs
gø 7 ·`ýk`a7

`'gø 7 · `a `ýk`a7
bjlhtar bjlhtjr, vhvhr
`gohmhia ai `gohmhihg, -s
ogtt
og ij pjijlrj, -s
anankuknak Jr <1

Ejphtai : Mbjptar :

`ar ^grtsmbjtz vgmjluijry


`js ^grtarlumb,-ar `hmthgkjry
`ha Tjbi,-ak kuolar
zjbiak tg mgukt
zabk tak
zu gk, jlgut
Crjnak zur Varsgk quasthgks gk parsgkji `jtj

zugr`kak Uar gr`kat zu _ tg mijsshcy


Gr`kak ]hazu. tb a wgr`s,
Mijsshcy tba
zwjkzhn twakty
zwah tw
twgg
zwðic twaiva

▦ Ejphtai : 4 Pahi L ▦ Mbjptar :4 Vjrt L

`ha Jipak (VH.) Jips


`ha Jotssprjmba,-k gcchmhji ijknujna
lavðiearuknsrahmb `aksaiy pgpuijta`
`js Luk`asijk`, -ar (hk @autsmbijk` uk` hk Gstarrahmb) ranhgk (gkiy hk Narojky jk` hk Justrhj)
`akeak tg tbhke
`ha @autsmbijk`ejrta, -k o jp gc Narojky
`hseutharak tg `hsmuss
cjeuitjthv gpthgkji, cjmuitjthva
chhr cgr, tg
nijulak tg laihava
bauta tg`jy
`ar Ejktgk, -a (hk `ar ]mbwahz) mjktgk (hk ]whtzarijk`)
Ergjthsmb Mrgjthjk
`ha Eurzhkcgrojthgk, -ak sbgrt hkcgrojthgk
ialak tg ihva
oahst- ogst
`ha oahstak Oaksmbak ogst pagpia
`arOaksmb, -ak parsgk, buojk lahkn
`ha Ohiihjr`a, -k lhiihgk
`ha Ohiihgk, -ak ohiihgk
`haOhiihgkakstj`t, -a mhty whtb gvar j ohiihgk hkbjlhtjkts
`ar Kjthgkjistjjt, -ak kjthgk-stjta
gcúzhaii gcchmhji
gbka whtbgut
gpthgkji gpthgkji
`js Vrgzakt, -a pa r makt
`js Zuhz,- quhz
\jtgrgojkhsmb \bjatg-\gojkhm
`ha \anhgkjisprjmba,-k ranhgkji ijknujna
`ha \apulihe, -a k rapulihm
saht (:2>:) shkma (:2>:)
`ha ]tjthsthe, -a k stjthsthms
ùlar (266 Djbra) gvar (266 yajrs)
3 LanankuknakJi

Mbjphtra   Mjpïtuig  

vgmjluijhra ai vgmjluijrhg, -s
`hmthgkkjhra ai `hmmhgkjrhg, -s
kgolra, kuoèrg ai kôoarg, ij mhcrj, -s
mgoptar mgktjr
` hx `haz
sur j, sglra
quasthgks sur ij parsgkka pranuktjs sglra ij parsgkj

mijssar
Mijssaz (ias ogts), raijmhgkjr, mijshchmjr
raijmhgka
vhknt vahkta
`aux `gs
`g s
`guza `gma

▦ Mbjphtra : 4 Vjrtha L ▦ Mjpïtuig :4 Vjrta L

Jipas igs Jipas


ijknua gcchmhaiia ai h`hgoj gchmhji, -s
`'uka pgpuijthgk `aksa ouy pglij`g
rènhgk (ak Jiiaojnka at ak Jutrhmba) ai astj`g ca`arji, -s (sýig ak Jiaojkhj y Justrhj)
paksar paksjr
mjrta `'Jiiaojnka ai ojpj `a Jiaojkhj, -s
`hsmutar `hsmuthr
cjmuitjthc gpmhgkji, cjmuitjthvg
pgur pjrj
mrghra mraar
judgur`'buh bgy
mjktgk (ak
(a k ]uhssa) ai mjktýk, -as
mrgjta mrgjtj
hkcgrojthgk lrâva hkcgrojmhýk lrava
vhvra vhvhr
ij piupjrt ojygrïj
ij piupjrt `as
`a s naks ij ojygrïj `a ij nakta
bgooa, parsgkka ai sar buojkg, ai bgolra, -s
ohiijr` o hi ohiigkas, -as
ohiihgk ai ohiiýk, -as
vhiia `a pius `'uk ohiihgk `'bjlhtjkts ij mhu`j` `a oêoêss `a uk ohiiýk `a bjlhtjktas, -s
ètjt-kjthgk ai astj`g kjmhgkji, -s
gcchmhai gchmhji
sjks shk
gpthgkai, cjmuitjthc gpmhgkji
pgurmakt ai pgrmaktjda, -s
quhz ai mgkmursg `a pranuktjs y raspuastjs, -gs
rbètg-rgojk ratrgrrgoêkhmg
ijknua rènhgkjia ij iaknuj ranhgkji, -s

rèpulihqua ij rapôlihmj, -s
`apuhs (:2>:) `as`a (:2>:)
stjthsthqua ij astj`ïsthmj, -s
pius `a (266 jks) 2666 júgs)
(`aa 26
o ês (`
anankuknak Ji <>
 

Ejphtai : Mbjptar :

vhaiiahmbt ojyla, parbjps


wjbrsmbahkihmb iheaiy
`ha ^ait, -ak wgri`
`ha ^ha`arvarahkhnukn (vgk @autsmbijk`) raukhchmjthgk (gc Narojky)
wha vhaia7 bgw ojky7
whssak Uarwahtå_ tg ekgw
^hssakswartas bara4 muiturji hkcgrojthgk
zhrej mhrmj, jlgut

▦ Ejphtai <4 Paiia J , M uk` @ ▦ Mbjptar <4 Vjrts J, M j k ` @

jlar lut
`ha Jltahiukn,-ak `apjrtoakt (gc j mgopjky)
jm
jmbb sg gb yas, H sa a
`a Jezakt, -a
`arr jmmakt
jihas jii, avarytbhkn
Jihas hst
hs t `j. Avarytbhkn hs bara,
`ha Jiitjnsegooukhejthgk avary`jy mgooukhmjthgk
jisg sg
jo jt
Egktjeta jo Jrlahtspijtz Mgktjmts jt wgre
^jss ojmbst `u jo ^gmbakak`a7
^j ^bjt `g yg
yguu `g gvar tb
tbaa waaeak`7
jkerauzak tg thme
Erauzak ]ha `ha rhmbthna Jktwgrt jk. Phme tba rhnbt jkswar.

`ha Jkjiysa, -k jkjiyshs


`js Jktgkyo, -a jktgkyo
`ha Jrlaht wgre
`arr Jrlahtspijtz, -a
`a wgrepijma
`arr Jrlahtstjn, -a
`a wgrehkn `jy
`ha Jstrgkgoha jstrgkgoy
la`autak tg oajk
^jss la`autat `js7
^j ^bjt `gas tbhs oajk7
laegooak tg ramahva, tg na t
Hkcgrojthgkak laegooak tg ramahva hkcgrojthgk
laquao mgocgrtjlia
lasmbrahlak tg `asmrhla
lasumbak tg vhsht5 tg tjea (mgursa)
ahkak ]prjmbeurs lasumbak tg tjea j ijknujna mgursa
ahka
ahkakk C rau k` lasumbak
rauk` tg vhsht j crhak`
lazjbiak tg pjpjyy
`ha Lhlihgtbae, -ak ihlrjry
`js Lhar,-a laar
`js Lhi`, -a
-arr hojna, phmtura
`ar
`a rLhi`smbhro,-a smraak
lhiihn mbajp
lh
lhss ukthi
Lhs spjtar. ]a yguu ijtar, (iht.4 Qkthi ijtar.)
]aaa yg
<2 LanankuknakJi

Mbjphtra : Mjpïtuig :

paut-ätra quhzês
vrjhsaolijliaoakt jpjraktaoakta
ogk`a ai ouk`g, -s
rèukhchmjthgk (`a
(` a i'Jiiaojnka) ij raukhchmjmhýk
mgolhak 7 ·muêktgs/js7
sjvghr ]jlar/èi sjla
hmhh 4 hkcgrojthgks muituraiias
hm hktarasjkta
æ pa u prâs jprgxhoj`joakta

▦ Mbjphtra < 4 Vjrtha J, Mat @ ▦ Mjpïtuig <4 Cjrtas J,M y @

ojhs parg
`èpjrtaoakt (`'uka aktraprhsa) ij `hvhshýk
jb guh, da vghs jb, jb yj
jmmakt ai jmaktg, -s
tgut tg`g
Pgut ast iæ. Pg`g astê jbï.
mgooukhmjthgk qugth`hakka ij mgoukhmjmhýk `hjrhj
jigrs, `gkm jsï, p gr mgkshnuhakta, luakg (hkcgro)
æ ak ai
mgktjmts sur ia ihau `a trjvjhi mgktjmtgs ak ai iunjr `a trjljdg
Zua cjhs-tu ma/ia waaeak` 7 ·Zuè bjmas `urjkta ai chk `a saoj
saojkk j7
j7
mgmbar ojrmjr mgk ukj mruz
Mgmbaz ij lgkka rèpgksa. Ojrqua mgk ukj mruz ij raspuastj
mgrramtj,
jkjiysa ai jkêihshs,  

jktgkyoa ai jktýkhog, -s
trjvjhi ai trjljdg
ihau `a trjvjhi ai puastg `a trjljdg, -s
dgurkèa `a trjvjhi ij dgrkj`j ijlgrji, -s
jstrgkgoha ij jstrgkgoïj
shnkhchar, vguighr `hra shnkhchmjr
Zu'ast-ma qu a maij vaut `hra 7 ·Zuè shnkhchmj astg7
ramavghr ramhlhr
`a s hkcgrojthgks
ramavghr `as ramhlhr hkcgrojmhgkas
mgkcgrtjlia mýog`g
`èmrhra `asmrhlhr
vhshtar, jiiar vghr, prak`ra (mgurs) vhshtjr, jshsthr
prak`ra uk mgurs `a ijknua jshsthr j uk mursg
jiiar vghr uk jo h vhshtjr j uk johng
pjyar pjnjr
lhlihgtbâqua (ihau) ij lhlihgtamj, -s
lhâra ij marvazj, -s
hojna ij hojnak, -as, ai muj`rg, -s

èmrjk ij pjktjiij, -s
lg k ojrmbè ljrjtg
dusqu'æ bjstj
J pius tjr`. Bjstj iuang.
anankuknak J:   <8
 

Ejphtai < Mbjptar <

lhtta piajsa
^ha`arbgiak ]ha lhtta. \apajt ht, piajsa.
Lhtta sabr. Xguu jr a waimgoa,
Xg
`ar
`a rLiahsthct, -a pakmhi
`ha Lrhiia, -k nijssas
`js Lhhmbarranji,-a lggesbaic
Luinjrhsmb Luinjrhjk

`js Lùrg, -s gcchma


`ha Lùrgahkrhmbtukn, -a
-akk gcchma curkhtura
`ha Lhhrgijopa,-k gcchma ijop
`a r Lhhrgstubh,-a
`ar gc
gcch
chma
ma mbj
mbjhr
hr
`ha Mjcatarhj, -s mjcatarhj
`a r Makt, -s
`ar makt
`a r Mgoputar,-
`ar mgoputar
`ar
`a r Mgoputarthsmb, -a mgoputar tjlia
`j bara
`ar
`a r @jke tbjke
Shaiak @jke, Ojky tbjkes,
`jkea tbjkes, tbjke ygu
`akeak tg tbhke
`js @hjignog`aii,-a og`ai `hjignua
`a r @hakstjn,-a
`ar Puas`jy
`js @geuoakt,-a `gmuoakt
`a r @gkkarstjn, -a
`ar Pburs`jy
`rumeak tg prhkt
`ar @rumear,- prhktar
`ukeai/`ukei- `jre
@js Thooar hst `ukeai. Pbaa rggo hs `jre.
Pb
@js hst ahk `ukeias Thooar, Pbhs hs j `jre rggo,
ahkoji gkma
`j s kg
Areijrak ]ha `js kgmb
mb ahkoji
ahkoji.. Axpijhk ht gka ogra thoa/jnjhk.
Ahkrhmbtukn,-ak
`ha curkhtura
arbjitak Uararbæit_ tg ramahva
areijrak tg axpijhk
arst- chrst
arsta Egktjeta chrst mgktjmts
assak Uar hsst_ tg ajt
auar (o,k)/aura (c, VH.) ygur (hkcgroji, ph)
auar ]gbk/auraPgmbtar ygur sg
sgk/
k/yg
ygur
ur `ju
`junbt
nbtar
ar
`a r Aurg,-(s)
`ar aurg
@js Lumb egstat jmbt Aurg, Pbaa lgge mgsts ahnbt aurgs,
Pb
Aurgohhkza,-k
`ha aurg mghk
atwjs sgoatbhkn, jkytbhkn
Cabit atwjs7 Hs jkytbhkn ohsshkn7

Cìbhneaht, -ak
`ha sehii, mgopatakma
cjbrak Uarcjbrt_ tg `rhva5 tg ng (ly oajks gc trjkspgrtjthgk)
Jutg cjbrak tg `rhva j mjr
kjmb Oùkmbak cjbrak tg ng tg Oukhmb
=6 Lanankuknak J 
 

Mbjphtra < Mjpïtuig <

s'hi vgus pijët pg r cjvgr


\èpètaz s'hi vgus pijët. Vgrr cjvgr, raphtj.
Vg
Da vgus ak prha, @a kj`j,
mrjygk ai iêphz
iukattas ijs njcjs
lhlihgtbâqua (oaulia) ij astjktarïj, -s
luinjra lôinjrg
(ihau)
luraju ij -s `a gchmhkj,
oglhihar `a luraju ai gchmhkj,
oglhihjrhg -s
ijopa `a luraju ij iêopjrj `a gchmhkj, -s
mbjhsa `a luraju ij shiij `a gchmhkj, -s
mjcètèrhj ij mjcatarïj, -s
makthoa ai mèkthog, -s
gr`hkjtaur ai gr`akj`gr,-as
luraju pgur i'gr`hkjtaur ij oasj `a gr`akj`gr, -s
hm
hmhh jiiï, puas
oarmh ijs nrjmhjs
Oarmh lajumgup, Oumbjs nrjmhjs.
oarmh ¡Nrjmhjs
paksar paksjr
`hjignua typa ai og`aig `a `hêigng, -s
ojr`h ai ojrtas,  

`gmuoakt ai `gmuoaktg, -s
dau`h ai duavas,  

hoprhoar hoprhohr
hoprhojkta ij hoprasgrj
sgolra, cgkmè gsmurg, j
Ij phâma ast sgolra. Ij bjlhtjmhýk astê gsmurj.
M'ast uka phâma sgolra, A s ukj bjlhtjmhýk gsmurj,
uka cghs ukj vaz
Axpihquaz-ia ak
akmg
mgra
ra uk
uka
a cghs./\èaxpihquaz-ia. Axpiïquaoaig gtrj vaz.
oglhihar ai oglhihjrhg, -s, ij hkstjijmhýk, -as
ramavghr ramhlhr
axpihquar jmijrjr, axpihmjr
praohar prhoar
praohars mgktjmts prhoargs mgktjmtgs
ojknar mgoar
vgtra (hkcgroai, pi) vuastrg, -j
vgtra chis/vgtra chiia vuastrg bhdg, vuastrj bhdj
aurg ai aurg
Ia ihvra mgõta buht aurgs, Ai ihlrg muastj gmbg aurgs,
phâma, pathta ogkkjha `'aurg ij ogka`j `a aurg, -s
quaiqua mbgsa jing
Ast-ma qu'hi ojkqua quaiqua mbgsa 7 ·Cjitj jing7

mjpjmhtè ij mjpjmh`j`, ij bjlhih`j`, -as


mgk`uhra, jiiar (jvam uk ogyak `a trjkspgrt) mgk`umhr
mgk`uhra uka vghtura mgk`umhr uk mgmba
jiiar æ Oukhmb mgk`umhr bjmhj Oukhmb
anankuknak Ji
 
=:

Ejphtai < Mbjptar <

`js Cjbrrj`,-ar lhmymia


cjismb cjisa
`js Cjxnarjt,-a cjxx ojmbhka
cj
cabiak tg la ohsshkn
chk`ak Uarchk`at_ tg chk`
^ ha chk`ak ]ha Ojrlurn7 yguu tbhke gc Ojrlurn7
^bjt `g yg
`js Cgtg, -s pbgtgnrjpb, phmtura

cgtgnrjchjrak tg tjea j pbgtgnrjpb


`arr Crahtjn,-a
`a Crh`jy
`ha Crahzaht craa thoa
`ha Crahzahtjethvhtìt, -a
-akk craa thoa jmthvhty, iahsura
`ha Crao`sprjmba, -k cgrahnk ijknujna
`js Crao`wgrt, -ar cgrahnk wgr`
chhbrak tg mgk`umt, tg iaj`
ahk Naspræmb cùbrak tg mgk`umt j mgkvarsjthgk
cukethgkharak tg cukmthgk, tg wgre
Oahk Mgoputar cukethgkhart nut. Oy mgoputar wgres chka,
chhr cgr
`a
`arr Cu×ljiisphaiar,- cggtljii pijyar
quhta
njkz
OahkaPaiacgkkuooar hst njkz ahkcjmb. Oy taiapbgka kuolar hs quhta ajsy,
`arr Nanakstjk`,-a
`a gldamt
nabak tg ng, tg wgre
@ ar @rumearnabt. Pbaa prhktar wgres,
Pb
`js Nèrìt, -a `avhma, ojmbhka
`js Naspræmb, -a `hsmusshgk, mgkvarsjthgk
ahk Naspræmb cùbrak tg mgk`umt j mgkvarsjthgk
nijulak tg laihava
niahmb hooa`hjtaiy, hk j samgk`
`js Ngic ngic
nrg× lhn, ijrna
`ha Nruk`ranai,-k ljshm ruia
`ha Nyokjsthe nyokjsthms
bjssihmb uniy
Bjusa bgoa
Hmbb lhk zu Bjusa.
Hm H jo jt bgoa,
baii ihnbt, lrhnbt, miajr
ahk laiias Thooar j lrhnbt rggo
barzihmb mgr`hji
Barzihmb whiiegooak ^aimgoa
bauta tg`jy
bhar bara
`arr Bhp-Bgp
`a bhpbgp (oushm)
bgccaktihmb bgpacuiiy
hooar jiwjys
`js Hkstruoakt, -a hkstruoakt
hktèrassjkt hktarasthkn
`js Hktarkat Hktarkat
=< LanankuknakJi

Mbjphtra < Mjpïtuig <

lhmymiatta ij lhmhmiatj, -s
cjux arrýkag
cjx, tèièmgphaur ai cj
cjxx
ojkquar cjitjr
trguvar akmgktrjr, èi akmuaktrj
Mgooakt trguvaz-vgus Ojrlurn 7 ·Zuè ia pjrama Ojrlurn7
pbgtg ij cgtg, -s

prak`ra `a
`ass pbgtgs cgtgnrjchjr
vak`ra`h ai vharkas,  

taops ihlra ai thaopg ihlra, ai gmhg


ighshr ij jmthvh`j` `a gmhg, -as
ijknua ètrjknâra ij iaknuj axtrjkdarj,-s
ogtt ètrjknar
og ij pjijlrj axtrjkdarj, -s
mgk`uhra, oakar nuhjr, iiavjr (j jinuhak)
`hsmutar, oakar uka mgkvarsjthgk mgkvarsjr, iiavjr ukj mgkvarsjmhýk
cgkmthgkkar cukmhgkjr
O gk gr`hkjtaur cgkthgkka lhak, O h gr`akj`gr kg cukmhgkj lhak,
pgur pjrj
dguaur `a cggtljii ai dunj`gr `a côtlgi, -as

tgut, mgopiâtaoakt mgopiatg


O gk kuoèrg `a tèièpbgka ast tgut shopia, O h kôoarg `a taiècgkg as ouy sakmhiig,
gldat ai astj`g, -as
jiiar, ojrmbar hr, cukmhgkjr
I'hoprhojkta ojrmba, ij hoprasgrj cukmhgkj
jppjrahi, ojmbhka ai jpjrjtg, -s
`hsmusshgk, mgkvarsjthgk ij mgkvarsjmhýk, -as
`hsmutar, oakar uk
ukaa mgkvarsjthgk iiavjr ukj mgkvarsjmhýk
mrghra mraar
tgut `a suhta ohsog
ngic ai ngic
nrjk` nrjk`a, jitg
rânia cgk`joaktjia ij ranij lêshmj, -s
nyokjsthqua ij nhokjshj
ijh` cag, ojig
ojhsgk ij mjsj
Da suhs æ ij ojhsgk, Astgy ak mjsj,
mijhr, iuohkaux iuohkgsg, mijrg
uka phâma iuohkausa ukj bjlhtjmhýk iuohkgsj
mgr`hji jcamtugsg, mjrhúgsg
Lhakvakua   ¡Lhakvakh`g
judgur`'buh b gy
hm
hmhh jquï
oushqua bhpbgp ai BhpBgp
aspèrgks qu a gdjiê
tgudgurs shaopra
hkstruoakt ai hkstruoaktg, -s
hktèrassjkt hktarasjkta
Hktarkat ai hktarkat
anankuknak Ji   ==
 

Ejphtai < Mbjptar <

da`ar (o)/Da`a (c)/da`as (k ) avary


da`akPjn avary `jy
datzt kgw
kg w
`ar Ejccaa mgccaa
`ha Ejccaaojsmbhka, -k mgccaa ojmbhka
ejit mgi`
`ha Ejkthka, -k mjktaak
ejputt lrgeak
@ ar @rumear hst ejputt, Pbaa prhktar hs lrgeak/`gas kg t wgre,
Pb
Ejrta, -k
`ha mjr`
Ejrtak sphaiak pijy mjr`s
eahk (o, k)/eahka (c, VH.) kg, kgt jk
jkyy
Bhar hst eahk @rumear. Pbara hs kg prhktar bara.
Bhar hst eahka Ijopa, Pbara hs kg ijop bara,
eijsshsmb mijsshmji
eijsshsmba Oushe mijsshmji oushm
`js Eijvhar, -a phjkg
Eijvhar sphaiak tbaa phjkg
tg pijy tb
egmbak tg mgge
`a r Egiiana, -k
`ar mgiiajnua (o )
`ha Egiianhk, -kak mgiiajnua (c)
`a r Egktjet,-a
`ar mgktjmt
egkkak Uarejkk_ tg la jlia, tg mjk
Ar ejkk nut smbwhooak. Ba mjk swho waii,
`js Egpharnarjt,-a mgpy ojmbhka
egstak Uar egstat_ tg mgst
`a r Erhoh,-s
`ar mrhoa kgvai (s(sbg
bgrt
rt cgr
cgro)
o)
`a r Eunaismbrahlar,
`ar  
pa k
`ha Ijopa, -k ijop
`ha Ijk`smbjct,-ak ijk`smjpa
ijknwahihn lgrhkn
Ijtahk Ijthk
`ha Iabrvarjkstjhtukn, -ak iamtura (jt ukhvarshty)
Ihalihkns- cjvgurhta
`jss Ihalihknsbglly
`j cjvgurhta bglly
ihkes tbaa iact
gk/tg tb
Ihtarjtur
`ha ihtarjtura
oji axpiathva wgr`
Hmb crjna o ji Vjui, H'ii jse Vjui,
ojk
oj k gka (nakarji suldamt)
oahkak tg tbhke, tg bjva jk gphkhgk
^jss oahkak ]ha7
^j ^bjt `g ygyguu tbhke7
`ha Ojtbaojthe ojtbaojthms
`ha Ojus, -a ogusa
`ha Oaksj, -s mjktaak, racamtgry (cgr stu`akts)
`a r Oaksmb,-ak
`ar parsgk, buojk lahkn
`ha Ohiihgk, -ak ohiihgk
`ha Ohtjrlahtar,- stjc
stjccc oaolar
0 Lanankuknak J 
 

Mbjphtra < Mjpïtuig <

mbjqua mj`j (ojsa, cao, kautr)


mbjqua dgur mj`j `ïj
ojhktakjkt jbgrj
mjcè (lghssgk) ai mjcè
ojmbhka æ mjcè ij oêquhkj `a mjcè
crgh` crïg
mjkthka ij mjkthkj, -s

mjssè astrgpaj`g
I'hoprhojkta ast mjsèa, Ij hoprasgrj astê astrgpaj`j,
mjrta ij mjrtj, ai ojpj, -s
dguar jux mjrtas dunjr j mjrtjs
jumuk, jumuka, jumuks, jumukas khknôk/khknukj
k' y j jumuka/pjs `'hoprhojkta hmh.
Hi k'y Kg bjy khknukj hoprasgrj jquï
Hi k'y j jumuka/pjs `a ijopa hmh. Jquï kg bjy khknukj iêopjrj,
mijsshqua miêshmg
oushqua mijsshqua oôshmj miêshmj
phjkg ai phjkg, -s
dguar `u phjkg tgmjr ai phjkg
muhshkar mgmhkjr
mgiiânua (o ) ai mgianj, -s
mgiiânua (c) ij mgianj, -s
mgktjmt ai mgktjmtg, -s
pguvghr, sjvghr pg`ar, sjlar
Hi sjht lhak kjnar, Èi sjla kj`jr lhak,
pbgtgmgphausa ij mgphj`grj, -s
mgõtar mgstjr, muastj
rgojk pgihmhar (cgroa mgurta) ij kgvaij/sarha kanrj
styig ai lgiïnrjcg, -s
ijopa ij iêopjrj, -s
pjysjna ai pjhsjda, -s
akkuyaux jlurrh`g
ijthk ijtïk
mgurs (ukhvarshtjhra) ij mijsa, -s
cjvgrh, prècèrè pracarh`g
ighshr prècèrè ai bglly pracarh`g
æ njumba j ij hzquhar`j
ihttèrjtura ij ihtarjturj
ogtt axpièthc (ka
og (k a pjs trj`uhra) vaz, jinukj vaz
Da vjhs `aojk`ar æ Vjui, Xj ia pranuktg j Vjui,
gk (sudat nèkèrji) ukg (cg
(cgroj
roj rac
raciax
iaxhvj
hvj))
paksar gphkjr
Zu'ak paksaz-vgus 7 ·Zuè gphkj usta`7
ojtbèojthquas ij ojtaoêthmj
sgurhs ai rjtýk, -as

mjkthka, rastjurjkt ukhvarshtjhra ij mjkthkj, -s


bgooa, parsgkka ai sar buojkg, -as
ohiihgk ai ohiiýk, -as
mgiiânua, aopigyè `'uka mgopjkha ai mgopjúarg, -s
anankuknak Ji
 
=1
 

Ejphtai < Mbjptar <

`ar Ohttwgmb,-a ^a`kas`jy


ogmbta(k) Uaro`mbta_ wgui` ihea
]ha oýmbta shknak. ]baa wgui` ihea tg shkn,
]b
og`ark og`ark
`ha Ognihmbeaht,-ak pgsshlhihty, gppgrtukhty
`ar Ogktjn, -a Ogk`jy
`js Ogtgrrj`, -ar ogtgrmymia

kj sg (hktrg`umas j quasthgk)
Kj,, wha nabt as7
Kj ]g, bgw hs ht nghkn7
kjmb tg (mhty, mguktry, mgkthkakt), cgr
kjmb Oùkmbak cjbrak tg ng tg Oukhmb
kjmb `a k Vrahsak crjnak js e cgrtba prhmas
tg jse
kjthhrieb kjturjiiy, gc mgursa
kau kaw
`ar Khmbtrjumbar,- kgk-sogear
khmbts kgtbhkn
kgmb yat, sthii
^ hr sumbak kgmb ahka ]jknarhk. ^a jr a sthii iggehkn cgr j shknar,
kgmb ahkoji gkma jnjhk, gka ogra thoa

gctAreijrak ]ha `js


`j s kg
kgmb
mb ahkoji
ahkoji.. Axpijhk ht gka ogra thoa/jnjhk.
gctak
`js Grmbastar,  
grmbastar
`a r Grt,-a
`ar pijma
`a r Vjpharegrl, -a
`ar wjsta-pjpar ljseat
parcaet parcamt
`js Vhknpgkn phkn-pgkn
`a r Vijk,-a
`ar ojp5 pijk
@js hst `a r Vijk `a r Qkhvarshtjt. Pbhs hs tb a o jp gc tb
tbaa ukhvarshty
Hmb bjla ahkak Vijk, H bjva j pijk,
prjethsmb prjmthmji
`a r Vrahs, -a
`ar prhma
`ha Vrahsjknjla, -k prhma hk`hmjthgk
prahswart ngg` vjiua
prg pa r
`rah Thnjrattak pr
prgg Pj n tbraa mhnjrattas p ar `jy
`js Vrgliao, -a prgliao
`ha Vsymbgignha psymbgigny
rjumbak tg sogea
rajnharak tg rajmt
`ha \ambkukn,-ak hkvghma, lhii
rambts tbaa rhnbt, tg tb
gk tb tbaa rhnbt
`js \anji, -a sbaic
`ha \anai,-k ruia
rahsak tg trjvai
`ha \gmeoushe rgme oushm
`ha \giia, -k rgia
ruk` uo (`ha Jrlaht) (jii) jlgut (wgre)
`ha ]jmba, -k tbhkn, ojttar
3 LanankuknakJi

Mbjphtra < Mjpïtuig <

oarmra`h ai ohèrmgias,  

vgu`rjht quhsharj
Aiia vgu`rjht mbjktar, Aiij quhsharj mjktjr,
og`arka og`arkg
pgsshlhihtè ij pgshlhih`j`, -as
iuk`h ai iukas,  

ogtg ij ogtgmhmiatj, -s

ab lhak, jigrs ·y7


·y 7
Jigrs, mgooakt îj vj 7 ·X7 ·què tji7
æ (vhiia, pjys), sur bjmhj, pg r
pjrthr æ Oukhmb mgk`umhr bjmhj Oukhmb
`a raksahnkar sur ias prhx pranuktjr pgr igs pramhgs
lhak sõr, kjturaiiaoakt kjturjioakta, mijrg
kauc, kguvaju kuavg
kgk-cuoaur ai kg-cuoj`gr, -as
ka rhak
  kj`j
akmgra tg`jvïj, jôk
Kgus mba
mbarmb gks akmgra uka mbjktausa,
rmbgks J ôk lusmjogs ukj mjktjta,
akmgra uka cghs gtrj va z
Axpihquaz-ia akmgra uka cghs, Axpiïquaoaig gtrj vaz.
sguvakt cramuaktaoakta
grmbastra ij grquastj, -s
ihau, ak`rght ai iunjr, -as
mgrlahiia æ pjphar ij pjpaiarj, -s
pjrcjht parcamtg
phkn-pgkn ai phknpgkn
pijk ai pijk, -as, ai pijkg, -s
M'ast ia pijk `a i'ukhvarshtè. Èsta as ai pijkg `a ij ukhvarsh`j`
D'jh uk pijk, Pakng uk pijk,
prjthqua prêmthmg
prhx ai pramhg, -s
hk`hmjthgk `a prhx `aii pramhg, -as
ij hk`hmjmhýk `a
pa u mbar amgkýohmg
p jr pg r
trghs mhnjrattas pj r dgur = mhnjrrhiigs pg r `ïj
prgliâoa ai prgliaoj, -s
psymbgignha ij pshmgignïj
cuoar cuojr
rèjnhr rajmmhgkjr
cjmtura ij muaktj, -s
æ `rghta j ij `arambj
ètjnâra ij astjktarïj, -s
rânia ij ranij, -s
vgyjnar vhjdjr

rgme ij oôshmj rgme


rðia ai pjpai, ai rgi, -as
jutgur `u (trjvjhi) ak tgrkg j
mbgsa ai jsuktg, ij mgsj, -s
anankuknak Ji
 
=>
 

Ejphtai < Mbjptar <

`ha ]jisj sjisj


]jisj tjkzak tg `jkma sjisj
`ar ]jostjn,-a ]jtur`jy
`js ]jxgcgk, -a sjxgpbgka
`ha ]jknarhk,-kak shknar (c)
`js ]mbjmb mbass
smbiambt lj`, lj`iy

smbðk lajuthcui, khma


`ar ]mbrahlthsmb,-a `ase
]mbrahlthsmbijopa,
`ha -k `ase ijop
smbwhooak tg swho
sabak Uarshabt_ tg sa a
`js ]aeratjrhjt, -a samratjry's gcchma
`ar ]eh seh
se h
]eh cjbrak tg se
sehh
`js ]hnkji, -a shnkji
shtzak tg sht
`arr ]gkktjn, -a
`a ]uk`jy
sgrtharak tg sgrt, tg jrrjkna

`ha ]pgrtbjiia, -k spgrt maktra


`js ]prjmbakzaktruo, `ha ]prjmbakzaktrak ijknujna maktra
`a
`arr ]prjmbeurs,-a ijknujna mgursa
`arr ]tubi,-a
`a mbjhr
sumbak tg igge cgr
surcak tg surc, tg kjvhnjta
ho Hktarkat surcak tg surc tb a Hktarkat
`ha Pjlaiia, -k tjlia
`arr Pjkng
`a tjkng
tjkzak `jkmar
]jisj tjkzak tg `jkma sjisj
`js Paiacgk, -a taiapbgka
taiacgkharak tg ojea j pbgka mjii
`ar Parohkèa jppghktoakt
`arParohkejiak`ar,- jnak`j
tauar/taur- axpakshva
@js Lumb hst tauar. Pbaa lgge hs axpakshva.
Pb
@js hst ahk tauras Lumb. Pbhs hs jk axpakshva lgge
`arr Phpp, -s
`a bhkt
`arr Phsmb,-a
`a tjlia (curkhtura)
trahlak bara4 tg pijy, tg `g
]pgrt trahlak tg pijy/tg `g spgrt
trhkeak tg `rhke
tu
tukk Uartut_ tg ojea, tg `g
uklaquao ukmgocgrtjlia
`ha Qkhvarshtjt,-ak ukhvarshty
`js Qkhvarshtjtsgrmbastar,- ukhvarshty grmbastar
ukog`ark gi`-cjsbhgka`
ukprjethsmb ukprjmthmji, hkmgkvakhakt
2 LanankuknakJi

Mbjphtra < Mjpïtuig <

sjisj ij sjisj (ljhia)


`jksar ia sjisj ljhijr sjisj
sjoa`h ai sêlj`g, -s
sjxgpbgka ai sjxgcýk, -as
mbjktausa ij mjktjkta, -s
èmbams ai jda`raz
ojuvjhs, o ji o ji

dgih, laju lgkhtg


luraju (oaulia) ai asmrhtgrhg, -s
ijopa `a luraju ij iêopjrj `a asmrhtgrhg, -s
kjnar kj`jr
vghr var, èi va
samrètjrhjt ai samratjrhj`g, ij samratjrïj, -s
se
sehh ai asquï
cjhra `u seh
se h asquhjr
shnkji ij saúji, -as
ätra jsshs saktjrsa
`hojkmba ai `gohkng, -s
mijsshchar, jrrjknar gr`akjr
nyokjsa ai nhokjshg, -s ai pjlaiiýk `apgrthvg, -as
maktra (ukhvarshtjhra) `a ijknuas ai maktrg `a h`hgojs, -s
mgurs `a ijknua ai mursg `a h`hgojs, -s
mbjhsa ij shiij,-s
mbarmbar lusmjr
surcar, kjvhnuar surcajr
kjvhnuar sur Hktarkat surcajr ak hktarkat
tjliaju, tjlia ij tjlij
tjkng ai tjkng
`jkmar ljhijr
`jkmar ia sjisj ljhijr sjisj
tèièpbgka ai taiècgkg, -s
tèièpbgkar taiacgkajr
rak`az-vgus ij mhtj, pijzg, -s
jnak`j ij jnak`j, -s
mbar mjrg
Ia ihvra ast mbar. Ai ihlrg as mjrg.
M'ast uk ihvra mbar, A s uk ihlrg mjrg,
sunnasthgk ai mgksadg, -s
tjlia ij oasj, -s
hmhh 4 prjthquar, cjhra
hm prjmthmjr, bjmar jvjkzjr
cjhra `u spgrt prjmthmjr `apgrta
lghra lalar
cjhra bjmar
hkmgkcgrtjlia hkmýog`g

ukhvarshtè ij ukhvarsh`j`, -as


grmbastra `a i'ukhvarshtè ij grquastj `a ij ukhvarsh`j`, -s
`èog`è jkthnug
pjs/pau prjthqua pgmg prêmthmg
anankuknak J:   =8
 

Ejphtai < Mbjptar <

uktarstrahmbak tg strass, tg uk`arihka


(o , k)/uksara (c, VH.)
uksar (o, gurr
gu
uksar ]gbk/uksaraPgmbtar gurr sgk/gur `junbtar
gu
ukzucrha`ak ukbjppy, `hssjthscha`
varlhk`ak Uarvarlhk`at_ tg mgkkamt, tg ojtmb
Sarlhk`ak ]ha `ha Jktgkyoa, Ojtmb tb a jktgkyos,
vartahit `hstrhluta`, jiigta`
tg tg
`a k @hjign oht vartahitak \giiak iasak bara4 `hstr
`hstrhl
hlut tba rgias jk`
utaa tba raj` tba `hjignua
`ha Sarwjitukn,-ak j`ohkhstrjthgk
vhai oumb, j igt, piakty gc
Hmb bjla vhai Taht4 H bjva j igt gc thoa,
vhai- ojky
Hmb bjla vhaia Cgtgs. H bjva ojky pbgtgs.
Shaiak @jke, Ojky tbjkes,
vhaiiahmbt ojyla, parbjps
`ha Shgihka, -k vhgihk
`arr ^jizar
`a ^jitz
wjk`ark tg bhea
wjro wjro
^ ïa nabt as
as77 Bgw hs ht nghkn7 Bgw jra ygu7
wha`ar jnjhk
whihegooak waimgoa
Barzihmb whihegooak ^aimgoa
`ha ^gmba, -k waae
`js ^gmbakak`a, -k waaeak`
`arr ^gmbaktjn, -a
`a waae`jy
wgbhk7 wbara (tg)7 (`hramthgk)
`arr ^grtjezakt, -a
`a wgr` jmmakt
`js Xgnj ygnj
`ha Taht, -ak
-a k thoa
`ha Tahtukn, -ak kawspjpar
`ha Thnjratta, -k mhnjratta
`js Thooar,- rggo
zu jt, tg
Hmb lhk zu Bjusa. H jo jt bgoa,
zuarst chrst
zucrha`ak bjppy, sjthscha`
zusjooak tgnatbar

▦ Ejphtai <4 Pahi L ▦ Mbjptar <4 Vjrt L

`ha Jkshmbtsejrta, -k pgstmjr`


`ar @autsmba, -k Narojk (parsgk)
`arNjrtakzwarn,-a njr`ak nkgoa
`a
`arr Nai`smbahk, a
ljkekgta, lhii
`ha Nrjche,-ak nrjpbhms
daojk` sgoagka
`ar Eæcar,  
lu
lunn
06 LanankuknakJi
 

Mbjphtra < Mjpïtuig <

sguihnkar sulrjyjr
kgtra, kgs kuastrg (ojsa) kuastrj (cao), kuastrgs, -js
kgtra chis/kgtra chiia kuastrg bhdg, kuastrj bhdj
oèmgktakt hksjthscambg
raihar mgkamtjr, ukhr, raijmhgkjr
\aihaz ias jktgkyoas, Q kj ig s jktýkhogs,
ak rèpjrthssjkt rapjrth`g
ihra ia `hjignua ak rèpjrthssjkt ias rðias iaar ai `hêigng mgk igs rgias rapjrth`gs
j`ohkhstrjthgk ij j`ohkhstrjmhýk, -as
lajumgup (hk`èkgolrjlia) oumbg
D'jh lajumgup `a taops, Pakng oumbg thaopg,
lajumgup (`èkgolrjlia) oumbjs
D'jh lajumgup `a pbgtgs. Pakng oumbjs cgtgs.
Oarmh lajmgup. Oumbjs nrjmhjs,
paut-ätra quhzês
vhgigk ai vhgiïk, -as
vjisa ai vjis
`ass rjk`gkkèas
cjhra `a bjmar ukj axmurshýk j pha, mjohkjr, vjnjr
mbju` mjihakta, mêih`g
vj 7
Mgooakt îj ·Zuè tji7
æ kguvaju gtrj vaz
lhakvakua `j r ij lhakvakh`j
Lhakvakua   ¡Lhakvakh`g
saojhka ij saojkj, -s
waaeak` ai chk `a saojkj, -as
dgur `a ij saojhka ai ` ïj `a ij saojkj,-s
gø 7 vars gø 7 (`hramthgk) ·bjmhj `ýk`a7
jmmakt tgkhqua ai jmaktg shiêlhmg, -s
ygnj ai ygnj
taops ai thaopg, -s
dgurkji ai parhý`hmg, -s
mhnjratta ai mhnjrrhiig, -s
phâma, mbjolra ij bjlhtjmhýk, -as
æ, mbaz j, pgr
Da suhs æ ij ojhsgk/mbaz ogh. astgy ak mjsj
`'jlgr` prhoarg
mgktakt sjthscambg
aksaolia duktgs

▦ Mbjphtra < 4 Vjrtha L ▦ Mjpïtuig <4 Vjrta L

mjrta pgstjia ij tjrdatj pgstji, -s


Jiiaojk` ai jiaoêk, -as
kjhk `a djr`hk ai akjkg `a djr`ïk, -s

lhiiat (`'jrnakt) ai lhiiata,-s


nrjpbhqua jrtas nrêchmjs, ai `hludg nrêchmg, -s
quaiqu'uk jinuhak
mgiègptâra ai asmjrjljdg, -s
 
anankuknakJ: 0:

Ejphtai < Mbjptar <

`ha Eukst, -a jrt


`js Ojtmblgxjutg, -s ojtmblgx mjr
`ha Oðlai (VH.) curkhtura
`ha Ousmbai, -k sbaii
kjmbsmbijnak Uarsmbijnt kjmb_ tg igge up
]mbijnak ]ha uklaejkkta ^grtar kjmb. tbaa ukekgwk wgr`s.
Igge up tb

mbhkjwjra
`js Vgrzaiijk pgrmaijhk,
`ar ]jooai-Ahcar mgiiamthkn cavar
`a r ]tahk, -a
`ar stgka
uklaejkkt ukekgwk
uklaejkkta ^grtar ukekgwk wgr`s
`a r ^jk`taiiar,-
`ar `amgrjthva (pjh
(pjhkt
kta`
a`)) pijt
pijtaa
`ar Thkksgi`jt, -ak
-a k thk sgi`har

▦ Ejphtai =4 Paiia J, M uk` @ ▦ Mbjptar =4 Vjrts J , M j k ` @

jl shkma
Jlak`assak,-
`js `hkkar
jlak`s hk tb
tbaa avakhkn
jlbalak   J tg whtb`rjw
Nai` jlbalak tg whtb`rjw ogkay
`ha Jlrahsa, -k `apjrtura
`a r Jlrahsatjn, -a
`ar `apjrtura `jy
jnypthsmb Anypthjk
joarhejkhsmb Joarhmjk
`js Jknalgt, -a gccar
`js Jkoah`acgrouijr, -a ranhstrjthgk cgro
shmb jkoai`ak (raciaxhv) tg ranhstar
shmb ho Bgtai jkoai`ak tg ranhstar hk j bgtai
`ha Jkrahsa,-k jrrhvji
`arJkrahsatjn,-a jrrhvji `jy
`ha Jksmbrhct,-ak j``rass
`ha Jkzjbi,-ak kuolar
`ha Jpgtbaea, -k pbjrojmy
`ha Jrmbhtaetur jrmbhtamtura
`ha Jsphrhktjlhatta, -k jsphrhk tjliat
`ar
`a r Jucaktbjit,-a stjy
]mbgkak Jucaktbjit Akdgy ygur stjy
jucnarant axmhta`
juscùiiak   J tg chii hk stb
ahk Cgrouijr juscùiiak tg chii hk j cgro
juctar`ao curtbarogra
`ha Jusstjttukn, -ak aquhpoakt
`ha Jusstaiiukn, -a k axbhlhthgk
`ha Jusstaiiuknscijmba, -k axbhlhthgk jraj
`js Lj`, -ar ljtb
`a r Ljbkbgc,-a
`ar rjhiwjy stjthgk
0< Lanankuknak J 
 

Mbjphtra < Mjpïtuig <

jrt ai jrta
vghtura
vghtura oh
ohkh
khjt
jtur
ura
a ai jutg `a dunuata, `a ohkhjturj, -s
oaulias igs oualias
mgquhiijna ai ojrhsmg, ij mgkmbj, -s
mbarmbar (`jks uk `gmuoakt èmrht) mgksuitjr
Mbarmbaz ias ogts hkmgkkus (`jks vgtra Mgksuita ijs pjijlrjs `asmgkgmh`js
`hmthgkkjhra),
pgrmaijhka ij pgrmaijkj
châvra mgiiamthgkkausa ai jcêk `a ramgiamtjr, `a mgiammhgkjr
pharra ij pha`rj, -s
hkmgkku `asmgkgmh`g/j
ogts hkmgkkus pjijlrjs `asmgkgmh`js
jsshatta `a `èmgrjthgk ai pijtg `a pjra`, -s
sgi`jt `a pigol ai sgi`j`g `a pigog, -s

▦ Mbjphtra = 4 Vjrtha J, Mat


Ma t @ ▦ Mjpïtuig =4 Vjrtas J ,M y @

`apuhs, æ pjrthr `a `as`a, j pjrthr `a


`ëkar ij makj, -s

ia sghr pg r ij tjr`a, vasparthkg


rathrar qqmb rathrjr, sjmjr, jpjrtjr
rathrar `a i'jrnakt sjmjr, rathrjr `hkarg
`èpjrt ij pjrth`j, -s
dgur `u `èpjrt ai ` ïj `a ij pjrth`j, -s
ènypthak anhpmhg
joèrhmjhk joarhmjkg
gccra ij gcartj, -s
cgrouijhra `'jrrhvèa (æ i'bðtai) ai cgrouijrhg `a sgihmhtu`, -s
s'hksmrhra (rèciaxhc) ranhstrjrsa (raciaxhvg)
raopihr ia cgrouijhra `'jrrhvèa æ i'bðtai ranhstrjrsa ak uk bgtai
jrrhvèa ij iianj`j, -s
`a i'jrrhvèa ai ` ïj `a -s
dgur
j`rassa ijs saújs iianj`j,
kgolra ai kôoarg, -s, ij mjkth`j`, -as
pbjrojmha ij cjrojmhj, -s
jrmbhtamtura ij jrquhtamturj
mgoprhoè `'jsphrhka ij jsphrhkj, -s
sèdgur ij astjkmhj, -s
Lg
Lgkk sèdgur   ¡Caihz astjkmhj
axmhtè jnhtj`g, hrrhtj`g
raopihr raiiakjr
raopihr uk cgrouijhra raiiakjr uk cgrouijrhg
ak gutra, ak `abgrs `a maij j`aoês
èquhpaoakt ai aquhpjohaktg, -s
axpgshthgk ij axpgshmhýk, -a
-ass
suparchmha `a i'axpgshthgk ij suparchmha `a ij axpgshmhýk, -s
ljhk ai ljúg, -s
njra ij astjmhýk, -as
anankuknak J:
 
0=
 

Ejphtai = Mbjptar =

`a r Ljiegk, -a
`ar ljimgky
`ha Ljke, -a k ljke
ljr mjsb
Hmb zjbia ljr. pjyy mjsb,
  pj
`ha Ljr,-s lj r
`js Ljrnai` mjsb
^ hr kaboak kur Ljrnai`. ^a gkiy tjea mjsb,

la`autak` shnkhchmjkt
`ha Lanrù×ukn, -ak nraathkn
lakutzak   J tg usa stb
st b
larhhbot cjogus
`ha Lasgk`arbaht,-ak spamhjihty
lasthooak +J tg `a
`atataro
rohkhka
a stb
st b
@js iatzta ^grt lasthoot `a k Jrtheai. tbaa jrthmia,
Pbaa ijst wgr` `atarohkas tb
Pb
`a r Lasumb,-a
`ar vhsht
`js Lait, -ak la `
lawuk`ark   J tg j`ohra stbst b
larùbota Lhi`ar lawuk`ark tg j`ohra cjogus pjhkthkns
lazjbiak tg pj
pjyy

`ar
`a r Lharnjrtak, laar njr`ak
lhatak Uar lhatat_   J tg gccar stb
@ ar Aknihsmba Njrtak lhatat vhaia Crahzaht- Pb
Pbaa Aknihsb Njr`ak gccars ojky iahsura
ognihmbeahtak. jmthvhthas,
liahlak tg stjy
lrjumbak +J tg kaa` stbst b
`a r Lrhac, -a
`ar iattar
`ha Lrhacojrea,-k stjop
lrhknak   J tg lrhkn stb
st b
Hmb lrhkna ahk Bjk`tumb. H'ii lrhkn ygu j tgwai.
^hr lrhknak `js`j s Vrgliao hk Gr`kukn. ^a whii tjea mjra gc tb
tbaa prgliao,
`js Lrðtmbak,- lraj` rgii
`a r Lùrnaroahstar,
`ar  
ojygr
`js Mjcè, -s mjcè
`ar
`a r Mjppummhkg, -(s) mjppummhkg
`ha Mgij,-s Mgmj-Mgij
`ha Mgoputarcïroj, `ha
`h a Mgoputarchroak mgoputar chro
`jkk tbak
`js @jtuo, `ha @jtak `jta
`ha @jvh`stjtua, -k ]tjtua gc @jvh`
`a r @autsmbeurs, -a
`ar Narojk mgursa
`gmb lu t (axpiathva wgr` tg strass hrrhtjthgk)

@js ejkk `gmb khmbt sahk (Lut) ht mjk't la trua (Lut) ht's hopgsshlia
`js @gppailatt, -a k `gulia la `
`js @gppaizhooar,- `gulia rggo
`js @rahlattzhooar,  
trhpia rggo
`ha @usmba, -k sbgwar
`usmbak tg tjea j sbgwar
00 LanankuknakJi
 

Mbjphtra = Mjpïtuig =

ljimgk ai ljimýk, -as


ljkqua ai ljkmg, -s
mgoptjkt acamthvg
Da pjha ak aspâmas, Vjng ak acamthvg,
l jr ai ljr, -as
jrnakt mgoptjkt, aspâmas acamthvg
Kgus jmmaptgks sauiaoakt `as
`a s aspâmas, ]ýig jmaptjogs acamthvg,

shnkhchmjthc, hopgrtjkt
sjiutjthgk shnkhchmjthvg
ai sjiu`g, -s
uthihsar qqmb uthihzjr
mèiâlra cjogsg
spèmhjihtè, pjrthmuijrhtè ig axtrjgr`hkjrhg, -s
`ètarohkar qqmb `atarohkjr
Ia `arkhar ogogtt `ètarohka i'jrthmia, Ij ôithoj pjijlrj `atarohkj ai jrtïmuig,
vhshta ij vhshtj, -s
iht ij mjoj, -s
j`ohrar qqmb/qqk j`ohrjr
j`ohrar `as
`a s tjliajux mèiâlras j`ohrjr muj`rgs cjogsgs
pjyar pjnjr
lrjssarha, mjcè jvam uka tarrjssa ij marvamarïj ji jhra ihlra, -s
gccrhr qqmb gcramar
Ia Djr`hk Jknijhs gccra lajumgup Ai Djr`ïk Hkniès gcrama oumbjs pgshlhih`j`as
`'jmthvhtès, pjrj ai gmhg,
rastar parojkamar
jvghr lasghk `a qqmb kamashtjr
iattra ij mjrtj, -s
tholra ai saiig, -s
jppgrtar qqmb, joakar qqmb trjar
D'jppgrta uka sarvhatta. Prjhng uk pjúuaig.
Kgur rènigks ia prgliâoa, \asgivaogs uk prgliaoj,
patht pjhk ai pjkamhiig, -s
ojhra ai jimji`a, -s
mjcè (ihau) ai mjcè, -s
mjppummhkg ai «mjpummhkgµ, -s
mgmj ij Mgmj-Mgij, -s
aktraprhsa hkcgrojthqua ij aoprasj `a hkcgroêthmj, -s
puhs aktgkmas
`jta ij cambj, igs `jtgs
]tjtua `a @jvh`a ij astjtuj `a @jvh`, -s
mgurs `'jiiaojk` ai mursg `a jiaoêk, -s
ojhs, qujk`-oäoa (ogt axpièthc qu
quhh mijrg, shk aoljrng
jmmaktua i'hrrhtjthgk)
Ojhs ma k'ast pjs pgsshlia   ¡Kgg pua`a sar
¡K
iht `gulia ij mjoj `glia,-s

mbjolra `gulia ij bjlhtjmhýk `glia, -as


mbjolra trhpia ij bjlhtjmhýk trhpia, -as
`gumba ij `umbj, -s
sa `gumbar `umbjrsa
anankuknak Ji   01

Ejphtai = Mbjptar =

`a r Ahnakkjoa -k
`ar prgpar kguk
`ar
`a r Ahktrhttsprahs, -a j`ohsshgk caa
`j s Ahkzailatt,-ak
`js shknia la`
`j s Ahkzaizhooar,-
`js shknia rggo
aktcarkt cjr
cj r
@js Bgtai ihant <6 Ohkutak vgo ]tj`tzakt Pb a bgtai hs igmjta` <6 ohku
Pba ohkuta
tass crgo
crgo tb
tbaa
ruo aktcarkt. mhty maktra,
aktsmbah`ak Uar aktsmbah`at_ tg `amh`a
`haa Arcïk`ukn, -ak
`h -a k hkvakthgk
arcrjnak   J tg jsecgrstb
Hkcgrojthgkak arcrjnak js e cgr hkcgrojthgk
tg jse
at wjs j ihttia, j lht
br b j l a h mb k ggmb
Lhs <6 Q br mb atwjs Taht. Qkthi 2 VO, H bjva j l ht gc thoa. Qkthi 2 VO H
sthii bjva sgoa thoa iact,
axeiushva axiushva
@ ar Vrahs hst axeiu
axeiushva
shva Crùbs
Crùbstùm
tùme.
e. Pb a prhma `gas kgt hkmiu`a lrajecjst,
Pba
axtrj axtrj
@js Crù
Crùbst
bstùme
ùme egst
egstat
at zabk Aurg axtrj, Pb a lrajecjst mgsts :6 aurgs axtrj,
Pba
`haa Cjohihakejrta, -k
`h cjohiy thmeat
carksabak Uarshabtcark_ tg wjtmb PS
`a r Carksabar,-
`ar taiavhshgk sat
`a r Chio,-a
`ar chio
`haa Chroj, `ha Chroak
`h chtkass maktra
`j s Chtkassmaktar,
`js   surcjma
`haa Cijmba,-k
`h jraj
`j s Cgrouijria
`js cgro
cgrouiharak   J tg cgrouijta stb
st b
Cgrouiharak ]ha cùkc^ùksmba. Cgrouijta chva whsbas,
crah craa
]h a kgmb ahk Thooar crah7
Bjlak ]ha @g ygu bjva j rggo jvjhijlia7
`haa Crahzahtoðnihmbeaht, -a k
`h craa-thoa jmthvhty
`j s Crùbstùme, -a
`js lrajecjst
`ar Njrtak,- njr`ak
`arr Mjst, -a
`a nuast
`js Nalju`a,- luhi`hkn
nalak Uar nhlt_   J tg nhva, tg prgvh`a stb
st b
Hkcgrojthgkak nalak tg nhva hkcgrojthgk
`js Nalurts`jtuo, `ha Nalurts`jtak `jta gc lhrtb
`arNalurtsgrt,-a pijma gc lhrtb
`js Nai`, -a
-arr ogkay
naðcckat gpak
@js Ousauo hst/bjt lhs :> Q br naðcckat. Pb a ousauo hs gpak ukthi 1 VO.
Pba
nasmbigssak migsa`
@js Ousauo hst/bjt bauta nasmbigssak. Pb a ousauo hs migsa` tg`jy,
Pba
nastark yastar`jy
(as) nhlt   J tbara hs/tbara jr a stb
st b
A s nhlt bhar ahk \astjurjkt. Pbara hs j rastjurjkt bara.
03 Lanankuknak J 
 

Mbjphtra = Mjpïtuig =

kgo prgpra ai kgolra prgphg, -s


prhx `'aktrèa ai pramhg `a aktrj`j, -s
iht shopia ij mjoj hk`hvh`uji, -s
mbjolra hk`hvh`uaiia ij bjlhtjmhýk hk`hvh`uji,-as
èighnkè iadgs (`hstjkmhj)
I'bðtai sa shtua æ <6 ohkutas `u maktra-vhiia. Ai bgtai astê j <6 ohkutgs `a
`aii maktrg.

`èmh`ar `amh`hr
hkvakthgk ij hkvakmhýk
`aojk`ar qqmb jvarhnujr
`aojk`ar `as`a s hkcgrojthgks jvarhnujr hkcgrojmhýk
uk pa u jing
Dusqu'æ <6 bauras, d'jh akmgra uk pa u `a Pakng jing `a thaopg bjstj ij s gmbg.
taops,
axmiushc shk hkmiuhr
Ia patht `èdaukar k'ast pj s mgoprhs `jks ia prhx, Ai pramhg kg hkmiuya ai `asjyukg,
æ pjrt, ak pius axtrj
Ia patht `èdaukar mgõta ` hx aurgs ak pius, Ai `asjyukg muastj :6 aurgs axtrjs,
thmeat cjohiia tjrdatj cjohihjr, lhiiata cjohihjr, -s

ranjr`ar ij tèiè var ij taiavhshýk


tèièvhshgk ai taiavhsgr
chio ij paiïmuij
aktraprhsa, mgopjkha ij aoprasj, ijs aoprasjs
maktra `a spgrt ai maktrg `a chtkass, -s
suparchmha ij suparchmha, -s
cgrouijhra ai cgrouijrhg, -s
cgrouiar qqmb cgrouijr
Cgrouiaz mhkq vaux, Cgrouia mhkmg `asags,
ihlra ihlra
Jvaz-vgus akakmg mgrra uka mbjolra ihlra 7
uka ·Phakak ukj bjlhtjmhýk ihlra7
(pgsshlhihtè `')
`' ) jmthvhtè pgshlhih`j` `a gmhg
patht `èdaukar `asjyukg, -s
djr`hk ai djr`ïk, -as
hkvhtè, bðta, mihakt (`a i'bðtai) ai buèspa`, -as
lìthoakt ai a`hchmhg, -s
`gkkar qqmb `j r
`gkkar `as
`a s hkcgrojthgks `j r hkcgrojmhýk
`jta `a kjhssjkma cambj `a kjmhohaktg
ihau `a kjhssjkma iunjr `a kjmhohaktg
jrnakt ai `hkarg
guvart jlhartg
Ia ousèa ast guvart dusqu'æ :> bauras, Ai ousag astê jlhartg bjstj ijs :>466.
caroè marrj`g

Ia ousèa ast caroè judgur`'buh, Ai ousag astê bgy marrj`g,


bhar jyar
hi y j qqmb bjlar
Hi y j uk rastjurjkt hmh. bj y uk rastjurjkta.
Jquï bjy
anankuknakJ:
 
0>

Ejphtai = Mbjptar =

`js Nihhme mbjkma, iume


zuo Nihhme iumehiy
`ar
`a r Ngtt, -a
-arr N g`
Nrùazh (]mbwahz) nraathkn (hk ]whtzarijk`)
`a r Nruct, -a
`ar nraathkn, ranjr`
Shaia Nrhh×a ju s Oùkmbak. \anjr`s crgo Oukhmb,
Nrhh×
Nrh h× Ngtt (Ljyark, Gstarrahmb) nraathkn (hk Ljvjrhj jk ` hk Justrhj)

nùksthn j`vjktjnagus, cjvgurjlia


@js Bgtai ihant nùksthn. Pbaa bgtai hs cjvgurjliy igmjta`,
Pb
`a r Bjjrtrgmekar,-
`ar bjhr`ryar
bjitak Uar bjit_ tg stgp
Tunn bjit,
@ ar Tu Pba trjhk stgps,
`js Bjk`tumb,-ar tgwai
bjrt bjr`
Oahk Latt hst bjrt. Oy la ` hs bjr`,
Bjupt- ojhk
`ar
`a rBjuptljbkbgc, -a ojhk rjhiwjy stjthgk, maktrji stjthgk
`ha Bjuptstjcta, -k ojhk straat
`js Bjus, -ar bgusa

`ha Bjusjucnjla, -k bgoawgre


`ha Bjuskuooar, k bgusa kuolar
`js Bahojtousauo, `ha Bahojtousaak igmji ousauo
`js Baetjr, -a bamtjra
`ha Bhica, -k baip
`ha Bgoapjna, -k bgoapjna
`ar
`a r Bgsaklùniar,- trgusars prass
`js Bgtai, -s bgtai
`js Bgtairastjurjkt, -s bgtai rastjurjkt
`js Bgtaizhooar,   bgtai rggo
`ha Hk`ustrha, -k hk`ustry
`ar Hk`ustrharglgtar,  
hk`ustrhji rglgt
hkeiushva hkmiushva
@ ar Vrahs hst hkeiushva Crùbstùme. Pbaa prhma hkmiu`as lrajcjst.
Pb
`ar Hktarkatjksmbiuss, -a Hktarkat jmmass
hrrhthart hrrhtjta`
`js Djbrbuk`art, -a maktury
`ha Ejrta, -k thmeat, mjr`
`ha Ejrtgccai, -k pgtjtg
ejucak   J tg lu y stb
st b
`js Ehkg, -s mhkaoj
`js Egkzart, -a mgkmart
`js Egpcehssak,  
phiigw
`ha Era`htejrta,-k mra`ht mjr`
ehhbi crasb
ahk eùbias Lhar j crasb laar
`ha Eukst, -a jrt
`js Eukstware,-a wgre gc jrt
`ha Ijna, -k shtujthgk, igmjthgk, pgshthgk
02 LanankuknakJi
 

Mbjphtra = Mjpïtuig =

mbjkma ij suarta
baurausaoakt pgr suarta
@hau ai `hgs,-as
cgroa `a sjiutjthgk (ak ]uhssa) ¡bgij (ak ]uhzj)
sjiutjthgk ai sjiu`g
Oahiiauras sjiutjthgks `a Oukhmb, ]jiu`gs `as`a Oukhmb.
cgroa `a sjiutjthgk (ak Ljvhâra at ak Jutrhmba) ¡Luakjs kgs `è @hgs (Ljvharj, Justrhj)
jvjktjnaux, hktèrassjkt mgkvakhakta
I'bðtai ast lhak shtuè, Ai bgtai ast
astê lhak shtuj`g,
lhak
sâmba-mbavaux ai samj`gr `a paig, -as
s'jrrätar pjrjrsa, èi sa pjrj
Ia trjhk s'jrräta, ai trak pjrj
sarvhatta, assuha-ojhk ij tgjiij, -s
`ur `urg
O gk iht ast `ur. O h mjoj as `urj,
prhkmhpji- prhkmhpji, maktrji
njra maktrjia ij astjmhýk maktrji, -as
rua prhkmhpjia ij mjiia prhkmhpji, -s
ojhsgk ij mjsj, -s
 

`avghrs (cjhts æ ij ojhsgk) igs `alaras,


kuoèrg `a ojhsgk ai kôoarg `a ij mjsj, -s
ousèa igmji ai ousag ranhgkji, -s
bamtjra ij bamtêraj, -s
samgurs, jh`a ij jyu`j, -s
pjna `'jmmauhi ij bgoapjna, -s
prassa pgur pjktjigks ij pijkmbj pjrj pjktjigkas, -s
bðtai ai bgtai, -as
rastjurjkt `'bðtai ai rastjurjkta `a
`aii bgtai, -s
mbjolra `'bðtai ij bjlhtjmhýk `a
`aii bgtai, -s
hk`ustrha ij hk`ustrhj, -s
rglgt hk`ustrhai ai rglgt hk`ustrhji, -s

hkmiushc, mgoprhs hkmiuh`g


Ia patht `èdaukar ast mgoprhs `jks ia prhx, Ai pramhg hkmiuya ai `asjyukg,
jmmâs Hktarkat ij mgkaxhýk j hktarkat, -as
hrrhtè hrrhtj`g
shâmia ai shnig, -s
thmeat, lhiiat ij tjrdatj, ai lhiiata, -s
pgooa `a tarra ij pjtjtj, -s
jmbatar qqmb mgoprjr
mhkèoj ai mhka, -s
mgkmart ai mgkmhartg, -s
grahiiar ij jiogbj`j, -s
mjrta `a mrè`ht ij tjrdatj `a mrè`htg, -s
crjhs crïg
uka lhâra crjëmba ukj marvazj crïj
jrt ai jrta, -s
gauvra `'jrt ij glrj `a jrta, -s
shtujthgk, pgshthgk ai iunjr, ij igmjihzjmhýk, -as
anankuknak Ji
 
08
 

Ejphtai = Mbjptar =

ijkn igkn
ijknsjo sigw
`js Ialaksohttai,- cgg`
iaar aopty
iatzt- ijst
`jss iatzta ^grt
`j tb a ijst wgr`
ihal- `ajr
ihala Vatrj/ihalar Ejri `ajr Vatrj/`ajr Mbjrias
ihanak tg la igmjta`
@js Bgtai ihant ho Taktruo vg
vgkk Oùkmbak, Pbaa bgtai hs igmjta` hk tb a maktra gc Oukhmb
Pb
oabrara ogra tbjk gka, savarji
Hmb bjla oabrara Vrgliâoa, H bjva savarji prgliaos,
oai`ak Uaroai`at_   J tg rapgrt stb
st b
ahk Vrgliao oai`ak tg rapgrt j prgliao
`ha Ohimb ohie
`ha Ohkhljr, -s ohkhljr
`ha Ohkuta, -k ohkuta
`arOhttjn,-a oh``jy
`ar
`a r Ogoakt, -a ogoakt

Ogoakt oji G ka ogoakt, piajsa


ho Ogoakt jt tbhs ogoakt
`arOgkjt, -a ogktb
ogrnak tgogrrgw
ogrnaks tbaa ogrkhkn
hk tb
`js Ousauo, `ha
`h a Ousaak ousauo
`ha Ousauoshksai,-k Ousauos'isijk`
`a r Kjmbohttjn,-a
`ar jctarkggk
`ha Kjmbt, -a khnbt
Nuta Kjmbt Ngg` khnbt
`ha Kjtur kjtura
kjturwhssaksmbjctihmb smhakthchm, gc kjturji bhstgry (j`d)
kaboakUarkhoot_   J tg tjea stb
st b
`j s Thooar,
^ hr kaboak `js ^ a tjea tb tbaa rggo,
khaojk` kglg`y
kgroji kgroji
kðthn kamassjry
gbka whtbgut
Ejccaa gbka Ohimb lijme mgccaa (iht.4 mgccaa whtbgut ohie)
ðcckak Uar`cckat_+  J) tg gpak stb
st b
Hm b gccka `haPùr.
Hmb H gpak tba `ggr.
@js Ousauo ýcckat uo 8 Qbr. Pbaa ousauo gpaks jt 8 JO .
Pb
`ha Gcckuknszaht,-ak gpakhkn thoas
`ha Gpar,-k gparj
`ha Gr`kukn gr`ar
^ hr lrhknak `js
`j s hk Gr`kukn. ^ a whii tjea mjra gc tbhs,
shmb grhaktharak (raciaxhv) tg chk` gka's w j y (raciaxhva)
shmb hk ahkar ]tj`t grhaktharak tg chk` gka's w jy hk j mhty
`a r Vjre, -a/-s
`ar pjre
16 LanankuknakJi

Mbjphtra = Mjpïtuig =

igkn ijrng
iakt iaktjoakta
jihoakt ai jihoaktg, -s
vh`a vjmïg
`arkhar ôithog
ia `arkhar og
ogtt ij ôithoj pjijlrj
mbar quarh`g
mbâra Vatrj/mbar Mbjrias quarh`j Vatrj, quarh`g Ejri
sh shtuar, sa trguvar yjmar, astjr
I'bðtai sa trguva ju maktra `a Oukhmb, Ai bgtai astê ak ai maktrg `a Oukhmb,
piushaurs oôithpias
D'jh piushaurs prgliâoas, Pakng oôithpias prgliaojs,
rjppgrtar qqmb ranhstrjr
rjppgrtar uk prgliâoa ranhstrjr, kgthchmjr uk prgliaoj
ijht ij iamba
ohkhljr ai ohkhljr, -as
ohkuta ai ohkutg, -s
oh`h ai oa`hg`ïj, -s
ogoakt ai ogoaktg, -s

Qk ogoakt, svp.   ¡Q k ogoaktg


¡Qk
ak ma ogoakt jbgrj ohsog, pg r jbgrj
oghs ai oas, -as
`aojhk ojújkj
ia ojthk pgr ij ojújkj
ousèa ai ousag, igs ousags
`ass Ousèas
Hia `a ij Hsij `a igs Ousags (Lariïk)
jprâs-oh`h ij tjr`a, -s
kuht ij kgmba, -s
Lgkka kuht   ¡Luakjs kgmbas
kjtura ij kjturjiazj
`'bhstghra kjturaiia mhaktïchmg
prak`ra tgojr, èi tgoj
qqmb
Kgus prakgks ij mbjolra. Pgojogs ij bjlhtjmhýk,
(ka ...) parsgkka kj`ha
kgroji kgroji
kèmassjhra kamasjrhg
sjks shk
mjcè kghr (sjks ijht) mjcè shk iamba
guvrhr qqmb5 guvrhr jlrhr
D'guvra ij pgrta. Jlrg ij puartj.
Ia ousèa guvra æ 8 bauras, Ai ousag jlra j ijs 8.
bauras `a i'guvartura ai bgrjrhg `a jparturj, -s
gpèrj ij ýparj, -s
gr`ra ai gr`ak
Kgus rènigks maij, Ig pgkaogs ak gr`ak/ ig sgiumhgkjogs,
s'grhaktar (rèciaxhc ) grhaktjrsa
s'grhaktar `jks uka vhiia grhaktjrsa ak ukj mhu`j`
pjrm ai pjrqua, -s
anankuknak Ji +
1:
 

Ejphtai = Mbjptar =

pjreak tg pjre (mjr)


`arr Vjrepijtz, -a
`a pjrehkn igt
`ha Vgst,  
pgst
`ha Vgstiahtzjbi,-ak pgstji mg`a
`js Vrgnrjoo, -a prgnrjooa
`ar/`js Vrgspaet, -a prgspamt
`js Zuj`rjtoatar,- squjra oatar
`js \j`hg, -s rj`hg
`js \jtbjus, -ar tgwk bjii
`ha \juosgk`a, -k spjma prgla
`ha\ambtsmbrahlukn spaiihkn
ranharak tg ruia, tg ruk
@js Sarl ranhart ho ]jtz. Pbaa varl ruias hk tba saktakma.
Pb
@ ar Lùrnaroahstar ranhart ho \jtbjus. Pbaa ojygr ruks tb
Pb tbaa tgwk bjii,
rasarvharak +J tg rasarva stb
st b
ahkakPhsmb rasarvharak tg rasarva j tjlia
`js \astjurjktas rastjurjkt
`js \azapt, -a ramhpa
`ar \azapthgkhst,-ak ramapthgkhst
`ha
`ar ]jooiukn,-ak
]jtaiihtak-Carksabar,   mgiiamthgk
sjtaiihta PS
`ha ]jukj, -s sjukj
smbijcak Uar smbijct_ tg siaap
smbiha×ak (+J) tg migsa stb5 tg migsa
Hm b smbiha×a `haPùr.
Hmb H migsa tb
tbaa `ggr.
@js Ousauo smbiha×t ur k :8 Qbr. Pbaa ousauo migsas jt > VO.
Pb
`a r ]mbiùssai,
`ar  
eay
ea y
smboji kjrrgw
smboutzhn `hrty
smbkaii quhme, rjph`a
`ar ]mbhhiar,- puphi, smbggimbhi`
`ha ]mbhhiarejrta,-k puphis'i@ mjr`
`js ]mbwhoolj`, -ar swhoohkn pggi
`js ]anaismbhcc,-a sjhihkn sbhp
`ha ]abakswùr`hneaht, -ak ogkuoakt, ijk`ojre gldamt gc hktarast
`ha]aeuk`a, -k samgk`
sailst gkasaic (oysaic, ygursaic atm.)
]abak ]ha sailst. ]aaa ht cgr ygursaic,
]a
sak`ak Uar sak`at_   J tg sak` stb
st b
ahka A-
A-Ojh
Ojhii sak`
sak`ak
ak tg sak` jk aojhi
`a r ]assai,-
`ar jrombjhr
sgcgrt hooa`hjtaiy
spjzharak nabak tg ng cgr j wjie
Hmb naba spjzharak. H jo nghkn cgr j wjie,
`ar
`a r]pjzharnjkn,-a wjie
`ha ]pazhjihtjt,-ak spamhjihty
`js ]pazhjihtjtakrastjurjkt,-s spamhjihty rastjurjkt
`ha ]tjjtsjknabðrhneaht, -a k kjthgkjihty
1< LanankuknakJi

Mbjphtra = Mjpïtuig =

sa njrar jpjrmjr
pjrehkn ij pijzj `a jpjrmjohaktg, -s
pgsta ai mgrrag, -s
mg`a pgstji ai mý`hng pgstji, -s
prgnrjooa ai prgnrjoj, -s
prgspamtus ai prgspamtg, -s
oâtra mjrrè ai oatrg muj`rj`g, -s
rj`hg ij rj`hg, -s
ojhrha ai jyuktjohaktg, -s
sgk`a spjthjia ij sgk`j aspjmhji, -s
grtgnrjpba ij asmrhturj mgrramtj (jiaojkj)
rènhr, rènkar, `hrhnar ranhr
Ia varla rènht ij pbrjsa. Ai varlg rhna ij crjsa.
Ia ojhra `hrhna ij ojhrha, Ai jimji`a rhna ak ai jyuktjohaktg,
rèsarvar qqmb rasarvjr
rèsarvar uka tjlia rasarvjr ukj oasj
rastjurjkt ai rastjurjkta, -s
ramatta ij ramatj, -s
rèmapthgkkhsta ai ramapmhgkhstj, -s

mgiiamthgk ij mgiammhýk, -as


tèièvh
tèièvhsh
shgk
gk sjt
sjtaii
aiiht
htaa ij taiavhshýk pg r sjtèihta, -as
sjukj ij sjukj, -s
`grohr `grohr
caroar qqmb5 caroar marrjr
Da caroa ij pgrta. Mharrg ij puartj.
Ia ousèa caroa æ:8 bauras, Ai ousag mharrj j ijs :8.
`è ij iijva, -s
ètrght `ainj`g, astrambg, jkngstg
sjia sumhg
rjph`a, vhta rêph`g
èiâva ai asmgijr, -s
mjrta `a rè`umthgks (pgur daukas `a oghks `a :2 jks) ij tjrdatj -s
phsmhka ij phsmhkj,asmgijr,
-s
ljtaju æ vghia ai ljrmg `a vaij, -s
ogkuoakt ogkuoaktg, murhgsh`j` turïsthmj
samgk`a ai sanuk`g, -s
sgh-oäoa ohsog
\anjr`az vgus-oäoa, Saj pg r usta` ohsog,
akvgyar qqmb akvhjr, èi akvïj
akvgyar uk a-ojhi akvhjr uk a-ojhi
cjutauhi ij lutjmj, -s
tgut `a suhta aksanuh`j
cjhra uka prgoakj`a hr `a pjsag
Da vjhs cjhra uka prgoakj`a, Sgy `a pjsag,
prgoakj`a ai pjsag, -s
spèmhjihtè ij aspamhjih`j`, -as
rastjurjkt `a spèmhjihtès ai rastjurjkta `a aspamhjih`j`as, -s
kjthgkjihtè ij kjmhgkjih`j`, -as
anankuknak Ji 1=
 

Ejphtai = Mbjptar =

stjlhi stjlia
`a
`arr]tj`tpijk, -a mhty o jp
`js ]tj`tzaktruo, `ha
`h a ]tj`tzaktrak mhty maktra
`arr ]tark, -a
`a stjr
`ha ]trjcta, -k straat
`ha ]tu`aktakejrta, -k stu`akts' mjr`
`ha ]tuk`a, -k bgur (36-ohkuta-hktarvji)
`a ]uparojret, -a
`arr suparojreat
`haPjnasejrta, -k `jythmeat
`haPjnaszaht,-ak thoa gc tb a `jy
tjnihmb `jhiy
tjnshhlar `urhkn tb a `jy
`ha Pjssa, -k mup
`haPambkhe, -ak tambkhms
tambkhsmb tambkhmji
ahka tambkhsmba Archk`ukn tambkhmji hkvakthgk
`ar Pa
Paaa taj
`js Pbajtar,   tbajtar
`jsPbajtarsthhme,-a tbajtar pijy

`ha Phacnjrjna, k sultarrjkajk njrjna


`js Pghiattakpjphar, -a tghiat pjpar
`ha Pgurhstakhkcgrojthgk tgurhsts'hkcgrojthgk maktra
`ha Pùr, -ak `ggr
tsmbhhss, tsmbhhs Ngg`lya Lya
hhlarogrnak `jy jctar tgogrrgw
hhlarkjmbtak Uar hhlarkjmbtat_ tg stjy gvarkhnbt
Ar hhlarkjmbtat ho Bgtai/hk Thooar : < . Ba hs stjyhkn hk j bgtai/hk rggo : < .
`ha Qbr, -a k mi
migm
gme, bgur,, g'migme
e, bgur
`ha Qbrzaht,-ak thoa
uo jt (thoa)
@js Ousauo ýcckat uo :6 Qbr. Pbaa ousauo gpaks jt :6 g'migme,
Pb
ukla`hknt jlsgiutaiy
Hmb lrjumba ukla`hknt ahka Ohkhljr. H jlsgiutaiy kaa` j ohkhljr.
ukhktarassjkt ukhktarasthkn
uktarkaboak Uar uktarkhoot_   J tg uk`artjea stb st b
Hmb ogmbta atwjs uktarkaboak. H'` ihea tg uk`artjea sgoatbhkn,
uktarsmbrahlak   J tg shnk stb
st b
ahk Cgrouijr uktarsmbrahlak tg shnk j cgro
`ha Qktarsmbrhct, -a k shnkjtura
uktarwans gk tbtbaa w j y
ukwhmbthn ukhopgrtjkt
`ha Sarjlsmbha`ukn, -a
-akk cjrawaii, iajva-tjehkn
vgii cuii
vgk
vg k   lh
lhss   crgo   tg   (thoa)
vgk Ogktjn lhs Crahtjn crgo Ogk`jy tg Crh`jy
vgrnastark `jy lacgra yastar`jy
`arr Sgrohttjn, -a
`a ogrkhkn, cgrakggk
wjkk7 wbak7
10 LanankuknakJi

Mbjphtra = Mjpïtuig =

stjlia astjlia
pijk `a ij vhiia ai pijkg `a ij mhu`j`, -s
maktra-vhiia ai maktrg `a ij mhu`j`, -s
ètghia ij astraiij, -s
rua ij mjiia, -s
mjrta `'ètu`hjkt ai mjrkat `a astu`hjkta, -s
(3 6 ohkutas)
baura (36 ij bgrj, -s
suparojrmbè ai suparoarmj`g, -s
thmeat `a dgur ai oakô, -s
ogoakt `a ij dgurkèa ij b gr
gr j ` a i `ïj, -s
mbjqua dgur, tgus ias dgurs `hjrhg
`jks ij dgurkèa `urjkta ai `ïj
tjssa ij tjzj, -s
tambkhqua (kgo) ij tèmkhmj, -s
tambkhqua (j`d.) tèmkhmj
uka
uk a hkvakthgk tambkhqua ukj hkvakmhýk tèmkhmj
tbè ai tè
tbèìtra ai tajtrg, -s
phâma `a tbèìtra ij phazj tajtrji, -s

pjrehkn sgutarrjhk ai njrjda sultarrêkag, -s


pjphar tghiatta ai pjpai `a wêtar, -as
gcchma `u tgurhsoa ij hkcgrojmhýk turïsthmj
pgrta ij puartj, -s
Ju ravghr  ]jiut   mbjg
jprâs-`aojhk pjsj`g ojújkj
ignar, pjssar ij kuht parkgmtjr
Hi igna æ i'bðtai/`jks ij mbjolra : < . Èi parkgmtj ak ai bgtai/ak ij bjlhtjmhýk :<
:<,,
baura, ogktra, bgrigna ij bgrj, -s, ai raigd, -as
baura ij bgrj, -s
æ aktgrkg, jira`a`gr, j ijs (bgrj)
Ia ousèa guvra æ:6 bauras, Ai ousag jlra j ijs :6

jlsgiuoakt kamasjrhjoakta
D'jh jlsgiuoakt lasghk `'uk ohkhljr. Kamashtg jlsgiutjoakta uk ohkhljr.
hkhktèrassjkt shk hktarès
aktraprak`ra qqmb iiavjr jing j mjlg, bjmar jinukj jmthvh`j`
Da vgu`rjhs aktraprak`ra quaiqua mbgsa, Oa nustjrïj iiavjr jing j mjlg,
shnkar qqmb chrojr
shnkar uk cgrouijhra chrojr uk cgrouijrhg
shnkjtura ij chroj, -s
ak ljij`a ak mjohkg
pjs/pau hopgrtjkt pgmg hopgrtjkta
j`haux ij `aspa`h`j, -s
piahk iiakg
`a... æ   `a... j  

`u iuk`h ju vak`ra`h `a iukas j vharkas


jvjkt-bhar jktajyar
ojthkèa ij ojújkj
qujk` 7 ·muêk`g7
anankuknak Ji
 
11
 

Ejphtai = Mbjptar =

`js ^ M tghiat
`ar ^amear,  
jijro migme
wan ngka
@ar]mbiùssai hst wan. Oy ea
eayy hs ngka,
wahmb sgct
wahtar- bara4 gtbar
wahtara Vrjpgshthgkak gtbar prèpgshthgks
wak7 (Jeeusjthv vgk‛war7 ) wbgo7 (jmm.)
wakhn ihttia, j ca
caww
wakk hc
wha ijkna7 (cgr) bgw igkn7
^ ha ijkna ogmbtak ]ha liahlak7 Bgw igkn wgui` ygu ihea tg stjy7
wha vhai7 bgw oumb7
^ ha vhai egstat ahka Ahktrhttsejrta7 Bgw oumb hs tba j`ohsshgk caa7
`j s ^ha`arsabak,
`js  
ngg`lya
Juc^ha`arsabak Ngg`lya
`ha ^hk`ohhbia, -k whk` ohii
`ar ^uksmb,-a `ashra, whsb
whhksmbak tg whsb

]h
]haa wùksmbak7 yguu ihea7
^bjt wgui` yg
zjbiak tg pj
pjyy
zahnak +J tg sbgw stb
st b
`js Taktruo, `ha
`h a Taktrak maktra
`ha Thooarjkzjbi, -a k kuolar gc rggos
`ha Thooarjusstjttukn, -ak rggo aquhpoakt
`ha Thooarkuooar, -k rggo kuolar
`arThooarsjca, -s rggo sjca
`ar Tïooarsmbiùssai,  
eay tb a rggo
ea y tg tba
`ar Tun, -a trjhk
zwhsmbak latwaak
@ ha Thooar egstak zwhsmbak 36 uk ` 26 Aurg, Pbaa rggos mgst latwaak 36 jk ` 26 aurgs.
Pb

▦ Ejphtai =4 Pahi L ▦ Mbjptar =4 Vjrt L

laejkktast- tbaa ogst waii-egwk


tb
`ha lae
laejkk
jkkta
tast
stak
ak Lhi
Lhi`ar
`ar tb a ogst waii-ekgwk pjhkthkns
tba
laianak   J tg gmmupy stb
st b
@ ak arstak Vijtz laiant Larihk, Larihk gmmuphas tba chrst pijma. Larihk hs gk tgp gc tba ihst
larhhbotast- tbaa ogst cjogus
tb
`js larùbotasta Ousauo tba
tb a ogst cjogus ousauo
`ar Lasumbar,- vhshtgr
`js Aiaetrgnarjt, -a aiamt
aiamtrh
rhmji
mji `avh
`avhma
ma
aurgpæhsmb Aurgpajk
cabiak`- ohsshkn
`h a cabiak`ak Hkcgrojthgkak.
Arnåkzak ]ha `ha Mgopiata tba ohsshkn hkcgrojthgk,
`ha Chroj, `ha Chroak chro, mgopjky
`arBarstaiiar,- prg`umar
hksnasjot hk tgtji
13 LanankuknakJi

Mbjphtra = Mjpïtuig =

tghiattas ai ^ M
rèvahi ai `aspartj`gr, -as
pjrth, par`u cuarj
Ia miè ast par`ua/j `hspjru, Ij iijva kg astê,
`gux lijk`g
hmhh 4 jutra
hm oês, shnuhaktas, j`hmhgkjias
`'jutras prèpgshthgks oêss prapgshmhgkas

qu h 7 (jmmusjthc `a « wa
quh warr 7 µ ) · j quhèk7
pa u pgmg(s)
sh mujk`g, sh
(pgur) mgolhak `a taops 7 ·muêktg thaopg7
Mgolhak `a taops vgu`rhaz-vgus rastar 7 ·Muêktg thaopg sa quhara qua`jr7
mgolhak 7 ·muêktg7
Mgolhak mðuta-t-hi uk lhiiar `'aktrèa 7 ·Muêktg muastj ukj aktrj`j7
ravghr raakmuaktrg, vgivar j varsa
Ju ravghr   ¡Bjstj ij vhstj
oguihk æ vakt ai ogihkg `a vhaktg, -s
`èshr, sgubjht ai `asag, -s
sgubjhtar `asajr

Zua sgubjhtaz-vgus 7 ·@asaj usta`7


pjyar mgktjr
ogktrar qqmb ogstrjr
maktra ai maktrg, igs maktrgs
kgolra `as `a s mbjolras ai kôoarg `a bjlhtjmhgkas, -s
èquhpaoakt `as `a s mbjolras ai oglhihjrhg `a ij bjlhtjmhýk, -s
kuoèrg `a ij mbjolra ai kôoarg `a bjlhtjmhýk, -s
mgccra-cgrt `a mbjolra ij mjdj cuarta `a ij bjlhtjmhýk, -s
mi è `a ij mbjolra
miè ij iijva `a ij bjlhtjmhýk, -s
trjhk ai trak, -as
aktra aktra
Ias mbjolras mgõtakt aktra 36 at 26 aurgs. Ij bjlhtjmhýk muastj aktra 36 y 26 aurgs

▦ Mbjphtra = 4 Vjrtha L ▦ Mjpïtuig =4 Vjrta L

ia pius mgkku mgkgmh`g/j


ias tjliajux ias pius mgkkus ij s hoênakas o ês mgkgmh`js
gmmupar qqmb gmupjr
Larihk gmmupa ij praohâra pijma, Lariïk gmupj ai prhoar iunjr,
ia pius mèiâlra cjogsg, j
ia ousèa ia pius mèiâlra ai ousag o ês cjogsg
vhshtaur ai vhshtjkta
jppjrahi èiamtrhqua ai jpjrjtg aièmtrhmg, -s
aurgpèak aurgpag
ojkqujkt cjiijktas
Mgopiètaz ias kcgrojthgk ojkqujktas, Mgopiata ij hkcgrojmhýk qu a cjitj,
aktraprhsa, mgopjkha ij aoprasj, ij
ijss aoprasjs
prg`umtaur ai prg`umtgr, -as
ju tgtji ak tgtji
anankuknak J:   1>
 

Ejphtai = Mbjptars

hktarassharak +J tg hktarast sl
^aimba ]tj`t hktarasshart ]ha7 ^bhmb tgwk hktarasts ygu7
hktarkjthgkji hktarkjthgkji
bhstgrhsmb bhstgrhmji
`ha Ijk`asbjuptstj`t, -a ranhgk's (luk`asijk`'s) mjphtji
`ar Ijsterjctwjnak,   trume
`ar Ihtar,- ihtar
oabr ogra
Oùkmbak lhatat kgmb vhai oabr. Oukhmb bjs oumb ogra tg gccar,
`ha Ohtta oh``ia
`ar Kgr`ak kgrtb
`ar Kgr`gstak kgrtb-ajst
`ar Kgr`wastak kgrtb-wast
`ar Gstak ajst
`ar Vijtz, -a pijma, squjra
rjtak Uar rjt_ bara4 tg nuass
rgojkthsmb rgojkthm
`ar]hh`ak sgutb
`ar ]hh`gstak sgutb-ajst
`ar ]hh`wastak sgutb-wast
uocjssak   J tg mgoprhsa, tg mgoprabak` stb
st b
@ ha ]jooiukn uocjsst 86
8666 Lhi`ar. Pbaa mgiiamthgk mgoprhsas 86
Pb 8666 pjhkthkns,
`ar ^astak wast
`js ^hrtbjus, -ar hkk
hk k
zu tg,, cgr
tg
zuo Lahsphai cgr axjopia

▦ Ejphtai 04 Paiia J, M uk` @ ▦ Mbjptar 04 Vjrts J, M j k ` @

`j s Jlak`lrgt, a `hkkar
`ha Jlkahnukn,-ak jvarshgk

Joarhej
`ha Jkjkjs, -sa
Joarhmj
jkjkjs
`ha Jkwahsukn,-ak hkstrumthgk
`ar Jpcai,  
jppia
`ar Jpcaieumbak,  
jppia pha
`ar Jpcaisjct, -a jppia duhma
`ar Jpcaëwahk, a mh`ar
`ar Jppètht, -a jppathta
Nutak Jppètht Akdgy ygur oaji
`ha Jprhegsa,-k jprhmgt
jusnazahmbkat axmaiiakt
`ha Juswjbi,-ak mbghma
@ ha Juswjbi hst smbwar. Pbaa mbghma hs `hcchmuit,
Pb
juswìbiak tg mbggsa, tg phme
^jbiak ]ha jus. Mbggsa,
`ha Ljmewjra, -k pjstrhas
lji` sggk
12 LanankuknakJi

Mbjphtra = Mjpïtuig =

hktèrassar qq k hktarasjr
Zuaiia vhiia vgus hktèrassa 7 ·Zuè mhu`j` ia hktarasj7
hktarkjthgkji hktarkjmhgkji
bhstgrhqua bhstýrhmg, j
mjphtjia `'uka rènhgk (`'uk « Luk`asijk` µ) ij mjphtji `a
`aii astj`g, -as
mjohgk, pgh`s igur` ai mjohýk, -as
ihtra ai ihtrg, -s
pius, akmgra o ês
Oukhmb gccra lhak `'jutras mbgsas, Oukhmb gcrama tg`jvïj oumbg oês.
ohihau ai oa`hg
Kgr` ai kgrta
Kgr`-Ast ai kgrasta
Kgr`-Guast ai kgrgasta
Ast ai asta
pijma ai iunjr, -as
hmhh 4 `avhkar
hm jmgksadjr
rgojkthqua rgoêkthmg
] u` ai sur
]u`-Ast ai surasta

]u`-Guast ai surgasta
mgoprak`ra, hkmiura qqmb mgoprak`ar, hkmiuhr
Ij mgiiamthgk mgoprak` 86
8666 tjliajux. Ij mgiammhýk mgoprak`a 86
8666 mu
muj`
j`rg
rgss
Guast ai gasta
jularna Oasýk, -as, mjsj `a mgoh`js, -s
æ, mbaz j, bjmhj
pj r axaopia pgr adaopig

▦ Mbjphtra 0 Vjrtha J, M at @
4
▦ Mjpïtuig 04 Vjrtas J ,M y @

`ëkar ij makj, -s
jvarshgk ij jvarshýk, -as

Joèrhqua Joèrhmj
jkjkjs ij phúj, -s
hkstrumthgk ij hkstrummhýk, -as
pgooa ij ojkzjkj, -s
tjrta jux pgooas ai pjstai `a ojkzjkj, -as
dus `a pgooa ai zuog `a ojkzjkj, -s
mh`ra ij sh`rj, -s
jppètht ai jpathtg, -s
Lg k jppètht  
Lgk ¡Luak prgvambg
jlrhmgt ai oaigmgtýk, -as
axmaiiakt axmaiakta, ojnkïchmg
mbghx ij aiammhýk, -as
Hi y j i'aoljrrjs `u mbghx, Ij aiammhýk as `hcïmhi,
sèiamthgkkar, mbghshr asmgnar
Mbghshssaz, Asmgdj usta`
pìthssarha ij lgiiarïj,
lhaktðt prgktg
anankuknak Ji
+
18
 

Ejphtai 0 Mbjptar 0

Lhs lji` ]a yguu sggk (iht4 Qkthi sggk.)


]aaa yg
`ha Ljkjka, -k ljkjkj
`a r Ljuo, -a
`ar traa
`ar×ambar,- pgt, pijsthm mup
laianak   J gmmupy stb
st b
`a k arstak Vijtz laianak tg gmmupy tbtbaa chrst pijma, tg la gk tg
tgpp gc tb a ihst
laihalt pgpuijr
lasgk`ars pjrthmuijriy, aspamhjiiy
`js Lastame, -a mutiary
lastabak jus atw. tg mgkshst gc stb
st b
@js Crù
Crùbst
bstùme
ùme last
lastabt
abt ju s Lrgt, Ojroaij`a Pb a lrajecjst mgkshsts gc lraj`, ojroaij`a
Pba
uk ` Luttar, jk ` luttar,
lastahiak   J tg gr`ar stb
st b
`ar Latrhal,-a chro, mgopjky
lavgrzunak   J tg pracar stb
st b
`ha Lhrka, -k paar
`ha Lgbkak (VH.) lajks
lrjtak Uar lrjt_   J tg rgjst stb
st b
`js Lrgt, -a lraj`

`js Lhhccat, -s luccat


`js Luk`,-a lukmb
`js Luk`asijk`,-ar ranhgk (hk Narojky jk ` hk Justrhj)
`ha Luttar luttar
`arMbjopjnkar,- mbjopjhnk
`hmb (Jeeusjthvvgk
(Jeeusjthvvgk‛`u
‛`u ) ygu (jmmusjthva cgr   `u )
`ha @gsa, -k thk, mjk
`rahoji tbraa thoas
`urmb ly
Arsatzak ]ha `js Kgoak `urmb ahk Sarl, \apijma tb a kguk ly j varl,
`js Ah,-ar an n
ahkejucak   J tg lu y stb
st b
Kjbruknsohttai ahkejucak tg lu y cgg`
`ar Ahkwgbkar,- hkbjlhtjkt (gc j tgwk)
`js Aiaetrgnarjt, -a aiamtrhmji `avhma
`ha Arlsa, -k paj
`ha Ar`laara, -k strjwlarry
`ha Ar`laarsjbkatgrta, -k strjwlarry mjea
`js Arcrhsmbuknsnatrìke, -a racrasbhkn `rhke
`ha Arkjbrukn kutrhthgk
arsatzak   J tg rapijma stb
Arsatzak ]ha `js Kgoak `urmb ahk Sarl, \apijma tb a kguk ly j varl,
arst (oji) chrst
Hmb kaboa arst o ji ahkakPaa. Chrst, H'ii tjea j taj.
`js Assak,  
cgg`, oaji
`ha Assnawgbkbaht, -ak ajthkn bjlhts
`ar Asshn, -a vhkanjr
`ar Assiðccai,- tjlia spggk
aumb (Jeeusjthv vgk‛hbr ) yg u (jmmusjthva cgr "hbr")
ygu
36 LanankuknakJ:
+

Mbjphtra 0 Mjpïtuig 0

J lhaktðt   ¡Bjstj prgktg


ljkjka ij ljkjkj, -s
jrlra ai êrlgi, -as
mgupaiia, pg t ai vjsg, mjzuaihtj, -s
gmmupar qqmb gmupjr
gmmupar ij praohâra pijma gmupjr ai prhoar iunjr
jhoè, pgpuijhra pracarh`g
pjrthmuihâraoakt aspamhji
mguvart ai mulhartg, -s
mgkshstar `a qqmb mgkshsthr ak
Ia patht `èdaukar mgkshsta `a pjhk, mgkchtura Ai `asjyukg mgkshsta ak oaroaij`j y
at laurra, ojktaquhiij,
mgoojk`ar qqmb pa`hr, gr`akjr
ushka ai cukmhgkjohaktg
cjvgrhsar, prècèrar qqmb pracarhr, cjvgramar
pghra ij parj, -s
bjrhmgts ijs du`ïjs
rðthr qqmb jsjr, èi jsj
pjhk ai pjk, -as

luccat ai luccat,
 

lguquat (njrkh) ai ojkgdg, -s


(a k Jiiaojnka at ak Jutrhmba)
rènhgk (ak ai astj`g ca`arji, -s
laurra ij ojktaquhiij
mbjopjnka ai mbjopêk,  

ta (jmmusjthc `a « `u µ) ta (sanuk`j parsgkj shknuijr jmusjthvg)


lgëta ij ijtj, -s
trghs cghs tras vamas
pj r j trjvès, pg r
\aopijmaz ia kgo pj r uk varla, ]usthtuyj ai kgolra pg r uk varlg,
gauc ai buavg, -s
cjhra ias mgursas, jmbatar qqmb mgoprjr

jmbatar `a ij kgurrhtura mgoprjr mgoh`j/jihoaktgs


bjlhtjkt (`'uka vhiia) ai bjlhtjkta, -s
jppjrahi èiamtrhqua ai jpjrjtg aièmtrhmg, -s
pathts pghs ai nuhsjkta, -s
crjhsas ij crasj, -s
crjhshar ai pjstai `a crasj, -as
lghssgk rjcrjëmbhssjkta ij lalh`j racrasmjkta, -s
kutrhthgk ij jihoaktjmhýk
raopijmar qqmb susthtuhr
\aopijmaz ia kgo pj r uk varla, ]usthtuyj ai kgolra pg r uk varlg,
`'jlgr` prhoarj
@'jlgr`, da prak`s uk tbè. Pgog pgr prhoarj va z uk tè.
ij muhshka, ias pijts ij mgoh`j, a i mgoar
bjlhtu`a muihkjhra ij mgstuolra jihoakthmhj, -s
vhkjhnra ai vhkjnra, -s
muhiiâra æ sgupa ij mumbjrj sgparj, -s
vgus (jmmusjthc `a « hbr µ) gs (sanuk`j parsgkj piurji ak jmusjthvg)
anankuknak Ji   3:
 

Ejphtai 0 Mbjptar 0

cahk chka
cahka Arlsak (axtrj) chka pajs
catt cjt
cattas Ciahsmb cjtt oajt
cj
`ar Chsmb,-a chsb
`js Chsmbnarhmbt,-a chsb `hsb
`ha Chjsmba, -k lgttia

`js Ciahsmb oajt


`ha Cgrahia, -k trgut
crhsmb crasb
@js Lrgt hst crhsmb. Pb
Pbaa lraj` hs crasb.
@ ar Grjknaksjct hst crhsmb naprasst. Pb
Pbaa grjkna duhma hs crasbiy prassa`,
`a r Crhsmbeìsa,-
`ar crasb mbaasa
`ha Crumbt, -a cruht
crhhb ajriy
crhhbar hk tb a pjst, cgroariy
`js Crùbstùmesjknalgt,-a lrajecjst oaku
`js Crùbstùmeslùcatt, -s lrajecjst luccat
`ha Njlai, -k cgre
`ha Njstcjohiha, -k bgst cjohiy
`a r Nanaksjtz, -a
`ar mgktrjst
ho Nanaksjtz zu Aurgpj mgktrjry tg Aurgpa
nabak tg ng
hks \astjurjkt nabak tg ng tg j rastjurjkt
naegmbt lghia`
naegmbtas Ah lghia` an n
`ha Naoahksjoeaht, -ak shohijrhty
naohsmbt ohxa`
`js Naohhsa (]n.) vanatjlias
`a r Naoùsabæk`iar,
`ar  
vanatjlia saiiar
nakun akgunb
naprasst prassa`
`js Narhmbt,-a `hsb
`js Nasmbhrr mrgmeary
nasuk` bajitby
nasuk`a Arkjbrukn bajitby kutrhthgk
nasuk` ialak tg ihva bajitby
`js Natrjke,-a `rhke
`js Nijs, -ar nijss
`jsNiêsmbak,  
ihttia nijss
Niahmbcjiis Pbaa sjoa tg ygu
Pb
`js Ngi`lærmbak,- typa gc mjk`y
`js Nrjoo, (-a) nrjoo
<666 Nrjoo Luttar
<6 <66 nrjoos gc luttar

nrhhk nraak
`ha Nruppa,-k nrgup
`ar
`a r Bjolurnar,- bjolurnar
`a r Bjsaikuss, -a
`ar bjzaikut
3< Lanankuknak J 

Mbjphtra 0 Mjpïtuig 0

chk, `èihmhaux chkg


pathts pghs axtrj chks nuhsjktas chkgs
nrjs nrjsj
vhjk`a nrjssa mjrka nrjsj
pghssgk ai pasmj`g, -s
pijt æ ljsa `a pghssgk ai pijtg `a pasmj`g
lgutahiia ij lgtaiij, -s
vhjk`a ij mjrka
truhta ij trumbj, -s
crjhs crasmg, ramhèk bambg
Ia pjhk ast crjhs. Ai pjk astê ramhèk bambg.
Ia dus `'grjkna ast crjëmbaoakt prassè, Ai zuog `a kjrjkdj astê ramhèk bambg,
crgojna crjhs ai quasg crasmg, -s
cruht ai crutg, -s
tðt prgktg
jvjkt, dj`hs oê s prgktg
oês
ij mjrta `u patht `èdaukar ij gcartj `a `asjyukg, -s
luccat `u patht `èdaukar ai luccat `a `asjyukg, -s
cgurmbatta ai taka`gr, -as

cjohiia `'jmmauhi ij cjohihj buèspa`, -s


mgktrjhra ai mgktrjrhg, -s
ju mgktrjhra `a i'Aurgpa ji mgktrjrhg qu a ak Aurgpj
jiiar hrj pha
jiiar ju rastjurjkt hr ji rastjurjkta
muht mgmh`g
gauc `u r buavg mgmh`g
shohihtu`a mjrjmtarïsthmj mgoôk, -s
oèijknè ohxtg
iènuoas ij var`urj
ojrmbjk` `a iènuoas ai var`uiarg, -s
jssaz suchmhakta
prassè axprhoh`g
pijt ai pijtg, -s
vjhssaiia ij vjdhiij, -s
sjhk sjkg
jihoaktjthgk sjhka jihoaktjmhýk sjkj
vhvra sjhkaoakt vhvhr sjkg
lghssgk ij lalh`j, -s
varra ai vjsg, -s
patht varra ai vjshtg, -s
@a oäoa   J vgus jussh   ¡hnujioakta
typa `a lgklgks ai gshtg `a naohkýij
nrjooa ai nrjog, -s
<666 nrjooas `a laurra
<6 <666 nrjogs `a ojktaquhiij
<6
vart var`a
nrgupa ai nrupg, -s
bjolurnar ij bjolurnuasj, -s
kghsatta ij jvaiijkj, -s
anankuknakJP 3=

Ejphtai 0 Mbjptar 0

(hmb) bjtta nark   J (H) wgui` ihea stb


st b
Hmb bjtta nark ah
ahkak
kak Erj
Erjut
utar
arta
taa.
a. H wgui` ihea j barlji taj.
`js Bjuptnarhmbt,-a ojhk `hsb
`ha Bjuptojbizaht, -a k ojhk/prhkmhpji oaji
`js Bahojtijk`,-ar bgoa mguktry
bahih b gt
barzihmb mgr`hji
Barzihmbak @jke, yguu vary oumb,
Pbjke yg
`ha Bgmbsmbuia,-k ukhvarshty
`ar
`a r Bgkhn bgkay
`js Bubk, -ar mbhmeak
`js Bhhbkarchiat,-s mbhmeak chiiat
`a r Buknar
`ar buknar
Hmb bjla Buknar, H jo buknry,
hbk (Jeeusjthv vgk‛ar ) bh
bhoo (jmmusjthva cgr   ar )
hktarassharak   J tg hktarast sl
@ ha Jusstaiiukn hktarasshart ohmb. Pbaa axbhlhthgk hktarasts
Pb oa,

`ar/`js Dgnburt,-(s) ygnburt


dukn ygukn
`ar
`a r Ejccaaiðccai,  
mgccaa spggk
`ha Ejrgtta, -k mjrrgt
`a r Ejsa
`ar mbaasa
`ha Ejsajuswjbi,-ak mbaasa saiamthgk
`a r Ejstak,-
`ar oatji/wgg`ak lgx
`js Ehig, -s ehig
`ha Ehrsmba,-k mbarry
`a r Ehwh,-s
`ar ehwh
`a r Ekglijumb
`ar njrihm
`js Egmbak (tba jmthgk gc
gc)) mggehkn
egstihmb `aihmhgus
`a r Erjutartaa,
`ar -s barl taj
-

`ar
`a r Eumbak, mjea
`js Ehhmbakoassar,- ehtmbak ekhca
`arEuk`a, -k mihakt (o )
`haEuk`hk,-kak mihakt (c)
`ar Ijmbs,-a sjiogk
ialak tg ihva
nasuk` ialak tg ihva bajitby
hk Aknijk` ialak tg ihva hk Aknijk`
`js Ialaksohttai,- cgg`
`ha Ialarwurst, -a ihvar sjusjna
iamear `aihmhgus
iatzt- ijst
iatztas Djbr ijst yajr
`ar Ihegr, -a ihquaur
`ha Ihoatta, -k ihoa
`ha Ihksa,-k iakthi
 
`ar Iðccai, spggk

0 Lanankuknak J 
 

Mbjphtra 0 Mjpïtuig 0

(da) vgu`rjhs qqmb (yg) quhsharj


Da vgu`rjhs uka thsjka, Zuhsharj uk tè `a bharljs,
pijt prhkmhpji ai pijtg prhkmhpji, -s
rapjs prhkmhpji ij mgoh`j prhkmhpji, -s
pjys `'grhnhka ai pjïs `a grhnak, ij pjtrhj
mbju`, lrõijkt mjihakta
mgr`hji jcamtugsg
Oarmh lajumgup/lhak. Oumbjs nrjmhjs,
ukhvarshtè ai hksthtutg, -s
ohai ij ohai
pguiat ai pgiig, -s
lijkm `a pguiat ai chiata `a pgiig, -s
cjho ai bjolra
D'jh cjho, Pakng bjolra,
ia (jmmusjthc `a « ar µ) ig (tarmarj parsgkj shknuhjrak jmusjthvg)
hktèrassar qqmb hktarasjr j jinuhak
I'axpgshthgk o'hktèrassa, Ij axpgshmhýk oa hktarasj,
yjgurt ai ygnur, -as
dauka dgvak

muhiiâra æ mjcè ij mumbjrhiij `a mjcè, -s


mjrgtta ij zjkjbgrhj, -s
crgojna ai quasg, -s
sèiamthgk `a crgojna ij saiammhýk `a quasgs
mjhssa (`aa marvazjs), -s
ij mjdj (`
ehig ai ehig, -s
marhsa ij marazj, -s
ehwh ai ehwh, -s
jhi ai jdg
i'jmthgk `a muhshkar ai mgmhkjr
`èihmhaux mjrg, mgstgsg
thsjka ai tè `a bharljs
tjrta, nìtaju
mgutaju `a muhshka ai pjstai, -as
ai mumbhiig `a
`aii pjstai, -s
mihakt ai mihakta, -s
mihakta ij mihakta, -s
sjuogk ai sjioýk, -as
vhvra vhvhr
vhvra sjhkaoakt vhvhr sjkg
vhvra ak Jkniatarra vhvhr ak Hknijtarrj
kgurrhtura ai jihoaktg, -s
sjumhssa `a cgha ai pjtè `a bïnj`g, -s
`èihmhaux sjlrgsg, rhmg
`arkhar ôithog
i'jk `arkhar ai ôithog j úg
ihquaur ai ihmgr
ihoa ij ihoj, -s
iakthiia ij iaktadj, -s
muhiiâra ij mumbjrj, -s
31
 
anankuknak J:

Ejphtai 0 Mbjptar 0

`ha Ojbizaht,-ak oaji


oji thoa(s)
ahkoji, cùkcoji, ojkmboji gkma, chva thoas, sgoathoas
ojkmboji sgoathoas
`ha Ojkng, -s ojkng
`ha Ojrnjrhka ojrnjrhka
`ha Ojroaij`a, -k ojroaij`a
`js
Ojih, -a oajsura
oabr ogra
Hmb ogmbta eahkak ^ahk oabr. jkyy ogra whka,
H `g kgt wjkt jk
`ha Oahkukn, -ak gphkhgk
`ha Oaigka, -k oaigk
`ha Oakna, -k qujkthty
Oassar,-
`js ekhca
ohmb (Jeeusjthv vgk‛hmb ) oa (jmmusjthva cg
cgrr  hmb )
`js Ohimbprg`uet,-a `jhry
`js Ohkarjiwjssar,- ohkarji wjtar
ohsmbak tg o hx
`a k ^ahk oht ^jssar ohsmbak tg o hx whka whtb wjtar
`js Ohttjnassak,- iukmb
`ha Oðlai (VH.) curkhtura
rkgnak Uarojn_   J tg ihea stb/sl
`ha Ogbra,-k mjrrgt
`ha Kjmbspahsa, -k `assart
`js Kjbruknsohttai,- cgg`, jihoakt
kjtur kjturji, pijhk
Dgnburt kjtur pijhk ygnburt
`ha Kaetjrhka, -k kamtjrhka
katt khma
ahk kattar Oaksmb j khma parsgk

kha kavar
kgrojiarwahsa kgrojiiy
`js Kgrojicrùbstùme, -a kgroji lrajecjst
`ha Kgunjtprjihkak (VH.) kgunjt prjihkas
`ha Kuss, -a ku t
`arGlarlanrhcc,-a nakarhm taro
`js Glst cruht
`a r Glstsjijt, -a
`ar cruht sjij`
`js 6:,-a ghi
`ha Grjkna, -k grjkna
`arGrjknaksjct, -a grjkna duhma
(ahk) pjjr jcaw
ahk pjjr Grjknak j caw grjknas
`ha Vjmeukn,-ak pjmejna, pjme
`ha Vjrty, -s pjrty
pjssak` axjmt
Bjlak ]ha `js Nai` pjssak`7 @g ygu bjva tb
tbaa axjmt jogukt7
3 Lanankuknak J 
 

Mbjphtra 0 Mjpïtuig 0

rapjs ij bgrj `a ij mgoh`j, -s


cghs vaz
uka
uk a cghs, mhkq cghs, quaiquas cghs ukj vaz, mhkmg vamas, j vamas
quaiquas cghs j vamas
ojknua ai ojkng, -s
ojrnjrhka ij ojrnjrhkj
mgkchtura ij oaroaij`j, -s
oasura (ukk ihtrg `a marvazj ak Ljvharj)
ij oa`h`j (u
pius o ês
Da ka vaux pius `a vhk. Kg quharg o ês vhkg,
gphkhgk ij gphkhýk, -as
oaigk ai oaiýk, -as
qujkthtè ij mjkth`j`, -as
mgutaju ai mumbhiig, -s
oa (jmmusjthc `a « hmb
hm b µ) oa (prhoarj parsgkj shknuijr ak jmusjthvg)
prg`uht ijhthar ai prg`umtg iêmtag, -s
aju ohkèrjia ai jnuj ohkarji, -s
oèijknar oazmijr
oèijknar ia vhk
vh k jvam `a i'aju oazmijr jnuj mgk vhkg

`èdaukar ai mgoh`j `a oa`hg`ïj, -s


oaulias igs oualias
jhoar qqmb/qqmb nustjr
mjrgtta ij zjkjbgrhj, -s
`assart ai pgstra, -s
kgurrhtura, prg`uht jihoaktjhra ai jihoaktg, -s
kjtura kjturji
yjgurt kjtura ai ygnur kjturji
kamtjrhka ij kamtjrhkj, -s
nakthi, syopjthqua shopêthmg
uka
uk a parsgkka syopjthqua, quaiqu'uk `a uk thpg shopêthmg
syopjthqua
djojhs kukmj
kgrojiaoakt kgrojioakta
patht `èdaukar kgroji/bjlhtuai ai `asjyukg kgroji
prjihkès ju kgunjt igs lgolgkas `a kgunjt
kghx ij kuaz, -mas
taroa nèkèrhqua ai pracjmhg, -s
cruht ij crutj
sjij`a `a cruhts ij aksjij`j `a crutj,-s
buhia ai jmahta
grjkna ij kjrjkdj, -s
dus `'grjkna ai zuog `a kjrjkdj, -s
quaiquas uk pj r
quaiquas grjknas uk pj r `a kjrjkdjs
pjquat ai aopjquatj`g, -s
cäta ij chastj, -s
axjmt dustg
Jvaz-vgus i'jppghkt 7 ·Phaka ai `hkarg dustg7
anankuknak J:   3>

Ejphtai 0 Mbjptar 0

`js Varsgkji parsgkji


`ha Vcjkka, -k pjk
`ar
`a r Vcaccar pappar
`ha Vcijuoa, -k piuo
`js Vcuk` pguk` (6,1 en)
`ha Vhzzj, -s phzzj
`a r Vijtz, -a
`ar pijma
J uc Vijtz : stabak `ha Jpcai. Jppias jrjraa gk tgp gc tba ihst,
`ha Vgooas crhtas (VH.) mbhps, Cr
Crak
akmb
mb crh
crhas
prìcarharak   J tg pracar stb
st b (rjraiy usa` varl)
`ha Vrjihkak (VH.) prjihkas
Vrgst Mbaars
`js Vrgzakt, -a parmakt
`ar Zujre mgttjna mbaasa
rjtak Uar rjt_ bara4 tg nuass
`ar \jtsmbijn, -a j`vhma
`ha \ambkukn,-ak lhii, mbame
rahmbbjithn rhmb (cgg`)
rhmbthn bara4 rajiiy

Hmb bjla rhmbthnak Buknar, H jo rajiiy buknry,


`js \hk`,-ar laac
`a r \hk`arnuijsmb
`ar laac nuijsb
rgb ukmggea`, rjw
`ha \giia, -k rgia
`ar\gtegbi,a ra` mjlljna
`js \gterjut ra` mjlljna
`ar\gtwahk,-a ra`
ra ` whka
rubhn mjio, shiakt, pajmacui
`js \hhbrah,-ar smrjolia` an n
`a r \ u o
`ar ruo
`a r ]jct,  a
`ar duhma
`ha ]jbka mrajo
`ha ]jbkatgrta,-k mb
mbaa
aasa
sa mje
mjeaa
`ha ]jijoh, -s sjijoh
`a r ]jijt, -a
`ar sjij`
`js ]jiz sjit
sjizhn sjita`
`ha ]jizejrtgccai,-k lghia` pgtjtg
`ha]jr`hka, -k sjr`hka
sjuar/sjur- sgur
@ ha Ohimb hst sjuar. Pb a ohie hs sgur.
Pba
Hmb o jn eahka sjura Ohimb, H `gk't ihea sgur ohie,
smbjrc bgt, sphmy
smbjrca ]jijoh sphmy sjijoh
smbìiak +J tg paji stb
st b
`ha ]mbahla,-k sihma
zwah ]mbahlak Lrgt tw
twgg sihmas gc lraj`
`arr ]mbhkeak,-
`a bj
bjoo
2 Lanankuknak J 
 

Mbjphtra 0 Mjpïtuig 0

parsgkkai ai parsgkji
pgäia ij sjrtèk, -as
pghvra ij phohaktj
pruka ij mhruaij, -s
ihvra (6,1 en) ukj ihlrj (`a pasg)
phzzj ij phzzj, -s
pijma ai iunjr, -as
J ij praohâra pijma sa trguvakt ias pgooas, Ak prhoar iunjr astêk ijs ojkzjkjs
(pgooas) crhtas ijs pjtjtjs crhtjs
prècèrar qqmb (ogt rjra) pracarhr
prjihkès igs lgolgkas
]jktè   ¡sjiu`
pgur makt ai pgrmaktjda, -s
crgojna lijkm raquasýk, quashiig
hmhh 4 `avhkar
hm jquï4 j`vhkjr, èi j`hvhkj
mgksahi ai mgksadg, -s
j``hthgk ij muaktj, -s
mgphaux jopihg, jluk`jkta
hmhh 4 vrjhoakt
hm mhartjoakta, var`j`arg

D'jh vrjhoakt cjho, Pakng var`j`arj bjolra,


lgauc ai luay, -as
nguijsb `a lgauc ai nuijsmb `a luay
mru mru`g
rðia ai pjpai, -s
mbgu rguna mg i igoljr`j (bgrtjihzj)
ij mgi
mbgu rguna mg i igoljr`j (mgrtj`j)
ij mgi
vhk
vh k rguna ai vhkg thktg, -s
mjioa, trjkquhiia, pjhshlia trjkquhig
guacs lrguhiiès buavgs ravuaitgs
ruo ai rgk
dus ai zuog, -s
mrâoa ij kjtj
tjrta æ ij mrâoa ai pjstai `a kjtj, -as
sjijoh ai sjijoh,  

sjij`a ij aksjij`j, -s
sai
sa i ij sji
sj i
sjiè sjij`g
pgooas `a tarra ju sa
saii ij pjtjtj sjij`j, -s
sjr`hka ij sjr`hkj, -s
jhnra jnrhg, j
Ia ijht j tgurkè. Ij iamba astê jnrhj.
Da k'jhoa pjs ia ijht quh j tgurkè, Kg oa nustj ij iamba jnrhj,
phqujkt phmjkta
sjijoh phqujkt ai sjijoh phmjkta
èpiumbar qqmb paijr
trjkmba ij rg`jdj, pa`jzg, -s
`auxx trjkmb
`au as `a pjhk
trjkmbas `g
`gss pa`jzgs `a pjk
djolgk ai djoýk, -as
anankuknak J:   38
 

Ejphtai 0 Mbjptar 0

`ha ]mbijnsjbka wbhppa` mrajo


smboameak tg tjsta
@ ha ]uppa smboamet jusnazahmbkat. Pb a sgup tjstas axmaiiakt,
Pba
smbkah`ak Uar smbkah`at_   J tg mu
mutt stb, tg mbgp stb
st b
`arr ]mbkhtteæsa
`a mbaasa
`js ]mbkhtzai,   mutiat
^hakar ]mbkhtzai (^hakar) smbkhtzai
`ha ]mbgegij`a, -k mbgmgijta
smbrameihmb bgrrhlia, tarrhlia
`ha ]mbhhssai, -k lgwi
`js ]mbwjrzlrgt,-a lijme
lijme lra
lraj`
j`
`arr ]mbwahkalrjtak,
`a  
rgjst pgre
`ha ]mbwahkshak`a, -k pgre tak`arighk
smbwar `hcchmuit, bajvy
@ ha Juswjbi hst smbwar. P ba
ba mb
mbgh ma hs `hcchmuit,
ghma
saitak rjraiy
saitsjo murhgus
`arr ]arvhma, -s
`a sarvhma
sarvharak   J tg sarva stb/sl
`ha ]arvhatta, -k kjpehk
sgkst gtbarwhsa, aisa
]gkst kgmb atwjs7 Jkytbhkn aisa7 (hk j sbgp)
`ha ]pjnbatth (VH.) spjnbatth
`ha ]pahsaejrta, -k oaku
`ha ]phtza tgp
jk ` ar ]phtza ihanak tg la gk tgp (gc j ihst)
`js ]taje, -s staje
`a
`arr]tahklutt, -a turlgt
`js ]thhme,-a phama
zwah ]tùme Eumbak tw
twgg phamas gc mjea
`ha Ljkjkak hk eiahka ]thhmea smbkah`ak tg mut tba ljkjkjs hktg sojii phamas
`ha ]uppa,
-k sgup
`a
`arr]uppaktaiiar,  
sgup pijta
shh× swaat
`ha ]hh×hneaht,-ak swaats
`ha ]yopjtbha, -k syopjtby
`haPjcai,-k bara4 lj r (gc mbgmgijta)
`arr Paiiar,-
`a pijta
`j s Pgjstlrgt, -a
`js tgjst lraj`
tgii nrajt, pbjktjsthm
ahk tghias Lùccat j pbjktjsthm luccat
ahk tgiiar Oaksmb j nrajt parsgk

`haa Pgojta, -k
`h tgojtg
`jsPgojtakojre tgojtg pjsta
`haa Pgojtaksuppa,-k
`h tgojtg sgup
`arPgpc,-a p gt
mjea
`haPgrta,-k

>6 LanankuknakJi

Mbjphtra 0 Mjpïtuig 0

mrâoa Mbjkthiiy ij kjtj iïquh`j


jvghr lg k ngõt sjlar, astjr sjlrgsg
Ij sgupa ast axmaiiakta/j trâs lg k ngõt, Ij sgpj sjla astupak`joakta
mguparqqmb mgrtjr
crgojna (ogu, `gux) quasg rjiij`g
asmjigpa ij asmjigpj, ai chiata
asmjigpa vhakkghsa/pjkèa ij asmjigpj ohijkasj
mbgmgijt ai mbgmgijta, -s
jccraux, bgrrhlia bgrrgrgsg
sjij`har ij aksjij`arj, -s
pjhk kghr ai pjk kanrg, -as
rðth `u pgrm ai jsj`g `a mar`g, -s
chiat `a pgrm ai oa`jiiýk `a mar`g, -as
`hcchmhia, igur` `hcïmhi
Ia mbghx ast `hcchmhia, Ij aiammhýk as `hcïmhi,
rjra, rjraoakt rjrg
murhaux rjrjoakta
sarvhma ai sarvhmhg, -s
sarvhr qqmb/qqk sarvhr

sarvhatta ij sarvhiiatj, -s
shkgk, jutraoakt jing oês, j`aoês
A t jvam îj 7 (ju
(j u ojnjshk) ·Jing oês7
spjnbatths igs aspjnuaths
oaku, mjrta ai oakô, -s
sgooat ij mhoj, puktj
gmmupar ij praohâra pijma ak ij mhoj/ akmhoj bjy
staje ai staje, ai chiata, -s
turlgt ai rg`jljiig, -s
phâma, ogrmaju ai trgzg, -s
`aux ogrmaux `a nìtaju `gss trgzgs `a pjstai
`g
mgupar ias ljkjkas ak pathts ogrmajux pjrthr ai piêtjkg ak trgmhtgs
sgupa ij -s
jsshatta æ sgupa sgpj, `a
ai pijtg sgpj, -s
sumrè `uima
crhjk`hsa ai `uima, -s
syopjtbha ij shopjtïj
hmhh 4 tjliatta (`a mbgmgijt)
hm ij oasj, -s
jsshatta ai pijtg, -s
pjhk æ nrhiiar, tjrthka ij tgstj`j, -s
mbguatta astupak`g
uk luc
luccat
cat mbguat
mbguatta
ta uk luccat astupak`g
uka
uk a parsgkka mbguatta, quaiqu'uk `a uk thpg astupak`g
mbguatta
tgojta ai tgojta, -s
purèa `a tgojtas ij ojrmj `a tgojta
sgupa jux tgojtas ij sgpj `a tgojta, -s
mjssargia ij giij, -s
(æ ij mrâoa) ij ai pjstai,
nìtaju tgrtj, -s, -as

anankuknak Ji  >:

Ejphtai 0 Mbjptar 0

trj`hthgkaih trj`hthgkji
`haPrjula, -k nrjpa
`ha Pula, -k tula
`haPùta, -k pijsthm ljn
ukcrauk`ihmb ukcrhak`iy
uknakha×ljr ukakdgyjlia, ukajtjlia
uknasuk` ukbajitby
uks (Jeeusjthv vgk‛whr ) us (jmmusjthva cgr "whr")
`ar Qktarsmbha`, -a `hccarakma
ursprùknihmb grhnhkjiiy
`arSanatjrhar,- vanatjrhjk (kguk)
vanatjrhsmb vanatjrhjk (j`d)
`ha Sarpjmeukn, -ak pjmehkn, wrjpphkn
`js Sgiiegrklrgt,-a wbgiaoaji lraj`
`ha Sgiiohimbsmbgegij`a, -k ohie mbgmgijta
`ha Sgrihala, -k pracarakma
`ha Sgrspahsa, -k stjrtar
wjro wjro
`js ^jssar,- wjtar
`js ^jssarnijs, -ar wjtar nijss
`ar^ahk, -a whka
`js ^ahknijs, -ar whka nijss
`ha ^ahksmbgria whka whtb spjreihkn ohkarji wjtar
`ha ^ahktrjulak (VH.) whka nrjpas
wah× wbhta
`js ^ah×lrgt, -a wbhta lraj`
`ar^ah×wahk, -a wbhta whka
wha gct7 bgw gctak7
whreihmb rajiiy
@u ialst whreihmb nasuk` Xgu rajiiy ihva bajitby
`ha ^urst, -a sjusjna

`ha^urstwjra,-k
zjrt sjusjna ngg`s
chka, tak`ar
zjrta Vrjihkak chka prjihkas
`ha Thtrgka, -k iaogk
Tuo ^gbi Mbaars (wbak mihkehkn nijssas)
zurr Taht
zu jt prasakt, jt tb
tbaa ogoakt
`arr Tumear
`a sunjr
zwahoji twhma
`ha Twhalai, -k ghnkgk

▦ Ejphtai 04 Pahi L ▦ Mbjptar 04 Vjrt L

jl shkma
jl `a o shalzabktak (:>.) Djbrbuk`act shkma tba :>tb maktury
`ha Jbkukn,-ak h`aj
Hmb bjla eahka Jbkukn. H bjva kg h`aj,
jk`ars hk jkgtbar wjy, `hccaraktiy

< LanankuknakJi

Mbjphtra 0 Mjpïtuig 0

trj`hthgkkai trj`hmhgkji
rjhshk ij uvj, -s
tula ai tulg, -s
sjmbat pijsthqua ij lgisj, -s
pjs/pau syopjtbhqua pgmg johstgsg
hoojknajlia, hkluvjlia shk pg`arig sjlgrajr, jpramhjr
ojuvjhs pgur ij sjktè hksjkg
kgus (jmmusjthc `a « whr µ) kgs (prhoarj parsgkj piurji ak jmusjthvg)
`hccèrakma ij `hcarakmhj, -s
æ i'grhnhka grhnhkjioakta
vènètjrhak (kgo) ai vanatjrhjkg, -s
vènètjrhak (j`d.) vanatjrhjkg
aoljiijna ai akvgitgrhg, -s
pjhk mgopiat ai pjk `a saohiijs, -as
mbgmgijt ju ijht ai mbgmgijta mgk iamba, -s
prècèrakma ij pracarakmhj, -s
bgrs `'gauvra igs aktrjktas,  

mbju` mjihakta
aju ai jnuj, -s
varra æ aju ai vjsg `a jnuj,-s
vhk
vh k ai vhkg, -s
varra æ vhk
vh k ai vjsg `a vhkg, -s
vh k jvam `a i'aju ohkèrjia njzausa
vhk ai vhkg mgk njsagsj, -s
rjhshks `avhk ijs uvjs `a vhkg
lijkm lijkmg
pjhk lijkm ai pjk lijkmg, -as
vh k lijkm
vhk ai vhkg lijkmg, -s
mgolhak `a cghs 7
·muêk j oaku`g7
vrjhoakt \ajioakta
Pu vhs
vh s vrjhoakt sjhkaoakt  
¡Shvas rajioakta sjkg
sjumhssa, sjumhssgk ij sjimbhmbj, -s

mbjrmutarha ai aoluth`g, -s
`gux, cgk`jkt chkg, tharkg
prjihkès cgk`jkts lgolgkas chkgs
mhtrgk ai ihoýk, -as
]jktè  J ij kðtra  
¡sjiu`
ak ma ogoakt bjstj jbgrj
sumra ai jzômjr, -as
`aux cghs `gs
`g s vamas
ghnkgk ij malgiij, -s

▦ Mbjphtra 0 4 Vjrtha L ▦ Mjpïtuig 04 Vjrta L

`apuhs `as`a
`apuhs ia :>hâoa shâmia `as`a ai shnig :>
h`èa ij h`aj, -s, ai mgkgmhohaktg, -s
Da k'jh jumuka h`èa, Kg takng kh h`aj,
`'uka jutra cjîgk `a gtrj cgroj

anankuknak   >=
 

Ejphtai 0 Mbjptar 0

Jrnakthkhak Jrnakthkj
jro pggr
Jshak Jshj
`jkjmb jctar tbjt, jctarwjr`s
`jzu (? bhkzu) tg tbjt, tg ht
`ha Lrhhba, -k lrgtb, stgme
`arr Mbjophnkgk, -s
`a ousbrggo (gc Vjrhs)
`ar/`js Murry murry
`hhkk chka
aktbjitak Uar aktbêit_   J tg mgktjhk stb
st b
Vgooas cr
crht
htas
as aktbjitak vhai Catt.
aktbjitak Mbhps (Lr.)TCrakmb crhas (Jo.) mgktjhk j ig
igtt
gc cjt.
atwj jpprgxhojtaiy
atwj <6 Ohkutak jpprgxhojtaiy <6 ohkutas
Aurgpj Aurgpa
`js Catt, -a cjt (kguk)
`ha Cgro, -a k cgro
hk Cgro vgk Ejrtgccaimbhps hk cgro gc mbhps/mrhsps
crhttharak +J tg cr
cryy stb
st b
`js
`j s
Bjuptkjbruknsohttai, ojhk cgg`stucc
 

bhkzu (?`jzu) tg tbjt, tg ht


`haa Mjks, -a
`h nggsa
`j s Nawhhrz,-a
`js sphma
`j s Ejccaabjus, -ar
`js mjcè
`ha Ejrtgccaimbhps (VH.) mrhsps (Lr.) /mbhps (Jo.)
`ha Ejrtgccaismbahla, -k chka pgtjtg sihma
`a r Kjmbtahi, -a
`ar hkmgkvakhakma
`ha Vatarshiha, -k pjrsiay
`a r Vgrraa, -s
`ar iaae
prg`uzharak   J tg prg`uma stb
st b
phhrharak   J tg sojsb stb
st b

`ar
`a r ]jcrjk sjcrjk
sjular th`y, miajk
sjular ojmbak   J tg miajk stb
st b
`ha Mbjophnkgks sjular ojmbak tg miajk tb a ousbrggos
`a r ]aacjbrar,-
`ar sjhigr
sgk`ark (k6t...) lut
`ar ]trahcak,- strhpa, bara4 igkn sihma
Saka`hn Sakhma
varoaknak   J tg o hx stb
st b
varsmbha`ak vjrhgus
j uc varsmbha`aka ^ahsa hk vjrhgus wjys
wjsmbak Uar wjsmbt_   J tg wjsb stb
st b
`j s ^ahbkjmbtak,-
`js Mbrhstojs
zu ^ahbkjmbtak cgr Mbrhstojs
`ha ^ahsa, -k w jy
j uc varsmbha`aka ^ahsa hk vjrhgus wjys
waitlaejkkt wgri`-cjogus

>0 LanankuknakJi

Mbjphtra 0 Mjpïtuig 0

Jrnakthka Jrnakthkj
pjuvra pglra
Jsha Jshj
jprâs, at puhs `aspuès `a
ak pius j`aoês, pjrj aiig
lguhiigk ai mji`g, -s
mbjophnkgk `a Vj Vjrrhs ai mbjophúýk, -as
murry ai murry
ohkma, chk `ainj`g
mgktakhr qqmb mgktakar, takar
Iass pgooas crhtas mgkthakkakt lajumgup
Ia Ij s pjtjtjs crhtjs thakak oumbj nrjsj
`a ojthâra nrjssa,
æ pau prâs, akvhrgk jprgxhoj`joakta, ukgs
akvhrgk <6 ohkutas ukgs <6 ohkutgs
Aurgpa Aurgpj
nrjhssa ij nrjsj
cgroa ij cgroj, -s
ak cgroa `a mbhps ak cgroj `a pjtjtjs mbhp
crhra craïr
kgurrhtura prhkmhpjia ai jihoaktg prhkmhpji
ak pius pjrj aiig, j`aoês
gha ai njksg, -s
èphma ai mgk`hoaktg, -s
mjcè (ihau) ai mjcè, ij mjcatarïj, -s
mbhps ijs pjtjtjs mbhp
trjk
trjkmb
mba a ch
chka
ka `a pgooas `a tarra ij rg`jdj `a pjtjtj, -s
hkmgkvèkhakt ij `asvaktjdj, -s
parshi ai paradhi
pghraju ai puarrg, -s
pr
prg`
g`uh
uhrra qq
qqmb
mb prg`umhr
rè`uhra qqmb ak purèa bjmar purè, pjsjr pgr ai pjsjpurès

sjcrjk ai jzjcrêk
prgpra ihophg
kattgyar qqmb ihophjr
kattgyar ias mbjophnkgks ihophjr igs mbjophúgkas
ojrhk ai ojrhkarg, -s
ojhs shkg (mgkd.)
hmh 4 trjkmba igknua jquï4 ak thrjs
Sakhsa Sakamhj
oèijknar qqmb oazmijr
vjrhè, `hccèrakt `hsthktg
`a `hccèraktas cjîgks `a ojkarjs `hsthktjs
ijvar qqmb ijvjr
Kgåi ij Kjvh`j`
æ Kgåi pjrj Kjvh`j`
cjîgk, ojkhâra ij cgroj, ij ojkarj, -s
`a `hccèraktas cjîgks `a ojkarj `hsthktj
`a rakgooèa ogk`hjia mgkgmh`g ouk`hjioakta

anankuknak Ji >1
 

Ejphtai 0 Mbjptar 0

wùrzak   J tg sphma stb


st b
zularahtak   J tg prapjra stbst b (oaji)
`ha Tularahtukn, -ak prapjrjthgk
`ha Tutjt, -ak hknra`hakt
zu vhai tgg
tg g oumb
Vgooas cr
crht
htas
as akt
aktbji tak zu vhai
bjitak vhai Cat
Catt.
t. Mrhsps/Mbhps mgktjhk tg g oumb cjt.
tgg

▦ Ejphtai s4Pahia J, M uk` @ ▦ Mbjptar 14 Vjrts J, M j k ` @

jlcjbrak Uarcjbrt jl, ar hshstt jlnacjbrak_ tg iajva (ly oajks gc trjkspgrtjthgk)


jlbgiak Uar bgit jl, ar bjt
bj t jlnabgit_   J tg phme up stb/sl
Njsta vgo Ciunbjcak jlbgiak tg phme up tba nuasts jt tba
tb a jhrpgrt
jlsjnak Uar sjnt jl, ar bjt
bj t jlnasjnt_   J tg mjkmai stb
st b
ahkakParohk jlsjnak tg mjkmai jk jppghktoakt
jiiahk(a) jigka
jiiahk(a) assak tg aj
ajtt jigka
Jiitjn, -a
`ar `jhiy rguthka, avary`jy ihca
jkjiysharak bj t jkjiyshart_   J
Uar bjt tg jkjiysa stb
st b
jk`artbjil gka jk` j bjic
jkcjknak Uarcjknt jk, jk , ar bjt
bj t jknacjknak_ tg stjrt, tg lanhk
@ ha Lasprambukn cjknt uo :0 Qb Qbrr jk. Pbaa oaathkn lanhks jt < VO.
Pb
Hmb cjkna oht ` ar Jrlaht uo 2 Q b r jk. H stjrt wgrehkn jt 2 JO .
jkegooak Uar egoot jk, jk , ar hst jknaegooak_ tg jrrhva
`ha Jkeukct, -a jrrhvji
`ha Jkra`a, -k sjiutjthgk
`ar Jkruc, -a pbgka mjii
jkrucak Uar ruct jk,
jk , ar bjt
bj t jknarucak_   J tg mjii, tg rhkn sl
ahkak Egiianak jkrucak tg mjii j mgiiajnua
jksmbiha×ak Uar smbiha×t jk, bjtt jknasmbigssak_  
jk , ar bj J tg dghk, tg mgkkamt stb
st b
`a k @rumearjksmbiha×ak tb a prhktar
tg mgkkamt tba
`ha Jkzahna,-k jkkgukma
`ar Jprhi Jprhi
`ha Jrlahtstìthneaht, -ak wgre jmthvhty
`ha Jrlahtszaht,-ak wgrehkn bgurs
Jroa (c)/Jroar (o) pggr
@u Jroa @u Jroa` Vggr ygyguu (c) /Vggrygu (o)
`ha Jrt, -a k sgrt, typa
Oushehkstruoakta jiiar J rt jii sgrts gc oushm hkstruoakts
jucbðrak Uar b`rt juc, ar bjt
bj t jucnab`rt_ tg stgp
oht `a r Jrlaht jucbgrak tg stgp wgrehkn
Juc ^ha`arbðrak Ngg`lya (gk tba tb a pbgka)
jucsmbrahlak Uar smbrahlt juc, ar bjbjtt jucnasmbrhalak_+ J tg wr
wrhhta `gwk stbst b

jucstabak jucsmbrahlak
ahkakParohkstabt tgtgnawrhta tb a `jta gc jk jppghktoakt
`gwk tba
Uar juc, ar hst jucnastjk`ak_ t up
`ar Juctrjn, -a `uty
jucwjmbak Uar wjmbt juc, ar hst jucnawjmbt_ tg wjea up
`ar Junust Junust

>3 LanankuknakJi
 

Mbjphtra 0 Mjpïtuig 0

èphmar qqmb mgk`hoaktjr


prèpjrar qqmb prapjrjr
prèpjrjthgk ij prapjrjmhýk, -as
hknrè`hakt ai hknra`hakta, -s
trgp `aojshj`g
Ia s pgooas crhtas mgkthakkakt trgp `a Ij s pjtjtjs crhtjs thakak `aojshj`j nrjsj
ojthâra nrjssa.

▦ Mbjphtra 1 4 Vjrtha J , Mat @ ▦ Mjpïtuig 14 Vjrtas J ,M y@

(a k vèbhmuia)
pjrthr (ak Vjrthr, sjihr
jiiar/vakhr mbambar qqk/qqk \amgnar
jiiar mbarmbar ias mihakts/hkvhtès æ i'jèrgpgrt ramgnar buèspa`as `a
`aii jargpuartg
jkkuiar qqmb mjkmaijr
jkkuiar uk rak`az-vgus mjkmaijr ukj mhtj
saui sgig
ojknar saui mgoèrsaig
qugth`hak ai `ïj j `ïj
jkjiysar qqmb jkjihzjr
uk at `aoh uk g y oa`hg
ukg
mgooakmar aopazjr,
Ij rèukhgk mgooakma æ :0 bauras. Ij `hsmushýk aophazj j ijs :0 b.
Da mgooakma ia trjvjhi æ 2 bauras, Aophazg j trjljdjr j ijs 2.
jrrhvar iianjr
jrrhvèa ij iianj`j, -s
cgrouia `a pgihtassa (`'hktrg`umthgk) ai trjtjohaktg, -s
jppai (tèièpbgkhqua) ij iijoj`j, -s
jppaiar qq k ju tèièpbgka iijojr
jppaiar uk mgiiânua iijojr j uk mgianj
dghk`ra, lrjkmbar qqmb mgkamtjr
lrjkmbar i'hoprhojkta mgkamtjr ij hoprasgrj

jkkgkma ai jkukmhg, -s
jvrhi jlrhi, -as
tìmba prgcasshgkkaiia, jmthvhtè ju trjvjhi ij tjraj ijlgrji, -s
bauras `u trjvjhi ai thaopg `a trjljdg, -s
pjuvra pglra
Oj pjuvra   O gk pjuvra   ¡Vglra
sgrta, typa ij cgroj, ai thpg, -s
tgutas sgrtas `'hkstruoakts `a oushqua hkstruoaktgs oushmjias `atg`g thpg
massar, jrrätar tarohkjr
jrrätar ia trjvjhi Parohkjr mgk ai trjljdg
Ju ravghr   (ju
(j u tèièpbgka) J`hýs (ji taiècgkg)
kgtar qqmb jpuktjr
kgtar ij `jta `'uk rak`az-vgus jpuktjr ukj mhtj
sa iavar iavjktjrsa
`avghr, tìmba ai akmjrng, -s
sa rèvahiiar `aspartjrsa
jgõt jngstg, -s

>>
 
anankuknakJ:

Ejphtai 1 Mbjptar 1

jus`rumeak Uar `rumet jus, ar bj bjtt jusna`rumet_   J tg prhkt gu t stb


st b
ahk @geuoakt jus`rumeak tg prhkt gu
gutt j `gmuoakt
jusojmbak Uar ojmbt jus, ar bj bjtt jusnaojmbt_   J tg swh
whtm
tmb
b gc
gccc stb
st b (spgeak ijknujna)
`a k Carksabar jusojmbak tg swhtmb gcc tba PS
jussmbjitak Uar smbjitat jus, ar bjbjtt jusnasmbjitat_   J tg swhtmb gcc stb
st b
`a k Carksabar jussmbjitak tg swhtmb gcc tb tbaa PS
jusstahnak Uar stahnt jus, ar hst jusnasthanak_ tg natt gcc
jus `a o Lus jusstahnak tg na t gcc tbtbaa lus
`js Ljudjbr,-a yajr gc mgkstrumthgk
lajmbtak Uar bjt
bj t lajmbtat_   J tg pj
pjyy jttakthgk tg stb, tg glsarva stb
st b
ahka \anai lajmbtak tg pjpjyy jttakthgk tg j ruia
`a r Lacabi,-a
`ar mgoojk`, hkstrumthgk, gr`ar
lanhkkak Uar bjt
bj t langkkak_ tg stjrt, tg lanhk
Hmb lanhkka oht ` ar Jrlaht. H stjrt wgrehkn.
^jkk lanhkkt `a r @autsmbeurs7 ^bak `gas tb tbaa Narojk mgursa lanhk7
`js Lakzhk njs, patrgi
`ha Lasprambukn,-ak oaathkn
last- last
Oht lastak Nrù×ak Last ranjr`s
`ha Lhuoa, -k cigwar
`a r Liuoakstrju×, -a
`ar lukmb gc cigwars
lumbak Uar bjt
bj t nalumbt_  J tg rasarva, tg lgge stb
st b
ahkak Ciun lumbak tg lgge j cihnbt thmeat
`ha Lumbukn,-ak rasarvjthgk
`ha Lùrgtìthneaht,-ak wgrehkn jmthvhty
`a r Lus, -s
`ar -saa lus
lu s
lzw. (? lazhabuknswahsa) jk `
`a r Mbac, -s
`ar mbhac, lgss, suparvhsgr
`ar
`a r Mgoputarlacabi, -a mgoputar mgoojk`
`ha Mgoputarcukethgk, -a k mgoputar cukmthgk
`a r Mgoputarspazhjihst, -a k
`ar mgoputar spamhjihst

`js Mgoputartahi, -a mgoputar pjrt


`ha @joa,-k ij`y
`jkjmb jctar tbjt, jctarwjr`s
`ha @juar iakntb, `urjthgk
`juark Uar bjt
bj t na`juart_ tg tjea (thoa)
^ ha ijkna `juart ` ar Chio7 Bgw igkn hs tbtbaa chio7
`a r @autsmbuktarrhmbt,-a
`ar Narojk iassgk
`a r @azaolar
`ar @amaolar
`rhknak` urnakt
ahkchhnak Uarchhnt ahk, ar bj
bjtt ahknachhnt_   J tg pjsta stb
st b
ahkak Paxt ahkcùnak tg pjsta j taxt
ahknabak Ua nabt ahk, ar hst ahknanjknak_
Uarr nabt tg aijlgrjta gk stb, tg mgvar stb
st b
Nabak ]ha ho Lrhac ju c cginak`a Vuketa ahk Xgur iattar sbgui` mgvar tb
tbaa cgiigwhkn
pghkts,
ahksmbjitak Uar smbjitat ahk, ar bj
bjtt ahknasmbjitat_   J tg swhtmb gk stb
st b
`a k Carksabar ahksmbjitak tg swhtmb gk tbtbaa PS
`js Ahkzaisthhme,-a hk`hvh`uji phama

>2 Lanankuknak J 
 

Mbjphtra 1 Mjpïtuig 1

hoprhoar qqmb hoprhohr


hoprhoar uk `gmuoakt hoprhohr ai `gmuoaktg
ètahk`ra qqmb (ijknjna pjriè) jpjnjr
ètahk`ra ij tèièvhshgk jpjnjr ai taiavhsgr
ètahk`ra qqmb `asmgkamtjr
ètahk`ra ij tèièvhshgk `asmgkamtjr ai taiavhsgr
`asmak`ra sjihr, ljdjrsa
`asmak`ra `u luslu s ljdjrsa `a
`aii jutglôs
jkkèa `a mgkstrumthgk ai jú g `a mgkstrummhýk, -s
cjhra jttakthgk æ qqmb jtak`ar, muopihr
cjhra jttakthgk æ uka rânia muopihr ukj ranij
mgoojk`a ij gr`ak, -s
mgooakmar aopazjr
Da mgooakma æ trjvjhiiar. Aophazg mgk ai trjljdg.
Zujk` mgooakma ia mgurs `'jiiaojk` 7 ·Muêk`g aophazj ai mursg `a jiaoêk7
assakma ij njsgihkj
rèukhgk ij mbjrij, -s, ij `hsmushýk, -as
oahiiaur oadgr
Oahiiau
Oahiiauras
ras sji
sjiutj
utjth
thgks
gks O hs oadgras sjiu`gs,

ciaur ij cigr, -as


lguquat `a ciaurs ai rjog `a cigras, -s
rèsarvar qqmb rasarvjr
rèsarvar uk lhiiat `'jvhgk rasarvjr uk vuaig
rèsarvjthgk ij rasarvj, -s
(j u trjvjhi)
jmthvhtè, tìmba (ju ij tjraj `a gchmhkj, -s
lu
luss ai jutglôs, -as
at mgrraspgk`haktaoakta
pjtrgk ai daca, -s
mgoojk`a (hkcgrojthqua) ij hkstrummhýk `a gr`akj`gr, -as
cgkmthgk hkcgrojthqua ij cukmhýk `a gr`akj`gr, -as
axpart ak hkcgrojthqua ai aspamhjihstj ak gr`akj`gras, -s
èièoakt/phâma `'gr`hkjtaur ij `aii gr`akj`gr, -s
`a
`joa pjrta
ij `joj, -s
puhs, aksuhta `aspuès
`urèa ij `urjmhýk, -as
`urar `urjr
Mgolhak `a taops `ura ia chio 7 ·Muêktg `urj ij paiïmuij7
mgurs `'jiiaojk` ij mijsa `a jiaoêk, -s
`èmaolra `hmhaolra
urnakt urnakta
hksèrar qqmb hktrg`umhr
hksèrar uk taxta hktrg`umhr uk taxtg
`èmrhra, trjhtar (ak
(a k `ètjhi) gmupjrsa `a
Prjhtaz ias pghkts suhvjkts ak `ètjhi. Gmôpasa lravaoakta `a igs shnuhaktas
puktgs,
jiiuoar qqmb akmak`ar
jiiuoar ij tèièvhshgk akmak`ar ai taiavhsgr
axaopijhra ukhqua ij ukh`j`, -as

anankuknak J:
 
>8

Ejphtai 1 Mbjptar 1

`jsAk`a,-k ak `
^jkk hst `js Egkzart zu Ak`a7 ^bak `gas tb tbaa mgkmart ak`7
arrahmbak Uar bjt
bj t arrahmbt_   J tg rajmb sl/stb
Ar hst uktar 60
606 =00 1330 zu arrahmbak.
6 =00 Ba mjk la rajmba` jt 6 06 =00 1330.
arwjrtak Uar arwjrtat, ar bj bjtt arwjrtat_   J tg wj
wjhht cg
cgrr stb
st b
^ hr arwjrtak `a k Ogktaur uo :0 Qbr. jraa wjhthkn cgr
^ a jr tbaa oambjkhm jt < VO.
cg r tb

`js Cjbrrj`nasmbìct, -a lhmymia sbgp


`ha Cjbrt,-ak dgurkay
cjktjsthsmb cjktjsthm, jojzhkn
`a r Calrujr
`ar Calrujry
`a r Caharjlak`, -a
`ar ak ` gc wgrehkn `jy, avakhkn
Ojrthk b jt uo :> Q br Caharjlak`. Ojrthk's wgrehkn `jy ak`s jt 1 VO.
`a r Cahartjn, -a
`ar bgih`jy
`js Cakstar,- whk`gw
`a r Carksabogktaur, -a
`ar PS oambjkhm
`js Chtkassstu`hg,-s chtkass maktra
`a r Ciun,-a
`ar cihnbt
`a r Ciunbjcak,-
`ar jhrpgrt

crhhbsthhmeak Uar bjt


bj t nacrhhbsthhmet_ tg bjva lrajecjst
curmbtljr bgrrhlia, tarrhlia
@js hst dj curmbtljr Ht's rajiiy bgrrhlia
cùbrak Uar bjt
bj t nacthbrt_   J tg mgk`umt stb st b
ahk Nasprjmb cùbrak tg mgk`umt j mgkvarsjthgk
njkz- akthra
`a k njkzakPjn tba akthra `jy, jii `jy igkn
nalgrak sahk tg la lgrk
Hm lhkk jo =. Duih :8>0 nalgrak.
Hmbb lh H wjs lgrk tba = Duiy :8>0.
`ar Nalurtstjn, -a lhrtb`jy
^jkk bjlak ]ha Nalurtstjn7 ^bak hs ygur lhrtb`jy7
naabrt- bgkgura`

]abr naabrta @joak uk ` Barrak Ij`has jk ` Naktiaoak


`js Nanaktahi, a gppgshta, mgktrjry
`ha Naoahksmbjctsprjxhs, `ha Vrjxak dghkt prjmthma, oa`hmji maktra
nakju pramhsa, axjmt
`ha nakjua Qbrzaht tb a axjmt thoa
`ha Narojkhsthe Narojk stu`has, Narojk pbhigigny

`js Nasmbìct, -a sbgp


bjil bjic
ahka bjila ]tuk`a bjic jk bgur
`ha Hkcg, -s hkcg (sbgrt cgro cgr hkcgrojthgk)
hkstjiiharak bj t hkstjiihart_   J
Uar bjt tg hkstjii stb
st b
`a k @rum
@rumear
ear hkst
hkstji
jiihihar
arak
ak tg hkstjii tb tbaa prhktar
Dj bara4 rajiiy (axpiathva wgr`)
@js hst dj curmbtljr Ht's rajiiy tarrhlia  
`ar
`a r Djkujr Djkujry
Daojk` sgoalg`y

26 Lanankuknak J 
 

Mbjphtra 1 Mjpïtuig 1

chk ai chk, -as


Zujk` ia mgkmart sa tarohka-t-hi 7 ·Muêk`g jmjlj ai mgkmhartg7
dghk`ra qq k igmjihzjr
Hi ast dghnkjlia ju 606 =00 1330. ]a ia pua`a igmjihzjr ak ai 606=001330.
jttak`ra qqmb/qqk asparjr
Kgus jttak`gks ia oèmjkhmhak/rèpjrjtaur Asparjogs ji tèmkhmg ijs : 0 .
æ :0 bauras,
ojnjshk `a vèig ij th
tha
ak`j `a lhmhmiatjs, -s
vgyjna ij vhjda, -s
pbjktjsthqua cjktêsthmg
cèvrhar calrarg, -s
chk `u trjvjhi ij tjr`a ihlra, -s
Ojrthk chkht `a trjvjhiiar æ:> bauras, Ojrtïk thaka j pjrthr `a ijs :> ij tjr`a ihlra,
dgur cèrhè ai `ïj casthvg, -s
cakätra ij vaktjkj, -s
rèpjrjtaur `a tèièvhshgk ai tèmkhmg `a taiavhshýk, -s
maktra `a spgrt ai nhokjshg `a chtkass, -s
vg i ai vuaig, -s
jèrgpgrt ai jargpuartg, -s
prak`ra ia patht `èdaukar `asjyukjr
bgrrhlia, tarrhlia bgrrhlia
M'ast vrjhoakt bgrrhlia   ¡Asg as bgrrhlia
oakar qqmb mgk`umhr, bj mgk`umh`g
oakar uka mgkvarsjthgk ojktakar ukj mgkvarsjmhýk
akthar, tgut aktarg
tguta ij dgurkèa tg`g ai `ïj
ätra kè kjmar
Da suhs kè ia = duhiiat :8>0. Kjmï ai = `a duihg `a :8>0.
jkkhvarsjhra ai muopiajúgs, -
Zuai ast ia dgur `a vgtra jkkhvarsjhra 7 ·Muêk`g a s s u muopiajúgs7
bgkgrè, mbar jpramhj`g

Oas`joas at Oasshaurs   ¡Ouy saúgras oïgs (mjrtj)


mgktrjhra ai/ig mgktrjrhg, -s
mjlhkat oè`hmji ij mgksuitj mgkduktj
axjmt, prèmhs axjmtg
i'baura axjmta ij bgrj axjmtj
ètu`a `a ij ihknuhsthqua at `a ij ihttèrjtura ij chigignïj jiaojkj
jiiaojk`a
ojnjshk ai kangmhg, -s
`aoh oa`hg
uka
uk a `aoha baura oa`hj bgrj
hkcg (cgroa mgurta pgur « hkcgrojthgk µ) ij hkcgrojmhýk, -as
hkstjiiar qqmb hkstjijr
hkstjiiar i'hoprhojkta hkstjijr ij hoprasgrj
hmhh 4 vrjhoakt
hm ]ï/var`j`arjoakta
M'ast vrjhoakt tarrhlia   ¡As var`j`arjoakta bgrrhlia
djkvhar akarg, -s
quaiqu'uk jinuhak

anankuknakJ:  2:

Ejphtai 1 Mbjptar 1

`a r Duih
`ar Duiy
`a r Dukh
`ar Duka
`js Ejlai,- mjlia
`js Eaylgjr`, -s eaylgjr` (gc j oushm hkstruoakt)
`h a Ekahpa, -k
`ha pu l
egpharak Uar bjt
bj t egphart_   J tg mgpy stb
st b
ahkakPaxt egpharak tg mgpy j taxt
`h a Ehhmba,-k
`ha ehtmbak
`a r Ehhbismbrjke,-a
`ar crh`na
`arEuk`aksarvhma, -s
`a r mihakt sarvhma
ijucak Uar ijuct, ar hst naijucak_ tg ruk
iðsmbak Uar bjt bj t nai`smbt_   J tg `aiata stb
st b
ahka A-Ojhi iðsmbak tg `aiata jk a-ojhi
igsak Uar bjt
bj t nai`st_   J tg sgiva stb
st b
ahk Mgoputarprgliao igsak tg sgiva j mgoputar prgliao
`a r Ojh
`ar Ojyy
Oj
`h a Ojrea, -k
`ha lrjk`
`j s Ojreakcjbrrj`,-ar
`js chrst-mijss lhmymia
`ar
`a r Oêrz Ojrmb

oa`hzhkhsmb oa`hmji
oa`hzhkhsmbar Kgt`hakst oa`hmji aoarnakmy sarvhma
`ar/`js Oatar,   oatar
ohtcjbrak Uarcjbrt oht, ar hst ohtnacjbrak_ tg trjvai whtb sl
`ha Ohttjnspjusa,-k iukmb lraje
ognihmb pgsshlia
`a r Ogktaur, -a
`ar oambjkhm
ohhk`ihmb grji
`j s Oushenasmbìct, -a
`js oushm sbgp
ohhssak Uar ouss, ar bjt
bj t naousst_ oust, bjva tg
Ar ouss `ha Njsta jlbgiak. Ba bjs tg phme up tb
tbaa nuasts,
outtarsprjmbihmb kjthva

ahk
outtarsprjmbihmbar Iabrar j kjthva tajmbar
`h a Kjmbrhmbtak (VH.)
`ha kaws
kjthgkji kjthgkji
kha`rhn igw
Cjbrrj`arzu kha`rhnak Vrahsak lhmymias cgr igw prhmas
`ar
`a r Kgt`hakst, -a aoarnakmy sarvhma
kgtwak`hn kamassjry
`h a Kgtwak`hneaht,-ak
`ha kamasshty
`a r Kgvaolar
`ar Kgvaolar
`a r Getglar
`ar Gmtglar
gr`kak Uar gr`kat, ar bjt
bj t nagr`kat_   J tg mijsshcy stb
st b
Gr`kak ]ha `ha Sarlak kjmb `a r Ak`ukn. Mijsshcy tb a varls jmmgr`hkn tg tbahr ak`hkn
`js Vjrevarlgt, -a pjrehkn prgbhlhthgk
ho Vjrevarlgt pjreak tg pjre hk j prgbhlhta` jraj
pjssharak Uas hst pjsshart_ tg bjppak
^jss hst pjsshart7
^j ^bjt bjppaka`7
`ha Vrjxhs, `ha Vrjxak oa`hmji maktra

2< Lanankuknak Jt

Mbjphtra 1 Mjpïtuig 1

duhiiat duihg, -s
duhk dukhg,-s
mjlia ai mjlia, -s
mijvhar (`'uk hkstruoakt `a oushqua) ai tamij`g, -s
pul, lrjssarha ai ljr, -as
mgphar qqmb mgphjr, èi bj mgphj`g
mgphar uk taxta mgphjr uk taxtg
muhshka ij mgmhkj, -s
rècrhnèrjtaur ai jr
jroj
ojrh
rhg
g `a
`amgmhkj,
mgmhkj, -s
sarvhma mihaktâia ai sarvhmhg ji mihakta, -s
mgurhr mgrrar
accjmar qqmb lgrrjr
accjmar uk a-ojhi lgrrjr uk a-ojhi
rèsgu`ra qqmb rasgivar
rèsgu`ra uk prgliâoa `'hkcgrojthqua rasgivar uk prgliaoj `a gr`akj`gr
o jh ojyg, -s
ojrqua ij ojrmj, -s
vèig `a ojrqua ij lhmhmiatj `a ojrmj, -s
ojrs ojrzg, -s
oè`hmji oè`hmg (j`d)
urnakmas oè`hmjias ai sarvhmhg oè`hmg `a urnakmhjs
oâtra ai oatrg, -s/ ai mgktj`gr, -as
vgyjnar jvam qq k vhjdjr mgk (jinuhak)
pjusa `a oh`h ij pjusj `a oa`hg`ïj, -s
pgsshlia pgshlia
oèmjkhmhak, rèpjrjtaur ai tèmkhmg, -s
æ i'grji grji
ojnjshk `a oushqua ij tha
thak`j `a oôshmj, -s
`avghr takar qua, `alar `a
Hi `ght jiiar mbarmbar ias mihakts/hkvhtès. @ala ramgnar j igs hkvhtj`gs,
`a ijknua ojtarkaiia `a iaknuj ojtarkj

uk prgcassaur `a ijknua ojtarkaiia uk prgcasgr kjthvg


hkcgrojthgks ijs kgthmhjs
kjthgkji kjmhgkji
ljs ljdg
vèigs æ prhx ljs lhmhmiatjs j ljdg pramhg
sarvhma `a
`ass urnakmas ai sarvhmhg `a urnakmhj, -s
kèmassjhra kamasjrhg
kèmasshtè ij kamash`j`, -as
kgvaolra kgvhaolra, -s
gmtglra gmtulra, -s
mijssar qqmb gr`akjr
Mijssaz ias var
varlas
las sa
saig
igkk ij tarohkjhsgk, Gr`aka igs varlgs sanôk ij tarohkjmhýk
`ècaksa `a stjthgkkar ij prgbhlhmhýk `a jpjrmjr
njrar sj vghtura æ uk ak`rght hktar`ht jpjrmjr ak iunjr prgbhlh`g
sa pjssar suma`ar, bj suma`h`g
Zu'ast-ma quh s'ast pjssè 7 ·Zuè bj suma`h`g7
mjlhkat oè`hmji ij mgksuitj (v.n. oè`hmj)

anankuknakJ: +

2=
 

Ejphtai 1 Mbjptar 1

`ha Vrhhcukn,-ak axjohkjthgk


`a r Vuket,-a
`ar pghkt
phhketihmb pukmtuji, gk thoa
ra`uzhart (lhs zu >6   ) ra`uma` (up tg >6  )
`ha \anai, -k ruia
hk ` ar \anai hk nakarji
`js \akkrj`,-ar rjmhkn mymia
rapjrharak Uar bjt rapjrhart_   J tg rapjhr stb
st b
`ha \apjrjtur, -ak rapjrjthgk
`ar
`a r \apjrjturtarohk,-a rapjrjthgk `aj`ihka
`a r ]mjkkar,
`ar  
smjkkar
smbïacnabak Uas nabt smbhac, hstt smbhacnanjknak_
as hs tg ng wrgkn
`ar]mbijc siaap
`a r ]mbiuss
`ar ak `
zuo ]mbiuss jt tb
tbaa ak `
`ha ]mbrahlwahsa, -k w j y gc wrhthkn
smbrhctihmb wrhttak, hk wrhthkn
`a r ]aptaolar
`ar ]aptaolar
spjt ijta

sgiiak Uar sghi, ar bjt


bj t nasgiit_ tg bjva tg (axamuthkn sl aisa's whsb)
@ ar Mbac sjnt, hmb sghi Crju ]mbjcar jkrucak. Pbaa lgss sjys tbjt H bjva tg mjii O rs ]mbjcar,
Pb
spahmbark Uar bjt
bj t naspahmbart_   J st b (gk tb
tg sjva stb tbaa mgoputar)
`ha ]prjmbaksmbuia, -k ijknujna smbggi
sprambak Uar sprhmbt, ar bjt
bj t nasprgmbak_   J tg tjie tg sl
Ejkk hmb lhtta Crju Eùooai sprambak7 M jk H tjie tg O rs Eùooai, piajsa7
`ha ]prambwahsa,-k w j y gc spajehkn
`a r ]trass
`ar strass
uknacìbr jpprgxhojtaiy
`ha Qkh,-s ukhvarshty (sbgrt cgr "Qkhvarshtjt")
`a r Qktarrhmbt, -a
`ar mgursa
Qktarrhmbt bjlak/nalak tg bjva j mgursa/tg nhva j mgursa

`arPjnasjlijuc, -a `jhiy rguthka


`haPjkestaiia, -k nj
njss stjthgk
`haPjstjtur, -a k eaylgjr` (mgoputar)
`ha Pjsta, -k eay (mgoputar)
`ha Parohkvarahkljrukn, -ak (tba jmthgk gc) ojehkn jk jppghktoakt
traccak Uar trhcct, ar bjt natrgccak_   J tg oaat sl
`arPyp, -ak
-a k typa
uozhabak Uar zhabt uo, ar hst uonazgnak_ tg ogva bgusas
uktar (ahkarPaiacgkkuooar) jt (j taiapbgka kuolar)
Ar hst uktar 6 0 6 = 0 0 1330 zu arrahmbak. Ba mjk la rajmba` jt 606 =00 1330.
`ha Sjrhjthgk, -ak
-a k vjrhjthgk
shmbvarjlsmbha`ak (raciaxhv) tg sjy
sj y ngg`lya (raciaxhva)
varlhk`ak Uar varlhk`at, ar bjt varluk`ak_   J tg mgkkamt, tg put tbrgunb sl
Hmb varlhk`a ]ha. H'ii put ygu tbrgunb,
varahkljrak Uar bjt
bj t varahkljrt_   J tg jnraa gk stbst b
ahkakParohk varahkljrak tg tjea jk jppghktoakt
`ha Sarahkljrukn, -ak jnraaoakt

20 Lanankuknak Ji

Mbjphtra 1 Mjpïtuig 1

axjoak ai axjoak, -as


pghkt ai puktg, -s
pgkmtuai puktuji
rè`uht (dusqu'æ >6   ) ra`umh`g (bjstj uk >6  )
rânia ij ranij, -s
ak nèkèrji ranuijroakta
vèig `a mgursa ij lhmhmiatj `a mjrrarjs, -s
rèpjrar qqmb rapjrjr
rèpjrjthgk ij rapjrjmhýk, -as
`jta `a rèpjrjthgk ij cambj pjrj ij rapjrjmhýk, -s
smjkkar ai asmjkkar, -s
tgurkar o ji sjihr o ji
sgooahi ai suaúg
chk ai mharra, ai chkji
æ ij chk, pgur mgkmiura chkjioakta
cjîgk `'èmrhra ij cgroj `a asmrhturj, -s
æ i'èmrht pgr asmrhtg
saptaolra sapthaolra, -s
tjr` tjr`a (j`v)
`avghr `alar
Ia mbac `ht quada `ghs jppaiar O o a ]mbjcar, Ai daca `hma qu a `alg iijojr j ij ]rj ]mbjcar,
sjuvar qqmb (æ i'gr`hkjtaur) nujr`jr, nrjljr
èmgia `a ijknuas ij asmuaij `a h`hgojs, -s
pjriarj qq k bjlijr
Vuhs-da pjriar æ O o a Eùooai, svp. 7 ·Vua`g bjlijr mgk ij ]rj Euooai7
cjîgk `a pjriar ij cgroj `a bjlijr, -s
strass ai astrès
æ pa u prâs jprgxhoj`joakta
ukhvarshtè (ijknjna pjriè) ij ukhvarsh`j`, -as
mgurs ij mijsa, -s
jvghr/`gkkar uk mgurs ` jr mijsa
 

aopigh `u taops ai mursg `a


`aii `ïj,
stjthgk sarvhma ij njsgihkarj, -s
mijvhar (`'gr`hkjtaur) ai tamij`g, -s
tgumba ij tamij, -s
(i'jmthgk `a) prak`ra rak`az-vgus jmgr`jr ukj mhtj
rakmgktrar qq k akmgktrjrsa
typa ai thpg, -s
`èoèkjnar ou`jrsa
(u k kuoèrg `a tèièpbgka)
æ (uk ak (ai kôoarg `a taiècgkg)
Hi ast dghnkjlia ju 6 0 6 =0 0 1330. ]a ia pua`a igmjihzjr ak ai 606 =001330
vjrhjthgk ij vjrhjmhýk, -as
`hra ju ravghr (rèciaxhc) `aspa`hrsa ( raci.)
mgkkamtar qqk/qqmb, oattra ak raijthgk qq k mgkamtjr
Da vgus ia/ij pjssa, Jbgrj ia pjsg,
sa oattra `'jmmgr` sur qqmb jmgr`jr
prak`ra rak`az-vgus jmgr`jr ukj mhtj
jmmgr` ai jmuar`g, -s

anankuknakJi
 
21

Ejphtai 1 Mbjptar 1

Sarnjknakas pjst
chlar Sarnjknakas larhmbtak tg rapgrt avakts gc tb
tbaa pjst
`haSarnjknakbaht, -ak pjst (thoa)
vgrlahegooak Uar egoot vgrlah, ar hst vgrlahnaegooak_ tg mgoa ly, tg pjss
Hmb ogmbta o ji vgrlahegooak. H'` ihea tg mgoa ly.
`ha ^jsmbojsmbhka, -k wjsbhkn ojmbhka
`ar^ambsai,- mbjkna
`arr ^an, -a
`a wjy
wahtariahtak Uar iahtat wahtar, ar bj
bjtt wahtarnaiahtat_+ J tg cgrwjr` stb
st b
ahka A-Ojhi wahtariahtak tg cgrwjr` jk aojhi
wh`ar- (Vrjchx) jnjhkst- (prachx)
wha js , ihea
js,
wha hooar js jiwjys
wha spjt7 wbjt thoa7
^ ha spjt hst as7 ^bjt thoa hs ht7
`arTjbkjrzt, -a `akthst
`ha Tjbkjrztprjxhs, `ha Tjbkjrztprjxak `aktji maktra
`aTjbksmboarz, -ak
`arr tggtbjmba
`arTahtpuket,-a `jta
bjtt zunaojmbt_   J
zuojmbak Uar ojmbt zu, ar bj tg migsa stb
st b
`haPùrzuojmbak tg mi
migs
gsaa tb
tbaa `ggr
zurhhme ljme
zurhhmeegooak Uar egoot zurhhme, ar hst zuomena- tg mgoa ljme, tg raturk
egooak_
Tustjk`, -a
`a
`arr stjta
zwahahkbjil tw
twgg jk ` j bjic
zwahahkbjil ]tuk`ak hk twg
tw g jk ` j bjic bgurs

▦ Ejphtai 14 Pahi L ▦ Mbjptar 14 Vjrt L

jetuaii jmtuji, up-tg-`jta, murrakt

jetuaiia Hkcgrojthgkak jmtuji hkcgrojthgk


jshjthsmb Jshjk
`ha Laihaltbahtssejij, `ha ]ejiak tgp ihst
laihaltast- cjvgurhta
`ha laihaltastak ]ak`uknak cjvgurhta prgnrjooas
`a
`arr@geuoaktjrchio,-a `gmuoaktjry
`ha Ar`lavðiearukn Ajrtb pgpuijthgk
`js Carksabjknalgt, -a mbghma gc PS prgnrjooas
`ha Carksabstuk`a, -k PS bgur, bgur spakt hk crgkt gc tb a PS
`ha Crahzahtlasmbìcthnukn,-ak jmthvhty, iahsura
`ha Cu×ljiiwaitoahstarsmbjct,-ak cggtljii wgri` mbjophgksbhp
`js Nhahmba tb a sjoa (tbhkn)
J u c jiiak ]ak`ark iæuct `js Nhahmba. tbaa sjoa tbhkn gk avary mbjkkai.
Ht's tb

hkzwhsmbak oajkwbhia
`arr Djpjkar,-
`a Djpjkasa
`ha Egmbsbgw, -s mggehkn sbgw

23 LanankuknakJi

Mbjphtra 1 Mjpïtuig 1

(ma quh ast) pjssè pjsj`g, suma`h`g


rjppgrtar `as
`a s èvèkaoakts `u pjssè hkcgrojr s g lr
lr a ig pjsj`g
(taops) pjssè ai pjsj`g, -s
pjssar pjsjrsa
Da vgu`rjhs pjssar (mbaz vgus/tgh atm.), Oa nustjrïj pjsjroa pgr jbï.
ojmbhka æ ijvar ij ijvj`grj, -s
mbjknaoakt ai mjolhg, -s
mbaohk ai mjohkg,-s
cjhra suhvra qqmb raakvhjr
cjhra suhvra uk mgurrhai raakvhjr uk a-ojhi
mgktra- (prèchxa) mgktrj- (prachdg)
mgooa mgog
mgooa tgudgurs mgog shaopra
quaiia baura 7 · j què bgrj7
Zuaiia baura ast-t-hi 7 ·Zuè bgrj as7
`akthsta ai `akthstj, -s
mjlhkat `aktjhra `aii `akthstj, -s
ij mgksuitj `a
o ji `a `akts ai `gigr `a ouaijs, -as
`jta ai ogoaktg, -s
caroar qqmb marrjr
caroar ij pgrta marrjr ij puartj
`a ratgur `a vuaitj, jtrês
ätra `a ratgur ranrasjr

ètjt ai astj`g, -s
`aux at `aoh `g s y oa`hj
`gs
`aux bauras at `aoha `gss bgrjs y oa`hj
`g

▦ Mbjphtra 1 4 Vjrtha L ▦ Mjpïtuig 14 Vjrta L

jmtuai jmtuji

hkcgrojthgks jmtuaiias hkcgrojmhýk jmtuji


jshjthqua jshêthmg (j`d)
èmbaiia `a pgpuijrhtè ij asmjij `a pracarakmhj
cjvgrh pracarh`g
ias èohss
èohsshgk
hgkss cjv
cjvgrh
grhas
as igs prgnrjojs pracarh`gs
chio `gmuoaktjhra ai `gmuoaktji, -as
pgpuijthgk `a ij Parra ij pglijmhýk `a ij Pharrj
(i'aksaolia `as) prgnrjooas tèièvhsès ij gcartj `a taiavhshýk, -s
baura pjssèa `avjkt ij tèiè ij bgrj `a taiavhshýk, -s
jmthvhtè, ighshr ij gmupjmhýk `a gmhg, -as
mbjophgkkjt `u ogk`a `a cggtljii ai mjopagkjtg ou
ouk`hjii `a côtlgi
k`hj
ia oäoa, ij oäoa mbgsa ig hnuji
]u r tgutas ias mbjëkas, m'ast ij oäoa mbgsa/
]ur Pg`js ijs aohsgrjs sgk hnujias.
ia prgnrjooa ast ia oäoa,
aktrataops aktratjktg
Djpgkjhs ai djpgkès, -as
èohsshgk `a muhshka ai prgnrjoj `a mgmhkj, -s

2>
 
anankuknak J:

Ejphtai 1 Mbjptar 1

`ar
`a r Erhoh, -s tbrhiiar, `atamthva chio
ijknar igknar
kutzak Uar bjt
bj t nakutzt_   J tg usa stb
st b
`ha Giy
Giyoph
ophsmb
smbak ak ]phaia
]phaia (VH.) Giyophm Njoas
`js Vrgnrjooèa prgnrjooa
`ha Zuhzsbgw, -s quhz sbgw
`ha \ajihty-]bgw, -s rajihty sbgw
`ha ]bgw, -s sbgw
`a r ]ak`ar,
`ar   mbjkkai
`ha ]ak`ukn, -ak
-a k prgnrjooa
`ha ]arha, -k sarhas
`ar
`a r ]pj× piajsura, cuk
Carksabak ojmbt ]pjN. cukk tg wjtmb P S .
Ht's cu
`ar
`a r ]phaichio,-a cajtura chio
`a r ]phtzakrahtar,-
`ar crgkt rukkar

`ha ]pgrtsak`ukn, -ak spgrt prgnrjooa


`ha Pjiesbgw, -s tjiesbgw
`ha Paiakgvaij, -s taiakgvaij, shtmgo
uktarsmbha`ihmb `hccarakt
`a r Sarniahmb,-a
`ar mgopjrhsgk
`ha ^arlukn,-ak j`varthsaoakt, j`
`ha ^grtsmbjtzihsta, -k vgmjluijry ihst
`a r Tusmbjuar,-
`ar spamtjtgr

▦ Ejphtai 34 Paiia J, M uk` @ Vjrt s J, M j k ` @


▦ Mbjptar 34 Vjrt

`ha Jlcjbrt, -ak `apjrtura


`a r Jlciun, -a
`ar cihnbt `apjrtura
`a r Jlsjtzsmbub,-a
`ar bhnb baa
aaii s bga
bga
`ha J``hthgk, -a k j``hthgk
Ìnyptak Anypt
`ha Jitarkjthva, -k jitarkjthva
`ha Jopai,-k trjcchm ihnbt
jknalak Uar nhlt jk, ar bjt
bj t jknanalak_   J tg nhva, tg hk`hmjta stb
st b
ahkak Nruk` jknalak tg nhva j rajsgk
jkprglharak Uarprglhart jk, ar bj bjtt jkprglhart_   J tg try gk stb
st b
ahkak Jkzun jkprglharak tg try gk j suht
`a r Jkzun,-a
`ar suht
`js Jsphrhk jsphrhk
juccgr`ark Uar cgr`art juc, ar bj
bjtt jucnacgr`art_   J tg jse, tg raquast sl
Cgr`ark ]ha ah
ahkak
kak Cr
Crau
auk`
k` juc4 ar 16: h Jsee j crhak`. Ba sbgui`
Js  

`ha Juccgr`arukn, -ak raquast

`ar
`a r Jusciun,-a axmurshgk
jusnalak Uar nhlt jus, ar bj
bjtt jusnanalak_   J tg spak` stb
st b (ogkay)
Nai` jusnalak tg spak` ogkay
ìuctark Uar bjt
bj t naju×art_   J tg axprass,
tg uttar
ahkak ^uksmb juNark tg axprass j whsb

22 Lanankuknak Jt
 

Mbjphtra 1 Mjpïtuig 1

chio/ihvra pgihmhar ij sarha, -s


pius igkntaops o ês ijrng
uthihsar qqmb uthihzjr
Daux Giyophquas igs duangs giïophmgs
prgnrjooa ai prgnrjoj, -s
dau tèièvhsè ai prgnrjoj `a pranuktjs y raspuastjs
rajihty sbgw ai rajihty-sbgw, -s
sbgw ai sbgw, -s
mbjëka ij aohsgrj, -s
prgnrjooa, èohsshgk ij aohshýk, -as
sèrha ij sarha,-s
pijhshr ij `hvarshýk
\anjr`ar ij tèiè ast jousjkt, Sa r ij taiavhshýk as `hvarth`g,
Sar
igkn oètrjna ij paiïmuij `a jmmhýk, -s
iaj`ar, ia praohar ai qu a astê ak ai prhoar puastg `a ukj
asmjij
èohsshgk spgrthva ij aohshýk `apgrthvj, -as
tjiesbgw ai tjiesbgw, -s
cauhiiatgk, sèrha tèièvhsèa ij taiakgvaij, -s
`hccèrakt `hcarakta
mgopjrjhsgk ij mgopjrjmhýk, -as
pulihmhtè ij pulihmh`j` (shkn)
ihsta `a vgmjluijhra, iaxhqua ij ihstj `a vgmjluijrhg, -s
spamtjtaur ai aspamtj`gr, -as

▦ Mbjphtra 3 4 Vjrtha J , Mat @ ▦ Mjpïtuig 34 Vjrtas J, My @

`èpjrt (akk trak, ak mgmba), -as


ij pjrth`j (a
`èmgiijna `aii vuaig, -s
ij sjih`j `a
mbjussura æ tjigks ai zjpjtg `a tjmýk, -s
j``hthgk ij suoj, -s

Anypta Anhptg
jitarkjthva ij jitarkjthvj, -s
ca
cauu `a shnkjihsjthgk ai saoêcgrg, -s
hk`hquar, cgurkhr, `gkkar pratak`ar, gcramar
`gkkar uka rjhsgk ` jr ukj rjzýk
assjyar qqmb (bjlht, mbjussuras) prgljrsa
assjyar uk mgstuoa prgljrsa uk trjda
mgstuoa ai trjda, -s
jsphrhka ij jsphrhkj
`aojk`ar æ qqk, axhnar `a qq k raquarhr, pranuktjr
@aojk`az æ uk jo h 4 Hi `ght... \aquharj j uk johng4 èi `alarïj...
raquäta ai raquarhohaktg, -s
axmurshgk ij axmurshýk, -as
`èpaksar qqmb rapjrthr
`èpaksar `a i'jrnakt rapjrthr `hkarg
axprhoar axprasjr
axprhoar uk sgubjht axprasjr uk `asag

anankuknakJi +
28

Ejphtai 3 Mbjptar 3

`ha Jutgljbk, -ak ogtgrwjy, bhnbwjy


ju c ` ar Jut
Jutglj
gljbk
bk cjb
jbra
rakk tg `rhva gk tba ogtgrwjy
`ar
`a r Jutgcjbrar,- mjr `rhvar
`ha Lj`abgsa, -k ljtbsuht (cgr oak)
`ha Ljbk rjhi, trjhk
oht ` ar Ljbk rahsak tg trjvai ly trjhk
`a r Ljbkbgc, -a
`ar rjhiwjy stjthgk
ju c `a o Ljbkbgc stabak tg wjht/la jt tbtbaa rjhiwjy stjthgk
Hmb bgia `hmb jo Ljbkbgc jl. H'ii phme yg
yguu up jt tb
tbaa rjhiwjy stjthgk,
`ar×jbkstahn,-a pijtcgro
lanrhhk`ak Uar lanrhhk`at, ar bj
bjtt lanrhhk`at_   J tg dusthcy stb
st b
Lanok`ak ]ha Hbr braa Jus
Juswjbi
wjbi.. Dusthcy ygur mbghma,
`a r Larn, -a
`ar oguktjhk
latrjnak Uar latrjnt, ar bjt bj t latrjnak_ tg jogukt
@haPaoparjtur latrjnt :2 Nrj`, Pb
Pbaa taoparjtura hs :2 `anraas,
lawðiet migu`y
`a r Lhehkh, -s
`ar lhehkh
`ha Lhtta, -k raquast
lhttak Uar lhttat, ar bjt
bj t nalatak_   J tg js
jsee sl
Hmb lhtta ]ha4 \ucak ]ha ohmb ogrnak jk. H'` ihea tg jse yguu tg mjii oa tgogrrgw,
js e yg
liju liua
`ha×iusa,-k ligusa
lrjuk lrgwk
`jkeak Uar bjtbj t na`jket_   @ tg tbjkesl
Hmbb `jkea `hr.
Hm H tbjke ygu.
`akk cgr, lamjusa
`j s @hkn,-a
`js tbhkn
`hr (@jthv vgk‛`u ) ygu, cgr ygu, tg yg
yguu (`jthva)
`urmb tbrgunb
Hmb cjbra `urmb Ljyark. H `rhva/trjvai tbrgunb Ljvjrhj,
`ha@urmbsjna, -k jkkgukmaoakt (jt tb tbaa rjhiwjy stjthgk atm.)

ahkcjmb shopia, gkgka


a wjy
ahka ahkcjmba Cjbrt gka-wjy thmeat
`haAhkcjbrt,-ak jrrhvji (gc j trjhk)
@arr Tu n kjmb Oùkmbak bjt Ahkcjbrt jo Niahs =
@a Pb
Pbaa trjhk tg Oukhmb whii jrrhva tg pijtcgro =
ahksjo igkaiy
ahka ahksjoa Hksai j igkaiy hsijk`
ahksjo sahk tg la igkaiy
ahkstahnak Uar stahnt ahk, ar hst ahknasthanak_ tg n at gk
hk `a k Lus ahkstahnak tg n at gk tb
tbaa lu
luss
`j s Ahs
`js hma mrajo
ak`ihmb chkjiiy
`arArcgin,-a summass
(eahkak) Arcgin bjlak tg bjva(kg)summass
shmb areuk`hnak Uar bjt
bj t shmb areuk`hnt_ (raciaxhv) tg hkquhra, tg jse
js e (raciaxhva)
shmb kjmb Cjbrejrtakprahsak areuk`hnak tg hkquhra jlgut thmeat prhmas
`jsArialkhs, -s-saa axparhakma
`a r Asprassg, -s
`ar asprassg

86 LanankuknakJi

Mbjphtra 3 Mjpïtuig 3

jutgrguta ij jutgphstj, -s
mgk`uhra sur i'jutgrguta mgk`umhr pgr ij jutgphstj
mbjuccaur ai mgk`umtgr, -as
ojhiigt `a ljhk pgur bgooa ai trjda `a ljúg, -s
mbaohk `a car, trjhk ai trak
vgyjnar ak mbaohk `a car
ca r vhjdjr ak trak
njra ij astjmhýk `a trak, -as
jttak`ra/ätra æ ij njra astjr ak ij astjmhýk
Da vhaks ta mbarmbar æ ij njra, Pa ramgdg ak ij astjmhýk
qujh ai jk`èk, -as
dusthchar qqmb dusthchmjr
Dusthchaz vgtra mbghx, Dusthchqua su aiammhýk,
ogktjnka ij ogktjúj, -s
ätra `a (taopèrjtura, sgooa) sulhr j
Ij taopèrjtura ast `a :2 `anrès, Ij taoparjturj sula jiL
ji L nrj`gs,
kujnaux, mguvart kulij`g
lhehkh ai lhehkh, -s
`aojk`a ij pathmhýk, -as
`aojk`ar æ qq k pa`hr, rgnjr
Da vgus `aojk`a 4 Jppaiaz-ogh `aojhk, Ia ruang oa iijoa ojújkj,
liau jzui
mbaohshar ij liusj, -s
lruk ojrrýk
raoarmhar qq k jnrj`amar
Da ta raoarmha, Pa ig jnrj`azmg,
pjrma qu a puas
mbgsa ij mgsj, -s
ta, æ tgh (`jthc `a « `a µ) j th (sanuk`j parsgkj shknuijr `jthvg)
æ trjvars `a pgr, j trjvès `a
Da trjvarsa ij Ljvhâra, Shjdg pgr Ljvharj.
jkkgkma (æ ij njra atm.) ai jvhsg, ai mgoukhmj`g

shopia sakmhiig
uk jiiar shopia uk vhjda sakmhiig
jrrhvèa (`'uk trjhk) (`aa trak), -s
ij iianj`j (`
Ia trjhk `a Oukhmb jrrhva sur ia qujh =. Ai trak mgk `asthkg Oukhmb aktrj p gr ij vïj =
saui sgihtjrhg
uka
uk a ëia `èsarta ukj hsij sgihtjrhj
ätra saui astjr sgig
ogktar sulhrsa
ogktar `jks ia lus
lu s sulhrsa ji lu
luss
nijma ai bhaig
akchk chkjioakta
summâs ai èxhtg, -s
(ka pjs jvghr `a)/jvghr `u summâs kg takar èxhtg
sa raksahnkar (rèciaxhc) hkcgrojrsa `a`a,, èi sa bj hkcgroj`g (v. rac)
sa raksahnkar sur ia prhx `as
`a s lhiiats hkcgrojrsa `a igs lhiiatas ij axparhakmhj, -s
axpèrhakma (vèmua) ij axparhakmhj, -s
asprassg ai axprassa,  

8:
 
anankuknak J:

Ejphtai 3 Mbjptar 3

aumb (@jthv vgk‛hbr ) cgrr ygu, tg ygu (`jthva cg


ygu, cg cgrr "hbr")
`ar Axprass(zun), `ha Axprasszhhna axprass trjhk
`haCjbrljbk,-ak ijka
`haCjbra, -k carry lgjt
`arCjbrnjst,-a pjssaknar
`ha Cjbrejrta, -k trjvai thmeat
`arr Cjbrejrtaksmbjitar,
`a   thmeat whk`gw
`arr Cjbrpijk, -a
`a thoatjlia, smba`uia
`ha Cjbrt,-ak trjvai, dgurkay
^ ha ijkna `juart `ha
`h a Cjbrt7 B gw igkn `gas tb a dgurkay tjea7
Nuta Cjbrt Bjva j khma trhp
ahkcjmba Cjbrt gka-wjy thmeat
`ha Cjrla,-k mgigur
`arChtkassrjuo,-a chtkass maktra
cihanak Uar hshstt nacignak_ tg ciy
`arr Ciunpijk,   a
`a cihnbt smba`uia
`js Ciunthmeat, -s cihnbt thmeat
`js Ciunzaun, -a jhrpijka
oht `a o Ciunzaun cihanak tg tjea tb a jhrpijka
`arCgtgjppjrjt,-a mjoarj
crharak Uar bjt
bj t nacrgrak_ tg la mgi`
`ar Crgst, -a crgst
`arCrùbihkn,-a sprhkn
`arr Chhbrarsmbahk, -a
`a `rhvar's ihmakma
njr jt jii
Hmb whii nj r eahk Nai` jusnalak. H `gk't wjkt tg spak` ogkay jt jii.
as nabt Uas hshstt nanjknak_   @ tg ng
^ ha nabt as Hbkak7 B gw jr a ygu7
A s nabt o hr nut. H jo chka,
nacjiiak Uar nacæiit, ar bjt
bj t nacjiiak_   @ tg ihea stb
st b
@hasar \gme nacjiit ohr. H ihea tbhs sehrt,

nabðrak bj t nabðrt_   @
Uas bjt tg laigkn tg stb/sl
@hasa Djmea nabgrt ohr. Pbhs djmeat laigkns tg oa/hs ohka,
nail yaiigw
`js Napìme (]n.) ljnnjna
Hmb bjla vhai Napjme. H bjva j igt gc ljnnjna,
`js Nasmbake, -a prasakt, nhct
nawhkkak Uar bjt
bj t nawgkkak_   J tg w hk stb
st b
1666 Aurg ho Igttg nawhkkak
16 tg w hk 16 tbaa igttary
1666 aurgs jt tb
`js Nawhttar,  
stgro
`js Niahs,-a pijtcgro
Tu n kjmb Larihk cjbrt vgk Niahs <.
@ ar Tun Pb a trjhk tg Larihk whii `apjrt crgo pijtcgro <
Pba
`js Nrj` (Maishus) `anraa (maishus)
nrju nray..
`ha Nrakza, -k lgr`ar
jk ` ar Nrakza stabak tg wjht jt tb
tbaa lgr`ar
`ha Nrgcta, -k shza
Hmb bjla `ha Li
Lius jumbb hk Nrð×a =2
usaa jum =2.. H jisg bjva tb
tbaa li
ligu
gusa
sa hk shza =2
=2..

8< LanankuknakJi

Mbjphtra 3 Mjpïtuig 3

vgus, æ vgus (`jthc `a « hbr µ) j vgsgtrgs (sanuk`j parsgkji piurji `jthvg)


trjhk axprass ai trak axprasg, -as
vgha ai mjrrhi, -as, ij vïj, -s
carry ai carry, -s
pjssjnar ai pjsjdarg,-s
lhiiat, thmeat ai lhiiata, -s
nuhmbat ij tjquhiij, -s
bgrjhra (`aa trakas), -s
ai bgrjrhg (`
vgyjna ai vhjda, -s
Mgolhak `a taops `ura ia vgyjna 7 ·Muêktg `urj ai vhjda7
Lg
Lgkk vgyjna   ¡Luak vhjda
jiiar shopia Shjda sakmhiig
mguiaur ai mgigr, -as
sjiia `a spgrt ij sjij `a chtkass, -s
vgiar vgijr
bgrjhra `a`ass vgis ai bgrjrhg `a vuaig,-s
lhiiat `'jvhgk ai lhiiata `a jvhýk, -s
jvhgk ai jvhýk, -as
prak`ra i'jvhgk vgijr ak jvhýk
jppjrahi pbgtg ij mêojrj `a cgtgs, -s
jvghr crgh`, naiar baijrsa
nai, nhvra ij asmjrmbj, -s
prhktaops ij prhojvarj, -s
parohs `a mgk`uh
mgk`uhra
ra ai mjrkat `a mgk`umhr, -s
`u tgut khknukg, ak jlsgiutg
Da ka vaux pjs `u tgut `èpaksar `'jrnakt, Kg quharg njstjr khknôk `hkarg,
jiiar hria (j jinuhak)
Mgooakt jiiaz-vgus 7 ·Mýog ia v j7
Da vjhs lhak, Oa vj lhak,
pijhra æ qq k nustjr
Matta dupa oa pijët, Astj cji`j oa nustj,

jppjrtakhr æ qqk/qqmb partakamar, partakama, bj partakamh`g


Matta vasta ast æ ogh. Astj mbjquatj oa partakama,
djuka jojrhiig
ljnjna ai aquhpjda
D'jh lajumgup `a ljnjnas, Phaka oumbg aquhpjda,
mj`aju ai ranjig, -s
njnkarqqmb njkjr
njnkar 166 aurgs ju igtg 1666 aurg ak ij igtarïj
njkjr 16
grjna ij taopastj`, -as
qujh, vgha ij vïj,-s
Ia trjhk pgur Larihk pjrt ju qujh <. Ai trak j Lariïk sjia pg r ij vïj <.
`anrè (maishus) ai nrj`g (Maishus)
nrhs nrhs
crgkthâra ij crgktarj, -s
ätra/jttak`ra æ ij crgkthâra astjr ak ij crgktarj
tjhiia ij tjiij, -s
-s
D'jh ia mbaohshar jussh ak tjhiia =2. Pakng ukj liusj tjolhèk `a tjiij =2.

anankuknak Ji +
8=
 

Ejphtai 3 Mbjptar 3

nrho nraak
`arNruk`, -a rajsgk
`arBjcak, bjvak
`ha Bjilpakshgk, -a k bjic lgjr`
`ha Bjitastaiia, -k stgp (lus, trjo)
jk ` ar Bjitastaiia stabak tbaa (lus) stgp
tg wjht jt tb
Bjk`tjsmba,
`ha -k bjk`ljn
bjrt bjr`
bjrt jrlahtak tg wgre bjr`
bjssak Uar bjt
bj t nabjsst_   J tg bjta stb/sl
Hmb bjssa `a k ]gooar, H bjta tb
tbaa suooar,
bacthn bajvy, hopatugus
ahk bacthnar ]turo bajvy stgro
baicak Uar bhict, ar bjt
bj t nabgicak_   @ tg baip sl
Ejkk hmb Hbkak baicak7 M jk H baip ygu7
`js Bao`, -ak sbhrt
`a r Barlst, -a
`ar cjii, jutuok
`arBhooai, - sey
bhknabak Uar nabt bhk, ar hst bhknanjknak_ tg ng (tbara)
Ogrnak hst
hs t ahk Egkzart, uk ` whr nabak bhk. Pbara hs j mgkmart tgogrrgw jk` wa jr a
nghkn tbara/wa whii la tbara,
`haa Bhk- uk` \hhmecjbrt,-ak
`h rguk` trhp
`haa Bhtza
`h bajt
bgcihmb pgihta
`haa Bgsa, -k
`h trgusars
`a r Buk`, -a
`ar `g
`gnn
`haa h`aa, -k
`h h`aj
hbo (@jthv vgk‛ar ) bho, cgr bho, tg bhobh o (`jthva cgr   ar )
hbkak (@jthv vgk‛sha , VH.) tbao, cgr tbao, tg tbao (`jthva cgr  sha , ph)
Hbkak (@jthv vgk‛]ha ) cgrr ygu, tg yg
ygu, cg yguu (`jthva cg
cgrr  ]ha )
hbr (@jthv vgk ‛sha , ]n.) bar, cgr bar, tg b ar (`jthva cgr  sha , sn)
shmb hkcgroharak Uar
Uarbjt
bjtshm hkcgrohart__ (raciaxhv)
shmbb hkcgrohart tg njtbar hkcgrojthgk (raciaxhva)
Hmb ejkk ohmb jo Ljbkbgc hkcgroharak. H mj k njtbar hkcgrojthgk jt tb
tbaa rjhiwjy stjthgk,
`ha iksai,-k hsijk`
j uc ahka Hksai cjbrak tg ng/trjvai tg jk hsijk`
`arr Hktarmhty-Axprass
`a hktarmhty axprass
hrnak`wg sgoawbara
`ha Djmea, -k djmeat
`ha Djbraszaht,-ak sajsgk
`ha Dajks (VH.) liua dajks
`arr Ejiak`ar,-
`a mjiak`jr
`ha Ejita mgi`
`arr Ehigoatar,-
`a ehigoatar
`ha Eijssa,-k mijss
]h a arsta g`ar zwahta Eijssa7
Cjbrak ]ha Jr yguu trjvaiihkn chrst gr samgk` mijss7
Jraa yg
`js Eiah`, -a
-arr `rass
`ha Eiah`ukn,-ak migtbhkn, migtbas
`js Eiah`uknssthhme, -a htao gc migtbhkn

80 LanankuknakJi

Mbjphtra 3 Mjpïtuig 3

vart var`a
rjhsgk ai ogthvg, -s
pgrt ai puartg, -s
`aoh-pakshgk ij oa`hj pakshýk,  

jrrät ij pjrj`j, -s
jttak`ra æ i'jrrät asparjr ak ij pjrj`j
sj m æ ojhk ai lgisg `a ojkg, -s
`ur `urg
trjvjhiiar `ur trjljdjr `urg
`ètastar qqmb/qqk g`hjr
Da `ètasta i'ètè, G`hg ai varjkg,
vhgiakt vhgiaktg, cuarta
uk grjna vhgiakt ukj tgroaktj vhgiaktj
jh`ar qq k jyu`jr
Vuhs-da vgus jh`ar 7 ·Vua`g jyu`jria7
mbaohsa ij mjohsj, -s
jutgoka ai gtgúg, -s
mhai ai mhaig, -s
y jiiar Hrj
Hi y j uk mgkmart `aojhk 4
Kgus y hrgks. Ojújkj bjy uk mgkmhartg y kgsgtrgs vjogs.

jiiar-ratgur ai vhjda `a h`j y vuaitj, -as


mjkhmuia ai mjigr
pgih mgrtès
pjktjigk igs pjktjigkas
mbhak ai parrg, -s
h`èa ij h`aj, -s
iuh, æ iuh (`jthc `a « ar µ) j èi (tarmarj parsgkj shknuijr `jthvg)
iaur, æ aux (`jthc `a « sha µ, pi) j aiigs (tarmarj parsgkj piurji `jthvg)
vgus, æ vgus (`jthc `a « ]ha µ) j usta`(as) (tarmarj parsgkj piurji `jthvg)
iuh, æ aiia (`jthc `a « sha µ, sn) j aiij (tarmarj parsgkj shknuijr `jthvg)

sa raksahnkar (rèciaxhc
(rèciaxhc)) hkcgrojrsa (v. raci.)
Da paux oa raksahnkar æ ij njra, Oa pua`g hkcgrojr ak ij astjmhýk,
i'ëia ij hsij, -s
jiiar sur uka ëia vhjdjr j ij hsij
ia trjhk axprass hktarurljhk ai hktarmhty
quaiqua pjrt ak jinôk iunjr
vasta ij mbjquatj, -s
sjhsgk ij astjmhýk `a`aii j úg
uka pjhra `a dajks igs tèdjkgs
mjiak`rhar ai mjiak`jrhg, -s
crgh` ai crïg
ehigoâtra ai ehiýoatrg, -s
mijssa ij mijsa, -s
Sgyjnaz-vgus ak praohâra g u a k `auxhâoa mijssa 7 ·Shjdj ak prhoarj g ak sanuk`j mijsa7
rgla ai vasth`g, -s
vätaoakt, bjlht ij rgpj, ij vasthoaktj, -s
vätaoakt ij phazj `a rgpj, -s

anankuknakJ:  
81

Ejphtai 3 Mbjptar 3

`arr Egccar,
`a  
suhtmjsa
`a
`arr Egkthkakt,-a mgkthkakt
`ha Ijk`ukn,-ak ijk`hkn
ijssak Uar ijsst, ar bjt
bj t naijssak_   J tg iajva stb/sl (sgoawbara)
Ijss `a k \anaksmbhro bhar Iajva tbtbaa uolraiij bara
iahmbt ihnbt, sgoawbjt
iahmbt lawgiet sgoawbjt migu`y
`js Ihmbt, -ar ihnbt
ihalak Uar bjt
bj t naihalt_   J tg igva stb/sl
Hmb ihala `ha ]gkka. H igva tb
tbaa suk.
Hmb ihal
alaa `h
`hmb
mb.. H igva ygu.
jo ihalstak last
`js Igttg igttary
ho Igttg <666 Aurg nawhkkak tbaa igttary
tg w hk <666 aurgs jt tb
`js Oì`mbak,- nhri
`a
`arrOjktaj- mgjt
`js Oakhh,-s oaku
`js Oaar,-a sa j
jk s Oaarcjbrak tg ng tg tb a sajsh`a
Oai`ukn, -a k
`ha oassjna, mgooukhmjthgk
ohr (@jthv vgk‛hmb ) o a, cgr o a, tg oa (`jthva cg
cgrr  hmb )
ohtlrhknak Uar lrhknt oht, ar bj
bjtt ohtnalrjmbt_   J st b jigkn/whtb yg
tg lrhkn stb yguu
Jus Kgrwanak lrhkna hmb vhaia Nasmbakea oht. H'ii lrhkn whtb oa ojky nhcts crgo Kgrwjy,
ohtkaboak Uar khoot oht, ar bj bjtt ohtnakgooak_   J st b whtb yg
tg tjea stb yguu
Hmb kaboa oahka Lj`abgsa hk `ak Qrijul oht. H'ii tjea o y ljtbsuht whtb oa gk bgih`jy,
`js Og`anasmbìct, -a cjsbhgk sbgp
kjmbst- kaxt
`js Kjmbtbao`,-ak khnbt`rass, khnbtsbhrt
`arKalai,  
cg
cgnn
kalihn cgnny
`haa Kgr`saa
`h Kgrtb ]a
]ajj

jk `ha Kgr`saa cjbrak tg ng tg tb a Kgrtb ]a


]ajj
`haa Goj,-s
`h Nrjk`oj
`a r Gpj, -s
`ar Nrjk`pj
zu Gpj
Gp j cjbrak tg ng tg sa a Nrjk`pj
`haa Gstsaa
`h Ljithm ]a
]ajj
jk `ha Gstsaa cjbrak tg ng tg tb a Ljithm ]a
]ajj
`js
`j s Vjjr,-a pjhr
ahk Vjjr ]mbuba/]gmeak j pjhr gc sbgas/sgmes
pjmeak Uar bjt
bj t napjmet_   J tg pjme stb
st b
`a k Egccar pjmeak tg pjme tb a suhtmjsa
`ar
`a r Vjss, -a pjsspgrt
`a r Vjssjnhar, -a
`ar pjssaknar
pjssak Uar bjt
bj t napjsst_   @ tg cht sl
@js ]gooareiah` pjsst o hr khmbt. Pbaa suooar migtb `gas kgt cht oa.
Pb
`ha Vjssegktrgiia,-k pjsspgrt mgktrgi
`ha Vgstejrta, -k pgstmjr`
`ar
`a r Vuiigvar,- puiigvar

83 LanankuknakJi

Mbjphtra 3 Mjpïtuig 3

vjihsa ij ojiatj, -s
mgkthkakt ai mgkthkakta, -s
jttarrhssjna ai jtarrhzjda, -s
ijhssar qqmb/qqk quaiqua pjrt `adjr
Ijhssa ia pjrjpiuha hmh
hm h   ¡@adj ai pjrjnujs jquï
iènar ihnarg
iènâraoakt mguvart/kujnaux ihnarjoakta kulij`g
iuohâra ij iuz, -mas
jhoar qqk/qqmb jojr
D'jhoa ia sgiahi. Oa akmjktj ai sgi.
Da t'jhoa, Pa jog.
surtgut, jvjkt tgut, `a prècèrakma ig pracarh`g
igtg ij igtarïj
njnkar <666 aurgs ju igtg njkjr <666 aurgs ak ij igtarïj
chiia ij mbhmj, -s
ojktaju ai jlrhng,-s
oaku ai oakô, ij mjrtj, -s
oar ai ojr, -as
jiiar æ ij oar vhjdjr ji ojr
jkkgkma oaksjda
o a, æ o gh (`jthc `a « hmb
hm b µ) j oï
rjoakar, jppgrtar qqmb trjar mgkshng
Da rjoâka lajumgup `a mj`ajux `u Kgrvâna, Oa ba trjï`g oumbgs ranjigs `a Kgruanj
aooakar qqmb iiavjrsa mgkshng
D'aooâka ogk ojhiigt `a ljhk ak vjmjkmas, ijss vjmjmhgkas,
Oa iiavg ai ljúj`gr pjrj ij
ojnjshk `a og`a, lguthqua ij th
tha
ak`j `a og`js, -s
ia pius prgmba, suhvjkt shnuhakta
mbaohsa `a kuht ai mjohsýk, -as
lrguhiijr` ij khalij, -s
lruoaux kalihkgsg
O ar `u Kgr` `aii kgrta
ojr `a

jiiar æ ij O ar `u Kgr` hr ji ojr `a


`aii kgrta
nrjk`-oâra/ojoha ij jluaij, -s
nrjk`-pâra/pjph ai jluaig, -s
jiiar mbaz Vjph `aii jluaig
hr j mjsj `a
O ar Ljithqua ai Lêithmg
jiiar æ ij O ar Ljithqua hr ji Lêithmg
pjhra uk pjr, -as
uka
uk a pjhra `a mbjussuras/mbjussattas uk p jr `a zjpjtgs, mjimathkas
cjhra ias vjihsas aopjquatjr
cjhra ias vjihsas bjmar ij ojiatj
pjssapgrt ai pjsjpgrta, -s
pjssjnar ai pjsjdarg, -s
jiiar lhak æ qqk, ätra æ ij tjhiia `a qq k saktjr lhak, qua`jr lhak
Ij rgla `'ètè k'ast pjs æ oj tjhiia, Ai vasth`g `a varjkg kg oa qua`j lhak,
mgktrðia `a
`ass pjssapgrts ai mgktrgi `a pjsjpgrtas, -as
mjrta pgstjia ij tjrdatj pgstji, -s
puii ai darsay, ai puiývar, -s

anankuknakJi
 
8>
 

Ejphtai 3 Mbjptar 3

`a r \anak,
`ar  
rjhk
`ha \anakdjmea, -k rjhk djmeat
`a r \anaksmbhro,-a
`ar uolraiij
as rankat Uas bjtnarankat_ ht hs rjhkhkn, ht rjhks
`ha \ahsa, -k dgurkay, trhp
ahka \ahsa ojmbak/uktarkaboak tg ng gk j trhp/tg uk`artjea j trhp
Nuta \ahsa Bjva j ngg` trhp
`ha \ahsatjsmba, -k trjvaiihkn lj
ljnn
`ha \ahsavgrlarahtukn,-ak prapjrjthgks cgr j dgurkay
`js \ahsazhai, -a `asthkjthgk
`ha \hmbtukn, -ak
-a k `hramthgk
`a r \gme, -a
`ar sehrt
rg t ra
ra``
`ha \hhmecjbrejrta, -k raturk thmeat
`ha \hhmecjbrt,-ak w j y ljme
`a r \umesjme, -a
`ar ljmepjme
smbahkak Ubjtnasmbhakak_ (]gkka) tg sbhka (suk)
@ ha ]gkka smbahkt. Pbaa suk hs sbhkhkn,
Pb
smbwjrz lijme
`ar]htzpijtz, -a
`a r sajt
stabak Uar bjt
bj t nastjk`ak_   @ tg suht sl
@hasa Lrhiia ststab
abtt `h
`hrr khmbt. Pbasa nijssas `gk't suht ygu.
]ejk`hkjvhak ]mjk`hkjvhj
`js ]mbjucakstar,  
sbgp whk`gw
`a r ]mbijcjkzun, -a
`ar pydjojs
smboameak Uas bjtnasmboamet_   @ tg ihea (tjsta)
@ ha ]uppa smboamet o hr nut. H ihea tba sgup,
`a r ]mbkaa
`ar skgw
as smbkaht Uas bjt
bj t nasmbkaht_ ht hs skgwhkn, ht skg
kgws
ws
`a r ]mbub,-a
`ar sbga
`ha ]aa, -k sa j (hk Kgrtbark Aurgpa)

`a r ]phaipijtz, -a
`ar pijynrguk`
`ha ]gmea,-k sgme
]gooar,-
`ar
`a r suooar
sgk`ark lut
`ha ]gkka, -k suk
`ha ]gkkaklrhiia, -k suk nijssas
`ha ]gkkakmraoa, -s suk mrajo
sgkkhn sukky
stjre strgkn
As rankat stjre, Ht's bajvy rjhk,
stjrtak Uar stjriat, ar bjt
bj t nastjrtat_   J tg stjrt (j `avhma, j ojmbhka)
`a k Mgoputar kau stjrtak tg rastjrt tb
tbaa mgoputar
`a r ]tju,-s
`ar djo
ho ]tju stabak trjcchm
tg la stume hk j trjcchm djo
`ha ]tjuoai`ukn, -a k trjcchm
trjc chm hkcgrojth
hkcgrojthgk
gk
`ar
`a r -a
]trjk`, sajsh`a
jk `a k ]trjk` nabak tg ng tg tb
tbaa sajsh`a

82 LanankuknakJi

Mbjphtra 3 Mjpïtuig 3

piuha ij iiuvhj, -s
hoparoèjlia ai mbuljsquarg, -s
pjrjpiuha ai pjrjnujs,  
hi piaut iiuava
vgyjna ai vhjda, -s
cjhra/aktraprak`ra uk vgyjna bjmar uk vhjda
Lg
Lgkk vgyjna   ¡Luak vhjda
sjm `a vgyjna ij lgisj `a vhjda, -s
prèpjrjthcs `a vgyjna ij prapjrjmhýk `a
`aii vhjda, -as
`asthkjthgk ai `asthkg, -s
`hramthgk ij `hrammhýk, -s
dupa ij cji`j, -s
rguna rgdg
lhiiat `a ratgur ai lhiiata `a vuaitj,-s
vgyjna `a ratgur, ratgur ij vuaitj, -s
sjm æ `g
`gss ij ogmbhij, -s
lrhiiar (sgiahi) lrhiijr (ai
(a i sgi)
Ia sgiahi lrhiia, Lrhiij ai sgi.
kghr kanrg
shâna, pijma (`jks ia trjhk) ai jshaktg, -s
jiiar lhak æ qq k astjr `a pha
Ma s iukattas ka ta vgkt pjs lhak.
Mas Ij s njcjs kg ta qua`jk lhak,
]mjk`hkjvha Asmjk`hkjvhj
vhtrhka ai asmjpjrjta, -s
pydjoj ai phdjoj, -s
jhoar, pijhra æ qq k (ngõt) nustjr
D'jhoa lhak ij sgupa, Ij sgpj oa nustj,
kahna ij khava
hi kahna khavj
mbjussura ai zjpjtg, -s
(j u Kgr`)
oar (ju ai ojr, -as

tarrjhk `a daux, jhr `a daux ai pjrqua hkcjkthi, -s


mbjussatta ai mjimatïk, -as
è tè ai varjkg, -s
ojhs shkg (mgkd.)
sgiahi ai sgi, -as
iukattas `a sgiahi njcjs `a sgi
sg i
mrâoa
mrâoa sgi
sgijh
jhra
ra mraoj `a sgi, -s
aksgiahiiè sgiaj`g
cgrt cuarta
Hi piaut cgrt, Iiuava oumbg,
oattra ak ojrmba qqmb, `èojrrar qqmb jrrjkmjr, akmak`ar
ra`èojrrarr i'gr`h
ra`èojrra i'gr`hkjta
kjtaur
ur rajrrjkmjr ai gr`akj`gr
aolgutahiijna ai jtjsmg, -s
ätra ligquè `jks uk aolgutahiijna astjr ak uk jtjsmg
hkcgrojthgks sur ias raiakthssaoakts ai oaksjda `a ratakmhgkas, -s
pijna ij pijyj, -s
jiiar æ ij pijna hr j ij pijyj

88
 
anankuknakJi

Ejphtai 3 Mbjptar 3

`ha ]truopcbgsa,-k stgmehkn


`a r ]turo, -a
`ar stgro
sthhrohsmb stgroy
`ha Pjnasbðmbsttaoparjtur, -ak bhnbast `jhiy taoparjtura
`haPjsmba,-k ljn
tahiwahsa pjrtiy
@ ar Bhooai hst tahiwahsa lawýiet. Pbaa sey hs pjrtiy migu`y,
Pb
`haPaoparjtur,-ak taoparjtura
trjnak Uar trjnt, ar bjt
bj t natrjnak_   J tg wajr stb
st b
ahk nrhoas Bao` trjnak tg wajr j nraak sbhrt
trjuoak Uar bjt bj t natrjuot vgk_   @ tg `rajo gc stb/sl
Hmb trjurka vg vgk Lh s uk ` Asprassg hk Htjihak,
k Lhs H `rajo gc hmamrajo jk ` asprassg hk Htjiy.
`js P-]bhrt, -s P-sbhrt
`a r Pgurhst, -ak
`ar tgurhst
`arPurksmbub,-a spgrt sbga
hhlarbjupt khmbt kgt jt jii
@akk ^hktar oj
@a ojnn hmb hhlarbjuptkhmbt. H `gk't ihea tb
tbaa whktar jt jii.
`ha Ùlarkjmbtukn, -a k gvarkhnbt stjy
uostahnak Uar stahnt uo , ar hst uonasthanak_ tg mbjkna (trjhk)
Hk Oùkmbak oùssak ]ha uostahnak. Xgu bjva tg mbjkna hk Oukhmb,
uotjusmbak Uar tjusmbt uo , ar bj
bjtt uonatjusmbt_   J tg axmbjkna stb st b
@js Bao` hst zu eiahk, hmb tjusmba as uo. Pbaa sbhrt hs tg
Pb tgg g sojii, H'ii axmbjkna ht.
ukbðcihmb hopgihta
ukss (@jthvvgk‛whr )
uk us, us,, tg us (`jthva cgr
us , cgr us cg r "whr")
`a r Qrijul, -a
`ar bgih`jy
hk Qrijul nabak tg ng gk bgih`jy
ho Qrijul sahk tg la gk bgih`jy
`js Qrijulsarialkhs, -sa bgih`jy axparhakma
ùlar Qrijulsarialkhssa larhmbtak tg taii jlgut j bgih`jy
`a r Sarejucar,-
`ar saiiar (o )
`ha Sarejucarhk,-kak saiiar (c)

`ha Sarahkhntak ]tjjtak (VH.) Qkhta` ]tjtas


hk `ha Sarahkhntak ]tjjtak rahsak tg trjvai tg tb
tbaa Qkhta` ]tjtas
varchhnak Uar bjt
bj t varcùnt ùlar_   J tg `hspgsa gc stb
st b
@js Bgtai varcùnt ùlar ahk ]mbwhoolj`. Pbaa bgtai `hspgsas gc/bjs j swhoohkn pggi
Pb
`js Sareabrsohttai,   oajks gc trjkspgrtjthgk
`ha Sarspjtukn,-ak `aijy
@ ar Tun bjt ahka Sarspjtukn vgk :6 Ohkutak Pbaa trjhk hs `aijya` ly :6 ohkutas,
Pb
wìbiak Uar bjt
bj t nawjbit_   J tg mbggsa stb/sl
`ha ^jroa wjrotb
wjrtak Uar wjrtat, ar bjt
bj t nawjrtat juc_   J tg wjht cg
cgrr stb/sl
wancjiiak Uar cjiit wan, ar hst wannacjiiak_ tg la gohtta`
@ ar Qoijut cjiit wan. Pbaa uoijut hs gohtta`,
Pb
wabak Ubjtnawabt_ (^hk`) tg ligw (whk`)
@ ar ^hk` wabt. Pbaa whk` hs ligwhkn,
Pb
`js ^aiikassbgtai,-s waiikass bgtai
wao7 (@jthv vgk‛war7 ) wbgo7 cgr wbgo7 tg wbgo7 (`jthvacgr  war7 )
`js ^attar,   wajtbar

:66 Lanankuknak Jt

Mbjphtra 3 Mjpïtuig 3

mgiijkt ijs oa`hjs, igs pjktys


grjna ij tgroaktj, -s
grjnaux tgroaktgsg
taopèrjtura ojxhojia `a ij dgurkèa ij taoparjturj oêxhoj `a `aii `ïj, -s
pgmba, sjm
sj m ij lgisj, -s
ak pjrtha, pjrthaiiaoakt pjrmhjioakta
Ia mhai ast ak pjrtha mguvart, Ai mhaig astê pjrmhjioakta kulij`g,
taopèrjtura ij taoparjturj, -s
pgrtar qqmb iiavjr puastg/j
pgrtar uka mbaohsa varta Iiavj puastj ukj mjohsj var`a,
rävar `a qqmb/qqk sgújr
Da räva `a nijma at `'axprassg ak Htjiha, ]uaúg mgk ai baij`g y ai axprassa ak Htjihj,
t-sbhrt ij mjohsatj, -s
tgurhsta ai turhstj, -s
ljseats ij zjpjthiij `apgrthvj, -s
pjs `u tgut ak jlsgiutg
Da k'jhoa pjs `u tgut i'bhvar. Ai hkvharkg kg oa nustj ak jlsgiutg,
(ia cjht `a pjssar ij) kuht bgrs `a mbaz sg
sghh parkgmtjmhýk, -as
mbjknar (`a(` a trjhk) mjolhjr (` (`aa trakas)
Sgus `avaz mbjknar æ Oukhmb, Ak Oukhmb `ala mjolhjr `a trak,
èmbjknarqqmb `asmjolhjr
Ij mbaohsa ast trgp pathta, da vjhs i'èmbjknar, Astj mjohsj as `aojshj`g paquaúj, ij `asmjolhg,
hopgih `asmgrtès
kgus, æ kgus (`jthc `a « whr µ) j kgsgtrgs (prhoarj parsgkj piurji `jthvg)
vjmjkmas ijs vjmjmhgkas
pjrthr/jiiar ak vjmjkmas hr `a vjmjmhgkas
ätra ak vjmjkmas astjr `a vjmjmhgkas
èvèkaoakts vèmus pak`jkt ias vjmjkmas ijs axparhakmhjs `a vjmjmhgkas
rjmgktar sas vjmjkmas mgktjr ij s vjmjmhgkas
vak`aur ai vak`a`gr, -as
vak`ausa ij vak`a`grj, -s

Atjts-Qkhs ig
igss Ast
Astj`gs
j`gs Qkh`gs
jiiar/cjhra uk vgyjna jux Atjts-Qkhs vhjdjr pgr igs Astj`gs Qkh`gs
Astj`gs
`hspgsar `a qqmb `hspgkar
I'bðtai j/`hspgsa `'uka phsmhka, Ai bgtai `hspgka `a ukj phsmhkj
ogyak `a trjkspgrt ai oa`hg `a trjkspgrta, -s
ratjr` ai ratrjsg, -s
Ia trjhk jiG
ji G ohkutas `a ratjr`, Ai trak thaka uk ratrjsg `a :6 ohkutgs,
mbghshr qqmb/qqk asmgnar
mbjiaur ai mjigr
jttak`ra qqmb/qqk asparjr
ätra gohs `asjpjramar
I'uoijut ast gohs, Ij `hèrashs `asjpjrama,
sgucciar (vakt) (a i vhaktg)
sgpijr (ai
Ia vakt sguccia, Ai vhaktg sgpij,
bðtai `a raohsa ak cgroa, maktra `a mura ai ljikajrhg, -s
7 (`jthc « 7 µ) quhèk7
æ quh `a warr
wa ·j
taops (oètèg) thaopg (oatagrgiýnhmg)

:6:
 
anankuknak J:

Ejphtai 3 Mbjptar 3

`ar^hk`,-a whk`
whk`hn whk`y
`a r ^hktar,
`ar   whktar
`ha ^giea, -k migu`
wgiiak Uar whii, ar bjt
bj t nawgiit_ tg wjkt
wgoht7 bara4 bgw7 ly wbjt oajks gc trjkspgrtjthgk7
wuk`arljr ojrvaiigus, lajuthcui
^ hr bjlak wuk`arljras ^attar, ^ a bjva lajuthcui wajtbar,
wuk`arsmbðk ojnkhchmakt, lajuthcui
@ ha Hksai hst wuk`arsmbgk. Pbaa hsijk` hs ojnkhchmakt,
Pb
`ha Tahmbkukn,-ak `rjwhkn
zurhhmenalak Ua Uarr nhlt zurhhme, ar bj
bjtt zurhhmenanalak_   J tg raturk stb
st b
`ha kauak ]mbuba zurhhmenalak tg raturk tbtbaa ka
kaww sbgas

▦ Ejphtai 34 Pahi L ▦ Mbjptar 34 Vjrt L

jlsmbkah`ak Uar smbkah`at jl, ar bj bjtt jlnasmbkhttak_ tg jmbhava (rasuits)


@autsm
@autsmbi
bijk`
jk` sm smbka
bkah` h`at
at lah
laho
o Past nut jl. Narojky bjs jmbhava` ngg` rasuits jt tba tast
jmbtak Uar jmbtat, ar bjt
bj t najmbtatjuc_   J tg pj
pjyy jt
jtta
takt
kthgk tg stb, tg mjra cg
hgk cgrr stb
st b
j uc `ha Zujihtjt jmbtak tg pj
pjyy jt
jtta
takt
kthg
hgk
k tg qujihty
Jknst bjlak Uar bjtta Jknst vgr_   @ tg cajr stb/sl, tg la smjra` gc stb/sl
jusiæk`hsmb cgrahnk
labjitak Uar labjit, ar bjt
bj t labjitak_   J tg eaap
`js Nai` labjitak tg eaap tb a ogkay
lacrjnt- hktarvhawa`
`ha lacrjntak Oaksmbak tba hktarvhawa` parsgks
larucihmb prgcasshgkji
lastjthnak Uar bjt
bj t lastjthnt_   J tg mg
mgkc
kchr
hro
o stb
`ar Luk`aslhhrnar,  
Narojk mhthzak
`ha @hpigojrlaht,-ak `hpigoj pjpar
`autihmb miajr
`ha@getgrjrlaht, -ak Vb@
Vb @ `hssartjthgk, tbashs
cjohihjr cjohiy (j`d)
chkjkzhaii chkjkmhji
crao` strjkna, cgrahnk
crao`a Ijk`ar cgrahnk mguktrhas
narj`a rhnbt kgw, jt tb
tbaa ogoakt
narj`a ahkak \gojk smbrahlak tg la wrhthkn j kgvai jt tb
tbaa ogoakt
nasuk`bahtihmb bajitb-raijta`
nasuk`bahtihmba Vrgliâoa bjlak tg bjva bajitb prgliaos
niahmbzahthn jt tb a sjoa thoa
`js Hktarassa, -k hktarast
Hktarassa cur crao`a Ijk`ar bjlak tg la hktarasta` hk cgrahnk mguktrhas
`ha Erhohkjihtjt mrhoa, `aihkquakmy
`ha Zujihtjt, -a k qujihty
`js \èsuitjt, -a rasuit
`ha \uba mjio
`ha ]julareaht th`hkass, miajkkass

:6< LanankuknakJi

Mbjphtra 3 Mjpïtuig 3

vakt vhaktg, -s
vaktaux vaktgsg
bhvar ai hkvharkg
kujna ij kula, -s
vguighr quarar
hmhh 4 mgooakt 7 p jr quai ogyak `a trjkspgrt
hm 7
·Mgk què7
oarvahiiaux ojrjvhiigsg
Kgus jvgks uk taops oarvahiiaux, Pakaogs uk thaopg ojrjvhiigsg,
ojnkhchqua pramhgsg
I'ëia ast ojnkhchqua, Ij hsij as pramhgsj,
`assahk ai `hludg
rak`ra, ratgurkar qqmb `avgivar
ratgurkar ias kguvaiias mbjussuras `avgivar igs zjpjtgs kuavgs

▦ Mbjphtra 3 4 Vjrtha L ▦ Mjpïtuig 34 Vjrta L

gltakhr, raopgrtar (rèsuitjt) ramgrtjr, trukmjr, sjihr pagr/lhak pjrj`g


I Jiiaojnka glthakt/raopgrta `a lajux summâs ju tast, Jiaojkhj sjia `a`aii Past lhak pjrj`j,
vahiiar æ qqmb, cjhra jttakthgk æ qqmb astjr jtaktg, takar ak mgksh`arjmhýk
vahiiar æ ij qujihtè takar ij mjih`j` ak mgksh`arjmhýk
jvghr paur `a qqmb takar oha`g
ètrjknar axtrjkdarg
njr`
nj r`ar
ar qq
qqmb
mb nujr`jr
njr`ar/èmgkgohsar i'jrnakt nujr`jr ai `hkarg
hktarvhawè hktarrgnj`g/j
ias parsgkkas hktarvhawèas ij s parsgkjs hktarrgnj`js
prgcasshgkkai, prgcasshgkkaiiaoakt prgcashgkji
jcchroar qqmb, mgkchroar qqmb mgkchrojr
mhtgyak jiiaojk` ai mhu`j`jkg jiaoêk, -s
oèoghra `a chk `'ètu`as ai prgyamtg chkji `a mjrrarj, -s
mijhr, mijhraoakt mijrg
 

tbâsa `a `gmtgrjt ij tashs `gmtgrji,


cjohihji cjohihjr
chkjkmhar (j`d.) chkjkmharg
ètrjknar, hkmgkku axtrjúg
pjys ètrjknars tharrjs axtrjújs, axtrjkdarjs
hm
hmhh 4 ak ma ogoakt jbgrj, ak asta ogoaktg
(a k ma ogoakt)
èmrhra uk rgojk (ak (akk asta ogoaktg)
asmrhlhr ukj kgvaij (a
sjkhtjhra, `a sjktè `a sjiu`
`ass prgliâoas `a sjktè
jvghr `a takar prgliaojs `a sjiu`
ak oäoa taops shouitêkag
hktèrät ai hktarès, -as
s'hktèrassar æ `a
`ass pjys ètrjknars takar hktarès ak tharrjs axtrjkdarjs
mrhohkjihtè, `èihkqujkma ij mrhohkjih`j`
qujihtè ij mjih`j`, -as
rèsuitjt ai rasuitj`g, -s
trjkquhiihtè, mjioa ij trjkquhih`j`
prgpratè ij ihophazj

anankuknakJi   :6=
 

Ejphtai 3 Mbjptar 3

sgksthn- gtbar
sgksthna Nrùk`a gtbar rajsgks
`ha ]tu`ha,-k stu`y
`ar Parrgr tarrgrhso
`arPast, -s tast
tastak Uar tastat, ar bjt
bj t natastat_   J tg tast stb/sl
`arPastshanar,- tast whkkar
hhlarrjsmbak` surprhshkn
`ha Qocrjna,-k survay
uklaejkkt ukekgwk
`ha Qktareukct, -a jmmgog`jthgk
`ar Qrijular,  
vjmjthgkar
`ar Qrijulsgrt ,-a bgih`jy rasgrt

▦ Ejphtai >4 Paiia J, M, @ ▦ Mbjptar >4 Vjrts J, M j k ` @

jllhanak Uar lhant jl, ar hst jlnalgnak_ tg turk


ihkes/rambts jllhanak tg turk hact/rhnbt
jlsmbiha×ak Uar smbiha×t jl, ar bj
bjtt jlnasmbigssak_   J tg igme stb
st b
`ha Bjustùr jlsmbiha×ak tg igme tba bgusa `ggr
`ar Jltahiuknsiahtar,  
baj` gc `apjrtoakt
`ar Jiegbgi jimgbgi
jk   J(^gbhk7),   @(^g7) gk   jmm. (`hramthgk),   `jt. (igmjthgk)
Hmb bjkna ahk Lhi` jk `ha ^jk`. H jo bjknhkn j phmtura gk tb tbaa wjii.
@js Lhi` bjknt jk ` ar ^jk`, Pb a phmtura hs bjknhkn gk tb
Pba tbaa wjii,
`a
`arrJrlahtnalar,- aopigyar
`js Jrlahtszhooar,- gcchma
juc   J (^gbhk7),   @ (^g7) gk   jmm. (`hramthgk),   `jt. (igmjthgk)
Hmb iana `akPapphmb j u c ` a k Lg`ak. H'o ijyhkn tb tbaa ciggr.
tbaa mjrpat gk tb
@arPapphmb ihantjuc`ao Lg`ak. tbaa ciggr,
Pb a mjrpat hs iyhkn gk tb
Pba
jucbìknak Uar bjknt juc, ar bj
bjtt jucnabjknt_   J tg bjkn up stb
st b

`a k Ojktai jucbìknak tbaa mgjt


tg bjkn up tb
`arr Juslihme,
`a -a vhaw
ahkak smbgkak Juslihme ùlar `ha ]tj`t tg bjva j lajuthcui vhaw gc tb
tbaa mhty
bjlak
jusnabak Uar nabt jus, ar hst jusnanjknak_ tg ng gu
gutt
`ha Jusshmbt, -a k vhaw
ahka tghia Jusshmbt bjlak tg bjva j cjk
cjktjs
tjsthm
thm vha
vhaw
w
`arr Ljmear,
`a  
ljear
`ha Lj`lakutzukn us a gc tb
tbaa ljtbrggo
lj`èk Uar lj`at, ar bjt
bj t nalj`at_ tg tjea j ljtb
`arr Ljii, -a
`a ljii
`js Ljuarkbjus, -ar cjrobgusa
`ha La`autukn,-ak
sykgkyoa La`autukn bjlak oajkhkn
tg bjva shohijr oajkhkns
`arr Lanrhcc, -a
`a taro
lashmbthnak Uar bjt
bj t lashmbthnt_   J st b (bgusa)
tg vhsht stb
`ha ^gbkukn lashmbthnak tg vhsht tb a cijt

:60 LanankuknakJi

Mbjphtra 3 Mjpïtuig 3

jutra gtrj
`'jutras rjhsgks gtrjs rjzgkas
ètu`a ai astu`hg, -s
tarraur, tarrgrhsoa ai tarrgr
tast ai tast, -s
tastar qqmb/qqk prgljr
njnkjkt/ia oahiiaur ju tast ai vakma`gr `a
`aii tast, `a ij prualj
surprakjkt sgrprak`akta
sgk`jna ij akmuastj, -s
hkmgkku `asmgkgmh`g
bèlarnaoakt ij jigdjohaktg, -s
vjmjkmhar ai qu a astê `a vjmjmhgkas,  

maktra `a vhiiènhjtura ai iunjr `a vjmjmhgkas, -as

▦ Mbjphtra > 4 Vjrtha J, Mat @ ▦ Mjpïtuig >4 Vjrtas J, M y @

tgurkar nhrjr
tgurkar æ njumba/æ `rghta Nhrjr j ij `arambj/ j ij hzquhar`j
caroar qqmb æ miè Marrjr
caroar ij pgrta `'aktrèa æ miè marrjr ij puartj `a ij mjsj
mbac `a `èpjrtaoakt, mbac `a rjygk ai `hramtgr `a `hvhshýk, -s
jimggi ai jimgbgi
æ   jmm. (`hramthgk),   `jt. (ihau) ak, j
D'jmmrgmba uk tjliaju ju our. Muaing uk muj`rg ak ij pjra`.
Ia tjliaju ast jmmrgmbè ju our. Ai muj`rg muainj `a ij pjra`,
aopigyaur ai aopiaj`gr, -as
luraju (ihau) ij bjlhtjmhýk `a trjljdg, -as
sur   jmm. (`hramthgk),   `jt. (ihau) sglra, ak
D'ètak`s ia tjphs sur ia sgi. Axthak`g ij jicgolrj ak ai suaig.
Ia tjphs sa trguva sur ia sgi. Ij jicgolrj astê ak ai suaig,
jmmrgmbar mginjr

jmmrgmbar ia ojktaju mginjr ai jlrhng


vua ij vhstj, -s
jvghr uka laiia vua sur ij vhiia takar ukj luakj vhstj `a ij mhu`j`

sgrthr sjihr
vua ij vhstj, -s
jvghr uka vua cjktjsthqua takar ukj vhstj astupak`j
lguijknar ai pjkj`arg, -s
uthihsjthgk `a ij sjiia `a ljhks ij uthihzjmhýk `a
`aii ljúg
prak`ra uk ljhk ljújrsa
ljiigk ij paigtj, -s
ojhsgk `a caroa ij mjsj rurji, -s
shnkhchmjthgk ai shnkhchmj`g, -s
jvghr ia oäoa saks takar shnkhchmj`gs shkýkhogs
taroa ai mgkmaptg, -s
vhshtar qqmb vhshtjr
vhshtar i'jppjrtaoakt vhshtjr ai phsg

:61
 
anankuknakJ:

Ejphtai > Mbjptar >

lawartak Uar lawartat, ar bj


bjtt lawartat_   J avjiujta stb
st b
Lawartak ]ha `ha Jknjlak pgshthv g`ar ^gui` ygu mgksh`ar tbtbaa cgiigwhkn tbhkns tg
kanjthv7 la pgshthva gr kanjthva7
`ar Lawgbkar, hkbjlhtjkt
`ar
`a r Lhlihgtbaejr ,-a ihlrjrhjk
`a r Lihme,-a
`ar vhaw
mhty
^gbkukn oht Lihme ùlar `ha ]tj`t j
`ar
`a r Liuoakejstak,- lgxx vhaw gc tb
cijt whtb
whk`gw lg tbaa
`a r Liuoaktgpc, -a
`ar cigwar pgt
`haa Liuoakvjsa,-k
`h vjsa
`a r Lhhmbarsmbrjke, -a
`ar lggemjsa
`haa Mgumb, -s
`h mgumb
`a r Mgumbthsmb, a
`ar mgccaa tjlia
`j s @jmb,-ar
`js rggc
`j s @atjhi, -s
`js `atjhi
`hraet `hramt, rhnbt
@js Thooar ihant `hraet uktar `a o @jmb. tbaa rggc,
Pbaa rggo hs `hramtiy uk`ar tb
Pb
`a r @hraetgr, -ak
`ar `hramtgr
`j s @grc, -ar
`js vhiijna
`grtbhk tbara (`hramthgk)
^ ha egooa hmbhm b `grtbhk7 Bgw mjk H n at tbara7
`ùrcak Uar `jrc, ar bjt
bj t na`urct_ ojy, tg la jiigwa` tg
Bhar `jrc ojk khmbt rjumbak. Xgu o jy kgt sogea bara.

`usmbak Uar bjt


bj t na`usmbt_ tg tjea j sbgwar
ahnak- gwk
ahka ahnaka ^gbkukn bjlak tg bjva j cijt gk gka's gwk
`ha Ahkljuehhmba, -k luhit-hk ehtmbak
`j s Ahkcjohihakbjus, -ar
`js cjohiy bgusa
`ha Ahkejucsognihmbeaht,-ak sbgpphkn gppgrtukhty
`j s Ahkegooak,-
`js hkmgoa
ahkrhmbtak Uar rhmbtat ahk, ar bj
bjtt ahknarhmbtat_   J tg jrrjkna stb
st b
`ha ^gbkukn ahkrhmbtak tg jrrjkna tb
tbaa cijt
Aktsmbui`hnukn Axmusa-oa
Aktsmbui`hnukn Bhar `ùrcak ]ha khmbt rjumbak Axmusa-oa Xgu o jy kg t sogea bara,
`j s Ar`nasmbgss
`js nrguk` ciggr
ho Ar`n
Ar`nasm
asmbg ss wgbkak
bgss tg ihva gk tb
tbaa nrguk` ciggr
arcïk`ak Uar archk`at, ar bjt
bj t arcuk`ak_   J tg hkvakt
`ha Arijulkhs, -sa parohsshgk, jutbgrhsjthgk
`a r Assthsmb, -a
`ar ehtmbak tjlia
`j s Asszhooar,-
`js `hkhkn rggo
`ha Atjna, -k ciggr
hk `arzwahtak Atjna wgbkak tg ihva gk t b a < k ` ciggr
`ar
`a r Cjbrstubi,-a aiavjtgr
cahark Uar bjt
bj t nacahart_   J tg maialrjta stb
st b
•chethv chmthva
`a r Chkjkzlarjtar,-
`ar chkjkmhji mgksuitjkt
`a r Ciur,-a
`ar mgrrh`gr

:63 Lanankuknak J 
 

Mbjphtra > Mjpïtuig >

èvjiuar qqmb/qqk vjigrjr


Ia s èièoakts suhvjkts, sgkt-his saigk vgus ·Sjigrj Qsta` igs `jtgs pgshthvj g
pgshthcs gu kènjthcs 7
kanjthvjoakta7
bjlhtjkt ai bjlhtjkta, -s
lhlihgtbèmjhra ij lhlihgtamj, -s
vua ijs vhstjs
jppjrtaoakt jvam vua sur ij vhiia phsg mgk vhstjs j ij mhu`j`
vhstjs
ljmm `a ciaurs
lj ij djr`hkarj,-
pgt `a ciaurs ai thastg, -s
vjsa ai cigrarg, -s
lhlihgtbâqua (oaulia) ij ihlrarïj, -s
mjkjpè ai sgcê, -s
tjlia ljssa ij oashiij `a sgcê, -s
tght ai tambg, -s
`ètjhi ai `atjiia, -s
`hramt, dusta `hramtg, dustjoakta, dustg
Ij mbjolra ast dusta ju-`assgus `u tght, Ij bjlhtjmhýk astê dustg `aljdg `a
`aii tambg,
`hramtaur ai `hramtgr, -as
vhiijna ai pualig, -s
iæ-ljs (`hramthgk) jiiï
Mgooakt ast-ma qu a d'jrrhva iæ-ljs 7 ·Mýog iiang jiiï7
pguvghr, jvghr ij parohsshgk, ätra jutgrhsè pg`ar, astê parohth`g
G k ka paut pjs cuoar hmh./ii ast hktar`ht `a Jquï kg sa parohta cuojr.
cuoar hmh.
prak`ra uka `gumba `umbjrsa
prgpra prgphg
jvghr sgk prgpra jppjrtaoakt takar uk phsg prgphg
muhshka hktènrèa mgmhkj hktanrj`j, -s
(` a cjohiia)
ij ojhsgk (`a mjsj ukhcjohihjr, -s
mbghx `a ojnjshks ijs pgshlhih`j`as `a mgoprj
ravaku igs hknrasgs,  

joèkjnar qqmb joualijr


joèkjnar i'jppjrtaoakt joualijr uk phsg
Vjr`gk   Axmusaz-ogh   ¡`hsmuipa
Axmusaz-ogh   Sgus ka pguvaz pjs cuoar hmh. ¡@hsmuipa Jquï kg pua`a cuojr,
raz-`a-mbjussèa ij pijktj ljdj
bjlhtar ju raz-`a-mbjussèa vhvhr ak ukj pijktj ljdj
hkvaktar qqmb hkvaktjr
parohsshgk, jutgrhsjthgk ai parohsg, -s
tjlia sur ijquaiia gk ojkna ij oasj `a mgoa`gr, -s
sjiia æ ojknar ai mgoa`gr, -as
ètjna ai phsg (khvai), -s
bjlhtar ju `auxhâoa ètjna vhvhr ak ai sanuk`g phsg
jsmaksaur ai jsmaksgr, -as
cätar qqmb maialrjr (jing)
chmthc chmthmhg
mgksuitjkt chkjkmhar ai jsasgr chkjkmharg, -as
mguighr, mgrrh`gr ai pjshiig, -s

anankuknak   :6
:6>>
 

Ejphtai > Mbjptar >

`a r Cu×, -a
`ar cggt
zu Cu× nabak tg ng gk cggt
`ar
`a r Cu×lg`ak," ciggr
`ha Cu×lg`akbahzukn, -ak ciggr bajthkn
`a r Cu×wan, -a
`ar cggtpjtb, cggtwjy
`ha Njrjna, -k njrjna
`ha Njr`argla,-k wjr`rgla
`ha Njr`hka, -k murtjhk
`js Njstazhooar,- nuastrggo
`ha Nanak`, -ak kahnblgurbgg`
Hk ` ar Nanak` nhlt as zwah Ehkgs. jraa twg
Pbara jr tw g mhkaojs hk tbtbaa kahnblgurbgg`,
nabðrak Uar bjt
bj t nabgrt zu_   @ tg laigkn tg stb/sl
T u `hasao Bjus nabgrt ahk Njrtak, J njr
njr`ak
`ak lai gknss tg tbhs bgusa,
laigkn
naoahksjo mgoogk
naoahksjoa Lj`lakutzukn mgoogk usa gc ljtbrggo
narj`ajus strjhnbt gk
Cjbrak ]ha narj`ajus. @rhva strjhnbt gk
`ha Nasjotegstak (VH.) tgtji mgsts
`ar
`a r Nasmbhrrsphhiar,- `hsbwjsbar
`js Nasmbiambt, -ar nak`ar
niahmb sjoa
Jiha Cijusgr`kuknak shk` khmbt niahmb. Jii bgusa ranuijthgks jr kgtt tb
jraa kg tbaa sjoa,

nihhmeihmb bjppy
nrhiiak Uar bjt
bj t nanrhiit_   J tg nrhii, tg ljrlamua
Ciahsmb nrhiiak tg nrhii oajt
`ha Nrg×aitark (VH.) nrjk`pjrakts
`ha Nrg×stj`t, -a oatrgpgihs
`ha Nrhhkjkijna, -k nraak jraj
bjitak Uar bjit, ar bjt
bj t nabjitak_   J tg bgi`, tg bjva stb
st b
Cijusthara bjitak tg bjva `goasthm jkhojis
`a k ]phaipijtz sjular bjitak tg eaap tb a pijynrguk` th`y
bìknak Uarbjtnabjknak_ (^g7) tg bjkn (igmjthgk)
@js Lhi` bjknt jk ` ar ^jk`, Pbaa phmtura hs bjknhkn gk tb
Pb tbaa wjii,
bìknak Uar bjt
bj t nabjknt_   J (^gbhk7) st b (`hramthgk)
tg bjkn stb
`j s Lhi` jk `ha ^jk`,
Hmb bjkna `js H jo bjknhkn tb tbaa wjii,
tbaa phmtura gk tb
`ha Bjusjrlaht bgusabgi` tjse
`ha Ci
Cijus
jusjrl
jrlah
ahtt ojm
ojmbak
bak tg `g tb
tbaa bgusabgi` tjses
`ha Bjusgr`kukn,-ak ruias gc tb
tbaa bgusa
`a r Bjusohhii
`ar bgusabgi` njrljna
`ha Bjusthhr,-ak bgusa`ggr
`ha Bahzukn,-ak bajthkn
`ha Baethe bamthm
`ar
`a r mggear
Bar`,-a pghkt gc tb a mgopjss
`haBhooaisrhmbtukn, -ak
bhktar   J (^gbhk7),   @ (^g7) labhk`   jmm. (`hramthgk),   `jt. (igmjthgk)
Bgllyegmb, -a
`ar
`a r bglly mgge
bgmb Ub`bar, jo b`mbstak_ bh
bhnb
nb,, bhnb
bhnbar tbaa bhnbast
ar,, tb

:62 Lanankuknak J 
 

Mbjphtra > Mjpïtuig >

pha` ai pha, -s
jiiar æ pha` hr j pha
pijkmbar, sg
sgii ai suaig, -s
pijkmbar mbjuccjkt ij mjiacjmmhýk `a suaig, -as
trgttghr ai mjohkg, -s
njrjna ai njrjda, -s
njr`a-rgla ai nujr`jrrgpj, -s
rh`aju ij mgrthkj, -s
mb
mbjj ol
olra
ra ` 'j
'j oh
ohss ij bjlhtjmhýk `a hkvhtj`gs, -as
qujrthar ai aktgrkg, -s
Hi y j `aux mhkèojs `jks ia qujrthar, `gss mhkas ak ai aktgrkg,
Bjy `g
jppjrtakhr æ qqmb/qqk partakama
Matta ojhsgk pgssâ`a/j uk djr`hk, J astj mjsj ia mgrraspgk`a uk djr`ïk,
mgoouk mgoôk, mgoukhtjrhg
usjna pjrtjnè `a ij sjiia `a ljhks usg mgoukhtjrhg `a`aii ljúg
tgut
tgut `rgh
`rghtt `arambg
Jiiaz tgut `rght   ]hnj `a crakta
tgtjihtè `as
`a s crjhs njstgs mgoukas
ijva-vjhssaiia ai ijvjvjdhiijs,  

nakra ai saxg, -s
pjrahi, h`akthqua, ia oäoa hnuji
Ia s râniaoakts hkhktè
tèrh
rhaurs `a i'hooaulia ka
aurs Kg tg`js ijs gr`akjkzjs sgk hnujias,
sgkt pjs pjrtgut ias oäoas,
bauraux caihz
nrhiiar bjmarj ij pjrrhiij
nrhiiar `a ij vhjk`a bjmar mjrka j ij pjrrhiij
nrjk`s-pjrakts igs jluaigs
oètrgpgia ij nrjk mhu`j`, -as
aspjma vart ai jdjr`hkj`g, -s
takhr qqmb takar, ojktakar
jvghr `a
`ass jkhojux `goasthquas takar jkhojias `goèsthmgs

njr`ar ia tarrjhk `a daux prgpra ojktakar ai pjthg ihophg


pak`ra, ätra jmmrgmbè (ihau) mginjr (`a)
Ia tjliaju ast jmmrgmbè ju our. Ai muj`rg muainj `a ij pjra`,
jmmrgmbar qqmb (`hramthgk) mginjr (ak)
D'jmmrgmba uk tjliaju ju our. Muaing ai muj`rg ak ij pjra`,
trjvjux `goasthquas ai trjljdg `a mjsj
cjhra ias trjvjux `goasthquas bjmar ai trjljdg `a mjsj
râniaoakt hktèrhaur (`'uk hooaulia) ijs gr`akjkzjs `a ij mjsj
`èmbats `goasthquas ij ljsurj
pgrta `'aktrèa ij puartj `a ij mjsj, -s
mbjuccjna ij mjiacjmmhýk, -as
vha
vh a trèph`jkta/oguvaoaktèa ai jdatrag
muhshkhâra ai bgrkg, -s
pghkt mjr`hkji ij `hrammhýk makhtji, -as
`arrhâra   jmm. (`hramthgk),   `jt. (ihau) `atrês
muhshkhar jojtaur ai mgmhkarg p gr bglly, -s
bjut, pius bjut, ia pius bjut oêss jitg
jitg, o ês jitg, ai oê

anankuknakJ: +
:6
:688

Ejphtai > Mbjptar >

`js Bgmbbjus, -ar luhi`hkn


`a r Ogmear,
`ar  
stggi
`a r Bgc, -a
`ar mgurtyjr`, mgurt
ho B g c sphaiak tg pijy hk tba mgurtyjr`
bgccak Uar bjtbj t nabgcct_ tg bgpa
Hmb bgcca, `u la lasu
sumbmbst ohmb lji`,
st ohmb H bgpa tbjt ygu'ii mgoa tg sa a oa sggk,
bgrhzgktji bgrhzgktji
`ha iooglhihakjnaktur,-ak raji astjta jnakmy
`a r Hooglhihakojeiar,
`ar  
raji astjta jnakt
hk   J(^gbhk7),+ @(^g7) tg, hk   jmm. (`hramthgk), hk   `jt. (igmjthgk)
Hmb naba hks \astjurjkt. H ng tg tb a rastjurjkt.
Hmb lhk ho \astjurjkt, H jo jt tb
tbaa rastjurjkt,
`ar
`a r ikkakbgc,-a hkkar mgurtyjr`
`ha ikkakstj`t,-a mhty maktra
`ha Ejitohata,-k rakt (whtbgut uthihthas)
`a r Ejrtgccaiassar,
`ar  
Pbaa Vgtjtg Ajtars
Pb
`a r Ejrtgk, -s
`ar pjpar lg
lgxx
`ha Ejssa, -k mjsb `ase
jk `a r Ejssa lazjbiak tg pj
pjyy jt tb
tbaa mjsb `ase
`ar
`a r Eaiiar,  
maiijr
ehk`arcrauk`ihmb mbhi`-crhak`iy
`a r Ehk`arnjrtak,
`ar  
ehk`arnjr`ak
`js Ehk`arzhooar,- mbhi`raks' rggo
`ha Eijrhkatta, -k mijrhkat
`a r Eiah`arsmbrjke, -a
`ar wjr`rgla
`ha Eiahkstj`t, -a sojii tgwk
`ha Eihknai, k `ggr laii
`ha Egoog`a,-k mbast gc `rjwars, mgoog`a
`js Erjkeakbjus, -ar bgsphtji
`a r Erahsvareabr
`ar rguk`jlgut
Ho Erah
Erahsvar
svareabr
eabr cjbrak ]ha kjmb ihkes,
cjbrak Purk iact jt tb
tbaa rguk`jlgut
`ha Erauzukn, -ak
-a k hktarsamthgk
Jk `a r Erauzukn nabak ]ha kjmb rambts. Purk rhnbt jt tb tbaa hktarsamthgk
`ha Eùmba, -k ehtmbak
`ha Ehhmbakoglai (VH.) ehtmbak curkhtura
`ha Ijna, -k igmjthgk
@ ha ^gbkukn b jt ahka rubhna Ijna. Pbaa cijt hs igmjta` hk j mjio jraj.
Pb

`js Ijk` bara4 mguktrysh`a


jucc `a o Ijk` wgbkak
ju tg ihva gk tb
tbaa mguktrysh`a
`a r Iìro
`ar kghsa
ialbjct ihvaiy
ialbjcta Qonalukn ihvaiy jraj
Uar (^gbhk7) (`hramthgk)
ianak bj t naiant_   J
bjt tg ijy stb, tg put stb
st b
Hmb iana `a k Papphmb uktar `j
`jss Cakstar. tbaa whk`gw,
tbaa mjrpat uk`ar tb
H'o ijyhkn tb
iah`tuk   @ tg la sgrry
A s tu
tutt o hr iah`. H jo sgrry,
`js Ihalihknszhooar,  
cjvgurhta rggo

::6 Lanankuknak J 
 

Mbjphtra > Mjpïtuig >

luhi`hkn ai a`hchmhg, -s
tjlgurat ai tjlurata, -s
mgur ai pjthg, -s
dguar `jks ij mgur dunjrak ai pjthg
aspèrar asparjr
D'aspâra qu a tu vhak`rjs oa vghr lhaktðt, Asparg qu a oa vhshtas prgktg,
bgrhzgktji bgrhzgktji
jnakma hooglhihâra ij jnakmhj hkoglhihjrhj, -s
jnakt hooglhihar ai jnakta hkoglhihjrhg, -s
`jks   jmm. (`hramthgk),   `jt. (ihau) ak
Da vjhs ju rastjurjkt. Aktrg ak ai rastjurjkta.
Da suhs `jks ia rastjurjkt,
suhs Astgy ak ai rastjurjkta,
mgur hktèrhaura ai pjthg hktarhgr, -s
maktra-vhiia, mhtè ai maktrg `a ij mhu`j`, -s
igyar sjks ias mbjrnas ai jiquhiar shk mgstas, -as
I as ojknaurs `a pgooas `a tarra «igs mgoa`gras `a pjtjtjsµ (Sjk Ngnb)
mjrtgk, lgëta ij mjdj (`
(`aa ou`jkzjs), -s
mjhssa (`aa pjng), -s
ij mjdj (`
pjyar æ ij mjhssa pjnjr ak ij mjdj
mjva ai trjstarg (sýtjkg), -s
ak`rght j`jptè jux lasghks `as
`a s akcjkts jptg pjrj khúgs
èmgia ojtarkaiia ij nujr`arïj, -s
mbjolra `'akcjkt ij bjlhtjmhýk `a igs khúgs, -s
mijrhkatta ai mijrhkata, -s
jroghra (pgur ias bjlhts), njr`a-rgla ai jrojrhg rgparg, -s
pathta vhiia ij paquaúj mhu`j`
sgkkatta ai tholra, -s
mgoog`a ij mýog`j, -s
bðphtji ai bgsphtji, -as
rgk`-pghkt ij mhrmukvjijmhýk
Pgurkaz æ njumba ju rgk`-pghkt   Ak ij mhrmukvjijmhýk, nhra j ij hzquhar`j

mjrracgur, ai mruma
Pgurkaz hktarsamthgk
æ `rghta ju mjrracgur   Ak ai mruma, vjyj j ij `arambj,
muhshka ij mgmhkj, -s
oglhihar `a muhshka igs oualias `a mgmhkj (pi)
shtujthgk ai iunjr, -as, ai aopijzjohaktg, -s
I'jppjrtaoakt ast shtuè `jks uka rua Ai phsg astê ak uk iunjr trjkquhig.
mjioa,
hm
hmhh 4 mjopjnka ai mjopg
bjlhtar æ ij mjopjnka vhvhr ak ai mjopg
lruht ai ruh`g
vhc, vhvjkt, jkhoè mgk vh`j
akvhrgkkaoakt jkhoè aktgrkg mgk vh`j
pgsar, oattra   J (`hramthgk) axtak`ar
Da pgsa ia tjphs sgus ij cakätra, Axthak`g ij jicgolrj ljdg ij vaktjkj.
cjhra/mjusar `a ij pahka, `u mbjnrhk sakthr(ig)
Da suhs `èsgiè, ig shaktg,
mbjolra prècèrèa bjlhtjmhýk cjvgrhtj, -as

anankuknak Ji :::
 

Ejphtai > Mbjptar >

ihke iact
j uc `a r ihkeak ]ahta gk tbtbaa iact bjk` sh`a
ihkes iact, tg/gk tbtbaa iact
Jk `a r Erauzukn nabak ]ha kjmb ihkes. Purk iact jt tb tbaa hktarsamthgk.
@ ha Ngatbastrj×a hst `ha zwahta ]trj×a ihkes, Pba Ngat
Ngatba
ba ]traatt hs tba samgk` straat gk tba iact,
]traa
`ar Ojeiar,   raji astjta jnakt
ojkmb- sgoa
ojkmba Iauta sgoa pagpia
ojkkihmb ojsmuihka
ojxhoji ojxhouo
oabr ogra (stjtaoakt), kgt
kg t jk
jkyy aisa (kanjthgk)
 

Oabr lrjumba hmb ho Ogoakt khmbt. H `gk't kaa` jkytbhkn aisa jt tba ogoakt,
`js Oabrcjohihakbjus, -ar bgushkn astjta
`ha Ohata rakt
1166 Aurg Ohata zjbiak
11 pjyy j rakt gc 11
tg pj 1166 aurgs
ohatak Uar ohatat, ar bjt
bj t naohatat_   J tg rakt stb
st b
ahka^gbkukn ohatak tg rakt j cijt
`a r Ohatar,-
`ar takjkt
`a r Ohatarvarljk`, -a
`ar takjkts'jssgmhjthgk
`ha Ohatwgbkukn, -ak rakta` cijt
`ha Ohttjnsruba,-k shastj, jctarkggk rast
`a r Ohttaipuket, -a
`ar maktra
ho Ohttaipuket stabak tg la tb
tbaa maktra gc hktarast
ogkjtihmb ogktbiy
ogkjtihmbas Ahkegooak ogktbiy hkmgoa
`ar
`a rOgkjtsjkcjkn, -a lanhkkhkn gc tbtbaa ogktb
jo Ogkjtsjkcjkn tbaa lanhkkhkn gc tb
jt tb tbaa ogktb
`ha Kjmbtruba siaap, khnbtthoa pajma
kj b Ukjbar, jo kjmbstak_ migsa, migsar, tb
tbaa mi
migs
gsas
astt
`ha Kjthgkjihtìt, -a k kjthgkjihty
kalak   J (^gbhk7),   @ (^g7) kaxt tg   jmm. (`hramthgk),   `jt. (igmjthgk)
Hmb stai
staiia `akk ]tubi kalak `a k Phsmb.
ia `a H jo putthkn tbtbaa mbjhr kaxt tg tb a tjlia.
@ ar ]tubi stabt kalak `a o Phsmb. Pbaa mbjhr hs kaxt tg tb
Pb tbaa tjlia,
`ha Kalakegstak (VH.) j``hthgkji mgsts, uthihthas
`ar
`a rKgr`ak Kgrtb
@js ^gbkzhooar ihant ho Kgr`ak. Pbaa ihvhkn rggo hs igmjta` gk tb a kgrtbark
Pb
sh`a (gc tb a bgusa),
gccak gpak
gccaka Eheba gpak ehtmbak
`a r Gstak
`ar Ajst
@js Jrlahtszhooar ihant ho Gstak. Pba gcchma hs igmjta` gk tb
tbaa ajstark sh`a,
gccaktihmb pulihm
gccaktihmba Sareabrsohttai (VH.) pulihm trjkpgrtjthgk
 

`jsZuj`rjtoatar, squjra oatar


Zuarstrj×a,
`ha -k mrgssrgj`
pjssak Uar bjt
bj t napjsst_   @ tg suht sl
Vjsst as Hbkak uo :0 Qbr7 ^gui` < g'm
g'migm
igmee suht
suht ygu7
`ha Vcijkza,-k pijkt

::< LanankuknakJt

Mbjphtra > Mjpïtuig >

njumba hzquhar`j
sur ia mðtè njumba ak ai ij`g hzquhar`g
æ njumba j hzquhar`js
Pgurkaz æ njumba ju mjrracgur. Ak ai mruma, vjyj j ij hzquhar`j.
Ij rua Ngatba ast ij `auxhâoa rua æ njumba, Ij Ngatbastrjssa as ij sanuk`j mjiia j ij hzquhar`j,
jnakt hooglhihar ai jnakta hkoglhihjrhg, -s
quaiquas jinukg/s
quaiquas parsgkkas jinukj nakta
ojsmuihk ojsmuihkg
ojxhoji mgog oêxhog
pius o ês
Da k'jh lasghk `a rhak `'jutra ak ma ogoakt, Jbgrj kg kamashtg kj`j oês.
hooaulia mgiiamthc ij mjsj piurhcjohihjr, -s
igyar ai jiquhiar
pjyar 116 aurgs `a igyar pjnjr 116 aurgs `a jiquhiar
iguar qqmb jiquhijr (mgog jrrak`jtjrhg)
iguar uk jppjrtaoakt jiquhijr uk phsg
igmjtjhra ai jrrak`jtjrhg, -s
`a s igmjtjhras
jssgmhjthgk `a `ècaksa `as ij jsgmhjmhýk `a jrrak`jtjrhgs
jppjrtaoakt iguè ai phsg `a jiquhiar, -s
bauras `a ij shasta ij pjusj/trjkquhih`j` `a oa`hg`ïj,-s
maktra, ohihau ai puktg oa`hg, -s
ätra `'uka hopgrtjkma pjrthmuihâra astjr ak ai puktg oa`hg
oaksuai oaksuji
ravaku oaksuai hknrasgs oaksujias
`èlut `u oghs ai mgohakzg `a oas, -s
ju `èlut `u oghs j prhoargs `a oas
taops `a rapgs ij trjkquhih`j` `a ij kgmba
prgmba marmj, oê
oêss marmj, ai oê
oêss marmjkg
kjthgkjihtè ij kjmhgkjih`j`, -as
æ mðtè `a   jmm. (`hramthgk),   `jt. (ihau) duktg (j)
Da pijma ij mbjhsa æ mðtè `a ij tjlia. Vgkng ij shiij duktg j ij oasj.
Ij mbjhsa sa trguva æ mðtè `a ij tjlia, Ij shiij astê duktg j ij oasj,
mbjrnas (njs, èiamtrhmhtè atm.) igs njstgs j`hmhgkjias (pi)
kgr` ai kgrta
Ij sjiia `a sèdgur ast shtuèa ju kgr` Ij sjij `a astjr astê grhaktj`j ji kgrta.

guvart jlhartg
muhshka guvarta mgmhkj jlhartj (gcchma)
ast ai asta
Ia luraju ast shtuè æ i'ast, Ai `aspjmbg astê grhaktj`g ji asta,
pulihm pôlihmg
trjkspgrts ak mgoouk trjkspgrta pôlihmg
ai oatrg muj`rj`g, -s
oâtra
ru
rua mjrrè
a trjksvarsjia ij mjiia parpak`hmuijr, -s
mgkvakhr æ qq k hr lhak
:0 bauras, vgus mgkvhakt-hi 7 ·Ia vj lhak j ijs <7
pijkta ij pijktj, -s

anankuknak J: + ::=
 

Ejphtai > Mbjptar >

rambt- rhnbt
j uc ` ar rambtak ]ahta tbaa rhnbt bjk` sh`a
gk tb
rambts rhnbt, gk tb a rhnbt, tg tb
tbaa rhnbt
Jk ` ar Erauzukn nabak ]ha kjmb rambts. Purk rhnbt jt tb
tbaa dukmthgk.
@ha
@ha Lj
Ljmb
mbst
strj
rj×a
×a hst
hs t `ha arsta ]trj×a rambts. Pba tbaa chrst st
Pb a Ljmb ]traat hs tb straat gk tb
raat tbaa rhnbt,
`js \ahbakbjus, -ar rgw bgusa
rahkhnak Uar bjt
bj t narahkhnt_   J tg miajk stb
st b
rakgvhart rakgvjta`
ahka rakgvharta Shiij j rakgvjta` vhiij
raspaetharak Uar bjt
bj t raspaethart_   J tg raspamt stb/sl
`ha Bjusgr`kukn raspaetharak tg raspamt tb
tbaa ruias gc tb
tbaa bgusa
sjular miajk, th`y
sjular bjiiak Uar bjit sjular, ar bj
bjtt sjular nabjitak_   J tg eaap stb
st b th`y
`a k ]phaipijtz sjular bjitak tg eaap tb a pijynrguk` miajk
`ha ]julareaht miajkkass
`js ]mbhi` ,-ar shnk, shnklgjr`
`js ]mbijczhooar,- siaaphkn rggo
`arr ]mbrjke,-a
`a muplgjr`
`a
`arr ]mbgrkstahk, -a mbhokay
`ha ]mbulij`a, -k `rjwar
`ha ]ahta, -k sh`a
j uc ` ar rambtak/ihkeak ]ahta gk tb
tbaa rhnbt/iact bjk` sh`a
`arr ]assai,-
`a jrombjhr
`ha ]hmbarbaht samurhty
`a r ]eh,-
`ar seh
se h
`j s ]gcj, -s
`js sgcj
sgimbar (o)/sgimba (c, VH.)/sgimbas (k ) sumb
Nhlt as sgimba \anaik hk Hbrao Bjus7 J ra tbara sumb ruias hk ygur bgusa7
`haa ]gkkakliuoa, -k
`h sukcigwar
spjkkak` axmhthkn, tbrhiihkn
`a r ]phanai,-
`ar ohrrgr
`a r ]phaipijtz, -a
`ar pijynrguk`
`j s ]phaizaun,-a
`js tgy
`haa ]phhiojsmbhka, -k
`h `hsbwjsbar
`h
`haa ]tj`tohtta, -k mhty maktra
hk ` ar ]tj`tohtta wgbkak tg ihva hk tb
tbaa mhty maktra
`a r ]tj`trjk`,-a
`ar gutsehrts, sulurls
jo ]tj`trjk` wgbkak tg ihva hk tb
tbaa sulurls
`ha ]tabijopa, -k ciggr ijop
`ha ]taiia, -k pgshthgk
ahka ]taiia jis Iabrar laegooak tg n at j pgshthgk js j tajmbar
stahiak Uar bjt
bj t nastaiit_   J (^gbhk7) tg put, pijma stbst b (`hramthgk)
Hmb stai
staiia
ia `a
`akk ]tubi k al
al aakk ` aakk Phsmb. H'o putthkn tb tbaa tjlia,
tbaa mbjhr kaxt tg tb

`ha]taragjkijna,-k starag systao


`ar]thct, -a
`a r pak
stðrak Uar bjt
bj t nastgrt_   J tg `hs
`hsturl
url stb/sl
Ijuta Oushe st`rt ohmb khmbt. Igu` oush
oushmm `g
`gas k'tt `hsturl oa.
ask'
`ha ]trj(hakljbk,-ak trjowjy

::0 LanankuknakJi

Mbjphtra > Mjpïtuig >

`rght `arambj
sur ia mðtè `rght ak ai ij`g `arambg
æ `rghta j `arambjs
Pgurkaz æ `rghta ju mjrracgur. Ak ai mruma vjyj j ij `arambj.
Ij rua Ljmb ast ij praohâra rua æ `rghta, Ij Ljmbstrjssa as ij prhoarj mjiia j ij `arambj
ojhsgk ohtgyakka ai j`gsj`g, -s
kattgyar qqmb ihophjr
rèkgvè rakgvj`g
uka
uk a vhi
vhiij
ij rèkg
rèkgvèa
vèa ukj vhiij rakgvj`j
raspamtar qqmb/qqk raspatjr
raspamtar ia râniaoakt hktèrhaur raspatjr ijs gr`akjkzjs `a ij mjsj
prgpra ihophg
njr`ar qqmb prgpra ojktakar ihophg
njr`ar ia tarrjhk `a daux prgpra ojktakar ihophg ai pjrqua
prgpratè ij ihophazj
pjkmjrta
pjkmjr ta,, pjk
pjkkaj
kajuu ij pijmj, -s
mbjolra æ mgumbar ai `grohtgrhg, -s
jroghra ai jrojrhg, -s
mbaohkèa ij mbhoakaj, -s
thrghr ai mjdýk, -as
mðtè ai ij`g, -s
ju mðtè `rght/njumba ak ai ij`g `arambg/hzquhar`g
cjutauhi ai shiiýk, -s
sèmurhtè ij sanurh`j`
se
sehh ai asquï,  

mjkjpè ai sgcê, -s
tai, taiia, tais, taiias as a thpg `a
X-j-t-hi `a tais râniaoakts `jks vgtra hooaulia 7
·Bjy as a thpg `a ranijs ak su mjsj7
tgurkasgi ai nhrjsgi
pjsshgkkjkt hktarasjkta
ohrghr ai aspadg, -s

tarrjhk `a daux ai pjrqua hkcjkthi, -s


dguat ai dunuata, -s
ijva-vjhssaiia ai ijvjvjdhiijs,  

maktra ai maktrg, -s
bjlhtar ju maktra-vhiia vhvhr ak ai maktrg
pèrhpbèrha ijs jcuarjs
bjlhtar ak ljkihaua vhvhr ak ij s jcuarjs
ijopj`jhra ij iêopjrj `a pha, -s
pgsta ai puastg, -s
gltakhr uk pgsta `'aksahnkjkt gltakar uk puastg mgog ojastrg
pijmar, pgsar, oattra qqmb (`hramthgk) pgkar
Da pijma ij mbjhsa æ mðtè `a ij tjlia, Vgkng ij shiij duktg j ij oasj,
mbjëka bh-ch ai astèrag, -s
mrjygk ai iêphz, -mas
`èrjknar qqmb/qqk ogiastjr
Ij oushqua cgrta ka oa `èrjkna pjs. Ij oôshmj jitj kg oa ogiastj,
trjowjy ai trjkvïj, -s

anankuknak J:   ::1

Ejphtai > Mbjptar >

`a r ]trgo
`ar aiamtrhmhty
`js ]tu`huo, `ha ]tu`hak (ukhvarshty) stu`y
`ar]hh`ak ]gutb
@js Njstazhooar ihant ho ]ù`ak. Pbaa nuastrggo hs igmjta` gk tb a sgutbark
Pb
sh`a (gc tb
tbaa bgusa),
`ar
`a rPakkhssmbiìnar,   takkhs rjmeat
`arPapphmb,-a mjrpat
`ha Parrjssa, -k tarrjma
thac `aap
`js Phar, -a jkhoji
`ha Prjuowgbkukn, -ak cijt gc ygur `rajos
`haPrappa,-k stjhrs
`js Prappakbjus, -ar stjhrmjsa
ùlak Uar bjt
bj t naùlt_   J tg prjmthsa stb
st b
Eijvhar ùlak tbaa phjkg
tg prjmthsa tb
`a k Jeeusjthv ùlak tg prjmthsa tb
tbaa jmmusjthva
ihlar   J (^gbhk7),   @ (^g7) jlgva   jmm. (`hramthgk ),   `jt. (igmjthgk)
Hmb bjkna `ha Ijopa ùlar `a k Phsmb. H'o bjknhkn tbtbaa ijop jlgva tb a tjlia.
@ ha Ijopa bjknt ùlar `a o Phsmb. Pbaa ijop hs bjknhkn jlgva tb
Pb tbaa tjlia,
`ha Ùlarrjsmbukn, -ak surprhsa
`js Ùlarrjsmbuknsoakù,-s surprhsa oaku
ùlarkaboak Uar ùlarkhoot, ar bj
bjtt ùlarkgooak_   J tg tjea (up) stb st b
`ha \giia vgk Crju Erjup ùlarkaboak tg tjea tb tbaa rgia gc O rs Erjup (hk tb tbaa
`hjignua)
`haQonalukn,-ak akvhrgkoakt
uoræuoak Uar rjuot uo, ar bj bjtt uonarìuot_   J tg rajrrjkna stb st b
`ha^gbkukn u o r æ u o a k tg rajrrjkna tb tbaa cijt
ukniùmeihmb ukbjppy
uktar   J (^gbhk7),   @ (^g7) uk`ar   jmm. (`hramthgk),   `jt. (igmjthgk)
Hmb iana `a k Papphmb uktar `js Cakstar. H'ii ijy tb a mjrpat u k` k` aarr t b a whk`gw.
@arPapphmb ihant uktar `a o Cakstar. Pbaa mjrpat hs ijyhkn uk`ar tb
Pb tbaa whk`gw,
`ha Sjsa,-k vjsa
`js Sarlgt, -a hktar`hmthgk, prgbhlhthgk, ljk
varlgtak cgrlh``ak
Ho Eaiiar hst ]phaiak varlgtak. Ht hs cg
cgrl
rlh`
h``a
`ak tbaa maiijr,
k tg pijy hk tb
var`hakak Uar bjt
bj t var`hakt_   J tg ojea ogkay
vhai Nai` var`hakak tg ojea j igt gc ogkay
varniahmbak Uar bjt
bj t varnihmbak_   J tg mgopjra stb st b
Sarniahmbak ]ha `ha ^gbkuknak. Mgopjra tb tbaa cijts,
`arSareabr trjcchm
vhai/wakhn Sareabr j igt
igt gc/
gc/ihihtti
ttia
a trjcchm
varohatak Uar varohatat, ar bjbjtt varohatat_   J tg rakt stb
st b
Cijus zu varohatak bgusa tg rakt

`arSarohatar,- ijk`igr`
varsmbha`ak `hccarakt, vjrhgus
vartheji varthmji
`ar/`ha Sarwjk`ta, -k raijthva (kguk)
`a r Sh`agraegr`ar,
`ar  
vh`ag ramgr`ar

::3 LanankuknakJi

Mbjphtra > Mjpïtuig >

mgurjkt, èiamtrhmhtè ij aiamtrhmh`j`


ètu`a (ukhvarshtjhra) ai astu`hg
su
su`` sur
Ij mbjolra `'johs ast shtuèa ju su`. Ij bjlhtjmhýk `a hkvhtj`gs astê grhaktj`j
ji sur.
rjquatta `a takkhs ij rjquatj `a takhs, -s
tjphs ij jicgolrj, -s
tarrjssa ij tarrjzj, -s
prgcgk` prgcuk`g
jkhoji ai jkhoji, -as
jppjrtaoakt `a räva ai phsg `a aksuaúg, -s
asmjihar ij asmjiarj, -s
mjna `'asmjihar ij asmjiarj `a ij mjsj, -s
prjthquar qqmb adarmhtjr, prjmthmjr
prjthquar ia phjkg prjmthmjra phjkg
prjthquar i'jmmusjthc prjmthmjra jmusjthvg
ju-`assus `a   jmm. (`hramthgk ),   `jt. (ihau) pgr akmhoj `a
D'jmmrgmba ij ijopa ju-`assus `a ij tjlia. Muaing ij iêopjrj p gr akmhoj `a ij oasj.
Ij ijopa ast jmmrgmbèa ju-`assus `a ij tjlia, Ij iêopjrj muainj akmhoj `a ij oasj,
surprhsa ij sgrprasj, -s
oaku `èmguvarta ai oakô sgrprasj, -s
prak`ra qqmb akmjrnjrsa
prak`ra ia rðia `a/sa oattra æ ij pijma `a akmjrnjrsa `a
`aii pjpai `a ij ]rj Erjup.
Ooa Erjup (`jks ia `hjignua)
akvhrgkkaoakt ai aktgrkg, -s
rèjoèkjnar qqmb rajoualijr
rèjoèkjnar i'jppjrtaoakt rajoualijr ai phsg
ojibaraux hkcaihz
sgus   jmm. (`hramthgk ),   `jt. (ihau) ljdg
Da pgsa ia tjphs sgus ij cakätra. Axthak`g ij jicgolrj ljdg ij vaktjkj.
Ia tjphs sa trguva sgus ij cakätra, Ij jicgolrj astê ljdg ij vaktj,

vjsa ai djrrýk, -as


`ècaksa, hktar`hmthgk ij prgbhlhmhýk, -as
hktar`ht prgbhlhr
Hi ast hktar`ht `a dguar `jks ij mjva, Ak ai sýtjkg astê prgbhlh`g dunjr,
njnkar `a i'jrnakt njkjr, oaramar
njnkar lajumgup `'jrnakt njkjr oumbg `hkarg
mgopjrar qqmb mgopjrjr
Mgopjraz ias `aux jppjrtaoakts, Mgopjra igs phsgs,
mhrmuijthgk ai trêchmg
lajumgup/pau `a mhrmui
mhrmuijth
jthgk
gk oumbg/pgmg trêchmg
iguar qqmb jiquhijr (mgog jrrak`j`gr)
ojhsgk æ iguar jrrak`jr ukj mjsj
prgprhètjhra `'uka ojhsgk ai jrrak`j`gr, -as
`hccèrakt `hsthktg
varthmji varthmji
pjrakt ai/ij pjrhakta, -s
ojnkètgsmgpa ai vï`ag,-s

anankuknak Ji ::
::>>
 

Ejphtai > Mbjptar >

`ha Shiij, `ha Shiiak vhiij


`a
`arr Sgnai,- lhr`
`arr Sgnaieìchn, -a
`a lhr` mjna
vgrr
vg   J (^gbhk7),   @ (^g7) hk crgkt gc   jmm. (`hramthgk),   `jt. (igmjthgk)
Hmb st
staa iiii a ` aakk Phsmb vgr `js
`j s Cakstar. H'o putthkn tbtbaa tjlia hk crgkt gc tb
tbaa whk`gw.
@arPhsmb stabt vgr `a o Cakstar. Pbaa tjlia hs hk crgkt gc tb a whk`gw,
Pb
`ha ^jk`, -a wjii
`js ^jsmblameak,- shke
`arr ^jsmbatrgmekar,
`a  
`ryar
`arr ^an,-a
`a wjy, rgj`
`a r ^an zur Jrlaht rgj` tg wgre
`ha ^anlasmbrahlukn, -a
-akk rgj` `asmrhpthgk
wahlihmb caohkhka, caojia
waht cjr
cj r
`arr ^astak
`a ^ast
@js ]mbijczhooar ihant ho ^astak. Pbaa siaaphkn rggo hs igmjta` gk tba
Pb
wastark sh`a (gc tb tbaa bgusa),
`ha ^gbknaoahksmbjct, -a k cijt sbjra
`ha ^gbkukn, -ak cijt
`js ^gbkuknslhhrg, -s cijt raktji jnakmy
`ha ^gbkuknsahkrhmbtukn, -a k (hktarhgr) curkhsbhkns
`ar/`ha ^gbkuknssumbak`a, -k parsgk iggehkn cgr j cijt tg rakt/luy
`js ^gbkzhooar,- ihvhkn rggo
zularahtak Uar larahtat zu, ar bj
bjtt zularahtat_   J tg prapjra stb
st b (oaji)
ahk Oakù zularahtak tg prapjra j oaku
zwhsmbak   J (^gbhk7),   @ (^g7) latwaak   jmm. (`hramthgk),   `jt. (igmjthgk)
Hmb iana `akPapphmb zwhsmbak `a k ]mbrjke
uk ` `j
`jss Cakstar.
@arPapphmb ihant zwhsmbak `a o ]mbrjke
u k ` ` a o Cakstar.
zubðrak Uar b`rt zu, ar bjt
bj t zunab`rt_   @ tg ihstak tg stb/sl
B gr ohrzu. Ihstak tg oa.

▦ Ejphtai >4 Pahi L ▦ Mbjptar >4 Vjrt L

`ar Jktahi,-a parmaktjna


`ha Jkzjbi,-ak kuolar (gc stb)
`ar Lashtzar,- prgprhatgr
lahsphaiswahsa cgr axjopia
`ar @urmbsmbkhtt,-a jvarjna
ho @urmbsmbkhtt gk jvarjna
`js Ahnaktuo prgprhaty
`arr Ahnakthhoar,-
`a prgprhatgr

`arr Ahkparsgkakbjusbjit, -a
`a gka-parsgk-bgusabgi`
`ha Bjicta,-k bjic (kguk)
`a
`arr Bjusbjit, -a bgusabgi`
ijk`ihmb rurji
hk ahkar ijk`ihmbak Qonalukn wgbkak tg ihva hk j rurji jraj

::2 LanankuknakJi

Mbjphtra > Mjpïtuig >

vhiij ij vhiij, ijs vhiijs


ghsaju ai pêdjrg, -s
mjna æ ghsajux ij djuij `a pêdjrgs, -s
`avjkt   jmm. (`hramthgk ),   `jt. (ihau) jkta, `aijkta
Da oats ij tjlia `avjkt ij cakätra. Vgkng ij oasj `aijkta `a ij vaktjkj.
Ij tjlia ast `avjkt ij cakätra, Ij oasj astê `aijkta `a ij vaktjkj,

ou
ourr ij pjra`, -as
ijvjlg ai ijvjojkgs,  

sâmba-ihkna ij samj`grj, -s
rguta, mbaohk ai mjohkg, -s
trjdat pgur sa rak`ra ju trjvjhi ai mjohkg ji trjljdg
`asmrhpthgk `u pjrmg urs/trjdat ij rutj, -s
cèohkhk caoakhkg
ighk iadgs
guast ai gasta
Ij mbjolra ast shtuèa æ i'guast. Ai `grohtgrhg astê grhaktj`g ji gasta.

mgigmjthgk ij mgoukh`j` `a vamhkgs, -as


jppjrtaoakt ai phsg, -s
jnakma `a igmjthgk `aii phsg
ij gchmhkj `a
aksaolia `u oglhihar (`'uk jppjrtaoakt) ai oglhihjrhg `a
`aii phsg, -s
parsgkka æ ij rambarmba `'uk jppjrtaoakt jquèi qu a lusmj phsg
sjigk, sjiia `a sèdgur ij sjij `a astjr, -s
prèpjrar qqmb (pijt) prapjrjr (mgmhkjr)
prèpjrar uk oaku prapjrjr uk oakô
aktra   jmm. (`hramthgk ),   `jt. (ihau) aktra
Da oats ia tjphs aktra i'jroghra at ij Vgkng ij jicgolrj aktra ai jrojrhg y ij
cakätra. vaktjkj.
Ia tjphs sa trgu
trguva
va ak
aktr a i'jroghra at ij
tra Ij jicgolrj astê aktra ai jrojrhg y ij
cakätra, vaktjkj,
èmgutar qqmb/qqk asmumbjr
 
Amguta-ogh asmômbjoa

▦ Mbjphtra > 4 Vjrtha L ▦ Mjpïtuig >4 Vjrta L

pjrtha, pgurmaktjna ij pjrta, -s


kgolra ij pjnj y saúji,  

prgprhètjhra ai prgphatjrhg, -s
p jr axaopia pgr adaopig
ogyak ai prgoa`hg
ak ogyak ak prgoa`hg
prgprhètè ij prgpha`j`
prgprhètjhra ai prgphatjrhg, -s

ignaoakt hk`hvh`uai mjsj, cjohihj ukhparsgkji


oghthè ij ohtj`, -s
oèkjna ij mjsj, ij cjohihj, ij ukh`j` cjohihjr
rurji mjopastra
bjlhtar `jks uk akvhrgkkaoakt rurji vhvhr ak uk aktgrkg mjopastra

::8
 
anankuknak J:

Ejphtai > Mbjptar >

`a
`arr]hknia, -s shknia (kguk)
`ha Prj`hthgk, -ak trj`hthgk
varwak`ak Uar varwak`at, ar bj
bjtt varwak`at_   J tg us a stb, tg uthihsa stb
st b
vgrr jiiao
vg chrst gc jii
`ha ^gbkshtujthgk, -ak bgushkn shtujthgk

▦ Ejphtai 24 Pahia J, M, @ Vjrt s J, M j k ` @


▦ Mbjptar 24 Vjrt

Jlhtur
`js J-iavai, smbggi iajvhkn axjohkjthgk
jezaptharak bjtt jezapthart_
Uar jezaptharta, ar bj   J tg jmmapt stb
st b
ahka Cgr`arukn jezaptharak tg jmmapt j mijho
`a r Jotsegiiana, -k
`ar mguktarpjrt (o )
`haa Jotsegiianhk, -kak
`h mguktarpjrt (c)
`a r Jkcjii,-a
`ar jttjme, sahzura
Jkijss, -a
`ar
`a r gmmjshgk
jkkaboak Uar khoot jk, ar kjbo jk, ar bj
bjtt jknakgo- tg jmmapt stb/sl
oak_   J
ahka Ahkij`ukn jkkaboak tg jmmapt jk hkvhtjthgk
`arr Jkruclajktwgrtar,
`a  
jkswarhkn ojmbhka
j uc `a k Jkruclajktwgrtar sprambak tg iajva j oassjna gk tb tbaa jkswarhkn ojmbhka
`ha Jkwak`ukn,-ak jppihmjthgk, usj
usjna,
na, usj
usjna
na
jkzhabak Uar zhabt jk, ar zgn
zg n jk, ar bj
bjtt jknazgnak_   J st b (migtbhkn)
tg put gk stb
ahkak wjroak Vuiigvar jkzhabak tg p ut gk j wjro puiigvar
`haa Jrlahtsla`hknukn, -a
`h -akk wgrehkn mgk`hthgks
`js
`j s Jrlahtsvarbìitkhs, -sa wgrehkn mgk`hthgks
`a r Jro,-a
`ar jro
jrztihmb oa`hmji
`haa Jrztprjxhs, `ha
`h `h a Jrztprjxak oa`hmji maktra
juckaboak Uar khoot juc, ar kjbo juc, ar bj
bjtt jucna- tg ramgr` stb
st b
kgooak_   J
Pgka juckaboak tg ramgr` sguk`s
  J
jucsatzak Uar satzt juc, ar satzta juc, ar bjt jucnasatzt_ tg put gk stb
st b (nijssas, bjt)
ahka Oùtza jucsatzak tg put gk j mjp/lgkkat
`j s Juna, -k
`js aya
ay a
`a r Junaksmboarz, -a k
`ar ayajmba
`haa Jusra`a, -k
`h axmusa
jussmbah`ak Uar smbah`at jus, ar smbha` jus, ar hst tg `rgp gu t
jusnasmbha`ak_
jus `a o ^attejopc jussmbah`ak tg `rgp gu tbaa mgopaththgk
gutt gc tb
`ar
`a r Juctakohkhstar,  
cgrahnk ohkhstar, ohkhstar gc cgrahnk jccjhrs
`a r Jutgjtijs, -sa
`ar rgj`ojp
`ar
`a r Jutgoglhibarstaiiar,  
mjr prg`umar
`a r Ljumb, -a
`ar laiiy
`ha Lacðr`arukn, -a k prgogthgk
`js Lahk,-a ian
`ha Larahtsmbjct whiihknkass
Lasmbwar`a, -k
`ha mgopijhk
^jss bjlak ]ha cùr Lasmbwar`ak7
^j ^bjt hs tb a ojttar7 (jt tb a `gmtgr's)

:<
:<66 Lanankuknak J:
 

Mbjphtra > Mjpïtuig >

mèihljtjhra ai sgitarg, -s
trj`hthgk ij trj`hmhýk, -as
uthihsar qqmb uthihzjr
jvjkt tgut jkta tg`g
ias mgk`hthgks `a ignaoakt ij shtujmhýk hkoglhihjrhj

▦ Mbjphtra 2 4 Vjrtha J, M at @ Mjpïtuig J,


▦ 24 Vjrtas My @
ljmmjijurèjt ij saiamthvh`j`
jmmaptar qqmb/qqk jmaptjr
jmmaptar uka ravak`hmjthgk jmaptjr ukj axhnakmhj
mgiiânua (o ) `a luraju ai mgianj `a ij gchmhkj
mgiiânua (c) `a luraju ij mgianj `a ij gchmhkj
jttjqua (`aa akcaroa`j`), -s
ai jtjqua (`
gmmjshgk ij gmjshýk, -as
jmmaptar qqmb/qqk supgkar, jmaptjr

jmmaptar uka hkvhtjthgk jmaptjr ukj hkvhtjmhýk


rèpgk`aur ai mgktastj`gr, -as
pjriar sur ia rèpgk`aur `adjr uk oaksjda ak ai mgktastj`gr
uthihsjthgk, usjna ij jpihmjmhýk, -as
oattra qqmb (bjlht, mbjussuras) pgkarsa
oattra uk puii mbju` pgkarsa uk darsay mjihakta
mgk`hthgks `u trjvjhi ij s mgk`hmhgkas `a trjljdg
mgk`hthgks `u trjvjhi ij raijmhýk ijlgrji, -as
lrjs ai lrjzg, -s
oè`hmji oè`hmg (j`d)
mjlhkat oè`hmji ij mgksuitj oè`hmj, -s
akranhs
akranhstra
trarr qqmb nrjljr

akranhstrar `as
`a s sgks nrjljr tgkgs
oattra qqmb (mbjpaju, iukattas) pgkarsa akmhoj
oattra uk mbjpaju pgkarsa ukj ngrrj
ŝ hi ai gdg, -s
o ji jux yaux ai `gigr `a gdgs, -s
axmusa ij axmusj, -s
ätra èihohkè ramgrtjr, aihohkjr

ätra èihohkè `a ij mgopèththgk aihohkjr `a ij mgopathmhýk


ohkhstra `as jccjhras ètrjknâras ai ohkhstrg `a jsuktgs axtarhgras, -s
jtijs rguthar ai ojpj `a mjrratarjs, -s
cjlrhqujkt `a vghturas ai prg`umtgr `a mjrjvjkjs, -s
vaktra ij ljrrhnj, -s
prgogthgk prgogmhýk,
ij pharkj, -as
djola ij -s
vgigktè ij `hspgshmhýk, -as
pijhkta ij jpaijmhýk, -as, ij quadj, -s
Zuaiias sgkt vgs pijhktas 7 Zu ast-ma quh vgus ojkqua 7
·Zuè quadjs thaka usta`7

 
anankuknakJi :<:
:< :

Ejphtai 2 Mbjptars

`ha Lassarukn ramgvary


Nuta Lassarukn N at waii sggk,
lastabak Uar lastjk`, ar bj
bjtt lastjk`ak_   J tg pjss stb
st b
ahka Vrùcukn lastabak tg pjss jk axjo
`ha lastjk`aka Vrùcukn tb a axjo pjssa`
lasthoot martjhkiy, cgr
cg r sura
whii ojea j ngg` `gmtgr cgr sura,
Ar whr` lasthoot ahk
ah k nutar Jrzt. Ba
`ha Lazhabukn,-ak raijthgk, raijthgksbhp
`arr Luk`asprjsh`akt, -ak
`a prash`akt (hk Narojky gr Justrhj)

`ha Lrust, -a lrajst


`arr Lrustsmboarz, -ak
`a lrajstjmba
mj. (zhrej) mhrmj, jlgut
`ha @gsharukn, -ak `gsjna
`rabak Uar `rabta, ar bjt
bj t na`rabt_   J tg turk stb, tg sbggt stb st b (j chio)
ahkak Chio `rabak tg sbggt j chio
ahkij`ak Uar ij`t ahk, ar iu` ahk, ar bj
bjtt ahknaij`ak_ J zu   @ tg hkvhta sl tg stb st b
Hmb ij`a `hmb zur Vjrty ahk. yguu tg tb
  hkvhta yg tbaa pjrty,
`ha Ahkij`ukn, -ak
-a k hkvhtjthgk
`ha Ahkkjboa,-k (tba jmthgk gc gc)) tjehkn
`ha Ahkkjboa ahkarPjliatta (tba jmthgk gc) tjehkn j phii
ahkkaboak Uar khoot ahk, ar kjbo ahk, ar bj bjtt ahkna- tg tjea stb, tg swjiigw stb st b
kgooak_   J
ahka Pjliatta ahkkaboak tg tjea jphii
`ha Ahkwahbuknscahar, -k bgusawjrohkn pjrty
aktbjitak Uar aktbjit, ar aktbhait, ar bj
bjtt aktbjitak_   J tg mgktjhk stb
st b
@ ha Pjliatta aktbjit 06 on Ojnkashuo, Pbaa phii mgktjhks 06 on ojnkashuo,
Pb
`ha Aktsmbui`hnukn, -ak axmusa
ahka Aktsmbui`hnukn smbrahlak tg wrhta jk axmusa
ahka Aktsmbui`hnukn bjlak tg bjva jk axmusa
`js Arahnkhs, -s
-saa avakt
arcjbrak Uar arcjbrt, ar arcubt, ar bj
bjtt arcjbrak_ atw. (J)
arcjbrak_atw. (J ) tg chk` gu t stb
st b jlgut stb/sl
hhlar-h-J
^jss arcjbrak w hr ùlar Mjrig7
^j ^bjt bjva wa cguk` gu gutt jlgut Mjrig7
arðcckak Uar argcckat, ar argcckata, ar bj
bjtt arðcckat_   J st b (avakt, axbhlhthgk)
tg gpak stb
ahka Jusstaiiukn argcckak tg gpak jk axbhlhthgk
`ha Argcckukn, -ak gpakhkn, varkhssjna
awhn atarkji
awhna Ihala atarkji igva
`j s Axparhoakt, -a
`js axparhoakt
`haa Cjmbzahtsmbrhct,-ak
`h tambkhmji ojnjzhka, prgcasshgkji dgurkji
`haa Cahar, -k
`h maraogky, maialrjthgk
carthn `gka, raj`y

Hmb lhk oht ` ar Jrlaht carthn. H bjva chkhsba` wgrehkn.


@ ha ]uppa hst carthn. Pba sgup hs raj`y,
`js
`j s -
cavar
`j s Chalar,
`js
`haa Chioszaka,-k
`h smaka gc j chio
`a r Chknar,-
`ar chknar

:<< LanankuknakJi

Mbjphtra 2 Mjpïtuig 2

rètjlihssaoakt ij oadgrïj
Lgk rètjlihssaoakt   ¡Zua ta oadgras
rèusshr qqmb jprgljr
rèusshr uk axjoak jprgljr uk axjoak
i'axjoak rèussh ai axjoak jprglj`g
martjhkaoakt sanurg
Hi `avhak`rj uk lg k oè`amhk, uk oè`hmg,
raijthgk martjhkaoakt ij ]anurg
qu a sarê
raijmhýk, -as
luak
(akk Jiiaojnka gu
prèsh`akt `a ij rèpulihqua (a ai prash`akta ca`arji, -s
ak Jutrhmba)
pghtrhka ai pambg, -s
o ji `a pghtrhka ai `gigr `a pambg, -as
akvhrgk jprgx.
`gsjna ij `gshs,  
tgurkar qqmb nhrjr, `hrhnhr (chio)
tgurkar uk chio `hrhnhr uk chio
hkvhtar qq k æ qqmb hkvhtjr
Da t'hkvhta æ uka cäta, Pa hkvhtg j ukj chastj,
hkvhtjthgk ij hkvhtjmhýk, -as
hknasthgk ij tgoj, -s
hknasthgk `'uk mgoprhoè ai tgojrsa ukj pjsthiij
prak`ra qqmb (oè`hmjoakt) tgojr

prak`ra uk mgoprhoè tgojrsa ukj pjsthiij


pak`jhsgk `a mrèojhiiâra ij chastj hkjunurji, -s
mgktakhr qqmb mgktakar
Ia mgoprhoè mgkthakt 06 on `a ojnkèshuo, Ij pjsthiij mgkthaka 06 on `a ojnkashg,
axmusa ij `hsmuipj, -s
èmrhra uka iattra `'axmusa asmrhlhr ukj `hsmuipj
jvghr uka axmusa takar ukj `hsmuipj
èvèkaoakt ai sumasg, -s
k`ra qqmb sur qqmb
jpprak`ra
jppra jprak
jprak`ar jing kuavg `a jinuhak
`ar jing

Zu'jpprakgks-kgus sur Mjrig 7 ·Zuè jprak`aogs `a Mjrhg7


guvrhr qqmb, hkjunurar qqmb (èvèkaoakt, axpgshthgk) hkjunurjr
hkjunurar uka axpgshthgk hkjunurjr ukj axpgshmhýk
hkjunurjthgk, varkhssjna, guvartura ij hkjunurjmhýk, -as
ètarkai atarkg
jogur ètarkai jogr atarkg
axpèrhakma ai axparhoaktg, -s
ravua spèmhjihsèa ij ravhstj aspamhjihzj`j, -s
cäta ij casthvh`j`, -as
ätra prät, chkhr qqmb tarohkj`g

D'jh chkh ia trjvjhi. Ba tarohkj`g mgk ai trjljdg.


Ij sgupa ast präta, Ij sgpj astê ihstj,
châvra ij chalra, -s
smâka `a chio ij asmakj `a chio, -s
`ghnt ai `a`g, -s

anankuknakJi  
:<=
 

Ejphtai 2 Mbjptar 2

ciahchhn bjr`-wgrehkn
`ha Cihhsshneaht,-ak ciuh`
cgr`ark Uar cgr`arta, ar bjt
bj t nacgr`art_   J tg mijho stb
st b
`ha Cgr`arukn,-ak mijho
`ha Cgrsmbar,- rasajrmbar
`ha Cùbrarsmbahkprùcukn, -ak `rhvhkn tast
`arr Cu×ljiieiul, -s
`a cggtljii miul
`ha Cuctljiiojkksmbjct,-ak cggtljii tajo
`js Cuctnaiake,-a jkeia
`arr Njrtakzwarn, -a
`a njr`ak nkgoa
nanak   J jnjhkst stb/sl
nanak ahka Ojkksmb
Ojkksmbjct
jct var
varihihara
arakk tg igsa jnjhkst j tajo
nanak smbiambta Jrlahtsla`hknuknak tg prgtast jnjhkst lj ` wgrehkn mgk`hthgks
prgtastharak
`js Nabjit, -ar sjijry
narj`a strjhnbt
narj`a shtzak tg sht up strjhnbt
`arNasjkn,-a sgkn
`ha Nasmbhmbta,-k stgry, bhstgry
ah
ahka
ka Nas
Nasmbh mbtaa arzjbiak
mbhmbt tg taii j stgry
nasatzihmb ianji, stjtutgry
ahka nasatzihmba Erjkeakejssa/Ejssa stjtutgry bajitb hksurjkma
`ha Nasprìmbslarahtsmbjct whiihknkass tg `hjignua
`ha Nasuk`baht bajitb
`a
`arrNihhmewuksmb, -a ngg` whsb
Barzihmbak Nihhmewuksmb Mgknrjtuijthgks,
`ha Nihhmewuksmbejrta, -k nraathkn mjr`
nrjtui harak UaUarr nrjtui
nrjtuihar
harta, bjtt nrjtuihart_  
ta, ar bj @ zu   @ tg mgknrjtuijta sl gk stb
st b
Hmb nrjtuihara `hrzuo Nalurtstjn. H whsb yg
yguu j bjppy lhr
lhrtb`j
tb`jy.
y.

`ha Nrhppa, -k ciu


`js Bjjr,-a bjhr
`js Bjilchkjia,- saoh-chkji
`arr Bjis, -a
`a tbrgjt, kame
`arr Bjissmboarz,-ak
`a sgra tbrgjt
`ha Bjk`, -a bjk`
`j s Bjk`naiake, -a
`js wrast
bjuchn craquakt
`ar
`a r Bjupt`jrstaiiar,- ojhk jmtgr
`haa Bjuptchnur, -ak
`h ojhk mbjr
mbjrjmt
jmtar
ar
`j s Baho,-a
`js bgoa
bahrjtak Uar bahrjtat, ar bahrjtata, ar bj
bjtt nabahrjtat_   J tg n at ojrrha`, tg ojrry sl
Djegl bahrjtat. Djmgl hs natthkn ojrrha`.
Djegl bahrjtat ahka dukna Crju, Djmgl hs ojrryhkn j ygukn w g o j k ,
`ar
`a r Barstaiiar,- prg`umar, ojkucjmturar
`ha Bgmbzaht, -a k wa``hkn
`ha Bgmbzahtscahar, -k wa``hkn maraogky
`a r Bgmbzahtstjn, -a
`ar wa``hkn `jy

:<0 LanankuknakJi
 

Mbjphtra 2 Mjpïtuig 2

trjvjhiiaur (j`d.) jpihmj`g


ihquh`a ai ciuh`g, -s
ravak`hquar qqmb axhnhr
ravak`hmjthgk ij axhnakmhj, -s
mbarmbaur ai hkvasthnj`gr, -as
axjoak `u parohs `a mgk`uhra `aii mjrkè `a mgk`umhr, -as
ai axjoak `a
miul `a cggtljii ai miul `a côtlgi, -as
èquhpa `a cggtljii ai aquhpg `a côtlgi, -s
mbavhiia ai tglhiig, -s
kjhk `a djr`hk ai akjkg `a`aii djr`ïk, -s
mgktra qqmb/qqk mgktrj
par`ra mgktra uka èquhpa par`ar mgktrj uk aquhpg
prgtastar mgktra `a ojuvjhsas mgk`hthgks prgtastjr mgktrj ijs
ijs ojijs mgk`hmhgkas
ojijs
`a trjvjhi ijlgrjias
sjijhra ai sjijrhg, -s
`rght `arambg
sa ta
takhr
khr `rg
`rght
ht saktjrsa `arambg
mbjkt ai mjktg, -s
bhstghra ij bhstgrhj, -s
rjmgktar uka bhstghra mgktjr ukj bhstgrhj
iènji ianji
uka mjhssa `'jssurjkma uk sanurg oè`hmg ianji
guvartura/vgigktè `a `hjignuar ij `hspgshmhýk ji `hêigng
sjktè ij sjiu`
cèihmhtjthgk igs luakgs `asags
Cèihmhtjthgks   ¡Oumbjs caihmh`j`as
mjrta `a vgaux ij tjrdatj `a caihmhtjmhýk, -s
cèihmhtar qq k pgur qqmb caihmhtjr
Cèihmhtjthgks (iht. 4 Da ta cèihmhta) pgur tgk P a caihmhtg pg r tu muopiajúgs.
jkkhvarsjhra,
nrhppa ij nrhpa, -s

mbavaux ai paig, -s
`aoh-chkjia ij saohchkji, -as
mgu ai muaiig,-s
o ji `a mgu ai `gigr `a njrnjktj, -as
ojhk ij ojkg, -s
pghnkat ij ouúamj, -s
sguvakt j oaku`g
prgtjngkhsta ai jmtgr prhkmhpji, -as
parsgkkjna prhkmhpji ai parsgkjda prhkmhpji, -as
ojhsgk ai bgnjr, -as
èpgusar qqk, sa ojrhar mjsjrsa
Djmgla sa ojrha. Djmgl sa mj
mjsj
sj..
Djmgla èpgusa uka dauka caooa, Djmgl sa mjsj mgk ukj dgvak,
prg`umtaur, cjlrhqujkt ai prg`umtgr, -as
ojrhjna, kgma ij lg`j, -s
mèrèogkha `a ojrhjna ij maialrjmhýk `a ij lg`j, -as
dgur `u ojrhjna ai `ïj `a ij lg`j, -s

anankuknak Ji :<1
 

Ejphtai 2 Mbjptar 2

bgccak Uar bgccta, ar bjt


bj t nabgcct juc_   J tg bgpa cg
cgrr stb
st b
@h a Bar
@ha Barst
stai
aiia
iarr bgc
bgcca cakk juc vh
vhai
aiaa Euk`ak. Pbaa prg`umars jr
Pb jraa bgphkn cgr ojky mihakts.

bðrljr ju`hlia
bustak Uar bustat, ar bustata, ar bj
bjtt nabustat_ tg mgunb
`a r Bustak
`ar mgunb,
mgu nb, mgu
mgunbh
nbhkn
kn
hktarkjthgkji hktarkjthgkji
`js Hktarassa jk   @ hktarast cgr stb
st b
`ar/`ha Dunak`ihmba, -k yguknstar
`js Ejccaasarvhma, -(s) mgccaa sat
`a r Ejtar,
`ar  
bara4 bjkngvar
ahkak
ahkak Ej
Ejttar bjlak tg bjva j bjkngvar
`a r Eìucar,
`ar  
luyar
`a r Eiul,-s
`ar miul
`js Ekha,- ekaa
`a r Egpc, -a
`ar baj`
`a r Egpcsmboarz, -ak
`ar baj`jmba
`ar
`a r Egrl, -a ljseat
`a r Eðrpar,-
`ar lg`y
`arEðrpartahi , -a
`a r pjrt gc tb a lg`y
erjke shme, hii
`ha Erjkeakbjuscùbrukn, -ak bgsphtji tgp ojkjnaoakt
`ha Erjkeakbjusiahtukn, -a k bgsphtji tgp ojkjnaoakt
`ha Erjkeakejssa,-k bajitb hksurjkma cuk`
`ha Erjkebaht, -ak hiikass
`ha Ihala, -k igva
`js Ihalasiha`, -ar igva sgkn
`js Iha`,-ar sgkn
iglak Uar iglta, ar bjt
bj t naiglt_   J tg prjhsa stb/sl
ig
igss bara4 up
^jss hst igs7
^j ^bjt's up7 ^bjt's nghkn gk7
gk 7

`a r Igttgnawhkk, -a
`ar igttary njhk
`ha Ojkksmbjct,-ak tajo
`js Ojtmblgxjutg, -s ojtmblgx mjr
`js Oìusaoækkmbak,   ojia ogusa
`js Oa`hejoakt, -a oa`hmhka
`a r Oa`hzhkar,-
`ar `gmtgr, pbyshmhjk
`ha Oaig`ha, -k oaig`y
`ha Oassa, -k cjhr
`ha Ohnrìka, -k ohnrjhka
`a r Ohnrjkajkcjii,  a
`ar jttjme gc ohnrjhka
`ar
`a r Ohkhstar,  
ohkhstar
`js Og`ai), -a og`ai
ognihmbst js pgsshlia
Lhi`ak ]ha ognihmbst vhaia ]jtza. Luhi` js ojky saktakmas js pgsshlia,
`ar
`a r Ouk`,-ar ogutb
`ha Ohhtza,-k mjp, lgkkat
`ha Kjmbrhmbt, -ak
-a k kaws

:<3 LanankuknakJi

Mbjphtra 2 Mjpïtuig 2

aspèrar qqmb asparjr


Ia s prg`umtaurs aspârakt jvghr lajumgup Igs prg`umtgras asparjk oumbgs mihaktas.
`a mihakts,
ju`hlia ju`hlia
tgussar tgsar
tgux ij tgs
hktarkjthgkji hktarkjmhgkji
hktèrät pgur qqmb ai hktarès pgr
ia/ij dauka ai/ij dgvak, -as
sarvhma æ mjcè ai sarvhmhg `a mjcè, -s
hmhh 4 ij nuauia `a lghs
hm ij rasjmj
jvghr ij nuauia `a lghs takar rasjmj
jmbataur ai mgoprj`gr, -as
miul ai miul, -as
nakgu ij rg`hiij, -s
täta ij mjlazj, -s
o ji `a täta ai `gigr `a mjlazj, -s
pjkhar ai mastg, -s
mgrps ai muarpg, -s
pjrtha `u mgrps ij pjrta mgrpgrji, -s
ojij`a akcarog
`hramthgk `a i'bðphtji ij `hrammhýk `a
`aii bgsphtji, -as
`hramthgk `a i'bðphtji `aii bgsphtji,-as
ij `hrammhýk `a
mjhssa `'jssurjkma ojij`ha ai sanurg oè`hmg, -s
ojij`ha ij akcaroa`j`, -as
jogur ai jogr, -as
mbjksgk `'jogur ij mjkmhýk `a jogr, -as
mbjksgk ij mjkmhýk, -as
iguar qqmb/qqk, cjhra `as
`a s èignas jijljr
ak jvjkt, vjs-y, jiiaz-y suaitg
Zu'ast-ma quh sa pjssa 7 ·Zuè pjsj7

njhk ju igtg ij njkjkmhj ak ij igtarïj, -s


èquhpa ai aquhpg, -s
vghtura ohkhjtura ai mgmba `a dunuata, `a ohkhjtu
ohkhjturj
rj
sgurhs oìia ai rjtýk (ojmbg)
oè`hmjoakt ai oa`hmjoaktg, -s
oè`amhk ai oè`hmg, -s
oèig`ha ij oaig`ïj, -s
cghra ij mgkcarakmhj, -s
ohnrjhka ij ohnrjúj, -s
mrhsa `a ohnrjhka ai jtjqua `a ohnrjúj, -s
ohkhstra ai ohkhstrg, -s
og`âia ai og`aig, -s
jutjkt qu a pgsshlia pgshlias
Mgopgsaz jutjkt `a pbrjsas qu a pgsshlia, Mgkstruyj oumbjs crjsas sh as pgshlia
lgkkat ij lgmj, -s
lgumba ij ngrrj, -s
kguvaiia ij kgthmhj, -s

anankuknak Ji :<>
 

Ejphtai 2 Mbjptars

kjmbst- kaxt
kêmbsta ^gmba kaxt waae
`ha HOalakwhreukn, -ak sh`a accamt
`a
`arr Karv, -ak
-a k karva
`j s Gbr,-ak
`js ajr
`a r Gbraksmboarz, -ak
`ar ajrjmba
`a r Vjthakt, -ak
`ar pjthakt
`a r Vg, -s
`ar labhk` (kguk)
`ar
`a r Vgeji,-a mup
pgtakzhaii pgtakthji
`a r Vrash`akt, -ak
`ar -a k prash`akt
`ha Vraohara, -k chrst/gpakhkn khnbt
`js Vrg`uet, -a prg`umt
`a r Vrgtast, -a
`ar prgtast
prgtastharak Uar prgtastharta, ar bj
bjtt prgtasthart_ nanak   J tg prgtast jnjhkst stb
st b
nanak smbiambta Jrlahtsla`hknuknak tg prgtast jnjhkst lj` wgrehkn mgk`hthgks
prgtastharak
`ha Vrùcukn, -ak axjohkjthgk
`ha Vuppa, -k `gii
`js \ambt, -a rhnbt
@u bjst rambt. Xg jraa rhnbt,
Xguu jr
`ha \ahbakcgina,-k gr`ar
`a r \ènhssaur, -a
`ar chioojear
`ha \gsa,-k rgsa
`a r \hhmeak,
`ar   ljme
`a r \ùmeaksmboarz, -ak
`ar ljmejmba
ruk` jrguk`
ruk` <16 Iauta jrguk` <1 <166 pagpia
sjular ojmbak Uar ojmbta sjular, ar bj bjtt sj
sjul
ular
ar tg miajk stbst b
naojmbt_   J
`ha ^gbkukn sjular ojmbak tg miajk tb a cijt
bjtt nasmbaket_   @   J
smbakeak Uar smbaketa, ar bj st b (js j prasakt)
tg nhva sl stb
Hmb smbakea oahkar G o j ahkak Liuoakstrju×. H'ii nhva o y Nrjk`oj j lukmb gc cigwars,
`a r ]mboarz,-ak
`ar pjhk
nrg×a/smbrameihmba ]mboarzak bjlak tg la hk pjhk/tg bjva tarrhlia pjhks

`ha ]mboarztjliatta, -k pjhkehiiar


`a r ]mbkjps, -a
`ar smbkjps
`a r ]mbkupcak,-
`ar mgi` (kguk)
sailst naojmbt gc gka's gw
gwkk ojehkn
shmbar cgrr sura
suraiy, cg
]h a whr` shmbar ahka nuta Jrzthk.
]ha ]baa whii suraiy ojea j ngg` `gmtgr,
]b
shnkjihsharak Uar shnkjihsharta, ar bj
bjtt shnkjihshart_   J tg shnkjihza, tg hk`hmjta, tg `aogkstrjta stb
st b

Nasprjmbslarahtsmbjct shnkjihsharak tg `aogkstrjta j whiihknkass tg `hjignua


shknak`- shknhkn
shknak`a Ojusa shknhkn ohma
sphaiak Uar sphaita, ar bjt
bj t nasphait_ (^g7) tg pijy, tg tjea pijma (igmjthgk)
@ ar Chio sphait hk ahkao Ciunzaun. Pbaa chio tjeas pijma hk jk jhrpijka.
Pb

<2 Lanankuknak J  

Mbjphtra 2 Mjpïtuig 2

suhvjkt, prgmbjhk shnuhakta


saojhka prgmbjhka ij saojkj shnuhakta
accat samgk`jhra ai acamtg mgijtarji, -s
karc ai karvhg, -s
grahiia ai gï`g, ij gradj, -s
o ji `'grahiia ai `gigr `a gï`g, -as

pjthakt ai pjmhakta, -s
cassas ai muig, -s (aucaohsog)
mgupa ij mgpj, -s
pgtakthai pgtakmhji
prèsh`akt ai prash`akta, -s
praohâra (`'uk chio) ij prhoarj jmtujmhýk, -s
prg`uht ai prg`umtg, -s
prgtastjthgk ij prgtastj, -s
prgtastar mgktra qqmb/qqk prgtastjr
prgtastar mgktra ias ojuvjhsas mgk`hthgks prgtastjr mgktrj ij ojij shtujmhýk ijlgrji
`u trjvjhi
axjoak ai axjoak, -as
pgupèa ij ojrhgkatj, -s
`rght, dusthma `arambg, -s
Pu js rjhsgk, Phakas rjzýk,
gr`ra, suhta ij samuakmhj,- s
oattaur-ak-smâka ai `hramtgr, -as
rgsa ij rgsj, -s
`g
`gss ij aspji`j, -s
o ji `a `g
`gss ai `gigr `a aspji`j, -s
akvhrgk jprgxhoj`joakta
<16 parsgkas akvhrgk ukjs <16 parsgkjs
kattgyar qqmb ihophjr

kattgyar i'jppjrtaoakt ihophjr ai phsg


gccrhr ak mj`aju qqmb æ qq k ranjijr (jing j jinuhak)
D'gccra æ oj nrjk`-oâra uk lguquat `a ciaurs Ia ranjig uk rjog `a cigras j o h jluaij
`guiaur, o ji ai `gigr, -as
jvghr `a nrjk`as `guiaurs/`as `guiaurs takar nrjk`as/tarrhlias `gigras
tarrhlias
mgoprhoè jkjinèshqua ij pjsthiij mgktrj ai `gigr, -s
aju-`a-vha ai ihmgr, -as
rbuoa ai mjtjrrg, -s
cjht ojhsgk bambg pgr ukg ohsog
sõraoakt, pgur sõ sõrr sanurg
sõ r uk lg k oè`amhk,
Aiia `avhak`rj pgur sõr Aiij sanurg qu a sarê ukj luakj oè`hmg
shnkjiar qqmb saújihzjr

shnkjiar `'ätra guvart ju `hjignua ogstrjr `hspgshmhýk ji `hêigng


mbjktjkt mjktgras
ias sgurhs mbjktjktas rjtgkas mjktgras
hm h 4 sa `èrguiar (chio) (ihau)
hmh dunjr, jmtujr
Ia chio sa `èrguia `jks uk jvhgk. Ij paiïmuij sa `asjrrgiij ak uk jvhýk

anankuknak J:   :<
:<88
 

Ejphtai 2 Mbjptars

`arr ]pgrtwjnak, spgrts mjr


-
`a
`js]pgrtwjnakog`aii,-a spgrts mjr og`ai
sthooak Uas sthoota, as bj
bjtt nasthoot_ tg la trua, tg la mgrramt
@js sthoot. Ht hs trua,
`ha ]zaka, -k smaka
`ha Pjliatta, -k tjliat, phii
ahka Pjliatta ahkkaboak tg tjea j phii
tahiwahsa pjrtiy
`a r Pgk, -a
`ar sguk`
`ha Ùlaieaht,-ak caaihkn gc shmekass, kjusaj
`ar
`a rQitrjsmbjii uitrjsgkhm, uitrjsguk`
`ha Qitrjsmbjiicraquakz, -ak uitrjsgkhm craquakmy
`ha Qkhgk, -a k ukhgk
`ha Aurgpjhsmba Qkhgk tb
tbaa Aurgpajk Qkhgk
uklazjbit ukpjh`
uklazjbita Jrlaht ukpjh` wgre
varjrlahtak Uar varjrlahtat, ar varjrlahtata, ar bj
bjtt tg prgmass stb
st b
varjrlahtat_   J

]hnkjia varjrlahtak tg prgmass shnkjis


varnassak Uar varnhsst, ar varnj×, ar bj
bjtt varnassak_   J tg cgrnat stb/sl
`akParohk varnassak tg cgrnat tba jppghktoakt
varejucak Uar varejucta, ar bj
bjtt varejuct_   J tg saii stb
st b
Sareabrsranai, -k
`ha trjcchm ranuijthgk
variharak Uar varhar, ar bjt
bj t varigrak_   J tg igsa stb
st b
`js ]phai variharak tg igsa tb tbaa njoa
varshmbart sahk tg la hksura`
varzahbak Uar varzhab, ar bj
bjtt varzhabak_ -b @ tg cgrnhva sl
Hmb varzahba `hr. H cgrnhva ygu.
`a r Sgrtrjn,-a
`ar tjie, iamtura
wjbr trua
@ ha Nasmbhmbta hst wjbr. Pbaa stgry hs trua,
Pb
wabtuk Uar tut wab, ar tjt wab, ar bj
bjtt wabnatjk_   @ tg burt, tg jmba
O hr tu
tutt `a r Egpc wab. Oy baj` hs jmbhkn,
waitnrð×t- wgri`'s ijrnast
`ha waitnrl×ta Oassa tbaa wgri`'s ijrnast cjhr
tb
war`ak Uar whr`, ar wur`a, ar hshstt nawgr`ak_ tg lamgoa
G o j whr` 26. Nrjk`oj whii la 26.
`ar^attejopc,-a mgopaththgk
`ha ^hmbthneaht, -ak hopgrtjkma
`a r ^hssaksmbjctiar,
`ar  
smhakthst
`arTjbk, -a tggtb
`ha Taba, -k/`ar Tab, -ak tga
`haTueukct cutura
`ha Tukna, -k tgknua
zurzaht jt prasakt
`ha Tusjooakjrlaht mggparjthgk
`ha Tusjooaksatzukn, -a k mgopgshthgk

=6 LanankuknakJi
 

Mbjphtra 2 Mjpïtuig 2

vghtur
vghtura
a `a spgrt ai mgmba `apgrthvg, -s
og`âia `a vghtura `a spgrt ai og`aig `a `apgrthvg, -s
ätra vrjh mgkmgr`jr
M'ast vrjh, as mgrramtg
smâka ij asmakj, -s
mgoprhoè ij pjsthiij, -s

prak`ra uk mgoprhoè tgojrsa ukj pjsthiij


ak pjrtha pjrmhjioakta
sgk ai tgkg, -s
bjut `a mŝur, kjusèa ai ojrag, -s
uitrjsgk ai uitrjsgkh`g
crèquakma uitrjsgk ij cramuakmhj `a uitrjsgkh`gs, -s
ukhgk ij ukhýk, -as
i'Qkhgk Aurgpèakka ij Qkhýk Aurgpaj
hopjyè, kgk-rèoukèrè kg raoukarj`g
trjvjhi kgk rèoukèrè trjljdg kg raoukarj`g
trjhtar qqmb trjljdjr, prgmasjr

`as
`a s shnkjux
trjhtarqqmb/qqk prgmasjr saújias
gulihar givh`jr
gulihar ia rak`az-vgus givh`jr ukj mhtj
vak`ra qqmb vak`ar
Mg`a `a ij rguta ij kgroj `a mhrmuijmhýk, -s
par`ra qqmb/qqk par`ar
par`ra ia dau par`ar uk pjrth`g
ätra jssurè astjr jsanurj`g
pjr`gkkar æ qq k par`gkjr
Da ta pjr`gkka, Pa par`gkg,
prèsaktjthgk, iamtura ij mgkcarakmhj, ij mbjrij
vrjh var`j`arg
vrjha, raji,
I'bhstghra ast Ij bhstgrhj as
cjhra o ji æ qq k `giar
D'jh o ji æ ij täta, Oa `uaia ij mjlazj,
ia pius nrjk` `u ogk`a o ês nrjk`a `a`aii ouk`g
ij pius nrjk`a cghra `u ogk`a `aii ouk`g
ij carhj o ês nrjk`a `a
`avakhr iianjr j sar, muopihr
Ojoha jurj 26 jks. Ij jluaij muopia 26.
mgopèththgk ij mgopathmhýk, -as
hopgrtjkma ij hopgrtjkmhj, -s
sjvjkt, smhakthchqua ai mhaktïchmg, -s
`akt ai `hakta, -s
grtahi ai `a`g `a
`aii pha, -s
jvakhr ai
ijknua cuturg, -s
ij iaknuj,
ak ma ogoakt pgr jbgrj
mgiijlgrjthgk ai trjljdg mgkduktg
mgopgshthgk ij mgopgshmhýk, -as, ai ogktjda, -s

anankuknak Ji :=:
 

Ejphtai 2 Mbjptar 2

▦ Ejphtai 24 Pahi L ▦ Mbjptar 24 Vjrt L

jlsgiut jlsgiuta
`j s Jrlahtseihoj
`js wgre mihojta
jrrgnjkt jrrgnjkt
`ha Jtogspbìra, -k jtogspbara

`js
`j s @hkn,-a tbhkn
`a r Ahk`rume, -a
`ar hoprasshgk
ahkak pgshthvak/kanjthvak Ahk`rume ojmbak tg ojea j pgshthva/kanjthva hoprasshgk
akn thnbt
akna Egktjeta thnbt mgktjmts
`js Cast,-a maialrjthgk, cajst
cihrtak Uar cihrtat, ar cihrtata, ar bj
bjtt nacihrtat oht_   @ tg cihrt whtb sl
`ha Cgina, -k mgksaquakma
@js liahlt kh
khmb
mbtt gb
gbka
ka Cginak. Pbhs whii bjva mgksaquakmas,
shmb crauak Uarcrauta shmb ar bjtshmb nacraut_ juc  J (raciaxhv) tg igge cgrwjr` tg stb
st b (raciaxhva)
^ hr crauak uks j uc
uc ` aakk Qr
Qrii j uull . ^ a igge cgrwjr` tg gugurr bgih`jy,
`ha Nacjbr,-ak `jknar
`ha Nabjitsarbðbukn, -ak -a k sjijry rjhsa
naitak Uar nhit, ar njht, ar bjt
bj t nangitak_ jis   J`d. tg la mgksh`ar tg la   j`d.
@hasa Oaksmbak naitak jis uksgzhji. Pbasa pagpia jr a mgksh`ara` tg la jkthsgmhji
nasprjmbhn tjiejthva
`j s Nasprjmbstbaoj, -tbaoak
`js suldamt, tgphm gc mgkvarsjthgk
nastðrt `arjkna`, `hsturla`
@js Jrlahtseihoj hst hs t nastðrt. Pbaa wgre mihojta hs `hsturla`,
Pb
bhktak labhk`
bhktak ihanak tg la jt tba ak ` gc j ihst
`ha Djbrasjlsmbiusscahar, -k ak`-gc-yajr pjrty
`ha Ejrrhara,-k mjraar
`a r Ejrrharalarjtar,
`ar   mjraar mgksuitjkt
`j s Ohttaicai`,-ar
`js oh`chai`
ho Ohttaicai` ihanak tg la hk tb a jvarjna rjkna
`ha Varsgkjijltahiukn,-ak parsgkkai `apjrtoakt, buojk rasgurma
`apjrtoakt
parsgkihmb parsgkjiiy
prhvìt prhvjta
ra`ak Uar ra`ata, ar bjt
bj t nara`at_ tg tjie
rahmbihmb jluk`jktiy
rahmbihmb Jiegbgi trhkeak tg `rhke j igt gc jimgbgi
sgzhji sgmhji
stjttchk`ak Uarchk`at stjtt, arcjk` stjtt, ar bj
bjtt stjttnacuk`ak_ tg tjea pijma
@ ha Cahar chk`at hk `a r Ejkthka stjtt. Pbaa pjrty whii tjea pijma hk tb
Pb tbaa mjktaak,
tjlu tjlgg
`haPhhr,-ak `ggr
vgr `arPùr stabak (h`hgojthsmb) tg la jpprgjmbhkn
hhlarrahmbak Uar Glarrahmbta, ar bj
bjtt hhlarrahmbt_   @  J tg bjk` gvar stb
st b tg sl
`a o Mbac ahk Nasmbake ùlarrahmbak tg bjk` gvar j prasakt tg tb
tbaa suparvhsgr
ukjknakabo ukpiajsjkt

:=
:=<< Lanankuknak J 
 

Mbjphtra 2 Mjpïtuig 2

▦ Mbjphtra 2 4 Vjrtha L ▦ Mjpïtuig 24 Vjrta L

jlsgiu jlsgiutg
jolhjkma ju trjvjhi ai jolhakta `a trjljdg
jrrgnjkt jrrgnjkta
jtogspbâra ij jtoýscarj, -s

mbgsa ij mgsj, -s
hoprasshgk ij hoprashýk, -as
`gkkar uka hoprasshgk pgshthva/kènjthva ` jr ukj hoprashýk pgshthvj/kanjthvj
ètrght astrambg
`ass mgktjmts ètrghts
`a mgktjmtg astrambg
cäta, mèièlrjthgk ij chastj, -js
cihrtar jvam qq k ihnjr mgk
mgksèquakma ij mgksamuakmhj, -s
Maij ka rastarj pjs sjks mgksèquakmas, Astg kg qua`j shk mgksamuakmhjs,
jvghr bìta `a cjhra qqmb (rèciaxhc) jianrjrsa (`a)/ èi sa jianrj, èi sa bj jianrj`g
Kgus jvgks bìbìta
ta `'ät
`'ätra
ra ak vjmjkmas, Kg s jianrjogs pgr ijs vjmjmhgkas,
`jknar ai paihnrg, -s
junoaktjthgk `u sjijhra ij sulh`j sjijrhji, -s
ätra mgksh`èrè mgooa, pjssar pgur mgksh`arjrsa mgog
M as naks sgkt mgk
mgksh
sh`èr
`èrès
ès mgooas `a s jkthsgmhjux, Astjs parsgkjs sa mgksh`arjk jsgmhjias,
ljvjr` mgkvarsjmhgkji
sudat `a mgkvarsjthgk ai taoj `a mgkvarsj, -s
näkè, `èrjknè akrjramh`g
I'jolhjkma ju trjvjhi ast parturlèa, Ij jtoýscarj `a trjljdg astê akrjramh`j,
`arrhâra `atrês
ätra `arrhâra hr pgr `atrês
rèukhgk `a miðtura ij chastj `a chk `a mursg/júg, -s
mjrrhâra ij mjrrarj, -s
mgksuitjkt prgcasshgkkai ai mgksadarg prgcashgkji, -s
ohihau, hm
hmhh 4 ogyakka ai oa`hg `a
`aii mjopg
ätra `jks ij ogyakka astjr ak ai oa`hg `a
`aii mjopg
`èpjrtaoakt `u parsgkkai ij `hvhshýk `a parsgkji, -as

parsgkkaiiaoakt, ak parsgkka parsgkjioakta


prhvè prhvj`g
pjriar bjlijr
jlgk`jooakt oumbg
lghra jlgk`jooakt `a i'jimggi lalar oumbg jimgbgi
sgmhji sgmhji
jvghr ihau takar iunjr
Ij rèukhgk jurj ihau æ ij mjkthka, Ij chastj thaka iunjr ak ij mjkthkj,
tjlgu tjlô

pgrta puartj
ätra hoohkakt (h`hgojthqua) astjr ak/j ijs puartjs `a
raoattra qqmb æ qq k jimjkzjr, `jr, gtgrnjr
raoattra uk mj`aju ju mbac `jria uk ranjig ji daca
`èsjnrèjlia hkmýog`g

anankuknak Ji  :==


 

Ejphtai 2 Mbjptars

uksgzhji jkthsgmhji
vgrk jt tb a crgkt, jbaj`
vgrk ihanak tg la gk tgp gc j ihst
`ha Sgrshmbt jttakthgk
Sgrshmbt La mjracui Lawjra
wjruo7 wby7
wahbkjmbtihmb gc Mbrhstojs (j`d)
^ahbkjmbts- Mbrhstojs (pjrt gc j mgopguk` kguk)
^ahbkjmbtscahar Mbrhstojs pjrty
`js ^ahbkjmbtsnalìme, -a Mbrhstojs mjea
Typark Myprus
:=0 Lanankuknak J:  

Mbjphtra 2 Mjpïtuig 2

jkthsgmhji jsgmhji
`avjkt `aijkta
ätra `avjkt astjr pg r `aijkta
jttakthgk, prèmjuthgk pramjumhýk
Jttakthgk   ¡Muh`j`g
pgurqugh 7 ·pgr què7

`a Kgåi (j`d.) kjvh`aúg


`a Kgåi (praohar èièoakt `'uk kgo mgopgsè) Kjvh`j`
cäta `a Kgåi ij chastj `a Kjvh`j` atm
lhsmuht `a Kgåi ai pjstai `a Kjvh`j`
Mbypra Mbhpra
anankuknakJ:
 
:=
:=11
 

Lanankuknak J i
 
cùbrt z u o ]prjmbkhvaju Ji  

`ass Aurgpjhsmbak \acarakzrjboaks cùr ]prjmbak.


`a

Lanankuknak J i larahtat juc ` ha Vrùcukn ]tjrt @autsmb vgr.


 
 

Lanankuknak J i lastabtjus4
 

  hktanrhartao Eurs- u k ` Jrlahtslumb


oht M@
M@ss u k ` Iðsuknssmbiùssai
  Iabrarbjk`lumb
oht oatbg`hsmbak Bh Bhkwa
kwahhsak uk ` Jrlahtslijttark
sak uk`
  Nigssjr
cùr ` ha ]prjmbak Aknihsmb, Crjkzgshsmb u k ` ]pjkhsmb
  zjbirahmbak Gkihka-Ùluknak ho Hktarkat
uktar www.gucnjlak.smbulart-varijn.`a

You might also like